Batas

Catubig, Walter Canturias, Rhea Mae Garcia, Judy Ann Mercurio, Rogelio Montemayor, Dayline Natividad, Analyn Parrocha, Gabriel Thom Redondo, Lemuel Simon, Jason Sufrir, Renzo

Ang batas, sa politika at hurisprudensiya, ay ang mga kumpol ng alituntunin sa pag-aasal na naguutos o nagbabawal (o pareho) sa isang natukoy na pakikipagugnayan sa pagitan ng mga tao at kapisanan. Kasama din dito ang mga kaparusahan sa mga hindi sumusunod sa mga nakatatag na alituntunin sa pag-aasal.

Mga Sakop
Ang lahat ng mga sistemang law ay tumutungkol sa parehong mga pangunahing isyu bagaman ang mga hurisdiksiyon ay umuuri at tumutukoy sa mga paksang legal ng mga ito sa iba't ibang paraan. Ang karaniwang distinksiyon ang sa pagitan ng "publikong batas"(public law) na terminong malapit na kaugnay sa estado kabilang ang konstitusyonal, administratibo at kriminal na batas at ng "pribadong batas"(private law) na sumasakop sa mga kontrata, tort at pag-aari. Sa mga sistemang sibil na batas, ang kontrata at tort ay nahuhulog sa pangkalahatang batas ng mga obligasyon samantalang ang mga batas tiwala(trust law) ay tinatalakay sa ilalim ng mga statyutoryong rehimen o mga internasyonal na konbensiyon.

Batas Internasyonal
Ang batas internasyonal ay maaaring tumukoy sa tatlong bagay: publikong internasyonal na batas, pribadong internasyonal na bata o alitan ng mga batas at ang batas ng supranasyonal na mga organisasyon.

Batas Konstitusyonal at Administratibo

Ang batas konstitusyonal at administratibo ay nangangasiwa sa mga isyu ng estado. Ang konstitusyonal na batas ay tumutungkol sa parehong ugnayan sa pagitan ng ehekutibo, lehislatura, at hudikatura at ang

mga karapatang pantao o mga sibil na kalayaan ng mga indibidwal laban sa estado.

Batas Kriminal
Ang batas kriminal na kilala rin bilang penal na batas(penal law) ay nauukol sa mga krimen at mga parusa. Ito ay nangangasiwa ng depinisyon at mga parusa para sa mga paglabag na may sapat na mapanganib na epekto sa lipunan ngunit sa sarili nito ay hindi gumagawa ng moral na paghatol sa lumabag o nagpapataw ng mga restriksiyon sa lipunan na pisikal na pumipigil sa mga tao na gumawa ng krimen sa simula pa lamang. Ang pag-iimbestiga, pagdakip, pagkakaso, at paglilitis sa mga sinusupetsahang manlalabag ay pinangagasiwaan ng batas ng kriminal na pamamaraan. Ang modelong kaso ng isang krimen ay nakasalig sa pagpapatunay na lagpas sa makatwirang pagdududa(beyond reasonable doubt) na ang taong ito ay talagang gumawa(guilty) ng dalawang bagay. Una, ang akusado ay dapat gumawa ng aktong itinuturing ng lipunan na kriminal o actus reus(guilty act o aktong nagpapatunay na gumawa ng kasalanan). Ikalawa, ang akusado ay dapat may paunang malisyosong layunin na gumawa ng aktong kriminal o mens rea(guilty mind). Gayunpaman, sa mga striktong liabilidad na mga krimen, ang actus reus ay sasapat. Ang mga sistemang kriminal ng tradisyong batas sibil ay nagbubukod sa pagitan ng intensiyon sa malawak na kahulugan(dolus directus at dolus eventualis) at kapabayaan(negligence). Ang kapabayaan ay hindi nagdadala ng kriminal na responsibilidad malibang ang isang partikular na krimen ay nagbibigay dito ng parusa. Ang halimbawa ng mga krimen ay kinabibilangan ng pagpatay, pagatake(assault), pandaraya atpagnanakaw. Sa mga eksepsiyonal na sirkumstansiya, ang pagtatanggol(defence) ay maaaring ilapat sa mga

spesipikong akto gaya ng pagpatay sa isang pagtatanggol sa sarili(self defence) o pagsasamo ng kabaliwan.

Batas Kontrata
Ang batas kontrata ay tumutungkol sa maipatutupad na mga pangako at sinusuma ng pariralang Latin na pacta sunt servanda (ang mga kasunduan ay dapat tuparin).

Batas Tort
Ang mga tort na minsang tinatawag na delict ang mga kamaliang sibil. Upang makagawa ng aktong tort, ang isang tao ay dapat lumabag sa tungkulin ng isa pang tao o lumabag sa isang umiiral na karapatang legal. Ang isang simpleng halimbawa ay aksidental na pagtama sa isang tao ng bola ng kriket. Sa ilalim ng batas ng kapabayaan na pinakaraniwang anyo ng tort, ang nasaktang partido ay maaaring mag-angkin ng kompensasyon sa mga pinsalang nakamit sa responsable partido.

Batas ng Pag-aaari
Ang batas ng pag-aari ay nanganasiwa sa mga mahahalagang bagay na tinatawag ng mga taong "kanila". Ang pag-aaring real o estadong real (real estate) ay tumutukoy sa pag-aari ng lupa at mga bagay na nakakabit dito. Ang pag-aaring personal ay tumutukoy sa lahat ng iba pang bagay gaya ng mga gumagalaw na bagay tulad ng kompyuter, kotse, alahas, tinapay o hindi mahahawakang karapatan gaya ng stock at mga bahagi.

Sa Etika at Pilosopiya
Sa etika at pilosopiyang moral, kadalasang tinatawag na "kodigo legal ng tao" ang ganitong uri ng batas upang ibukod ito sa mas fundamental na batas na maaaring ilapat sa lahat ng nilalang (metapisika, ontolohiya).

Maaaring makita ang gayong mga batas bilang pinagtibay na legal na kodigong etika o bilang "kodigong moral na secular" (sa antas na napalitan ng mga pinunong politikal ang mga relihiyosong pinuno bilang halimbawang moral).

Sa Pananampalataya
Sa pananampalatayang katulad ng Hudaismo, Katolisismo at Kristiyanismo partikular na sa Lumang Tipan ng Bibliya tinatawag naBatas ang unang limang aklat ng Bibliya, na kilala rin bilang Tora (sa Hudaismo) at Pentateuko. Naglalaman ang unang limang aklat na mga ito ng lahat ng mga panuntunan o patakarang moral ng Diyos kung paano nararapat sambahin ng Israel ang Diyos, at kung paano rin sila dapat mamuhay bilang mga tao o mamamayan ng Diyos. Dahil sa pagiging likas na makasalanan ng lahat ng mga tao, hindi maaaring makagawa ng pangangatwiran ang Banal na Batas na ito ng Diyos, subalit naging tama at naaangkop si Hesus sa harapan ng Diyos bilang isang handog para sa mga tao ng Diyos. Tumutukoy din ang batas sa lahat ng praktikal na mga alituntuning nais ng Diyos na sundin ng tao, mga instruksyon na tumutulong sa taong maipakita ang kanilang pagmamahal sa Diyos, at nagsasabing kung paano sila makapapamuhay ng mapayapa sa piling ng isa't isa. Bilang dagdag, itinuturo pa rin sa mga pananampalatayang ito na matatagpuan mula sa pagsunod sa perpektong Batas ng Diyos ang tunay na kalayaan ng tao na kinakatawan ng isang bagong utos ng Diyos: ang "mahalin ang bawat isa.

Ang 3 Uri ng Batas

1.Ordinansa -- Ang ordinansa ay ipinatutupad lamang sa isang bayan o
lungsod.

Halimbawa:
Pag gamit o pagtawid sa tamang tawiran o pedestrian lane. Bawal na paninigarilyo sa mga pampubliko at mga sasakyang pambayan. Bawal na pagsulat sa mga pader at pagsira ng mga sign board. Bawal na pagtapon ng basura sa kalye o daan. Pagbabawal ng sasakyan na nagbubuga ng labis na usok. Pagbaba at pagsakay sa mga sasakyan sa mga lugar na sadyang hintuan at babaan.

2.Pambarangay -- Ang pambarangay ay sa barangay lamang. 3.Pambansa-- Ang pambansa ay sinusunod ng buong bansa.

Halimbawa:
Ang pagbabayad ng buwis sa tama Pagtatapon ng basura sa tamng tapunan Pagiwas sa paggamit ng bawal na gamot Pagtawid sa tamang tapunan Pagsunod sa batas trapiko