Nhng thch thc ca ton cu ha

Nguyn Trng Chun Tp ch Trit hc

08:12' AM - Th su, 27/10/2006

Ton cu ho c ni n y trc ht v ch yu l ton cu ho kinh t. "Ton cu ho kinh t l mt xu th khch quan, li cun ngy cng nhiu nc tham gia, xu th ny ang b mt s nc pht trin v cc tp on kinh t t bn xuyn quc gia chi phi, cha ng nhiu mu thun, va c mt tch cc va c mt tiu cc, va c hp tc va c u tranh", va to ra nhng c hi cho s pht trin nhng cng va c nhng thch thc i vi cc quc Thng tin lin quan: gia, nht l cc quc gia ang trnh km pht trin. V c, mt trong khng hong kinh t ton cu 2007 - 2009 ton cu ho l mt xu th, mt qu trnh khch quan cho 17/06/2010 Bin ng v kiu "mt mnh nn khng th o ngc.
mt li" ca Trung Quc
06/04/2010

Ton cu ha v thay i chnh tr

05/11/2009

No logo

02/11/2009 15/09/2009 04/08/2009

Li ngh v bin o Ton cu ho gp thch thc Th gii c qu nng, qu phng, qu cht?

07/07/2009

Ch ngha b quyn v cch ng x ca nc nh

29/05/2009

Nhng biu hin b quyn trong th gii hin i

17/05/2009 01/01/1900

Gp ng Nobel Vit Nam Ton cu ha chnh lch giu ngho

16/04/2008

Ton cu ha v kh nng cnh tranh ca nn kinh t Vit Nam

15/08/2007

Tc ng ca ton cu ha n truyn thng cn c, tit kim ca dn tc Vit Nam

27/07/2007

Ton cu ha v nguy c suy thoi o c, li sng con ngi Vit Nam hin nay
28/05/2007

Ton cu ha c gim c i ngho?

10/05/2007 xem tt c...

Ton cu ho ni chung, mt mt, l s tip ni, s khng nh v hon thin cc khuynh hng hnh thnh t lu trong lch s th gii, mt khc, n cng l mt hin tng mi, bt u bng ton cu ho v kinh t, ri dn n li cun theo ton cu ho v mt s lnh vc vn ho v tc ng mnh m n chnh tr. T khi Lin X v cc nc x hi ch ngha ng u sp , chin tranh lnh kt thc, th gii hai cc thc s tr thnh th gii mt cc, vi mt siu cng duy nht l M. Ngy nay, M ang tng bc thc hin ch ngha b quyn v chnh tr cng quyn nhm bin ton cu ho thnh M ho c v kinh t, vn ho v chnh tr, nui hy vng chim a v c tn v lm b ch th gii. Tht ra, khng phi mi quc gia u tham gia vo qu trnh ton cu ho vi mc ging nhau v u c bnh ng nh nhau. Khi tham gia ton cu ho, cc nc pht trin c rt nhiu li th. Phn cn li ca th gii th chu thit thi v nhiu mt v gp nhiu thch thc. Tuy nhin, trong iu kin th gii ngy nay, cc quc gia khng th ty chay hon ton ton cu ho hoc ng ngoi qu trnh ton cu ho. Vn i vi tt c cc nc ang pht trin, c bit l cc nc km pht trin, l phi c chin lc thch ng v khn ngoan vt qua thch thc v chp ly thi c, trong qu trnh hi nhp th gii, phi c thc gi vng ch quyn quc gia, c lp dn tc, bo v ton vn lnh th a quc gia dn tc mnh n ch pht trin v phn vinh. Ngy nay, ai cng bit rng, ton cu ha c c mt tch cc vi nhng kh nng v c may rt ln, v mt tiu cc cng cha ng khng t nhng thch thc, ri ro v cm by. Mc d ngi c li nhiu nht trong ton cu ho l cc nc pht trin, c bit l nc M, cn ngi b thit thi hn c l cc nc ang pht trin, ngha l phn s ng cn li ca th gii. Song, khng nn ngh rng, cc nc pht trin khi tham gia ton cu ho ch gp ton nhng thun li, m khng gp mt thch thc no c. Tht ra, nhng thch thc l chung i vi tt c cc nc v chng c kh nhiu, chng th hin trn tt c cc mt, t nhng thch thc v chnh tr n nhng thch thc v kinh t, t nhng thch thc v vn ho - x hi n nhng thch thc v mi trng sng... D nhin, cn phi thy rng, cc nc ang pht trin v cc nc chm pht trin phi chu thch thc nhiu hn rt nhiu do cc vn ton cu ho t ra so vi cc nc pht trin. Do vy, nu cc nc ny coi nh hoc khng thy ht mt tiu cc do cc vn ton cu ho t ra th s l sai lm, s dn n nguy c mt ch quyn quc gia dn tc, n nn kinh t ca t nc n nhng kh khn ngy mt ln hn, e da hy hoi cc gi tr truyn thng, thm ch hy hoi c c s tn ti ca chnh dn tc mnh l thin nhin, l mi trng sng. Tri li, nu coi nh mt tch cc ca n cng l sai lm, s lm cho t nc cng ln su hn vo trng thi km pht trin. C th thy iu ny qua vic nhiu quc gia nh tham gia vo qu trnh ton cu ho m vt qua c thch thc v ang trn con ng pht trin vi tc kh nhanh. Trong phm vi bi ny chng ti mun nu ln mt s thch thc ln do ton cu ho t ra hay l s i mt ca cc quc gia dn tc trc cc vn ton cu ca thi i. Thch thc do ton cu ho mang li cho cc nc, nh ni trn, c nhiu loi trong thch thc chnh tr l quan trng nht. Vic ton cu ho ang v s thch thc

s c lp, t ch ca cc dn tc v ch quyn quc gia l mt hin thc. Cha ni n cc cuc chin tranh nng do cc siu cng bt chp lut php quc t gy ra, nn c lp, t ch, an ninh v ton vn lnh th ca cc nc nh, ca cc nc chm pht trin ang v s ng trc nguy c tim tng b cng ng quc t can thip ngy mt nhiu hn. H thng v c ch quyn lc quc t gy ra cho cc quc gia ny nhiu mi lo ngi, v n c s dng nh l c s cng ng quc t, hoc nhn danh cng ng quc t, can thip trc tip v thch thc ch quyn chnh tr truyn thng. Ngay c nhng quyn nh ra chnh sch v mc tiu kinh t, kim sot, iu ho ngun ti nguyn v ngun thng tin, quyn qun l cc hot ng kinh t v kh nng hnh ng ca mt nc cng s b tc ng v b cc t chc kinh t quc t v cc cng ty xuyn quc gia rng buc cht ch, do kh c th pht trin kinh t dn tc theo chin lc ring. Nhng quy tc th trng ton cu, bun bn ton cu, tin t ton cu, hot ng kinh t ton cu tr thnh lc lng mang tnh cng ch v mt php lut quc t i vi mt nc, nht l cc nc nh, buc h phi iu chnh ch quyn kinh t cho ph hp vi quy nh chung thng l do cc nc ln p t. ng trc s thch thc v ch quyn quc gia trong ton cu ho, c nhng kin khc nhau, thm ch c khi rt tri ngc nhau. Mt s ngi cho rng, trong tin trnh ton cu ho, vai tr ca nh nc khng gim i m ngc li, cn tng ln, s tng ln khng phi cn tr s pht trin, m l thc y tin b. S th hai cho rng, ch quyn quc gia ngy nay khng cn gi nguyn gi tr c bn nh trc y na, do vy, a v v vai tr ca nh nc gim i r rt. Theo h, nhn quyn hin vt ln trn ch quyn trong tt c cc x hi khc nhau, n khng m xa ti bin gii quc gia v trn mt s mt, ph b s phn cch gia cc quc gia v c lp ca cc quc gia. Nh vy, theo h, trong thi i ton cu ho, ch quyn quc gia b suy yu v li thi, cn nhn quyn cao hn ch quyn l iu tt yu (!). Chng ti cho rng, l nhng kin cc oan. Nu ni rng ton cu ho khng thch thc g i vi ch quyn quc gia l khng thc t. Ch cn nhn vo c ch LHQ lin tip can d n cc cng vic chnh tr v an ninh quc t, vo vic t chc thng mi th gii (WTO) c quyn trng pht i vi nhng hnh vi vi phm quy tc bun bn ca WTO: c quyn phn x i vi nhng tranh chp mua bn: vic qy tin t quc t (IMF) thng cho vay vi iu kin nc i vay phi thc hin nhng ci cch trong nc, hoc t chc nng lng nguyn t quc t tuyn b h c quyn tin hnh kim tra cc thit b ht nhn i vi nc vi phm hip nh s ng ht nhn m khng cn c s ng ca chnh ph nc th chng ta hiu. Tri li, nu cho rng. do ton cu ho m ch quyn quc gia - dn tc li thi th l sai lm nguy him. S mnh lch s ca nh nc vn cn lu di. Nh nc vn l nhn t chnh tr c bn nht.

Biu hin r rt nht ca thch thc v mt kinh t l s phn cc qu ng thnh nhng nc giu v nhng nc ngho, nhng nc cc giu c v nhng nc khn kh n cng cc vi cc khon n chng cht khng c kh nng tr. Ngy cng l r b mt ca ch ngha thc dn kinh t trong thi i ton cu ho. iu ny lm cho s phn ho giu - ngho tr thnh mt c im ca ton cu ho hin nay, n th hin s bt bnh ng ca cc nc v cc dn tc tham gia ton cu ho. ng ch l s bt bnh ng khng ch th hin gia cc nc pht trin v cc nc ang pht trin, tc l gia cc nc phng Ty giu c v phn cn li ca th gii. S bt bnh ng cn th hin ngay trong s cc nc pht trin, cng nh gia cc nc chm pht trin, gia cc khu vc khc nhau trong mt quc gia v gia cc dn tc trong mt quc gia nhiu dn tc. Ton cu ho hin thi l ton cu ho t bn ch ngha, cho nn tin trnh ton cu ho cng pht trin th khong cch giu ngho ngy cng tng ln gp bi. Bi v, ton cu ho ny khng th no gii quyt c s bt cng trong x hi. S chnh lch giu ngho, s bt bnh ng gia cc nc th hin r nt nht mt tri ca ton cu ho v cng l thch thc ln nht i vi nhn loi. Ton cu ho cng tin trin nhanh, hai cc giu - ngho cng dong rng ra thm, th ng thi cng thc y s chng i. S phn ho giu ngho v s bt cng x hi gia tng gy nn ni bt bnh chnh ng cc nc v cc tng lp nhn dn ngho kh. S chng i ton cu ho ngy cng quyt lit khng ch cc nc ang pht trin, m cn xy ra ngay c trong cc nc pht trin phng Ty n ang bin thnh ln sng phn i ton cu ho. Thch thc vn ho cng l mt trong nhng thch thc rt ng k. Bt chp vic c ngi tn thnh, c ngi phn i hay thm ch ph nhn ton cu ho vn ho, th ton cu ho vn ang tc ng mnh n vn ho. C mt thi ngi ta d on rng, trong tng lai s hnh thnh mt th ngn ng chung cho tng khu vc v t s hnh thnh ngn ng chung cho ton th th gii. Cng c thi, ngi ta t ra quc t ng lm cng c giao tip cho che dn tc trn th gii. Khng th khng thy mt thc t l ngy nay, hin tng hay u hiu ton cu ho v ngn ng bc l kh r trong vic ting Anh ngy cng c s dng rng ri. Nhng sn phm vn ho M, nh phim nh, nhc, thc ung, cc mn n nhanh ca M hoc y phc thi trang, nc hoa v m phm Php tr thnh mn n tinh thn v vt cht ca nhiu ngi thuc cc chu lc khc nhau, nht l ca lp tr. V vy, xut hin nhng khi nim nh ch ngha a nguyn vn ho, ch ngha lin vn ho, ch ngha xuyn vn ho. Mt hin tng khc cng ht sc ng ch l, cc Cng ty xuyn quc gia no m mun u t sn xut v thnh cng cc nc khc th trc tin phi tm hiu s khc bit v cch thc ng x, v tm l v phong tc tp qun ca nc mnh so vi cc nc , ng thi cn phi tm hiu v ngn ng, lch s, tn gio, tn ngng, v ni chung v vn ho ca dn tc cc quc gia m mnh s u t sn xut. Ton cu ho, c bit l s lan trn t ca vn ho phng Ty, khng nhng thch thc vn ho dn tc, m cn thch thc c s n nh x hi ca cc nc m n xm nhp. Cng vi ton cu ho kinh t l xu hng thc y ton cu ho v ngn ng, v

vn ho, v li sng v quan nim gi tr ca cc cng quc. y l n tin cng mnh m ca vn ho phng Ty i vi vn ho dn tc ca cc nc chm pht trin. S ri lon vn ho tinh thn v s rn nt quan nim gi tr ton cu n ra cng mt lc vi hng lot cc hin tng phm ti x hi, nh nghin ht, bun bn ma tu, bun lu, tham nhng, cp git, n mng, kt hp vi s lan trn ca cc loi t gio v th lc x hi en, cng lm tng thm s ri ren, e da s n nh v an ninh x hi. Trong ton cu ho, vn ho dn tc, vn ho truyn thng c nguy c b xi mn d di, m nghim trng nht l xi mn v vn ho chnh tr, thc h phng Ty du nhp ngy cng nhiu, thch thc an ninh chnh tr i vi nhiu quc gia ngy cng ln. Cc nc phng Ty ly ton cu ho lm cng c, ra sc truyn b quan im v gi tr, v vn ho v t tng ca h cho cc nc v cc dn tc khc, thc hin chnh sch thc dn vn ho", gy nh hng i vi nhn dn cc nc, can thip vo cng vic chnh tr, ngoi giao ca cc nc ny, lm suy yu ch dn tc, ph hoi khi i on kt dn tc v c s tn ti ca cc nc , bin h thnh nhng nc l thuc. Lm theo cch , h hy vng s ginh c thng li d ng hn so vi vic dng sc mnh qun s v s khng ch v kinh t. Du nhp thc h t sn tr thnh mt trong nhng bin php c bn mt s nc ln phng Ty thc hin din bin ho bnh" i vi cc nc khc, thm ch tr thnh mi him ho gy nn nhng bin ng x hi cc nc khc. Qu trnh ton cu ho hin nay, v hn th na trong tng lai, s to ra c hi cc k thun li cho cc nc phng Ty s dng h thng truyn thng hin i ca h nhm thc hin a nguyn ho v chnh tr, phi chnh tr ho qun i, phng Ty ho li sng. Nu trn lnh vc ton cu ho kinh t, cc t chc thng mi th gii, Ngn hng th gii, Qu tin t quc t ng vai tr to ln nh th no, th trn lnh vc vn ho. nhng ng trm truyn thng th gii, c bit l M, cng ng vai tr quan trng nh vy. Th gii ang chng kin s tp trung ro rit cc phng tin truyn thng, a ti t tng ng ho v M ho vic pht hnh nhng chng trnh phim nh, m nhc v xut bn. Bi vy, trong lnh vc ny, ni ton cu ho l phng Ty ho cng khng sai, nhng chnh xc hn phi ni l M ho. Trong mt tnh th nh vy, s xut hin ca xu hng chng li n l tt nhin. y tuyt nhin khng phi l xung t gia cc nn vn minh hay vn ho. S xung t l do bn tay ca con ngi, do vn li ch v mu chnh tr ca con ngi m thi. Trc nguy c ton cu ho tc ng mnh n vn ho, chng ta bt gp 3 cch ng x: Mt l, c tuyt hon ton trnh phng Ty ho v M ho nn vn ho truyn thung ca dn tc, nhm bo v vn ho dn tc. ch quyn quc gia v vn ho. y l cch ng x cc oan c th s dn n ch ngha bo th vn ho: n s tr tr. Hai l, m toang ca cho vn ho ton cu, vn ho phng Ty, vn ho M trn vo. Hu qu tt yu l vn ho truyn thng b ng ho, ho tan vo vn ho ton cu. Mt

khi vn ho tn li th ch nhn ca n l dn tc tt yu s bin khi v i lch s. y l cch ng x cc oan dn n t st. Ba l, kt hp hi ho truyn thng vi hin i. Trn c s bo tn bn sc vn ho dn tc, gi ly nhng g l tinh hoa ca vn ho dn tc, loi tr dn cc yu t li thi. tng cng giao lu vn ho vi bn ngoi, tip thu nhng g l tinh hoa ca vn ho th gii, ng thi tin hnh bn a ho, dn tc ho chng lm giu cho vn ho dn tc, ly vn ho lm ng lc cho s pht trin ca dn tc. Theo chng ti, y l cch ng x khn ngoan nht, ng n nht m chng ta cn thc hin. Bn cnh , thch thc v mi trng v sinh thi cng l thch thc ht sc nng n i vi tt c cc quc gia, cc khu vc v i vi ton th th gii. Nu khng c nhng bin php kp thi ca cng ng quc t ngn chn th him ho mi trng v sinh thi s e da khng nhng i vi mng sng ca con ngi, m cn e da ngay c s tn ti ca hnh tinh chng ta. Vo na sau ca th k XX, p lc ca con ngi i vi thin nhin mnh ti mc lm cho thin nhin mt i kh nng t phc hi. Him ho sinh thi ton cu ngy cng tng ln. Do b nhim nng n m kh hu v thi tit ton cu ang thay i tht thng, ang nng dn ln qua tng nm. y thc s l mi nguy ln v kh lng trc ht cc hu qu. Him ho khc v mi trng lin quan ti nhng vng rng ln quanh nm ng bng. Trong trng hp nhit tng lm cho tri t nng ln, bng nng chy th c kh nng mt lng ln kh mtan v ccbon cha trong cc ni bng s vo kh quyn v nh th, hiu ng nh knh s tng ln rt nhiu ln. V th s nng ln ca kh hu ang gy mi lo ngi chnh ng ca cc nh khoa hc v ca cng ng th gii. Tnh trng cc ngun nc sng, h, bin ni a ang tr nn ti t. Hin nay c ti 80 nc, chim 40% s dn trn tri t, b thiu nc, c nc thiu mt cch trm trng. i ng th vn tip tc bin thnh ci b lng khng l cha cc cht thi nhim ca t lin thi vo v cc sn phm phn r ca chng, l ni chn lp ph thi c c t cao. Ch ring cc tai nn tu ch du hng nm cng vo bin v i dng hng triu tn du. t ai b thoi ho, din tch t trng trt ca th gii ang gim mnh qua tng nm. Nguy c hoang mc ho ang e da nhiu vng rng ln. Rng tip tc b tn ph lm cho cc ngun ti nguyn rng suy kit, do vy tnh a dng sinh hc ang mt i nhanh chng. Hn bao gi ht, ngy nay, vic bo v qu en ca tri t tr thnh mt trong nhng vn sinh t, mt thch thc ln i vi loi ngi. Tt c nhng ci lm cho vn an ninh lng thc tr thnh bi ton kh gii cho tt c cc quc gia v cng ng th gii. Thch thc v x hi cng ht sc nghim trng i vi tt c cc quc gia. S pht

trin ca giao thng vn ti, thng tin, Internet, ngn hng, ti chnh cng cc t nn x hi d dng v nhanh chng vt ra khi bin gii quc gia lan ra ton cu. l nn ma tu, i ch HIV-AIDS, nn tham nhng, nn bun lu xuyn quc gia, nn cc t gio, nn di dn bt hp php. s gia tng ti phm c t chc, nn khng b quc t C th ni rng, cha tng c lc no trong lch s th gii m bn bun lu cc loi v cc bng nhm ti phm ma tu vi cc khon tin khng l li c th gy p lc ti h thng chnh tr, ti cc c quan bo v php lut, cc phng tin thng tin i chng, ng thi lm mt n nh v ph hoi an ninh x hi nh trong iu kin ton cu ho hin nay. Thc s l nhng thch thc i vi th gii vn minh. Tng t nh vy cha bao gi tham nhng tr thnh quc nn v tr thnh thch thc ln i vi nhiu quc gia nh trong tin trnh ton cu ho hin nay. Cc nc pht trin cng nh chm pht trin hin ang phi i mt vi thch thc ny. Hnh thc tham nhng tuy khc nhau, mc tuy khng ng u nhng nc no cng c. Vi s pht trin ca khoa he v k thut, tham nhng ngy cng tinh vi v mang tnh quc t. Nhng c quan, nhng b sc mnh ca Nh nc, thm ch c cc lnh vc nh gio dc, y t cng b tham nhng tn cng. c bit, tham nhng khng ch do nhng ngi c thu nhp thp m ngi gi a v cao trong x hi thm ch c Tng gim c cc Cng ty xuyn quc gia cc Tng thng, Th tng v gia nh h u khng trnh khi s cm d ca tin bc. Tham nhng lm cho ngn sch Nh nc cn kit, lm cho cc cng trnh xy dng khng m bo cht lng, cc d n phi b d, cn con ngi th trt di v mt nhn phm, o c, li sng v cui cng i n ch nh mt bn thn mnh, gia nh mnh v c T quc mnh na. Nn t gio xut hin trn lan trong loi ton cu ho nh mt nghch l trong cho thi i cch mng khoa hc v cch mng cng ngh. Nhiu vn v v tr, th gii t nhin v bn thn con ngi hin cha c khoa hc lm sng t, cho nn con ngi phi tm li gii p v ni n nu trong cc tn gio, tn ngng k c trong cc loi t gio. T gio xut hin khng phi ch cc quc gia chm pht trin, m tr tru thay, cn ngay c cc nc pht trin. Do chin tranh v do cc nguyn nhn dn x hi khc nh s phn cc giu ngho m tnh trng di dn rng ln gia cc nc trong bi cnh ton cu ha m cng ng th gii phi tm cch gii quyt. Bn cnh , s gia tng ti phm v ti c, c bit l nn khng b quc t cng ang lm mt n nh x hi. K t thp nin 80 th k XX n nay mc ti ccc dng ny tng hng nm l 5%. Cc loi ti c nh nn hi tc tng ln mt cch t bin, c bit vng bin ng Nam v Chu Phi. Mt loi ti c mi l tin tc v my tnh tc, chng to ra v pht tn nhng loi virus ph hoi h thng my tnh in t th gii ang e da lm tr tr nhiu lnh vc ca i sng x hi trong thi i vn minh cng nghip v hu cng nghip. Gn y vic gii m b gen ca con ngi l mt cuc cch mng v i trong sinh hc.

N m ra nhng trin vng to ln cho con ngi v loi ngi trong vic ch ng cc loi bnh tt di truyn. Tuy nhin, ti nhiu nc, cng chnh thnh cng ny ang dn n cc cuc th nghim e da n o c, n ging ni ca nhn loi. Tnh trng ng tnh luyn i, s ph v chc nng gia nh truyn thng ang l nhng vn x hi to ln ny sinh trong ton cu ho. Nh vy, c th ni rng, ton cu ho ang t ra hng lot nhng thch thc ht sc kh khn cho tt c cc nc. chnh l nhng vn ton cu m nhn loi ang v s phi i mt. Nhn thc cho c cc vn ny v tm ra i sch gii quyt chng l nhim v khng d dng, nhng li l vic khng th khng lm mt cch tch cc, tng bc v lm mt cch khoa hc. C vt qua c nhng thch thc , chng ta mi c c hi pht trin nhanh hn trong tng lai. V vy, "nm bt c hi: vt qua thch thc, pht trin mnh m trong thi k mi, l vn c ngha sng cn i vi ng v nhn dn ta.