Mantar toplayclar iin yararl tler:

Kark aal ormanda (yapraklarn dken ve dkmeyen aalardan oluan orman) mantar toplarken.

Toplanacak mantarlarda nelere dikkat etmelidir:

1. apkasnn hem alt hem de st KAHVERENG olan lamelli mantarlardan uzak durmak gerekir. ldrc zehirli rmcek mantarlar Cortinarius speciosismus (C.rubellus) ve Cortinarius orellanus ile yine ldrc mantar Galerina marginata byle mantarlardr. (Bak: Zehirli Mantarlar) 2. Ayn ekilde apkasnn hem alt hem de st BEYAZ olan lamelli mantarlardan da ayn lde uzak durmak gerekir. ldrc zehirli sinek mantar Amanita virosa / lm Melei byle bir mantardr. Bu mantarn en tehlikeli yn pazardan satn aldmz kltr mantar ampinyon'a benzetilmesidir. (Bak: Zehirli Mantarlar) Aslnda -bilenler iin- bunlar birbirinden ayran nemli zellikler bulunmaktadr. Dierlerinin yannda belirleyici olan fark lamellerinin rengidir. Sinek mantarlarnn lamelleri kesin olarak BEYAZ olur. Champinion / ampinyon mantarlarnda ise lameller beyaz deil, siyaha yakn tonlarda olurlar. Bu rengi veren Champinion mantarlarnn SYAH sporlardr. Mantarn bunlardan hangisi olduunu saptayabilmenin iki ayr olana bulunmaktadr: A- Mantarn apkas ter evrilip altndan baklrsa lamellerin rengi

grlebilir. Yukarda belirtildii gibi zehirli Sinek mantarlarnda bu renk beyazdr. Champinion mantarlarinda ise siyah veya siyaha alar renktedir. Sadece gen Champinion mantarlarnda sporlar henz olgunlamad iin lameller onlarda da beyaz renktedir. Ayrica bu mantarlarda sporlarn korunmas amacyla apkann altnda oluan beyaz, pamuumsu zar lamellerin grlmesini engelleyebilir. O durumda zar kaldrlarak lamelleri grmek olanakldr. B- Mantarlara Spor zi yntemi uygulanr. Sonuta Champinion'larn spor izi siyah, sinek mantarlarnn izi ise beyaz oluacaktr. (Bak: Spor zi yntemi) 3. Sapnn ucu torba gibi bir klf (kase) iinde olan mantarlar da toplamayn. ldrc zehirli Amanita verna (A.phalloides) / Ky gren ile Amanita virosa / lm Melei mantarlarnn iinde bulunduu sinek mantarlarnn hepsi byle saplarnda kn / kase olan mantarlardr. (Bak: Zehirli Mantarlar) Yukarda anlatlan uyarlara uyulduu takdirde mantardan zehirlenme riski en az yaryarya azalm demektir. lkemiz olgular dikkate alndnda bu oran %90-95 olmaktadr. Genelde yukarda ad geen be mantar ve dier bir ka rmcek mantarnn hepsi de hcre ldrc zelliklere sahiptir. Bunlara ek olarak, lkemizde ok bulunan Kuzu gbei denilen mantarn akrabas Gyromita esculanta ve benzeri birka beyin mantarnn dnda kalan mantarlar sinir sistemine etkileri yada sindirim sisteminde yarattklar bozulmalarla kendilerini belli ederler. Bu mantarlarin yaamsal tehlikesi sz konusu deildir. (Bak: Zehirli Mantarlar ve Tablosu) 4. apkasnn kenarlarnda ince iplikcikler bulunan mantarlar toplamayn. Bu mantarlar Cortinarius / rmcek tr mantarlardr. lerinde ldrc zehirli olanlar vardr. rnein yukarda ad geen ldrc zehirli Cortinarius speciosissimus ileCortinarius orellanus mantarlar bu tr mantarlardandr. Bu tr mantarlar sporlar kahverengidir. Ayrca bunlarda sporlar korumak zere oluan i zar rmcek a gibi iplikciklerden yapldr. Mantarlarn gelime evresinde apkann olumasyla birlikte bu zar

paralanr ve paralarn bir ksm sapn apkaya yakn tarafnda yapk kalarak kahverengi izler brakrken bie ksm da apka kenarlarnda tlden saaklar olutururlar. Ayrca, yze yakn eiti olan bu trn yenmeye deer olanlar da ok az saydadr. 5. Kural olarak yakc tad olan ve/veya naho kokulu mantarlardan kann. 6. Kflenmi yada rmeye yz tutmu mantarlar toplamayn, brakn kalsn. 7. Keza fazla bceklenmi mantarlar da toplamayn. 8. Borucuklar yada ayandaki damar alar krmz olan snger altl mantarlardan kann. 9. Eer etleri sararm ve/veya slak ise yumurta mantarlar ile duman mantarlarn toplamayn. 10. Tat Yoklamas: Gevrek yapl ve stsz lamelli mantarlarn russula trlerini birbirinden ayrmak olduka zor, ou zaman imkanszdr. Bu durumda russula cinsi bir mantarn yenilir olup olmadn anlamak iin "tat yoklamas" yaplr. Ancak bu yntem sadece ve sadece "russula" tr mantarlara uygulanabileceinden, nce ve MUTLAKA mantarn "russula" tr olduu kesin olarak saptanm olmaldr (bak: Gevreklik). Bu saptandktan sonra mantarn yenilir olup olmadn anlamak iin, mantar apkasnn altndaki lamellerden ok ufak bir para alnarak dilin ucuna dedirilir. ayet mantar yenmez yada zehirli bir tr ise hemen yada ok az bir sre sonra az yakacaktr. Eger yakmyorsa mantar tehlikesizdir ve yenilebilir. Dikkat! Bu yntem kk ocuklarla birlikte iken kesinlikle uygulanmamaldr. ocuk taklit etme igds ile bundan byle eline geen her eit mantar azna gtrcektir.

Mantarlar ne zaman ve nasl toplanmaldr:

En uygun mantar toplama zaman, gneli gnlerde, sabah iyinin kaybolduu zamandan len ortasna kadar olan sredir. Daima kuru havada mantar toplamaya aln. Islak mantarlar toplamak olduka zor ve skc olur.

Mantar topladnz yerin, motorlu tat trafii olan yollardan en az 100 metre uzak olmasna zen gsterin. Eksoz gazlarndan kan zararl maddeleri (kanserojen ar metaller) mantarlar bnyelerinde biriktirmektedirler. Mantar toplarken daima bir hasr sepet kullanlmaldr. Kat torba ve zellikle de plastik torba elverili deildir. Kat torba slanp yrtlr, plastik torba ise mantar sktrr ve ezerek bozulmasna neden olur. Sepetin iinde kartondan veya uygun bir malzemeden gzler yaplrsa deiik mantar trlerini ayr ayr blmlere koyabilirsiniz. Mantar keserek toplamayn. nce burarak en alt ksmndan (kknden) koparn, sonra toprakl ksmn kesip atarsnz. Baz mantarlarn tannmasnda kkn ekli yardmc olmaktadr. Mantarn temizlenmesini topladnz gn yapn. Kaba temizlii, hatta mmknse ince temizlii de mantar topladnz yerde yaparsanz iyi olur. Bylece hem mantarlarn bnyesindeki doal maddeler yine doada kalrlar hem de bouna fazla yk tamam olursunuz. Mantarn bceklenmi (larval, kurtcuklu) olup olmad dtan bakmakla her zaman anlalmayabilir. Bunu anlamak iin mantar boylamasna kesersiniz. Eer ici ok kurtlu deil ise, kurtlu ksmlarn kesip atarak salam ksmlarn saklayabilirsiniz. Sakn ha beenmediiniz yada tanmadnz mantarlar bilinsizce tekmeyle datp paralamayn. Sizin beenip toplamadnz mantar trleri belki de bakalarna gre ok lezzetlidir. Ayrca yenmese de mantarlar doann bir ssdrler.

Mantar yerken nelere dikkat etmelidir:

Tamamen emin olmadka bir mantar piirip yemeyin. Eer bir mantar ilk kez yiyor iseniz fazla miktarda yemeyin. Mantarlar piirmeden (i) yemeyin. Baz yenen mantarlar bile i iken zehirli olabilirler. Ayrca baz insanlarn i mantarlara kar hassasiyeti bulunabilir. Taze ve gen mantarlarn lamellerini, borucuklarn (sngerimsi ksm) yada dikenlerini kesip atmayn, ou kez mantarn bu blmleri en lezzetli yerleridir.

Eer odunlam yada kaylam ise yal mantarlarn ayaklarn (sap) kesip atn.

Son olarak: Sakn aklnzdan karmayn ki mantar konusunun en can skc taraf yarm mantar bilgisinin hibir deerinin olmamasdr. Bir mantar aa yukar tanmak yeterli deildir.

Mantar yzde yz tanmyorsan hi tanmyorsun demektir.

Konu Bana Dn

Yanl nanlar
Tbitak Yaynlar'ndan kan, Prof. Afife Mat'n "Trkiye'de mantar zehirlenmeleri ve zehirli mantarlar" adl kitabndan aldmz, lkemizde halk arasnda zehirli ve yenen mantarlarn birbirinden ayrt edilmesine ilikin baz yanl dnceleri -kendi notlarmz da ekleyerek- aada aktaryoruz:

Mantar koparlnca zehirli ise i ksmnn rengi hemen mavileir. Not: Tam aksine ok leziz olan snger altl mantarlarn pek ou tam da bu zellie sahiptirler. Ayrca lkemizde kanlca adyla bilinen "lactarius deterrimus" ve "lactarius deliciosus" mantarlar da ayni zellii gsterirler. Mantar gm bir kak veya para ile kaynatldnda mantar zehirli ise gm kararr. Zehirli mantarlar salyangozlar yemezler. Not: Zehirlilik greceli bir kavramdr. Ancak bir canl tr iin zehirlilikten sz edilebilinir. Baklk ve savunma mekanizmalarnn varlna bal olarak bir tr iin ZEHR olan maddeler baka bir tr iin pekala iyi bir GIDA olabilir. Ho kokulu ve lezzetli olan ve apkasndan bir para koparldnda i ksmnn rengi deimeyen mantarlar tehlikesizdir. ayrda yetien mantar trleri tehlikesizdir. Not: ayrda yetien mantarlarn en iyi bilinenlerinden olan ve bir trnn "kltr mantar" olarak her yerde satld bilinen "champinion" cinsi mantarlardan beyaz zehirli champinion mantar tam da park ve bahelerde yetimektedir. Yine zehirli, hatta ok miktarda alndnda ve panzehir verilmedii durumda ldrc olabilen "muskarin" maddesini ieren "clitocybe dealbata" de bir ayr mantardr.

Aalar zerinde yetien mantarlar zehirsizdir. Not: Aa zerinde yetien mantarlarn hemen hemen hepsi, ki bunlar parazit (asalak) mantarlardr, zaten odunsu yapl mantarlardr ve yenilme zellikleri yoktur. Tuzlu ve sirkeli suda kaynatmak mantarn zehirliliini ortadan kaldrr. Not: Bu durum sadece belirli baz mantarlar iin ve belirli koullarda geerlidir. Gevrek yapl ve stl, lamelli mantarlarn pek ou "lactarius" bol suda bir ka kez ve belirli sre kaynatlarak ve kaynatma suyu dklerek yenilebilmektedir. Ancak bunun iin yukarda da belirtildii gibi mantarn kesin olarak saptanmas gerekmektedir. Ayrca kaynatlp suyu dklerek yenilebilir hale gelen birok mantar daha sz konusudur. Ne var ki suyun tuzlu yada sirkeli olmasnn burada herhangibir rol sz konusu deildir. Zehirli veya yenen mantarlar ayr ayr topraklarda yetiir. Not: Mantarn zehirli olmas ile topran yaps arasnda hibir balant bulunmamaktadr. Dolays ile ayni yerde hem zehirli hem de zehirsiz mantarlarn yetimesi ok doaldr. Ayrca deil farkl mantarlar, ayni cins mantarlarn bile trlerinden birisi ldrc olabildii halde dier bir tr ok leziz bir mantar olabiliyor ve kukusuz bunlar ayn yrelerde rahatlkla yetiebilirler. Buna en gzel rnek sinek mantarlarnn (amanita cinsi) bir tr olan ky gren yada "evcikkran amanita phalloides" ok zehirli olan iki maddeyi (amanitin, phalloidin) de ierirken ayni cinsin bir baka tr olan "Sezar mantar amanita caesarea", padiah mantar -buna karadeniz yresinde yumurta sars deniliyor- ta Roma dneminden beri bilinen en leziz mantarlardan biridir. Kurutulmu mantar zehirli deildir. Not: Mantar kurutmak genel olarak mantarn zehirliliini ortadan kaldrmaz, ancak mantar bnyesinde bulunan, ldrc olmayan ama baz kiilere zararl etki edebilen -allerjik reaksiyon, yada o maddeye kar hassasiyet nedeniyle- pek ok madde tpk mantarn suyunun kaynatlarak buharlatrlmasnda olduu gibi mantarn bnyesinden atlabilmektedir. Piirmek mantarn zehirliliini ortadan kaldrr. Not: Piirmenin mantarn zehirlililini ortadan kaldrmayaca aktr. Ancak mantar i yemenin ok daha fazla riske girmek olduu da aktr. Mantar toplayp yeme kltr ile ilgili btn kitaplarda mantar yemeden nce kaynatarak kendi suyunun buharlatrlmas gibi bir n ilemden geirmenin zorunluluuna iaret edilmektedir. Tabiiki byle kitaplarn yazlm olmas sz konusu ise. Bizim

lkemizde bylesi bir kitap ne yazk ki henz yazlm deildir.

Mantar yourt ile birlikte yemek zehirlenmeyi nler. Not: Yourtun belli bir panzehir olma zellii bilinmektedir. Ancak bu zellii onun mantarlarn zehirliliini ortadan kaldrd anlamna gelmez. Ama ok nemli olmayan baz durumlarda mantar yiyen insan iin yararl fonksiyonlar olmu olabilir Halk arasndaki bu yanl inanlara biz, bir de okumular arasnda yaygn bir yanl inan ekleyeceiz: Mantar kesinlikle zararl, tehlikeli bir nesnedir. Uzak durulmaldr Notumuz: Mantar da doadaki her trden varlk gibi bir doa olgusudur. Zehirli olanlar da vardr, leziz yiyecek olanlar da.. Hereyden nce kendimizi ilkel korkulardan kurtarmamz, sonra da, eer topluma bu konuda yararl olmak istiyorsak, topluma korku salmak yerine, yararl ve gerekli bilgileri topluma ulatrmaya almamz gerekir. En azndan, gereksiz korku yayan bir merkez olmaktan kmak gerekiyor. LGN VE SORUMSUZ BR YAKLAIM

Biz bu sitede hep insanlar, mantardan, gereksiz yere korkutma yaklamna kar durduk ve duracaz. Ama yle bir lkede yayoruz ki doru rota izebilmek nerede ise olanaksz. nternet ortamnda son zamanlarda mantar konusunda ok deiik baz siteler yada yazlar ortaya kmaya balad. Bir ksm tam yerine oturmasa da olduka ilgin bilgiler veriyor. Ama imdi aada gstereceimiz gibi yle yaklamlar da var ki insan sadece ne yapacan deil ne diyeceini bile bilemiyor.
http://site.mynet.com/camadandoga/dogada_yasam.htm adresindeki sitede DOADA YAAM VE HAYATTA KALMA ( SURVIVAL ) bal altnda aynen yle bir ibare bulunuyor. MANTARLAR: Genellikle pastel renkli zerinde toz tabakas bulunan ince sapl mantarlar zehirlidir. Bunlarn yerine sap kaln, ho kokulu, mat renkli ve ierisinde kurt yaayan mantarlar gvenle yenilebilir. Evet yanl okumadnz, aynen kopyaladk. Yaznn sahibi doada zor durumda kalan insanlara hayatta kalmalar iin ne yapmalarn tlerken bunlar sylyor. Hani bir deyim vardr: Deveye sormular, boynun neden eri diye de yantlam deve: "Nerem doru ki?"

nann insan ne tarafn dzelteceini bile bilemiyor. Yazda hangi mantarlarn tarif edildiini anlamak olanaksz. nk byle bir mantar tr filan yok. Ayrca eer o tarife gre mantarlar toplayp yerse insan, brakn hayatta kalmay annda teki dnyaya geder, nk tm ldrc zehirli mantarlar bu tarif altnda toplamak kanlmaz. Hele bir de eki var ki ne demeli: erisinde kurt yaayan mantarlar gvenle(!) yemeliymiiz. Yani larvalarla insan iin ayn biyolojik yaklam sz konusu. Kim syledi, nerede yazl, hibir aydnlatc bilgi yok. Aynen "mantar yemeyin ha zehirlenirsiniz" diyenlerin yaklam, ama 180 derece tersinden bir yaklam. Her iki yaklam da yaamdan kopuk, bilgi ve bilim darda tutularak oluturuluyor. Aslnda pek bir farklar yok, ama bir tanesi yine de lme kar kyor en azndan. Burada ise sorumsuzluun snr bile yok.

Konu Bana Dn / En Baa Dn