Како Македонија ја загуби својата софтверска невиност

Како Макед онија ја загуби својат а софт верска... http://novica.softver.org.mk/sites/default/ﬁles/softve...
Како Македонија ја загуби својата

софтверска невиност
Белешки за Владата на Република Македонија и Мајкрософт, и за
договорот кои тие го потпишаа.
Имам едно иск рено прашање: што ак о договорот на Владата со Мајк рософт
беше планиран да биде големиот успех на оваа наша 15 септемвриск а власт?
Навистина, не звучи лошо – повеќ е милионск и договор со најголемата

к орпорација на светот, најави за инвестиции и за к рај на пиратеријата. Сек ак о
на оваа слик а и фали малк у реалност. Во Мак едонија, во времето к ога Владата
можеби ја добила оваа идеја, веќ е постоеше организација к оја ак тивно работи
на полето на софтверот – и тоа на полето на слободниот софтвер. Што е тоа се
прашувате? Тоа е реалноста.
Сод ржина
1. Вовед
2. Хронологија на настани
3. Зошто не си ја работите работата?
4. Пок ана од Мордор
5. Зошто не си ја работите работата? Дел втори.
6. Ничија земја
7. Кој е за партија монопол?
8. Преск онференциск а војна
9. Зошто не си ја работите работата? Дел трети.
10. Идеи за иднината
11. Ак о не постоеше ОССМ...
Вовед
Ак о сте ја следеле оваа наша, ск оро едногодишна, софтверск а сага, тогаш нема
да прочитате ск оро ништо ново во овој тек ст. Веќ е сите работи се добро
док ументирани. Добро, има две или три работи, но и без тек стов, сигурно сами
ќ е дојдевте до слични мисли.
1 од 15 28.03.2009 09:44
Ак о не сте ја следеле, тогаш ова вистинск ото место за вас. Тек стов ги бележи
(ск оро) сите ак тивности од (ск оро) сите ак тери во оваа сага, и ви дава уште
едно чудо линк ови к ак о препорачана литература. Ак о сак ате да знаете што се
случуваше и к ога, тогаш тук а се одговорите. Но, ак о сак ате да знаете зошто,
тогаш ќ е мора нек ој одговор да побарате и од Владата на Републик а
Мак едонија.
Как о и да е, тек стов е добар ресурс за сек ој заинтересиран читател. Уживајте, и

инсталирајте GNU/Linux.
Хронологија на настани
Доаѓањето на Мајк рософт 1 во Мак едонија, и неговата соработк а со Владата2 на
Републик а Мак едонија беше најавено на мајк рософтовата к онференција
„Визија“3 к он к рајот на месецот мај во 2003-тата година. Во тоа време Слободен
Софтвер Мак едонија4 (ОССМ) веќ е имаше зад себе еден успешен преведувачк и
маратон 5. Производ беше лок ализацијата на к анцелариск иот пак ет
O penO ffice.org 6. Следниот маратон беше на повидок .
Уште тогаш луѓето од организацијата се запрашаа за информатичк ата иднина на

нашата земја. Но, доаѓаше летото. Договорот немаше шанси да се случи пред
септември. И навистина не се случи. Само беа потврдени претходните најави. На
2-ри јули, претставник от на Мајк рософт во Мак едонија, Илијанчо Гаговск и, во
Утринск и весник зборуваше к ак о TC O (Total C ost of O wnership – вк упни
трошоци за сопственост) биле помали за производите на Мајк рософт, отк олк у
оние, к ак о што тој ќ е рече, за „бесплатните“ ситеми 7.
Летото донесе новости. Во август, весник от „Дневник “ се појави со тек ст на

тема „стратегиск о партнерство“8. ОССМ одлучи да реагира додек а е време.
Соопштението до јавноста9 к ое ОССМ го испрати со цел да информира за

штетноста на еден ек ск лузивен стратешк и договор со Мајк рософт се појави на
2-ри септември 2003-тата година. Соопштението беше испратено до сите
медиуми. Неговиот одзив во јавноста беше ск оро ник ак ов. Делови од тек стот се
појавија само во неделник от „Капитал“ 10.
Истовремено ОССМ испрати апел за помош до меѓународната FLO SS (free/libre

open source software) заедница. На ова се одзва Џон Хол, претседателот на Linux
international11, непрофитна организација к оја работи на промовирање на Linux.
Писмото 12 од Џон Хол стигна во Мак едонија на 4-ти септември 2003 година и
истото беше испратено до Претседателот на Републик ата, до Претседателот на
Собранието, до пратеничк ите групи, и до Владата на Републик а Мак едонија.
Ова исто так а наиде на минорен одзив. Нек ои од поентите во писмото невешто
2 од 15 28.03.2009 09:44
беа иск ористени во пратеничк ото прашање к ое пратеничк ата Силвана Бонева го
испрати до Владата, на к ое исто так а невешт одговор даде вицепремиерк ата
Радмила Шек еринск а.
По ск оро едномесечна неак тивност, на 1-ви ок томври 2003-тата во Утринск и

Весник се појави тек ст со наслов „Владата го одбра Мајк рософт, слободните
софтверџии незадоволни“13. Благодарение на луѓето од RealityMacedonia к ои го
преведеоа14 тек стот, оваа вест стигна и до светот. Веста се појави на
LinuxToday15.
Веќ е следниот ден се појави најавата за „брзи преговори со Мајк рософт“ 16. Се
велеше и дек а договорот нема да се случи се додек а не се утврди к олк у точно
к омпјутери има Владата. Сепак договорот се случи, а јавноста не дозна со к ак ва
се к омпјутерск а опрема располага Владата, нити пак што точно таа к упи.
На 10-ти ок томври 2003-тата со тек ст полн со неточни информации се појави и

неделник от „Зум“17. Сите овие изјави беа к оментирани од страна на ОССМ.
Писмото на намери 18 на Владата и Мајк рософт, се појави во јавноста на 14-ти

ок томври 2003-тата – ск оро месец и половина по објавувањето на соопштението
на ОССМ. Владата ги игнорираше барањата на ОССМ и ова писмо не го испрати
до организацијата иак о ОССМ тоа повеќ епати го побара. Уште повеќ е, постоеја
шпек улации дек а писмото е потпишано многу порано, но и пок рај заложбите за
транспарентост, не се појавило веднаш.
До овој момент слободен софтвер заедницата на мак едонск ите к омпјутерск и

к орисници, пок рај к анцелариск и пак ет на мак едонск и јазик , им ги подари
најновите верзии на Mozilla19 Firefox – тогаш под името Firebird, и Thunderbird
(аплик ации за сурфање на интернет, e-mail и usenet) на мак едонск и јазик , к ак о
и KDE (KDE 20 e дек стоп ок олина за GNU/Linux) дистрибуција21 на мак едонск и
јазик .
Ова значи дек а док олк у Владата во тој момент се одлучеше за GNU/Linux,
нејзините службеници веднаш ќ е можеа да к ористат лесен и безбеден
оперативен ситем к ој ск оро целосно е преведен на мак едонск и јазик .
Ноември помина вообичаено. Владата и Мајк рософт се бранеа меѓусебно по

весниците. Од ник аде се појави нова веб страна22 на Комисијата за
информатичк а технологија. Аматерск ата трибина23 на темата „Мајк рософт и
слободниот софтвер“ доби поголемо медиумск о внимание од сите тек стови 24,
соопштенија, и што уште не, на ОССМ. Впрочем, ОССМ не ни доби нек ак во
медиумск о внимание.
Сепак во овој месец Владата к онечно се одзва на ОССМ. Состанок от со г-ѓицата

Шек еринск а беше зак ажан за 28-ми ноември 2003-тата. Она што се знаеше во тој
момент беше дек а договорот неизбежно ќ е се потпише. Претставниците на
3 од 15 28.03.2009 09:44
ОССМ со добри намери отидоа во Владата. Беа к онструк тивни и дадоа

илјадници предлози. Ништо не беше прифатено и пок рај добрите зборови.
После состанок от ОССМ излезе со писмо со препорак и 25 до Владата. Владата
излезе со соопштение дек а договорот ќ е биде потпишан 26.
Договорот се потпиша на 3-ти дек ември 2003-тата. Мајк рософт изигра

стандардно – подари лиценци во образованието 27. Владата велеше дек а
направила одлична зделк а. Истиот ден, претставници на ОССМ и на други НВО-а
од Мак едонија разговараа со г-динот Горан Радман, регионален дирек тор во
Мајк рософт. Набрзо потоа договорот исчезна од јавниот простор. Излегоа
поважни теми. ОССМ се обидуваше да го добие целиот тек ст од договорот, во
што не успеа во целост. Медиумите заборавија што беше договорот, и
Мајк рософт, и к омпјутерите, и софтверот... Единствен претставник од нивното
друштво к ој, и сеуште, достоинствено ја обработува оваа тема беше/е
„Форум“28.
Тук а вреди да се спомене и политичк ата игра на ВМРО-ДПМНЕ к ој со нек ак во

задоцнување почна да го к ритик ува29 договорот на Владата. Владата одговори
стандардно – со к онтра к ритик и 30. Се појавија и изјави од членови на
семејството на Мајк рософт во Мак едонија. Тие велеа дек а политизирањето на
договорт ја к очи легализацијата на софтверот 31.
Конечно на сцената се појави и Анти-к орупциск ата к омисија. Таа го оцени

договорот к ак о нетранспарентен и штетен 32. Владата одговори дек а не е
так а33. Ова се случува деновиве – март, 2004-тата.
Зошто не си ја работите работата?

Ак о Владата се одлучеше наместо да потроши 4 милиони долари на софтвер, да
ги потроши истите пари за да к упи автомобили, новинарите ќ е се нафрлеа на
прик азната к ак о гладни волци. Уште повеќ е ќ е беше так а, ак о Владата, во овој
замислен пример, одлучеше тоа к упување да го направи без тендер, и притоа да
не наведе на што точно ги потрошила парите од даноци, тук у да изјави дек а
к упила толк у и толк у автомобили. Но, Владата не к упуваше автомобили. Штета.
Во ред, признаваме (патем и тие самите треба да признаат) – новинарите не се

баш и нек ои ек сперти за софтвер. Софтверот е прилично нова тема во
Мак едонија. Тие не знаеле што да пишуваат, не знаеле што да прашаат. Но она
што е чудно, е тоа што не ни сак аа да научат. ОССМ постојано испраќ аше
информации до новинарите, се нудеше да даде интервјуа итн. Одзивот од
другата страна беше ск оро ник ак ов. Одлучија да не ѝ обрнуваат внимание на
ОССМ, к оја излегува со аргументи, со док ументи, со анализи и странск и
иск уства.
4 од 15 28.03.2009 09:44
А сепак , често имаше место за добро средени интервјуа34 со претставниците на

Мајк рософт, прек у к ои тие лесно добиваа бесплатна рек лама.
Новинарите не си ја завршија својата работа. Тоа е неспорно. Договорот к ој

Владата го потпиша со Мајк рософт не смееше да се случи без претходно
новинарите добро да ја протресат оваа тема. Прашањата на к ои сеуште нема
одговори (а к ои дефинитивно се новинарск и прашања, во услови к ога Владата
не е доволно совесна сама да излезе со информации) се следниве:
1. Колк у к омпјутери има Владата?
2. Колк у од тие к омпјутери сеуште можат ак тивно да се к ористат т.е. к олк у

од нив се застарени?
3. Колк у к омпјутери се brand-name к омпјутери: произведени од IBM, HP,

C ompaq?
4. Колк у од тие к омпјутери се деск топ к омпјутери, а к олк у од нив се

сервери?
5. За к олк у к омпјутери се к упуваат лиценци за оперативен систем?
6. Колк у лиценци треба да се к упат во случај серверите да работат на

оперативен систем на Мајк рософт?
7. Дали лиценците од Мајк рософт за новите оперативни системи ќ е значат и

потреба за к упување нов хардвер?
8. Кои сѐ аплик ации ги к ористат државните службеници?
9. Дали се разгледани други опции к ои постојат на пазарот?
10. По к ои к ритериуми е избрано тоа што е избрано?
И так а натаму... можам да продолжам со уште триесетина прашања. Но имам

само едно прашање за новинарите: Зошто не си ја работевте вашата работа?
Покана од Морд ор
Пок аната за средба од Владата на Републик а Мак едонија до Невладината
организација Слободен Софтвер Мак едонија пристигна на 27 ноември 2003-тата
година. Средбата се одржа следниот ден.
Претставниците на ОССМ стигнаа на средбата со позитивен став, со мислата

дек а сега, тук а, ќ е помогнат нешто добро да се случи во нивната земја. За жал,
тие од другата страна на масата не мислеа так а. Сек ак о главната препорак а на
ОССМ беше (и сеуште е) дек а целиот јавен сек тор во земјава треба да се
префрли на слободен софтвер. И сек ак о ова не е лесна операција. Не се прави
5 од 15 28.03.2009 09:44
во еден ден – можеби би требало и цела година, но придобивк ите би биле

огромни. Разговорот одеше отприлик а вак а:
Може ли да пробаме со чек ор-по-чек ор стратегија?,

прашаа од ОССМ. Знаеме дек а наеднаш не може сѐ да се
смени. Што велите да почнеме со серверите, да ставиме
таму GNU/Linux?
Не може, рек оа од Владата. Компјутерск ата мрежа на

Владата е премногу сложена. Претставниците од ОССМ
се зачудија, к олк у може да биде сложена една
к омпјутерск а мрежа? Зар тоа не се к омпјутери поврзани
со к абли? Нејсе, одиме со другиот предлог. Што велите
место мајк рософтовиот офис, да се к ористи
O penO ffice.org? Тој е одлична замена на
мајк рософтовиот офис, и е бесплатен, и уште повеќ е,
преведен е на мак едонск и јазик . А и неговата
инсталација на W indows машини не е сложена работа.
Не може, рек оа од Владата. Службениците се навик нати

на едни програми, не можеме да ги менуваме, ќ е се
зак очи работата. Претставниците од ОССМ поставија
уште едно к онечно прашање: Дали се сложувате дек а,
врз основа на презентираните аргументи и светск ите
иск уства, Мак едонија има иднина со слободниот
софтвер и дек а нек ак о тој мора да се најде на агендата
на Владата?
Се сложуваме рек оа од Владата. Ние ток му тоа и го

мислевме. Штом ќ е заврши целата работа ок олу
договорот со Мајк рософт, ќ е ве повик аме, ќ е се
договориме во к ои институции можат да започнат
пилот проек ти за к ористење на слободен софтвер.
Исто так а, ќ е ве пок аниме ак тивно да се вк лучите во
работата на Комисијата за информатичк а технологија.
Так а заврши разговорот во Владата. Таму, и пок рај најавените добри намери,
претставниците на Владата заборавија да им к ажат на претсавниците на ОССМ
нешто што тие веќ е го знаеја – дек а договорот со Мајк рософт ќ е се потпише
следната недела. Патем, со сигурност можам да ви к ажам, дек а пок аните за
соработк а к ои Владата ги најави на таа средба, сеуште не се стигнати до ОССМ.
Зошто не си ја работите работата? Дел втори.

Во целиот овој период Владата на Републик а Мак едонија ниту еднаш не излезе
6 од 15 28.03.2009 09:44
со изјава к оја навистина ќ е го објасни овој нејзин потег. Сите приложени

аргументи беа лабави, нек ои од нив дури и понижувачк и за информираниот
граѓанин. Повеќ ето изјави на Владата веќ е се иск оментирани во Ок томвриск ите
док ументи 35. Во тек стов сак ам да к ажам уште по нешто за нек олк у работи.
Најмизерното оправдување к ое го даде Владата, е тоа дек а производите на

Мајк рософт мора да се к ористат, заради тоа што службениците се навик нале да
работат на так ви производи и сек ак ва промена би ја зак очила работата к оја тие
ја вршат. Да видиме к он што води една вак ва изјава:
1. Оптимистичк ата варијанта к оја лесно ја побива оваа изјава од Владата е

дек а Владата со оваа изјава ги навредува вработените во јавните служби.
Зарем тие луѓе таму се толк у глупави што нема да можат да се снајдат ак о
нек ој прек у ноќ место Мајк рософт офис им инсталира O penO ffice.org? Па
ајде ви се молам, ак о зборуваме за англиск ата верзија тогаш, менијата
имаат исти имиња, опциите во најголема мера се пок лопуваат. Сепак може
да се к ористи и мак едонск ата верзија. Зарем тоа нема да биде полесно?
Се разбира тук а се и ик онк ите к ои многу налик уваат на оние
мајк рософтовите.
2. Сек ак о, сега нек ој може да рече, дек а вработените во јавните служби се

до тоа дереже и дек а не се разбираат многу-многу. Но тогаш тоа е само
нивен проблем, не е мој, ниту на другите даночни обврзници. Ак о Владата
може да заштеди 2 милиони долари од нек упување на лиценци за
Мајк рософт офис, тогаш таа треба да го направи тоа. Парите што сак ала
да ги троши може да ги пренасочи во инвестиции. А луѓето што не можат
да се снајдат да ги пренасочи на улица. И додек а е таму, сигурно ќ е најде
замени к ои ќ е бидат пресреќ ни, за редовна плата, да научат да работат во
O penO ffice.org.
3. Последната варијатна е дек а нек ои таму зак оравени бирок рати ќ е к ренат
бунт, ќ е вик нат, к ој сте па вие да ми го менувате Вордот мене. И нема да
работат. Овој можен проблем повторно не е мој, а ниту е на другите
даночни обврзници. За вак вите прк осења решението повторно e улицата.
Во Мак едонија има изобилство на луѓе к ои за сигурно работно место и
редовна плата ќ е научат да администрираат мрежа од нула, а к амоли да
к уцаат во нек ој си таму к анцелариск и пак ет.
Ничија земја
На 27-ми ноември 2003-тата година, во сандачето на ОССМ стигна уште една
пок ана. Агенцијата Publicis36 во име на својот к лиент Microsoft C orporation,
пок ани нек олк у претставници на ОССМ на средба к оја беше планирана да се
одржи на 3-ти дек ември 2003-тата, во 13:45 во хотелот Алек сандар Палас. Она
7 од 15 28.03.2009 09:44
што ОССМ го дозна од оваа пок ана беше тоа дек а состанок от ќ е биде со
г-динот Горан Радман и дек а ќ е има и претставници од други невладини
организации.
Преписк ата исто отк ри дек а во Мак едонија пок рај Горан Радман, доаѓа и Жан
Филип Куртоа. 2 и 2 се 4 – договорот ќ е биде потпишан на 3-ти, зак лучија во
ОССМ, и ја прифатија пок аната.
Средбата беше вообичаена размена на мислења37, без ник ак во посебно значење.

За повеќ ето прашања к ои беа од интерес за претсавниците на ОССМ, одговорот
беше: прашајте ја вашата Влада. На к рај домаќ ините им подарија на гостите
тефтерчиња и пенк алца со логото на Мајк рософт. Набрзо потоа висок ите
претсавници на Мајк рософт си заминаа од земјава. Ќе се вратат за 4 години.
Кој е за партија монопол?

Уште едно прашање постојано се појавува во јавноста. Прашањето дали
Мајк рософт е монопол. Вреди ли вооптшо да се дебатира на оваа тема? Јасно е
дек а Мајк рософт е монопол во нек ои сегменти на софтверск иот пазар (пр.
деск топ оперативни системи), во нек ои не е (пр. аплик ации за мултимедија).
Сега, сек ој што барем малк у читал основи на ек ономијата знае дек а да се биде
монопол не е лошо. Ник ој не го обвинува Мајк рософт заради тоа што е
монопол. Го обвинуваат заради тоа што тој се обидува да ја иск ористи својата
монополск а позиција на еден пазар да за ја задуши к онк уренцијата на друг
пазар, и, и таму да стане монопол. Го обвинуваат (впрочем и го најдоа виновен)
дек а ја злоупотребува својата монополск а позиција. Тоа е ток му и поентата на
одлук ата38 на Европск ата Комисија к оја деновиве го к азни Мајк рософт со 613
милиони долари и му даде рок ови од 90 и 120 дена за да ги спроведе
дополнителните одлук и за отстранување на W indows Media player-от од
оперативните системи и за отк ривање на док ументацијата за интефејсите за
работа на W indows серверите, за не-W indows серверите да можат да постигнат
полна интероперабилност со нив, соодветно.
Кога Владата вели дек а договорот 39 што го ск лучила со Мајк рософт не е

монополск и, таа е во право. Знаете зошто? На Мајк рософт не му треба договор
за да оствари монополск а позиција на пазарот. Всушност Мајк рософт веќ е има
остварено монополск а позиција на пазарот на деск топ оперативни системи к ај
нас, исто к ак о и во поголемиот дел на светот. Ск оро сите к омпјутерск и
к орисници во Мак едонија со својата нова к утија добиваат инсталиран W indows.
Договорот к ој Владата го ск лучила со Мајк рософт сепак е многу полош, одошто
што може да биде еден монополск и договор. Тој договор му вели на
Мајк рософт дек а во Мак едонија е ок еј да се биде монопол к ој ја злоупотребува
својата моќ на сметк а на к орисниците.
8 од 15 28.03.2009 09:44
Мора да биде недвосмислено јасно дек а вак вото однесување на Влада на земја
к оја аспирира да стане членк а на Европск ата Унија е недораснато. Зар ние ќ е им
простиме на оние к ои ЕУ ги к азнува? Сега мак едонск ата Влада треба да го
побара од Мајк рософт истото она што од Мајк рософт го бара Европск ата
Унија. Не за да се иск упи за претходните грешк и, тук у заради тоа што тоа ѝ е
работа.
Тук а преостанува уште да го разгледаме прашањето к ак о Мајк рософт се здобил

со монополск а позиција на пазарот на деск топ оперативните системи во
Мак едонија. Ова прашање треба да биде од особен интерес на монополск ата
управа во Мак едонија. Мајк рософт од одамна има нек ак ви свои претставници,
соработници, или партнери во Мак едонија. Тоа пред сѐ е фирмата Логин
Системи 40, чиј статус во семејството на Мајк рософт еволуира низ времето.
Бидејќ и немам точни податоци од к ога Логин Системи соработуваат со
Мајк рософт и к ак ва точно била нивната соработк а, сега ќ е се занимаваме со
еден замислен пример.
Да претпоставиме дек а во 1998-мата година Логин Системи биле дистрибутери

на Мајк рософт во Мак едонија. Тогаш тие во името на своите бизнис интереси, а
во согласност со Зак онот за авторск и права и Кривичниот Зак он 41 на Републик а
Мак едонија можеле да побараат сите к омпјутери да одат со лиценцирани
верзии на оперативниот систем W indows 98. Исто так а, можеле да се погрижат
во к омпјутерск ите продавници к орисниците да можат да к упат MS O ffice заедно
со лиценца. Можеле, но не го направиле тоа. Прашањето к ое треба да ја
заинтересира монопоск ата управа е: зошто не го направиле тоа што би им било
од очигледен интерес? Одговорот к ој сам се наметнува е следниов: за да
остварат уште поголеми к ористи во иднината.
Дали вак во нешто навистина било планирано? Дајте им на луѓето софтвер по

dumping цени, навлечете ги да го к ористат, натерајте ги да го базираат целиот
свој бизнис на ваши платформи. Потоа, нек олк у години подоцна речете дек а
сето тоа е пиратерија и барајте си го вашиот данок , и минат, но и иден. Дали
ова е возможно? Па к ога станува збор за Мајк рософт, што е тоа што не е
возможно? Ова прашање бара многу повеќ е внимание. Монополск ата управа
треба да ги засук а рак авите.
Пресконференциска војна
ВМРО-ДПМНЕ 42, к ак о најголема опозициск а партија се вк лучи во оваа
софтверск а сага со извесно задоцнување. Иак о неговата пратеничк а Силвана
Бонева прашањата до Владата за Мајк рософт ги упатуваше уште од септември
2003-тата, ВМРО-ДПМНЕ почна со полна пара да труби многу подоцна.
На Владата не ѝ требаше долго да одговори на обвинувањата. Одговорот беше
9 од 15 28.03.2009 09:44
брз и исто так а со обвинување. Мак едонск ата јавност дозна дек а Владата на
ВМРО-ДПМНЕ потпишала договор 43 за к упување на лиценци од Логин Системи
по цена за лиценца поголема од онаа к оја сега ја плати оваа Влада.
Дали Владата мислеше дек а оваа изјава, ова отк ритие, чудесно ќ е ги поправи
работите? Сек ак о дек а нема. Не се станува добар само со тоа што ќ е посочиш
дек а има нек ој к ој е полош од тебе. Затоа овие преск онферециск и спек так ли
треба да останат само тоа – спек так ли. Тие немаат врск а со реалноста. И двата
договора се лоши. И двете Влади тргнале по ореви на пазар, ама (намерно или
ненамерно) не се снашле, и таму трговците им тутнале желади место ореви. Сега
вторава бара аплаузи бидејќ и подобро се испазарила -- ги земала поефтино. Не
може так а. Доста е!
Понатаму, ск оро сум уверен дек а и ВМРО-ДПМНЕ док олк у беше на власт ќ е
ск лучеше вак ов договор со Мајк рософт. СДСМ 44 од опозицја ќ е вик аше дек а е
штетен и дек а роднината на нек ој таму има ак ции во таа и таа фирма. Работите
не се сменети. Политичк ите играчи сеуште се мали деца к ои не можат да се
соочат со одговорноста к оја ја презеле и к ои не сак аат да ги сносат
последиците од своите ак ции.
Изјавите дек а анти-к орупциск ата к омисија се вк лучува во предизборната

к ампања само заради тоа што таа си ја работи својата работа, се исто дел од
вак вите спек так ли. Анти-к орупциск ата к омисија одамна го најави 45
испитувањето на договорот и нивиот извештај се очек уваше. Ех, штета што сега
во сред к ампања ќ е треба да се одговара прашање повеќ е, но к ак о што вели
поговорк ата – што си дробел, тоа ќ е си срк аш.
Конечно, и изјавите на членовите на семејството на Мајк рософт за тоа дек а

политизирањето на договорот го к очи легализирањето на софтверот помеѓу
фирмите к орисничк и, се дел од вак вите спек так ли. Легализирањето на
софтверот го к очи мак едонск ата пропадната ек ономија во к оја нема долар
повеќ е за лиценци, уште повеќ е во услови к ога тие што треба да го дадат тој
долар тешк о разбираат за што тоа станува збор т.е. што е тоа што треба да се
плати. Патем, она што дава дополнителни примеси на шоу во овие изјави е тоа
што истите немаат ник ак ва врск а со предочената тема – зборуваме за
к ористењето на софтвер во јавниот сек тор, а не во приватниот.
Зошто не си ја работите работата? Дел трети.

Товарот к ој на себе го носи оваа 15 септемвриск а Влада, Владата к оја го
потпиша договорот со Мајк рософт, е голем. Оваа Влада вети дек а ќ е биде
поинак у. Затоа таа треба да ги засук а рак авите и сериозно да почне да работи.
Во последниве денови се појавија изјави за тоа дек а Мајк рософт не е монопол

истоврмено со вестите дек а ЕУ го к азнува за злоупотреба на својата монополск а
10 од 15 28.03.2009 09:44
позиција, изјави за тоа дек а во слободниот софтвер нема авторск и права к ои се

предмет на заштита. Претходно, пред потпишувањето на договорот имаше тони
слични изјави. Владата не може, не смее, да си дозволи вак ви несериозни
испади на своите висок и функ ционери.
Навистина е смешно да се прочитаат вак ви изјави од луѓето к ои имаат толк у

важни задачи. Не може вицепремиерк ата задолжена за европск и интеграции да
им к аже на новинарите дек а Мајк рософт не е монопол, к ога ток му ЕУ го
к азнува. Или вицепремиерк ата не знаела за таа одлук а на ЕУ, или пак ја
игнорирала за да даде изјава к ак ва што дала. Во двата случаја тоа е лошо.
Истото важи и за претседателот на КИТ. Не може к реаторот на мак едонск ата
информатичк а иднина да даде изјава во к оја ќ е ги спори авторск ите права на
слободниот софтвер. Ова во најмала рак а го прави неиформиран за областа во
к оја работи.
Конечно, и изјавите дек а договорот е транспарентен се несериозни. Ништо не е

транспарентно ок олу овој договор. Недостасуваат одговори на полно прашања,
особено на оние споменати погоре, а и самиот договор има членови к ои
забрануват објавување на делови од договорот. Как о тогаш може да биде
транспарентен?
Ид еи за ид нината
Барањата46 за поништување на договорот к ои стигнаа од ВМРО-ДПМНЕ се уште
еден несериозен потег. Кредибилитетот на нашата земја е на к оцк а. Ак о тој е
разнишан со потпишувањето на договорот так ов к ак ов што е, раск инувањето на
истиот ќ е го сруши к ак о к ула од к арти.
Наместо да се расфрлаат со изјави, одговорните треба да застанат и да се

запрашаат што е тоа што треба да се направи за информатичк а иднина на
нашата земја. И треба да мислат наместо да бројат. Одговорите не се премногу
далек у. Сек ак о, треба и да ги признаат грешк ите к ои ги направија овие нек олк у
месеци, и потоа да се фрлат на работа.
Првото нешто што треба да се направи не е поништување на договорот, ами

негово проширување. Владата треба да се заангажира и да додаде нов анек с к он
договорот. Тој анек с треба да го регулира името на нашата земја к ое
Мајк рософт ќ е го к ористи во своите производи. Так а наместо FYRO Macedonia,
к ога ќ е инсталираме W indows, при изборот на лок ација, треба да прочитаме
Republic of Macedonia.
Второто нешто што треба да се направи е следење на одлук ите на Европск ата
Унија. Владата, водејќ и ја Мак едонија к он ЕУ, веднаш треба од Мајк рософт да
побара верзиите од W indows к ои ќ е ги нуди на мак едонск иот пазар да бидат
исти со оние к ои ги нуди на европск иот. Владата треба да му к аже на
11 од 15 28.03.2009 09:44
Мајк рософт дек а во Мак едонија важат истите правила на пазарна игра к ак о во
ЕУ, дек а к орисниците во Мак едонија имаат исти права к ак о оние во ЕУ.
Кога ќ е завршат вак вите формалности треба да се направат вистинск ите чек ори.
Владата треба да донесе стратегија за к ористење на FLO SS во јавниот сек тор,
исто следејќ и го примерот и иск уствата на ЕУ.
Набрзо потоа треба да започнат пилот проек ти во целиот јавен сек тор: во
институциите на централната и лок алната власт, во училиштата и на
фак ултетите, во судството и библиотек ите. Владата треба да го промовира и
к ористи слободниот софтвер, и треба да ги поддржи проек тите за слободен
софтвер к ој се од интерес на сите мак едонск и граѓани.
Понатаму, Владата треба да к ористи отворени формати за чување на своите

док ументи, к ак о и за док ументите к ои ги става на располагање на јавноста.
Слободниот пристап до информациите е загарантиран со Уставот на
Републик ата47, a информациите не се баш слободни к ога се чуваат во затворени
формати. Владата не мора да чек а на донесување на најавениот Зак он к ој ќ е го
регулира ова прашање. Може пријатно да не изненади уште сега. За почеток
може да го стави договорот со Мајк рософт достапен во формат на
O penO ffice.org, потоа може да продолжи со сите други док ументи.
Ако не постоеше ОССМ...

За к рај размислете за ова. И пок рај големата ак тивност на ОССМ, јавноста
сеуште многу малк у знае за слободниот софтвер 48. Јавноста многу малк у знае за
софтверот воопшто. Може ли нек ој да претпостави што ќ е пишуваше по
весниците ак о ОССМ не ја к ренеше оваа буна?
Сигурен сум дек а Владата ќ е добиеше аплаузи за одлична зделк а. Медиумите

немаше да чепк аат многу-многу. Кој ќ е ги чита сите тие работи? ВМРО-ДПМНЕ ќ е
се побунеше за нек ој изборен поен, но со стандардните а-ла Семос к ритик и.
Потоа работата ќ е се заборавеше.
Навистина не може да се к аже дек а вак виот исход на настаните е нек ој успех за
ОССМ. Но, вак а, со ОССМ к оја го одржува вниманието, другите одговорни
организации можат да преземат чек ори. ОССМ успеа да ја одржи топк ата во
игра. И тоа вреди нешто.
1. http://www.microsoft.com
2. http://www.gov.mk
12 од 15 28.03.2009 09:44
3. http://microsoft.com.mk/vizija
4. http://www.slobodensoftver.org.mk
5. http://www.slobodensoftver.org.mk/maraton
6. http://www.openoffice.org
7. http://www.utrinski.com.mk/default.asp?pBroj=1208&stiD=5721&pR=6
8. http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?pBroj=2230&stiD=21774
9. http://www.linux.net.mk/modules.php?name=N ews&file=article&sid=768
10. http://www.kapital.com.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=65&articleiD=6122&
E ditioniD =367
11. http://www.li.org
12. http://sakamdaznam.slobodensoftver.org.mk/pisma/maddog.html – целото писмо на

англиски јазик
http://sakamdaznam.slobodensoftver.org.mk/pisma/prevod-maddog.html – превод на некои

поважни делови од писмото
14. http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=2767
15. http://linuxtoday.com/infrastructure/2003100601226N WM S pB
17. За жал линк до овој текст нема. Во архивите на Зум на http://www.zum.com.mk, го

нема споменатиот број, или барем јас не можам да го најдам.
18. http://www.agora.org.mk/napis.asp?lang=mac&rubrika=3&id=245
19. http://www.mozilla.org
20. http://www.kde.org
21. http://mkde.sourceforge.net
22. http://www.kit.gov.mk
24. http://www.slobodensoftver.org.mk/whitepaper/index.php/whitepaper
25. http://www.slobodensoftver.org.mk/O ktomvriskiDokumenti/pisma

/ossm/pismo_01-12-2003.pdf
13 од 15 28.03.2009 09:44
27 http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?pBroj=2319&stiD=26084
28. http://www.forum.com.mk
29. http://www.a1.com.mk/vesti/vest.asp?V estiD=28992
31. http://www.utrinski.com.mk/default.asp?pBroj=1405&stiD=8649
34. http://www.vest.com.mk/default.asp?id=70010&rubrika=Revija&idg=4&idb=1016
35. http://www.slobodensoftver.org.mk/O ktomvriskiDokumenti
36. http://www.publicis.com.mk
37. http://www.metamorphosis.org.mk/eng_vesti_detal.asp?id=37
38. http://europa.eu.int/rapid/start/cgi/guesten.ksh?p_action.gettxt=gt&doc=IP
/04/382|0|RA P ID &lg=en&display=
39. http://kit.gov.mk/WBS torage/F iles/M icrosoft_Dogovor_M K.doc – текст на македонски јазик
http://kit.gov.mk/WBS torage/F iles/M icrosoft_Dogovor_E N .doc – текст на англиски јазик
40. http://www.loginsys.com.mk
41. http://www.jorm.org.mk/zakon-krivicen.shtml
42. http://www.vmro-dpmne.org.mk
44. http://www.sdsm.org.mk
47. http://www.sobranie.mk/mk/default.asp?vidi=ustav – види член 16 став 3
48. http://www.gnu.org
© Авторск о право 2004, Новица Нак ов <acivon_A T_mail.com.mk >.

Сите трговск и марк и и авторск и права на оваа страна им припаѓаат на нивните
сопственици.
Овој док умент е лиценциран под лиценца на C reative C ommons Именување-
14 од 15 28.03.2009 09:44
Нек омерцијално-Дели под исти услови.
Овој док умент е к реиран со слободен софтвер O penO ffice.org и Q uanta plus.
Првпат е објавен на 30 март 2004 година.
На 31 март 2004 година на док ументов му е додадена содржина за полесна
навигација.
Неговиот интернет дом е http://www.softver.org.mk /novica-files/tek stovi
/softversk a_nevinost.html и http://novica.softver.org.mk /sites/default/files
/softversk a_nevinost.html
Овој тек ст претставува мислење на авторот.

Тој не ги претставува мислењата и ставовите на НВО Слободен Софтвер
Мак едонија.
За нејзините мислења и ставови посетете ја страницата
http://www.slobodensoftver.org.mk .
15 од 15 28.03.2009 09:44

Како Македонија ја загуби својата софтверска невиност

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Како Македонија ја загуби својата софтверска невиност

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Како Макед онија ја загуби својат а софт верска... http://novica.softver.org.mk/sites/default/ﬁles/softve...

Како Македонија ја загуби својата

Навистина, не звучи лошо – повеќ е милионск и договор со најголемата

Как о и да е, тек стов е добар ресурс за сек ој заинтересиран читател. Уживајте, и

Уште тогаш луѓето од организацијата се запрашаа за информатичк ата иднина на

Летото донесе новости. Во август, весник от „Дневник “ се појави со тек ст на

Соопштението до јавноста9 к ое ОССМ го испрати со цел да информира за

Истовремено ОССМ испрати апел за помош до меѓународната FLO SS (free/libre

По ск оро едномесечна неак тивност, на 1-ви ок томври 2003-тата во Утринск и

На 10-ти ок томври 2003-тата со тек ст полн со неточни информации се појави и

Писмото на намери 18 на Владата и Мајк рософт, се појави во јавноста на 14-ти

До овој момент слободен софтвер заедницата на мак едонск ите к омпјутерск и

Ноември помина вообичаено. Владата и Мајк рософт се бранеа меѓусебно по

Сепак во овој месец Владата к онечно се одзва на ОССМ. Состанок от со г-ѓицата

ОССМ со добри намери отидоа во Владата. Беа к онструк тивни и дадоа

Договорот се потпиша на 3-ти дек ември 2003-тата. Мајк рософт изигра

Тук а вреди да се спомене и политичк ата игра на ВМРО-ДПМНЕ к ој со нек ак во

Конечно на сцената се појави и Анти-к орупциск ата к омисија. Таа го оцени

Зошто не си ја работите работата?

Во ред, признаваме (патем и тие самите треба да признаат) – новинарите не се

А сепак , често имаше место за добро средени интервјуа34 со претставниците на

Новинарите не си ја завршија својата работа. Тоа е неспорно. Договорот к ој

1. Колк у к омпјутери има Владата?

2. Колк у од тие к омпјутери сеуште можат ак тивно да се к ористат т.е. к олк у

3. Колк у к омпјутери се brand-name к омпјутери: произведени од IBM, HP,

4. Колк у од тие к омпјутери се деск топ к омпјутери, а к олк у од нив се

5. За к олк у к омпјутери се к упуваат лиценци за оперативен систем?

6. Колк у лиценци треба да се к упат во случај серверите да работат на

7. Дали лиценците од Мајк рософт за новите оперативни системи ќ е значат и

8. Кои сѐ аплик ации ги к ористат државните службеници?

9. Дали се разгледани други опции к ои постојат на пазарот?

10. По к ои к ритериуми е избрано тоа што е избрано?

И так а натаму... можам да продолжам со уште триесетина прашања. Но имам

Претставниците на ОССМ стигнаа на средбата со позитивен став, со мислата

во еден ден – можеби би требало и цела година, но придобивк ите би биле

Може ли да пробаме со чек ор-по-чек ор стратегија?,

Не може, рек оа од Владата. Компјутерск ата мрежа на

Не може, рек оа од Владата. Службениците се навик нати

Се сложуваме рек оа од Владата. Ние ток му тоа и го

Зошто не си ја работите работата? Дел втори.

со изјава к оја навистина ќ е го објасни овој нејзин потег. Сите приложени

Најмизерното оправдување к ое го даде Владата, е тоа дек а производите на

1. Оптимистичк ата варијанта к оја лесно ја побива оваа изјава од Владата е

2. Сек ак о, сега нек ој може да рече, дек а вработените во јавните служби се

Средбата беше вообичаена размена на мислења37, без ник ак во посебно значење.

Кој е за партија монопол?

Кога Владата вели дек а договорот 39 што го ск лучила со Мајк рософт не е

Тук а преостанува уште да го разгледаме прашањето к ак о Мајк рософт се здобил

Да претпоставиме дек а во 1998-мата година Логин Системи биле дистрибутери

Дали вак во нешто навистина било планирано? Дајте им на луѓето софтвер по

На Владата не ѝ требаше долго да одговори на обвинувањата. Одговорот беше

Изјавите дек а анти-к орупциск ата к омисија се вк лучува во предизборната

Конечно, и изјавите на членовите на семејството на Мајк рософт за тоа дек а

Зошто не си ја работите работата? Дел трети.

Во последниве денови се појавија изјави за тоа дек а Мајк рософт не е монопол

позиција, изјави за тоа дек а во слободниот софтвер нема авторск и права к ои се

Навистина е смешно да се прочитаат вак ви изјави од луѓето к ои имаат толк у

Конечно, и изјавите дек а договорот е транспарентен се несериозни. Ништо не е

Наместо да се расфрлаат со изјави, одговорните треба да застанат и да се

Првото нешто што треба да се направи не е поништување на договорот, ами

Понатаму, Владата треба да к ористи отворени формати за чување на своите

Ако не постоеше ОССМ...

Сигурен сум дек а Владата ќ е добиеше аплаузи за одлична зделк а. Медиумите

12. http://sakamdaznam.slobodensoftver.org.mk/pisma/maddog.html – целото писмо на