PHẦN I NLCBCNM

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin
Chng m u NHP MN NHNG NGUYN L C BN CA CH NGHA MC - LNIN Chng m u Nhp mn nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin nhm gii quyt ba vn thng l ca mt mn hc trc khi i vo cc ni dung c th, l: Hc ci g? (i tng ca mn hc); hc lm g? (mc ch ca mn hc); v, cn phi hc th no t c mc ch ? (nhng yu cu v mt phng php ca mn hc). Chng ny m u bng vic trnh by khi lc cc ni dung trng tm v qu trnh hnh thnh, pht trin ca ch ngha Mc - Lnin nhm to ra ci nhn tng qut v i tng v phm vi ca mn hc. Mc ch ca mn hc ny c xc lp trn c s v tr ca n trong cu to khung chng trnh thng nht ca 3 mn hc L lun chnh tr dng cho i tng sinh vin khng chuyn su cc chuyn ngnh: Trit hc, Kinh t chnh tr hc v Ch ngha x hi khoa hc. Yu cu ca mn hc ny cp nhng nguyn tc c bn cn phi thc hin khi trin khai dy v hc, lm c s chung cho vic xc lp phng php, quy trnh c th trong hot ng dy v hc sao cho c th t c mc ch ca mn hc ny. I. KHI LC V CH NGHA MC - LNIN 1. Ch ngha Mc - Lnin v ba b phn l lun cu thnh a) Ch ngha Mc - Lnin Ch ngha Mc - Lnin l h thng quan im v hc thuyt khoa hc ca C.Mc, Ph.ngghen v s pht trin ca V.I.Lnin; l s k tha v pht trin nhng gi tr ca lch s t tng nhn loi, trn c s thc tin ca thi i; l khoa hc v s nghip gii phng giai cp v sn, gii phng nhn dn lao ng v gii phng con ngi; l th gii quan v phng php lun ph bin ca nhn thc khoa hc. b) Ba b phn l lun c bn cu thnh ch ngha Mc - Lnin Ch ngha Mc - Lnin bao gm h thng tri thc phong ph v nhiu lnh vc, nhng trong c ba b phn l lun quan trng nht l: trit hc, kinh t chnh tr
1 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin hc v ch ngha x hi khoa hc. Trit hc Mc - Lnin c i tng nghin cu l nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy. Trit hc d theo trng phi no, th cng u l th gii quan v nhn sinh quan mang tnh giai cp. Trit hc Mc - Lnin l th gii quan, nhn sinh quan ca giai cp cng nhn hin i, i biu cho ton th nhn dn lao ng trong thi i ngy nay. Kinh t chnh tr hc Mc - Lnin l khoa hc thuc khoa hc x hi, i tng nghin cu ca n l mt x hi ca sn xut, tc l quan h sn xut hay l quan h kinh t gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut, phn phi, trao i v tiu dung ca ci vt cht. i tng nghin cu ca kinh t chnh tr l quan h sn xut nhng quan h sn xut li tn ti v vn ng trong s tc ng qua li vi lc lng sn xut. Mt khc, quan h sn xut tc l c s h tng x hi cng tc ng qua li vi kin trc thng tng, nht l cc mi quan h v chnh tr, php lc tc ng tr li mnh m vi quan h sn xut. Vy i tng nghin cu ca kinh t chnh tr l quan h sn xut trong s tc ng qua li vi lc lng sn xut v kin trc thng tng. Ch ngha x hi khoa hc: Nghin cu nhng quy lut v tnh quy lut chnh tr - x hi ca qu trnh pht sinh, hnh thnh v pht trin hnh thi kinh t - x hi cng sn ch ngha; nhng nguyn tc c bn, nhng iu kin, con ng, hnh thc v phng php u tranh cch mng ca giai cp cng nhn thc hin qu trnh chuyn bin t ch ngha t bn ln ch ngha x hi, ch ngha cng sn. Nh vy, ba b phn cu thnh ca ch ngha Mc - Lnin u c i tng nghin cu ring nhng u nm trong mt h thng khoa hc l lun thng nht, l khoa hc v gii phng giai cp v sn, gii phng nhn dn lao ng khi p bc bc lt, tin ti gii phng con ngi. 2. Khi lc qu trnh hnh thnh v pht trin ch ngha Mc - Lnin a) Nhng iu kin, tin ca s ra i ch ngha Mc iu kin kinh t - x hi: Ch ngha Mc ra i trong nhng nm 40 ca th k XIX. Trong thi gian ny, phng thc sn xut t bn ch ngha pht trin nhiu nc chu u, mu thun c bn ca phng thc sn xut t bn ch ngha bc l ra mt cch gay
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin gt. l mu thun gia tnh cht x hi ha ca nn sn xut vi tnh cht t bn ch ngha ca s chim hu v t liu sn xut v v sn phm x hi. Biu hin v mt x hi ca mu thun ny chnh l s i khng gia giai cp v sn v giai cp t sn. Nhiu cuc u tranh ca cng nhn n ra Php, c, Anh, M. Cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn dt ra yu cu bc thit phi c l lun cch mng thc s khoa hc dn ng, phi l l lun khoa hc, gii thch ng n bn cht ca ch ngha t bn, vai tr lch s ca giai cp v sn, trin vng ca phog tro u tranh ca giai cp v sn v tng lai ca x hi loi ngi ni chung. Ch ngha Mc ra i gn lin vi cuc u tranh ca giai cp v sn v tr thnh v kh l lun ca cuc u tranh . Mt khc, s pht trin ca phng thc sn xut t bn ch ngha cho php khi qut nhiu nguyn l quan trng ca ch ngha duy vt lch s v vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi, vai tr ca c s h tng i vi kin trc thng tng, vai tr ca u tranh giai cp trong lch s, vai tr ca qun chng nhn dn trong s pht trin lch s, trn c s , Mc a ra nhng tin on khoa hc v kh nng loi ngi s tin ti mt x hi tt p trong tng lai. Tin l lun: Ch ngha Mc c ba ngun gc l lun: Trit hc c in c, Kinh t chnh tr hc c in Anh, Ch ngha x hi khng tng Php, trong trit hc c in c l tin l lun trc tip. Cc Mc v ngghen k tha ht nhn hp l trong php bin chng ca Hghen, chnh l l lun v s pht trin, loi b ci v duy tm thn b, a n v vi quan im duy vt v lch s. ng thi C.Mc k tha ch ngha duy vt v t tng v thn ca Phibc, khc phc nhng hn ch siu hinh trong t tng ca nh trit hc tin bi. Trn c s C.Mc sng lp nn ch ngha duy vt bin chng v php bin chng duy vt. S ra i ca ch ngha Mc l mt tt yu lch s. Nhng iu kin lch s chin mui cho php cac nh khoa hc i n nhng kt lun duy vt bin chng v th gii ni chung v v x hi loi ngi ni ring. Ch ngha Mc khng th ra i sm hn khi cha c nhng tin vt cht v t tng cn thit, nhng cng khng th ra i mun hn. S tht cho thy rng trong thi im ny, c mt s nh t tng
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin khc cng i n nhng kt lun duy vt lch s mt cch c lp vi C.Mc v Ph.gghen. Tin khoa hc t nhin Ch ngha duy vt bin chng ca Mc l kt qu ca s tng kt nhng thnh tu t tng ca nhn loi, c chng minh v pht trin da trn nhng kt lun mi nht ca khoa hc t nhin, trong c ba pht minh quan trng nht: - nh lut bo ton v chuyn ha nng lng. (Nng lng khng t sinh ra m cng khng t mt i, n ch chuyn ha t dng ny sang dng khc m thi). y l c s khoa hc khng nh rng vt cht v vn ng ca vt cht khng th do ai sng to ra v khng th b tiu dit. chng ch chuyn ha t dng ny sang dng khc, hnh thc ny sang hnh thc khc m thi. - Thuyt tin ha ca Darwin. Darwin k tha nhng thnh tu ca Lamax vit nn tc phm Ngun gc cc loi vo nm 1859. Hc thuyt tin ha ca ng lun chng v qu trnh u tranh sinh tn ca mun loi, qua s chn lc t nhin, dn dn sn sinh ra ging loi mi. T ng a ra l lun v s tin ha ca sinh vt m ht nhn l qu trnh chn lc t nhin, vn bc mn b n v s tin ha ca cc loi trong t nhin. L lun tin ha sinh vt p dng quan im lch s vo lnh vc sinh vt hc. N lun chng v qu trnh lch s ca gii hu c, chng minh rng, thc vt, ng vt bao gm c loi ngi u l sn phm pht trin ca lch s. - Hc thuyt t bo: Hc thuyt t bo do gio s M.Slaien (Trng i hc Gana, c) xy dng nm 1838. ng cho rng, t bo l n v sng c bn nht trong kt cu ca mi thc vt. Qa trnh pht dc ca thc vt l qu trnh hnh thnh v pht trin ca t bo. Sau , vo nm 1839 gio s T.Svann (gio s phu thut ngi ca trng i hc Rung, c) m rng hc thuyt t bo t gii thc vt sang gii ng vt, khin loi ngi nhn thc c rng, t bo l n nguyn kt cu chung ca mi c th sinh vt. Nhng pht hin nu trn vch ra qu trnh bin chng ca s vn ng, pht trin, chuyn ha khng ngng ca bn than gii sinh vt. b) C.Mc, Ph.ngghen vi qu trnh hnh thnh v pht trin ch ngha Mc * Giai on hnh thnh ch ngha Mc - Thi gian t 1842 v trc: C.Mc v ngghen l nhng thanh nin y nhit tnh v lng nhn o, say m nghin cu trit hc, nhng cha thot khi lp trng trit
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin hc duy tm v lp trng dn ch cch mng. - Thi k hnh thnh trit hc Mc din ra t 1842 n 1848. + Bc chuyn t lp trng trit hc duy tm v lp trng dn ch cch mng sang lp trng duy vt v ch ngha x hi khoa hc bt u t khi Mc lm vic ti bo Sng Ranh t thng 5 nm 1842. + Nm 1843, sau khi bo Sng Ranh b ng ca, Mc bt tay vit tc phm Ph phn trit hc php quyn Hghen. + T 1844, C.Mc v ngghen cng tc vi nhau tng bc xy dng trit hc duy vt bin chng v duy vt lch s. + Nm 1844, Mc vit tc phm Bn tho kinh t - trit hc 1844, ni ln vai tr ca lao ng sn xut vt cht trong vic sng to ra bn thn con ngi v loi ngi, vch ra nhng biu hin v nguyn nhn ca s tha ha ca ngi cng nhn di ch ngha t bn. + Cng trong nm 1844, ngghen vit tc phm Tnh cnh giai cp cng nhn Anh. + Cui nm 1844, C.Mc v ngghen vit tc phm gia nh thn thnh ph phn th gii quan duy tm ca cc i biu trong nhm Hghen tr, qua trnh by nhng nguyn l ca ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s. + Nm 1845, Mc vit Lun cng v Phoibc, vch ra nhng hn ch ca Phoibc trong quan nim v con ngi v lm r vai tr ca thc tin i vi nhn thc. + Nm 1845 1846, hai ng vit tc phm H t tng c, tip tc ph phn Hghen v ch ngha duy tm ni chung, ph phn nhng hn ch ca ch ngha duy vt trc Mc, c bit l quan im duy tm v lch s ca Phoibc. ng thi trong tc phm ny hai ng cng trnh by mt cch c h thng nhng nguyn l ca ch ngha duy vt lch s v tnh tt yu ca ch ngha cng sn. + Nm 1847, hai ng vit tc phm S khn cng ca trit hc, ph phn tnh cht duy tm, siu hnh trong quan nim v cc phm tr kinh t ca P.Prudhon, pht trin phng php bin chng duy vt, nhng nguyn l ca ch ngha x hi khoa hc, ca kinh t hc chnh tr. + Cui 1847 u 1848, C.Mc v ngghen vit tc phm Tuyn ngn ng cng sn. Hai ng trnh by mt cch hon chnh l lun v giai cp v u tranh giai cp, vai tr lch s ca giai cp t sn v giai cp v sn, cng lnh cch mng ca giai
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin cp v sn. Bng lun c khoa hc v xc ng, Tuyn ngn vch ra tnh tt yu ca ch ngha Cng sn, trong khi s i khng giai cp b xa b th s th ch gia cc dn tc cng khng cn. Thay cho x hi t bn c, vi nhng giai cp v i khng giai cp ca n, s xut hin mt lin hp, trong s pht trin t do ca mi ngi l iu kin cho pht trin t do ca tt c mi ngi (Ton tp, t.4, tr.628). * Giai on pht trin ch ngha Mc - Sau 1848 l thi k C.Mc v ngghen b sung v pht trin trit hc ca mnh. Trong thi k ny, C.Mc v ngghen tham gia phong tro u tranh ca giai cp v sn v trit hc ca cc ng tr thnh h t tng ca giai cp v sn cc nc ln chu u v chu M. - T 1848 n Cng x Paris nm 1871, C.Mc v ngghen vit nhiu tc phm tng kt phong tro u tranh giai cp Php nh tc phm u tranh giai cp Php (1848 1850), Ngy 18 thng Sng m ca Lui Bnapac (1851 1852), Cch mng v phn cch mng c (do Ph.ngghen vit 1851 1852). B T bn cng c Mc vit trong thi k ny. - T 1871 tr i, C.Mc v ngghen c thm kinh nghim ca Cng x Pari. Nhng tc phm hai ng vit trong thi k ny tip tc khi qut nhng kinh nghim u tranh ca giai cp cng nhn, pht trin ba b phn cu thnh ch ngha Mc v lm phong ph them nhng nguyn l ca ch ngha Mc. Mc tip tc vit tc phm t bn, cn ngghen vit tc phm chng Duhring (1876 1878), bin chng ca t nhin (1873 1883). Sau khi Mc qua i nm 1883, ngghen hon thnh vic xut bn b T bn ca Mc, ng thi tip tc lnh o phong tro giai cp cng nhn v vit mt s tc phm nh: Ngun gc ca gia nh, s hu t nhn v nh nc (1884), L.Phoibc v s co chung ca trit hc c in c (1886). c) V.I Lnin vi vic bo v v pht trin ch ngha Mc trong iu kin lch s mi * Bi cnh lch s mi v nhu cu bo v, pht trin ch ngha Mc - Cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn bc sang mt giai on mi: Ch ngha t bn c quyn, ch ngha quc, l giai on cao ca ch ngha t bn. Cc nc t bn chia nhau th trng th gii v gy ra chin tranh th gii 1914 1918.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Cch mng v sn tr thnh nhim v trc tip. - Sau khi ngghen qua i, cc phn t c hi trong Quc t II xuyn tc ch ngha Mc. Tnh hnh di hi Lnin phi tin hnh u tranh bo v v pht trin ch ngha Mc. - Cui th k XIX u th k XX, trong khoa hc t nhin, nht l trong vt l hc, c mt loi pht minh khoa hc lm o ln quan nim siu hnh v vt cht v vn ng, gy ra cuc khng hong v th gii quan trong vt l hc. Ch ngha duy tm li dng tnh trng khng hong ny tn cng v bc b ch ngha duy vt. Lnin phi tin hnh u tranh chng ch ngha duy tm, bo v v pht trin ch ngha duy vt. * Vai tr ca V.I Lnin i vi vic bo v v pht trin ch ngha Mc trong iu kin lch s mi - Trc nm 1907, Lnin lnh o phong tro cng nhn Nga, tin hnh u tranh chng phi dn ty. Lnin vit cc tc phm nh: Nhng ngi bn dn l th no v h u tranh chng nhng ngi dn ch - x hi ra sao (1894); Lm g (1902); Hai sch lc ca ng dn ch - x hi trong cch mng dn ch (1905). Sau tht bi ca cuc cch mng 1905 1907, Lnin vit tc phm Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn (1908); Bt k trit hc (1914 1916); Ba b phn cu thnh ca ch ngha Mc; tc phm C.Mc; ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn (1916); nh nc v cch mng (1917). Trong tc phm ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn, Leenin ph phn ch ngha duy tm ch quan v pht trin ch ngha duy vt, pht trin l lun nhn thc duy vt bin chng. Trong tc phm Bt k trit hc, Lnin tng kt v pht trin php bin chng duy vt. Lnin vn dng sng to ch ngha Mc vo hon cnh c th ca nc Nga v lnh o thnh cng cuc cch mng thng Mi Nga, m ra cho nhn loi mt thi i mi: thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gii. Sau cch mng thng Mi, Lnin nghin cu gii quyt cc vn ca cch mng v sn, xy dng cng lnh xy dng ch ngha x hi trong thi k qu , vn xy dng ng v nh nc. Nhng tc phm trong thi k ny l:
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Nhng nhim v trc mt ca chnh quyn X vit (1918); Bnh u tr t khuynh v tnh tiu t sn (1918); bnh u tr t khuynh trong phong tro cng sn (1920); v chnh sch kinh t mi (1921); v tc dng ca ch ngha duy vt chin u (1922). c bit, trong chnh sch kinh t mi. Lnin nu ln t tng v nn kinh t nhiu thnh phn trong thi k qu ln ch ngha x hi. d) Ch ngha Mc - Lnin v thc tin phong tro cch mng th gii - Ch ngha Mc - Lnin vi phong tro u tranh gii phng dn tc v xy dng ch ngha x hi trn phm vi th gii. Cch mng thng Mi m ra cho nhn loi thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi th gii: Sau cuc cch mng thng Mi th ch ngha x hi t l lun tr thnh thc tin, lch s pht trin ca x hi loi ngi xut hin hnh thi kinh t - x hi mi i lp vi hnh thi kinh t - x hi t bn ch ngha. Chiu hng pht trin ch yu, trc chuyn ng xuyn sut ca lch s t sau cch mng thng Mi Nga l u tranh xa b trt t t bn ch ngha v xy dng ch ngha x hi. T sau cch mng Thng Mi Nga, cc nc x hi ch ngha, phong tro cng sn v cng nhn quc t tr thnh lc lng nng ct, i u trong cuc u tranh v ha bnh, dn ch v tin b x hi trn phm vi th gii. Sau cch mng thng mi, cch mng gii phng dn tc nm trong phm tr cch mng x hi ch ngha, nhiu quc gia sau khi ginh c c lp dn tc i theo con ng x hi ch ngha. - Sau khi Lnin qua i, ng Cng sn Lin X v cc ng cng sn trn th gii tip tc pht trin ch ngha ch ngha Mc Lnin v vn dng n trong cng cuc xy dng ch ngha x hi. Ch ngha x hi em li nhng thnh tu to ln Lin X, a nc Nga t mt nc t bn lc hu thnh mt trong nhng nc c cng nghip v khoa hc tin tin nht th gii. Sc mnh ca ch ngha x hi gp phn tiu dit ch ngha pht xt, c v v ng h phong tro u tranh v c lp dn tc v tin b x hi trn ton th gii. Khng phi ngu nhin m nhiu dn tc b p bc v lc hu trn th gii hng v Lin X v cc nc x hi ch ngha nh l ngn c tiu biu cho
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin c lp, dn ch v cng bng x hi. Tuy nhin, cc ng cng sn cm quyn cc nc mc phi sai lm trong vic nhanh chng xa b kinh t th trng, xa b cc thnh phn kinh t t nhn, ng nht hp tc ha vi tp th ha, duy tr qu lu h thng quan liu bao cp khi tnh hnh th gii c nhng bin i ln lao. - Trong nhng nm u thp k 80, ch ngha x hi bt u lm vo cuc khng hong: Sn xut ri vo tnh trng tr tr, hiu qu v tnh tch cc x hi gim st. Do sai lm trong ci t, ch ngha x hi Lin X v cc nc ng u sp . Tuy nhin, s sp ca Lin X v cc nc ng u ch l sp ca mt m hnh ch ngha x hi c th ch khng phi l s sp ca ch ngha x hi ni chung. Mt s nc x hi ch ngha nh Trung Quc, Vit Namthc hin thnh cng cng cuc i mi ch ngha x hi, chng nhng c th ra khi khng hong, m cn thc hin tt hn nhng mc tiu ca cng cuc xy dng ch ngha x hi. - S tan r ca ch ngha x hi Lin X, ng u khng phi l tht bi ca ch v nguyn tc c bn ca ch ngha x hi, m ch l s tht bi ca mt m hnh thc tin nht nh, tc m hnh Lin X ca ch ngha x hi. Vic i mi thnh cng ch ngha x hi mt s nc m ra cho nhn loi nhiu trin vng mi. Nhn loi chng nhng khng t b ch ngha x hi, m tri li tm kim mt m hnh mi ca ch ngha x hi ph hp vi tnh hnh mi. - Cng cuc i mi nc ta do ng ta pht ng v lnh o khng c ngha l t b m l nm vng bn cht cch mng v khoa hc ca ch ngha Mc Lnin, t tng H Ch Minh; gi vng s lnh o ca ng; kin tr mc tiu ch ngha x hi; nghin cu v vn dng sng to ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh cho ph hp vi iu kin c th ca t nc ta v trn th gii trong tnh hnh hin nay. II. I TNG, MC CH V YU CU V PHNG PHP HC TP, NGHIN CU NHNG NGUYN L C BN CA CH NGHA MC - LNIN 1. i tng v phm vi hc tp, nghin cu i tng hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin l: Nhng quan im v hc thuyt ca C.Mc, Ph.ngghen v V.I
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Lnin trong phm vi nhng quan im, hc thuyt c bn nht thuc ba b phn c bn cu thnh ch ngha Mc - Lnin. 2. Mc ch v yu cu v mt phng php hc tp, nghin cu a) Mc ch ca vic hc tp, nghin cu - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin l xy dng th gii quan, phng php lun khoa hc v vn dng sng to nhng nguyn l trong hot ng nhn thc v thc tin. - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin l hiu r c s l lun quan trng nht ca T tng H Ch Minh v ng li cch mng ca ng Cng sn Vit Nam. - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin gip sinh vin hiu r nn tng t tng ca ng. - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin l xy dng nim tin, l tng cho sinh vin. b) Mt s yu cu c bn v mt phng php hc tp, nghin cu - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin cn phi theo nguyn tc thng xuyn gn kt nhng quan im c bn ca ch ngha Mc - Lnin vi thc tin ca t nc v thi i. - Hc tp, nghin cu Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc - Lnin cn phi hiu ng tinh thn, thc cht ca n; trnh bnh kinh vin, gio iu trong qu trnh hc tp, nghin cu v vn dng cc nguyn l c bn trong thc tin. - Hc tp, nghin cu mi nguyn l ca ch ngha Mc - Lnin trong mi quan h vi cc nguyn l khc, mi b phn cu thnh trong mi quan h vi cc b phn cu thnh khc thy s thng nht phong ph v nht qun ca ch ngha Mc - Lnin, ng thi cng cn nhn thc cc nguyn l trong tin trnh pht trin ca lch s t tng nhn loi.
Phn th nht TH GII QUAN V PHNG PHP LUN TRIT HC CA CH NGHA MC - LNIN Th gii quan v phng php lun trit hc l b phn l lun nn tng ca ch ngha Mc - Lnin; l s k tha v pht trin nhng thnh qu v i nht ca t tng trit hc trong lch s nhn loi, c bit l trit hc c in c. C.Mc, Ph.ngghen v VI.Lnin pht trin ch ngha duy vt v php bin chng n trnh su sc nht v hon b nht, l: ch ngha duy vt bin chng vi t cch l ht nhn l lun ca th gii quan khoa hc; l php bin chng duy vt vi t cch hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc ca con ngi; (V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b, M-1981, t.23, tr. 53); v do , n cng chnh l php bin chng ca nhn thc hay l ci m ngy nay ngi ta gi l l lun nhn thc; (V.I.Lnin: Ton tp, Nxb. Tin b, M-1981, t.26, tr. 65); cn l ch ngha duy vt lch s vi t cch l h thng cc quan im duy vt bin chng v x hi, lm sng t ngun gc, ng lc v nhng quy lut chung ca s vn ng, pht trin ca x hi loi ngi. Vic nm vng nhng ni dung c bn ca th gii quan v phng php lun trit hc ca ch ngha Mc - Lnin chng nhng l iu kin tin quyt nghin cu ton b h thng l lun ca ch ngha Mc - Lnin m cn l vn dng n mt cch sng to trong hot ng nhn thc khoa hc, gii quyt nhng vn cp bch ca thc tin t nc v thi i.
Chng I: CH NGHA DUY VT BIN CHNG

I. CH NGHA DUY VT V CH NGHA DUY VT BIN CHNG 1. Vn c bn ca trit hc v s i lp gia ch ngha duy vt vi ch ngha duy duy tm trong vic gii quyt vn c bn ca trit hc a. ngghen khi qut vn c bn ca trit hc Trit hc vi t cch l th gii quan bao gm vn ca rt nhiu lnh vc (t nhin, x hi v t duy), rt nhiu phng din (bn th lun, nhn thc lun, nhn sinh quan, phng php lun), nhng trong c mt vn xuyn sut cc lnh vc v phng din quyt nh ton b h thng trit hc v c tc dng chi phi vi vic gii quyt cc vn trit hc, chnh l vn c bn ca trit hc. b. Ni dung v ngha ca vn c bn ca trit hc Trong tc phm L.Phoibc v s co chung ca trit hc c in c Ph.ngghen ch r: Vn c bn ln nht ca mi trit hc, c bit l trit hc hin i, l vn quan h gia t duy vi tn ti (Ton tp, t21, tr.403). Trong th gii c v vn hin tng nhng chung quy li chng ta ch phn lm hai loi: Mt l, nhng hin tng vt cht (tn ti, t nhin). Hai l, nhng hin tng tinh thn (t duy, thc). Do vy, vn v mi quan h gia vt cht v thc c gi l vn c bn ln nht hay vn ti cao ca trit hc. V vic gii quyt vn ny l c s v l im xut pht gii quyt cc vn khc ca trit hc. - T nhin - tinh thn - Tn ti - t duy - Vt cht - thc Vn c bn ca trit hc l vn v mi quan h gia vt cht v thc. Bi v: - Vt cht v thc l hai hin tng rng ln nht ca i sng con ngi. - y l vn xuyn sut trong mi h thng trit hc. - Gii quyt mi quan h gia vt cht v thc n l c s phn nh lp trng trit hc ca hai trng phi, cc khuynh hng, cc hnh thc ca trit hc. Vn c bn ca trit hc gm hai mt: - Mt th nht (bn th lun) tr li cu hi: Trong mi quan h gia t duy v tn ti, gia thc v vt cht th ci no c trc, ci no c sau, ci no sinh ra ci
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin no, ci no quyt nh ci no? (trong mi quan h gia con ngi vi gii t nhin th v tr v vai tr ca con ngi i vi gii t nhin nh th no?) - Mt th hai (nhn thc lun) tr li cu hi: T duy con ngi c kh nng nhn thc th gii xung quanh hay khng? (trong mi quan h gia con ngi vi gii t nhin th kh nng nhn thc ca con ngi vi gii t nhin ra sao?). c. S i lp gia hai quan im duy vt v duy tm trong vic gii quyt vn c bn ca trit hc - Ch ngha duy vt l tro lu trit hc cho rng, tn ti (t nhin, vt cht) c trc t duy (tinh thn, thc), v quyt nh thc. Ch ngha duy vt c nhng hnh thc lch s c bn: Ch ngha duy vt cht phc phng ng v Hy Lp c i, ch ngha duy vt siu hnh Ty u th k XVII, XVIII v ch ngha duy vt bin chng do C.Mc v ngghen sng lp. - Ch ngha duy tm l tro lu trit hc cho rng t duy, thc c trc, sinh ra vt cht v quyt nh vt cht. Ch ngha duy tm c hai hnh thc: Ch ngha duy tm khch quan v ch ngha duy tm ch quan. Ch ngha duy tm khch quan cho rng c mt lc lng siu t nhin ( nim, nim tuyt i, tinh thn th gii, Tri, thng ) c trc, sinh ra v quyt nh th gii vt cht. Nhng i biu tiu biu ca tro lu ny l Platn, G.V.Hghen, Tmt acanh, ch ngha duy tm ch quan cho rng cm gic, thc quyt nh vt cht, vt cht khng tn ti c lp m ph thuc vo cm gic, thc. Nhng i biu ca tro lu ny l Bccli (George Berkeley), avt Hium (David Hume). 2. Cc hnh thc pht trin ca ch ngha duy vt trong lch s Trong lch s, cng vi s pht trin ca khoa hc v thc tin, ch ngha duy vt c hnh thnh v pht trin vi ba hnh thc c bn l: Ch ngha duy vt cht phc, ch ngha duy vt siu hnh v ch ngha duy vt bin chng. a. Ch ngha duy vt cht phc Ch ngha duy vt cht phc l kt qu nhn thc ca cc nh trit hc duy vt thi c i. Trong khi tha nhn tnh th nht ca vt cht, ch ngha duy vt giai on ny ng nht vt cht vi mt s cht c th, coi l thc th u tin, l bn nguyn ca v tr.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Tuy cn nhiu hn ch nhng ch ngha duy vt thi k c i c nhiu ng gp cho lch s pht trin ca t tng nhn loi v n ly bn thn gii t nhin gii thch gii t nhin, n khng vin dn thn linh hay mt ng sng to no gii thch th gii. b. Ch ngha duy vt siu hnh Ch ngha duy vt siu hnh xut hin t khong th k XV n th k XVIII v t nh cao vo u th k XIX. y l thi k pht trin mnh m ca c hc v vy n nh hng ln ti quan im ca cc nh trit hc thi k ny. Ch ngha duy vt trong giai on ny chu s tc ng mnh m ca phng php t duy siu hnh, my mc ca c hc c in. H nhn thc th gii nh mt c my c gii khng l m mi b phn to nn n lun trong trng thi bit lp, tnh ti; nu c bin i th th ch l s tng, gim n thun v s lng v do nhng nguyn nhn bn ngoi gy nn. c. Ch ngha duy vt bin chng Ch ngha duy vt bin chng do C.Mc v ngghen xy dng, sau c Lnin v nhng ngi k tc bo v v pht trin. k tha nhng tinh hoa trong lch s trit hc ca nhn loi v vn dng nhng thnh tu ca khoa hc t nhin ng thi C.Mc v ngghen xy dng nn nhng quan im, nguyn l, quy lut c bn ca ch ngha duy vt bin chng. Trn c s phn nh ng n hin thc khch quan trong mi lin h ph bin v s pht trin, ch ngha duy vt bin chng cung cp cng c v i cho hot ng nhn thc khoa hc v hot ng thc tin. II. QUAN IM DUY VT BIN CHNG V VT CHT, THC V MI QUAN H GIA VT CHT V THC 1. Vt cht a) Phm tr vt cht - Khi qut quan nim ca ch ngha duy vt trc Mc v vt cht Ch ngha duy tm: Ph nhn vt cht vi tnh cch l thc ti khch quan. Cho rng th gii vt cht l to vt ca thng , hoc l s kt hp nhng cm gic ca con ngi. Ch ngha duy vt c i: ng nht vt cht vi nhng dng tn ti c th ca vt cht:
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin + Talt: (Thales): Nc + Anaximen (Anaximenus): Khng kh + Hraclt (Hraclitus) : La + Anaximanr cho rng : Thc th ca th gii l mt bn nguyn khng xc nh c v mt cht v v tn v mt lng. + Lxp v mcrt: Nguyn t. Cc ng coi y l phn t cc k nh, cng, tuyt i khng thm nhp c, khng quan st c, v ni chung khng cm gic c, ch c th nhn bit nh t duy. mcrt hnh dung nguyn t c nhiu loi, s kt hp hoc tch ri gia chng theo cc trt t khc nhau ca khng gian s to nn ton b th gii. + Trit hc n : t, nc, la, khng kh. + Thuyt m dng ng hnh : Kim - Mc - Thy - Ha - Th Ch ngha duy vy th k XVII XVIII ng nht vt cht vi nguyn t v khi lng. Tm li, cc nh trit hc trc Mc u khng tr li c cu hi, bn cht ca th gii l g? M h li i vo nghin cu, tm hiu cu to ca vt cht. Do vy, h khng nh, vt cht l ci bt bin, ci c th no . Quan nim ny tn ti sut nhiu th k trong lch s trit hc. * Quan nim ca C. Mc v ngghen v vt cht C. Mc v ngghen cho rng, vt cht l ci tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi. Th gii vt cht lun lun vn ng, bin i khng ngng, u c vt cht l c vn ng v vn ng khng ngng. * nh ngha ca Lnin v vt cht; ni dung v ngha * nh ngha K tha t tng ca C. Mc v ngghen, trn c s khi qut nhng thnh tu mi nht ca khoa hc t nhin cui th k XIX, u th k XX v mt trit hc, trn c s ph phn nhng quan im duy tm v siu hnh v vt cht, Lnin a ra nh ngha v vt cht nh sau : Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v khng l thuc vo cm gic. (Tp 18, tr.151) * Nhng ni dung c bn
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan... Phm tr vt cht l phm tr khi qut nht, rng nht ca l lun. Do : + Phm tr vt cht phi c xem xt di gc trit hc ch khng phi di gc ca cc khoa hc c th. iu ny s gip chng ta trnh c sai lm khi ng nht phm tr vt cht trong trit hc vi cc khi nim vt cht thng dng trong cc khoa hc c th hoc i sng hng ngy. + Chng ta khng th nh ngha phm tr vt cht theo phng php thng thng. V mt nhn thc lun, theo Lnin, ch c th nh ngha phm tr vt cht trong mi quan h i lp vi n, l phm tr thc. Thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic iu ny khng nh vi chng ta rng, vt cht l ci c trc, cm gic ( thc) l ci c sau, vt cht l ci ng vai tr quyt nh n ngun gc v ni dung khch quan ca thc. Bi v, thc ti khch quan (vt cht l thc ti khch quan) a li cm gic cho con ngi ch khng phi l cm gic ( thc) sinh ra thc ti khch quan. n y nh ngha vt cht ca Lnin gii quyt c mt th nht vn c bn ca trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng. Thc ti khch quan c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v khng l thuc vo cm gic. iu ny khng nh rng, con ngi c kh nng nhn thc c th gii hin thc khch quan. n y nh ngha vt cht ca Lnin tip tc gii quyt c mt th hai trong vn c bn ca trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng. iu ny chng minh rng : + Vt cht khng tn ti mt cch v hnh, thn b m tn ti mt cch hin thc, c biu hin di dng s vt, hin tng c th m gic quan ca chng ta c th nhn bit mt cch trc tip hay gin tip. Do , v nguyn tc khng c i tng vt cht khng th nhn thc c, m ch c nhng i tng vt cht cha th nhn thc c m thi. + Ngun gc ca cm gic l t th gii bn ngoi, khi s vt tc ng vo cc gic quan ca con ngi th con ngi c cm gic v chng. Bng cc phng php nhn thc khc nhau (chp li, chp li, phn nh) con ngi c th nhn thc c th gii vt cht. Nh vy, nh ngha vt cht ca Lnin bc b thuyt khng th bit, ng thi
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ch ra rng, vt cht phi c hiu l tt c nhng g tn ti khch quan bn ngoi thc, bt k s tn ti y con ngi nhn thc c hay cha nhn thc c. * ngha nh ngha vt cht ca Lnin - nh ngha vt cht ca Lnin gii quyt mt cch ng n vn c bn ca trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng, ng thi khc phc c tnh trc quan, siu hnh, my mc trong quan nim v vt cht ca ch ngha duy vt trc Mc, chng li ch ngha duy tm v thuyt khng th bit. - nh ngha vt cht ca Lninl c s th gii quan khoa hc v phng php lun ng n cho cc nh khoa hc trong nghin cu th gii vt cht, nh hng v c v h kh nng nhn thc ca con ngi, tip tc i su khm ph nhng thuc tnh mi ca th gii vt cht, tm kim cc dng hoc cc hnh thc mi ca vt th trong th gii. - nh ngha cn l c s khoa hc cho vic xy dng quan im duy vt bin chng trong lnh vc x hi, l ch ngha duy vt lch s. b) Phng thc v hnh thc tn ti ca vt cht * Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht. Bt c u v bt c lc no cng khng c v khng th c vt cht m khng c vn ng. + Vt cht ch c th tn ti trong vn ng, bng cch vn ng, khng th c vt cht khng vn ng, cng nh khng th c vn ng ngoi vt cht. Vt cht khng c vn ng, cng nh vn ng khng c vt cht, u l iu khng th hnh dung ni (Tp 20,tr.89) + Cc thuc tnh ca vt cht ch biu hin thng qua vn ng * Vn ng l thuc tnh c hu ca vt cht + Vn ng l ci vn c ca vt cht, gn lin vi vt cht, khng do ai sinh ra v khng bao gi b tiu dit. + Vn ng c bo ton c v lng v cht Ph.ngghen khng nh : Cn phi hiu tnh bt dit ca vn ng khng ch n thun v mt s lng m cn phi hiu c v mt cht lng na (Tp 20, tr.479). * Cc hnh thc vn ng ca vt cht Theo ngghen, c 5 hnh thc vn ng c bn - Vn ng c hc: L s di chuyn v tr ca cc vt th trong khng gian.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Vn ng vt l: (thay i trng thi vt l) l vn ng ca phn t, ca cc ht c bn, vn ng ca nhit, nh sng, in, trng, m thanh. - Vn ng ha hc: (thay i trng thi ha hc) l s vn ng ca cc nguyn t, s ha hp v phn gii ca cc cht. - Vn ng sinh vt: Vn ng ca cc c th sng nh s trao i cht, ng ha, d ha, s tng trng, sinh sn, tin ha. - Vn ng x hi: Mi hot ng x hi ca con ngi, s thay th cc hnh thi kinh t x hi t thp n cao. * Vn ng v ng im Vn ng l tuyt i, ng im l tng i v : - ng im ch xy ra trong mt quan h nht nh, ch khng phi trong tt c mi quan h. - ng im ch xy ra trong mt hnh thc vn ng nht nh (vn ng c gii). - ng im l mt trng thi vn ng (vn ng trong thng bng) * Khng gian v thi gian - Quan im siu hnh coi khng gian l mt ci hm rng trong cha vt cht. C khng gian v thi gian khng c vt cht. C s vt, hin tng khng tn ti trong khng gian v thi gian. - Quan im duy vt bin chng : + Khng gian v thi gian l nhng hnh thc tn ti ca vt cht, gn lin vi s vn ng ca vt cht. + Khng c khng gian v thi gian khng c vt cht cng nh khng th c s vt, hin tng tn ti ngoi khng gian v thi gian. + Khng gian v tn. Thi gian khng c khi u v kt thc. + Khng gian c 3 chiu. Thi gian c mt chiu. + Khng gian v thi gian c tnh tng i. c) Tnh thng nht vt cht ca th gii Ch ngha duy vt bin chng khng nh : Bn cht ca th gii l vt cht, th gii thng nht tnh vt cht ca n. iu ny cho thy: - Ch c mt th gii duy nht l th gii vt cht, vt cht l ci c trc, tn ti khch quan c lp vi thc con ngi. - Th gii vt cht tn ti vnh vin, v tn, v hn, khng c sinh ra v cng
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin khng b mt i. - Mi tn ti ca th gii u c mi lin h khch quan, biu hin ch chng u l nhng dng c th ca vt cht, l nhng kt cu vt cht, c ngun gc vt cht, do vt cht sinh ra v cng chu s chi phi ca quy lut khch quan, ph bin ca th gii vt cht. Nh vy, trong th gii khng c g khc hn l vt cht ang vn ng. Tinh thn ch c trong u c con ngi v l thuc tnh ca mt dng vt cht c t chc cao. Khng c bng chng v th gii tinh thn tn ti bn ngoi th gii vt cht (thin ng, a ngc, nit bn). 2. thc a) Ngun gc ca thc * Ngun gc t nhin ca thc Ch ngha duy vt bin chng khng nh rng: thc l thuc tnh (thuc tnh phn nh) ca mt dng vt cht c t chc cao l b c con ngi. B c l c quan vt cht ca thc. Nhng ti sao b c con ngi li c th sinh ra thc, l mi lin h vi th gii khch quan. Chnh mi lin h vt cht ny hnh thnh nn qu trnh phn nh th gii vt cht vo b c con ngi. + Phn nh l thuc tnh ph bin trong mi dng vt cht. Phn nh l nng lc gi li, ti to nhng c im ca mt h thng vt cht khc trong qu trnh tc ng qua li gia chng. Kt qu ca s phn nh ph thuc vo vt tc ng v vt nhn tc ng, v vt nhn tc ng bao gi cng mang thng tin ca vt tc ng. + Thuc tnh phn nh ca vt cht c qu tr nh pht trin lu di t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n ngy cng hon thin hn. Hnh thc phn nh n gin nht, c trng cho gii t nhin v sinh l phn nh vt l, ha hc. Cc hnh thc ny c tnh cht th ng, cha c s nh hng, cha c s la chn. Hnh thc phn nh sinh hc c trng cho gii t nhin sng, l s pht trin mi v cht trong hnh thc phn nh ca vt cht. Hnh thc phn nh ca c th sng n gin nht l tnh kch thch, l s tr li ca c th i vi nhng tc ng ca mi trng. Hnh thc phn nh tip theo ca cc ng vt cha c h thn kinh l tnh cm ng, tnh nhy cm i vi s thay i ca mi trng.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Hnh thc phn nh ca cc ng vt c h thn kinh l cc phn x. Hnh thc phn nh ng vt bc cao khi c h thn kinh trung ng xut hin l tm l. Tm l ng vt cha phi l thc, n mi ch l s phn nh c tnh cht bn nng do nhu cu trc tip ca sinh l c th v do quy lut sinh hc chi phi. thc ch ny sinh trong giai on pht trin cao ca th gii vt cht cng vi s xut hin ca con ngi. thc l thc ca con ngi, nm trong con ngi, khng th tch ri con ngi. B c ca con ngi l c quan phn nh, nhng ch vi ring b c th cha th c thc. Khng c s tc ng ca th gii bn ngoi ln gic quan v qua ln b c th hot ng thc khng th xy ra. Nh vy, b c cng vi th gii bn ngoi tc ng ln b c, l ngun gc t nhin ca thc. * Ngun gc x hi cho thc ra i, ngun gc t nhin l rt quan trng, khng th thiu c nhng cha , iu kin quyt nh cho s ra i ca thc l ngun gc x hi, chnh l lao ng v ngn ng. - Lao ng: Lao ng l iu kin u tin v ch yu con ngi tn ti, l hot ng mang tnh c th ca con ngi, lm cho con ngi khc vi cc ng vt khc. + Trong lao ng con ngi bit ch to ra cc cng c lao ng v s dng cc cng c ci to ca ci vt cht. + Lao ng l hot ng c tnh mc ch, tc ng vo th gii khch quan nhm tha mn nhu cu ca con ngi. Do , thc con ngi phn nh mt cch tch cc, ch ng v sng to. Nh vy, khng phi ngu nhin m th gii khch quan tc ng vo b c con ngi con ngi c thc, m tri li con ngi c thc chnh l con ngi ch ng tc ng vo th gii khch quan thng qua hot ng thc tin ci to th gii. Hay ni cch khc, lao ng gip con ngi pht trin v ngy cng hon thin, lm cho kh nng t duy tru tng ca con ngi cng ngy cng pht trin. + Lao ng ngay t u lin kt mi thnh vin trong x hi li vi nhau, lm ny sinh h nhu cu giao tip. V vy, ngn ng ra i v khng ngng pht trin cng vi lao ng.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Ngn ng Ph.ngghen ni: em so snh con ngi vi loi vt, ngi ta s thy r rng ngn ng bt ngun t lao ng v cng pht trin vi lao ng, l cch gii thch duy nht ng v ngn ng. + Ngn ng do nhu cu ca lao ng v nh lao ng m hnh thnh. N l h thng tn hiu vt cht mang ni dung thc. Khng c ngn ng th thc khng th tn ti v th hin c. Ngn ng theo C.Mc, n chnh l ci v vt cht ca t duy, l hin thc trc tip ca t tng, khng c ngn ng con ngi khng th c thc. + Ngn ng (ting ni v ch vit) va l phng tin giao tip trong x hi, va l cng c ca t duy nhm khi qut ha, tru tng ha hin thc. Nh ngn ng m con ngi c th tng kt c thc tin, trao i thng tin, truyn li nhng tri thc t th h ny sang th h khc. thc khng phi l mt hin tng thun ty c nhn m l mt hin tng c tnh cht x hi, do , khng c phng tin trao i v mt ngn ng th thc khng th hnh thnh v pht trin c. Nh vy, ngun gc trc tip v quan trng nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc l lao ng v ng thi vi lao ng l ngn ng. Nh ngghen ch r: Trc ht l lao ng, sau lao ng v ng thi vi lao ng l ngn ng, l hai sc kch thch ch yu nh hng n b c con vn, lm cho b c dn dn bin chuyn thnh b c ca con ngi (Tp 20, tr.646). b) Bn cht v kt cu ca thc * Bn cht ca thc - Th nht, hiu c bn cht ca thc chng ta phi tha nhn c vt cht v thc u tn ti, nhng gia chng c s khc nhau mang tnh i lp. Vt cht l ci c phn nh, tn ti khch quan ngoi v c lp vi ci phn nh tc l thc. Ci phn nh l thc, l hnh nh tinh thn ca s vt khch quan, b s vt khch quan quy nh. V vy, khng th ng nht hoc tch ri ci c phn nh (vt cht) vi ci phn nh ( thc). - Th hai, khi ni thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan th khng phi l hnh nh vt l hay hnh nh tm l ng vt v s vt. thc l ca con
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ngi, ra i trong qu trnh con ngi hot ng ci to th gii, cho nn thc con ngi mang tnh nng ng, sng to li hin thc theo nhu cu thc tin x hi. - Th ba, tnh sng to ca thc c th hin ra rt phong ph v l s thng nht ca ba mt: Mt l, trao i thng tin gia ch th v i tng phn nh. S trao i ny mang tnh cht hai chiu, c chn lc cc thng tin cn thit. Hai l, m hnh ha i tng trong t duy di dng hnh nh tinh thn. Ba l, chuyn m hnh t t duy ra hin thc khch quan, tc l qu trnh hin thc ha t tng thng qua hot ng thc tin. Tnh sng to ca thc khng c ngha l thc ra vt cht. Sng to ca thc l sng to ca s phn nh theo quy lut v trong khun kh ca s phn nh, m kt qu bao gi cng l nhng khch th tinh thn Th t, thc khng phi l mt hin tng t nhin thun ty m l mt hin tng x hi. thc ch c ny sinh trong lao ng, trong hot ng ci to th gii ca con ngi. Hot ng khng th l hot ng n l, m l hot ng x hi, do thc ngay t u l sn phm cu x hi, v vn l nh vy chng no con ngi cn tn ti. * Kt cu ca thc thc l mt hin tng x hi - tm l c kt cu ht sc phc tp. Ty theo cch tip cn m c nhiu cch phn chia khc nhau. - Theo chiu dc: th thc chnh l lt ct ni tm ca con ngi, n bao gm cc yu t: T thc, tim thc, v thc. - Theo chiu ngang: thc bao gm cc yu t: Tri thc, tnh cm, nim tin, l tr. Trong tri thc l yu t ct li. Tri thc ng vai tr l phng thc tn ti ca thc. iu ny c ngha l khng c tri thc th s khng c thc. Nu ch c thc khng thi th l mt thc pht trin khng ton din, s cng. Tri thc c xem l vn hiu bit ca con ngi nhng nu bin ci tri thc thnh hnh ng th l mt qu trnh lu di. Tuy nhin, s tc ng ca th gii bn ngoi n con ngi khng ch em li s hiu bit v th gii m cn em li tnh cm ca con ngi i vi th gii. Tnh cm l mt hnh thi c th ca s tn ti, n phn nh quan h gia con ngi vi con ngi v gia con ngi vi th gii khch quan. Tnh cm tham gia vo mi hot ng ca con ngi v l mt
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin trong nhng ng lc quan trng ca hot ng con ngi. Tri thc c bin thnh tnh cm mnh lit mi su sc v thng qua hnh ng th tri thc mi bin thnh hnh ng thc t, mi pht huy c sc mnh ca mnh. 3. Mi quan h gia vt cht v thc a) Vai tr ca vt cht i vi thc * Vt cht quyt nh ni dung ca thc - Vt cht l tnh th nht, thc l tnh th hai. Vt cht l ngun gc sinh ra thc. - thc l thuc tnh ca mt dng vt cht c t chc cao l b c ngi. thc phn nh th gii hin thc khch quan, cc quy lut khch quan, hot ng thc tin chnh l c s cho s hnh thnh cc quan im, quan nim, ch, tnh cm x hi. - Trong tn ti x hi, thc ch l s phn nh tn ti x hi, tn ti x hi thay i th thc x hi sm mun cng phi thay i theo. Tn ti x hi quyt nh thc x hi. - thc x hi khng tn ti t n, n ch c th hnh thnh v pht trin trn c s hot ng thc tin ca con ngi. b) Vai tr ca thc i vi vt cht Vai tr ca thc i vi vt cht chnh l vai tr ca con ngi trong qu trnh ci to th gii khch quan. - thc c tnh nng ng, sng to nn thng qua hot ng thc tin ca con ngi c th thc y hoc km hm mt mc nht nh cc iu kin vt cht, gp phn ci bin th gii khch quan. + thc phn nh ng n hin thc khch quan n s gp phn thc y hin thc khch quan pht trin. + Ngc li, thc khi khng phn nh ng hin thc khch quan th n s tr thnh lc cn i vi s pht trin ca hin thc khch quan. - S tc ng tr li ca thc x hi i vi th gii hin thc khch quan (vt cht) phi da trn s phn nh th gii vt cht v cc iu kin khch quan nht nh. Nh vy, tri thc khoa hc gip con ngi hiu bit c nhng mi lin h v quy lut khch quan nh m ci to c t nhin v x hi. Trnh nhn thc quy
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin lut cng cao th kh nng ci to t nhin v x hi cng ln. c) ngha phng php lun - Khng nh vt cht l ngun gc khch quan, l c s sn sinh ra thc, cn thc ch l sn phm, l s phn nh th gii khch quan. Trong nhn thc v hnh ng con ngi phi xut pht t hin thc khch quan, tn trng v hnh ng theo hin thc khch quan, chng ch ngha duy tm v ch ngha duy ch. - Khng nh thc c vai tr tch cc trong s tc ng tr li i vi vt cht, php bin chng duy vt yu cu trong nhn thc v trong hot ng thc tin con ngi cn phi nhn thc v vn dng quy lut khch quan mt cch ch ng, sng to, chng thi tiu cc, th ng. - Sc mnh ca thc con ngi khng phi l ch tch ri nhng iu kin vt cht m phi bit da vo , phn nh ng quy lut khch quan ci to th gii khch quan mt cch ch ng, sng to ca thc, pht huy vai tr nhn t con ngi tc ng, ci to th gii khch quan. ng thi phi khc phc bnh bo th, tr tr, thi tiu cc, th ng, li.
CHNG II: PHP BIN CHNG DUY VT I. PHP BIN CHNG V PHP BIN CHNG DUY VT 1. Php bin chng v cc hnh thc c bn ca php bin chng a) Khi nim bin chng, php bin chng * Bin chng - Bin chng l bn tnh ca th gii t nhin, x hi, t duy; bin chng chnh l tnh thng nht trong vn ng v pht trin ca th gii. Bin chng gm hai b phn: - Bin chng khch quan: L phm tr dng ch bin chng ca bn thn cc s vt, hin tng, qu trnh tn ti c lp v bn ngoi thc con ngi. - Bin chng ch quan: L phm tr dng ch t duy bin chng v bin chng ca chnh qu trnh phn nh bin chng khch quan vo u c ca con ngi. * Php bin chng - Php bin chng l khoa hc nghin cu nhng quy lut chung nht ca mi s vn ng v pht trin ca t nhin, x hi v t duy con ngi. - Cn phn bit php bin chng v php siu hnh: + Bin chng v siu hnh l hai mt i lp trong t duy. Phng php bin chng l phng php t duy trit hc xem xt th gii trong mi lin h ph bin, trong s vn ng v pht trin mt cch mm do, linh hot. + Phng php siu hnh l phng php t duy trit hc xem xt th gii trong trng thi c lp, phin din vi t duy cng nhc.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin * V d: T mt Hp x (1588-1679) l nh trit hc duy vt Anh, ng quan nim v con ngi nh mt c my, trong tri tim con ngi ch nh l xo, dy thn kinh l nhng si ch, cn khp xng l cc bnh xe lm cho c th chuyn ng. - Phng php bin chng l ci c rt ra t php bin chng, n tn ti di dng nguyn tc, cc cng thc, th thut, th on v c con ngi s dng nh nhng cng c, phng tin trong hot ng nhn thc. Nh vy, lch s u tranh gia hai phng php bin chng v siu hnh lun gn lin vi hai khuynh hng trit hc c bn l ch ngha duy vt v ch ngha duy tm. Chnh cuc u tranh lu di ny thc y t duy trit hc pht trin v hon thin dn vi thng li ca t duy bin chng duy vt. b) Cc hnh thc c bn ca php bin chng Php bin chng pht trin qua ba hnh thc c bn l: Php bin chng cht phc thi c i, Php bin chng duy tm c in c, Php bin chng duy vt. - Php bin chng cht phc thi c i: L hnh thc u tin ca php bin chng trong lch s trit hc. Ba nn trit hc tiu biu ca thi k ny l nn trit hc n c i, trit hc Trung Quc c i, v trit hc Hy Lp c i. * Trong trit hc n c i, biu hin r nt nht ca t tng bin chng l trit hc o Pht vi cc phm tr v ng, v thng, nhn qu. + V ng tc l khng c ci ti bt bin. Cch nhn ny hon ton i lp vi cch nhn siu hnh v tn ti. Cng t cch nhn ny, trit hc Pht gio a ra nhng nguyn l v mi lin h tt nh, ph bin: Khng c ci no l bit lp tuyt i so vi tn ti khc, tt c u ha ng nhau. + V thng ni ln s bin i khng ngng ca vn vt, khng c ci g ng im. Quy lut v thng ca mi tn ti l Sinh Tr - D - Dit. + Quy lut nhn qu cho rng, s tn ti a dng v phong ph ca th gii u c nguyn nhn t thn, l quy lut nhn qu, mt nh l tt nh v ph bin ca mi tn ti d l v tr hay nhn sinh. Trit hc n l mt trong nhng ci ni trit hc v i ca loi ngi thi k c i, n cha ng nhiu yu t v thn v manh nha, hnh thnh cc t tng bin
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin chng s khai. Tuy nhin, t duy trit hc thi k ny cng bc l nhiu hn ch nh: coi linh hn con ngi l bt t (o pht). * Tiu biu cho nhng t tng bin chng ca trit hc Trung Quc l bin dch lun (hc thuyt v nhng nguyn l, quy lut bin i ph bin trong v tr) v ng hnh lun (hc thuyt v nhng nguyn tc, tng tc bin i ca cc t cht bn th trong v tr) ca m Dng gia. Phi m Dng cho rng, m v dng l i lp nhau, nhng l iu kin tn ti ca nhau. Hc thuyt m dng cng tha nhn, trong mt i lp ny bao hm kh nng ca mt i lp kia. y l mt cch l gii bin chng v sinh thnh, v vn ng. *Thi c i Hy Lp, mt s nh trit hc duy tm (Platn) coi php bin chng l ngh thut tranh lun tm ra chn l. Arixtt ng nht php bin chng vi lgc hc. Mt s nh trit hc duy vt coi t tng bin chng v s vt (bin chng khch quan). Hraclit coi s bin i ca th gii nh mt dng chy. ng ni: Mi vt u tri i, mi vt u bin i. Ngi ta khng th tm c hai ln trong cng mt dng sng. - Php bin chng duy tm c in c: c khi u l Can t v hon thin Hghen. + Can t: Nt ni bt trong trit hc ca Can t l trnh by nhng quan nim bin chng ca mnh v gii t nhin. ng tha nhn s tn ti ca th gii cc vt t n bn ngoi con ngi. Th gii c th tc ng ti cc gic quan ca chng ta. + G.V.Hghen, l ngi xy dng php bin chng tng i hon chnh vi mt h thng khi nim, phm tr, quy lut. ng l ngi u tin a ra quan nim v qu trnh vn ng bin chng. ng coi t nhin, lch s v tinh thn nh mt qu trnh lun lun vn ng, bin i v pht trin. Tuy nhin, php bin chng G.V.Hghen l php bin chng duy tm, l php bin chng ngc u; ng coi bin chng ca nim sinh ra bin chng ca s vt, ch khng phi ngc li. - Php bin chng duy vt C.Mc v ngghen, k tha c ph phn ht nhn hp l trong php bin chng ca Hghen v sng to ra php bin chng duy vt, l php bn chng da trn nn tng
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ca ch ngha duy vt, xut pht t bin chng khch quan ca t nhin v x hi. Theo Ph.ngghen: Php bin chng chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy (Tp 20,tr.201). Ph.ngghen phn bit bin chng khch quan (bin chng ca t nhin v x hi) v bin chng ch quan (bin chng ca t duy). 2. Php bin chng duy vt a. Khi nim php bin chng duy vt Php bin chng duy vt l s thng nht gia l lun v phng php. - L lun l h thng nhng khi nim, phn nh bn cht, nhng mi lin h tt yu, nhng quy lut hot ng v pht trin ca i tng nghin cu. - Phng php l g? Thut ng phng php bt ngun t ting Hy Lp l methodos, theo ngha thng thng dng ch nhng cch thc, th on nht nh, c ch th hnh ng s dng thc hin nhng mc ch ra. Cn theo ngha cht ch v khoa hc, phng php l h thng nhng nguyn tc c rt ra t tri thc v cc quy lut khch quan iu chnh hot ng nhn thc v thc tin nhm thc hin mc ch nht nh. - Phng php lun l tng th nhng nguyn tc chung ch o vic thit k v s dng cc nghin cu ca mt s ngnh khoa hc. - Phng php lun trit hc l cp l lun cao nht ca phng php. N thit lp nn cc ngyn tc chung nht ca nhn thc v hot ng thc tin, t nh ra cc phng php ph bin c trng cho trit hc. - Php bin chng duy vt L mt h thng cc nguyn l, nguyn tc, quy lut v phm tr: Mt mt gii thch th gii nh mt chnh th, mt khc nh hng cho s pht trin ca khoa hc chuyn ngnh v hot ng thc tin ca con ngi. N l mt chnh th cc hnh thc lgc vi cc yu t c chc nng nht nh lin h qua li vi thc tin; ng thi n cng l mt h thng m, ang pht trin. b. c trng c bn v vai tr ca php bin chng duy vt - Th nht, php bin chng duy vt ca ch ngha Mc Lnin l php bin chng c xc lp trn nn tng ca th gii quan duy vt khoa hc.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Th hai, trong php bin chng duy vt c s thng nht gia ni dung th gii quan (duy vt bin chng) v phng php lun (bin chng duy vt), do n khng dng li s gii thch th gii m cn l cng c nhn thc v ci to th gii. Cc nh trit hc gii thch th gii bng nhiu cch khc nhau, song iu quan trng l ci to th gii. II. CC NGUYN L C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT 1. Nguyn l v mi lin h ph bin a. Khi ni m mi lin h v mi lin h ph bin Th gii l mt chnh th thng nht, cc s vt, hin tng v cc qu trnh cu thnh th gii va tch bit nhau, va c s lin h qua li, thm nhp v chuyn ha ln nhau. - Khi nim mi lin h dng ch s quy nh, tc ng v chuyn ha ln nhau gia cc s vt, hin tng, hay gia cc mt, cc yu t ca mi s vt, hin tng trong th gii. - Khi nim mi lin h ph bin: L khi nim dng ch tnh ph bin ca cc mi lin h ca cc s vt, hin tng trong th gii m cc s vt, hin tng hoc cc mt bn trong s vt c mi lin h rng buc, ph thuc ln nhau, nh hng, quy nh ln nhau, tc ng, chuyn ha ln nhau. b. Tnh cht ca mi lin h Nhng ngi theo ch ngha duy tm khch quan v ch ngha duy tm ch quan cho rng, ci quyt nh mi lin h, s chuyn ha ln nhau gia cc s vt, hin tng l mt lc lng siu t nhin hay thc, cm gic ca con ngi. Chng hn, Hghen ng trn lp trng duy tm khch quan cho rng, nim tuyt i l nn tng ca mi lin h, cn George Berkeley ngi theo lp trng duy tm ch quan cho rng, cm gic l nn tng ca mi lin h gia cc s vt, hin tng. Tri li, ch ngha duy vt bin chng khng nh, tnh cht ca mi lin h ph bin bao gm: Tnh khch quan, tnh ph bin v tnh a dng. - Tnh khch quan ca mi lin h Mi lin h mang tnh khch quan. Bi cc s vt, hin tng to thnh th gii a dng, phong ph, khc nahu. Song chng u l nhng dng vt th ca th gii vt cht. V tnh thng nht vt cht ca th gii l c s ca mi lin h. Nh c tnh
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin thng nht , cc s vt, hin tng, khng th tn ti bit lp, tch ri nhau, m trong s tc ng qua li chuyn ha ln nhau. Cc s vt, hin tng trong th gii ch biu hin s tn ti ca mnh thng qua s vn ng, tc ng qua li ln nhau. Bn cht, tnh quy lut ca s vt, hin tng cng ch bc l thng qua s tc ng ca chng vi cc s vt, hin tng khc. - Tnh ph bin ca cc mi lin h Th nht, bt c s vt, hin tng no cng lin h vi s vt, hin tng khc. Khng c s vt, hin tng nm ngoi mi lin h. Mi lin h cng c mi lnh vc : T nhin, x hi, t duy. Th hai, mi lin h biu hin di nhng hnh thc ring bit, ty theo iu kin nht nh. Nhng d di hnh thc no, chng cng ch l biu hin ca mi lin h ph bin nht, chung nht. - Tnh a dng, phong ph ca mi lin h C rt nhiu loi lin h khc nhau : + Mi lin h bn trong v mi lin h bn ngoi. + Mi lin h trc tip v mi lin h gin tip. + Mi lin h ch yu v mi lin h th yu. + Mi lin h c bn v mi lin h khng c bn. + Mi lin h c th, mi lin h chung, mi lin h ph bin... Chnh tnh a dng trong qu trnh vn ng, tn ti v pht trin ca bn thn s vt, hin tng quy nh tnh a dng ca mi lin h. V vy, trong s vt c nhiu mi lin h, ch khng phi c mt cp mi lin h. Mi lin h bn trong l s tc ng qua li, s quy nh, chuyn ha ln nhau gia cc yu t, cc thuc tnh, cc mt ca mt s vt. Mi lin h ny gi vai tr quyt nh ti s tn ti v pht trin ca s vt. Mi lin h bn ngoi l mi lin h gia cc s vt, hin tng vi nhau, mi lin h ny nhn chung khng gi vai tr quyt nh i vi s tn ti, vn ng, pht trin ca s vt. V nu c n thng phi thng qua mi lin h bn trong mi thc hin c. Cc cp mi lin h khc nhau cng c mi lin h bin chng vi nhau. ng nhin mi cp lin h c c trng ring. Tuy nhin, vai tr quyt nh ca cc mi lin h trong tng cp ph thuc vo quan h hin thc xc nh.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin S phn chia tng cp mi lin h ch c ngha tng i, v mi loi lin h ch c mt hnh thc, mt b phn, mt mt xch ca mi lin h ph bin. Mi loi lin h trong tng cp c th chuyn ha ln nhau ty theo phm vi bao qut ca mi lin h hoc do kt qu vn ng v pht trin ca chnh cc s vt. Con ngi phi nm bt ng cc mi lin h c cc tc ng ph hp nhm a li hiu qu cao nht trong hot ng ca mnh. c. ngha phng php lun. Nguyn l v mi lin h ph bin l c s l lun cu quan im ton din. - Quan im ton din i hi chng ta phi xem xt s vt, hin tng vi tt c cc mt, cc mi lin h ; ng thi phi nh gi ng vai tr, v tr ca tng mt, tng mi lin h ; nm c mi lin h ch yu c vai tr quyt nh. - Quan im ton din bao hm quan im lch s c th. Quan im lch s c th i hi phi nhn thc y cc mi lin h ca s vt, nm c bn cht bn trong, trc tip, ng thi phi nhn thc c khng gian, thi gian, iu kin c th ca s tn ti v xut hin cc mi lin h, trn c s mi nm bt c xu hng bin i ca cc s vt, hin tng. - Quan im ton din i lp vi quan im phin din. Quan im phin din l cch xem xt tng mt, tng mi lin h tch ri nhau, khng thy c mi lin h nhiu v, a dng ca s vt. 2. Nguyn l v s pht trin a. Khi nim pht trin Pht trin l s vn ng theo hng i ln, t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin. Nh vy, pht trin khng phi l bn thn s vn ng, pht trin ch l khuynh hng tt yu ca s vn ng, pht trin n ch khi qut nhng s vn ng i ln, l qu trnh khng ngng gia tng v trnh , v kt cu phc tp ca s vt v do lm ny sinh tnh quy nh cao hn v cht. Ni cch khc, pht trin l qu trnh lm xut hin ci mi, ci tin b thay th ci c, ci lc hu. b. Ni dung ca nguyn l pht trin - Php bin chng duy vt khng nh, i mi l qu trnh din ra khng ngng trong t nhin, x hi v t duy con ngi.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin + Trong gii hu sinh s pht trin biu hin kh nng tng cng thch nghi ca c th trc s bin i ca mi trng, kh nng sn sinh v hon thin chnh mnh, kh nng hon thin v qu trnh trao i cht gia c th sng vi mi trng. + Trong x hi, s pht trin biu hin kh nng nhn thc, ci bin t nhin v x hi theo quy lut thng qua hot ng thc tin ca con ngi... + Trong t duy, s pht trin biu hin kh nng nhn thc ngy cng su sc, y hn v t nhin, x hi v nhn thc chnh bn thn con ngi. - Php bin chng duy vt khng nh, pht trin l khuynh hng chung ca cc s vt, hin tng nhng khng din ra mt cch trc tip m n quanh co, phc tp theo hnh xoy c, trong c th c nhng bc tht li tng i. - Ngc li, quan im siu hnh xem xt s pht trin ch l s tng ln hay gim i tng i, khng c s thay i g v mt cht ca s vt. Nhng ngi theo quan im siu hnh cn coi tt c cht ca s vt khng c s thay i g trong qu trnh tn ti ca chng. S vt ra i vi nhng tnh cht nh th no th ton b qu trnh tn ti ca n vn c gi nguyn hoc nu c thay i nht nh v cht th cng ch din ra theo mt vng khp kn. H cng coi s pht trin cng ch l s thay i v mt lng ca tng loi m s vt ang c, ch khng c s sinh thnh ra ci mi vi nhng cht mi. Nh vy, s pht trin c xem nh mt qu trnh tin ln lin tc, khng c nhng bc tht li, quanh co, phc tp. - V ngun gc ca s pht trin, theo quan im duy tm l t nhng lc lng siu t nhin hay thc ca con ngi. Hghen cho rng, s phatys trin ca gii t nhin, ca x hi u c thit nh trc t s vn ng ca nim tuyt i. - Ch ngha duy vt bin chng khng nh, ngun gc ca s pht trin nm ngay trong bn thn s vt, t cu trc ca s vt, do mu thun bn trong ca s vt quy nh. Do , pht trin l t thn pht trin, l kt qu gii quyt mu thun bn trong ca s vt. Pht trin l qu trnh ci mi ra i ph nh ci c, ng thi k tha nhng gi tr ca ci c, to ra vng khu lin h gia ci c v ci mi, to ra khuynh hng pht trin theo ng xoy c, ngha l trong qu trnh pht trin dng nh c s quay tr li im xut pht nhng trn mt c s cao hn. c. Nhng tnh cht c bn ca s pht trin - S pht trin mang tnh khch quan. Bi v ngun gc ca s pht trin nm ngay
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin trong bn s vt, do mu thun trong chnh s vt quy nh. l qu trnh gii quyt lin tc nhng mu thun trong bn thn s vt. S pht trin nh vy khng ph thuc vo mun, nguyn vng, ch, thc ca con ngi. D con ngi c mun hay khng mun, s vt vn lun pht trin theo khuynh hng chung ca th gii vt cht. - S pht trin mang tnh ph bin. Tnh ph bin y c hiu l n din ra trong mi lnh vc: T nhin, x hi v t duy. bt c s vt, hin tng no ca th gii khch quan. - S pht trin cn mang tnh a dng, phong ph. Khuynh hng pht trin l khuynh hng chung ca mi s vt, hin tng. Song mi s vt, hin tng li c qu trnh pht trin khc nhau, tn ti khng gian v thi gian khc nhau, s pht trin s khc nhau. ng thi trong qu trnh pht trin, s vt cn chu tc ng ca cc s vt, hin tng khc, ca cc iu kin c th thc y hoc km hm s pht trin ca s vt, i khi c th lm thay i chiu hng pht trin ca s vt, thm ch c th lm s vt tht li. d. ngha phng php lun Nghin cu v s pht trin gip chng ta rt ra c phng php lun khoa hc nhn thc v ci to th gii. - Gii t nhin, x hi v t duy u trong qu trnh vn ng v pht trin khng ngng. Bn cht khch quan ca cc qu trnh hin thc i hi nhn thc mun phn nh ng hin thc khch quan th cn phi c quan im pht trin. - Quan im pht trin yu cu khi xem xt cc s vt, hin tng phi t n trong s vn ng, trong s pht trin, phi pht hin ra cc xu hng bin i, chuyn ha ca chng. - Quan im pht trin i lp vi quan im bo th, tr tr, vic tuyt i ha tri thc l kt qu ca s nhn thc v s vt trong mt hon cnh c th v xem xt n nh l tri thc ng cho c qu trnh pht trin ca s vt. - Quan im pht trin i hi phi nhn thc cc s vt, hin tng trong thc t, v xem l qu trnh bin chng y mu thun. Do , hot ng thc tin l qu trnh tm ra mu thun, phn tch mu thun v tm ra gii php gii quyt mu thun. Ch bng cch chng ta mi gp phn tch cc vo s pht trin. - Quan im pht trin i hi khi xem xt s vt, hin tng phi nhn thy khuynh
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin hng bin i trong tng lai ca chng : ci c, ci lc hu s mt i ; ci mi, ci tin b s ra i thay th ci c, ci lc hu. Phi c thi lc quan tin tng s tt thng ca ci mi, ci tin b. III. CC CP PHM TR C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT 1. Ci chung v ci ring a. Phm tr ci chung v ci ring; ci n nht * nh ngha ci ring Trong bt k trit hc Lnin nhn xt rng : Bt c ci ring no cng thng qua hng nghn s chuyn ha m lin h vi ci ring thuc loi khc (s vt, hin tng, qu trnh). Ci ring l phm tr trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh ring l nht nh. * nh ngha ci chung Ci chung l phm tr trit hc dng ch nhng mt, nhng thuc tnh chung khng nhng ch c mt kt cu vt cht nht nh m cn c lp li trong nhiu s vt, hin tng hay qu trnh ring l khc. * nh ngha ci c th Ci c th l phm tr dng ch nhng thuc tnh, nhng c im, nhng b phn ging nhau tn ti mt s s vt, hin tng (khng tn ti tt c cc s vt hin tng). b. Mi quan h bin chng gia ci chung, ci ring v ci n nht Vn mi quan h gia ci chung v ci ring l mt trong nhng vn quan trng nht, kh khn nht ca trit hc ni ring ca s nhn thc nhn loi ni chung. Trong qu trnh tm li gii cho vn ny, trong lch s trit hc hnh thnh hai phi r rt l : Phi duy thc v duy danh. - Phi duy thc cho rng, ci chung tn ti c lp khng ph thuc vo ci ring cn ci ring hoc khng tn ti, hoc nu c tn ti cng l do ci chung ny sinh ra v ch l tm thi trong mt thi gian nht nh ri sau mt i, trong khi ci chung tn ti vnh vin khng tri qua mt bin i no c. - Phi duy danh li pht trin mt quan im ngc li. H cho rng, ci ring tn ti thc s, cn ci chung ch l nhng tn gi do l tr t ra ch khng phn nh mt ci g trong hin thc.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Ch ngha duy vt bin chng cho rng, ci ring, ci chung v ci n nht u tn ti v khng nh : + Ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring biu hin s tn ti ca mnh. iu ny c ngha l khng c ci chung tru tng, thun ty tn ti c lp bn ngoi ci ring. + Ci ring ch tn ti trong mi quan h a n ci chung. iu ny c ngha l ci ring tn ti c lp nhng s tn ti c lp khng c ngha l ci ring hon ton c lp vi ci khc. Ngc li, bt c mt ci ring no bao gi cng tham gia vo cc mi quan h, lin h qua li ht sc a dng vi cc s vt hin tng khc xung quanh mnh. Khng c ci ring no l tn ti vnh vin. + Ci ring l ci b phn, phong ph hn ci chung, cn ci chung l ci b phn nhng l ci su sc hn ci ring (ta ni ci chung l b phn ca ci ring nhng y l b phn c tnh cht bn cht ch khng phi l b phn hp thnh ca ci ring, n c xc nh trong mi quan h c th). + Trong qu trnh vn ng v pht trin lin tc ca s vt, hin tng, trong nhng iu kin nht nh ci n nht, ci chung (ph bin) c th chuyn ha cho nhau. C iu ny l bi v, trong hin thc, ci mi khng bao gi xut hin y ngay mt lc m lc u n xut hin di dng ci n nht, ci c bit. Nhng theo quy lut ca s pht trin, ci mi nht nh s pht trin mnh ln, ngy cng tr nn hon thin tin ti hon ton thng ci c. Ngc li, ci c ngy cng mt i t ch l ci chung n bin thnh ci n nht. c. ngha phng php lun - Khng nh ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring biu hin s tn ti ca mnh. Php bin chng duy vt yu cu chng ta mun tm ci chung, nhn thc ci chung th phi bt u t vic nhn thc tng ci ring c th, khi qut nhng c im chung ging nhau gia cc s vt, hin tng ring l . - Ci chung l ci bn cht, l ci su sc hn cho nn trong hot ng thc tin cn phi ly ci chung nh hng cho mi hot ng, mt khc cho s vn dng c hiu qu tch cc th cn phi c bit ha ci chung mt cch ph hp cho tng iu kin c th ca tng ci ring c th. - Khng nh tnh phong ph ca ci ring so vi ci chung, trong hot ng thc tin cn phi pht huy nhng c im ring ca tng ci ring nhm to nn nhiu lc
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin lng cho sn xut pht trin. - Trong nhn thc cng nh trong hot ng thc tin cn phi nhn thc v hnh ng y mi quan h gia ci ring v ci chung, cn trnh v chng ch ngha gio iu, t khuynh, ch ngha kinh nghim, ch ngha dn tc hp hi, ... 2. Nguyn nhn v kt qu a. Phm tr nguyn nhn v kt qu - Nguyn nhn l phm tr ch s tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt hoc gia cc s vt, hin tng vi nhau gy ra mt bin i nht nh. - Kt qu l phm tr ch nhng bin i do s tc ng ln nhau gia cc s vt, hin tng hoc cc mt trong cng mt s vt, hin tng gy ra. Kt qu ch s bin i do nguyn nhn gy ra. b. Tnh cht v mi quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu * Tnh cht - Tnh khch quan: S vt, hin tng tn ti ngoi mun ca con ngi, khng ph thuc vo vic ta c nhn thc c n hay khng. - Tnh ph bin: Tt c mi s vt, hin tng u c nguyn nhn nht nh, khng hin tng no l khng c nguyn nhn, ch c iu nguyn nhn c pht hin hay cha m thi. - Tnh tt yu: Kt qu l do nguyn nhn gy ra v ph thuc vo nhng iu kin nht nh. Mt nguyn nhn nht nh trong mt hon cnh nht nh ch c th gy ra mt kt qu nht nh. - Nguyn nhn khc nguyn c: nguyn nhn mang tnh c quan dung che y nhng nguyn nhn. Nguyn c l iu kin l ci rt cn thit chuyn ha nguyn nhn thnh kt qu. * Mi quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu - Nguyn nhn quyt nh kt qu. - Nguyn nhn c trc, sinh ra kt qu. - Nguyn nhn th no th sinh ra kt qu th y. Mt nguyn nhn c th gy nn nhiu kt qu v ngc li, mt kt qu cng do nhiu nguyn nhn gy ra. Mi quan h nhn qu khng ch n thun l s k tip nhau v thi gian (ci ny c trc ci kia), m l mi lin h sn sinh: ci ny tt yu sinh ra ci kia.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Cng mt nguyn nhn sinh ra nhiu kt qu v ngc li, mt kt qu do nhiu nguyn nhn sinh ra. Do , mi quan h nhn qu rt phc tp. Trong trng hp nhiu nguyn nhn cng tham gia sinh ra mt kt qu, ngi ta chia ra cc loi nguyn nhn: + Nguyn nhn bn trong v nguyn nhn bn ngoi. + Nguyn nhn trc tip v nguyn nhn gin tip. + Nguyn nhn c bn v nguyn nhn khng c bn. + Nguyn nhn ch yu v nguyn nhn th yu. + Nguyn nhn khch quan v nguyn nhn ch quan. - Kt qu tc ng tr li nguyn nhn: Kt qu tc ng tr li nguyn nhn theo hai hng: Thc y nguyn nhn hoc km hm nguyn nhn. Nguyn nhn v kt qu c th chuyn ha ln nhau trong nhng iu kin nht nh. Nguyn nhn sinh ra kt qu, ri kt qu li tc ng vi s vt, hin tng khc v tr thnh nguyn nhn sinh ra kt qu khc na. Do , s phn bit nguyn nhn vi kt qu ch c tnh c tnh cht tng i. Chng hn s pht trin ca vt cht l nguyn nhn sinh ra tinh thn, nhng tinh thn li tr thnh nguyn nhn lm bin i vt cht. c. ngha phng php lun - Cp phm tr nguyn nhn - kt qu ca php bin chng duy vt l c s l lun gii thch mt cch ng n mi quan h nhn qu; chng li cc quan im duy tm, tn gio v nhng nguyn nhn thn b. - V nguyn nhn quyt nh kt qu nn mun c mt kt qu nht nh th phi c nguyn nhn v iu kin nht nh. Mun khc phc mt hin tng tiu cc th phi tiu dit nguyn nhn sinh ra n. - Phn loi nguyn nhn, tm ra nguyn nhn c bn, nguyn nhn ch yu gi vai tr quyt nh i vi kt qu. - Bit s dng sc mnh tng hp ca nhiu nguyn nhn to ra kt qu nht nh. - Bit s dng kt qu tc ng li nguyn nhn, thc y nguyn nhn tch cc, hn ch nguyn nhn tiu cc. 3. Tt nhin v ngu nhin a. Phm tr ci tt nhin v ci ngu nhin
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Tt nhin l phm tr dng ch ci do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca kt cu vt cht quyt nh v trong nhng iu kin nht nh phi xy ra ng nh th ch khng phi khc. - Ngu nhin l phm tr dng ch ci khng phi do bn thn kt cu ca s vt m do cc nguyn nhn bn ngoi, do s ngu hp ca nhiu hon cnh bn ngoi quyt nh. Do , n c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hin nh th ny, cng c th xut hin nh th khc. b. Mi quan h bin chng gia tt nhin v ngu nhin * Mi quan h gia ci tt nhin v ngu nhin vi tnh quy lut Nhiu nh nghin cu cho rng, nhng hin tng no l tt nhin th phi tun theo quy lut, cn nhng hin tng no l ngu nhin th khng tun theo quy lut. Quan im ny tht ra khng ng. Trn thc t, ci tt nhin v ci ngu nhin u tun theo quy lut. S khc nhau gia chng ch l ch, ci tt nhin tun theo quy lut c gi l ci quy lut ng lc, cn ci ngu nhin tun theo quy lut khc gi l quy lut thng k. + Quy lut ng lc l quy lut m trong mi quan h qua li gia nguyn nhn v kt qu l mi quan h n tr, ngha l ng vi mt nguyn nhn th c mt kt qu xc nh. + Quy lut thng k l quy lut m trong mi quan h gia nguyn nhn v kt qu l mi quan h a tr, ngha l ng vi mt nguyn nhn th c th c kt qu nh th ny, cng c th c kt qu nh th khc * Mi quan h bin chng gia tt nhin v ngu nhin - Ch ngha duy vt bin chng cho rng, c tt nhin v ngu nhin u tn ti khch quan, bn ngoi v c lp vi thc ca con ngi. C.Mc vit : Lch s s mang tnh thn b nu nhng ci ngu nhin khng c tc dng g c. Nhng ci ngu nhin ny chnh l mt b phn trong tin trnh pht trin chung, v s pht trin din ra nhanh hay chm ph thuc rt nhiu vo ci ngu nhin, k c nhng ci ngu nhin rt nh - Tt nhin v ngu nhin bao gi cng tn ti trong s thng nht hu c. Song, s thng nht hu c th hin ch, ci tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh xuyn qua v vn ci ngu nhin, cn ci ngu nhin l hnh thc biu hin ca
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ci tt nhin, ng thi l ci b sung cho ci tt nhin. iu ny gip ta khng nh, ci tt nhin l khuynh hng ca s pht trin, nhng khuynh hng y mi khi bc l mnh th bao gi cng phi bc l ra di hnh thc ngu nhin no so vi chiu hng chung. Ph.nggen vit: Ci m ngi ta qu quyt cho l tt yu li hon ton do nhng ngu nhin thun ty cu thnh, v ci c coi l ngu nhin li l hnh thc, di n np ci tt yu. - Tt nhin v ngu nhin khng phi tn ti vnh vin trng thi c m thng xuyn thay i, pht trin v trong nhng iu kin nht nh chng chuyn ha ln nhau, tt nhin bin thnh ngu nhin v ngc li. c. ngha phng php lun - Trong hot ng thc tin chng ta cn da vo ci tt nhin ch khng th da vo ci ngu nhin. Nhng khng phi v th m b qua ci ngu nhin, v tuy ci ngu nhin khng chi phi s pht trin ca s vt nhng n vn c nh hng n s pht trin y, i khi c th lm cho tin trnh pht trin bnh thng ca s vt t ngt bin i. - Trong hot ng thc tin chng ta cn da vo ci tt nhin, th nhim v ca nhn thc ni chung, ca nhn thc khoa hc ni ring cn phi nhn thc ci tt nhin. V ci tt nhin khng tn ti di dng thun ty m bao gi cng bc l ra bn ngoi thng qua ci ngu nhin, cho nn mun nhn thc ci tt nhin cn bt u t ci ngu nhin. - Ci ngu nhin cng khng tn ti mt cch thun ty m bao gi cng l hnh thc trong n np ci tt nhin. Cho nn, trong hot ng nhn thc cng nh trong hot ng thc tin khng nn b qua ci ngu nhin m bao gi cng phi ch tm ra ci tt nhin n du dng sau ci ngu nhin . - Khng phi ci chung no ng thi cng l ci tt nhin, cho nn vch ra c ci chung cha c ngha l vch ra c ci tt nhin. ch mi l mt bc trn con ng vch ra ci tt nhin m thi. - Trong nhng iu kin nht nh, ci tt nhin c th bin thnh ci ngu nhin v ngc li. Cho nn cn ch to ra nhng iu kin cn thit hoc ngn tr hoc s chuyn ha din ra ty theo yu cu ca hot ng thc tin. 4. Ni dung v hnh thc
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin a. Phm tr ni dung v hnh thc - Ni dung l tng hp tt c nhng mt, nhng yu t, nhng qu trnh to nn s vt. - Hnh thc l cch t chc, kt cu ca ni dung, l mi lin h n nh gia cc mt, cc yu t, b phn to thnh ni dung. Hnh thc c hnh thc bn trong v hnh thc bn ngoi. Hnh thc bn trong quan trng hn hnh thc bn ngoi. b. Mi quan h bin chng gia ni dung v hnh thc - Ni dung v hnh thc gn b vi nhau trong mi s vt. Khng c ni dung no li khng c mt hnh thc nht nh. Cng khng c mt hnh thc no li khng cha ng mt ni dung nht nh. - Ni dung quyt nh hnh thc. Bi v, mi lin h gia nhng mt, nhng yu t, nhng b phn th do chnh nhng mt, nhng yu t, b phn quyt nh. Hnh thc phi ph hp vi ni dung. Tuy nhin, s ph hp gia hnh thc vi ni dung khng cng nhc. Cng mt ni dung nhng trong nhng iu kin tn ti khc nhau c th c nhiu hnh thc khc nhau. - Hnh thc c tc ng tr li ni dung. Nu hnh thc ph hp vi ni dung s to iu kin cho ni dung pht trin. Ngc li, nu hnh thc khng ph hp vi ni dung s cn tr s pht trin ca ni dung. - Khi hnh thc c, li thi mu thun vi ni dung mi. Cuc u tranh gia ni dung v hnh thc s dn n xa b hnh thc c, thay bng hnh thc mi cho ph hp vi ni dung mi. ng thi ni dung cng c ci to li. Lnin: u tranh gia ni dung vi hnh thc, vt b hnh thc, ci to ni dung. c. ngha phng php lun - Trong hot ng thc tin, cn trnh s tch ri gia ni dung v hnh thc. - V ni dung quyt nh hnh thc cho nn khi xem xt s vt, hin tng, trc ht cn cn c vo ni dung ca n. - Trong hot ng thc tin, cn phi bit s dng nhiu hnh thc phc v cho mt ni dung nht nh. - Cn thng xuyn i mi ni dung v hnh thc hot ng cho ph hp vi tnh hnh mi.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin 5. Bn cht v hin tng a. Phm tr bn cht, hin tng - Bn cht l mt phm tr dng ch s tng hp tt c nhng thuc tnh, nhng mi lin h tt nhin, hp thnh mt tng th thng nht hu c bn trong quy nh s vn ng v pht trin ca s vt. - Hin tng l mt phm tr dng ch nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h biu hin ra bn ngoi ca mt bn cht nht nh. b. Mi quan h bin chng gia bn cht v hin tng - Bn cht v hin tng tn ti khch quan. Bn cht v hin tng trong qu trnh tn ti ca mnh, va thng nht va mu thun ln nhau. Bn cht bao gi cng c bc l thng qua hin tng. Cn hin tng bao gi cng l s tn ti thng qua ci bn cht. Khng th c hin tng v bn cht tn ti tch ri nhau. - Tnh thng nht gia bn cht v hin tng. Mi s vt l mt s thng nht gia bn cht v hin tng. Khi bn cht thay i th hin tng cng thay i theo. - S i lp gia bn cht v hin tng + Bn cht l ci bn trong i lp vi hin tng l ci bn ngoi. Tuy nhin, khng phi lc no ci bn ngoi cng phn nh ci bn trong, thm ch c lc n khng ch phn nh khng ng m cn xuyn tc bn cht (y gi l hin tng gi). + Bn cht l ci tng i n nh v hin tng l ci thng xuyn bin i. + Bn cht l ci su sc hn hin tng v hin tng l ci phong ph hn bn cht. c. ngha phng php lun - Khng nh bn cht l ci bn trong tng i n nh, cn hin tng l ci bn ngoi thng xuyn bin i, php bin chng duy vt yu cu chng ta trong nhn thc khng c dng li ci hin tng m phi cn c, i su vo bn cht. - Khng nh bn cht bao gi cng c bc l ra thng qua ci hin tng, cho nn mun nhn thc c bn cht th phi bt u nhn thc ci hin tng. Tuy nhin, nhn thc ng ci bn cht th cn phi phn loi cc hin tng gt b cc hin tng khng phn nh ng bn cht, loi b cc hin tng gi. 6. Kh nng v hin thc a. Phm tr kh nng, hin thc - Kh nng l ci cha c, cha ti, nhng s c, s ti trong nhng iu kin nht
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin nh. - Hin thc l ci ang tn ti trong thc t. Hin thc c hin thc vt cht v hin thc tinh thn. Kh nng c kh nng tt nhin v kh nng ngu nhin. Kh nng cn c chia ra: kh nng gn v kh nng xa. b. Mi quan h bin chng gia kh nng v hin thc - Kh nng v hin thc khng tch ri nhau, chng lm tin cho nhau, chuyn ha ln nhau. - Kh nng trong nhng iu kin nht nh th bin thnh hin thc. Hin thc mi li m ra kh nng mi. - Cng mt iu kin nht nh c th tn ti nhiu kh nng, ch khng phi ch c mt kh nng. - Kh nng bin thnh hin thc cn phi c nhng iu kin nht nh. - S chuyn ha kh nng thnh hin thc trong t nhin din ra mt cch t pht, khng cn c s tham gia ca con ngi. Tri li, trong i sng x hi, kh nng bin thnh hin thc phi thng qua hot ng ca con ngi. c. ngha phng php lun - Kh nng v hin thc khng tch ri nhau, nn trong hin thc cn xc nh kh nng pht trin ca s vt, la chn kh nng tt yu v to iu kin thc y s vt tin ln. Tranh th kh nng c li, phng kh nng c hi. - Phn bit kh nng vi ci khng kh nng, kh nng vi hin thc trnh ri vo o tng. - Trong i sng x hi, kh nng bin thnh hin thc cn pht huy ti a tnh nng ng ch quan ca con ngi. Cn c chnh sch thch hp pht huy mi tim nng sng to ca c nhn. IV. CC QUY LUT C BN CA PHP BIN CHNG DUY VT 1. Quy lut chuyn ha t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v ngc li a) Khi nim cht, lng - Khi nim cht Cht l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh ca khch quan vn c ca s
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin vt, hin tng, l s thng nht hu c cc thuc tnh lm cho n l n ch khng phi l ci khc. - Khi nim lng Lng l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh ca khch quan vn c ca s vt, biu th s lng, quy m, cng , trnh , nhp iu ca s vn ng v pht trin ca s vt cng nh cc thuc tnh ca s vt. * Phn bit cht v lng - S vt s khng cn l n khi cht thay i, ngc li lng c th thay i trong mt gii hn nht nh, s vt cha thnh ci khc. Do , c th thy mc hu c khc nhau trong s gn b gia cht v lng ca s vt. Cht l ci tng i n nh, cn lng l ci thng xuyn thay i. - Cht trc ht ni ln s khc nhau gia cc s vt, hin tng, lng l c trng cho nhng mt ng nht, ging nhau gia cc s vt trong cng mt nhm, mt loiChng ta ch nhn thc c lng ca mt nhm, mt loikhi tm thi tru tng nhng s khc bit, ch gi li nhng ci ging nhau, ng nht gia cc s vt trong cng nhm . - Mi s vt c nhiu cht do c nhiu lng tng ng. Hn na, mi c trng v cht c nhiu mc khc nhau v lng. b) Quan h bin chng gia cht v lng * Lng i cht i. - Cht v lng l hai mt thng nht hu c vi nhau. Cht no c lng , lng no c cht . Khi s vt cn tn ti trong mt cht xc nh, ngha l s vt cn tn ti trong khun kh cu . - l g? l phm tr trit hc dng ch s thng nht gia lng v cht, l gii hn trong s thay i v lng cha lam thay i cn bn v cht ca s vt. + biu hin khun kh n nh tng i ca s vt, ca s vt c th thay i khi iu kin thay i. + Trong khun kh ca , lng bin i t t, tim tin, tng dn hoc gim dn, khi lng bin i t ti gii hn, cht ca s vt s thay i, gii hn gi l im nt. - im nt l g? L gii hn m ti s thay i v lng s lm thay i v cht
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ca s vt. Bt k no cng c gii hn bi hai im nt. - S thay i v lng khi t ti im nt s dn n s ra i ca cht mi, s chuyn ha t cht c sang cht mi gi l bc nhy. - Bc nhy l g? l phm tr trit hc dng ch s chuyn ha v cht ca s vt do s thay i v lng trc gy ra. * nh hng ca cht mi n lng mi trong s bin i. - S thay i v cht l kt qu ca s thay i v lng khi t ti im nt. Khi cht mi ra i n s tc ng tr li i vi s bin i ca lng trong qu trnh pht trin ca s vt. S tc ng tr li din ra theo 3 hng sau: + nh hng n quy m bin i ca lng. + nh hng n tc pht trin ca lng. + nh hng n tnh cht bin i ca lng. Ni dung quy lut lng cht: Quy lut lng cht l quy lut v tc ng bin chng gia lng v cht, t nhng thay i v lng dn ti nhng s thay i v cht v ngc li. Cht l mt tng i n nh, lng l mt lun bin i. Lng bin i mu thun vi cht c, cht mi c hnh thnh vi lng mi, lng mi li tip tc bin i, n mt gii hn nht nh n li ph v cht c ang km hm n. Qu trnh tc ng ln nhau gia hai mt cht v lng to nn con ng vn ng lien tc, t bin i dn dn ti nhy vt ri li bin i dn dn chun b cho bc nhy tip theo, c th lm cho s vt khng ngng bin i v pht trin. c) ngha phng php lun - Trong hot ng nhn thc v thc tin khi mun thay i v cht th phi khng ngng tch ly v lng. - Khi tch ly v lng phi thc hin bc nhy chuyn sang cht mi. - chuyn s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht chng ta phi linh hot trong vic thc hin nhng bc nhy. - Khng nh mi quan h bin chng gia cht v lng trong qu trnh pht trin ca s vt, hin tng, php bin chng yu cu chng ta trong qu trnh nhn thc v trong hot ng thc tin cn chng v trnh hai khuynh hng sau: + Khuynh hng t khuynh: khng ch n qu trnh tch ly v lng nhng li vi vng, nn nng, ch quan p t nhng bc nhy vt khi cha c iu kin.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin + Khuynh hng hu khuynh: Chn ch, do d khng dm thc hin nhng bc nhy vt khi c nhng iu kin cn thit. 2. Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp a) Khi nim mu thun v cc tnh cht chung ca mu thun - Mu thun: L khi nim dng ch mi lin h, thng nht, u tranh v chuyn ha gia cc mt ca s vt, hin tng hoc gia cc s vt, hin tng vi nhau. - Quan im siu hnh th ngc li. Nhn t to thnh mu thun l cc mt i lp. Mt i lp l g? Mt i lp l khi nim dng ch nhng mt, nhng thuc tnh c khuynh hng vn ng tri ngc nhau, bi tr, gt b, chng i ln nhau nhng tn ti gn b vi nhau trong mt th thng nht hp thnh mu thun. * Tnh cht chung ca mu thun - Tnh khch quan, ph bin. - Tnh a dng, phong ph. Php bin chng duy vt khng nh, mu thun tn ti khch quan ph bin v a dng, phong ph trong t nhin, x hi v t duy v khng chu s chi phi ca thc con ngi. Trong t nhin, l mu thun gia in tch dng v in tch m; gia sc ht v sc y; ng ha v d ha; ging c v ging ci; sng v cht. Trong x hi, mu thun gia giai cp b bc lt vi giai cp bc lt; gia thin v c; gia tin b v lc hu; gia ha bnh v chin tranh. Trong t duy, l mu thun gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm; gia bin chng v siu hnh; v thn v hu thn; chn l v sai lm. b) Qu trnh vn ng ca mu thun Trong mi mu thun, cc mt i lp va thng nht va u tranh vi nhau. - Thng nht gia cc mt i lp l s rng buc, ph thuc ln nhau, lm tin tn ti cho nhau, quy nh ln nhau, chuyn ha ln nhau ca cc mt i lp. - u tranh ca cc mt i lp l s bi tr gt b, ph nh, chng i nhau ca cc mt i lp. + Thng nht ca cc mt i lp l tng i. u tranh ca cc mt i lp l tuyt i. + Thng nht v u tranh ca cc mt i lp c qu trnh pht trin t thp n cao.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin S gii quyt mu thun khng ch ph thuc vo bn cht v trnh chn mui ca mu thun, m cn ph thuc vo nhng iu kin c th nht nh ca s tn ti ca n. - Chuyn ha gia cc mt i lp khng phi l s thay i v tr ca cc mt i lp mt cch gin n. Chuyn ha gia cc mt i lp y l s chuyn ha v cht. *Mu thun l ngun gc v ng lc ca s vn ng v pht trin. - u tranh gia cc mt i lp dn n mu thun c gii quyt, khi mu thun c gii quyt s lm cho s vt khng ngng c i mi. Mu thun c bn ca s vt c gii quyt s to ra bc nhy ca s vt: s vt c mt i, s vt mi ra i. - Thng qua u tranh ca cc mt i lp, nhng g lc hu, li thi s b loi b, ci mi, ci tin b ra i thay th ci c, ci lc hu. Nh vy, mu thun v vic gii quyt mu thun chnh l ngun gc v ng lc ca s vn ng v pht trin. * Ni dung quy lut mu thun: Mi s vt, hin tng u cha ng nhng mt, nhng khuynh hng i lp to thnh mu thun trong bn thn mnh; s thng nht v u tranh gia cc mt i lp to thnh xung lc ni ti ca s vn ng v pht trin, dn ti s mt i ca ci c v s ra i ca ci mi. c) ngha phng php lun - Khng nh tnh khch quan ca mu thun, php bin chng duy vt yu cu chng ta mun tm hiu mu thun th phi tm ngay trong bn thn s vt, hin tng v mun tm bn cht ca s vt, hin tng th phi phn i ci thng nht v nhn thc tng b phn ca n. Mun tm bn cht ca s vt th chng ta phi xem xt cc mt i lp bn trong bn thn mu thun ca s vt, hin tng . - S khc nhau gia cc s vt, hin tng, cc qu trnh s c cc mu thun khc nhau, do vy, cn phi c nhng phng php c th, ph hp gii quyt tng loi mu thun. - Cn phi nm vng nguyn tc gii quyt mu thun l phng php u tranh. - Cn phi nm vng nguyn tc gii quyt mu thun x hi l phi ng trn lp trng ca giai cp tin tin, phng php nhn thc l phng php duy vt bin
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin chng, ch n mi quan h hi ha gia li ch c nhn v li ch tp th. 3. Quy lut ph nh ca ph nh a) Khi nim ph nh bin chng v nhng c trng c bn ca n * Khi nim ph nh v ph nh bin chng - Khi nim: + Ph nh ni chung l s bi tr, bc b s vt nht nh no . Ni cch khc, ph nh l mt qu trnh vn ng trong s vt, hin tng ny c thay th bi s vt, hin tng khc (y gi l s bin i ni chung). + Ph nh bin chng l qu trnh t ph nh, t pht trin, l mt khu trn con ng dn ti s ra i ca ci mi, ci tin b hn so vi ci t ph nh. * Hai c trng c bn ca ph nh bin chng - Tnh khch quan: Ph nh bin chng l s t thn ph nh, l kt qu gii quyt mu thun bn trong ca s vt tn ti khch quan. - Tnh k tha: y l c trng c bn nht ca ph nh bin chng. Ph nh bin chng l qu trnh ci mi ra i ph nh ci c, nhng ci mi ch ph nh mt lc hu, li thi ca ci c, ng thi k tha nhng gi tr ca ci c. Do , ph nh bin chng l s ph nh nhng ng thi cng l s khng nh. b) Ph nh ca ph nh - S pht trin bin chng thng qua nhng ln ph nh bin chng l s thng nht gia loi b, gi li (k tha) v pht trin. Mi ln ph nh bin chng c thc hin s mang li nhng nhn t mi. Do , s pht trin thng qua nhng ln ph nh bin chng s to ra xu hng tin ln khng ngng. - Ph nh bin chng l s t ph nh, biu hin s pht trin do mu thun bn trong ca s vt. Mi ln ph nh l kt qu ca u tranh v chuyn ha ca cc mt i lp trong bn than s vt, gia mt khng nh v mt ph nh. - Ph nh bin chng c hon thnh trong mt chu k pht trin. S vt im xut pht ban u qua ln ph nh th nht tr thnh ci i lp vi n bc trung gian ca s pht trin; ln ph nh th hai, ti lp ci ban u nhng trn c s cao hn. Ln ph nh th hai c gi l ph nh ca ph nh. - Ph nh ca ph nh lm xut hin ci mi l kt qu tng hp tt c nhng yu t tch cc ban u c pht trin t trong ci khng nh ban u v c trong nhng ci ph nh tip theo. Do vy, ci mi vi t cch l kt qu ph nh ca ph
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin nh n s c ni dung ton din v phong ph hn ci khng nh ban u v ci kt qu ca ln ph nh th nht. - S ph nh ca ph nh l giai on kt thc ca mt chu k pht trin, s pht trin dng nh quay li ci c nhng trn c s cao hn, y l c im quan trng nht ca s pht trin bin chng im kt thc ca mt chu k pht trin ng thi l im xut pht ca mt chu k pht trin tip theo. - Ph nh ca ph nh c hon thnh trong chu k pht trin, thng thng mi chu k tri qua hai ln ph nh. Tuy nhin, th gii tn ti rt a dng, do s ln ph nh mt chu k c th nhiu hn. Nhng trong s rt nhiu ln ph nh ca mt chu k chng ta vn c th khi qut li hai ln: ph nh ln th nht chuyn ci xut pht thnh ci i lp mnh; ph nh ln th hai chuyn ci trung gian thnh ci i lp vi n, s vt dng nh lp li ci xut pht nhng trn c s ci mi cao hn. - Quy lut ph nh ca ph nh khi qut tnh cht tin ln ca s pht trin. S pht trin khng phi din ra theo ng thng m theo ng xoy c. * Ni dung quy lut Quy lut ny ni ln mi lin h, s k tha gia ci b ph nh v ci ph nh; do s k tha , ph nh bin chng khng phi l ph nh sch trn, bc b tt c s pht trin trc , m l iu kin cho s pht trin, n duy tr v gn gi ni dung tch cc ca cc giai on trc, lp li mt s c im c bn ca ci xut pht, nhng trn c s mi cao hn; do vy, s pht trin c tnh c tnh cht tin ln khng phi theo ng thng m theo ng xoy c. c) ngha phng php lun - Gip ta hiu c khuynh hng ca s pht trin: Tin ln theo ng xoy c, ci mi ra i trn c s ci c, k tha tt c nhng yu t tch cc ca ci c. Chng li thi ph nh sch trn ci c. - Khc phc cch nhn n gin v s pht trin: Pht trin theo ng thng, ng trn khp kn. - Trong cng tc chng ta phi bit qu trng v pht hin ci mi, phi tin vo tng lai pht trin ca ci mi, mc d lc u n c th l ci c bit, nhng dn dn ci c bit khi c bi dng, pht huy n s tr thnh ci ph bin, hon thin.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin V. L LUN NHN THC DUY VT BIN CHNG 1. Thc tin, nhn thc v vai tr ca thc tin vi nhn thc a) Thc tin v cc hnh thc c bn ca thc tin - Khi nim thc tin Thc tin l nhng hot ng vt cht c mc ch mang tnh lch s - x hi ca con ngi nhm ci to t nhin, x hi v ci to chnh bn thn con ngi. - Cc hnh thc c bn ca thc tin + Hot ng sn xut vt cht: y l hnh thc c bn ca hot ng thc tin, c vai tr quyt nh v l c s cho cc hot ng khc ca thc tin. - Hot ng lm bin i cc quan h x hi: y l hnh thc cao nht ca hot ng thc tin. - Quan st v thc nghim khoa hc: N c xem l khu trung gian gia ngi nghin cu khoa hc v ng dng vo trong thc t. y l khu quan trng nht trong cc khu ca hot ng thc tin khoa hc. * Hot ng thc tin mang tnh lch s - x hi - Thc tin trong mi giai on lch s n khc nhau v tnh cht, khc nhau v hnh thc biu hin, n khc nhau v ni dung. - Thc tin l mt hot ng mang tnh x hi, nhng khng phi hot ng c nhn no cng mang tnh thc tin. - Hot ng thc tin bao gi cng mang tnh cch mng, l hot ng ci to th gii v ci to chnh bn thn con ngi. b) Nhn thc v cc trnh nhn thc * Khi nim nhn thc Nhn thc l s phn nh th gii hin thc khch quan vo trong b no ngi. l s phn nh nng ng, sng to, da trn hot ng tch cc ca ch th trong mi quan h vi khch th. * Cc trnh nhn thc - Nhn thc kinh nghim: l trnh nhn thc hnh thnh t s quan st trc tip cc s vt, hin tng trong gii t nhin, x hi, hay trong cc th nghim khoa hc. Kt qu ca nhn thc kinh nghim l nhng tri thc kinh nghim.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Nhn thc l lun: l trnh nhn thc gin tip, tru tng, c tnh h thng trong vic khi qut bn cht, quy lut ca cc s vt, hin tng. - Nhn thc kinh nghim v nhn thc l lun l hai giai on nhn thc khc nhau nhng c mi quan h bin chng vi nhau. + Nhn thc kinh nghim l c s ca nhn thc l lun, n cung cp cho nhn thc l lun nhng t liu phong ph, c th; b sung cho l lun c v tng kt, khi qut thnh l lun mi. Tuy nhin, nhn thc kinh nghim ch dng li cp m t, phn loi cc s kinDo , n ch mang li nhng hiu bit ri rc, ring l, cha phn nh c ci bn cht, mi lin h ca s vt, hin tng. + Nhn thc l lun khng hnh thnh mt cch t pht, trc tip t kinh nghim. Do tnh i lp tng i ca n, l lun c th i trc nhng d kin kinh nghim, hng dn s hnh thnh nhng tri thc kinh nghim c gi tr, la chn nhng kinh nghim hp l phc v cho hot ng thc tin, gp phn lm bin i i sng con ngi. - Nhn thc thng thng: l loi nhn thc c hnh thnh mt cch t pht, trc tip t trong hot ng hng ngy ca con ngi. N phn nh s vt, hin tng xy ra vi tt c nhng c im chi tit, c th v nhng sc thi khc nhau ca s vt. V vy, nhn thc thng thng mang tnh phong ph, nhiu v v gn lin vi quan nim sng thc t hng ngy. - Nhn thc khoa hc: L nhn thc c hnh thnh mt cch t gic v gin tip t s phn nh c im, bn cht, nhng quan h tt yu ca i tng nghin cu. Nhn thc khoa hc va c tnh khch quan, va c tnh tru tng, khi qut li va c tnh h thng, c cn c v c tnh chn thc. Nhn thc thng thng v nhn thc khoa hc l hai bc thang khc nhau v cht ca qu trnh nhn thc nhm t ti nhng tri thc chn thc. Gia chng c mi quan h cht ch vi nhau: + Nhn thc thng thng l cht liu xy dng ni dung ca cc khoa hc. Song nhn thc thng thng ch yu vn ch dng li s phn nh ci b ngoi, ci khng bn cht ca i tng. Mun pht trin thnh nhn thc khoa hc cn phi c qu trnh tng kt, tru tng ha, khi qut ha ng n ca cc nh khoa hc. + Khi t ti trnh ca nhn thc khoa hc, n s tc ng tr li i vi nhn
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin thc thng thng, xm nhp vo nhn thc thng thng v lm cho nhn thc thng thng pht trin, tng cng ni dung khoa hc cho qu trnh con ngi nhn thc th gii. c) Vai tr ca thc tin vi nhn thc * Thc tin l c s v mc ch ca nhn thc + Loi vt cng phn nh th gii khch quan, nhng thng qua cc gic quan, cho nn ch phn nh c ci b ngoi v th ng. Con ngi cng phn nh th gii khch quan, nhng thng qua lao ng, tc l tc ng vo th gii khch quan, nhn thc c ci bn cht ca th gii khch quan. Cho nn, thc tin gi vai tr quyt nh nht khng nh rng, ch c con ngi mi c kh nng nhn thc. + i tng ca nhn thc l th gii khch quan, nhng n khng t bc l cc thuc tnh, n ch bc l khi con ngi tc ng vo - hot ng thc tin. Cho nn thc tin l c s trc tip nht hnh thnh nn qu trnh nhn thc. + Nhn thc y hin thc khch quan l p dng vo hin thc, ci to hin thc. S p dng khng cn cch no khc l phi thng qua thc tin, l s vt cht ha nhng quy lut, tnh tt yu nhn thc c. iu khng ch l mc ch ca con ngi, m cn l mc ch i chung ca cc ngnh khoa hc. Cc quy lut, nh lut ca khoa hc khi qut c nh hot ng thc tin, m cn l v thc tin n mi tn ti. * Thc tin l ng lc thc y qu trnh vn ng, pht trin ca nhn thc. Chng ta ni thc tin l ng lc l v, thc tin lun ra nhng nhu cu, nhng nhim v mi cho qu trnh nhn thc. Thc tin lun lun vn ng, lun bin i, do vy, mi bc tin, thay i ca thc tin n li t ra cho nhn thc nhng vn phi gii quyt. * Thc tin l tiu chun kim nghim tnh chn l trong qu trnh pht trin nhn thc m nhn thc, cho nn vic kim tra tnh ng n ca tri thc l phi da vo thc tin, ch khng phi theo li lp lun ch quan. Nh C.Mc khng nh: Vn tm hiu xem t duy ca con ngi c th t ti chn l khch quan khng, hon ton khng phi l mt vn l lun m l mt vn thc tin.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin + Chnh thng qua thc tin m con ngi chng minh chn l, ngha l chng minh tnh hin thc v sc mnh, tnh trn tc ca t duy ca mnh. Nh Lnin ni: Chn l khng phi im bt u m l s kt thc, hay ni ng hn l s tip tc. * Tnh thng nht bin chng gia thc tin v nhn thc - Thc tin chng nhng l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc m ng vai tr l tiu chun ca chn l, kim tra tnh chn l ca qu trnh nhn thc. iu ny c ngha thc tin l thc o gi tr ca nhng tri thc t c trong nhn thc. ng thi thi thc tin khng ngng b sung, iu chnh, chnh sa, pht trin v hon thin nhn thc. - Nh vy, thc tin chng nhng l im xut pht ca nhn thc, l yu t ng vai tr quyt nh i vi s hnh thnh v pht trin ca nhn thc m cn l ni nhn thc phi lun lun hng ti th nghim tnh ng n ca mnh. * Nguyn tc thng nht gia thc tin v l lun Nguyn tc thng nht gia thc tin v l lun phi l nguyn tc c bn trong hot ng thc tin v hot ng l lun; l lun m khng c thc tin lm c s v tiu chun xc nh tnh chn l ca n th ch l l lun sung. Ngc li, thc tin m khng c l lun khoa hc, cch mng soi sng th nht nh s bin thnh thc tin m qung. - ngha phng php lun + Vai tr ca thc tin i hi chng ta phi lun lun qun trit quan im thc tin. Quan im ny yu cu vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, i su vo thc tin, phi coi trng cng tc tng kt thc tin. + Khng c tuyt i ha mt trong hai mt l lun v thc tin. Nu xa ri thc tin s dn n sai lm ca bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan lieu. Ngc li, nu tuyt i ha vai tr thc tin s ri vo ch ngha thc dng v kinh nghim ch ngha. 2. Con ng bin chng ca s nhn thc chn l a. Quan im ca V.I Lnin v con ng bin chng ca s nhn thc chn l * Giai on t nhn thc cm tnh n nhn thc l tnh: - Nhn thc cm tnh l giai on m u ca qu trnh nhn thc. l giai on
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin nhn thc m con ngi, trong hot ng thc tin, s dng cc gic quan tin hnh phn nh cc s vt khch quan, mang tnh cht c th, cm tnh vi nhng biu hin phong ph ca n trong mi quan h vi s quan st ca con ngi. giai on nhn thc ny, nhn thc ch mi phn nh c ci hin tng, ci biu hin bn ngoi ca s vt c th, cm tnh trong hin thc khch quan m cha phn nh c ci bn cht, quy lut, nguyn nhn ca nhng hin tng quan st c. Trong giai on ny, nhn thc c thc hin qua ba hnh thc c bn l: + Cm gic: ca con ngi v s vt khch quan l hnh nh s khai nht, n gin nht ca cc qu trnh nhn thc, nhng nu khng c n th s khng th c bt c nhn thc no v s vt khch quan. Cm gic l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. N l c s hnh thnh nn tri gic. + Tri gic: L s phn nh tng i ton vn ca con ngi v nhng biu hin ca s vt khch quan, c th, cm tnh, c hnh thnh trn c s lin kt, tng hp nhng cm gic v s vt. So vi cm gic, tri gic l hnh thc nhn thc cao hn, y hn, phong ph hn v s vt, nhng vn ch l s phn nh i vi nhng biu hin b ngoi ca s vt khch quan, cha phn nh c ci bn cht, quy lut khch quan. + Biu tng: L s ti hin hnh nh v s vt khch quan vn c phn nh bi cm gic v tri gic; n l hnh thc phn nh cao nht v phc tp nht ca giai on nhn thc cm tnh, ng thi n cng chnh l bc qu t giai on nhn thc cm tnh ln nhn thc l tnh. c im ca biu tng l c kh nng ti hin nhng hnh nh mang tnh cht biu trng v s vt khch quan, n c tnh cht lin tng v b ngoi ca s vt, bi th n bt u c tnh cht ca nhng s tru tng ha v su vt. l tin ca nhng s tru tng ha ca giai on nhn thc l tnh. - Nhn thc l tnh l giai on cao hn ca qu trnh nhn thc. l s phn nh gin tip, tru tng v khi qut nhng thuc tnh, nhng c im bn cht ca s vt khch quan. y l giai on nhn thc thc hin chc nng quan trng nht l tch ra v nm ly ci bn cht, c tnh quy lut ca cc s vt, hin tng. Nhn thc l tnh c thc hin thng qua ba hnh thc c bn l: + Khi nim: + Phn on:
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin + Suy l (suy lun): * Mi quan h gia nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh vi thc tin * ngha phng php lun: b. Chn l v vai tr ca chn l vi thc tin * Khi nim chn l: Chn l l nhng tri thc ph hp vi hin thc khch quan m n phn nh v c thc tin kim nghim. - Chn l gn vi nhn thc, tri thc khoa hc, khng phi gn vi tri thc thng thng. - Chn l l sn phm ca qu trnh con ngi nhn thc th gii, v vy chn l c hnh thnh v pht trin tng bc ph thuc vo s pht trin nhn thc ca hot ng thc tin v s pht trin ca s vt khch quan. - Khng nn hnh dung chn l di dng ng im, cht cng khng vn ng, khng pht trin. * Cc tnh cht ca chn l: - Chn l mang tnh khch quan: V ni dung chn l phn nh th gii khch quan, ni dung khng ph thuc vo con ngi. - Chn l c tnh c th: Khng c chn l chung chung tru tng, chn l lun lun l c th. Bi v, i tng m chn l phn nh bao gi cng tn ti mt cch c th trong nhng iu kin, hon cnh c th. C ngha l bt k mt chn l no cng gn vi iu kin c th. V vy, nu thot ly khi nhng iu kin c th ci vn l chn l s khng cn l chn l na. Khi vn dng nhng nguyn l chung vo thc tin cn sng to cho ph hp vi nhng iu kin hon cnh lch s c th. - Tnh tuyt i v tnh tng i ca chn l: + Tnh tuyt i ca chn l l ch tnh ph hp hon ton v y gia ni dung phn nh ca tri thc vi hin thc khch quan. V nguyn tc, con ngi c th t ti tnh tuyt i ca chn l, v nhn thc ca con ngi l v hn, nhng trong thc t th con ngi khng bao gi t c tnh tuyt i ca chn l m ch c th tin ngy cng gn hn tnh tuyt i ca chn l. + Tnh tng i ca chn l l tnh ph hp nhng cha hon ton y gia ni dung phn nh ca nhng tri thc t c vi hin thc khch quan m n phn nh. iu c ngha l gia ni dung ca chn l vi khch th c phn nh ch
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin mi t c s ph hp tng phn, tng b phn, mt s mt, mt s kha cnh no trong nhng iu kin nht nh. * Mi quan h gia tnh tuyt i v tnh tng i ca chn l Tnh tuyt i cu chn l c cu thnh t tng s v hn tnh tng i ca chn l v mi mt tri thc th hin tnh tng i ca chn l l mt c s, mt bc thang dn n tnh tuyt i ca chn l. * Vai tr ca chn l i vi thc tin sinh tn v pht trin, con ngi phi tin hnh nhng hot ng thc tin. l cc hot ng ci bin mi trng t nhin v x hi, ng thi cng qu con ngi thc hin mt cch t gic hay khng t gic qu trnh hon thin v pht trin chnh bn thn mnh. Chnh qu trnh ny lm pht sinh v pht trin hot ng nhn thc ca con ngi. Th nhng hot ng thc tin ch c th thnh cng v hiu c qu mt khi con ngi vn dng c nhng tri thc ng n v thc t khch quan trong chnh hot ng thc tin ca mnh. V vy, chn l l mt trong nhng iu kin tien quyt bo m s thnh cng v tnh hiu qu trong hot ng thc tin. Mi quan h gia chn l v hot ng thc tin l mi quan h bin chng trong qu trnh vn ng, pht trin ca c chn l v thc tin: chn l pht trin nh thc tin v thc tin pht trin nh vn dng ng n nhng chn l m con ngi t c trong hot ng thc tin. * ngha phng php lun - Quan im bin chng v mi quan h gia chn l v thc tin i hi trong hot ng nhn thc con ngi cn phi xut pht t thc tin t c chn l, phi coi chn l cng l mt qu trnh. ng thi phi thng xuyn t gic vn dng chn l vo trong hot ng thc tin pht trin thc tin, nng cao hiu qu hot ng ci bin gii t nhin v x hi. - Coi trng tri thc khoa hc v tch cc vn dng sng to nhng tri thc vo trong cc hot ng kinh t - x hi, nng cao hiu qu ca nhng hot ng v thc cht cng chnh l pht huy vai tr ca chn l khoa hc trong thc tin hin nay.
Chng III CH NGHA DUY VT LCH S
I. VAI TR CA SN XUT VT CHT V QUY LUT QUAN H SN XUT PH HP VI TRNH PHT TRIN CA LC LNG SN XUT 1. Sn xut vt cht v vai tr ca n a) Khi nim sn xut vt cht v phng thc sn xut * Khi nim sn xut vt cht Sn xut vt cht l qu trnh con ngi s dng cng c lao ng (tc ng trc tip hoc gin tip) vo t nhin, ci bin cc dng vt cht ca gii t nhin, to ra ca ci x hi nhm tha mn nhu cu tn ti v pht trin, nhu cu phong ph v v tn ca con ngi. * Khi nim phng thc sn xut Phng thc sn xut, cch thc con ngi tin hnh sn xut chnh l s thng nht gia lc lng sn xut trnh nht nh v quan h sn xut tng ng trong mt giai on lch s nht nh. b) Vai tr ca sn xut vt cht v phng thc sn xut i vi s tn ti v pht trin ca x hi - To ra cc t liu sinh hot tha mn cc nhu cu ca con ngi. - To ra cc mt ca i sng x hi, to ra cc quan h x hi v Nh nc, php quyn, o c, ngh thut. - Lm bin i t nhin, x hi v chnh bn thn con ngi. - S pht trin ca sn xut quyt nh s pht trin cc mt ca i sng x hi, quyt nh x hi t thp n cao. * ngha phng php lun 2. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut a) Khi nim lc lng sn xut v quan h sn xut * Lc lng sn xut v cc yu t c bn cu thnh lc lng sn xut.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Lc lng sn xut l khi nim dung ch mi quan h gia con ngi vi t nhin trong qu trnh sn xut. Vi ngha nh vy, lc lng sn xut th hin nng lc thc tin ca con ngi trong qu trnh sn xut ra ca ci vt cht. Ni cch khc, trnh pht trin ca lc lng sn xut n th hin trnh chinh phc t nhin ca con ngi. Lc lng sn xut l s kt hp gia ngi lao ng vi t liu sn xut, bao gm:
K nng, k xo, thi quen Ngi L Tri thc, kinh nghim Lc lng SX i tng L T liu SX Cng c L T liu L T liu L khc T nhin Nhn to
- Cc yu t ca lc lng sn xut c mi quan h bin chng vi nhau, trong ngi lao ng ng vai tr quyt nh, lc lng sn xut hng u ca ton nhn loi l cng nhn, l ngi lao ng. - Trong t liu sn xut, cng c lao ng l yu t c bn ng vai tr quyt nh. Cng c lao ng do con ngi sng to ra, l sc mnh ca tri thc c vt th ha, n c tc dng ni di bn tay v nhn ln sc mnh tr tu ca con ngi trong qu trnh lao ng sn xut. - Ngy nay, khoa hc cng ngh v ang tr thnh lc lng sn xut trc tip. Nhng thnh tu ca khoa hc cng ngh c ng dng nhanh chng v rng ri vo sn xut s thc y lc lng sn xut pht trin mnh m. * Quan h sn xut v ba mt ca quan h sn xut - Quan h sn xut l quan h gia con ngi vi con ngi trong qu trnh sn xut. - Quan h sn xut bao gm:
Quan h v chim hu TLSX
Quan h SX
Quan h v qun l v phn cng lao ng
Quan h v phn phi sn phm + Quan h gia ngi vi ngi trong vic chim hu t liu sn xut. C hai hnh thc chim hu c bn: chim hu x hi (cng hu) v chim hu t nhn (t hu). + Quan h gia ngi vi ngi trong vic qun l v phn cng lao ng. + Quan h gia ngi vi ngi trong phn phi sn phm. Trong lch s d c nhng hnh thc phn phi nh: phn phi bnh qun, phn phi theo t liu sn xut, phn phi theo lao ng,.. Cc mt hp thnh quan h sn xut gn b hu c vi nhau, trong quan h v s hu t liu sn xut gi vai tr quyt nh. Bi l, ai nm c t liu sn xut trong tay ngi s quyt nh vic t chc, qun l sn xut cng nh phn phi sn phm lao ng. b) Mi quan h bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut * Tnh thng nht gia lc lng sn xut v quan h sn xut - Lc lng sn xut v quan h sn xut l hai mt ca phng thc sn xut, chng tn ti khng tch ri nhau m tc ng qua li ln nhau mt cch bin chng, to thnh quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh v tnh cht ca lc lng sn xut. *Vai tr quyt nh ca lc lng sn xut i vi quan h sn xut - Trong phng thc sn xut, lc lng sn xut l ni dung, cn quan h sn xut l hnh thc x hi ca n. Do , trong mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut, lc lng sn xut ng vai tr quyt nh. - Trong phng thc sn xut, th lc lng sn xut l yu t ng nht, cch mng nht. Bi v, trong qu trnh sn xut, lao ng bt nng nhc, v t nng sut, hiu qu cao hn, con ngi lun khng ngng tm cch nng cao trnh ca mnh, ci tin, hon thin cng c lao ng v ch to ra nhng cng c lao ng mi
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ngy cng tinh xo hn, v th, lm cho lc lng sn xut khng ngng bin i v pht trin. - Cng vi s bin i v pht trin ca lc lng sn xut, quan h sn xut mi hnh thnh, bin i v pht trin theo: + Khi quan h sn xut hnh thnh, bin i v theo kp, ph hp vi trnh pht trin v tnh cht ca lc lng sn xut th n s thc y lc lng sn xut tip tc pht trin. + Khi quan h sn xut hnh thnh, bin i nhng n khng theo kp, khng ph hp vi trnh pht trin v tnh cht ca lc lng sn xut th n s tr thnh xing xch ca lc lng sn xut, km hm lc lng sn xut pht trin. Khi mu thun ny t n chn mui th quan h sn xut c s b xa b v thay th vo l quan h sn xut mi tin b hn, ph hp vi trnh pht trin v tnh cht ca lc lng sn xut. Vic xa b quan h sn xut c v thay th vo l quan h sn xut mi tin b hn, cng c ngha l su dit vong ca c mt phng thc sn xut c, li thi v thay th vo l mt phng thc sn xut mi tin b hn. Nh vy, lc lng sn xut l nguyn nhn, l ni dung sinh ng i hi quan h sn xut hnh thnh, bin i v pht trin cho ph hp vi trnh pht trin v tnh cht ca lc lng sn xut. * Vai tr tc ng tr li ca quan h sn xut i vi lc lng sn xut Mc d quan h sn xut do lc lng sn xut quy nh, nhng n cng c vai tr nht nh trong s tc ng tr li i vi lc lng sn xut. - Quan h sn xut l hnh thc x hi m lc lng sn xut da vo pht trin; do , quan h sn xut tc ng tr li i vi lc lng sn xut. Tc ng din ra theo hai hng: + Thc y s pht trin ca lc lng sn xut, nu quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. + Km hm s pht trin ca lc lng sn xut, nu quan h sn xut khng ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. * ngha phng php lun - S bin i, thay th nhau gia cc hnh thi kinh t - x hi c ngun gc trc tip t mu thun gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. V vy, y chnh l c s duy vt lch s chng ta nghin cu v s vn
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin ng v bin i ca cc phng thc sn xut. - Pht trin lc lng sn xut: cng nghip ha, hin i ha xy dng lc lng sn xut tin tin. Coi trng yu t con ngi trong lc lng sn xut. - Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, m bo s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, nhm pht huy mi tim nng vn c ca lc lng sn xut nc ta. - Tng bc hon thin quan h sn xut x hi ch ngha. Pht huy vai tr ch o ca thnh phn kinh t nh nc. Nng cao s qun l ca nh nc i vi cc thnh phn kinh t; m bo cc thnh phn kinh t pht trin theo nh hng x hi ch ngha. II. BIN CHNG CA C S H TNG V KIN TRC THNG TNG 1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng a) Khi nim, kt cu c s h tng - Khi nim c s h tng C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c c cu kinh t ca mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. - Kt cu ca c s h tng C s h tng bao gm nhiu kiu quan h sn xut, trong quan h sn xut thng tr gi vai tr quyt nh. Quan h sn xut thng tr
C s h tng
Quan h sn xut tn d
Quan h sn xut mm mng b) Khi nim, kt cu kin trc thng tng - Khi nim kin trc thng tng Kin trc thng tng l ton b nhng quan im chnh tr, php quyn, trit hc, o c, tn gio, ngh thut, cng vi cc thit ch x hi tng ng nh nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x hi hnh thnh trn mt c s x hi nht nh.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Cc yu t c bn hp thnh kin trc thng tng ca x hi Nhng t tng x hi v chnh tr, php quyn, trit hc, khoa hc, o c, ngh thut, tn gio .....
Kin trc thng tng
Nhng thit ch tng ng vi nhng t tng (nh nc, cc t chc chnh tr, vn ha, cc t chc tn gio, v.v..) * Nh nc b my t chc quyn lc c bit ca x hi c i khng giai cp B phn c quyn lc c bit nht trong kin trc thng tng ca x hi c i khng giai cp l Nh nc cng c ca giai cp thng tr x hi v chnh tr, php l: Chnh nh c Nh nc m t tng ca giai cp thng tr mi thng tr c ton b i sng x hi. Giai cp no thng tr c v mt kinh t v nm gi quyn lc nh nc th h t tng cng vi nhng thit ch x hi ca giai cp y cng gi a v thng tr, n quy nh v tc ng trc tip n xu hng pht trin ca ton i sng tinh thn ca x hi v quyt nh c tnh cht, c trng c bn ca ton b kin trc thng tng ca x hi. 2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng ca x hi a) Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng - Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng trc ht th hin ch, c s h tng no th ny sinh ra kin trc thng tng y. - Trong x hi c giai cp, giai cp no chim a v thng tr v kinh t th cng chim a v thng tr v i sng chnh tr. - Mu thun trong lnh vc kinh t, xt n cng n s quyt nh mu thun trong lnh vc chnh tr, t tng. - Tt c yu t ca kin trc thng tng u trc tip hay gin tip ph thuc vo c s h tng, do c s h tng quyt nh. Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng cn th hin ch, c s h tng thay i th sm hay mun kin trc thng tng cng phi thay i theo. S thay i khng ch din ra trong giai on thay i t hnh thi kinh t x hi ny sang hnh thi kinh t - x hi khc,
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin m cn din ran gay trong bn thn mi hnh thi kinh t - x hi. - S thay i c s h tng dn n s thay i kin trc thng tng din ra rt phc tp. Trong c nhng yu t ca kin trc thng tng thay i nhanh chng cng vi s thay i ca c s h tng nh chnh tr, php quynnhng cng c nhng yu t thay i chm hn rt nhiu so vi s bin i ca c s h tng nh tn gio, ngh thut, hoc s nhng yu t tip tc tn ti dai dng ngay c khi c s kinh t ny sinh ra n khng cn tn ti v c nhng yu t ca kin trc thng tng c k tha trong x hi mi. Trong x hi c giai cp, s thay i thng qua u tranh giai cp v cch mng x hi. - ngha phng php lun b) Vai tr tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Ton b kin trc thng tng cng nh cc yu t cu thnh n u c tnh c lp tng i trong qu trnh vn ng v pht trin ca kin trc thng tng. S tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng th hin chc nng x hi ca kin trc thng tng l bo v, duy tr, cng c v pht trin c s h tng sinh ra n, chng li mi nguy c lm suy yu hoc ph hoi ch kinh t . Mt giai cp ch c th ng vng c trong quan h thng tr v kinh t chng no xc lp v cng c c s thng tr v chnh tr, t tng. - Tt c cc yu t cu thnh kin trc thng tng u c tc ng n kin trc thng tng. Tuy nhin, mi yu t khc nhau c vai tr khc nhau, c cch thc tc ng khc nhau. Trong x hi c giai cp th nh nc l yu t c tc ng mnh m nht i vi c s h tng, v l b my bo lc, tp trung quyn lc ca giai cp thng tr v kinh t. Cc yu t khc ca kin trc thng tng nh trit hc, o c, ngh thut cng u tc ng n c s h tng bng nhng cch khc nhau. Thng nhng tc ng phi thng qua nh nc, php quyn th mi pht huy c hiu lc i vi c s h tng, cng nh i vi ton x hi. - Hai xu hng tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h: + Nu kin trc thng tng ph hp vi cc quy lut kinh t khch quan th n tc ng lc mnh m thc y kinh t pht trin. + Cn ngc li, th n s km hm s pht trin ca kinh t, km hm s pht trin ca x hi. Nhng s km hm ch l tm thi, sm hay mun, bng cch ny hay cch khc, kin trc thng tng c s c thay th bng kin trc thng tng mi ph hp vi yu cu ca c s h tng. III. TN TI X HI QUYT NH THC X HI V TNH C LP TNG I CA THC X HI 1. Tn ti x hi quyt nh thc x hi a) Khi nim tn ti x hi v thc x hi * Khi nim tn ti x hi v cc nhn t c bn cu thnh tn ti x Khi nim: V khi nim tn ti x hi cng c mt s khi nim khc nhau. + Tn ti x hi l ton b nhng iu kin vt cht ca x hi, c t trong phm vi thc tin ca con ngi trong mt giai on lch s nht nh. + Tn ti x hi l ton b nhng iu kin vt cht cng vi nhng quan h vt cht
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin c t trong phm vi hot ng thc tin ca con ngi trong mt giai on lch s nht nh. * Khi nim thc x hi v cu trc ca thc x hi (tm l x hi v h t tng x hi; cc hnh thi thc x hi). - Khi nim thc x hi: thc x hi l khi nim ch cc hin tng thuc i sng tinh thn ca x hi, phn nh tn ti x hi trong mt giai on lch s nht nh. b) Vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi - Tn ti x hi quyt nh ni dung ca thc x hi; ni dung ca thc x hi l s phn nh i vi tn ti x hi - Tn ti x hi quyt nh s bin i ca thc x hi; s bin i ca thc x hi l s phn nh i vi s bin i ca tn ti x hi 2. Tnh c lp tng i ca thc x hi a. thc x hi thng lc hu hn so vi tn ti x hi Lch s x hi loi ngi cho thy, nhiu khi x hi mt i, thm ch mt i rt lu nhng thc x hi do x hi y sinh ra vn tn ti dai dng (truyn thng, tp qun, thi quen). thc x hi thng lc hu hn so vi tn ti x hi l do nhng nguyn nhn sau: Mt l, s bin i ca tn ti x hi do tc ng mnh m, thng xuyn v trc tip ca nhng hot ng thc tin ca con ngi thng din ra vi tc nhanh m thc x hi c th khng phn nh kp v tr nn lc hu. Hn na, thc x hi l ci phn nh tn ti x hi nn ni chung n ch i sau khi c s bin i ca tn ti x hi. Hai l, do sc mnh ca thi quen, truyn thng, tp qun, cng nh do tnh lc hu bo th ca mt s hnh thi thc x hi. Ba l, vic k tha thc x hi, xt v gc x hi: Trong x hi c giai cp th giai cp thng tr bao gi n cng phi k tha thc ca cc thi i trc, trong qu trnh k tha , giai cp thng tr n phi k tha nhng ni dung c li cho a v v li ch ca giai cp mnh. Cho nn, ngoi nhng ni dung c gi tr tin b th n cn c nhng ni dung khng tin b, phn khoa hc, ko li x hi. b. thc x hi c th vt trc tn ti x hi
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - thc x hi c tnh vt trc so vi tn ti x hi nhng tnh vt trc ny li da trn quy lut khch quan. Chnh v vy, khuynh hng ny l khuynh hng tin b, khoa hc, n nh hng tch cc cho hot ng ca con ngi. - Khuynh hng th hai l da trn tnh ch quan l sn phm ca ci ch quan. N thng em li cho chng ta nhng thc khng khoa hc, thm ch phn khoa hc. c. thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca mnh. - thc x hi ca mt giai on lch s nht nh bao gi n cng l s kt hp bi thc x hi ca cc thi i trc vi thc x hi ca thi i . iu ny cho thy, khng c s k tha th khng c thc x hi. - Do thc x hi c tnh k tha nn xut hin hin tng: c th v iu kin vt cht ca x hi n ang cn thiu, yu, pht trin trnh thp, th nhng mt b phn no trong lnh vc i sng tinh thn ca x hi c th pht trin trnh cao. d. S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi. - S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi cng l mt biu hin ca tnh c lp tng i ca thc x hi. - S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi lm cho mi hnh thi thc x hi c nhng mt, nhng tnh cht khng th gii thch c mt cch trc tip bng tn ti x hi hay bng cc iu kin vt cht. - Lch s pht trin ca thc x hi cho thy: thng thng mi thi i, ty theo nhng hon cnh lch s c th c nhng hnh thi thc no ni ln hng u v tc ng n cc hnh thi thc x hi khc. e. S tc ng tr li ca thc x hi i vi tn ti x hi y l biu hin quan trng ca tnh c lp tng i ca thc x hi i vi tn ti x hi. S tc ng tr li ca thc x hi i vi tn ti x hi l rt ln. Tuy nhin, vai tr ny khng phi l c bn, m hiu qu ca s tc ng cn ph thuc vo nhng iu kin sau y: - Ph thuc vo lc lng x hi, giai cp ra nhng quan im, t tng cho x hi. - Ph thuc vo mc ph hp t hay nhiu ca nhng t tng i vi hin thc.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Ph thuc vo mc thm nhp ca nhng t tng i vi nhu cu pht trin x hi v vo mc m rng ca t tng trong qun chng. Nh vy, nguyn l ca ch ngha duy vt bin chng v tnh c lp tng i ca thc x hi ch ra bc tranh phc tp ca lch s pht trin ca cc hnh thi thc x hi cng nh i sng tinh thn ca x hi ni chung. Nguyn l ny bc b mi quan im siu hnh, my mc tm thng v mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi. IV. HNH THI KINH T - X HI V QU TRNH LCH S - T NHIN CA S PHT TRIN CC HNH THI KINH T - X HI 1. Khi nim, kt cu hnh thi kinh t - x hi a. Khi nim hnh thi kinh t - x hi Hnh thi kinh t - x hi l mt phm tr ca ch ngha duy vt lch s dng ch x hi mt giai on pht trin lch s nht nh, vi nhng quan h sn xut tng ng vi nhng lc lng sn xut mt trnh pht trin nht nh v mt kin trc thng tng c dng ln trn nhng quan h sn xut . b. Kt cu ca hnh thi kinh t - x hi X hi khng phi l tng s nhng hin tng, s kin ri rc, nhng c nhn ring l. X hi l mt chnh th ton vn c c cu phc tp, trong c nhng mt c bn nht l: lc lng sn xut, quan h sn xut v kin trc thng tng. Mi mt c mt vai tr nht nh v tc ng n cc mt khc to nn s vn ng ca c ch x hi. Chnh tnh ton vn c phn nh bng khi nim hnh thi kinh t - x hi.
Lc lng sn xut
Hnh thi kinh t - x hi
Quan h sn xut
Kin trc thng tng
- Lc lng sn xut l nn tng vt cht - k thut ca mi hnh thi kinh t x hi. Mi hnh thi kinh t - x hi khc nhau s c nhng lc lng sn xut khc nhau. S hnh thnh v pht trin ca mi hnh thi kinh t - x hi, xt n cng do
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin lc lng sn xut quyt nh. Lc lng sn xut pht trin qua cc hnh thi kinh t - x hi ni tip nhau t thp n cao. - Quan h sn xut l quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut. y l quan h c bn ban u v quyt nh tt c nhng quan h x hi khc. Mi hnh thi kinh t - x hi li c mt quan h sn xut ca n tng ng vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut. Quan h sn xut l tiu chun khch quan phn bit x hi c th ny vi x hi c th khc, ng thi tiu biu cho mt giai on pht trin nht nh ca lch s. - Kin trc thng tng. Nhng quan h sn xut l b xng c th x hi hp thnh c s h tng. Trn c s nhng quan h sn xut hnh thnh nn nhng quan im v chnh tr, php l, o c, trit hc ... v nhng thit ch tng ng hp thnh kin trc tng tng x hi m chc nng x hi ca n l bo v, duy tr v pht trin c s h tng sinh ra n. Ngoi nhng mt c bn nu trn (lc lng sn xut, quan h sn xut v kin trc thng tng) th hnh thi kinh t - x hi cn c nhng quan h dn tc, quan h gia nh v cc quan h x hi khc. Cc quan h gn b cht ch vi quan h sn xut, bin i cng vi s bin i ca cc quan h sn xut. 2. Qu trnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi Tnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi - Lch s pht trin ca x hi loi ngi tri qua nhiu giai on pht trin ni tip nhau t thp n cao. Tng ng vi mi giai on l mt hnh thi kinh t - x hi. S vn ng thay th nhau ca cc hnh thi kinh t - x hi trong lch s u do tc ng ca cc quy lut khch quan, l qu trn lch s t nhin ca x hi. Trn c s pht hin cc quy lut vn ng, pht trin khch quan ca x hi, C.Mc i n kt lun Ti coi s pht trin ca nhng hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s - t nhin (Tp 23, tr.21). - Cc mt hp thnh ca hnh thi kinh t - x hi khng tch ri nhau m c mi lin h bin chng vi nhau hnh thnh nn nhng quy lut vn ng, pht trin khch quan v ph bin ca x hi. l quy lut ca s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut; quy lut c s h tng quyt nh kin trc thng tng v cc quy lut x hi khc.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan m cc hnh thi kinh t - x hi vn ng v pht trin t thp n cao nh mt qu trnh lch s t nhin, khng ph thuc vo mun ca con ngi. Trong cc quy lut khch quan chi phi s vn ng v pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi th s ph hp gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut c vai tr quyt nh nht. N va m bo tnh k tha trong s pht trin, va biu hin tnh gin on trong s pht trin ca lch s x hi loi ngi. - S tc ng ca cc quy lut khch quan lm cho cc hnh thi kinh t - x hi pht trin thay th nhau t thp n cao l con ng pht trin chung ca nhn loi. Song, con ng pht trin ca mi dn tc khng b chi phi bi cc quy lut chung, m cn b tc ng bi cc iu kin v t nhin, v chnh tr, v truyn thng vn ho, iu kin quc v.v... Chnh v vy, lch s pht trin ca nhn loi ht sc phong ph v a dng. Mi dn tc u c nhng nt c o ring trong s pht trin ca mnh. C nhng dn tc ln lt tri qua cc hnh thi kinh t - x hi t thp n cao. Nhng c nhng dn tc b qua mt hay mt s hnh thi kinh t - x hi no . Tuy nhin, s b qua cng din ra theo mt qu trnh lch s t nhin ch khng phi theo mun ch quan. 3. Gi tr khoa hc ca l lun hnh thi kinh t - x hi - Hc thuyt hnh thi kinh t - x hi ra i l mt cuc cch mng trong ton b quan nim v lch s x hi. N ch ra cho ta thy ng lc ca lch s nm ngay trong hot ng thc tin vt cht ca con ngi di tc ng ca cc quy lut khch quan. - L c s l lun hiu c cu trc v quy lut pht trin ca x hi loi ngi v hiu s pht trin ca x hi nh l qu trnh lch s - t nhin. - Hc thuyt ny khc phc c quan im duy tm, siu hnh, v cn c khi l gii v s vn ng v pht trin ca x hi. - Nghin cu hc thuyt hnh thi kinh t-x hi gip ta hiu c ng li v ch trng ca ng ta trong vic xy dng m hnh ch ngha x hi nc ta. xy dng hnh thi kinh t-x hi nc ta ng Cng sn Vit Nam ch trng pht trin lc lng sn xut bng cng nghip ha, hin i ha; xy dng c s h tng bng ch trng pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; xy dng kin trc thng tng x hi ch ngha bng vic xy dng nh nc ca dn, do dn, v dn, ly ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng, v.v..
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin V. VAI TR CA U TRANH GIAI CP V CCH MNG X HI I VI S VN NG, PHT TRIN CA X HI C I KHNG GIAI CP 1. Giai cp v vai tr ca u tranh giai cp i vi s pht trin ca x hi c i khng giai cp a) Khi nim giai cp, tng lp x hi - Khi nim giai cp Lnin nh ngha: Ngi ta gi l giai cp, nhng tp on ngi to ln gm nhng ngi khc nhau v a v ca h trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h (Thng thng th nhng quan h ny c php lut quy nh v tha nhn) i vi nhng t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc nhau v cch thc hng th phn ca ci vt cht t hay nhiu m h c hng. Giai cp l nhng tp on ngi m tp on ny th c th chim ot lao ng ca tp on khc do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt ch kinh t - x hi nht nh c trng giai cp: - Giai cp l nhng tp on ngi c a v khc nhau trong mt h thng sn xut x hi nht nh. - Cc giai cp c mi quan h khc nhau i vi t liu sn xut. - Cc giai cp c vai tr khc nhau trong t chc lao ng x hi. - Cc giai cp c s khc nhau v phng thc v quy m thu nhp ca ci x hi. - Khi nim tng lp x hi: thng c s dng ch s phn tng, phn lp, phn nhm gia nhng con ngi trong cng mt giai cp theo a v v s khc bit c th ca h trong giai cp nh: tng lp cng nhn lm thu lao ng gin n, lao ng phc tp, lao ng chuyn gia... Khi nim ny cng dng ch nhng nhm ngi ngoi kt cu ngoi giai cp trong mt x hi nht nh nh: tng lp cng chc, tr thc, tiu nng... nhng tng lp ny u c nhng mi quan h nht nh vi giai cp ny hay giai cp khc trong x hi. b) Ngun gc giai cp - Trong x hi nguyn thy cha c giai cp v lc lng sn xut qu thp km,
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin cha c s phn ha giai cp v ch s hu t nhn v t liu sn xut. Do , khng th tn ti kh nng bc lt sc lao ng ca ngi khc. - Khi cng c bng kim loi thay th cng c bng . Nng sut lao ng tng ln. Trng trt, chn nui ra i v pht trin cng vi cc ngnh ngh th cng khc. Ch t hu ra i thay th ch cng hu. - Trn c s ch t hu din ra s phn ha thnh giai cp bc lt v giai cp b bc lt. Ch chim hu n l l x hi u tin c giai cp i khng. S hnh thnh giai cp din ra bng hai con ng: + S phn ha trong ni b th tc, b lc thnh giai cp bc lt thng tr v giai cp b bc lt, b thng tr. + Chin tranh cp bc l tng thm s giu c ca giai cp thng tr. T binh b bt trong chin tranh b bin thnh n l. - Ngun gc trc tip ca s phn ha giai cp trong x hi chnh l do s ra i v tn ti ca ch chim hu t nhn v t liu sn xut. - Ngun gc su xa ca s phn ha giai cp trong x hi chnh l do tnh trng pht trin nhng cha t ti trnh x hi ha cao ca lc lng sn xut. c) Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp - u tranh giai cp v cc hnh thc u tranh giai cp Lnin nh ngha: u tranh giai cp l u tranh ca mt b phn nhn dn ny chng mt b phn khc, cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng chng bn c c quyn, c li, bn p bc v n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn - Nh nc - cng c chuyn chnh giai cp - Vai tr ca u tranh giai cp vi t cch l phng thc v mt trong nhng ng lc c bn, trc tip ca s pht trin ca x hi c i khng giai cp 2. Cch mng x hi v vai tr ca n i vi s pht trin ca x hi c i khng giai cp a) Khi nim cch mng x hi v ngun gc ca cch mng x hi * Khi nim cch mng x hi v khi nim ci cch x hi
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin - Khi nim cch mng x hi + Theo ngha rng: Cch mng l s bin i c tnh cht bc ngot v cn bn v cht trong ton b cc lnh vc i sng x hi, l phng thc chuyn t hnh thi kinh t - x hi li thi ln mt hnh thi kinh t - x hi cao hn. + Theo ngha hp: Cch mng x hi l vic lt mt ch chnh tr li thi, thit lp mt ch chnh tr tin b. - Khi nim ci cch x hi: Ci cch x hi l cch to ra nhng bc ngot, to nn s thay i v cht nht inh trong i sng x hi nhng ci cch ny n khng lm thay i mt cch trit v mt chnh quyn, n ch to nn s bin i ring l, b phn ch ang tn ti. * Nguyn nhn ca cch mng x hi Cch mng x hi c nguyn nhn su xa t mu thun gia quan h sn xut vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut v biu hin v mt x hi ca n l mu thun gia giai cp thng tr li thi vi giai cp cp cch mng (giai cp b thng tr). Khi mu thun ny pht trin n gay gt n s dn ti u tranh giai cp v u tranh giai cp t s dn ti cch mng x hi nhm lt ch x hi li thi v thay th vo l mt ch x hi mi tin b hn. b) Vai tr ca cch mng x hi i vi s vn ng, pht trin ca x hi c i khng giai cp Cch mng x hi l phng thc v ng lc ca s vn ng, pht trin x hi c i khng giai cp. - Cc nh l lun ca giai cp t sn ph nhn cch mng x hi. H cho rng x hi c th tin ha dn dn mi mi m khng cn n cch mng. - Theo quan im Mc xt, x hi ch c th tin ha trong phm vi mt hnh thi kinh t - x hi nht nh; nhng n mt trnh nht nh th x hi khng th tip tc tin ha c na. Do , cn phi c mt cuc cch mng x hi th mi c th to ra bc nhy a x hi i ln mt trng thi mi cao hn. - Trong phm vi hnh thi kinh t - x hi c, giai cp thng tr mc d li thi nhng vn tm mi cch, k c vic s dng cng c bo lc duy tr quan h sn xut c v s thng tr chnh tr ca n. Do , mun thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi thc hin bc chuyn bin c bn v su sc trong tt c cc mt ca i
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin sng x hi th cn phi c mt cuc cch mng x hi. VI. QUAN IM CA CH NGHA DUY VT LCH S V CON NGI V VAI TR SNG TO LCH S CA QUN CHNG NHN DN 1. Con ngi v bn cht ca con ngi a) Khi nim con ngi Con ngi l mt thc th t nhin mang c tnh x hi; c s thng nht bin chng gia hai phng din t nhin v x hi. - Ngun gc t nhin v ngun gc x hi ca con ngi - S thng nht bin chng gia hai mt t nhin v x hi trong hot ng hin thc ca con ngi b) Bn cht ca con ngi -Trong tc phm Lun cng v Phoi bc, C.Mc khng nh: Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng mi quan h x hi. + Lun trn ch r: Con ngi lun lun c th, xc nh, sng trong mt iu kin lch s c th nht nh. Trong iu kin lch s c th , bng hot ng thc tin ca mnh, con ngi to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn tn ti v pht trin c th lc v t duy tr tu. Ch trong ton b cc mi quan h x hi, con ngi mi bc l ton b bn cht x hi ca mnh. + Trong khi khng nh bn cht x hi ca con ngi, trit hc Mc Lnin khng ph nhn mt t nhin trong i sng con ngi, trit hc Mc Lnin ch mun nhn mnh s phn bit gia con ngi vi th gii ng vt trc ht bn cht x hi. - Con ngi l ch th v l sn phm ca lch s. + Khng c gii t nhin, khng c lch s x hi th khng tn ti con ngi. Bi vy, con ngi l sn phm ca lch s, ca s tin ha lu di ca gii hu sinh. Song, iu quan trng hn c l con ngi lun lun l ch th ca lch s - x hi. + Vi t cch l thc th x hi, con ngi hot ng thc tin, tc ng vo t nhin, ci bin gii t nhin, ng thi thc y s vn ng, pht trin ca lch s x hi. + Trong qu trnh ci bin gii t nhin, con ngi cng lm nn lch s ca chnh mnh. Con ngi l sn phm ca lch s, ng thi l ch th sng to ra lch s ca
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin chnh bn thn con ngi. Bn cht ca con ngi khng phi l mt h thng ng kn, m l h thng m, tng ng vi iu kin tn ti ca con ngi. V vy, pht trin bn cht con ngi theo hng tch cc, cn phi cho hon cnh ngy cng mang tnh ngi nhiu hn. Con ngi tip nhn hon cnh mt cch tch cc v tc ng tr li hon cnh trn nhiu phng din khc nhau. l bin chng ca mi quan h gia con ngi v hon cnh trong bt k giai on no ca lch s x hi loi ngi. 2. Khi nim qun chng nhn dn v vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v c nhn a) Khi nim qun chng nhn dn Qun chng nhn dn l b phn c cng chung li ch cn bn bao gm nhng thnh phn, nhng tng lp v nhng giai cp lin kt li thnh tp th di s lnh o ca mt c nhn, mt t chc hay mt ng phi nhm gii quyt nhng vn kinh t, chnh tr, x hi ca mt thi i nht nh. b) Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v vai tr ca c nhn trong lch s - Qun chng nhn dn l ch th sng to lch s v l lc lng quyt nh s pht trin lch s + Qun chng nhn dn l ngi sn xut ra ca ci vt cht cho x hi. Hot ng sn xut vt cht ca h l c s ca s tn ti v pht trin ca x hi. + Qun chng nhn dn l ngi sng to ra nhng gi tr tinh thn cho x hi. + Qun chng nhn dn l ch th v l ng lc ca cc phong tro x hi. + Li ch ca qun chng l im khi u v cng l mc ch cao nht ca mi phong tro cch mng. - Vai tr ca c nhn, v nhn i vi s pht trin ca lch s + C nhn l khi nim ch con ngi c th sng trong mt x hi nht nh v c phn bit vi cc c th khc thng qua tnh n nht v tnh ph bin ca n. C nhn tch cc c vai tr thc y s pht trin x hi. Nht l nhng c nhn kit xut (v nhn) c vai tr rt to ln i vi s pht trin ca x hi. Nhn cch v hot ng ca h li du n rt su sc trong lch s. l nhng lnh t cch mng, nhng tng ti, nhng nh trit hc, khoa hc, nhng ti nng ngh thut.
Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin C nhn tiu cc c tc dng km hm s pht trin x hi. Tuy nhin, tc dng km hm ca h ch c tnh cht tm thi, v x hi pht trin theo quy lut khch quan khng ph thuc ch c nhn no. + Lnh t l c nhn kit xut xut hin trong phong tro qun chng nhn dn, c qun chng suy tn lm ngi lnh o phong tro qun chng. + Lnh t l ngi c tri thc uyn bc, c tm nhn xa trng rng, nm c xu th pht trin khch quan ca lch s, ra c ng li chin lc v sch lc ng n cho phong tro qun chng. + Lnh t l ngi c nng lc tp hp, thng nht, t chc, lnh o qun chng, thng nht hot ng ca qun chng nhm thc hin mc ch v nhim v ra. + Lnh t l ngi c ch, quyt tm cao, c o c tiu biu, l ht nhn on kt v tng trng cho ch v sc mnh ca phong tro qun chng. - ngha phng php lun. + Hiu c vai tr quyt nh ca qun chng nhn dn, t xy dng quan im qun chng: tn trng v tin tng vo sc mnh v kh nng to ln ca qun chng, dua vo qun chng, pht huy ngun sc mnh tim tng ca qun chng. Hiu c quan im ca H Ch tch v ng ta: Coi s nghip cch mng l s nghip ca qun chng, ngi cn b l y t trung thnh ca nhn dn. + Hiu c vai tr to ln ca lnh t, la chn lnh t c ti c lnh o phong tro. Tn knh lnh t, nhng khng c sng bi c nhn lnh t. Tn knh lnh t l tnh cm o c ng n, xut pht t ch hiu bit ti nng, phm cht v cng hin ca lnh t. Tri li, sng bi c nhn lnh t xut pht t s ngu dt v m tn, coi lnh t l thn thnh, lm cho lnh t xa ri qun chng, phm sai lm khng khc phc c.

PHẦN I NLCBCNM

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PHẦN I NLCBCNM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

10 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

Chng I: CH NGHA DUY VT BIN CHNG

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

24 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

55 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

Chng III CH NGHA DUY VT LCH S

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

Quan h v chim hu TLSX

Quan h v qun l v phn cng lao ng

62 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

65 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Hnh thi kinh t - x hi

Kin trc thng tng

74 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

75 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

76 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

Bi ging Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin

77 Phm Th Hng GV Khoa khoa hc c bn, Trng H Cng Ngh ng Nai

You might also like