1970

T.C. ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

KALTE EKONOMS

Prof. Dr. Nimetullah BURNAK

Endstri Mh. Blm
Dr. N. Burnak 1

SUNU
TOPLAM KALTE YNETM MALYET GELM KALTE MALYET BLEENLER

- nleme Maliyetleri
- lme-Deerlendirme Maliyetleri - Baarszlk Maliyetleri

KALTE MALYETLERNN ANALZ

SONU
Dr. N. Burnak 2

KALTE
Kalite, bir rn veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyalar karlama kabiliyetine dayanan zelliklerin toplamdr. (TS-ISO 9005/1991 / ISO 8402/1986) Kalite, bir mal ya da hizmetin belirli bir gereksinimi karlayabilme yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerinin tmdr. (ASQC)
Kalite, belirli bir maln ya da hizmetin tketicinin isteklerine uygunluk derecesidir. (EOQC)

Dr. N. Burnak

 KALTENN GELM
1920 1940 : Kalite Kontrolu 1940 1960 : statistiksel Kalite Kontrolu 1960 1970 : Toplam Kalite Kontrolu 1970 1980 : Kalite Seferberlii 1980 - 1990 : Kalite Gvence Sistemi 1990 + : TOPLAM KALTE YNETM

Dr. N. Burnak

Kalite Gvence Sistemi (KGS - Quality Assurance System) tketicilere uygun kalitede rn salamaya ynelik faaliyetler btndr. Kalite Gvence Sistemi tketiciye uygun kalitede, rnler salamak amacyla bir retim sisteminde kalitenin planlanmas, dzenlenmesi (organizasyonu), ynlendirilmesi ve kontrol edilmesini ieren faaliyetler topluluudur.
Dr. N. Burnak 5

KALTE GVENCE SSTEM

Ynetsel Faaliyetler
Ynetim ve Kalite Planlamas Kalite Politika ve Hedefleri Kalite Maliyeti Eitim ve Motivasyon Pazar Aratrmas Mteri likileri
Tedariki Deerlendirme

Teknik Faaliyetler
Spesifikasyonlar / Standartlar

Kabul rneklemesi Sre Yetenek Analizleri statistiksel Sre Kontrolu Deney Planlamas Kalite Fonksiyonunun Yaylmas (QFD) Hata Durumu ve Etkileri Analizi (FMEA)

Dr. N. Burnak

1990 + : TOPLAM KALTE YNETM

KGS ya da TKY anlay iindeki faaliyetlerin tam olarak yerine getirilmesi ve kuruluun performansnn iyiletirilmesi, bunlar benimseyen bir ynetimi gerektirir. Belirtilen yaklam Toplam Kalite Ynetimi (Total Quality Management) olarak tanmlanmaktadr.
Dr. N. Burnak 7

 TKY, Mterilerinin beklentilerinin almasn hedefleyen, Takm almasn destekleyen, Tm srelerin gzden geirilmesini ve iyiletirilmesini amalayan bir ynetim anlaydr. TKY, Paydalarn beklentilerini dengeli bir biimde karlamak zere, bir kurumdaki faaliyetlerin srekli olarak iyiletirilmesidir.
Dr. N. Burnak 8

 Dr. W. E. Deming ise TKYni, nsanlar bir sistem iinde alrlar. Bu sistem iinde yneticinin grevi, tm alanlarn katlm ve yardm ile sistemi srekli iyiletirmektir eklinde tanmlamaktadr.

Dr. N. Burnak

TOPLAM KALTE YNETM NEDR?

Kurulularda topyekn mkemmelleme temeliyle, srekli gelimeyi hedefleyerek, Paydalarn (iveren, alan, mteri, toplum) ortak karlarnda art salanmas, ve d mteri beklentilerinin yerine getirilmesi, alanlarn bilgilendirilmesi ve yetkilendirilmesi, Takm almalaryla tm srelerin srekli iyiletirilmesi ile en iyiye ulamay amalayan,

BR YNETM FELSEFESDR
Dr. N. Burnak 10

MALYETLER
Maliyet : Belirli bir amaca ulamak, bir nesneye sahip olabilmek iin katlanlan yada katlanlmas olasl yksek fedakarlklarn parasal szcklerle llmesidir.
Maliyet bilgileri belirli amalara hizmet eden birer aratr.
Dr. N. Burnak 11

Maliyet gideri : retim iletmelerinde retilmesi amalanan mamuln elde edilebilmesi iin kullanlan veya tketilen mal ve hizmetlerin parasal olarak ifadesidir.

Dr. N. Burnak

12

MALYETLER
Muhasebe sistemlerinde maliyetler: Yatrm maliyetleri : Fabrika binas, makine ve tehizat iin yaplan yatrmlarn maliyetidir. Amortisman, faiz vb maliyetler toplamndan oluur. Faaliyet maliyetleri : retimin gereklemesi iin srdrlen faaliyetlerin meydana getirdii maliyetlerdir. Dorudan iilik, dorudan malzeme ve dorudan olmayan maliyet unsurlarnn toplamdr.
Dr. N. Burnak 13

TOPLAM MALYET

retim Maliyeti

Faaliyet Maliyeti
Pazarlama ve Sat Aratrma ve Gelitirme Finansman Genel Ynetim Balama Bekleme

nleme Kalite lme-Deerlendirme. Baarszlk

Esneklik

Bo Zaman Saym ilik Makine

Verimlilik

Malzeme Ara-Gere Demirba Bilgisayar

Dr. N. Burnak

14

Kalite Maliyet Merkezleri

Mhendislik : Tasarm, model hatalar; Satnalma : bozuk mal hatalar; malat : Iskarta, yeniden ileme; Kontrol : Sistem, muayene, deney hatalar; 5. Sat, Servis : Garanti, nakliye, depolama, servis harcamalar. 1. 2. 3. 4.
Dr. N. Burnak 15

Kalite Maliyetleri
1. Yatrm Maliyetleri : Laboratuar, lme, kontrol cihazlar, bina ve ilgili tesisata yaplan harcamalarn faiz, amortisman ve frsat maliyetidir.

2. Faaliyet Maliyetleri : 2.1 nleme Maliyetleri, 2.2 lme-Deerlendirme Maliyetleri, 2.3 Baarszlk Maliyetleri.

Dr. N. Burnak

16

 Bir iletmenin finansal performans arlkl olarak Tasarm Kalitesi ve Uygunluk Kalitesine dayanr. * Amerikan Motorlar irketi 1976 model 270.000 adet otomobilde kirlilik kontrol sistemindeki hatay gidermek amacyla, 3 milyon dolar harcamtr. Firestone lastik irketi 7,5 milyon lastiin retim hatas nedeniyle deitirilmesinde 135 milyon dolar (1977 mali yl net gelirinden fazla) harcamtr. ADDAS, 200.000 ayakkaby toplatyor. Hatal malzeme kullanld gerekesiyle, Superstar Ultra ve Pro Team modellerini topuklarn krlmas riski tad bildirildi. (Milliyet, 4 Kasm 04 Perembe, s.3)

Dr. N. Burnak

17

Tasarm kalitesinin gelitirilmesi

Uygunluk kalitesinin gelitirilmesi Dk imalat ve servis maliyeti

Alglanan yksek deer Pazar paynn Artmas

Yksek fiyat

Gelir art

Yksek karllk
Dr. N. Burnak 18

Tasarm kalitesi ekonomisi

rnler, kuruluun hedeflerine uyumlu olarak, belirli bir snf mteriyi dikkate alarak tasarlanr. Tasarm kalitesi ksmen stratejik pazarlama kararlarna baldr. Tasarm kalitesi arttka ve retimde yeni malzemeler ve yntemler kullanldka, rnn Pazar deeri de azalan oranlarda artar.

Dr. N. Burnak

19

Tasarm kalitesinde ekonomik dnleme

Eniyi tasarm kalitesi dzeyi : Marjinal deer = Marjinal maliyet

Maliyet, Deer Maliyet Deer

Eniyi
Dr. N. Burnak

Tasarm kalitesi
20

Belirtilen teori ekici grnse de, uygulamada zorluklar vardr:

1. Uygulamada her iki maliyet ve deer erilerinin deerlendirilmesi zordur, 2. Tasarm kalitesinin, zellikle tek bir lt ile, saysal ifadesi zordur. 3. Karmak tketici davranlar katlamaz.

Dr. N. Burnak

21

Uygunluk kalitesi ekonomisi

Bir retim srecinde mterinin bekledii dzeyde rn retebilmek iin, retim ncesi, retim srecinde ve retim sonrasnda kalite gvencesi yaratabilmek iin yaplan faaliyetlerin maliyeti bu balk altnda ele alnr.

Dr. N. Burnak

22

 letmeler, iinde faaliyet gsterdikleri ekonomik sistem ne olursa olsun, tketici gereksinimlerini karlamak zere mal yada hizmet retirler. letmeler yaptklar her faaliyet sonucu bir maliyetle karlatklarna gre, kaliteye ynelik faaliyetler nedeniyle de baz maliyetlerin olumas kanlmazdr. letmenin sermayesi snrsz deildir.
Dr. N. Burnak 23

 Bir rnn oluturulmasnda karlalan maliyetlerin tanmlanmas ve uygun aralar yardmyla zmlenmesi bir gerekliliktir. TKYde her bir iin ilk seferinde doru yaplmas gerekir. Klasik ynetim anlaynda kaliteyi ykseltmek maliyeti arttrr gr yaygndr. Kalite Buzda
Dr. N. Burnak 24

KMlerinin deerlendirilmeye balanmasnn nedenleri : * Teknolojideki ilerlemeler bal olarak rn karmaklndaki art nedeniyle KMde art, * rnn kullanm sresince oluabilecek maliyetlerin sezilmesi ve giderek nem kazanmas, * Ynetimin anlayaca dilde iletiim kurabilecek mhendislere ve yneticilere duyulan gereksinim. Kaliteye ynelik bir programn gerek deeri, onun iletme gelirine ve tketici memnuniyetine olumlu katkda bulunabilme etkinliiyle anlalr.
Dr. N. Burnak 25

 1951 : J.M. Juran : Quality Control Handbook; Kalite ekonomisi Gold in the Mine 1957 : W.J. Masser : Kalite Maliyetleri : nleme, lme Deerlendirme, Baarszlk 1960 : H.L. Freeman
Kalite Maliyeti Modeli

1961 : A.V. Feigenbaum 1961 : ASQC tarafndan Kalite Maliyeti Komitesi kuruldu. 1963 : ABD hkmeti KMlerini zorunlu hale getirdi. 1967 :KM Komitesi : Kalite Maliyetleri-Nedir ve
Nasl
Dr. N. Burnak 26

Gerek maliyetlerin belirlenmesinde glkler Kalite maliyetlerinin ou muhasebe sistemlerinde hazr olarak bulunmazlar. Kalite maliyetleri ile salanan yararlarn arasnda uzun sre gemesi sapmalara neden olmaktadr. Muhasebe kurallar kalite maliyetlerinin belirlenmesine ak olamayabilir. ok sayda kalite maliyeti tahmini gerekir. Belirlenemeyecek gizli maliyet bileenleri olabilir. Gemiteki ve gelecekteki maliyetler arasnda uyum salanmas gerekir.
Dr. N. Burnak 27

Toplam Kalite maliyetlerinin llmesi ve raporlanmas, TKY uygulanmasnda salayaca yararlar : Kalitenin soyut olmaktan karak somut bir hale gelmesi, Gelimeleri izleyebilecek gstergeler tretilmesi, Sorunlarn ncelik srasnn belirlenmesi, Kontrol edilebilen maliyetlerin (Deiken maliyetler) enbyk kar salayacak biimde, muayene arlkl olanlardan nleme amal olanlara ynelmesi ve doru biimde datmnn salanmas,
Dr. N. Burnak 28

 Kalite ile iletme amalar arasnda uyum salanmas, Kalitenin st ynetimde konuulmas ve srekli gndemde kalmas, Frsatlar ve seenekler belirlenerek, kaynaklarn etkin kullanmnn gelitirilmesi, in her defasnda doru yaplmasnn gerei ve sfr hata kavramnn yeniden ve en etkili bir biimde vurgulanmas, Yeni srelerin oluturulmasnda kolaylk salanmas, Kalitenin geliimi iin gstergeler oluturulmas.
Dr. N. Burnak 29

 Maliyet + Kar = Fiyat

Fiyat Maliyet = Kar

Dr. N. Burnak

30

KALTE MALYET nleme M.

*Kalite planlamas

l.De.M.
* Malzemenin test/mua.

Baarszlk M.
*sel Bz. M.

*rn/Sre tasarm
*Cihaz Tasarm/Gelitirme *Dier blmlerle ibirlii *Eitim *Pazarlama *Tedariki deerlendirme

*l aletlerinin kontrolu
*l aletlerinin ayarlanmas *rn test/muayenesi *Test/Mua.kuruluu *Test/Mua. edilen malz. kayb

Iskarta
Yeniden ileme Yeniden test/mua. Dk dereceleme *Dsal Bz. M. ikayetler ade Ykmllk Servis hizmeti

Dr. N. Burnak

31

nleme Maliyetleri (Prevention Costs) nleme maliyetleri, belirlenen zelliklere uymayan mal yada hizmet retimini, bir baka ifadeyle, iletmenin hedefledii kalite dzeyinden sapmalar nlemek amacyla yapt almalarn maliyetlerinden oluur.

Dr. N. Burnak

32

lme Deerlendirme Maliyetleri (Appraisal Costs)

lme Deerlendirme maliyetlerini, iletmenin rettii rn kalitesinin deerlendirilmesi ve sapmalarn belirlenmesi aamalarnda yapm olduu almalarn maliyetleri oluturur. Satnalnan malzemenin de standartlara uygunluunun belirlenmesinin maliyeti de bu kapsamda ele alnr.
Dr. N. Burnak 33

Baarszlk Maliyetleri (Failure Costs)

Baarszlk maliyetleri, retilen rnn istenilen kalite dzeyini salamamas nedeniyle, tketiciye gitmeden nce ieride yada gittikten sonra darda meydana gelen maliyetlerdir. Olu kaynana gre bu nedenle isel (internal) yada dsal (external) olmak zere iki alt ana bileenden oluur.
Dr. N. Burnak 34

sel baarszlk maliyetleri sel baarszlk maliyetleri, iletmenin belirledii kalite dzeyini salamayan rnlerin tketiciye gitmeden nce ieride belirlenmesi aamalarnda yapm olduu almalarn maliyetlerinden oluturur.

Dr. N. Burnak

35

Dsal baarszlk maliyetleri letmenin tketiciye geen rnnde kendisi yada tketici hatalar belirleyebilir. Sz konusu hatalarn iletme tarafndan giderilmesinde oluan maliyetlerdir.

Dr. N. Burnak

36

Maliyet Verilerinin Derlenmesi

letme blmlerine ilikin maliyet kaytlar, Temel muhasebe kaytlar, Muhasebede bir ad altnda deerlendirilen maliyetlerin ilgili bileenlere ayrlmas Tahmin yntemi, Geici olarak kayt tutulmas.

Dr. N. Burnak

37

Maliyet Verilerinin Analizi

Dnem : Hafta, ay, ay, alt ay, yl Tablolatrma, Pareto analizi. Ana bileenlerin, gerekirse kendi ilerinde, TKM ne oranlanmas ve deerlendirilmesi. rnekleri aada verilen baka temel ltlere gre de analiz yaplabilir: * Dorudan igc maliyeti, *retim maliyeti, Atlye retim maliyeti, Toplam retim maliyeti, *Net satlar tutar, *Katma deer.
Dr. N. Burnak 38

Kalite Maliyetlerinin Kstlamalar

1. Kalite maliyetinin llmesi kalite problemlerini zmez. 2. Maliyet gstergelerinin yaymlanmas maliyet azaltmasn uyarmaz. 3. Kalite maliyet raporlar zel faaliyetler salamaz. 4. Kalite maliyeti hesaplamalar maliyetlerin tmn kapsamaz. 5. Sermaye harcamalar gibi muhasebe toplantlar, kalite maliyeti ve dnemin tanmlanmas bir kalite programnn deerlendirmesine ok az katk salar.
Dr. N. Burnak 39

6. nemli maliyetler, kalite maliyetinin kolayca dnda tutulabilir. 7. Sebep ve sonu arasnda bir zaman dilimi vardr ve bir kalite maliyeti raporu tm deiiklikleri kapsamayabilir. 8. Kalite maliyetleri tahminlere ve karara dayanr ve yanlmalara neden olur. 9. Kalite maliyetleri genelde ksa dnemlidir.

Dr. N. Burnak

40

Sonu ve Beklenen Yararlar

TKY iinde yaplan almalarn deerlendirilmesi, kalite maliyetlerinin analizi ile olurludur. letme faaliyetlerinin ynlendirilmesinde yneticilerin kullanaca karar ltlerinden biri de sz konusu analiz sonulardr.
Dr. N. Burnak 41

1. Kaliteye ynelik programlarn ve kontrol almalarnn etkinliine ilikin deerlendirmeler yaplmas salanr. 2. Uygulanan program ve projelerde gerekli dzenlemeler ynlendirilir. 3. rnlerin gerek maliyetlerinin belirlenmesi ve bal olarak fiyatlandrlmasn salar. 4. Sorunlarn varl ve zm nceliklerinin belirlenmesi salanr. 5. D almlarn daha salkl yaplmasna katkda bulunur. 6. Kaliteye ynelik almalarn iletme iinde dzenli bir biimde dalmas salanr.
Dr. N. Burnak 42

7. Muhasebe asndan btelemenin daha duyarl yaplmasna yardmc olur. 8. Yneticiler ile dier personel arasnda daha iyi ve anlalabilir bir iletiim kurulur. 9. ngrlen proje ve yatrmlara ynelik veriler oluur. 10. Pazar pay geniler. 11. letmenin blmleri arasnda daha iyi ilikiler kurulur. 12. Kurulan bilgi sistemi ile hatal veri ve raporlar azaltlr. 13. Kalite dzeyinin gelimesi nedeniyle hatalar azalr.
Dr. N. Burnak 43

Kaynaka
BURNAK, N. (1997) : Toplam Kalite Ynetimi statistiksel Kalite Kontrolu, Eskiehir Osmangazi niversitesi, Mh. Mim. Fakltesi, TEKAM Yayn, No: TS97-008-NB EVANS, J. R. , LINDSAY, W. M. (1996) The Management and Control of Quality, West Publishing Company, St. Paul, MN; ISBN: 0-314-47285-1. MONGOMERY, D. C. (2005) : Introduction to Statistical Quality Control, John Wiley and Sons, Inc. NewYork, ISBN:0-471-65631-3 ZENC, B. T., CUNBUL, . L. ( 1998) : Kalite Ekonomisi, Trkiye Kalite dernei Yaynlar, No: 2, stanbul. RAO, A., CARR, L. P., DAMBOLENA, vd. (1996) Total Quality Management A Cross Functional Perspective, John Wiley and Sons, Inc. NewYork, ISBN: 0471-10804-9 SEVM, A. (1999) : Toplam Kalite Ynetiminde Bir Ara Olarak Toplam Kalite Maliyet Sisteminin Kurulmas ve Bir Uygulama, T.C. Anadolu niversitesi Yaynlar No: 1102, Eskiehir; ISBN : 975-492-858-4

TAN, S., PEKRCOLU, N. (1991) : Kalitesizliin Maliyeti, (3. bask) Milli Prodktivite Merkezi Yaynlar, No:316, Ankara
YK, S. (1999) : Kalite Maliyetlerinin Muhasebeletirilmesi, Anadolu Matbaaclk, zmir; ISBN: 975-944250-0-7
Dr. N. Burnak 44

Standart Muhasebe Maliyet Bileeni

Dorudan Malz. Dorudan ilik Dolayl Malz. Dolayl ilik Dier Sabit Sat ve Ynetim

nleme l.De.

.Bz

D.Bz

Toplam

xxx xxx xxx xxx xxx xxx

xxx xxx xxx xxx xxx xxx

xxx xxx xxx xxx xxx xxx

xxx xxx xxx xxx xxx xxx

xxx xxx xxx xxx xxx xxx

Toplam

xxxx

xxxx xxxx Dr. N. Burnak

xxxx

xxxxx 45

letme nleme Fonksiyonu Gelitirme Tasarm gzden geirme Tedariki deerlendirme Tedarikide muayene Eitim Denetim Ekip kalitesi Yetitirme

l.De.
Prototip Muayene Test rn Muayene Sreteki iler Muayene Sipari girii Muayene

Bz (+D)
Yeniden tasarm Iskarta Tedarikide dzeltilmesi Paralarn reddi Yeniden ileme Iskarta Yeniden gnderme Yeniden ileme

Satnalma

retim Satlar Sipariler

Dr. N. Burnak

46