Skopje, 23 noemvri2006. Text Box: Prof. d-r Metodija Nestorovski STRUKTURNITE PROMENI VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA I ENERGETSKATA EFIKASNOST Prof.

d-rMetodijaNestorovskiSTRUKTURNITE PROMENI VO STRUKTURNITE PROMENI VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA I PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA I ENERGETSKATA EFIKASNOSTENERGETSKATA EFIKASNOST

2 Text Box: Vo periodot na tranzicijata vo ekonomijata na Makedonija se odvivaat s trukturni promeni vo slednive segmenti: ? sopst Vo periodotna tranzicijatavoekonomijatana Makedonija se odvivaatstrukturnipromenivoslednivesegmenti: ..sopstveni~katransformacija; ..institucionalnatransformacija(noviformina pretrijatija); ..razdrobuvawena golemikapacitetina maliedinici; ..pojavana novi samorodni kapaciteti; ..prestanokna rabotatana pove}egolemikapaciteti; ..organizacionatransformacija(vnatre{nistrukturnipromeni, kakorezultatna vnesuvawetonovmenaxmenti nova organizacija); ..pazarnatrasformacija(gubewena tradicionalnipazari, osvojuvawenovipazari); ..tehnolo{katransformacija; ..proizvodnatransformacija, sporedzastapenostana sektoriteitn.

3 Text Box: Celiot proces na tranzicija mo`e da se razbere i kako proces na vospos tavuvawe nova kombinacija na proizvodnite fakt Celiotprocesna tranzicijamo`edase razberei kakoprocesna vospostavuvawenova kombi nacijana proizvodnitefaktori ..fiksniotkapital, ..rabotnatasila, ..tehnologiite, ..materijalniteinputi(me|univi energetskite) i ..na drugitefaktori.

4 Text Box: Vo celina gledano: strukturnite promeni vo sektorite na prerabotuva~ka ta industrija se mnogu bavni. No, {to se slu~u Vo celinagledano: strukturnitepromenivosektoritena prerabotuva~kataindustrijase mnogubavni. No, {to se slu~uva, posebno, voproizvodnatastrukturnaorientacijana prerabotuva~k ataindustrija? Kolkuse sepromeni nasledenata struktura? Voobi~aenikriteriumisporedkoitradicionalnatastrukturnaanalizagisledipromenitese: ..promenatana u~estvotovoBOP, ilivododadenatavrednostna proizvodstvoto ..promenatana u~estvotovofiksniotkapital ..promenatana u~estvotovorabotnatasila ..promenatavostrukturatana izvozoti uvozot ..promenatavokoristewetona inputite(me|univinaenergensite) itn.

5 Text Box: Vo ovaa prilika, prisposobuvaj}i se na tematikata na raspravata, }e vo spostavime bazni kvantitativni signali za povrz Vo ovaaprilika, prisposobuvaj}ise na tematikatana raspravata, }e vospostavimebaznikvantitativnisignalizapovrzanostana strukturnite promenina prerabotuva~kataindustrijai potro{uva~katana elektri~naenergija. Celtae dase potvrdi, prekukvantitativnipokazateli, zavisnostana goleminatana potrebitezaelektri~naenergijaodvospostavenata(i nedovo lnoizmeneta, restavrirana ) proizvodnastruktura.

Text Box: Ekonomskite analizi poka`uvaat deka strukturnite promeni vo pazarnite ekonomii baziraat vrz slednite osnovi: prvo, Ekonomskiteanalizipoka`uvaatdekastrukturnitepromenivopazarniteekonomiibaziraatvr zsledniteosnovi: prvo, tie se dolgoro~enprocesi se pod vlijaniena objektivniekonomskizakonitosti; vtoro, zavisatdo stepenotna pogodnostana doma{nitefaktori(inputite) zaimplementirawena soodvetnaproizvodnasektorskastruktura; treto, zavisatodmo`nostazauvozna potrebniinputi; ~etvrto, zavisatodpromenitevopobaruva~katana pazarot(doma{natapobaruva~ka reprodukcionai finalna); petto, zavisatodmo`nostazaizvozot. 6

7 Text Box: Intenzitetot i brzinata na sektorskite strukturni promeni se meri so p recizni pokazateli poznati vo metodologiite na Intenzitetoti brzinatana sektorskitestrukturnipromenise meriso preciznipokazatel ipoznativometodologiitena ekonomskataanalizana stopanskatastruktura: ..procentnipoeni, ..koeficientina promeni, ..koeficientina sli~nostna strukturatai drugi. Zavisnoodpotrebnatadlabinana analizatase koristati posofisticiranitehnikizakvant ifikacijana intenzitetoti brzinatana promenite. Zapotrebatana ovaaprezentacijadovolnojasnapretstavazapravecoti intenzitetotna st ukturnitepromenise dobivai so elementarnomerewena promeniteso pomo{ na strukturnipoeni. Zataaceljakonstruiravmetabelatabr. 1. Sektoriteodnasse reklasirani, no baziraatvrzizvornioficijalnistatisti~kipodatoci . Dajapogledametabelata1.

Strukturnitepromenivoprerabotuva~kataindustrijavoMakedonija -U~estvona sektoritevododadenatavrednost8 Sektorna prerabotuva~kataindustrija19972003PromenaStrukturnipoeniRang1997Rang200 30123451Proizvodstvona prehrambeniproizvodi, pijalacii tutun34.5328.85-5.68112Pr oizvodstvona tekstili tekstilniproizvodi14.5814.940.35223Proizvodstvona ko`ai pr edmetiodko`a2.301.41-0.89884Prerabotkana drvoi proizvodioddrvo1.161.570.419135Pr oizvodstvona celuloza, hartijai proizvodiodhartija:, izdava~kadejnosti pe~atewe6.477.220.751066Proizvodstvona koks,derivatina naftai nuklearnogorivo1.533.732.2014117Proizvodstvona hemikalii, hemiskiproizvodii ve{t a~kii sinteti~kivlakna8.386.54-1.84458Proizvodstvona proizvodiodgumai proizvodio dplasti~nimasi1.443.001.5613129Proizvodstvona proizvodioddruginemetalniminerali8 .529.160.647410Proizvodstvona osnovnimetalii standardnimetalniproizvodi10.5813.9 13.323311Proizvodstvona ma{inii uredi, nespomnatina drugomesto1.721.11-0.6112101 2Proizvodstvona elektri~nii opti~kiuredi5.574.26-1.315713Proizvodstvona soobra}a jnisredstva2.151.87-0.286914Drugaprerabotuva~kaindustrija1.062.421.361114Prerabo tuva~kataindustrijavkupno:100.0100.0

9 Text Box: Zaklu~ocite od sogleduvawata na kvantitativnite promeni se nedvosmisle ni: ?strukturnite promeni se so slab intenzi Zaklu~ociteodsogleduvawatana kvantitativnitepromenise nedvosmisleni: ..strukturnitepromenise so slab intenziteti odatvonepovolnanasoka( vidikolona3) ..promenitevorangotse nezna~itelniKone~enzaklu~ok:nizprocesitena restukturirawer estavriranae poranopostoe~katasektorskastruktura!

10 Text Box: Sega, da vidime kakov e odnosot na sektorskata struktura so energetski ot input, posebno so potrebite i potro{uva~kat Sega, davidimekakove odnosotna sektorskatastrukturaso energetskiotinput, posebnoso potrebitei potro{uva~katana elektri~naenergija? Zaovaaceljakonstruiravmetabelabr. 2 Zadase obezbedipovrzanostme|uproizvodnatastruktura, potro{uva~katana elektri~naenergijai energetskataefikasnost, napravenae identi~n areklasifikacijana sektoritekakoi voprethodnatatabela1. Ograni~uva~kiinput: elekti~nataenergija! Dajapoglednemeslednatatabelabr. 2.

Sektorna prerabotuva~kaindustrijaVkup.napotro{. MW~ Zaelekt. pe~kiiterm. obrabotka% nael.pe~kii term. vovk. MW~ na 1 mil. DVh pativoodnosna prosekotna ind. Rang01234561Proizvodstvona prehrambeniproizvodi, pijalacii tutun128882113008.811.270.2572Proizvodstvona tekstili tekstilniproizvodi66713613 39.211.260.2583Proizvodstvona ko`ai predmetiodko`a579887815.110.370.2394Prerabot kana drvoi proizvodioddrvo52032494.88.340.19115Proizvodstvona celuloza, hartijai proizvodiodhartija:,izdava~kadejnosti pe~atewe120794313.64.220.09136Proizvodstv ona koks, derivatina naftai nuklearnogorivo6138700.041.510.9337Proizvodstvona he mikalii, hemiskiproizvodii ve{ta~kii sinteti~kivlakna4779715723.318.430.4168Proizvodstvona proizvodiodgumai proizvodiodplasti~nimasi8245189623.06.930.16129Proizvodstvona proizvodioddrugin emetalniminerali1474187588651.540.580.91410Proizvodstvona osnovnimetalii standar dnimetalniproizvodi122494763406151.8222.114.98111Proizvodstvona ma{inii uredi, n espomnatina drugomesto21795752734.549.421.11212Proizvodstvona elektri~nii opti~k iuredi351234.30.020.001413Proizvodstvona soobra}ajnisredstva294328232.839.610.89 514Drugaprerabotuva~kaindustrija81082973.78.450.1910Prerabotuva~kataindustrija, vkupno:176783974106541.944.581Potro{uva~katana elektri~naenergijavoprerabotuva~k ataindustrijavoMakedonija i energetskataefikasnost11

12 Text Box: Komentar: duri 42% od potro{enata vkupna elektri~na energija vo prerabotuva~kata industrij a se tro{i za elektrope~ki Komentar: duri42% odpotro{enatavkupnaelektri~naenergijavoprerabotuva~kataindustrijase tro{ izaelektrope~kii zatermi~kiproizvodniprocesi. (Ostanuvasamo58% zarabotana elektromotorite!) O~ekuvano, vometalur{kitesektorii nemetalitekakoenergijazape~kitei kakotoplotnaz avr{uvapookolu52% odvkupniotvlezna energijavonivnitekapaciteti! Vsu{nosttie sekt origo formiraatvisokiotprose~enpokazatelzacelataindustrija. Beznivnatapotro{uva~ka, prosekotna industrijatabi padnalod42% na samo4.5%!)

13 Text Box: Najbitno e: kakva e efikasnosta na potro{enata energija? Toa se sogleduva ako potro{uva~kata na el. energija se stav Najbitnoe:kakvae efikasnostana potro{enataenergija? Toa se sogleduvaakopotro{uva~katana el. energijase stavivoodnosso dodadenatavred nostna sektorite. Vsu{nost, se dobivapokazatel: kolkuMW~ se potrocenizasozdavawena 1 miliondodaden avrednost. Sporedtoa, sektorot{to so pomalkuMW~ sozdava1 milionDV e poefikasenodenergetskia spekt. Viditabela2. kolona5.

14 Text Box: Da go pogledneme i izvedeniot rang spored efikasnosta: Vidi ja kolonata 6 od tabelata 2. Dago poglednemei izvedeniotrang sporedefikasnosta: Vidijakolonata6 odtabelata2.

15 Text Box: Op{t zaklu~ok: postojnata, restavrirana struktura e energetski neefika sna. Strukturnite promeni odat vo nepovolen p Op{tzaklu~ok:postojnata, restavriranastrukturae energetskineefikasna. Strukturnitepromeniodatvonepovolenpraveckakoodproizvodstventaka i odaspektna pot ro{uva~katana elektri~naenergija! Metalur{kitesektorii nemetaliteposebno, na dolgrok}e predizvikuvaatpostojanpritisokvrzpotrebataodelektri~naenergija, a imaatniskaener getskaefikasnost, poradikarakterotna sega{natatehnologija.

16 Text Box: Presmetkite {to gi napravivme koristej}i gi prezentiranite podatoci, s o vnesuvawe na slednite pretpostavki: prva Presmetkite{to ginapravivmekoristej}igiprezentiranitepodatoci, so vnesuvawena sl ednitepretpostavki: prvata, kogabi se odr`uvalapostojnataindustriskastrukturana dolgrokvoistiproporc ii; vtorata, akostapkatana rastna industriskotoproizvodstvo(voslu~ajotmerenoprekuDV) bide 6% godi{no; tretata, dase imapredvidsega{niotodnosme|uinstaliraniotkapaciteti proizvodstvona doma{niteelektroenergetskikapaciteti.

17 Text Box: Izlezen rezultat od elaboracijata: potrebno bi bilo sekoja godina da se dodavaat novi 25 MW za da se zadovolat nar Izlezenrezultatodelaboracijata: potrebnobi bilosekojagodinadase dodavaatnovi25 MWzadase zadovolatnarasnatitepotr ebizaelektri~naenergijavocelataprerabotuva~kaindustrija Ili, akonese dodadatnovikapaciteti, zatolkavagoleminadolgoro~nosekojagodinabi se pritiskalovrzuvozot, se razbira, do kolkue mo`en.

18 Text Box: Izlez za razvojnata politika na dolg rok: podr{ka na prestrukturirawa na potro{uva~kata kon drugi energenti stru Izlezzarazvojnatapolitikana dolgrok: ..podr{kana prestrukturirawana potro{uva~katakondrugienergenti ..strukturnapolitikazapodr{kana proektiso povisokaenergetskaefikasnostKrajna prezentacijata