Kurtarma ve Yardm Kurtarma ve yardm, deniz tehlikesine maruz bulunan bir geminin ve ya gemideki eylerin, baka gemi veya

3. kiiler tarafndan emniyet altna alnmasdr.Kurtarma ile idaresiz kalm rnein, gemi adamlar tarafndan terkedilmi bir geminin kurtarlmas, yardm terimi ile de gemi adamlarnn idaresinde olan bir geminin tehlikeden kurtarlmas hususunda yaplan hizmetler ifade edilir.Kurtarma-yardm faaliyeti cret talebine hak kazandrr.cret alma hakk kanundan doar ve bu konuda bir szleme yaplm olup, olmamasnn bir nemi yoktur. Kurtarma ve yardmdan bahsedilebilmesi iin aadaki unsurlarn bulunmas gerekir : 1.Kurtarma ve yardm gemi veya gemideki eyler iin yaplm olmaldr.Bu itibarla gemi saylmayan vastalar veya gemi enkaz kurtarma-yardmn konusu dnda kalr.Kurtarlan geminin ticaret gemisi olmas art deildir.Yatlar, spor, eitim gemileri ile harp gemileri ve mnhasran kamu hizmetine tahsis edilen gemiler de kurtarma-yardm hkmlerine tabi tutulmutur.Kurtaran ve kurtarlan gemilerin ayn donatana ait olmas halinde de kurtarmayardm sz konusu olur.Gemideki eyler ibaresi ile yalnz yk deil, bunun yannda yolcu ve gemi adamlarnn bagaj ve zati eyas da ifade edilir.Deniz tehlikesine maruz ahslar kurtarma-yardmn konusu dndadr.Bu itibarla bir insann kurtarlmas halinde, kurtarlan insana kar bir cret talebi hakk domaz.Ancak, insanlarla birlikte gemi veya yk de kurtarlmsa, can kurtaranlar, gemi veya yk kurtaranlara denecek cretten hakkaniyete uygun bir pay isteyebilirler. 2. Kurtarlan veya yardm edilen gemi veya gemideki eyler bir tehlike ile karlam olmaldr.rnein, geminin karaya oturmas, buzlar arasna skmas veya iddetli bir frtnaya yakalanmas veyahut gemide bir yangnn kmas hallerinde olduu gibi.Mterek avaryadan farkl olarak, tehlikenin gemi ve yk mtereken tehdit etmesi gerekmez.Yalnz yk veya yalnz gemiyi tehdit etmesi yeterli saylr.Mterek avaryadan dier bir fark da tehlikenin mevcut bir tehlike olmasnn aranmamasnda grlr.Kurtarma ve yardm iin muhtemel bir tehlike kafidir. 3.Kurtarma ve yardm faaliyetinde bulunulmu olmaldr.Ancak kurtarma ve yardm hareketinin baka gemi veya 3. kiiler tarafndan yaplmas gerekir.Tehlike altnda bulunan eminin gemi adamlarnn hizmeti, kurtarma-yardm saylmaz.Zaten bunlarn grevleri gemilerini tehlikeden kurtarmaktr.Kurtarma-yardm denizden olduu gibi, karadaki ahslar tarafndan da yaplabilir.Geminin baka bir gemi tarafndan ekilmesi halinde, ancak ekme (romorkaj) szlemesinin gerektirdii hizmet dnda, olaanst bir faaliyet yaplmsa kurtarma ve yardm sz konusu olur. 4.Faydali netice.Kurtarma ve yardm faaliyeti sonucunda gemi veya ykten bir eylerin kurtarlm olmas gerekir.Kurtarma-yardm hareketi ile faydal netice arasnda illiyet ba olmaldr. Hibir ey kurtarlmamsa, sadece bir kurtarma-yardm teebbs crete hak vermez.Fakat bunun aksi szleme ile kararlatrlabilir. 5.Kurtarma ve yardm kaptann makul direnmesine kar yaplm olmamaldr.Kaptann tehlikeyi en iyi takdir edecek kimse durumunda olduu iin, onun direnmesine ramen yaplan hizmetler kurtarma-yardm saylmaz ve bu sebeple cret hakk domaz.Ancak kaptann kurtarma-yardma kar olmas makul deilse, bu takdirde 3.kiilerin faaliyeti crete hak veren bir kurtarma-yardm olarak kabul edilir.rnein; karaya oturan bir geminin kaptan kendi vastas ile gemiyi bu durumdan kurtaracan ve bir tehlikenin mevcut olmadn dnmtr.Fakat gerek durum byle deildir, kaptann yanl bir takdiri sz konusudur. Ticaret Kanunumuzda bir crete hak kazandran kurtarma ve yardm dzenlenmitir.Bu itibarla kurtarma-yardm kanuni bir mecburiyet olarak bir kamu hizmeti eklinde yapld iin bir cretin denmesi gerekmiyorsa, bu takdirde yukardaki artlar gereklemi olsa bile, sz konusu hizmetler hukuki anlamda bir kurtarma-yardm tekil etmez. -1-

Kurtarma ve Yardm cretinin ndirilmesi veya Kaldrlmas Aadaki hallerde kurtarma-yardm creti indirilir veya hi verilmeyebilir. 1.Bu hallerden birincisi kurtarma ve yardmda bulunanlarn, bunu kendi kusurlar ile zorunlu klm olmalardr. Tehlike sadece kurtarma ve yardmda bulunan geminin gemi adamlarnn kusurundan domusa, mahkemece kurtarma-yardm creti kaldrlr.Tehlike her iki geminin mterek kusurundan doan bir olaydan, rnein, mterek kusurlu bir atmadan ileri gelmise, kurtarma ve yardm cretinin kusur orannda indirilmesi gerekir. 2.kinci hal ise, kurtarma ve yardmda bulunan kimselerin hrszlk etmi veya mal gizlemi veyahut dorulua aykr baka hareketlerde bulunmu olmalardr.Bu halde duruma gre cret mahkeme tarafndan ya indirilir veya kaldrlr. nemle belirtilmeli ki, kurtarma ve yardm creti kurtarlan eylerin deerini hibir halde geemez. Kurtarma ve yardm creti nceden szleme ile tayin edilmemise, sonradan mahkeme veya hakem tarafndan halin icab gzetilerek, adalet ve hakkaniyete gre tesbit edilir. Szlemenin Deitirilmesi veya ptali Kurtarlmas imkan olmayan bir geminin kurtarma teebbsnn semere vermemesi halinde dahi kararlatrlm olan cretin tam olarak deneceine dair olan bir art ihtiva eden kurtarma-yardm szlemesi mahkemece iptal olunabilir. Taraflardan birinin hile ile dierini szleme yapmaya sevketmi olmas halinde szleme iptal edilebilir.Hile ile kurtarma-yardm hareketi ve tehlike kk veya olduundan byk gsterilmi olabilir. Kararlatrlan cretin yaplan hizmetle kyas edilemeyecek kadar az veya ok olmasdr.Bu halde de mahkeme talep zerine, mukaveleyi iptal veya hakkaniyete uygun bir cret tayin edebilir. Kurtarma-Yardm cretinin Paylatrlmas Kurtarma-yardmnn bir gemi tarafndan yaplmas halinde, cretin donatan ve gemi adamlar arasnda paylatrlmas zorunludur.cretin paylatrlmas u ekilde yaplr: nce cretten kurtarc geminin urad zararlar ile kurtarma iin yaplan fazla iletme masraflar donatana denir.Bylece bulunansafi cret aadaki oranlar dahilinde donatan, kaptan ve gemi adamlar arasnda taksim edilir.yle ki kurtarc gemi ilep ise, cretten donatann pay 2/3, yelkenli ise 1/2 dir.Geriye kalan ksmn yars kaptana, dier yars da gemi adamlarna verilir.Her bir gemi adamnn payna den cret ise, hizmetleri gznne alnarak kaptan tarafndan tayin edilir.Fakat gemi adamlarnn buna mahkemede itiraz hakk vardr. nemle belirtilmeli ki, gemi kurtarma ve yardm ilerine tahsis edilmise yani bir kurtarma gemisi ise, paylatrma yaplmayp cretin tamam donatana aittir. Avarya Kavram Bu kavram gemi ve ykn maruz kald btn normal d zarar ve ziyanlarla, yolculukta yaplan olaanst masraflar ifade eder.Gemi ve ykdeki normal anmalar, yolculuun normal masraflar avarya kavramnn dnda kalr.Avaryalar mterek ve hususi avarya olmak zere iki ksma ayrlr.Eer normal d zarar ve masrafn gemi, yk ve navlun arasnda paylalmas ngrlmekte ise, mterek avarya sz konusudur.Buna karlk normal d zarar ve masrafn yolculuktaki ilgililer arasnda payllmad hallerde ise, hususi avaryadan bahsedilir.Hususi avarya, mterek avarya dnda kalan ve bir kaza sonucunda doan zarar ve masraflar eklinde tanmlanr.Bu halde herkes kendi zararn eker.rnein, gemilerin arpmas veya frtna neticesinde gemi ve ykn urad zararlardaki gibi.

-2-

Mterek Avaryann Tanm ve Unsurlar Mterek bir deniz sergzetine atlm olan gemi ve yk tehdit eden bir tehlikeden onlar korumak maksadyla, makul bir hareket tarz tekil edecek ekilde bile bile yaplan fevkalade fedakarlk veya fevkalade masraflar, gemi veya ykn tamamen veya ksmen kurtulmu olmalar halinde, mterek avarya tekil eder. Mterek avarya messesesinin varlk nedeni fevkalade fedakarlk ve masraflarn gemi, yk ve navlun arasnda paylalmasdr.Paylamann yaplmas iin bor deyecek bir varln mevcut olmas gerekir.Bu da ancak gemi veya ykten bir eylerin kurtarlmas halinde mmkn olabilir. 1.Gemi ve ykn bir mterek bir deniz sergzetine atlm olmas : Bundan maksat geminin tamamen veya ksmen ykl bulunmasdr.Bylece gemi ile yk arasnda bir kader birlii sz konusudur.Kader birlii ykn tanmak zere yklendii andan boaltmann tamamlanmas anna kadar devam eder.Kural olaral geici bir sre iin de olsa ykn gemiden ayrlmasyla mterek deniz sergzeti sona ermi olur.Ancak hafifletme ve barnma mterek avaryalarnda bu hususla ilgili olarak bir istisna kabul edilmitir.Bu avarya tiplerinde ykn geici olarak gemiden ayrlmas halinde mterek deniz sergzeti sona ermi saylmayp, bu srada ykn maruz kald zararlar ve yaplan baz masraflar mterek avarya olarak kabul edilmektedir. 2.Gemi ve ykn mterek bir tehlike ile karlam olmas : Gemi ve yk tehdit eden mterek bir tehlike mevcut olmaldr.Mterek tehlike, gemi ve ykn ziyaa veya hasara uramasna sebep olacak nemli bir olaydr.Ancak bu ekildeki bir olay fevkalade fedakarlk veya fevkalade masraflarn sebebi olarak kabul edilebilir.Tehlikenin deniz tehlikesi olmas gerekmez.Yangn ve infilak tehlikesinde de mterek tehlike unsuru gereklemi saylr.Tehlikenin mevcut olmas gerekir, muhtemel bir tehlike yeterli deildir.TTK ya gre mevcut tehlikeden bahsedebilmek iin derhal zarar verecek bir durumda olmas gerekmeyip, halen tehdit etmesi kafidir.Barnma mterek avaryasnda tehlike unsuru hafifletilmitir.Bu avarya tipinde muhtemel bir tehlike de yeterli saylr. Tehlikenin mterek olmas yani hem gemiyi hem de yk ayn zamanda tehdit etmesi gerekir.Fakat tehdit derecesinin ayn olmas art deildir.Geminin batmasna, ykn hasara uramasna sebep olabilecek bir tehlike de mterek tehlike olarak kabul edilir.Tehlikenin mutlaka gerek yani objektif bir tehlike olmas gerekmeyip, kaptann byle bir tehlikenin varlna inanmas, yani subjektif bir tehlike de yeterli saylmaldr.Burada l tedbirli bir kaptann sz konusu olay bir tehlike olarak kabul etmesidir.rnein, ambardan kan dumanlar yangn zanneden kaptan bunu sndrmek iin tedbir alm, fakat sonradan dumann subuhar olduu anlalmtr.Tehlikenin taraflardan birinin kusuru ile meydana gelmesi, mterek avaryann gereklemesine engel tekil etmez.Ancak kusurlu olan taraf mterek avarya paylamasndan kendi zarar iin bir tazminat alamayaca gibi, dier ilgililerin uradklar zararlar demekle ykml olur. 3.Mterek tehlikeden gemi ve yk korumak maksadyla fevkalade bir fedakarlk veya fevkalade bir masraf yaplm olmas : Fedakarlk kararnn hem gemiyi hem de yk korumak maksadyla verilmesi gerekir.Balangta yalnz bunlardan birinin kurtarlmas maksad veya baka bir amala hareket edilmise, mterek avarya yoktur.Fedakarlk ve masraflarn fevkalade nitelikte olmas gerekir.Yolculuun normal gerei olan zarar ve masraflar buraya girmez.Ykn atlmas fevkalade fedakarla, kurtarma-yardm creti fevkalade masrafa rnek tekil eder. 4.Fedakarln iradi bir ekilde yani bile bile yaplmas : Bile bile yaplm bir fedakarlk bulunmadka mterek avaryadan bahsedilemez.rnein, bir gemi dalgalarn ve rzgarn tesiri ile kendiliinden karaya oturursa, ortada iradi bir fedakarlk bulunmadndan mterek avarya yoktur.Fedakarlk karar normal olarak kaptan tarafndan verilir.Mterek avaryann tanmnda kaptandan aka -3-

bahsedilmeyip, yalnz bile bile denmi olduuna gre, istisnai baz hallerde onun yerine baka ahs veya makamlarn da fedakarlk karar almalarna imkan tannm olmaktadr. 5.Fedakarlk hareketinin makul olmas : Fedakarlk kararnn makul bir hareket tarz tekil etmesi gerekir.Kaptann hibir olumlu sonu vermesi sz konusu olmayan bir tedbire bavurmas halinde makul bir hareket tarz mevcut deildir.Bu itibarla uranlan zararlar mterek avaryaya girmez.Makul hareketin ls normal bir kaptann o artlar altndaki hareket tarzdr. 6.Faydal netice : Mterek avaryann gerekleebilmesi iin son bir artta, gemi veya ykn tamamen veya ksmen kurtulmu olmasdr.Aksi halde mterek avarya paylamasn yapmaya imkan kalmaz.Fakat hemen belirtmeli ki, faydal netice ile fedakarlk arasnda bir illiyet bann mevcudiyeti art deildir.Faydal netice yaplan fedakarlktan deil baka bir olaydan da meydana gelmi olabilir. Mterek Avaryaya Giren Zarar Ve Masraflar Btn zarar ve masraflar deil, ancak mterek avaryann dorudan doruya neticesi olan zarar ve masraflar paylamaya girer.Kanunda aka gerek yolculuk srasndaki gerekse yolculuktan sonraki gecikmeden doan gemiyi ve yk ilgilendiren btn zararlarla rayi farklarnn, dolaysyla zarar tekil ettii cihetle, mterek avaryaya girmeyecei ngrlr.Dier bir deyimle bu gibi zararlar hususi avarya tekil etmektedir. kame Masraflar Bir mterek avarya masrafn nlemek iin, onun yerine yaplan masrafa ikame masraf denir.Bu masraf aslnda mterek avarya masraf olmayp, mterek avaryaya girecek daha byk bir masraftan kanmak iin yaplmaktadr.Bu itibarla ikame masraflarnn mterek avarya masrafn amamas gerekir, amas halinde fazla ksm mterek avaryaya dahil edilmez.kame masrafnn kabul ile mterek selamet yerine, mterek menfaat ilkesi gznnde bulundururlur.nk mterek avarya masrafn daha az baka bir masraf yaparak nlemekte, gemi ve ykn mterek selameti deil, taraflarn mterek menfaatleri sz konusudur.kame masraf iin aadaki rnek verilebilir: Bir gemi yolda makinalar arzaland iin bir barnma limanna girmitir.Yk ile yolculua devam etmesi iin tamir edilmesi gereklidir.Geminin bu limanda tamiri mmkn olduu halde, baka limandaki tamirin sra beklemeden daha abuk yaptrlmas sebebiyle, mterek avarya masraflarndan bir tasarruf salanmakta ise, geminin bu limana gtrlmesi masraf ikame masraf saylr.rnein, barnma limannda yaplacak mterek avarya masraflar 2 milyon lira olup, geminin baka limanda tamiri halinde bu masraflardan 1 milyon liralk bir tasarruf salanmakta ise, geminin o limana romorkrle ektirme creti 1 milyon lirayla snrl olmak zere, ikame masraf olarak mterek avaryaya girer. Balca Mterek Avarya Tipleri : 1.Denize mal atma mterek avaryas : Bu en eski mterek avarya tipidir.Denize mal atma mterek avaryas, mterek tehlikeden kurtulmak iin bile bile denize mal, gemi ksmlar veya gemi aletleri vs.nin atlmas halinde sz konusu olur.rnein; teknesi hasarlanm olan bir gemiye suyun girmesini nlemek amacyla yk vesairenin denize atlmasnda olduu gibi.Hemen belirtmeli ki, burada feda edilen malla ilgili bir istisna ngrlr.yle ki, denize yk atmann mterek avarya saylmas iin atlan ykn ticari teamllere uygun olarak tanmas arttr.rnein; bir pamuk yk mutad ticari

-4-

teammllere aykr olarak gvertede tanm ve tehlike karsnda o yk denize atlmsa, bu zarar mterek avaryaya girmez.Denize mal atma mterek avaryasnda atlan mallarla mal atlrken meydana gelen zararlar, rnein, ambar kapaklarnn almas srasnda sularn ambara girmesi yznden uranlan zararlar mterek avaryaya girer. 2.Hafifletme mterek avaryas : Hafifletme mterek avaryas, mterek tehlikeyi nlemek maksadyla gemideki yk, yakt veya kumanyann tamamnn veya bir ksmnn baka gemi veya mavnalara aktarma edilmesi halinde sz konusu olur.Bu halde tehlikenin nlenmesi iin, yk vesairenin denize atlarak feda edilmesini meydana getiren acil bir durum yoktur. Kaptan zamandan istifade ile ykleri baka vastalara aktarma ederek tehlikeyi bertaraf eder.rnein; karaya oturmu bir gemi bu ekilde hafifletilerek, yzdrlr ve batma tehlikesinden kurtarlr.Hafifletme mterek avaryasnda aadaki zarar ve masraflar mterek avaryaya girer. a-Yk vesairenin aktarld gemi veya mavnalarn kiras, ykleme ve boaltma masraflar. b-Aktarma veya tekrar ykleme esnasndagemiye ve yklere gelen zararlar. c-Aktarma gemisi veya mavnada iken, buradaki yklere gelen zararlar.Grld gibi, burada bu geici ayrlk sresince mterek deniz sergzeti sona ermi saylmamaktadr. 3.Karaya oturtma mterek avaryas : Karaya oturtma mterek avaryas, batma ve zapt tehlikesinden kurtulmak iin, geminin bilerek karaya oturtulmas halinde mevcuttur.Ancak kaptan byle bir tedbir almasa da, geminin mutlaka kayalara veya sahile bindirecei anlalyorsa, karaya oturtma mterek avaryas yoktur.rade d yani kazaen karaaya oturmalarn iradi karaya oturma eklinde gsterilmesine engel olmak iin, bu mterek avarya hali sk kaytlara balanmtr. Grld gibi, bir taraftan tehlike unsuru yalnz batma ve zapt eklinde olmak zere arlatrlmakta, dier taraftan fedakarln tam iradi olmas aranmakta, bu sebeple kanlmaz olmayan karaya oturtmalarda istisna edilmektedir.Aadaki zarar ve masraflar karaya oturtma mterek avaryasna girer. a-Karaya oturtma srasnda gemi ve yke gelen zararlar. b-Geminin tekrar yzdrlmesi esnasnda meydana gelen zararlarla, bu sebeple yaplan masraflar. 4.Yzdrme mterek avaryas : Bir geminin karaya oturmas artlar, mevcut olmad iin karaya oturtma mterek avaryas saylmamakla beraber, eer bu durum gemi ve yk iin bir tehlike tekil ediyorsa, bunu nlemek amacyla geminin yzdrlmesi halinde yzdrme mterek avaryas vardr.Bu avarya tipinde geminin yzdrlmesi masraflar ile yzdrme esnasnda gemi ve yke gelen zararlar paylamaya girer.Yzdrme masraflarnn en nemlisi ekme veya kurtarmayardm masraflardr.Geminin yzdrlmesi iin zorlanmadan dolay makine, kazan ve yelkenlerin uradklar zararlarda tipik yzdrme zararlarn tekil eder. 5.Yangn sndrme mterek avaryas : Yangnn kendisi bir tehlikedir ve sebep olduu zararlar, hususi avarya tekil eder, yani paylalmaz.Fakat gemi ve yk iin bir tehlike olan yangn sndrmek amacyla alnan tedbirler neticesinde ortaya kan zararlar mterek avaryadr.rnein, su sklmas yznden ykteki slanma zararlar veya geminin su ile doldurulmas neticesinde meydana gelen makine arzalar gibi.Bu avarya tipine yangn sndrme mterek avaryas denir.Yangn zararlar ile sndrmeden meydana gelen zararlar ayrt etmekteki glkler gznne alnarak, hileli iddialar nlemek amac ile kanunda bir istisna ngrlmtr.yle ki, paket, uval halindeki eyann ksmen yanmas, ksmen de su skma yznden hasara uramas halinde o paket veya uvala gelen btn zararlar mterek avarya dndadr. -5-

Ancak yangnn sirayet etmedii uvallarn veya paketlerin sndmeden uradklar zararlar mterek avarya kabul edilir.Ayn ilke dkme ykler ve geminin muhtelif ksmlar iin de geerlidir. 6.Barnma mterek avaryas : Barnma mterek avaryas en ok rastlanan ve en nemli mterek avarya tiplerinden biridir.Kaza, fedakarlk veya baka fevkalade haller yznden yolculua devam olunmas, gemi ve yke mterek bir tehlike getirecek olup da, bunun nne gemek iin geminin bir limana snmas veya ykleme limanna dnmesi halinde, barnma mterek avaryas vardr.Tarife gerei geminin zaten urayaca limanlar barnma liman olamaz.Bu avarya tipinde genel tanmdan farkl olarak tehlike unsuru hafifletilmitir.yle ki, tehlikenin mevcut olmas gerekmeyip muhtemel bir tehlike de yeterli saylr. rnein, yolda geminin makinalarnn arzalanmas halinde, o an iin bir tehlike olmamakla beraber yolculua devam halinde bir tehlike ortaya kacaksa, kaptann arzann tamiri iin bir limana girmesi barnma mterek avaryas tekil eder.Barnma mterek avaryasna giren masraflar : a-Barnma limanna giri ve k masraflar. b-Geminin limanda tamiri mmkn olmad iin baka bir limana gtrlmesine zaruret hasl olmusa, o limana giri ve o limandan k masraflar. c-Gemi hasarlarnn, tamiri iin zorunlu olmak artyla yk vesairenin elden geirilmesi, boaltlmas masraflar. d-Depo creti ve tekrar ykleme masraflar. e-Barnma sebebiyle uzayan yolculukta gemi adamlarnn cret ve yiyecek masraflar ile geminin yakt masraflar. f-kame masraflar.Hasara uram bir geminin bulunduu limanda tamiri mmkn olduu halde mterek avarya masraflarndan tasarruf maksadyla tamir iin baka bir limana veya varma limanna ektirilmesi veya ykn baka bir gemi ile varma limanna gnderilmesi halinde ikame masraflar sz konusu olur.Burada geminin ekme masraflar veya ykn aktarma masraf ile gnderildii gemiye denecek navlun ikame masrafdr. 7.Muvakkat tamir mterek avaryas : Gemide yaplan muvakkat tamirler halde mterek avaryaya girer.Bunlar: a-Geminin mterek selamet uruna muvakkat tamiri, b-Mterek avaryadan doan hasarlarn muvakkat tamiri, c-Kazaen ortaya kan hasarlarn yolculuun tamamlanmas iin muvakkaten tamir edilmesi halleridir.Son halde ikame masrafnn zel bir ekli sz konusudur.yle ki, yolculuu tamamlamak maksad ile yaplm olsa bile, muvakkat tamir masraflar ancak, bu sayede nlenen mterek avarya masraf lsnde, mterek avaryaya girer.Bir kaza sonucu makinalar arzalanan geminin muvakkat tamiri yapld iin, barnma limanndan ksa srede hareket edebilmesi ve bu suretle fazla kalmaktan doan masraflarn nlenmi olmas, buna rnek tekil eder. Dispe : Mterek avarya saylan zarar ve masraflarn gemi, yk ve navlun arasnda paylalmas ilemine dispe denir.Bu paylamaya ilikin hesaplar dispe raporu denilen bir belgede tespit edilir.Dispe varma limannda, eer buraya varlamamsa, yolculuun bittii limanda, hkmete belirlenen dispeiler, bunlar yoksa mahkemenin tayin edecei kimseler tarafndan yaplr.Hatta gemi ve ykle ilgililer de oy birlii ile dispei veya dispeileri seebilirler.Tatbikatta konimento ve arter partilere dispein biri donatan tarafndan seilmek, dieri ise yk sahipleri adna Ticaret Mahkemesi tarafndan tayin edilmek zere iki kii tarafndan, bunlar anlaamazlarsa kendilerinin seecekleri bir nc kiinin katlmas ile kurulan heyet tarafndan yaplacana ilikin kaytlar konur.Dispei gecikmeksizin yaptrmak kaptann grevidir.Kaptan yaptrmazsa, sigortaclar da dahil ilgililerden herbiri dispein yaplmasn istemeye ve yaptrmaya yetkilidir.Hatta ilgililerden herbiri isterse kaptann dispei yaptrmaya zorlanmas iin, kaptan veya donatana kar dava aabilir. Dispe raporu drt ksmdan meydana gelir.Birinci ksmda mterek avarya olay anlatlr.kinci ksmda alacakl -6-

(aktif) masa yer alr.Burada mterek avaryaya giren gemi, yk ve navlunun zararlar ve kaptan tarafndan yaplan fevkalade masraflar tespit edilir.nc ksmda borlu (pasif) masa tekil edilir.Borlu masa btn varlklarn topland, pay deyecek olan masadr.Bu ksmda gemi, yk ve navlundan kurtulanlarn yolculuk sonundaki deerleri ile bunlara ilaveten btn mterek avarya zararlar gsterilir.Drdnc ksmda alacakl masa tutar ile borlu masann toplam arasndaki oran bulunur.Bylece gemi ve yk sahiplerinin mterek avarya zarar ve masrafna katlma pay tayin edilir.rnein, alacakl masa 50 milyon TL, borlu masa 500 milyon TL ise katlma pay % 10dur. Dispe raporunun mahkeme tarafndan tasdik edilmesi gerekir.Ancak tasdike ilikin dispein icra edilmesi mmkn olabilir. atmann Tanm ve Unsurlar : Ticaret Kanunumuzda atmann tanm yaplmamtr.Doktorine gre, iki veya daha ziyade geminin birbirine arpmasna atma denir.Bu gerek anlamdaki atma yannda, bir de, bir geminin manevra yapmak veya yapmamak suretiyle veyahut kurallara aykr hareketi yznden fiili bir arpma olmakszn, dier bir gemiye veya iindeki yk ve insanlara zarar vermesi demek olan nazari atma, kyasen atma sz konusu olur.rnein, bir geminin ar bir hzla dier bir geminin ok yaknndan gemesi sonucunda dalgalarn bu gemideki ykleri slatmas veya bir yolcunun denize derek boulmas hali kyasen atma saylr. atmann meydana gelmesi iin arpan veya birbirine zarar veren vastalarn gemi olmas gerekir.Bunlardan biri gemi deilse atma hkmleri uygulanamaz.rnein, bir geminin yalya, rhtma, dubaya arpmas veya zarar vermesi halinde olduu gibi.Fakat arpan gemilerin ticaret gemisi olmas art deildir.atma hkmlerinin uygulanmas iin arpan gemiler arasnda romorkaj (ekme) szlemesi gibi bunlarn ilikilerini dzenleyen bir szlemenin bulunmamas gerekir, yani gemiler bamsz olmaldr.Aksi takdirde atma hkmlerine yerine akdi sorumluluk hkmlerinin uygulanmasna gidilir. atmann eitleri : atmalar kusursuz ve kusurlu atma olarak ikiye ayrlr.Kusurlu atmalar da bir tarafn kusuru ile atma ve mterek kusurlu atma olmak zere ikiye ayrlr. 1.Kusursuz atma : Umulmayan bir hal veya mcbir kuvvet yznden meydana gelen veya neden ileri geldii anlalmayan atmalar kusursuz atma saylr.Kusursuz atmada bir sorumluluk sz konusu olmaz, herkes kendi zararna katlanr. 2.Kusurlu atma : a-Bir tarafn kusuru ile atma : Gemilerden birinin gemi adamlarnn kusurundan ileri gelen atmadr.Kusur, yaplmas gereken bir fiilin yaplmamas veya yaplmamas gereken bir hareketin yaplmas demektir.rnein, yanl rota takibi, yanl manevra, ar srat, sis ddklerinin yeteri gibi kullanlmamas, ksaca deniz trafik kurallarna aykr hareket edilmesi gibi. Fakat kusurla atma ve zarar arasnda bir illiyet ba bulunmaldr.Zararn doumuna etkisi bulunmam olan bir kusurun nemi yoktur.Yalnz bir tarafn kusuru ile olan atmada zarar kusurlu geminin donatan demekle ykmldr.ster gemiyi fiilen kullansn ister kaptana mavir olsun, ihtiyari klavuzun kusuru ile bir atma meydana gelmi ise, bundan donatan sorumlu tutulur.Klavuzun sadece gemiye alnmas mecburi olup da, geminin sevk ve idaresinin ona braklmas zorunlu deilse, netice deimez.Buna karlk hem klavuzun gemiye alnmas hem de geminin sevk ve idaresinin ona braklmas mevzuat gerei zorunlu ise, klavuzun bu nevine mecburi klavuz denir, onun kusuru ile meydana gelen atmadan donatan sorumlu olmaz, meer ki gemi adamlar kendilerine den vazifeleri yapmam olsunlar.Kusurlu klavuzun sorumlu olacana da phe yoktur.

-7-

b-Mterek kusurlu atma : arpan gemilerin hepsinin kusurlu olmas halinde, mterek kusurlu atma sz konusu olur.Mterek kusurlu atmada, arpan gemilerin donatanlar gemilere ve mallara gelen zararlardan dolay kusurlarnn arl orannda sorumlu olurlar.Yk sahibi zararnn tamamn donatanlarn birinden istemek hakkna sahip deildir.Zaten bilindii zere ykle ilgilinin ykn tand geminin donatanna mracaat imkan yoktur.Zira atmadaki kusur, tayann kanunen sorumlu olmad bir sevk kusuru tekil eder.rnein, bir atmada A gemisi % 30, B gemisi % 70 kusurlu ise, B gemisindeki zarara urayan yklerin sahibi, bu zararn yalnz % 30unu A gemisi donatanndan talep edebilir.Fakat buna karlk mterek kusurlu atmada can zararlar iin lm, yaralanma, shhatin bozulmas- donatanlarn mteselsil sorumluluu ngrlmektedir.Byle bir durumda zararn tamamn deyen donatann dier geminin donatan ve kusurlu gemi adamlarna olaydaki kusurlarnn arl orannda rcu hakk vardr.atma neticesi olan btn zararlar iin donatanlar snrl ayni sorumludur.Fakat donatann atmada ahsi kusuru varsa, snrsz sorumluluu sz konusu olur.atmada maddi zarar ve masraflar ile mahrum kalnan karn denmesi istenir. Tazminat davasnn taraflar: Davac, zarara uraayan geminin donatan, yk sahipleri ile gemideki yolcu ve gemi adamlardr. Daval ise, kusurlu geminin donatan ve kusurlu gem adamlardr.atma klavuzun kusurundan ileri gelmise ona kar da dava alabilir.atmadan doan tazminat davalar iki yllk bir zaman amna tabidir.Bu srenin balangc atmann meydana geldii tarihtir. Gemi Alacakls Hakk : Gemi alacakls hakk, gemi ve navlun (deniz serveti) zerindeki kanuni rehin hakkdr.Gemi alacakls hakk kanunda ngrlen belirli alacaklardan birinin domas ile birlikte sicil dnda mevcudiyet kazanr.Zaten bu hakkn gemi siciline tescili de mmkn deildir.Gemi alacakls hakk veren alacaklarn ortak zellii geminin iletilmesiyle ilgili olmalardr.Gemi alacakls hakk sahibi, alacan deniz servetinden, ipotekli alacaklarda dahil olmak zere dier btn alacaklardan ncelikle elde edebilir. Gemi icra takibinin balad sradaki haliyle, gemi alacakls hakknn karln tekil eder.Geminin ticaret gemisi olmas gerekmez.Yatlar, spor ve eitim gemileri zerinde de gemi alacakls hakk doabilir.Fakat donanmaya ait gemilerle mnhasran kamu hizmetine tahsis edilen gemiler zerinde gemi alacakls hakkna imkan tannmamtr. Gemiye borlunun malik olmas art deildir.Gemi iletme mteahhidinin bakasna ait bir gemiyi iletmesinden doan alacaklar iin de, gemi zerinde gemi alacakls haklar doar.Hatta donatan veya gemi iletme mteahidi olmasa bile tayana kar navlun mukavelesinden doan alacaklar iin de gemi alacakls hakk tannmaktadr.Gemi alacakls hakk deniz serveti zerinde ipotekle temin edilmi olsun veya olmasn dier btn alacaklardan ncelie sahiptir.Dier alacaklarn ve ipotein evvel veya domu olmas bu durumu deitirmez. Gemi Alacakls Hakknn Sona Ermesi : 1.Alacan herhangi bir ekilde (ifa, takas, yenileme gibi) sona ermesiyle, 2.Geminin kurtarlamayacak ekilde batmasyla, 3.Geminin zapt ve msadere edilmesiyle, 4.Geminin Trkiyede cebri icra yoluyla satlp parasnn tahsili ile, 5.Gemi ve kanuni rehin hakknn ayn elde birlemesiyle, 6.Gemiyi rzai satla iktisab eden kimsenin ilan yoluyla tebligat yaptrarak mahkemeden gelmeyen alacakllarn gemi alacakls haklarnn iptaline karar almasyla, 7.Alacan veya gemi gemi alacakls hakknn zaman amna uramas ile sona erer. Gemi alacakls hakkna ilikin zaman am sresi bir yldr.Ancak atmadan doan tazminat alacaklar ile kurtarma-yardm creti alacaklar iin iki yllk zaman am sresi ngrlmtr.Navlunun donatan tarafndan tahsili ile de navlun zerindeki, gemi alacakls hakk der.

-8-

Gemi Alacakls Hakknn Doduu Haller : 1.Gemi icra vastasyla satld takdirde son limandaki bekilik ve muhafaza masraflar. 2.Geminin seyrsefer ve liman resimleri, zellikle amandra, fener, karantina cretleri.nemle belirtmeli ki donatann, seyrsefer ilgili olmayan btn dier vergi borlar iin gemi alacakls hakk kabul edilmemitir. 3.Gemi adamlarnn Hizmet- Szlemelerinden doan alacaklar. 4.Klavuz, kurtarma-yardm cretleri vesaire. 5.Gemiye den mterek avarya borcu, 6.Kaptann kanuni temsil yetkisine dayanarak yapt deniz dnc ve dier kredi muamelelerinden doan alacaklar.Veresiye mal veya yakt alnmasndan ileri gelen alacaklar da buraya girer. 7.Tayana kar, donatan olmasa bile, yk ve bagajn teslim edilmemesinden veya hasara uramasndan doan alacaklar ile yolcu veya mal tama akitlerinin hi veya gerei gibi yerine getirilmemi olmasndan doan alacaklar. 8.Kaptann hususi birvekaletle deil, srf kaptan sfat ile sahip bulunduu kanuni yetkiye dayanarak yapt veya donatan tarafndan akdedilmi olup da, ifas kaptana den bir mukavelenin yerine getirilmemesinden yahut noksan veya fena ifasndan doan ve yukarda saylan bendlere girmeyen alacaklar.Bu boluk dolduran bir hkmdr. Yukardaki bendlerde ngrlmeyen, donatann snrl ayni sorumlu olduu dier alacaklar burada yer alr.rnein, donatann yapt bir romorkaj szlemesinin kt ifasndan doan alacakta olduu gibi. 9.Gemi adamlarndan birinin kusurundan doan alacaklar.rnein, kaptann yanl manevrasyla meydana gelen atma veya yalya bindirmeden doan alacaklar gibi. 10.i Sigortalar Kurumunun i hayatna ait sigorta kanunlar hkmnce donatanlardan isteyebilecekleri btn alacaklar (burada SSK) kastedilmektedir. Navlun Mukavelesinin Sona Ermesi : Navlun mukavelesi normal olarak ykn tanmas ve gnderilene teslimi ile sona erer.Ticaret Kanununda navlun szlemesinin vaktinden nce sona ermesine ilikin ayr hal ngrlmtr.Bu haller srasyla: 1.Belirli kanuni sebeplerle navlun szlemesinin kendiliinden hkmden dmesi, 2.Tatan veya tayann kanunda ngrlen sebeplere dayanarak navlun szlemesini feshetmesi, 3.Tatann, herhangi bir sebebe gerek olmakszn navlun szlemesinden caymasdr. Belirli Kanuni Sebeplerle Navlun Szlemesinin Hkmden Dmesi : Gemi veya ykn ziya halinde taraflardan birinin fesih hakkn kullanmasna bir gerek olmakszn, navlun szlemesi kendiliinden hkmden der.Bu halde kural olarak taraflardan biri dierine tazminat vermekle ykml deildir, meer ki gemi ve ykn ziya ilgililerden birinin kusurundan ileri gelmi olsun.Ancak yolculuk baladktan sonra bir kaza neticesi gemi zayi olmu, fakat yk kurtulmu ve emniyet altna alnmsa, yolculuun bu alan ksm tatann mesafe navlunu denen bir navlun demesi gerekir.Mesafe navlununun hesaplanmasnda yalnz mesafeler arasndaki matematik nisbet deil ayn zamanda vasati olarak masraflar, zaman rizikolar ve zahmetler itibar ile yolculuun alan ksm ile kalan ksm arasndaki nisbette gznnde tutulur. Tatan veya Tayann Belirli Kanuni Sebeplere Dayanarak Navlun Szlemesini Sona Erdirmesi : Yolculuun balamasndan nce veya sonra Ticaret Kanununda belirtilen hallerden birinin (TK 1083, 1088, 1096) gereklemesi ile taraflardan herbiri tazminat vermekle ykml olmakszn szlemeyi fesih hakkna sahiptir. Burada sz konusu olan haller, mutlak anlamda imkanszlk halleri olmayp, tam arter szlemelerinde az zamanda ortadan kalkmayaca anlalan dier navlun szlemelerinde byle bir artn aranmad engeller eklinde ortaya kar.Fesih (cayma) sebepleri iki grupta toplanm bulunmaktadr.Bunlardan birincisinde yolculuk balamadan nce ve sonra gemiye ambargo konulmas, yabanc bir devlet hizmeti iin el konulmas, varma liman ile ticaretin men edilmesi, ykleme veya varma yeri limannn abluka altna alnmas, ykn ykleme limanndan ihracnn veya varma limanna ithalinin yasaklanmas, dier bir kamu tasarrufu ile geminin yola kmasnn yahut ykn gnderilmesinin men edilmesi eklindeki engeller sz konusudur.kinci grupta ise, harp km olmas sebebi ile - 9-

gemi veya yk yahut her ikisinin zapt ve msadere tehlikesine maruz kalmas hali ngrlr.Ancak bu hallerin meydana gelmesinde taraflardan birinin kusuru mevcut olmaldr. Navlun szlemesinin hkmden dmesi halinde olduu gibi yolculuk baladktan sonra szleme feshedilmi ve yk belirli bir yere kadar tanp, emniyete altna alnmsa, bu takdirde tatan yolculuun alan ksm iin mesafe navlunu demekle ykmldr. Tatann Navlun Szlemesinden Caymas : Tatann caymas navlun szlemesinin tam arter, ksmi arter ve krkambar szlemesi olmasna gre farkl ekilde dzenlenmitir. 1.Tam arter Szlemelerinde : Tam arter szlemesinde tatan her zaman, yolculuk balamadan nce veya sonra navlun mukavelesinden cayabilir.Ancak yolculuk balamadan nce cayma halinde tatann deyecei pimanlk navlunu kararlatrlan navlunun yarsdr.Eer mal yklendikten sonra caylmsa, tatan pimanlk navlununa ilaveten ykleme ve boaltma masraflarn ve ykleme sresini aan boaltma gnleri iin srastarya cretlerini demekle ykmldr.Yolculuk baladktan sonra cayma halinde ise, tatan tam navlunu, boaltma masraflarn demek ve geminin durmas yznden tayann urad zararlar tazmin etmek zorundadr.Ancak tayan ykn boaltlmas iin yolculuu deitirmeye mecbur deildir. Burada nemle belirtmeli ki, yolculua balam saylmas iin geminin hareket etmesi art olmayp, bundan nce; a-Tatan tarafndan ykleme iinin tamamlam olduunun aka veya zmmen kaptana bildirilmesi, b-Yk tamamen veya ksmen teslim edilmi olup da bekleme sresinin bitmesi hallerinde de geminin yolculua balad kabul edilir. 2.Ksmi arter Mukavelelerinde : Tatanlardan biri veya bir kann ksmi arter mukavelesinden caymas halinde, pimanlk navlunu olarak tam navlunun denmesi gerekir.Bu tam navlundan teslim edilmeyen yk yerine tayann ykledii dier mallarn navlunu indirilir.Eer yk gemiye yklendikten sonra caylmsa, boaltmadan doan masraf ve zararlar da denmelidir. Boaltma yolculuun gecikmesine sebep olabilecekse, tatan ykn boaltlmasn isteyemez, meer ki dier btn tatanlar buna muvafakat etmi olsunlar.stisnaen tatanlarn hepsi birden caymsa, bu hale tam arter mukavelesinden caymaya ilikin hkmler uygulanr. 3.Krkambar Mukavelelerinde : Tatan her halde pimanlk navlunu olarak tam navlunu demek artyla krkambar mukavelesinden cayabilir. Ancak bu tam navlundan tayann o yk yerine ykledii baka mallarn navlunu indirilir.Eer tatan mallar ksmen veya tamamen yklendikten sonra caymsa, tam navluna ilaveten boaltma masraflarn, varsa srastarya cretini de demek zorundadr.Hemen belirtmeli ki, bu ikinci ihtimalde, ykn boaltlmas yolculuun gecikmesine sebep olacaksa, tatan ancak dier tatanlarn muvafakatn almak suretiyle mukaveleden cayabilir.Tayan da ykn boaltlmas iin yolculuu deitirmeye mecbur deildir. Tayann Sorumlu Olduu Balca Haller : 1.Tayann geminin balangtaki denize, yola ve yke elverisizliinden dolay sorumluluu : Tayan geminin balangtaki denize, yola ve yke yani sefere elverililiine ilikin ykmlln yerine getirmedii takdirde, bundan ileri gelen zararlardan sorumludur.Geminin sefere elverisizliinden ya yk ziya veya sadece bir gecikme zarar veyahut her ikisi birlikte ortaya km olabilir.TK 1019 gereince baz elverisizlik halleri iin tayann sorumluluktan kurtulma imkan mevcuttur.yle ki, gemiyi sefere elverisiz hale getiren - 10 -

bozukluk veya noksanl tayan, tedbirli bir tayann sarfetmekle ykml olduu dikkat ve zeni gstermesine ramen, yolculuun balangcna kadar kefedemediini ispat ederse, bundan doan zararlar iin sorumlu olmaz. Demek ki bu ekildeki gizli kalan elverisizlik sebeplerinden dolay tayann sorumluluu kabul edilmemitir. Hemen belirtmeli ki, buradaki tayann sorumluluu bir garanti sorumluluu olmayp, kurtulu beyyinesinden yararlanma imkannn daraltlm olmas dolaysyla arlatrlm bir kusur sorumluluudur. Gemiyi elverisiz hale getiren noksanlk ve bozukluun, tayann veya adamlarnn kusurundan ileri gelmi olmas gerekmez.Elverisizlik sebebini umulmayan bir hal veya herhangi bir tabii olay tekil etmi olabilir.u hale gre tayann geminin sefere elverisizliindeki kusuru, tedbirli bir tayandan beklenen zenle tesbiti mmkn elverisizlik sebebinin, yolculuun balangcna kadar kefedilmemi veya kefedilmi olmakla beraber bu noksanlk veya bozukluun yolculuun balangcna kadar giderilmemi olmas halinde ortaya kar. Yolculuk baladktan sonra geminin sefere elverisiz hale gelmesi, bu zel sorumluluun dnda kalr.Yklerin muhtelif limanlarda ykletilmesi halinde, sefere elverisizlik bakmndan yolculuun balangc her yk iin baka bakadr.u hale gre, stanbuldan ald ykler iin sefere elverili olan bir gemi, zmirden ald ykler bakmndan hareketten nce sefere elverisiz bir hale gelmi olabilir. 2.Tayan Yke zendeki Kusuru Sebebiyle Yk Ziya Veya Hasar in Sorumluluu : Tayan zen gstermemesi sebebiyle ykn ziya veya hasar iin sorumluluu ykn teslim alnmasyla balar, teslim edilmesine kadar devam eder.Bu sre zarfnda tayan zellikle yklerin istifi, tanmas, elden geirilmesi ve boaltlmasnda tedbirli bir tayann dikkat ve zenini gstermek zorundadr.Bu zen borcunun yerine getirilmemesi sonucu yke gelen ziya ve hasarlardan tayan sorumlu olur.Yke zen gsterilmesindeki gemi adamlarnn ve kendi adamlarnn kusurlar sanki tayann kendi kusuruymu gibi kabul edilir.Dier bir deyimle tayan bu kimselerin kusurlarn temsil etmektedir. Tayan kendi adamlarnn ve gemi adamlarnn geminin sevki ve sair teknik idaresindeki kusurlar ile yke verdikleri zararlar iin sorumlu tutulmamtr.u hale gre, bir ksm kusurlar ile baz zarar nevileri bakmndan tayann sorumluluu kaldrlmtr. Tayan sadece kusursuzluunu yani kendi ahsi kusurunun mevcut olmad gibi gemi adamlar ile kendi adamlarnn da kusurlar bulunmadn ispatla sorumluluktan kurtulamaz.Tayann sorumluluktan kurtulmas iin, ykteki ziya veya hasarn tedbirli bir tayann dikkat ve zeni ile dahi nne geilemeyecek sebeplerden ileri geldiini ispat etmesi gerekir. 3.Ykteki Zararn Tesbit Ve hbar : Gnderilen en ge teslim alma srasnda ykn durumunu say, l veya tartsn mahkeme veya yetkili makamlar yahut resmen tayin edilmi bilirkiiler aracl ile dier tarafn huzurunda tesbit ettirmelidir.Byle bir resmi tesbitle, tazminat davas iin delil temin edilmi olur.Bu ekilde bir tesbit yaptrlmad hallerde, gnderilen ykteki ziya ve hasar en ge teslim alma srasnda, eer ziya ve hasar haricen belli deilse teslimden itibaren gn iinde tayana veya temsilcisine yazl olarak bildirilmelidir.Resmi tesbit yoluna gidilmedii gibi byle bir ihbarn hi veya sresinde yaplmam olmas, gnderilenin tazminat talebine son vermez.Fakat ispat yk tayan lehine olmak zere yer deitirir.yle ki, bu halde, ykn konimentoda yazl olduu ekilde tamam ve hasarsz olarak teslim edildii, ayet mallarda bir ziya veya hasar sabit olursa, bu zararn tayann sorumlu olmayaca bir sebepten ileri geldii hususunda tayan lehine ikili bir karine ngrlr.Gnderilen ancak bu karinelerinaksini ispat ettii takdirde zararn tayana tazmin ettirebilecektir. Grld gibi, bu halde ykle ilgili ar bir ispat klfeti altna girmektedir. 4.Tayann Sorumluluunun Kanuni Snrlar : Ticaret Kanunu tayan iin belirli sorumsuzluk halleri kabul ettii gibi, onun sorumluluunun sz konusu olduu hallerde de baz snrlamalar ngrmektedir.

- 11 -

a-Ticari deerle snrlama : Tayann yk ziya veya hasar iin sorumluluu, mallarn varma limanndaki ve varma zamanndaki adi piyasa deeri (ticari deeri) ile snrldr.Bu deerden ykn ziya sebebiyle tasarruf edilen gmrk vesair masraflarla navlun indirilir.Varma limanna ulalmadd takdirde yolculuun bittii yer, yolculuk geminin ziya ile biterse ykn emniyet altna alnd yer varma yeri saylr.Mallarn hasar halinde ise, denecek tazminat mallarn hasarl haldeki sat deeri ile, hasarsz haldeki piyasa deeri arasndaki farktan ibarettir.Fakat bu mebladan gmrk ve dier masraflarn indirilmesi gerekir.Demek ki, gnderilen, ykn ticari deerini aan bir zarar bulunsa, rnein, mahrum kald kar, bu snrn dna gemi olsa bile, bu fazla ksmn tazminini talep edemeyecektir. b-Belirli bir mebla ile snrlama : Ticaret kanunu baz artlarn gereklemesi halinde, maln ziya ve hasar iin denecek tazminatn azami haddini tayin etmitir.yle ki, TK. 1114 madde gereince ykleten ykn cins ve kymetini ykleme balamadan nce bildirmemi veya bildirmesine ramen bu beyan konimentoya yazlmamsa tayan her beher koli veya para bana en ok 100.000 TL ile sorumlu olur.u hale gre tayan para veya kolinin ticari deeri 100.000 TLnin stnde ise, 100.000 TLyi eer bu deer bu meblan altnda ise ticari deeri demekle ykmldr.Snrlamada esas alnan koli ibaresiyle, ykn sandk, uval, paket veya ambalaj gibi herhangi bir ekilde muhafaza iine alnm olmas hali, ifade edilmektedir.Ykn bir kap iinde bulunmad yani bir muhafaza iine alnmad hallerde ise, paradan bahsedilir.Fakat para belirli bir ykn tamamn ifade etmeyip, kural olarak yke ait navlunun hesabnda mutat olan l birimi eklinde anlalmaktadr.rnein, 500 ton buday, 300 kilo kahve, 200 metrekp kereste yknde, navlun srasyla ton,kilo,metrekbe gre tayin ediliyorsa, burada herbir l biriminin bir para kabul edilmesi gerekecektir. c-Gemi ve navlunla (deniz serveti) snrlama : Donatan veya gemi iletme mteahhidi olan tayann ahsi bir kusuru veya garantisi olmadka, yk ziya veya hasar iin sorumluluu gemi ve navlunla snrldr.Buna karlk tayan, ayn zamanda donatan veya gemi iletme mteahhidi deilse, her zaman snrsz ahsi sorumludur. Ykn Ziya Veya Hasarndan Doan Dava Hakknn Dmesi : TK 1067. maddeye gre ykn ziya ve hasarndan dolay her trl sorumluluk davas bir yllk hak drc sreye tabidir.Bu bir yl teslimden veya mallar teslim edilmemilerse, teslim edilmi olmalar icap eden tarihten itibaren ilemeye balar.Ykle ilgili, dava hakknn dmeini nlemek iin, bir yl iinde mahkemeye bavurmak veya icra takibinde bulunmak zorundadr. Tayann Kanunen Sorumlu Olmad Haller : 1.Mutlak sorumsuzluk halleri : a-Geminin sevki veya bakaca teknik idaresindeki kusur: TK 1062. maddesi gereince tayan ahsi kusuru dnda, gemi adamlarnn ve kendi adamlarnn geminin sevki veya bakaca teknik idaresindeki kusurundan doan yk ziya veya hasar iin sorumlu deildir.Sevk kusuru geminin denizde hareketi ile ilgili olan tedbirlerdeki kusuru ifade eder.rnein, yanl manevra veya yanl rota takibi neticesi geminin karaya oturmasndan doan yk zararlar sevk kusurundan ileri gelen zararlardr.atmadaki kusur da sevk kusurunun tipik rneini tekil eder.Geminin bakaca teknik idaresindeki kusur ise, geminin bakm ve muhafazas ile ilgili tedbirlerdeki kusur olarak kabul edilir.rnein, gemi yola ktktan sonra arzalanan dmen veya kazann kaptan tarafndan tamir ettirilmemesi geminin bakaca teknik idaresindeki kusuru meydana

- 12 -

getirir.nemle belirtmeli ki, tayan, gemi adamlarnn yalnz yolculuk baladktan sonraki geminin teknik idaresine ilikin kusurlar iin sorumlu deildir.Eer bu kimselerin kusurlar, geminin yolculuun balangcndaki elverisizliine ilikin bulunuyorsai tayan sorumluluktan kurtulamaz.Dier bir deyimle, geminin balangtaki elverisizliinden doan yk zararlar bakmndan teknik idare kusuru sz konusu deildir. b-Yangn zararlar : Tayan ahsi kusuru olmakszn, kendi adamlarnn ve gemi adamlarnn kusurlaryla sebep olduklar yangndan doan yk zararlar iin de sorumlu deildir.Burada gemi adamnn kusurunun nevine gre bir ayrma gidilmeyip, yalnz ykteki zararn yangn zarar tekil edip etmediine baklr.Bu itibarla gemi adamnn ister teknik, isterse ticari kusurunun yangna sebep olmasnn herhangi bir nemi yoktur.Zira her iki halde de tayan ykteki zarar tazminle ykml olmaz.Ancak yangn, geminin yolculuun balangcndaki, elverisizliinden meydana gelmise, mutlak sorumsuzluk halinden bahsetmek mmkn deildir. c-Tatan veya ykletenin ykn cins veya deerini kasten yanl bildirmesi : TK 1064. maddesine gre tatan veya ykleten ykn cins veya deerinin konimentoda yanl gsterilmesine bilerek sebep olmusa, tayan her trl sorumluluktan kurtulur.Tayan bu kanuni sorumsuzluk halini, yalnz tatan veya ykletene kar deil, iyi niyet sahibi de olsa gnderilene kar da ileri srebilir. 2.Muhtemel sorumsuzluk halleri: Tayan, yk ziya veya hasarnn (denizin tehlike ve kazalar, harp hadiseleri, karklk ve ayaklanma, karantina snrlamalar, mahkemelerin el koyma kararlar, grev, lokavt ve dier alma engelleri, ykleten veya yk sahibi ile acentasnn ihmalleri, denizde can ve mal kurtarmadan veya kurtarma teebbsnden, ykn kendine zg sebeplerden) birinden domas ihtimalini ispat ederse kendisinin sorumlu olmadna ilikin bir karine ortaya kar.Grld gibi zarar sebebinin kesin bir ekilde ispatna gerek olmayp, bunun muhtemel bulunduunun ortaya konulmas yeterli saylmaktadr.Byle bir durumda her trl ispat klfeti ykle ilgiliye gemi olur.Tayan sorumlu tutmak isteyen ykle ilgili ya zarar verici halin meydana gelmesinde tayann temsil ettii bir kusurun bulunduunu veya zararn sz konusu halden domayp, tayan veya adamlarnn kusurlar ile sebep olduklar baka bir olaydan ileri geldiini ispat ederek yukardaki karineyi rtmelidir.Burada ispat gereken kusur, tayann her trl kusuru ile, gemi adamlar ile kendi adamlarnn ticari kusurlardr.rnein, tayan ykteki slanma zararn yolculukta uzun sre devam eden iddetli frtnadan denizin tehlike ve kaza hali- meydana geldiini, gemi jurnaline dayanarak ortaya koyarsa sorumsuzluk karinesinden yararlanr.Buna karlk gnderilen, ambar kapaklarnn gerektii ekilde kapatlmad iin ykn slandn yani gemi adamlarnn ticari kusurunun mevcut olduunu ispat ederek, tayan sorumlu klar. Navlun Mukavelesinin Taraflar ve Dier lgili ahslar : Tayan : Tayan, deniz yolu ile yk tamay taahht eden kimsedir.Tayan donatan olabilecei gibi, onun bakasnn gemisini deniz ticaretinde kullanan kimse, yani gemi iletme mteahhidi olmas da mmkndr. Tatan : Tatan, navlun mukavelesinde tayann kar tarafn tekil eden kimsedir.Tatann ykn maliki olmas gerekmez.Bir kimse rnein, nakliye komisyoncusu bakasnn malnn tanmasn temin iin tayanla szleme yapabilir.Bu halde tatan sfat maln sahibine deil, kendisine aittir.

- 13 -

Ykleten : Ykleten, navlun mukavelesine dayanarak, tanacak mal gemiye getiren yahut tayana teslim eden kimsedir.Ykletenle tatan sfat ayn ahsta birleebilir.Fakat ykletenin tatandan baka bir kimse olmas da mmkndr. Byle bir halde ykleten tayana kar tatann bir nevi temsilcisi durumundadr.Ykletene herhangi bir temsilciden farkl olarak tatana ait olan bir takm hak ve yetkiler tannmtr.yle ki, ancak ykletenin muvafakat ile yk gverteye konulaca gibi ykleten mal, tayan veya kaptana teslim ettikten sonra, onun iin konimentonun dzenlenmesini istemek ve bu suretle gnderileni tayin ve yk geri alabilmek gibi tasarruf yetkisine sahiptir. Bylece genellikle ykleten durumunda olan deniz ar satclarn gnderdikleri mallarn bedelleri teminat altna alnm olmaktadr.nk deniz ar satlarda (FOB, FAS) ou zaman navlun mukavelesini deniz ar alc yapar.Maln bedeli ekseriyetle tama ii bittikten sonra denmektedir. Gnderilen : Gnderilen, varma limannda yk teslim alma yetkisine sahip olan kimseye denir.Gnderilenin bu hakk konimentoya, konimentonun dzenlenmedii hallerde nc ahs lehine art olarak navlun mukavelesine dayanr.Gnderilen ayn zamanda tatan veya ykleten olabilecei gibi, bunlarn dnda bir kimse de olabilir.Deniz ar satlarn gelimesi sonucu olarak gnderilen deniz ar alc, komisyoncu veya bir banka olarak ortaya kar.Denizin ortasna dklmek zere p veya atk maddelerin tanmas iin yaplan navlun mukavelesinde ise gnderilenin sz konusu olmayaca aktr. Navlun Mukavelesinin eitleri : 1.Krkambar Mukavelesi : Krkambar mukavelesi, bir geminin tahsisi sz konusu olmakszn paralara ayrlm muayyen eyann deniz yoluyla bir yerden baka bir yere tanmas konusundaki szlemeye denir.Burada navlun mukavelesinin konusu tama vastasna deil, dorudan doruya tanacak eyaya ilikin bulunmaktadr.Krkambar mukavelesinde de yk tayacak gemi tayin edilir.Fakat tayan yk istedii herhangi bir yere ykleyebilir.Ancak ykletenin izni olmadka gverteye koyamaz.Krkambar mukavelesinin tanmndaki para maldan maksat, maln miktar, say, l veya arlnn belirtilerek muayyen hale getirilmi olmasdr. 2.arter Mukavelesi : arter mukavelesi, geminin tahsisi suretiyle eya tanmasnn taahht edildii szlemeye denir.arter mukavelesi tam arter ve ksmi arter olmak zere ikiye ayrlr. a-Tam arter Mukavelesi : Geminin tamamnn tatann yklerine tahsis edilmesi suretiyle yk tanmasnn taahht edilmesi halinde tam arter mukaveelesi sz konusu olur. b-Ksmi arter Mukavelesi : Geminin muayyen bir cz yars, drtte biri- veya belirli bir yerinin bir no.lu ambar- tatann yklerine tahsisi suretiyle yk tanmas taahht edilmise ksmi arter mukavelesi mevcuttur. arter mukaveleleri ya belirli bir veya birden ok sefer yahutta belirli bir zaman iin yaplr.Sefer esas zerinden yaplan arterlere sefer arteri-trip charter denir.rnein, bir geminin stanbul ile Samsun arasnda iki sefer iin yk tanmasna tahsis edilmesi halinde olduu gibi.Buna karlk gemi belirli bir sre iin tatana tahsis edilerek, yk tanmas taahht edilmise, zaman zerine arter-time charter mukavelesi sz konusu olur.rnein bir geminin alt ay sre ile tatana ait yklerin tanmasna tahsis edilmesi halindeki gibi. Bu sre iinde tatan gemiye istedii kadar sefer yaptrabilir.Meer ki taraflar szlemede sefer adedini de ayrca - 14 -

tayin etmi olsunlar.Hemen belirtmek gerekir ki, time charterin bir ikinci anlam daha vardr. Tatbikatta bir geminin kiralanmas da time charter terimi ile ifade edilir.Buna kira arteri de denilmektedir.Byle bir durumda ise, yk tanmas taahht edilmeyip, bir geminin kullanlmasnn bakasna terki sz konusu olduundan, navlun mukavelesinden bahsedilemez. Denize Elverililik Kavram : TK 817. maddesine gre tekne, umumi donatm, makine, kazan gibi esas ksmlar bakmndan, yapaca yolculuun tamamyla anormal tehlikeler hari, deniz tehlikelerine kar koyabilecek durumda olan bir gemi denize elverili saylr.Bu tanma gre mutlak anlamda deil, nisbi bir elverililik kabul edilmektedir.yle ki, geminin denize elverililii her mevsimde ve btn yolculklar bakmndan olmayp, sadece geminin yapaca belirli yolculuk ve belirli zaman gznnde tutularak tayin edilir.rnein, yazn Marmara Denizinde yapaca yolculukla, kn Atlantikte yapaca yolculuk iin, ayn gemide aranan elverililik artlar birbirinden farkldr. Yola Elverililik : TK 817. madde gereince bir geminin yola elverili olmasndan, evvela denize elverili olup, buna ilaveten tesisat, ykleme durumu, yakt, kumanya ve gemi adamlarnn yeterlilii ve says bakmlarndan yapaca yolculuun tamamyla anormal tehlikeler hari deniz tehlikelerine kar koyabilecek durumda olmas anlalr.Bu kavram bir taraftan geminin byklne dier taraftan yaplacak yolculua gre deiir.Gemi adamlarnn noksanl, ykn dengeyi bozacak ekilde kt istif edilmi olmas, yakt ve kumanyann eksiklii, geminin telsiz cihaznn arzal olmas, yola elverisizliin rneklerini tekil eder. Yke Elverililik : TK 1019 maddeye gre yke elverililikten maksat, geminin soutma tesisat da dahil olmak zere ambarlarn ykn alnmas, tanmas ve muhafazas iin elverili durumda olmasdr.rnein, daha nceki bir seferde tanm olan bir ykn ambarda brakt kt kokular veya rutubet gemiyi yke elverisiz hale getirir. Tayan geminin denize, yola ve yke elverili olmas iin tedbirli bir tayann sarfetmekle ykml olduu dikkat ve zeni gstermek zorundadr.Ancak yolculuun balangcna kadar gerekli zen gsterildii halde, arza ve noksanlk kefedilmemise, tayan bu elverisizlikten sorumlu olmaz. Donatma tiraki : Birden ziyade ahsn mterek mlkiyet eklinde malik olduklar bir gemiyi, aralarnda yapm olduklar akit gereince, cmlesi nam ve hesabna deniz ticaretinde kullanmalar halinde donatma itiraki mevcuttur. Yukarda grld zere donatma itiraki, bir gemi zerinde kapital ve iletme orta olan kimselerin kurduu birliktir.letme unsuru bakasna geer, mesela gemi iletilmek zere baka bir ahsa kiralanrsa donatma itiraki ortadan kalkar. Gemiyi ileten malikler baka bir tzel kii zellikle bir ticaret irketi haline gelmemelidirler.Zira bu takdirde o tzel kii veya irkete dair hkmlerine tabi olur.Donatma itiraki boluk dolduran bir messesedir. Donatma itirakinde mterek donatanlarn hisselerine itirak pay denir.Buna gemi pay ile itirakin dier malvarl zerindeki hisse ile itirakten doan sair btn hak ve borlar dahil bulunmaktadr. Donatma itirakinin idaresi iin mterek donatanlar isterlerse bir gemi mdr tayin edebilirler.Gemi mdr mterek donatanlardan biri ise oy ounluu, dardan bir ahs ise oybirlii ile seilir.Gemi mdr, kim olursa olsun her zaman ekseriyet karar ile azlolunabilir. Gemi mdrnn tayin ve azli ticaret ve gemi siciline kaydedilir.Gemi mdr ncc ahslara kar donatma itirakinin mutad ileri icaplarndan olan btn muameleleri ve hukuki tasarruflar yapmaya yetkilidir.Geminin deniz ticaretinde kullanlmas ile ilgili mukavelelerin yaplmas, geminin navlununun sigorta ettirilmesi gibi. Gemi mdr, donatma itirakinin ilerini tedbirli bir donatan gibi zenerek yapmaya mecburdur. Gemi mdr, kaptan tayin ve azil edebilir, kaptan sadece gemi mdrnn talimatna uymakla mkelleftir. Gemi mdrnn kanuni yetkisi iinde yapt muameleler ile mterek donatanlar hak kazanrlar veya bor altna - 15 -

girerler.Bu muameleler iin mterek donatanlar, aynen muameleyi kendileri yapm gibi sorumlu olurlar. Donatma itirakinin tzel kiilii yoktur. Donatma itirakinin borlarndan dolay mesuliyet yledir : Tek donatan borlarndan nasl mesul ise mterek donatanlar da ayn surette mesuldrler.Mahdut ayni mesuliyet hallerinde mterek donatanlar da ancak deniz serveti ile sorumludurlar.Deniz serveti bir btn olarak bu alacaklara karlk tekil eder.Snrsz mesuliyete tabi borlardan ise mterek donatanlar ancak itirak paylar nispetinde ve btn malvarlklar ile mesuldrler. Donatma tirakinin Sona Ermesi : 1.Geminin ziya (gemi kurtarlamayacak ekilde batar, msadere edilir veya icra yoluyla veya kaptan tarafndan zaruret dolays ile satlrsa), 2.Geminin btn paylarnn bir elde birletirilmesi.Bu halde tek donatan durumu ortaya kar. 3.Geminin devaml olarak deniz ticaretinde kullanlmaktan karlmas.Mesela geminin bir iletme mteahhidine verilmesi. 4.Donatma itiraki hakknda iflasn almas. 5.ounluk karar ile donatma itirakinin feshi. 6.Mahkeme karar ile donatma itirakinin feshi. Kaptan : Kaptan geminin sevk ve idaresi ile grevli ve belirli ehliyete sahip olan kimsedir.Seferde geminin tek hakimidir. Kaptan donatan tarafndan, donatma itirakinde gemi mdr tarafndan tayin olunur.Kaptan bir gemi adam olduundan Deniz Kanununun hkmlerine de tabidir. Kaptann Grevleri : Kaptan yola kmadan nce geminin denize ve yola elverili olmasna ve gemiye, gemi adamlarna ve yke ait belgelerin gemide bulunmasna dikkat etmeye mecburdur.Kaptan ykn yklenmesi, istifi ve boaltlmas srasnda da nezaret ve gerekli zeni gstermekle mkelleftir.Gemi kalkmaya hazr olunca kaptan ilk frsatta yola kmaya mecburdur. 1.Yolculuk srasnda : Kaptan bulunduu yabanc memleketin mevzuatna riayet etmek, acil sebepler olmadka daima gemide hazr bulunmak, tehlike halinde gerekli tedbirleri almak ve gemi jurnalini tutmakla grevlidir. 2.Yolculuk sonunda : Kaptann yolculuk srasnda vuku bulan btn kazalar, bunlar ister gemi veya ykn ziyana veyahut hasara uramasna, ister geminin bir barnma limanna girmesine veyahut herhangi bir baka zarara sebep olsun, gemi adamla-rnn tamam yahut ilerinden bir ksmnn itiraki ile mahkemede tesbit ettirmeye mecburdur. Bu tespit kazadan sonra varlan ilk limanda yaptrlacaktr.Burada kazalar ve uranlan zararlar, zararlarn nne geilmesi veya azaltlmas iin alnan tedbirler tam ve ak olarak tespit edilir.Bu suretle dzenlenen deniz raporu sz konusu kaza ve zararlar sebebiyle ortaya kan ihtilaflarda bir delil tekil eder. Kaptann Donatan Temsil Yetkisi : Bu yetki, gemi balama limannda bulunduu srada dar, gemi sefere km ise daha genitir.Gemi balama limannda iken kaptan tayfa tutabilir, gemi alacakls hakk sahiplerinin donatan aleyhine aacaklar davada onu temsil edebilir.Gemi balama liman dnda iken kaptann donatan temsil yetkisi ok genitir.Geminin iyi halde muhafazasna ve yolculuun selametle icrasna dair her trl muamele ve tasarruflarda bulunabilir.Kaptan balama liman 16

dnda tama mukavelesi de yapabilir. Kaptann yolculuk srasnda bu geni yetkileri eer muamele kredi ile yaplacaksa snrlamaya tabi tutulmutur. yle ki; her nevi kredi muamelesini kaptan ancak muamelenin zaruri olmas, bu zaruretin miktarn amamas art ile yapabilir.Kredi veren ahsn bu zarureti tahkik etmesi ve ona gre muamele yapmas gerekir.Zira zaruret hududunu aan muamele donatan balamaz, kaptann temsil yetkisi zaruret miktar ile snrldr. Kanun yolculuk srasnda ok istisnai hallerde kaptana gemiyi satmak yetkisi de tanmtr.Bunun iin geminin satna kati zaruret bulunmas, bu zaruretin bilirkii ve varsa konsolosun da- mtalaas alnmak suretiyle mahalli mahkeme karar ile tespit olunmas ve satn ak arttrma ile yaplmas arttr.Zaruretin tespitinde donatann menfaati esas alnr. Kaptann Tayan Temsil Yetkisi : Kaptan gemi ister balama limannda olsun ister yolculukta olsun konimento tanzim ve imza etmek hususunda kanunen tayan temsil yetkisine sahiptir. Kaptann Ykle lgilileri Temsil Yetkisi : Kaptan ykle ilgili olanlarn menfaatlerini korumak iin yolculuun devamnca mmkn olduu kadar yke bakmakla mkelleftir.Bir ziyann nne geilmesi veya azaltlmas iin hususi tedbirler alnmak gerektiinde kaptann ykle ilgililerin temsilcisi sfatyla menfaatlerini korumaya ve baka surette zararn nlenemeyecei hallerde yk satmaya, ykn muhafazas iin deniz dnc almaya ve sair ykn muhafazas ile ilgili muameleleri yapmaya yetkilidir. Kaptann Mesuliyeti : Kaptan btn ilerinde tedbirli bir kaptan gibi hareket etmeye mecburdur.Aksi takdirde kusurlu hareketinden doan zararlardan mesuldr.Tedbirli kaptan, bilgisi, kabiliyeti ve tecrbesi normal grevine bal kaptandr. Kaptan bu zen borcunu yerine getirmezse donatana, ykle ilgililere, yolcuya, gemi adamlarna, kredi muamelesi alacakllarna kar mesul olur.Donatann emrine uymu olmas kaptan yukarda saylan donatan dndaki kimselere kar mesuliyetten kurtarmaz. Geminin Tarifi : Tahsis edildii gayeye uygun olarak kullanlmas denizde hareket etmesi imkanna bal bulunan ve pek kk olmayan her trl tekne gemi saylr. Bir geminin denizde sefer yapabilmesi iin teknesine birok paralar eklenmektedir.Bunlardan bir ksm tekneye maddeten sk skya bal olup, gemi tahrip edilmeden kendisinden ayrlamaz.Mesela makine, kazan, pervane gibi.Bunlara geminin mtemmim czleri denir. Tekneye eklenen paralardan bir ksm ise geminin kullanlmas iin denizcilik rflerine gre devaml olarak gemide bulundurulmas gereken eylerdir.Mesela filikalar, deniz haritalar gibi.Bunlara da geminin teferruat denir.Tereddt halinde gemi demirba defterine yazl eyler teferruattan saylr.Bunlara geminin takmlar da denir.Geminin mtemmim czleri ile teferruat arasndaki hukuki fark, gemi zerindeki ayni haklar konusunda ortaya kar. su gemileri Ticaret Kanununun uygulama alan dnda kalmaktadr.su gemileri genel hkmlere ve Ticaret Kanununun kara ticaretine dair hkmlerine tabidir. Ticaret Gemisinin Tarifi : Denizde kazan elde etmek maksadna tahsis edilen veya fiilen byle bir maksat iin kullanlan her gemi, kimin tarafndan ve kimin nam ve hesabna kullanlrsa kullanlsn ticaret gemisi saylr. Ticari olmayan gemiler ise ticaret gemileri dnda kalan her trl gemilerdir.Bunlar da ksma ayrlmaktadr. Donanmaya ait harp gemileri ve yardmc gemiler, devlet veya baka bir kamu tzel kiisi tarafndan kamu hizme-- 17

tinde kullanlan gemiler, ele, okul gemileri ve ilmi aratrma gemileri. Gemi Vasfnn Kaybolmas : Kurtarlamayacak ekilde batan veya tamir kabul etmez hale gelen tekne, gemi vasfn kaybeder.Tamiri hi veya bulunduu yerde mmkn deilse ve tamir edilebilecei bir limana gtrlemezse tamir kabul etmez gemi saylr.Kurtarlamayacak hale gelen tekne ise gemi olmaktan kp enkaz haline gelir. Balama Liman : Bir geminin balama liman, o gemiye ait seferlerin idare olunduu limandr.Bu liman genel olarak donatann ticaret merkezinin bulunduu limandr.Gemi siciline gemi ile beraber balama liman da tescil edilir. Balama limannn hukuki nemi : 1.Gemi, balama limannn tabi olduu sicil dairesinde tescil olunur.Ancak, bir geminin seferleri yabanc bir limandan idare edilecekse veya balama liman yoksa maliki gemisini diledii yer siciline tescil ettirebilir.Bu son halde, gemi seferlerinin ya karada bir ehirden idare olunmas veya kk gemilerde, gemi iinden idare olunmas, yani limanda bir i merkezinin bulunmamas sz konusudur.Bu halde, geminin tescil olunduu liman balama liman olarak kabul edilir. 2.Kaptann donatan temsil selahiyeti, geminin balama limannda olup olmamasna gre deiir.Gemi balama limannda iken bu selahiyetin hududu dar olup gemi sefere knca ok genilemektedir. 3.Donatanlara kar bu sfatlarna bal olarak alacak btn davalarda balama liman mahkemeleri de yetkilidir. Gemi Mlkiyetinin Kaybedilmesi : Gemi mlkiyetinin hukuki muamele ile devri, mlkiyet hakkndan feragat (terk) hallerinde, devir ve terk eden kimsenin mlkiyet hakk sona erer.Geminin kurtarlamayacak ekilde batmas halinde zerindeki gemi mlkiyeti hakk kaybolur.Gemi mlkiyetinin zaman am ile kazanlmasnda eski malikin mlkiyet hakk sona erer.Dier yandan kamu hukukunun eitle kanun hkmlerine msteniden geminin msadere edilmesi ile malikinin hakk sona erer.TTKnn 832. maddesi de bir msadere halini dzenlemektedir. Trk Bayra ekme Hakknn Kazanlmas : Kanundaki prensibe gre, yalnz Trk gemileri Trk bayran ekebilirler.Maliki Trk olan gemi Trk gemisidir. Ancak bu konuda u ihtimaller ortaya kar : 1-Gemi bir tek kiinin mal ise, bu ahsn Trk olmas gerekir. 2-Gemi birden ok kiinin mal ise; a-Maliklerin hepsinin Trk olmas gerekir. b-Donatma itiraki eklinde iletiliyorsa, donatma itirakinin Trk ticaret siciline tescil edilmi olmas, gemi paylarnn yarsndan fazlasnn Trklere ait olmas ve gemi mdrnn Trk olmas lazm ve kafidir. 3-Gemi tzel bir kiinin mal ise; a-Tzel kiinin nevi ne olursa olsun Trk kanunlarna gre kurulmu olmaldr. b-Teekkl, messese, dernek ve vakflarda idare organn tekil eden ahslarn ekseriyetlerinin Trk olmas gerekir. c-Trk ticaret siciline tescil edilmi ticaret irketlerinde ise irketi idare ve temsil etmeye yetkili olanlarn (ortaklarn) ekseriyeti Trk olmak ve irket mukavelesine gre oy ounluu Trk ortaklarda bulunmak gerekir.Anonim veya sermayesi paylara blnm komandit irketlerde ayrca hisse senetleri nama yazl ve bakalarna devri irket ynetim kurulunun iznine bal olmas arttr. stisnalar : Ticaret Kanunumuz baz hallerde yukarda saylan artlara sahip bir Trk gemisinin yabanc bayrak, bu artlar haiz olmayan bir yabanc geminin istisnaen Trk bayra ekebileceini kabul etmitir. - 18 -

a-Bir Trk gemisinin yabanc bayrak tamas u artlarla mmkndr: Bir Trk gemisi yukarda belirtilen vasflara sahip olmayan bir ahsa en az bir yl sre iin kendi namna iletmek zere braklm olursa, malikin talebi zerine, gemiyi iletecek ahsn tabi olduklar memleket kanunlar msait olmak artyla Ulatrma Bakanl tarafndan yabanc bayrak ekme izni verilir.zin en ok iki yl iin verilebilir, uzatlmas mmkndr.Bu ekilde izin alnm olan bir Trk gemisi, izin sresince yabanc bayrak eker, Trk bayra ekemez. b-Yabanc bir geminin Trk bayra ekmesi aadaki artlara baldr : Yabanc bir gemi, yukarda aklanan vasflara sahip bir gerek veya tzel kiiye, kendi adna iletilmek zere en az bir yl sre ile braklm olursa, geminin mensup olduu memleket kanunlarnda Trk bayra ekmesine engel bir hkm olmamass artyla ve gemi malikinin muvafakati ile Ulatrma Bakanl tarafndan Trk bayra ekilmesine izin verilir.Bakanlka bu izin en ol iki yl iin verilir, uzatlmas mmkndr.Trk mevzuatnn kaptan ve gemi zabitleri hakkndaki hkmlerine de uyulmas gerekir.Bu ekilde izin alm olan bir gemi Ulatrma Bakanlnca zel bir sicile kaydedilir ve izin sresince Trk bayra tama hakkna ve Trk gemilerine ait dier haklara sahiptir. Bayrak ekme Hakknn Kullanlmas : Trk bayra ekme hakkna sahip bir geminin bu hakkn kullanabilmesi iin gemi tasdiknamesi ad verilen bir belgeyi gemi sicil memurluundan alm olmas gerekir.Bu geminin sicil kaydnn bir rneidir.Gemi tasdiknamesi ancak sicile kaytl gemilere verilir. Bir gemi Trkiye dnda Trk bayran ekme hakkn kazanrsa geminin bulunduu yerdeki Trk Konsolosu tarafndan Trk bayran ekme hakkna dair verilecek bayrak ahadetnamesi gemi tasdiknamesi yerine geer.Bayrak ahadetnamesi ancak bir yl iin muteberdir.Yolculuk mcbir bir sebep yznden uzad takdirde mddet de uzar. Bir Trk tersanesinde ina edilmi olup Trk bayran ekme hakkna sahip olmayan gemilere Ulatrma Bakanlnca gidecekleri yere kadar geerli olmak zere bir ahadetname verilebilir. Yabanc bir gemiye istisnaen ve yukarda aklanan kanuni artlarn gereklemesi halinde Trk bayra ekme izni verildii takdirde bu gemilere Ulatrma Bakanl tarafndan bir bayrak ahadetnamesi verilir ve izin sresi iinde bu belge ile Trk bayra ekilir. Ticaret Kanununun 829. maddesine gre 18 grostan kk gemiler gemi tasdiknamesine ve bayrak ahadetnamesine ihtiya olmakszn Trk bayran ekebilirler.Bu gemilerin gemi siciline tescili mecburi olmad iin sicil dairesinden alnacak bir belgeye sahip olmadan bayrak ekebilirler. Trk Bayra ekme Hakknn Kaybedilmesi : Trk bayra ekme hakknn kazanlmas iin kanunda gsterilen artlarn kalkmas ile bu hak sona erer. Donatma itiraki iin zel hkm vardr.Buna gre: Bir donatma itirakinde geminin yarsndan fazlasna sahip olan mterek donatan veya donatanlar Trk vatandaln kaybeder yahut paylar temlikten baka suretle yabancya geerse gemi bir sene mddetle Trk bayra ekme hakkn muhafaza eder.Ancak, bu mddetin alt ay getikten sonra geminin en az te birine sahip olan dier mterek donatanlarn ekseriyetle verecekleri karar zerine sicil dairesinden o gemi paynn sahibi hesabna ak arttrma ile satlmas istenebilir.Arttrmaya sat talebinde bulunanlar dahi girebilirler.hale, ancak bir Trk vatandana yaplabilir. Gemi Sicili : Gemilerin kaydedildikleri sicile gemi sicili denir.Trk sahilleri on sicil dairesine ayrlmtr.Trabzon, Samsun, zmir, Zonguldak, stanbul, Bandrma, anakkale, Antalya, skenderun ve Mersin.Her sicil dairesi birok balama limann iine almaktadr.Gemi sicilleri, liman bakanlnda alan sicil memurlar tarafndan orann asliye hukuk mahkemesinin nezareti altnda tutulur.Sicil memurunun kararlarna kar asliye hukuk mahkemesine ikayet ve itiraz edilebilir.Ticaret mahkemesi olan yerlerde bu ticaret mahkemesidir. - 19 -

Ticaret Kanunu tescil bakmndan gemileri yle ayrmtr : 1-Tescili caiz olmayan gemiler : Donanmaya ait harp gemileri ve yardmc gemilerle mnhasran amme hizmetine tahsis edilmi olan devlet veya dier kamu tzel kiilerine ait olan gemiler gemi siciline tescil edilemezler. 2-Yukarda belirtilenlerin dnda kalan btn gemiler gemi siciline tescil edilebilirler.Bunlar da ikiye ayrlr : a-18 gros tonilato ve st ticaret gemilerinin tescili mecburidir. b-18 gros tonilatodan kk ticaret gemileri ile tonilatosu ne olursa olsun tescili caiz dier gemilerin (yatlar, eitim gemileri, spor, ilmi amalar iin tahsis edilmi gemiler) tescili ihtiyaridir. Her gemi balama limannn tabi bulunduu sicil dairesinde tescil olunur.Balama liman yurt dnda ise veya yoksa malik gemisini istedii sicil dairesine tescil ettirebilir. Konimento : Konimento tayan tarafndan tek tarafl olarak dzenlenen, maln gemiye ykletildiini veya teslim alndn belgeleyen, tanmas ve gnderilene teslimi taahhdn belirtmeye yarayan, mal temsil eden, kymetli evrak niteliinde bir senettir.Konimento mal gemiye alndktan sonra, ykletenin talebi zerine tayan tarafndan dzenlenir.Tayandan baka kaptan veya donatann bu konuda yetkili herhangi bir temsilcisi de (acenta) tayan namna konimento dzenleyebilir.Bu kimseler tayann kaanuni temsilcisi olarak kabul edilmektedir.Herhangi bir talep olmadan konimento verilmesi gerekmez.Fakat i hayatnda oynad nemli rol sebebiyle, hemen her tamada konimentonun dzenlenmesi istenmektedir. zellikle deniz ar satmlardan doan borlarn denmesinde sz konusu olan akreditif ilemlerinde konimentonun dzenlenmesi zorunludur. Ykleten istek zerine, konimentonun kendisi tarafndan imzalanm suretini kaptana vermeye mecburdur.Kaptan kopyas denilen konimentonun bu nshas sadece ispat vastas olup, gerek anlamda konimento saylmaz. Dzenlendii an, maln gemiye yklenip yklenmemesine gre konimento tesellm ve ykleme konimentosu olmak zere ikiye ayrlr.Tesellm konimentosu, maln gemiye yklenmesini beklemeden tayan tarafndan teslim alnmas halinde verilen konimentoya denir.Ykleme konimentosu ise, mal gemiye yklendikten sonra verilen konimentodur.Konimentonun normal eklini ykleme konimentosu tekil eder.Bu konimento, mal gemiye alnr alnmaz, daha nce teslim srasnda verilmi olan muvakkat makbuzu veya varsa tesellm konimentosunun iadesi karlnda dzenlenir.Tayan veya kaptan yeni bir konimento dzenleyecekleri yerde, isterlerse tesellm konimentosuna mallarn yklenmi olduunu, ykleme tarihini ve geminin ismini kaydederek ykletene verebilir ler.Byle bir konimento da ykleme konimentosu hkm ve deerindedir.Konimentonun normal eklini ykleme konimentosu tekil etmekle beraber, istisnaen ticari hayattaki ihtiyalarn neticesi olarak tesellm konimentosuna yer verilmitir.Tesellm konimentosu zellikle muntazam tarife ile sefer yapan gemilerinnakliyatnda bir rol oynar.yle ki, tarife icab gemi limanda ksa bir sre kalacandan tayann daha nceden eyalar teslim almas gerekir.Teslim alnan mallar rhtm ambarlarnda muhafaza edilir.Bu suretle, gemi limana gelince, yklemeyi ksa bir zamanda bitirmek mmkn olabilecektir.Tesellm konimentosunun verilmesi, tayan lehine olarak ykle ilgililerin mallarn nceden getirmelerinde tevik edici bir rol oynar.Bylece ykle ilgililer de yklemeyi beklemeden mal zerinde tasarruf imkan elde etmi olurlar. Tesellm konimentosunun bu faydalar yannda baz sakncalar belirtilmelidir.Bir tesellm konimentosunun hamili, maln yklenip yklenmediini, ykleme zaman konularnda herhangi bir bilgiye sahip olamaz. esellmden sonra maln depoda veya rhtmda veyahut ykleme srasnda ziya ve hasara uramas da mmkndr.Tesellm konimentosu bu konuda da bir fikir vermez.Bu sakncalarndan dolay, tesellm konimentosu deniz ar satlarda ekseriya ifa olarak kabul edilmez.Keza byle bir senet karlk gsterilerek kredi temini de mmkn deildir.Bu ekilde dk bir iktisadi deer ifade ettii iin, ykletene, mallarn gemiye alnmasndan sonra tesellm konimentosunun iadesi karlnda ykleme konimentosunun verilmesini istemek hakk tannmtr. Konimento ykn tanmasyla birlikte, varma limannda onun yetkili hamiline teslim taahhdn ihtiva etmektedir.Konimentonun yetkili hamili, devir ekline gre (nama, emre, hamile) onu usulne uygun olarak inkisab eden kimsedir.Varma limannda konimentonun bir tek nshasnn yetkili hamili mal teslim almak hakkna sahiptir. Ancak ayn mal iin dzenlenen birden fazla konimento nshas ayr ayr kimselere devredilmi olupta, bu kimseler varma limannda maln verilmesi iin ayn zaman mracaat ederlerse, bu takdirde kaptan hepsinin talebini reddederek, mal emin bir yere depo etmekle ykmldr.Byle bir halde maln gerek maliki konimentonun ilk nce devredilen nshasnn hamili veya bu nshay muhtelif devirler sonunda elinde bulunduran kimsedir.Grld gibi - 20 -

byle bir halde ncelik ilkesine yer verilmi olup, genel hkmlerdeki iyi niyetle iktisab yoluna imkan tannmamtr.Eer konimento hamillerinden biri, dierlerinden nce kaptana bavurup mal teslim almsa, artk bu kimseden gerek malik olmadn ileri srlerek maln iadesi istenemez.Bylece maln ncelikle teslim alnmas vakas, konimentonun ilk ciro ve teslimine tercih edilmektedir. Tk. 1098 ve 1114. Maddedeki Konimentoya likin Kaytlar : 1.Tayann Ad : Tayann ad ve soyad veya ticaret nvannn konimentoda yer almas gerekir.Zira tayan konimento ile bor altna giren kimsedir.Fakat tayann adnn gnderilmemesi konimentonun geerliliini ortadan kaldrmaz.Eer konimentoyu tayan veya acentas dzenlemise tayann ad ayrca gnderilmese de, bu takdirde konimentoyu imza eden veya nam ve hesabna imza edilen kimsenin tayan olduu meydandadr.Buna karlk, konimentoyu kaptan veya donatann bu hususta yetkili temsilcisi dzenlemise yine tayann adnn belirtilmemesi halinde TK. 1099. maddesine gre donatan tayan saylr. 2.Kaptann Ad : Kaptann adnn konimentoya yazlmasnn amac, yk sahiplerinin gereinde (TK. 972, 973, 1242 m.) ona bavurmalar bakmndan kolaylk salanmasdr.Fakat gemi ikame klozu kaptana ait kaydn nemini azaltt gibi, zellikle muntazam posta seferi yapan gemilerin konimentolarnda ok defa bu kayda yer verilmez. 3.Ykletenin Ad : Ykletenin adnn gsterilmi olmas, gnderilen olarak bir ahsn adnn yazlmad sadece emre kaydnn bulunduu konimentolar bakmndan bir neme sahiptir. 4.Gnderilenin Ad : Konimento dzenlendii srada henz gnderilen belli olmayabilir.Bu durumda ykleten kendini gnderilen olarak gsterebilir.Bunun iin yukarda grld gibi, ykletenin adnn yazld konimentoda yalnz emre kayd da yeterlidir.Hamile konimentolarda ise gnderilenin konimento metninden anlalmas mmkn olamaz. 5.Geminin Ad ve Tabiyeti : Geminin ad ve tabiyeti de konimentoda gsterilecek husular arasnda yer alr.Fakat zellikle krkambar mukaveleleri ile ilgili konimentolarda ok sk kullanlan gemi ikame klozlar sebebiyle bu gibi kaytlarn fazla bir deeri yoktur.Geminin adnn konimentoda belirtilmesinin faydas, gnderilenin ykn hangi gemiye yklenmi olduunu ve ne zaman varma limanna geleceini renmesi, ykn yolculuktaki mukadderat hakknda az ok bilgi sahibi olmas bakmlarndan sz konusu olur.Geminin tabiyetinin belirtilmesi kacak anlamazlklarda bayrak kanununun gerektii hallerde nem kazanr. 6.Ykleme Liman : Ykleme liman ykn yklendii veya yklenmesi gereken limandr.Genellikle konimentonun dzenlendii limandr.Konimento iin zorunlu bir kayt tekil etmedii halde maln meneini ispattaki zel nemi bakmndan bu hususa konimentoda hemen yer verilir. 7.Boaltma Liman : Tayann yk teslim borcunun ieriini tayin bakmndan boaltma limannn gsterilmesi nem tar.Bununla beraber boaltma limannn mutlaka konimento dzenlendii srada gsterilmesi de gerekmez.Bunun yerine konimentoda boaltma limanna dair talimat alnacak liman gsterilmelidir. - 21 -

8.Ykle lgili Kaytlar : Konimentoda bulunmas gereken en nemli kaytlar, ykle ilgili olanlardr.Ykn cins, l, say, tart ve markalar ile haricen belli olan hal ve mahiyetlerinin konimentoda gsterilmesi icap eder.Yine bunun gibi maln deerinin bildirilmi olduu hallerde bu hususa ilikin bir anlama varsa bunun da kaydedilmesi gereklidir.Tanacak maln ayrt edilmesine yarayan bu kaytlarn yazlmamas halinde konimento meydana gelmi olmaz. 9.Navluna Ait artlar : Konimentoya navlunun varma yerinde gnderilen tarafndan denecei veya navlunun pein tahsil edilmi olduu yazlr.Fakat bu hususta kira szlemeine atf da yaplm olabilir.Konimentoda navluna ait hibir kayt yoksa, gnderilen yk teslim almasna ramen navlunu demekle ykml olmaz. 10.Konimentonun Tanzim Yeri ve Tarihi : Konimentonun tanzim yrinin bilinmesi, tabi olaca ekil artlar bakmndan nem tar.Zira konimentoda uyulmas gereken ekil artlar dzenlendii lkenin kanununa gre tayin edilir.Konimentonun dzenlendii tarih de, maln gemiye yklendii veya teslim alnd tarihi gsterir.Deniz ar satlarda ykleme iin belli bir gn tayin edilmise, alc, sonraki tarihte dzenlenen bir konimentoyu kabul etmeyerek sat szlemesinden dnebilir. 11.Konimentonun Ka Nsha Dzenlendii : Tayan, ykletenin istedii sayda konimento dzenlemeye mecburdur.Btn nshalarn ayn methinde olmas ve her birinde ka nsha dzenlendiinin belirtilmesi gerekir.Baz ilemler iin konimentonun btn nshalarnn ibraz gerektiinden bu kayt nemlidir. 12.mza ve Pul : Konimentonun tayan veya onu dzenleyen kimse tarafndan imza edilmesi konimentonun geerlilii iin arttr. Bundan baka konimento damga resmine de tabidir.

Donatan : Donatan gemisini deniz ticaretinde kullanan gemi sahibine denir.Donatan olmann artlar unlardr : 1.Bir ticaret gemisi mevcut olmaldr. 2.Ticaret gemisinin sahibi bulunmaldr.Birden ok kimse, tzel kiiler, ticaret irketleri ve hatta devlet ticaret gemisinin sahibi ve donatan olabilirler. 3.Ticaret gemisinin sahibi gemiyi kendi adna ve kazan maksadyla iletmelidir.Gemisini bakasna kiraya veren kimse donatan deildir.Ticaretin menfaat ve rizikolarnn donatana ait olmas gerekir. Gemi letme Mteahhidi : Kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adna deniz ticaretinde bizzat veya kaptan marifetiyle kullanan kimse nc ahslarla mnasebetlerinde donatan saylr.Gemi iletme mteahhidi gerek veya tzel kii olabilir.Bu ahsn bakasna ait bir gemiyi kendi adna deniz ticaretinde kullanmas gerekir. Srrogatlar : Snrl ayni mesuliyete konu tekil eden gemi veya navlunun yerine geerek deniz servetine dahil olan deerlere srrogat ad verilmektedir.Kanun bu deerlere de gemi veya navlun yerine veya onlarn yannda alacaklnn el uzatabilmesini kabul etmitir.Srrogat ad verilen deerler (hak ve alacaklar) unlardr : - 22 -

Kaptan yolculuk srasnda kanuni yetkisine dayanarak gemiyi satmsa sat bedeli, gemi Trkiyede cebri icra ile satlmsa ihale bedeli gemi veya navlunun feda edilmesi karl olan mterek avarya garame alacaklar; geminin ziya veya hasara uramas veyahut ykn ziya ve hasar sonucunda navlunun eksilmesi hallerinde hukuka aykr hareketiyle bu zararlara sebep olan kimse tarafndan donatana denecek tazminat geminin donatan tarafndan rzaen satlp temliki halinde yeni malikin mahkeme karar ile gemi alacakls haklarn iptal ettirdii alacakllara kar sat bedeli. Yukarda gsterilen deerler donatan tarafndan tahsil edilinceye kadar srrogat tekil ederler.unlar srrogat deildir: 1.Geminin rzaen satlmas halinde sat bedeli.Bu halde gemi zerindeki mesuliyet sona ermez.Bu sebeple sat bedelinin srrogat olmasna ihtita yoktur. 2.Geminin veya navlunun sigortal olmas halinde sigorta tazminat. Gemilerin Sicilden Terkini : Gemi kurtarlamayacak ekilde batar veya tamir kabul etmez hale gelir, yahut Trk bayran ekme hakkn kaybederse talep zerine sicilden kayd silinir.Son halde gemi zerinde varsa ipotekli alacakllarn ve ipotek zerinde hak sahibi olan nc ahslarn muvafakatlar arttr.Tescili ihtiyari olan gemilerin kayd, malikinin talebi ile her zaman sicilden terkin edilirler. Gemi baz hallerde sicil memuru tarafndan sicilden resen terkin olunur.yle ki; tescili caiz olmayan bir gemi tescil edilmi olur veya sicil memurluu tarafndan geminin kurtarlamayacak ekilde batt, tamir kabul etmez hale geldii veya Trk bayra ekme hakkn kaybettii renilirse, sicil memuru, Ticaret Kanununun 35. maddesi gereince nce ilgilileri ihbara davet eder, verilen sre iinde ilgililerce itiraz edilmez veya ileri srlen itirazlar mahkemece yerinde grlmezse gemi kaydn sicilden siler.Tescil edilmi bir gemi hakknda yirmi yldan beri hibir kayt muamelesi yaplmam ve Ulatrma Bakanlndan alnan izahata gre de geminin artk mevcut olmadna veya denizcilikte kullanlamayacak hale geldiine kanaat getirilmi olursa, gemi zerinde ipotek veya intifa hakk bulunmad takdirde, sicil memurunun teklifi zerine mahkeme 852. maddede yazl merasime hacet kalmakszn gemi kaydnn terkin edilmesine resen karar verir. Gemi potei : Gemi ipotei sicile kaytl bir gemi veya pay zerinde tesis olunan ve alacaklya gemi veya pay sattrarak bedelinden alacan ncelikle almak yetkisini veren ayni bir haktr.Gemi ipoteinin tesisi iin geminin maliki ile alacaklnn anlamalar ve ipotein gemi siciline tescili lazmdr. Deniz ticaretinde kapital unsurunu tekil eden gemi byk ekonomik deere sahiptir.Bu sebeple bugn kredi olmadan bir gemi edinmek hemen hemen imkanszdr.Btn gemi almlar ve inaalar kredi ile yaplmaktadr.Gemi iletenin alaca krediye karlk gsterebilecei en deerli varl gemisidir. Borlu donatan, gemi elinde olmaynca deniz ticareti yapamaz ve borcunu deme imkan elde edemez.kinci olarak alacakl rehin olarak teslim ald gemiyi muhafaza etmek iin pek ok masraf ve klfete katlanacaktr.te bu gibi mahzurlar nlemek iin kanun, sicile kaytl gemilerin teslimi mecburiyeti olmadan sadece gemi siciline kayt suretiyle rehin tesisini kabul etmitir.Buna gemi ipotei denmektedir. Bir gemi zerinde birden ok ipotek hakk tesis edilebilir.Gemi zerinde tesis edilen ipoteklerden her birinin bir derecesi vardr.1.derece, 2.derece, 3.derece gibi.Bu sraya gre derecelerden nceki sonrakilerden nce gelir. 1.derecedeki alacakl alacan elde etmeden 2.derecedeki alamaz.Derecenin tesis tarihinin nemi yoktur. Evvelki bir derecedeki ipotein sona ermesi halinde sonrakiler kendiliinden bir st dereceye ykselemezler. Gemi maliki, boalan dereceye yeni bir ipotek tesis edebilir.Buna sabit derece sistemi denmektedir. Geminin balama liman dnda ve zaruret halinde kaptan tarafndan satlmasyla gemi zerindeki ipotekler sona erer. Bilgi in : Navlun mukavelesinin ifa edilebilmesi iin, sras ile szlemede kararlatrlan geminin yolculua hazrlanmas, zamannda ykleme limannda hazr bulundurulmas eyann yklenmesi, yolculuun yaplmas, varma limannda - 23 -

eyann boaltlmas ve gnderilene teslim edilmesi gereklidir. Geminin yolculua hazrlanmas ancak sefere dier bir deyimle denize, yola ve yke elverili hale getirilmekle mmkndr.Bu, tayann en nemli borlarndan biridir.Ancak bu suretle, deniz yolculuu zararsz bir ekilde tamamlanabilir.Sefere elverili geminin ykleme yerine yanatrlmas da, gemiyi yolculua hazrlama borcunun bir dier gereini tekil eder. Navlun mukavelesine konan (fio- free in and out) klozu ile ykleme ve boaltma masraflarn tatan zerine alm olur. Navlun donatan tarafndan tahsil edilinceye kadar deniz servetine dahil olup tahsil eildii anda kara servetine geer.u halde navlun, denmedii veya denip de henz kaptan yahut acentann elinde bulunduu mddete deniz servetine dahildir. Deniz serveti, gemi navlun ve srrogatlardr. hraz : Sahipsiz bir mala malik olmak kasdyle el koymaya ihraz denir.Gemilerin ihraz sicile kaytl olup olmadklarna gre deimektedir. Mallar, varma limanndan nce, ara limannda alnmak istenirse, bu takdirde konimentonun btn nshalarnn iadesi gerekir.Yalnz konimento nama yazl ise, ykleten ve konimentoda ad yazl gnderilen muvafakat ettikleri takdirde, konimentonun hibir nshas verilmese de yk teslim edilir.Ancal tayan byle bir durumda, ileride bir tazminat talebiyle karlalabilmesi ihtimalini gznnde tutarak, mal verdii kimseden bir teminat gstermesini isteyebilir. Konimento devir ekilleri asndan nama, emre ve hamile olarak dzenlenebilir.Nama yazl konimento, sadece gnderilenin isminin kaydedildii konimentodur.Bu tip konimento, dier nama yazl senetlerde olduu gibi temlik beyan ve senedin teslimi ile devredilir.Tatbikatta bu tip konimentoya ender rastlanr.Emre kaydnn yer ald konimento emre yazl konimentodur.Zira konimento ticari senetlerden farkl olarak doutan deil, iradi bir emre yazl senet niteliindedir.Emre yazl konimentonun devri senedin cirosu ve teslimi ile yaplr.Ticari hayatta en ok bu nevi konimento dzenlenmektedir.Hamile yazl konimento senet metninde gnderilen olarak bir kimsenin adnn ve emre kaydnn yer almad konimento tipidir.Hamile yazl konimentolar sadece senedin teslimi ile devredilir.Uygulamada bu tip konimentolara pek az rastlanr. Klastan karlma : 1.Gemi batt takdirde, hem sicilinden ve hem de klastan karlr. 2.Gemi sahibi, klas denetiminin istedii hususlar yerine getirmezse, 3.Gemi sahibi, klas brosunun srvey cretlerini ve yllk klas cretini demezse, 4.Gemi sahibi, klas brosunu deitirirse, Yukardaki hallerden herhangi birinde gemi sahibi gemisini yeniden klaslatmazsa, gemi denize elverisiz saylr.

- 24 .