HEMIJSKA KINETIKA

BRZINA REAKCIJE FAKTORI UTICAJA HEMIJSKA RAVNOTEA

HEMIJSKA KINETIKA
Hemijska kinetika je deo hemije koji se bavi prouavanjem brzine odvijanja hemijskih reakcija. Prouava se: odreivanje brzine hemijske reakcije uticaj pojedinih faktora na brzinu reakcije mehanizam odvijanja reakcije

DEFINICIJA BRZINE HEMIJSKE REAKCIJE

Brzina hemijske reakcije je promena koncentracije reaktanata ili proizvoda reakcije u jedinici vremena.
c2 c1 v= t 2 t1 c v= mol dm 3 s 1 t

Brzina hemijske reakcije

Za hemijsku reakciju prikazanu optom hemiskom jednainom: X+2Y3Z Brzina reakcije se moe izraziti kao:

1 d [X ] 1 d [Y ] 1 d [Z ] = v= = 1 dt 2 dt 3 dt

TA UTIE NA BRZINU HEMIJSKE REAKCIJE?

Priroda reaktanata i proizvoda reakcije Temperatura Koncentracija reaktanata Dodirna povrina Prisustvo katalizatora

ODVIJANJE HEMIJSKE REAKCIJE

TEORIJA SUDARA Kada se izmeaju reaktanti da bi dolo do hemijske reakcije to jest do nastajanja proizvoda reakcije potrebno je: 1. estice reaktanata se moraju sudariti 2. estice treba da imaju dovoljnu energiju 3. estice treba da se sudare sa pogodnom orjentacijom Ispunjavanje ovih uslova dodvodi do efikasnog sudara.

TEORIJA SUDARA
Cl + NOCl NO + Cl2

ENERGIJA AKTIVACIJE
Energija aktivacije, Ea, je minimalna energija potrebna za poetak hemijske reakcije Energija potrebna za nastanak prelaznog stanja.

UTICAJ TEMPERATURE NA BRZINU HEMIJSKE REAKCIJE Sa porastom temperature raste i brzina hemijske reakcije

UTICAJ TEMPERATURE NA BRZINU HEMIJSKE REAKCIJE

Sa porastom temperature znatno raste udeo molekula sa energijom koja je vea od Ea.

Sa porastom temperature brzina hemijske reakcije raste eksponencijalno Vant Hofovo pravilo: Pri porastu temperature za 10 o brzina hemijske reakcije se poveava 2 4 puta. Temperaturni koeficijent brzine hemijske reakcije je odnos konstante brzine na temperaturi t+10o prema konstanti brzine iste reakcije na temperaturi t.

kt +10 = kt

Sa porastom temperature brzina hemijske reakcije raste eksponencijalno Temperaturni koeficijent brzine neke hemijske reakcije je = 2. Koliko e se poveati brzina reakcije ako se temperatra povisi za 100o.

kt + t1 = kt

t1 10

=2

100 10

= 2 = 1024
10

Uticaj dodirne povrine

Ako se smanji veliina estica reaktanata poveava se broj molekula na povrini koji mogu reagovati. Zbog toga reakcija protie bre.

Uticaj katalizatora
Katalizatori su supstance ije prisustvo u reakcionoj smei menja brzinu reakcije (najee poveavaju brzinu reakcije). Karakteristike delovanja katalizatora: Deluju u maloj koliini Ne uestvuju u hemijskoj reakciji Ubrzavaju samo termodinamiki mogue reakcije Specifinost delovanja Ne utiu na poloaj hemijske ravnotee

Katalizatori
Supstance koje se lako oksiduju i redukuju (NO) Voda H+ i OH- joni Metali posebno plemeniti (Ag, Au) i oni iz VIII grupe (Co, Fe, Ni...) Oksidi metala (Al2O3, V2O5, Fe2O3....)

Kataliza
Proces u kome katalizatori deluju na brzinu hemijske reakcije naziva se kataliza. Postoji: HOMOGENA KATALIZA reaktanti i katalizator ine jednu fazu (imaju isto agregatno stanje) HETEROGENA KATALIZA - reaktanti i katalizator su u razliitim fazama

Mehanizam delovanja katalizatora

Katalizatori sniavaju energiju aktivacije hemijske reakcije Sa snienom Ea veliki broj molekula moe efikasno reagovati dajui proizvode

UTICAJ KONCENTRACIJE REAKTANATA NA BRZINU HEMIJSKE REAKCIJE Poveanjem koncentracije reaktanata poveava se broj efikasnih sudara, pa je i brzina reakcije vea. Za razliku od uticaja temperature, brzina hemijske reakcije se poveava srazmerno poveanju koncentracije reaktanata.

Zakon o dejstvu masa

Brzina hemijske reakcije srazmerna je proizvodu koncentracija reaktanata pri konstantnoj temperaturi. H2(g) + I2(g) 2 HI(g) v = k [H2] [I2] k konstanta brzine hemijske reakcije Konstanta brzine hemijske reakcije je brzina hem. reakcije pri jedininim koncentracijama. kada je [H2] = [I2]=1 onda je v = k

Zakon o dejstvu masa

U izraz za brzinu hemijske reakcije ulaze koncentracije samo onih komponenti ije se koncentracije mogu menjati, a to su gasovi i supstance u rastvoru. C(s) + O2(g) CO2(g) v = k[O2]

2 SO2(g)+O2(g)2 SO3(g) v = [SO2]2 [O2]

Promena brzine hemijske reakcije sa vremenom Usled smanjenja koncentracije reaktanata u toku odvijanja hemijske reakcije (zbog nastajanja produkata) brzina hemijske reakcije opada sa protokom vremena.

HEMIJSKA RAVNOTEA
Povratne i nepovratne hem. reakcije Hemijske rekacije ne teku uvek do kraja ( to jest do stanja da na kraju reakcije imamo samo produkte reakcije) Hemijske reakcije koje teku do kraja su nepovratne hem. reakcije Hemijske reakcije koje ne taku do kraja su povratne ili reverzibilne hem. reakcije

Povratne hemijske reakcije

Povratne hemijske reakcije su takve reakcije gde se prevoenje reaktanata u proizvode reakcije i prevoenje produkata u reaktante deava istovremeno i u jednom sudu.
Napredna reakcija: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g) Povratna rekacija: 2 SO3(g) 2 SO2(g) + O2(g) Zbirno: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g)

Hemijska ravnotea
Dinamiko stanje gde je brzina napredne reakcije jednaka brzini povratne reakcije U stanju ravnotee prisutni su i reaktanti i produkti U stanju ravnotee nema promene koncentracije niti reaktanata niti proizvoda reakcije

Hemijska ravnotea
H2(g) + I2(g) 2 HI(g)

V1= k1[H2][I2] V2=k2[HI]2 Ravnotea V1= V2 k1[H2][I2] = k2[HI]2

[ HI ] K= [H 2 ][I 2 ]
2

Poloaj ravnotee
Mada su u stanju ravnotee brzine napredne i povratne reakcije jednake koncentracije komponenti sa obe strane ne moraju biti iste Pozicija ravnotee zavisi od k1 i k2.

[ k1 HI] Kc = = k 2 [H 2 ][I 2 ]
2

B ili A
99%

B
1%

1%

99%

Kako zapaamo postizanje stanja hemijske ravnotee?

U stanju hemijske ravnotee prisutni su i reaktanti i proizvdi reakcije i njihova koncentracija se ne menja sa vremenom Isto stanje ravnotee se postie bez obzira da li se polazi od reaktanata ili proizvoda reakcije.

Konstanta ravnotee
Konstanta ravnotee je odnos proizvoda koncentracija proizvoda reakcije i proizvoda koncentracija reaktanata. Konstantna je vrednost pri konstantnoj temperaturi Zavisi samo od temperature

Znaenje konstante ravnotee

Konstanta ravnotee izraava poloaj ravnotee u obliku numerike vrednosti. Konstanta ravnotee uvek ima oblik: aA + bB cC + dD

[ C ] [D ] Kc = a b [A] [B ]
c

[ produkti] Kc = m [reaktanti]
n

Kc > 1 produkti reakcije u viku Kc < 1 reaktanti u viku

inioci koji utiu na poloaj hemijske ravnotee

Na poloaj hemijske ravnotee utiu: 1. Promena koncentracije 2. Promena temperature 3. Promena pritiska

L ateljeov princip
Ako se nekom sistemu koji je u ravnotei promeni neki od spoljanjih faktora, sistem e da uspostavi novo stanje ravnotee tako da se suprotstavi promeni.

Uticaj promene koncentracije reakcija: H2(g) + I2(g) 2 HI(g)

Uticaj pritiska
Uticaj promene pritiska na reakcije koje su u stanju hemijske ravnotee svodi se na uticaj promene koncentracije. U pogledu uticaja pritiska imamo dve vrste reakcija: 1. Reakcije kod kojih pritisak nema uticaja H2(g) + I2(g) 2 HI(g) broj molekula je isti sa leve i desne strane strelica 2. Reakcije kod kojih pritisak ima uticaja N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) razliit broj molekula sa leve i desne strane strelica

Uticaj promene temperature

Prema L ateljevom principu snienje temperature (hlaenje) pomerae ravnoteu u pravcu egzotermne reakcije Povienje temperature (zagrevanje) pomera ravnoteu u pravcu endotermne reakcije.

hladjenje N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) H = - 92,5 kJ/mol

zagrevanje

Primena L ateljeovog principa Haberova sinteza amonijaka

Prinos amonijaka (% od teorijski mogueg) u zavisnosti od pritiska i temperature u Haberovom procesu Tempe ratura 200 0C 300 0C 400 0C 500 0C 600 0C 700 0C 200 90% 64 39 20 8 4 Pritisak (bara) 400 600 800 96% 76 55 32 16 9 97% 82 65 43 24 12 98% 88 73 51 28 15 1000 99% 92 80 57 32 16

N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)