RIJE

SENI ZADACI IZ MATEMATIKE

Ovi zadaci namijenjeni su studentima prve godine za pripremu ispitnog gradiva
za kolokvije i ispite iz matematike. Pripremljeni su u suradnji i po uputama
predmetnog nastavnika dr. Josipa Matejas.
Zadatke je izabrala, pripremila i rijesila Ksenija Puksec
(demonstratorica iz matematike na EF).
Materijale je pregledala i recenzirala Martina Nakic
(demonstratorica iz matematike na EF).
Tehnicku realizaciju materijala u programskom paketu L
A
T
E
X napravio je
Kresimir Bokulic (demonstrator iz racunarstva na PMF-MO).
1
DERIVACIJE
1. Ovisnost cijene p o vremenu t dana je sljedecom funkcijom
p(t) = 2.45
_
1
2
_
0.06t
+ 2.86. Ispitajte dugorocno ponasanje cijene. (Uputa:
treba racunati limes funkcije kada t ide u beskonacnost.)
Rjesenje:
Napomena:
lim
x
a
x
=
_

_
0, a < 1
1, a = 1
, a > 1
lim
t+
_
2.45 (
1
2
)
0.06t
+ 2.86
_
=
_
1
2
_
0.06
+ 2.86 =
= 2.45
_
1
2
_

+ 2.86 = 2.45 0 + 2, 86 = 2.86

2. Ovisnost inacije i o vremenu t dana je sljedecom funkcijom
i(t) = 2.4e
0.02t
+ 3.56. Ispitajte dugorocno ponasanje inacije. (Uputa:
treba racunati limes funkcije kada t ide u beskonacnost).
Rjesenje:
lim
t
(2.4e
0.002t
+ 3.56) = 2.4e
0.02
+ 3.56 =
= 2.4e

+ 3.56 = 3.56
2
3. Nadite asimptote funkcije f(x) =
3
x
+ x.
Rjesenje:
x ,= 0
D = R0
Pravac x=a je okomita asimptota ako vrijedi:
lim
xa
f(x) =
lim
x0
_
3
x
+ x
_
=
3
0
+ 0 =
x = 0 okomita asimptota.
Pravac y = b je vodoravna asimptota ako vrijedi:
lim
x
f(x) = b
lim
x
_
3
x
+ x
_
=
3

+ =
nema vodoravne asimptote.
Pravac y = kx + l je kosa asimptota ako vrijedi:
1. lim
x
f(x)
x
= k
2. lim
x
[f(x) kx]
lim
x
3
x
+ x
x
= lim
x
3+x
2
x
x
= lim
x
3 + x
2
x
2
= L
/
H = lim
x
2x
2x
= 1 = k
lim
x
_
3
x
+ x 1x
_
= lim
x
_
3
x
_
=
3

= 0 = l
3
y = kx + l
y = 1 x + 0
y = x kosa asimptota
4
4. Nadite prvu derivaciju funkcije f(x) = x
3
+ x + 215
Rjesenje:
f
/
(x) = (x
3
)
/
+ (x)
/
+ (215)
/
f
/
(x) = 3x
31
+ 1 + 0
f
/
(x) = 3x
2
+ 1
5. Nadi prvu derivaciju funkcije y =
x
2
x+1
.
Rjesenje:
y
/
=
(x
2
)
/
(x + 1) x
2
(x + 1)
/
(x + 1)
2
y
/
=
2x
21
(x + 1) x
2
((x)
/
+ (1)
/
)
(x + 1)
2
y
/
=
2x (x + 1) x
2
(1 + 0)
(x + 1)
2
y
/
=
2x
2
+ 2x x
2
(x + 1)
2
y
/
=
x
2
+ 2x
(x + 1)
2
5
6. Nadite prvu derivaciju funkcije y = (x + 1)e
x
Rjesenje:
y
/
= (x + 1)
/
e
x
+ (x + 1)(e
x
)
/
y
/
= ((x)
/
+ (1)
/
)e
x
+ (x + 1)e
x
y
/
= (1 + 0)e
x
+ (x + 1)e
x
y
/
= e
x
+ (x + 1)e
x
y
/
= e
x
(x + 2)
6
7. Nadi prvu derivaciju funkcije y =

x
3
2
3

x
2
+ 3
3

x
2
x
Rjesenje:
y = x
3
2
2x
2
3
+ 3x
1
3
2x
1
y
/
= (x
3
2
)
/
(2x
2
3
)
/
+ (3x
1
3
)
/
(2x
1
)
/
y
/
=
3
2
x
3
2
1
2 (x
2
3
)
/
+ 3 (x
1
3
)
/
2 (x
1
)
/
y
/
=
3
2
x
1
2
2
2
3
x
2
3
1
+ 3
1
3
x
1
3
1
2 (1)x
11
y
/
=
3
2
x
1
2

4
3
x
1
3
+ x
2
3
+ 2x
2
7
8. Nadi prvu derivaciju funkcije y =
3
x
x
Rjesenje:
y
/
=
(3
x
)
/
x 3
x
(x)
/
x
2
y
/
=
3
x
ln3 x 3
x
1
x
2
y
/
=
3
x
(xln3 1)
x
2
8
9. Nadi prvu derivaciju funkcije y = b
1
x
a
, b ,= 0, a > 0
Rjesenje:
y = bx
a
y
/
= (bx
a
)
/
y
/
= b(x
a
)
/
y
/
= b(a)x
a1
y
/
= abx
a1
y
/
= ab
1
x
a+1
y
/
=
ab
x
a+1
9
10. Nadite prvu derivaciju funkcije f(x) = (1 + x
2
)
100
.
Rjesenje:
f
/
(x) = [(1 + x
2
)
100
]
/
f
/
(x) = 100(1 + x
2
)
99
(1 + x
2
)
/
f
/
(x) = 100(1 + x
2
)
99
2x
f
/
(x) = 200x(1 + x
2
)
99
11. Nadi prvu derivaciju funkcije f(x) =

1 3x
4
.
Rjesenje:
f
/
(x) =
1
2

1 3x
4
(1 3x
4
)
/
f
/
(x) =
1
2

1 3x
4
(12x
3
)
f
/
(x) =
6x
3

1 3x
4
10
12. Nadi prvu derivaciju funkcije f(x) = 3
x
2
.
Rjesenje:
f
/
(x) = 3
x
2
ln3 (x
2
)
/
f
/
(x) = 3
x
2
ln3 2x
13. Nadi prvu derivaciju funkcije f(x) = 4

1x
3
.
Rjesenje:
f
/
(x) = 4

1x
3
ln4 (
_
1 x
3
)
/
f
/
(x) = 4

1x
3
ln4
1
2

1 x
3
(1 x
3
)
/
f
/
(x) = 4

1x
3
ln4
1
2

1 x
3
(3x
2
)
11
14. Nadi prvu derivaciju funkcije f(x) = e

1x
x+1
.
Rjesenje:
f
/
(x) = e

1x
x+1
(
_
1 x
x + 1
)
/
f
/
(x) = e

1x
x+1

1
2
_
1x
x+1
(
1 x
x + 1
)
/
f
/
(x) = e

1x
x+1

1
2
_
1x
x+1

(1 x)
/
(x + 1) (1 x) (x + 1)
/
(x + 1)
2
f
/
(x) = e

1x
x+1

1
2
_
1x
x+1

2
(x + 1)
2
f
/
(x) =
e

1x
x+1
_
1x
x+1
(x + 1)
2
f
/
(x) =
e

1x
x+1

1 x (x + 1)
3
2
f
/
(x) =
e

1x
x+1

1 x
_
(x + 1)
3
f
/
(x) =
e

1x
x+1

1 x (x + 1)

x + 1
f
/
(x) =
e

1x
x+1
(x + 1)
_
(1 x)(x + 1)
f
/
(x) =
e

1x
x+1
(x + 1)

1 x
2
12
15. Koristeci deniciju derivacije, nadite derivaciju funkcije f(x) =

2x + 1 u
tocki x
0
= 4.
Rjesenje:
f
/
(x) = lim
h0
f(x + h) f(x)
h
lim
h0
_
2(x + h) + 1

2x + 1
h

_
2(x + h) + 1 +

2x + 1
_
2(x + h) + 1 +

2x + 1
=
= lim
h0
2(x + h) + 1 (2x + 1)
h(

2x + 2h + 1 +

2x + 1)
=
= lim
h0
2x + 2h + 1 2x 1
h(

2x + 2h + 1 +

2x + 1)
=
= lim
h0
2

2x + 2h + 1 +

2x + 1
=
=
2

2x + 2 0 + 1 +

2x + 1
=
2
2

2x + 1
=
1

2x + 1
f
/
(4) =
1

2 4 + 1
=
1

9
=
1
3
13
16. Odredite stotu derivaciju funkcije y = e
2x
.
Uputa: odredite prvih nekoliko derivacija te uocite pravilo za racunanje
slijedecih!
Rjesenje:
y
/
= e
2x
(2x)
/
= e
2x
2 = 2e
2x
y
//
= (2e
2x
)
/
= 2 e
2x
(2) = (2)
2
e
2x
= 2
2
e
2x
y
///
= ((2)
2
e
2x
)
/
= (2)
2
e
2x
(2) = (2)
3
e
2x
y
////
= (2)
3
e
2x
(2) = (2)
4
e
2x
= 2
4
e
2x
.
.
.
y
(100)
= 2
100
e
2x
14
17. Za funkciju ukupnih troskova T(Q) =
_
ln(3Q
2
) odredite pripadnu funkciju
granicnih troskova.
Rjesenje:
T
/
(Q) =
1
2
_
ln(3Q
2
)
(ln(3Q
2
))
/
=
=
1
2
_
ln(3Q
2
)

1
3Q
2
(3Q
2
)
/
=
=
1
2
_
ln(3Q
2
)

1
3Q
2
6Q =
=
1
Q
_
ln(3Q
2
)
15
18. Primjenom diferencijala priblizno izracunajte 1.001
10
.
Rjesenje:
Trazimo ono sto lako izracunamo, a da priblizno bude jednako.
1
10
, bazu smo promijenili, ono sto smo promijenili oznacimo s x.
x = 1
x = 0.001 = dx
x + x = 1 + 0.001 = 1.001
y = x
10
y
/
= 10x
9
y(x + x) y(x) + y
/
(x) dx
y(1 + 0.001) y(1) + y
/
(1) dx
y(1.001) 1
10
+ 10 1
9
0.001
y(1.001) 1.01
16
19. Izracunajte prirast i diferencijal funkcije Q(L) =

L, te relativnu pogresku,
ako je L = 0, L = 0.001.
Rjesenje:
Prirast funkcije:
y = y(x + x) y(x)
Q = Q(L + L) Q(L)
Q = Q(9.001) Q(9)
Q =

9.001

9
Q = 0.000166662
Diferencijal funkcije:
dy = y
/
(x) dx
dL = L = 0.001
dQ = Q
/
(L) dL =
1
2

L
dL =
1
2

9
0.001
dQ = 0.000166667
Relativna pogreska:
y dy
y
100
QdQ
Q
100 =
0.000166662 0.000166667
0.000166662
100 = 0.003000084%
17
20. Odredite jednadzbe tangente i normale na graf funkcije f(x) =
8
4+x
2
u tocki
s apscisom 2.
Rjesenje:
t . . . y f(x
0
) = f
/
(x
0
)(x x
0
), T(x
0
, f(x
0
))
n. . . y f(x
0
) =
1
f
/
(x
0
)
(x x
0
), T(x
0
, f(x
0
))
T(x
0
, f(x
0
))
T(2, f(2)) = T(2, 1)
f(2) =
8
4 + x
2
=
8
4 + 4
= 1
f
/
= (
8
4 + x
2
)
/
=
16x
(4 + x
2
)
2
f
/
(2) =
16 2
(4 + 4)
2
=
1
2
t . . . y 1 =
1
2
(x 2)
y 1 =
1
2
x + 1
y =
1
2
x + 2
n. . . y = 2x + 2
18
21. Izracunaj:
lim
x1
x

2 x
x 1
Rjesenje:
lim
x1
x

2 x
x 1
=
1

2 1
1 1
=
0
0
= L
/
H =
= lim
x1
(x

2 x)
/
(x 1)
/
=
= lim
x1
1
1
2

2x
(2 x)
/
1
=
= lim
x1
_
1 +
1
2

2 x
_
=
= 1 +
1
2

2 1
= 1 +
1
2
=
3
2
19
22. Odredite podrucje rasta i pada funkcije f(x) = 3x
4
+ 6x
2
15.
Rjesenje:
D = R
f
/
(x) = 12x
3
+ 12x
12x
3
+ 12x = 0
12x(x
2
1) = 0
12x = 0 x = 0
x
2
1 = 0
x = 1
x = 1
, 1 -1, 0 0, 1 1, +
f(x) + - + -

Npr: ako za interval < , 1 > uzmemo tocku -2, tada je
f
/
(2) = 12 (2)
3
+ 12 (2) = 24.
Funkcija pada na < 1, 0 >i < 1, + >, a raste na < , 1 > i < 0, 1 >.
20
23. Odredite podrucja konveksnosti i konkavnosti funkcije y = xe
x
.
Rjesenje:
D = R
y
/
= e
x
+ xe
x
= e
x
(1 + x)
y
//
= e
x
(1 + x) + e
x
= e
x
(2 + x)
e
x
(2 + x) = 0
x = 2
, 2 2, +
y
//
+

Funkcija je konkavna na < , 2 >, a konveksna na < 2, + >.
21
24. Odredite ekstreme funkcije f(x) = 6x
4
8x
3
10.
Rjesenje:
D = R
f
/
(x) = 24x
3
24x
2
24x
3
24x
2
= 0
24x
2
(x 1) = 0
24x
2
= 0 x = 0
x 1 = 0
x = 1
f
//
(x) = 72x
2
48x
f
//
(0) = 0
f
///
(x) = 144x 48
f
///
(0) = 48
U x = 0 nema ekstrema.
f
//
(1) = 72 1
2
48 1
f
//
(1) = 24 > 0
min(1, f(1))
f(1) = 6 1
4
8 1
3
10 = 12
min(1, 12)
22
25. Izracunajte maksimum funkije dobiti ako je zadana funkcija ukupnih troskova
C(Q) = Q
3
6Q
2
+ 140Q + 750 i funkcija ukupnih prihoda
R(Q) = 7.5Q
2
+ 1400Q, gdje je Q kolicina proizvodnje.
Rjesenje:
D = Q [0, + >
D(Q) = R(Q) C(Q)
D(Q) = 7.5Q
2
+ 1400Q(Q
3
6Q
2
+ 140Q + 750)
D(Q) = Q
3
1.5Q
2
+ 1260Q750
D
/
(Q) = 3Q
2
3Q + 1260
Q
1,2
=
(3)
_
(3)
2
4 (3) 1260
2 (3)
Q
1
= 20
D
//
(Q) = 6Q3
D
//
(20) = 6 20 3 = 123 < 0
max(20, D(20))
D(20) = 15850
max(20, 15850)
23
26. Pronadite minimum funkcije prosjecnih troskova ako su ukupni troskovi
T(Q) = 4Q
2
+ 112Q + 100, gdje je Q kolicina proizvodnje.
Rjesenje:
D = Q [0, + >
A(Q) =
T(Q)
Q
=
4Q
2
+ 112Q + 100
Q
A(Q) =
4Q
2
Q
+
112Q
Q
+
100
Q
A(Q) = 4Q + 112 +
100
Q
A
/
(Q) = 4
100
Q
2
4
100
Q
2
= 0
Q = 5
A
//
(Q) =
200
Q
3
A
//
(5) =
200
125
> 0
min(5, A(5))
A(5) = 152
min(5, 152)
24
27. Zadana je funkcija prosjecnih prihoda AR(Q) = Q+200, gdje je Q kolicina
proizvodnje.
Izracunajte maksimum funkcije ukupnih prihoda.
Rjesenje:
D = Q [0, + >
R(Q) = AR(Q) Q
R(Q) = (Q + 200) Q = Q
2
+ 200Q
R
/
(Q) = 2Q + 200
2Q + 200 = 0
Q = 100
R
//
(Q) = 2 < 0
R(100) = 10000
max(100, 10000)
25
28. Zadane su funkcije ukupnih prihoda i prosjecnih troskova
P(Q) = 460
3200
Q
, T(Q) = 2 +
100
Q
.
Za koji opseg proizvodnje Q se ostvaruje najveca dobit i koliko ona iznosi?
Koliki su tada ukupni prihodi i troskovi?
Rjesenje:
D(Q) = P(Q) T(Q)
T(Q) = T(Q) Q
T(Q) = (2 +
100
Q
) Q = 2Q + 100
D(Q) = 460
3200
Q
(2Q + 100)
D(Q) = 360
3200
Q
2Q
D
/
(Q) =
3200
Q
2
2
3200
Q
2
2 = 0 Q = 40
D
//
(Q) =
6400
Q
3
D
//
(40) = 0.1 < 0 max(40, D(40))
D(40) = 200, max(40, 200)
P(40) = 380
T(40) = 180
26
29. Odredite domenu i tocke ineksije funkcije f(x) =
1
2
x
2
+ lnx.
Rjesenje:
x > 0
D = x < 0, + >
f
/
(x) = x +
1
x
f
//
(x) = 1
1
x
2
1
1
x
2
= 0
x
1
= 1
f
///
(x) = 2x
3
f
///
(1) = 2 1
3
= 2 ,= 0
I(1, f(1))
f(1) =
1
2
1
2
+ ln1 =
1
2
+ 0 =
1
2
I(1,
1
2
)
27
30. Zadana je funkcija troskova T(Q) = Q
3
2Q, gdje je Q kolicina
proizvodnje. Izracunajte koecijent elasticnosti troskova u odnosu na proizvod-
nju na nivou proizvodnje Q=2. Interpretirajte rezultat.
Rjesenje:
E
T,Q
=
Q
T
T
/
=
Q
Q
3
2Q
(Q
3
2Q)
/
=
=
Q
Q
3
2Q
(3Q
2
2) =
Q
Q(Q
2
2)
(3Q
2
2) =
=
3Q
2
2
Q
2
2
E
T,Q
(2) =
3 2
2
2
2
2
2
= 5
Kada Q na nivou Q=2 povecamo za 1%, onda ce se T povecati za 5%.
28
31. Odredite podrucja elasticnosti i neelasticnosti funkcije potraznje
q(p) =
9500
3p
2
+ 675
u odnosu na cijenu p.
Rjesenje:
D. . . 3p
2
+ 675 ,= 0
3p
2
,= 675 uvijek
p 0
q 0
E
q,p
=
p
q
q
/
=
p
9500
3p
2
+675

_
9500
3p
2
+ 675
_
/
=
6p
2
3p
2
+ 675
[E
g,p
[ = [
6p
2
3p
2
+ 675
[ =
6p
2
3p
2
+ 675
6p
2
3p
2
+ 675
> 1/ 3p
2
+ 675
6p
2
> 3p
2
+ 675
3p
2
> 675/ : 3
p
2
> 225
p > 15
P
el
=< 15, + >
P
neel
=< 0, 15 >
29
32. Ispitajte homogenost funkcije
f(x
1
, x
2
, x
3
) = x
1
x
2

_
ln
x
1
+x
2
x
2
+x
3
.
Rjesenje:
f(x
1
, x
2
, x
3
) = x
1
x
2

_
ln
x
1
+ x
2
x
2
+ x
3
=
=
2
x
1
x
3

ln
(x
1
+ x
2
)
(x
2
+ x
3
)
=
=
2
x
1
x
3

_
ln
x
1
+ x
2
x
2
+ x
3
=
=
2
f(x
1
, x
2
, x
3
)
Funkcija je homogena stupnja = 2.
30
33. Ispitajte homogenost funkcije f(x, y) =

x y
2
.
Rjesenje:
f(x, y) =

x (y)
2
=

x
2
y
2
=
=
5
2

x y
2
=
5
2
f(x, y)
Funkcija je homogena stupnja =
5
2
.
31
34. Ispitajte homogenost funkcije
f(x, y) = log
3x
2
+ 2y
2
xy
Rjesenje:
f(x, y) = log
3(x)
2
+ 2(y)
2
xy
=
= log
3
2
x
2
+ 2
2
y
2

2
xy
=
= log

2
(3x
2
+ 2y
2
)

2
xy
= log
3x
2
+ 2y
2
xy
= f(x, y) =
=
0
f(x, y)
Funkcija je homogena stupnja = 0.
32
35. Zadana je Cobb-Douglasova funkcija proizvodnje Q(L, C) = 3.6L
1
2
C
t
, gdje
je L kolicina rada, a C kolicina kapitala. Odredite parametar t R takav
da su u pitanju rastuci prinosi u proizvodnji.
Rjesenje:
Q(L, C) = 3.6(L)
1
2
(C)
t
= 3.6
1
2
L
1
2

t
C
t
=
=
1
2
+t
3.6L
1
2
C
t
=
1
2
+t
Q(LC)
1
2
+ t > 1
t > 1
1
2
t >
1
2
t <
1
2
, + >
Napomena:
> 1 prinosi su rastuci.
= 1 prinosi su konstantni.
< 1 prinosi su opadajuci.
33
36. Zadana je Cobb-Douglasova funkcija proizvodnje Q(L, C) = 2.5L
t
C
1
4
, gdje
je L kolicina rada, a C kolicina kapitala. Odredite parametar t R takav
da su u pitanju opadajuci prinosi u proizvodnji.
Rjesenje:
Q(L, C) = 2.5(L)
t
(C)
1
4
= 2.5
t
L
t

1
4
C
1
4
=
=
t+
1
4
2.5L
t
C
1
4
=
t+
1
4
Q(LC)
t +
1
4
< 1
t < 1
1
4
t <
3
4
t < ,
3
4
>
34
37. Kako se promijeni vrijednost funkcije
f(x, y, z, v) =

y + z + y

z + v
x + 2y + 3z + 4v
ako sve varijable istovremeno:
a) povecamo 256 puta?
b) smanjimo za 34.39%?
Rjesenje:
a)
f(x, y, z, v) =

f(x, y, z, v)
f(256x, 256y, 256z, 256v) = 256

f(x, y, z, v)
f(x, y, z, v) =

y + z + y

z + v
x + 2y + 3z + 4v
=
=

y + z + y

z + v
(x + 2y + 3z + 4v)
=

3
2
(x

y + z + y

z + v)
(x + 2y + 3z + 4v)
=
=
1
4
f(x, y, z, v)
f(256x, 256y, 256z, 256v) = 256
1
4
f(x, y, z, v)
f(256x, 256y, 256z, 256v) = 4f(x, y, z, v)
Kada sve varijable istovremeno povecamo 256 puta tada ce se vrijednost
funkcije povecati 4 puta.
35
b)
x x
34.39
100
x = x(1 0.3439) = 0.6561x
f(0.6561x, 0.6561y, 0.6561z, 0.6561v) = 0.6561
1
4
f(x, y, z, v)
f(0.6561x, 0.6561y, 0.6561z, 0.6561v) = 0.9f(x, y, z, v)
Ako sve varijable istovremeno smanjimo za neki postotak p tada ce se vri-
jednost funkcije smanjiti za 100(1

)%.
100(1

)% = 100(1 0.9)% = 10%

Kada sve varijable istovremeno smanjimo za 34,39% tada ce se funkcija
smanjiti za 10%.
36
38. Nadi sve prve parcijalne derivacije funkcije f(x, y) = 3x
2
+ xy +

y.
Rjesenje:
f
x
= (3x
2
)
/
+ (xy)
/
+ (

y)
/
=
= 3 (x
2
)
/
+ y (x)
/
+ 0 =
= 3 2x
21
+ y 1 = 6x + y
f
y
= (3x
2
)
/
+ (xy)
/
+ (

y)
/
=
= 0 + x (y)
/
+
1
2

y
=
= x 1 +
1
2

y
= x +
1
2

y
37
39. Nadi sve prve parcijalne derivacije funkcije f(x, y, z) = e
2xz
ln(yz) + 1.
Rjesenje:
f
x
= e
2xz
(2xz)
/
0 + 0 =
= e
2xz
2z (x)
/
= e
2xz
2z 1 = 2ze
2xz
f
y
= 0
1
yz
(yz)
/
+ 0 =
1
yz
z (y)
/
=
=
1
yz
z =
1
y
f
z
= e
2xz
(2xz)
/

1
yz
(yz)
/
+ 0 =
= e
2xz
2x (z)
/

1
yz
y (z)
/
=
= e
2xz
2x 1
1
yz
y 1 =
= 2xe
2xz

1
z
38
40. Nadi sve prve parcijalne derivacije funkcije u(x, y) =
2xy
x+y
.
Rjesenje:
u
x
=
(2x y)
/
(x + y) (2x y) (x + y)
/
(x + y)
2
=
=
2(x + y) (2x y)
(x + y)
2
=
3y
(x + y)
2
u
y
=
(2x y)
/
(x + y) (2x y) (x + y)
/
(x + y)
2
=
=
1 (x + y) (2x y) 1
(x + y)
2
=
3x
(x + y)
2
39
41. Nadi sve prve parcijalne derivacije funkcije f(x, y) = x
y
.
Rjesenje:
f
x
= yx
y1
f
y
= x
y
lnx
42. Nadi sve prve i druge parcijalne derivacije funkcije z(x, y) = y
2
2
x
.
Rjesenje:
z
x
= y
2
2
x
ln2
z
y
= 2
x
2y = y 2
x+1
z
xx
= y
2
ln2 2
x
ln2 = y
2
(ln2)
2
2
x
z
xy
= 2
x
ln2 2y = y 2
x+1
ln2
z
yx
= y 2
x+1
ln2 1 = y 2
x+1
ln2
z
yy
= 2
x+1
1 = 2
x+1
40
43. Za funkciju f(x, y, z) = z y
x
izracunajte
d
3
f
dxdydz
.
Rjesenje:
f
z
= y
x
1 = y
x
f
zy
= xy
x1
f
zyx
= 1 y
x1
+ x y
x1
lny 1 =
= y
x1
+ x y
x1
lny = y
x1
(1 + xlny) = f
xyz
41
44. Izracunajte koecijente parcijalne elasticnosti funkcije f(x, y) =
_
x y
2
u
odnosu na varijable x i y te interpretirajte rezultat na nivou x = 25, y = 3.
Rjesenje:
E
f,x
=
x
f
f
x
=
x
_
x y
2

1
2
_
x y
2
(1 0) =
x
2(x y
2
)
E
f,x
(25, 3) =
25
2 (25 9)
=
25
32
Kada x na nivou 25 (y ostaje konstantno) povecamo za 1% onda ce
funkcijska vrijednost porasti za
25
32
%.
E
f,y
=
y
f
f
y
=
y
_
x y
2

1
2
_
x y
2
(0 2y) =
y
2
x y
2
E
f,y
(25, 3) =
9
25 9
=
9
16
Kada y na nivou 3 (x ostaje konstantno) povecamo za 1% onda ce funkcijska
vrijednost pasti za
9
16
%.
42
45. Zadana je funkcija potraznje robe A, q
1
(p
1
, p
2
) = 3p
1
1
lnp
2
, gdje su p
1
cijena robe A i p
2
cijena robe B. Odredite koecijente parcijalne i ukrstene
elasticnosti te interpretirajte dobivene rezultate.
Rjesenje:
E
g
1
,p
1
=
p
1
q
1
q
1
p
1
=
p
1
3p
1
1
lnp
2

3lnp
2
p
2
1
= 1
Kada p
1
povecamo za 1% (p
2
ostaje konstantno) tada ce se q
1
smanjiti za
1%.
E
g
1
,p
2
=
p
2
q
1
q
1
p
2
=
p
2
3p
1
1
lnp
2
3p
1
1
1
p
2
=
1
lnp
2
Kada p
2
povecamo za 1% (p
1
ostaje konstantno) tada ce se q
1
povecati za
1
lnp
2
% jer je lnp
2
> 0 zbog q
1
> 0 pa su A i B supstituti.
43
46. Za funkciju
f(x, y, z) =
3
_
x
4
y
5
z
2
, izracunajte xf
x
+ yf
y
+ zf
z
.
Rjesenje:
xf
x
+ yf
y
+ zf
z
= f
f(x, y, z) =

f(x, y, z)
f(x, y, z) =
3

(x)
4
(y)
5
(z)
2
=
3
_

4
x
4

5
y
5

2
z
2
=
3
_

9
x
4
y
5

2
z
2
=
=
3

7
3
_
x
4
y
5
z
2
=
7
3
f(x, y, z)
=
7
3
xf
x
+ yf
y
+ zf
z
=
7
3

3
_
x
4
y
5
z
2
44
47. Dana je funkcija proizvodnje Q(L, C) = 3.4L
1
4
C
1
2
, gdje je L kolicina rada, a
C kolicina kapitala.
Izracunajte zbroj parcijalnih elasticnosti funkcije proizvodnje u odnosu na
rad i kapital.
Rjesenje:
E
Q,L
+ E
Q,C
=
Q(L, C) = 3.4(L)
1
4
(C)
1
2
= 3.4
1
4
L
1
4

1
2
C
1
2
=

1
4
+
1
2
3.4L
1
4
C
1
2
=
3
4
Q(L, C)
E
Q,L
+ E
Q,C
=
3
4
45
48. Dana je funkcija
f(x, y, z) =
t+1
_
zx
y

_
1
z
_1
t+1
Odredite parametar t R, t ,= 1, tako da zbroj svih parcijalnih elasticnosti
dane funkcije bude jednak nuli.
Rjesenje:
E
f,y
+ E
f,y
+ E
f,z
= = 0
t R t.d. E
f,y
+ E
f,y
+ E
f,z
= 0
f(x, y, z) =

f(x, y, z)
f(x, y, z) =
t+1

zx
y

_
1
z
_1
t+1
=
=
t+1

t+1
_
zx
y

_
(
1
)
1
t+1

_
1
z
_1
t+1
_
=
=
1
t+1
t+1
_
zx
y

_

1
t+1

_
1
z
_1
t+1
_
=
=
1
t+1
_
t+1
_
zx
y

_
1
z
_1
t+1
_
=
1
t+1
f(x, y, z)
1
t + 1
= 0
1 = 0
,t R t.d. = 0
(Ne postoji t R takav da je = 0)
46
49. Funkcija potraznje za proizvodom A homogena je stupnja 1.1, te ovisi o
cijeni proizvoda A i cijeni porizvoda B. Ako je koecijent elasticnosti te
funkcije potraznje u odnosu na cijenu proizvoda A jednak -0.4, izracunajte
vrijednost koecijenta elasticnosti te iste funkcije potraznje u odnosu na ci-
jenu proizvoda B, te ga interpretirajte.
Rjesenje:
= 1.1
E
f
A
,p
A
= 0.4
E
f
A
,p
B
=?
E
f
A
,p
A
+ E
f
A
,p
B
=
0.4 + E
f
A
,p
B
= 1.1
E
f
A
,p
B
= 1.1 + 0.4
E
f
A
,p
B
= 1.5
Kada p
B
povecamo za 1% (p
A
ostaje konstantno) tada ce se f
A
povecati za
1.5%.
47
50. Izracunajte ekstreme funkcije
f(x, y) = x
2
4x + 2y
2
8y
Rjesenje:
f
x
= 2x 4
2x 4 = 0
x = 2
f
y
= 4y 8
4y 8 = 0
y = 2
D
1
= f
xx
f
xx
= 2
D
1
= 2 > 0
D
2
= f
xx
f
yy
fxy
2
f
yy
= 4
f
xy
= 0
D
2
= 2 4 0
2
D
2
= 8 > 0
D
1
> 0
D
2
> 0
_
min(2, 2, f(2, 2))
f(2, 2) = 2
2
4 2 + 2 2
2
8 2 = 12
min(2, 2, 12)
48
51. Izracunajte ekstreme funkcije
f(x, y) = e
x
2
+y
2
4x
Rjesenje:
f
x
= e
x
2
+y
2
4x
(2x 4)
e
x
2
+y
2
4x
(2x 4) = 0
2x 4 = 0
x = 2
f
y
= e
x
2
+y
2
4x
2y
e
x
2
+y
2
4x
2y = 0
2y = 0
y = 0
D
1
= f
xx
f
xx
= e
x
2
+y
2
4x
(2x 4)
2
+ e
x
2
+y
2
4x
2
f
xx
= e
x
2
+y
2
4x
_
(2x 4)
2
+ 2

f
xx
= 2e
4
D
1
= 2e
4
> 0
D
2
= f
xx
f
yy
f
2
xy
f
yy
= e
x
2
+y
2
4x
4y
2
+ e
x
2
+y
2
4x
2
f
yy
= e
x
2
+y
2
4x
(4y
2
+ 2)
f
yy
= 2e
4
49
f
xy
= (2x 4) e
x
2
+y
2
4x
2y
f
xy
= 0
D
2
= 2e
4
2e
4
0
2
= 4e
8
> 0
D
1
> 0
D
2
> 0
_
min(2, 0, e
4
)
50
52. Zadana je funkcija ukupnih prihoda
P(Q
1
, Q
2
) = Q
2
1
Q
2
2
+ 18Q
1
+ 14Q
2
5 i ukupnih troskova
T(Q
1
, Q
2
) = 8Q
1
+ 8Q
2
za dva proizvoda. Izracunajte maksimum funkcije
dobiti.
Rjesenje:
D(Q
1
, Q
2
) = P(Q
1
, Q
2
) T(Q
1
, Q
2
)
D(Q
1
, Q
2
) = Q
2
1
Q
2
2
+ 10Q
1
+ 6Q
2
5
D
Q
1
= 2Q
1
+ 10
2Q
1
+ 10 = 0
Q
1
= 5
D
Q
2
= 2Q
2
+ 6
2Q
2
+ 6 = 0
Q
2
= 3
D
1
= D
Q
1
Q
1
D
Q
1
Q
1
= 2
D
1
= 2 < 0
D
2
= D
Q
1
Q
1
D
Q
2
Q
2
D
2
Q
1
Q
2
D
Q
2
Q
2
= 2
D
Q
1
Q
2
= 0
D
2
= 2 (2) 0
2
= 4 > 0
D
1
< 0
D
2
> 0
_
max(5, 3, 29)
51
53. Odredite ekstreme funkcije f(x, y) = x
2
xy + x
2
, uz uvjet x 2y = 0.
Rjesenje:
f(x, y) = x
2
xy + y
2
x 2y = 0
x = 2y
f(y) = (2y)
2
2y y + y
2
f(y) = 4y
2
2y
2
+ y
2
f(y) = 3y
2
f
/
(y) = 6y
6y = 0
y = 0 x = 2y
x = 2 0 x = 0
f
//
(y) = 6 > 0 min(x, y, f(x, y))
min(0, 0, f(0, 0))
min(0, 0, 0)
52
54. Odredite ekstreme funkcije f(x, y) = x
2
xy + y
2
, uz uvje x + y = 1.
Rjesenje:
x + y = 1
y = 1 x
f(x) = x
2
x (1 x) + (1 x)
2
f(x) = x
2
x + x
2
+ 1 2x + x
2
f(x) = 3x
2
3x + 1
f
/
(x) = 6x 3
6x 3 = 0
6x = 3
x =
1
2
y = 1 x
y = 1
1
2
=
1
2
f
//
(x) = 6 > 0 min(x, y, f(x, y))
min
_
1
2
,
1
2
, f
_
1
2
,
1
2
__
f
_
1
2
,
1
2
_
=
_
1
2
_
2

1
2

1
2
+
_
1
2
_
2
=
1
4
f
_
1
2
,
1
2
_
=
1
4
min
_
1
2
,
1
2
,
1
4
_
53
55. Odredite ekstreme funkcije
f(x, y) = x
4
+ y
4
, x > 0, y > 0 uz uvjet x
2
+ y
2
= 8.
Rjesenje:
y
2
= 8 x
2
f(x, y) = (x
2
)
2
+ (y
2
)
2
f(x) = (x
2
)
2
+ (8 x
2
)
2
f(x) = x
4
+ 64 16x
2
+ x
4
f(x) = 2x
4
16x
2
+ 64
f
/
(x) = 8x
3
32x
8x
3
32x = 0
8x(x
2
4) = 0
8x = 0
,x =,0
x
2
4 = 0
x = 2
,x = ,2
y =
_
8 x
2
=

8 4 =

4 = 2
f
//
(x) = 24x
2
32
f
//
(2) = 64 > 0
min(2, 2, 32)
54
56. Dane su funkcija ukupnih troskova T(L, C) = L + C i proizvodnje
Q(L, C) =

LC, gdje je L kolicina rada, a C kolicina kapitala. Izracunajte

minimum funkcije ukupnih troskova na nivou proizvodnje Q=4.
Rjesenje:

LC = 4/
2
LC = 16/ : L
C =
16
L
T(L) = L +
16
L
= L + 16L
1
T
/
(L) = 1 16L
2
1
16
L
2
= 0/ L
2
L
2
16 = 0
L
2
= 16
L
1
= 4
,L
,2
= ,4
C =
16
4
= 4
T
//
(L) = 32L
3
T
//
(4) = 0.5 > 0
min(4, 4, 8)
55
57. Dana je funkcija ukupnih troskova T(L, C) = L
2
LC + C
2
i funkcija
proizvodnje Q(L, C) = LC, gdje je L rad, a C kapital. Nadite kombinaciju
rada i kapitala uz koju se na nivou proizvodnje Q = 1 ostvaruju minimalni
troskovi. Odredite minimalne troskove.
Rjesenje:
Q(L, C) = LC
LC = 1/ : L
C =
1
L
T(L) = L
2
L
1
L
+
_
1
L
_
2
= L
2
1 + L
2
T
/
(L) = 2L 2L
3
2L
2
L
3
= 0/ L
3
2L
4
2 = 0
2L
4
= 2
L = 1
L 0
L = 1
T
//
(L) = 2 + 6L
4
T
//
(1) = 2 + 6 1
4
= 8 > 0
min(1, 1, 1)
56