JFM219 Yneyler ve Dizeyler

Green Kurami 1 C kapali egrisi ile sinirlanmis bir yzeyi (xy) ele alalim. Yzey zerinde kendisi ve trevleri srekli olan M ve N fonksiyonlari iin

M ( x, y )dx + N (x , y )dy = ( x
R

M ) dxdy y

Yazilabilir. Aksi belirtilmedike C nin kapanimi saatin tersi ynnde (+) alinacaktir. Dzlem gznne alindiginda Green kurami, Stokes kuraminin zel bir halidir. Ayrica dzlem yerine oylum elealinirsa Green kuraminin Gauss kuraminin genel bir hali oldugu grlebilir. Gauss, Stokes ve Green kuramlari ile ilgili tmleme bagintilari asagida verilmistir. 1-

[
V

+ ( ) ( ) dV = ( ) ds
S

bu denklem ilk tr Green kurami olarak adlandirilir. 2- V

[ + ]dV = ( ) ds
2 2 S

ikinci tr Green kurami olarak adlandirilir. 3-

[
V

+ 2 dV =

( ) ds
S

burada Gauss kuraminda yney arpimlar nokta (i) arpim ile yer degistirmistir 4-

dr = (nx)ds = xds
S S

Sayil fonksiyon iin Stokes kuraminin yazilimidir 5- herhangi bir yney veya sayil fonksiyon ele alindiginda yney, nokta ve siradan arpim iin bagintilar asagida verilmistir. a)

x dv = nx ds = xds
V S S

b)

dv = n ds = ds
V S S

c)

dv = n ds = ds
V S S

Bu ders notuna jeofizik.comu.edu.tr sayfasindan ulasabilirsiniz

JFM219 Yneyler ve Dizeyler

d)

xdr = (nx) x ds = (xds)x

S S S S

e)

dr = (nx) ds = (xds)
S S

f)

dr = (nx) ds = (xds)

4. KURAMLARIN KARSILASTIRILMASI: Gauss ve Stokes Kuramlari birbirlerine ok benzerler ve genelde byk lekteki olgularla kk lekteki olgular arasindaki iliskileri tanimlarlar. Eger bir yney alani seilen bir noktada bir mikroskop ile inceler gibi duyarli bir sekilde incelenirse o noktada saildigi, iraksadigi bulunur. Bu inceleme gerekte mikroskop yerine kismi trevle yapilir. Eger noktadaki kismi trevler biliniyorsa

D = (Dx / x ) + (Dy / y ) + (Dz / z )

bagintisiyla bulunur. Iraksama byk lekli sonular retir ve kismi treve gerek olmadan da belirlenebilir. Bu akidir. Eger aki bir oylumdan basliyorsa oylum iinde iraksama vardir ve Gauss Kurami iliskiyi tanimlar. Kuramin verildigi baginti

D da = Ddu
seklindedir. Bir taraf yzeyden geen alani tanimlar. Alan sonlu uzunlukta ve byk leklidir. Diger taraf ise oylumdaki noktadan noktaya iraksamayi tanimlar ve ok kk leklidir. Benzer olarak Stokes Kurami kapali yol boyunca dolasimin byk lekli etkisini yolun evreledigi yzeydeki her noktadaki dnelle yani ok kk lekteki olguyla iliskilendirir. Bu kuramlar alanlarin ok kk lekli davranisi bilindigi ve byk lekteki davranisi istendigi durumlarda (rnek olarak; trev bilindiginde alan bulunmak istenirse veya tam tersi durumda) kullanilir. Yney yazilimi kullanarak Green kuramini yazalim Mdx +Ndy =(M i+N j)(dxi+dyj)= Adr burada A=(Mi+N j), r = xi+yj ve d r = dxi+dyj olarak alinmistir. Yney arpimi kullanarak
i k = N i M j + ( N M )k y z z z x y N 0 j

xA =

x M

z ye gre trevleri ortan kaldirmak iin i (sayil) arpim kullanalim

JFM219 Yneyler ve Dizeyler ( xA) k = ( N M ) x y

bu durumda Green kurami iin

A dr = (xA) k dR
R

yazilabilir, burada dR=dxdy dir. Son baginti Stokes kurami oldugundan Green Kuraminin Stokes kuraminin zel bir hali oldugu sylenebilir. Benzer olarak Mdx +Ndy =Adr ise = A
dr ds ds

= A T ds burada T =
dr birim teget (tanjant) yneydir. ds

C R

T n x

Eger n disa dogru izilirse (normal) T=kxn yazilabilir. Mdx +Ndy =ATds = A(kxn)ds = (Axk)nds elde edilir. Son esitlikte A= (M i+N j), B = Axk = (Mi+N j)xk = Ni-Mj olarak alinirsa.

JFM219 Yneyler ve Dizeyler B = ( ve N M ) x y

B n ds = B dR,
R

dR = dxdy

ile Gauss kuraminin genel hali elde edilmis olur. Eger A bir tanecige uygulanan kuvvet ise A dr , C kapali yolu boyunca tanecigin hareket etmesiyle yapilan istir ve ( xA) degeri ile C tanimlanir. zel hal olarak eger ( xA) = 0 ise veya esdeger olan A = ile verilebilirse (hatirlatma x = 0 ) kapali yol etrafinda tmleme sifir olur. Yani yapilan is yoldan bagimsizdir veya kuvvet alani korunumludur. Yine benzer tanimdan tmleme yoldan N M bagimsiz ise ( xA) = 0 olacaktir. Bu kosul A= (Mi+N j) iin ( x = y ) oldugu duruma esdegerdir. C kapali yolu zerinde tmeleme islemini grelim

y F f A R B C e a R alani C ile AEB egrisi iin y=Y1 (x) AFB egrisi iin y=Y2 (x) Egrilerini tanimlayalim, Green kuramindan,
b Y2 ( x ) M M dxdy = dx Y ( x ) y dy R y x=a 1

E b

x sinirlansin

b Y2 ( x ) M dy dx = M ( x, y ) y a Y1 ( x) a b

Y2 ( x ) Y1 ( x)

]dx
4

JFM219 Yneyler ve Dizeyler

M ( x, Y1 ( x )) dx M ( x, Y2 ( x)) dx = Mdx
a b C

(tmleme sinrilarina dikkat)

ve sonu olarak

M dxdy = Mdx y C

(1)

bulunur. Benzer dsnce ile EAF egrisi iin x=X1 (x) EBF egrisi iin x=X2 (x) tanimlarini yapalim.

N dxdy = R x

X 2 ( y ) N dy X ( y ) x dx y=e 1
f

= N ( x, y )
e
e

X 2 ( y) X1 ( y )

]dy
f

= N ( X 1 ( y ), y ) dy + N ( X 2 ( y ), y ) dy = Ndy
f e C

(tmleme sinrilarina dikkat)

ve sonu olarak

x dxdy = Ndy
R C

(2)

bulunur. Her iki sonu (1 ve 2) toplanirsa

M ( x, y )dx + N (x , y )dy = ( x
R

M ) dxdy y

tmleme alma islemi ile Green Kurami elde edilmis olur.