JFM219 Yneyler ve Dizeyler

3. Dizeyin tersi1
n x n boyunda A dizeyinin tersi n x n boyutunda baska bir dizeydir ve A-1 ile verilir. Iki dizey arasinda

iliskisi vardir. Dogrusal denklem dzeneginin

zm iin esitligin her iki tarafini A nin tersi ile arpalim (arpim yn nemlidir!!!) A-1 Ax=A-1 b A-1 A islemi I, birim dizeye esittir. Birim dizey ile arpim dizeyin kendisini vereceginden

ile yazilabilir, arpimlarin tersi, ters sirada terslerin arpimina esittir.

Dizeyin tersi Gauss-Jordan eleme yntemi ile bulunabilir. Gauss-Jordan eleme yntemi Gauss eleleme yntemine benzerdir, fakat bu sefer ama ksegen dizey elde etmektir.

rnek: Gauss-Jordan eleme yntemi ile tersini bulalim

bu sefer b dizeyi yerine birim dizey yazilir

temel islemler yardimi ile A dizeyi ksegen yapilir

1

Bu ders notuna http://jeofizik.comu.edu.tr/ sayfasindan ulasabilirsiniz.

JFM219 Yneyler ve Dizeyler

A dizeyi birim dizey biimi aldiginda baslangita birim dizey olan ek dizey A dizeyinin tersi olacaktir

bu sonucun dogru olup olmadigi A-1 A=I islemi ile denetlenir. 3.1. Determinant Yardimi Ile Bir Dizeyin Tersini Bulma Bir dizeyin tersini bulmak iin determinant isleminden yararlanilabilir.

burada Cjk ajk iin cofactor dur. buradan da

kosulu saglaniyorsa A-1 elde edilebilir. 3.2. Cramer Kurali a11x1 +a12x2 = b1 a21x1 +a22x2 = b2

JFM219 Yneyler ve Dizeyler Dzeneginin zmne bakalim. zm x1 x2 = =

Ile verilebilir x1 = D1 /D x2 = D2 /D Tanimlari yapalim burada

ve Di tanimlari ise

ile verilir. i D iinde hangi sutunun bn ile yer degistirecegini gstermektedir. Bu yntem Cramer kurali olarak bilinir. Eger determinant sifir dan farkli ise zm bulunacaktir

burada Di D nin i. sutununu b1 ,...,bn ile yerdegistirdikten sonra hesaplanan determinanttir. Hatirlatma: eger dzenek trdes (homogeneous) ise ve rnek: 2x +z = 2 x +y = 3 3x +2y+z = 1 Buradan zm yoktur.

ve

JFM219 Yneyler ve Dizeyler

bulunur. Sonular Gauss -Jordan yntemiyle elde edilen sonularin aynisidir. Uygulama 1. Bir (MxM) dizeyin a- Gauss-Jordan eleme yntemini kullanarak tersini bulan programi yazin. b- Dogrulugunu gsterin. 2. Asagida verilen 2x2 dizeyin tersini bulun 1 -3 2 -6