PHAÀN THÖÙ BA :

Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa thaät, con

ngöôøi thaät, MAÏC KHAÛI Thieân Chuùa laø ai
vaø con ngöôøi laø ai
 NHAÄP ÑEÀ

Caùc kitoâ höõu cöông quyeát xaùc nhaän

Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Thieân Chuùa thaät vaø
laø con ngöôøi thaät, vaø xaùc quyeát naøy taïo
neân caùi coát yeáu cuûa ñöùc tin. Ñoâi khi
ngöôøi ta bò caùm doã ñaët vaán ñeà, tröôùc
heát baèng thuaät ngöõ khaùi nieäm, xem laøm
sao laïi coù chuyeän Thieân Chuùa laø moät con
ngöôøi vaø moät con ngöôøi laøm Thieân
Chuùa. Phaûi choáng laïi côn caùm doã, bôûi vì
con ngöôøi laø gì vaø Thieân Chuùa laø ai?
Chuùng ta chæ bieát ñöôïc ñieàu ñoù qua
Nhaân - Thaàn ( l’Homme-Dieu ) : chính Ngaøi
maïc khaûi cho ta. Vaäy phaûi khöôùc töø ñöa
ra, tröôùc heát, nhöõng khaùi nieäm veà con
ngöôøi vaø veà Thieân Chuùa ñeå roài, sau ñoù,
coá haøi hoøa caùc khaùi nieäm aáy vì nhaän
thaáy coù theå coù moät Nhaân-Thaàn. Tuy
nhieân, ñaây laø phöông phaùp suy tö quen
thuoäc ñoái vôùi nhieàu ngöôøi. Chaúng coù gì
ngaïc nhieân khi noù ñöa ñeán ngoõ cuït. Ñöông
nhieân laø caùc khoa hoïc nhaân vaên coù cho
chuùng ta bieát ñieàu gì ñoù veà con ngöôøi,
vaø trieát hoïc cuõng cho ta bieát ñieàu gì ñoù
veà Thieân Chuùa. Nhöng chính söï hieän höõu
cuûa Nhaân-Thaàn ñöa ta ñeán choã caàm
chaéc laø khoâng coù gì maâu thuaãn ñoái vôùi
vieäc Höõu theå tuyeät ñoái coù maët trong vuõ
truï töông ñoái (vuõ truï cuûa chuùng ta) maø
vaãn luoân laø Tuyeät ñoái-Theå, Thieân Chuùa
coù theå trôû thaønh ngöôøi maø vaãn luoân
laø Thieân Chuùa. Khoâng theå, töø moät khoa
hoïc veà Thieân Chuùa vaø moät khoa hoïc veà
con ngöôøi ñaõ coù saün tröôùc, maø gaày
döïng neân moät khoa hoïc veà Ñöùc Kitoâ.
Traùi laïi, thaàn hoïc (khoa hoïc veà Thieân
Chuùa) vaø nhaân hoïc (khoa hoïc veà con
ngöôøi) phaûi tìm thaáy nguoàn goác nôi Kitoâ
hoïc (khoa hoïc veà Ñöùc Kitoâ).
Höõu theå cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø söï
boû ngoõ hoaøn toaøn. Ngaøi laø Con hoaøn
toaøn. Chuùng ta noùi Con töông ñöông nhö
noùi Lôøi. Lôøi coù nghóa laø Lôøi-Noùi. Ngaøi
laø Lôøi-Noùi (Parole) hoaøn toaøn. Lôøi noùi
khoâng heà tröôøng toàn nôi chính noù, noù
ñeán töø ai ñoù, noù laø lôøi noùi cuûa ai ñoù.
Vì theá, Con laø con cuûa ai ñoù, hieän höõu
bôûi ai ñoù, Cha. Lôøi noùi ra laø ñeå ñöôïc
nghe, ñöôïc daønh cho nhöõng ngöôøi khaùc.
Cho neân Lôøi ñöôïc thoát ra laø ñeå ñöôïc trao
ban cho loaøi ngöôøi. Noùi höõu theå Ñöùc
Gieâsu Kitoâ laø söï Boû-Ngoõ (Ouverture)
hoaøn toaøn, laø noùi raèng Ngaøi hoaøn toaøn
“töø nôi Cha” vaø “daønh cho loaøi ngöôøi”. Laø
noùi raèng Ngaøi laø tình yeâu. Bôûi vì yeâu,
coù theå noùi, laø lô löûng giöõa hai cöïc, cöïc
ñoùn nhaän vaø cöïc cho ñi. Ñoùn nhaän, laø
“hieän höõu bôûi” ngöôøi khaùc ( l’autre) ; cho
ñi, laø “hieän höõu cho” ngöôøi khaùc hoaëc
nhöõng ngöôøi khaùc. Vaäy khoâng ñöôïc noùi
nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ coù tình yeâu, maø phaûi
noùi Ngaøi laø tình yeâu. Nhöng chæ moät
mình Thieân Chuùa môùi laø tình yeâu. Neáu
Ñöùc Gieâsu laø tình yeâu, phaûi thuù nhaän
Ngaøi laø Thieân Chuùa. Laø Thieân Chuùa
cuõng nhö hoaøn haûo laø Con. Con duy nhaát
cuûa Thieân Chuùa. Thieân Chuùa thaät.
Nhöng cuõng laø ngöôøi thaät. Neáu Ñöùc
Gieâsu hoaøn toaøn laø ñieàu Ngaøi laøm, neáu
Ngaøi hoaøn toaøn ôû nôi ñieàu Ngaøi noùi,
neáu Ngaøi laø ñieàu Ngaøi noùi, neáu Ngaøi
hoaøn toaøn daønh cho keû khaùc, thì Ngaøi laø
con ngöôøi nhaát trong loaøi ngöôøi, Ngaøi laø
söï veïn toaøn (pleùnitude) cuûa nhaân loaïi.
Con ngöôøi duy nhaát thöïc söï laø ngöôøi moät
caùch veïn toaøn vaø hoaøn toaøn. Gaàn beân
Ngaøi, chuùng ta chæ laø nhöõng böôùc ñaàu
laøm ngöôøi, laø nhöõng con ngöôøi phaûi trôû
thaønh ngöôøi. Ngaøi laø caùi chuùng ta phaûi
trôû thaønh. Con ngöôøi thaät.
Chuùng ta, noùi mau maén goïn gaøng nhö
thi só Reneù Char, “chim phöôïng hoaøng trong
töông lai”. Phöôïng hoaøng? Ai hieåu theo
nghóa bình daân , tuøy yù ! Laø ngöôøi cho ra
ngöôøi. Ñöùc Kitoâ laø con ngöôøi naøy. Do ñoù,
thaùnh Phaoloâ goïi Ngaøi laø “Añam môùi”
hoaëc “Añam cuoái cuøng” (1Co 15,45), nghóa
laø con ngöôøi ñieån hình, con ngöôøi kieåu
maãu. Con ngöôøi caøng ngöôøi hôn khi ít cuùi
xuoáng treân chính mình hôn, ít bò giôùi haïn
hôn. Böôùc vöôït qua töø con thuù tôùi con
ngöôøi, hoaëc böôùc vöôït qua töø söï soáng
tôùi tinh thaàn, hoaøn thaønh khi moät höõu
theå baèng buïi ñaát ñöa ñöôïc caùi nhìn sang
beân kia chính mình vaø moâi tröôøng mình
soáng, vaø xöng hoâ thaân maät (dire ‘tu’) vôùi
Thieân Chuùa. Caùi laøm neân con ngöôøi, laø
boû ngoõ cho Taát-Caû, cho Voâ-Taän. Nhöng
con ngöôøi veïn toaøn laø ngöôøi khi, khoâng
nhöõng khi ñi vaøo gaëp gôõ Ñaáng Voâ-Taän
maø thoâi, nhöng coøn caû khi neân moät vôùi
Ngaøi. Ñöùc Gieâsu Kitoâ, chính laø Con Ngöôøi
neân moät vôùi Thieân Chuùa.
Phaûi theâm ñieàu naøy : neáu coù moät
con ngöôøi laø moät vôùi Thieân Chuùa, thì taát
caû moïi ngöôøi ñeàu coù theå nhö theá. Trôû
neân nhö Ñöùc Gieâsu Kitoâ, ñoù laø ôn -goïi
cuûa moïi ngöôøi. Ñöùc Gieâsu Kitoâ khoâng ôû
trong nhaân loaïi nhö moät ngoaïi leä, theo
nghóa Ngaøi laø moät caùi gì ñoù heát söùc
quaùi-laï nhôø ñoù Thieân Chuùa toû ra cho
chuùng ta thaáy taát caû nhöõng gì coù theå
coù ñoái vôùi quyeàn-naêng cuûa Ngaøi (Thieân
Chuùa). Söï hieän höõu cuûa Nhaân-Thaàn lieân
quan ñeán toaøn theå nhaân loaïi. Trong Kinh
-Thaùnh, tieáng “Añam” dieãn taû söï lieân ñôùi
(uniteù) cuûa toaøn theå thöïc taïi nhaân loaïi.
Sôû dó thaùnh Phaoloâ goïi Ñöùc Kitoâ laø
“Añam” môùi, chính laø ñeå noùi raèng toaøn
theå nhaân loaïi ñöôïc taäp hôïp nôi Ngaøi.
Ngaøi laø Ñaàu cuûa moät Thaân xaùc maø
chuùng ta laø chi theå. Hoaëc, noùi nhö ngöôøi
Anh, Ngaøi laø moät “corporate personnality”,
moät “nhaân - caùch taäp - theå”. Hoaëc, noùi
theo kieåu cha Teihard, : caùi phöùc-hôïp nhaát
nôi ñôn - nhaát - tính kieän-toaøn nhaát.
THIEÂN CHUÙA BA NGOÂI: SÖÏ MAÄT
THIEÁT CUÛA MOÄT THIEÂN CHUÙA
CHÆ LAØ TÌNH YEÂU

Vieän phuï Bockel, cha sôû nhaø thôø chính

toøa Strasbourg, baïn cuûa Andreù Malraux,
vieát oâng ñaõ bò moät voá ñau ñieáng, nhaân
moät buoåi noùi chuyeän toâi toå chöùc taïi
Strasbourg, vì boãng döng luùc aáy toâi neâu
leân caâu hoûi : “Giaû söû, dó nhieân laø
khoâng coù theå coù, Giaùo Hoäi noùi vôùi caùc
baïn raèng Thieân Chuùa chæ laø moät Ngoâi
thoâi chöù khoâng phaûi laø Ba Ngoâi nöõa, thì
ñieàu ñoù seõ thay ñoåi gì cho cung caùch
soáng cuûa caùc baïn?” (P.Bockel, L’enfant du
rire, Grasset, 1973, tr.95). Vieän phuï Bockel
noùi luùc ñoù oâng ñaõ hieåu ñöôïc raèng Kitoâ
giaùo khoâng phaûi laø moät trieát hoïc, moät
môù chaân lyù phaûi tin cuøng nhau taïo neân
moät heä thoáng gioáng nhö heä thoáng cuûa
Kant hoaëc Bergson, maø hieåu ñöôïc raèng
taát caû caùc tín ñieàu ñeàu coù moät taùc
duïng thöïc tieãn (impact pratique).
Toâi nghó, neáu Thieân Chuùa khoâng
phaûi Ba Ngoâi, chaéc haún toâi seõ laø keû
voâ thaàn. Toâi khoâng daùm chaéc hoaøn
toaøn, vì raát khoù ñaët mình vaøo giaû thieát
naøy. Daàu sao, neáu Thieân Chuùa khoâng
phaûi ø Ba Ngoâi, toâi chaúng coøn hieåu ñöôïc
gì laø gì nöõa.
SÖÙC MAÏNH CUÛA THIEÂN CHUÙA
LAØ SÖÙC MAÏNH CUÛA TÌNH YEÂU

Chuùng ta, Kitoâ höõu, chuùng ta coù bình

thaûn xaùc nhaän, nhö theå xuaát phaùt töø
ñaùy loøng, raèng Thieân Chuùa toaøn naêng
khoâng, hoaëc, ngöôïc laïi, chuùng ta coù caûm
thaáy khoù chòu khi thoát ra nhö theá khoâng?
Theo toâi nghó, ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, xaùc
nhaän nhö theá khoâng coù gì laø khoù : thöïc
ra, neáu Chuùa laø Thieân Chuùa, ngöôøi ta
khoù thaáy ñöôïc Ngaøi khoâng toaøn naêng
nhö theá naøo. Tuy nhieân, vôùi nhöõng ngöôøi
khaùc, nhöõng ngöôøi caøng ngaøy caøng
ñoâng ñaûo vaøo giai ñoaïn khuûng hoaûng
chuùng ta ñang traûi qua naøy, xaùc nhaän söï
toaøn naêng cuûa Thieân Chuùa laø ñoäng cô
nghieâm troïng nhaát ñöa ñeán choã khoâng
tin.
Chuùng ta haõy coi chöøng ñöøng xem
nheï quan ñieåm cuûa nhöõng ngöôøi naøy :
thöïc teá, hoï phaùn ñoaùn xöùng ñaùng vôùi
nhaân phaåm nhaát, do ñoù, xaùc thöïc hôn,
thích moät baàu trôøi troáng vaéng hôn laø bò
aùm aûnh bôûi moät Hoaøng Ñeá vuõ truï
quyeàn naêng, ñoäc taøi, nhaø soaïn kòch toái
cao ñieàu khieån nhöõng con roái trong vôû bi-
haøi-kòch nhaân loaïi baèng caùch laøm teâ
coùng, laøm teâ lieät, giaùn ñoaïn nhöõng töï
do maø hoï cho laø Ngaøi ñaõ taïo ra. Coù
nhöõng keû voâ thaàn laø voâ thaàn vì, toâi
raát muoán ñieàu naøy, khaùi nieäm Tuyeät
ñoái hoaëc Sieâu-Vieät coù veû maâu thuaãn.
Nhöng toâi cho raèng nhöõng ngöôøi voâ thaàn
ñoâng ñaûo nhaát laø nhöõng keû choái töø
moät söï toaøn naêng phuû ñònh hoaëc huûy
dieät ñi töï do chuùng ta. Trong soá taát caû
nhöõng muõi teân nhaém vaøo ñöùc tin Kitoâ
giaùo hoaëc thaäm chí thuyeát höõu thaàn,
muõi teân ñònh ñaït ñeán Thieân Chuùa nôi söï
toaøn naêng cuûa Ngaøi ñaït muïc ñích chaéc
chaén hôn caû.
Theá maø, toâi suy nghó nhöõng gì toâi tin
(vaø toâi cuõng môøi goïi caùc baïn suy tö, töø
phía caùc baïn, nhöõng gì caùc baïn tin), toâi
thaáy raát roõ ñieàu naøy : töï cô baûn toâi
khoâng theå tin caäy Thieân Chuùa, phoù thaùc
thaân toâi cho Ngaøi, neáu toâi khoâng bieát tí
gì veà baûn chaát söùc maïnh cuûa Ngaøi.
Ngaøi toaøn naêng, nhöng toaøn naêng töø
söùc maïnh naøo? Tröôùc moät höõu theå raát
uy quyeàn, caàn phaûi thaän troïng. Khoân
ngoan sô ñaúng nhaát laø nghi ngôø. Tröôùc
heát, phaûi gìn giöõ töï do, söï ñoäc laäp cuûa
mình. Thaø choïn hö voâ (nihil) coøn hôn laø
noâ leä. Hö voâ thuyeát laø khuynh höôùng
lôùn cuûa theá kyû naøy, vì caùi vò cuûa hö
voâ, duø ñaéng cay, ñöôïc laø hö voâ daãu sao
vaãn coøn ñôõ hôn laø caûnh noâ leä. Giöõa
vieäc khoâng hieän höõu vaø vieäc laøm noâ
leä cho quyeàn löïc cuûa Hitler, toâi coá yù
choïn khoâng hieän höõu.
Toâi bieát roõ thuyeát hö voâ chæ laø
moäng, bôûi vì thöïc teá toâi laø hieän höõu.
Nhöng ít ra toâi cuõng coù theå buoâng troâi
theo trieàn doác ñöa ñeán choã töï saùt. Töï
saùt vaãn ít ñieân roà hôn sa vaøo tay ai ñoù ñe
doïa töï do cuûa chuùng ta. Vaäy toâi coù theå
xaùc nhaän raèng toâi chæ tin vaøo moät
Thieân Chuùa toaøn naêng neáu toâi chaéc
chaén ñöôïc raèng ñoù laø moät söï toaøn
naêng khoâng ñe doïa töï do cuûa toâi.
Noùi caùch khaùc (ôû ñaây toâi caân nhaéc
nhöõng töø toâi duøng, bôûi vì vieäc naøy lieân
can ñeán taát caû, lieân can ñeán coát yeáu
ñöùc tin cuûa toâi), neáu toâi khoâng tin raèng
Thieân Chuùa chæ maïnh meõ ôû tình yeâu vaø
ñi ñeán taän cuøng cuûa tình yeâu, nghóa laø
caùi cheát (cheát cho nhöõng ngöôøi mình
yeâu) vaø tha thöù ( tha thöù cho nhöõng keû
gieát mình), neáu toâi khoâng tin raèng söùc
maïnh cuûa Thieân Chuùa laø moät Sieâu Söùc
Maïnh coù baûn chaát vì yeâu maø khöôùc töø
duøng caùc phöông tieän söùc maïnh ñoái vôùi
taïo vaät, thì toâi seõ hoaøn toaøn hieåu ngöôøi
ta buoâng xuoâi theo giaác moäng hö voâ, vaø
toâi seõ khoâng leân aùn nhöõng ngöôøi ñöông
thôøi vôùi toâi bò giaác moäng naøy meâ
hoaëc.
Nhöng moïi söï thay ñoåi neáu söï toaøn
naêng cuûa Thieân Chuùa laø söï toaøn naêng
cuûa tình yeâu. Giöõa moät söï toaøn naêng
vaø moät tình yeâu toaøn naêng, coù moät
khaùc bieät hoaøn toaøn; noùi cho saùt, coù
moät vöïc thaúm. Ngöôøi Kitoâ höõu khoâng
noùi mình tin raèng Thieân Chuùa toaøn naêng,
nhöng noùi raèng mình tin vaøo moät Thieân
Chuùa laø Cha toaøn naêng. Taàm quan troïng
quyeát ñònh cuûa giôùi töø “en” (vaøo, nôi)
ñöôïc theo sau bôûi moät danh töø chæ ngöôøi!
Trong kinh Tin Kính, xaùc nhaän Thieân Chuùa
toaøn naêng ñöôïc hieåu trong moät ñoäng taùc
tín thaùc vaø yeâu meán maø giôùi töø nhoû
beù naøy dieãn taû moät caùch chính xaùc.
Noùi : con tin nôi Chuùa, laø noùi : con bieát
söùc maïnh cuûa Chuùa khoâng phaûi laø moät
moái nguy cho töï do cuûa con, nhöng ngöôïc
laïi, söùc maïnh aáy phuïc vuï cho töï do cuûa
con. “Tin vaøo”, moïi söï laø ôû ñoù.
Vò hoân phu noùi vôùi vò hoân theâ raèng
chaøng tin nôi naøng - nhöõng töø mang naëng
yù nghóa - , chaøng khoâng noùi : anh xaùc
nhaän em hieän höõu vaø em coù nhöõng ñöùc
tính toát; anh tin raèng em theá naøy theá noï;
anh tin nhöõng tin ñoàn veà em; anh tin taát
caû nhöõng söï thaät lieân quan tôùi em.
Chaøng noùi ñích xaùc ñieàu naøy : anh trao
nieàm tin cuûa anh cho em; anh heát loøng
ñoan höùa vôùi em, töø nay em seõ laø trung
taâm ñôøi anh; anh dôøi taâm ñeå töø nay
trung taâm ñôøi anh khoâng coøn laø anh nöõa,
maø chính laø em; anh giao cho em, qua moät
haønh vi trao ban töø nôi anh, chaêm soùc
haïnh phuùc cuûa anh; em ñaùng ñöôïc yeâu
vaø anh yeâu em, anh muoán leä thuoäc em.
Yeâu, laø cuøng caûm thaáy leä thuoäc tình
yeâu. Töø tieáng Phaùp coå “fiance” (gôûi
gaém), ñaõ heát duøng, coøn soùt laïi nôi töø
“confiance” (tin töôûng) vaø töø “fianceù” (keû
ñöôïc gôûi gaém, hoân phu, hoân theâ). Tin
töôûng (confiance) laø söï gôûi gaém (fiance)
cho nhau, nôi ñoù nieàm tin vaø nieàm vui laø
moät.
Chính vì vaäy ñöùc tin laø söï thuùc ñaåy
töï phaùt (eùlan) cuûa moïi höõu theå veà phía
Thieân Chuùa, laø söï daán thaân (engagement)
saâu xa nhaát töï baûn thaân; neáu khoâng,
ñaâu phaûi laø ñöùc tin. Löïc thuùc ñaåy naøy
seõ laø söï boàng boät (deùlire), söï ñieân roà
neáu khoâng chaéc chaén raèng Thieân Chuùa
chæ toaøn naêng ôû yeâu meán, chính tình
yeâu chöù khoâng phaûi söùc maïnh laø yeáu
tính cuûa Thieân Chuùa, söùc maïnh laø moät
thuoäc tính cuûa tình yeâu. Tin töôûng, maø
khoâng caån troïng, vaøo moät söùc maïnh coù
theå nguy haïi cho töï do cuûa mình laø ñieân
roà. Vaø yù töôûng veà moät tình yeâu khoâng
coù söùc maïnh hoaëc naêng löïc (eùnergie) laø
moät yù töôûng ñieân roà, voâ nghóa. Nhöng,
ngöôïc laïi, caùi heát söùc coù yù nghóa laø
ñoùn nhaän Naêng Löïc yeâu meán. Maø
Thaùnh Linh laø caùi ñoù: moät naêng löïc yeâu
meán cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc trao ban cho
chuùng ta.
Thöïc söï maø noùi, chaúng coù gì truyeàn
thoáng hôn, dai daúng hôn nôi caùc Giaùo Phuï
cho baèng nhaán maïnh giôùi töø “en” vaø
taàm quan troïng veà maët giaùo lyù cuûa noù
khi noù ñöôïc theo sau bôûi moät danh töø chæ
ngöôøi. Ñoù laø moät loãi ngöõ phaùp, nghóa
laø khoâng ñuùng ngöõ phaùp. Nhöng caùc
taùc giaû Kitoâ giaùo, baét ñaàu laø thaùnh
Gioan, ñaõ khoâng sôï sai ngöõ phaùp ñeå
dieãn taû toát hôn maàu nhieäm ñöùc tin.
“Vieäc cuûa Thieân Chuùa, Ñöùc Gieâsu noùi,
laø caùc oâng haõy tin vaøo Ñaáng Ngaøi ñaõ
sai ñeán” (Ga 6,29).
Tin vaøo söï toaøn naêng cuûa Thieân
Chuùa, tin raèng Thieân Chuùa toaøn naêng,
khoâng tin Ngaøi, chaúng coù gì teä hôn theá
môùi laøm leäch laïc ñôøi soáng toân giaùo
taän coäi reã. Chaúng coù gì teä hôn theá môùi
khieán naûy sinh moät naõo traïng ma thuaät
(mentaliteù magique). Lòch söû caùc toân giaùo
cho thaáy ñaày daãy naõo traïng vaø taäp
quaùn ma thuaät maø vaãn coøn ñaày daãy ôû
thôøi ñaïi chuùng ta, ngay caû trong taàng lôùp
Kitoâ höõu, maëc duø coù söï ñuùng ñaén
(bienseùance) cuûa Giaùo Hoäi veà maët töø
vöïng. Khoâng ñöôïc maéc löøa caùc töø ngöõ.
Caùi löøa bòp ngöôøi ta thöôøng xuyeân nhaát
laø lôïi loäc vaø sôï haõi. Chính lôïi loäc khieán
ngöôøi ta tìm caùch söû duïng söï toaøn naêng
sao cho coù lôïi cho mình; söï sôï haõi buoäc
ngöôøi ta tìm ñuû moïi phöông tieän ngaên
ngöøa moái hieåm nguy chöùa ñöïng nôi söï
toaøn naêng aáy. Nhöõng thöù ñoù chaúng can
döï gì ñeán ñöùc tin. Ñoù laø ma thuaät. Neáu
coù theå duøng taâm-phaân-hoïc tìm hieåu xem
coù gì nôi taâm trí moät soá Kitoâ höõu ít hoïc,
ta seõ thaáy raèng hoï töï thì thaàm : “Chuùa
truø tính gì treân ñoù, treân nôi cao xanh kia?
Ngaøi söûa soaïn cho toâi thöù gì ñaây? Haïnh
phuùc hay tai hoïa? Söùc khoûe hay beänh
taät? Thaønh coâng hay thaát baïi? Vì lôïi loäc
vaø vì sôï haõi, vaäy toâi seõ caàu xin Ngaøi
ñöøng truø tính thöù baát lôïi cho toâi”.
Cho tôùi hoâm côn caùm doã boång noåi
leân muoán toáng khöù ñi moái ñe doïa baèng
caùch chæ caàn noùi : khoâng coù Thieân
Chuùa toaøn naêng. Chính luùc ñoù thuyeát voâ
thaàn xuaát hieän nôi yù thöùc tröôûng thaønh
nhö laø thaùi ñoä hôïp lyù nhaát. Ñieàu naøy
khoâng hoaøn toaøn sai. Chæ caàn chuùng ta
ñöøng queân lôøi Pascal : “Thuyeát voâ thaàn,
daáu chæ söùc maïnh tinh thaàn, nhöng chæ
moät möùc ñoä naøo ñoù maø thoâi”. Bôûi vì
döôùi baàu trôøi trôû neân hoang vaéng, vaéng
boùng moät Ñaáng toaøn naêng toái cao, caùc
theá löïc khaùc ra ñôøi vaø naåy nôû, nhöõng
theá löïc maø ngöôøi ta seõ khoâng sôï chuùng
nheï nhaøng khoáng cheá tuyeät ñoái
(absolutiser) moïi maët cuûa ñôøi soáng caù
nhaân cuõng nhö taäp theå. Nhöõng theá löïc
naøy, chuùng ta bieát roõ : tieàn taøi, tình duïc,
chuûng toäc, ñaûng phaùi ... Chaúng coù gì
thaùnh thieâng (sacral) hôn moät theá giôùi bò
phi thaùnh thieâng hoùa (deùsacraliseù) moät
caùch giaû maïo (preùtendument). Nôi ñoù moïi
thöù coù theå trôû thaønh moät theá löïc
thoáng trò, aùp böùc, huûy dieät. Moïi chuyeån
bieán vaên minh, moät caùch naøo ñoù, laø
moät chuyeån bieán toân thôø ngaãu töôïng
(idolaâtrie).
Taát caû nhöõng thöù ñoù -ma thuaät meâ
tín hoaëc voâ thaàn phuû ñònh (tuøy yù löïa
choïn) - khoâng theå traùnh khoûi, neáu söùc
maïnh cuûa Thieân Chuùa khoâng ñöôïc hieåu
laø söùc maïnh cuûa tình yeâu. Ngöôøi kitoâ
höõu tin vaøo söï toaøn naêng cuûa tình yeâu.
Ñöùc tin laø moät haønh vi saâu kín cuûa töï do
ñöa ngöôøi tín höõu vaøo nôi saâu thaúm nhaát
cuûa baûn thaân vaø ñöa ngöôøi ñoù leân
ñöôøng veà phía moät Tình yeâu chæ bieát
yeâu maø thoâi. Ngöôøi Kitoâ höõu khoâng noùi
mình tin vaøo Thieân Chuùa toaøn naêng,
nhöng tin vaøo Thieân Chuùa laø Cha toaøn
naêng. Ñieàu ngöôøi ñoù coâng boá, ca haùt,
chính laø söùc maïnh cuûa moät tình Phuï Töû.
Caáu truùc kinh Tin-Kính laø caáu truùc Ba
Ngoâi (trinitaire). Toâi khoâng tin, Kitoâ höõu
khoâng tin raèng Thieân Chuùa laø moät
Narcisse muoân ñôøi cöù chieâm ngaém chính
mình, thaùn phuïc chính mình, naém baét chính
mình, töï mình loâi cuoán chính mình, ca ngôïi
chính mình. Tin moät Thieân Chuùa nhö theá
seõ laø söï baøy toû nieàm tin phi lyù. Cuøng
laém toâi coù theå nghó Thieân Chuùa kieåu
Narcisse naøy coù theå hieän höõu. Nhöng tin,
chaéc chaén laø khoâng.
Neáu giôùi töø “en” quan yeáu ñoái vôùi
haønh vi tin, thì Ñaáng toâi tin vaøo chæ coù
theå laø Cha. Vaø neáu toâi goïi laø Cha, thì
ñieàu naøy buoäc, trong cuøng moät löïc thuùc
ñaåy yù nghó vaø tình yeâu, toâi cuõng goïi laø
Con vaø Thaàn Linh. Noùi raèng Thieân Chuùa
laø Tình Yeâu vaø noùi raèng Ngaøi Ba Ngoâi,
thaät y heät nhö nhau.
TIEÁN ÑEÁN KHAÙM PHAÙ RA MOÄT
THIEÂN CHUÙA DUY NHAÁT VAØ BA
NGOÂI

Muoán chieâm ngöôõng maàu nhieäm Ba

Ngoâi, chuùng ta phaûi suy tö nhö Giaùo Hoäi
ñaõ suy tö moät caùch lòch söû. Ngöôøi Kitoâ
höõu khoâng suy tö theo caùch moät trieát gia,
coù theå noùi, ñaët ra moät chaân lyù vaø ñöa
ra cho nhöõng ngöôøi khaùc. Ngöôøi kitoâ höõu
khoâng ñaët ra chaân lyù, maø ñoùn nhaän. Dó
nhieân oâng suy tö chaân lyù oâng ñoùn nhaän
nhöng, tröôùc heát, baèng caùch laáy laïi kinh
nghieäm laâu ñôøi cuûa Giaùo Hoäi. Maø Giaùo
Hoäi ñaõ suy tö töø maïc khaûi cuûa Ñöùc
Gieâsu Kitoâ.
Con ngöôøi naøy laø ai? Caùc toâng ñoà
chæ xaùc nhaän nieàm tin vaøo Thaàn Tính
thöïc söï cuûa Ñöùc Gieâsu sau moät thôøi gian
cöu mang (geneøse) daøi. Tröôùc heát hoï nghe
Ñöùc Gieâsu noùi “laïy Cha” vôùi Thieân Chuùa,
duøng töø “Abba” thöïc ra coù nghóa “cha yeâu
quí” vaø coù nghóa laø söï phoù thaùc cuûa
ngöôøi con (abandon filial), phoù thaùc taän
caên cuûa höõu theå. Khi caàu nguyeän, toâi
coá hình dung ra söï söûng soát cuûa caùc
toâng ñoà khi nghe Ñöùc Gieâsu noùi : Abba,
laïy Cha. Hoï ñaõ thaáy Ñöùc Gieâsu haønh
ñoäng theo moät kinh nghieäm cuûa Thieân
Chuùa vaø ñoàng thôøi cuûa con ngöôøi. Ñoái
vôùi hoï Ngaøi gioáng nhö moät ngöôøi vöøa laø
Thieân Chuùa nhìn con ngöôøi, vöøa laø con
ngöôøi nhìn Thieân Chuùa. Hoï ñaõ laø nhaân
chöùng cuûa söï maät thieát naøy giöõa moät
con ngöôøi vaø Thieân Chuùa hoaøn toaøn duy
nhaát, ñaõ soáng khoâng nhöõng tröôùc maët
hoï maø coøn soáng cho hoï, bôûi vì Ñöùc
Gieâsu môøi hoï chia seû söï maät thieát aáy :
“Haõy noùi nhö Toâi : Abba, laïy Cha” (Mt 6,9).
Söï maät thieát ñöôïc duy trì trong ñau
khoå ray röùt nhaát, khi Chuùa Cha thinh laëng,
hình nhö vaéng maët vaø loaøi ngöôøi heát
söùc hung döõ : “Laïy Cha, Con phoù linh hoàn
Con trong tay Cha ... Xin tha cho hoï”. Khi Ñöùc
Gieâsu phuïc sinh, roõ raøng Thieân Chuùa ôû
vôùi con ngöôøi naøy. Nhöng vaán ñeà vaãn
coøn ñaët ra ñeå xem con ngöôøi naøy coù
phaûi laø Thieân Chuùa khoâng. Thieân Chuùa
vaø Ñöùc Gieâsu laø hai hay moät?
Vaøo leã Nguõ Tuaàn, caùc toâng ñoà bò
xaâm chieám bôûi Thaàn Khí (Esprit) cuûa Ñöùc
Gieâsu. Keå töø ñoù hoï coù trong mình Ñaáng
maø tröôùc ñaây Ñöùc Gieâsu ñaõ coù trong
Ngaøi, Ñaáng nhôø ñoù Ñöùc Gieâsu ñaõ laø
nhö Ngaøi ñaõ laø. Ñaáng aáy ñöa hoï ñeán
cuõng nhöõng coâng vuï aáy - Coâng vuï caùc
Toâng Ñoà-, ñöa hoï chaïm traùn cuõng nhöõng
moái nguy aáy, ñeán cuøng moät loøng duõng
caûm aáy trong caùi cheát. Chính ñoù laø
Thaàn Khí cuûa Ñöùc Gieâsu nhöng Ngaøi
khoâng theå khaùc Thaàn Khí cuûa Thieân
Chuùa, vì chæ coù Thieân Chuùa môùi trao ban
Thaàn Khí cuûa Ngaøi. Coøn chuùng ta, chuùng
ta khoâng theå trao ban thaàn khí (esprit, tinh
thaàn, linh hoàn) cuûa chuùng ta, bôûi vì noù
hoaøn toaøn caù nhaân (personnel) ñoái vôùi
chuùng ta. Toâi coù theå trao ban khoa hoïc,
vaên hoùa cuûa toâi nhöng trao ban linh hoàn
cuûa toâi laø ñieàu khoâng theå nghó ra. Nhö
vaäy caùc toâng ñoà xaùc nhaän, nhöng maõi
ñeán leã Hieän xuoáng môùi xaùc nhaän, Ñöùc
Gieâsu laø Thieân Chuùa. Maø con ngöôøi naøy,
laø Thieân Chuùa, xöng hoâ thaân maät vôùi
Chuùa. Thieân Chuùa noùi vôùi Thieân Chuùa.
Thieân Chuùa töï cho mình laø do Thieân Chuùa
sai ñeán. Thieân Chuùa coù “löông thöïc nuoâi
soáng laø laøm theo yù Thieân Chuùa”. Nhö
vaäy coù moät nhò-ngoâi-vò (dualiteù) nôi
Thieân Chuùa. Coøn Thaàn Khí, maø Ngaøi coù
noùi ñeán? Cuõng laø Thieân Chuùa, vaäy
Thaàn Linh laø ngoâi vò thöù ba.
Ñoù, chuùng ta thaáy Giaùo Hoäi, ñöùng
tröôùc nghòch lyù moät Thieân Chuùa duy
nhaát vaø ba ngoâi vò naøy, ñaõ mau maén
hieåu raèng, neáu khoâng duy trì nghieâm
ngaët ñieàu naøy, thì coøn gì laø nieàm hy
voïng cuûa nhaân loaïi nöõa. “Neáu söï Nhaäp
Theå, Cyrille de Jeùrusalem noùi, chæ laø moät
töôûng töôïng thuaàn tuùy, thì söï cöùu ñoä
cuõng chæ laø söï töôûng töôïng thuaàn tuùy”.
Neáu Thieân Chuùa khoâng laøm ngöôøi, laøm
sao con ngöôøi coù theå ñöôïc thaàn hoùa? Vaø
moät Thieân Chuùa chæ coù moät ngoâi-vò
thoâi laøm sao coù theå nhaäp theå ñöôïc?
Moät Thieân Chuùa nhö theá chaúng bieát ñeán
Thieân Chuùa naøo khaùc ngoaøi chính mình,
khoâng theå thöa chuyeän vôùi moät Keû-
Khaùc, laø Keû-Toân-Thôø chính mình. Khi ñoù
laøm sao con ngöôøi coù theå laø ngöôøi veïn
toaøn ñöôïc, neáu ñuùng thöïc con ngöôøi chæ
ñöôïc xaùc ñònh qua töông quan vôùi moät
Keû-Khaùc?
Suoát nhöõng theá kyû ñaàu, Giaùo Hoäi
ñaõ tranh ñaáu soâi noåi ñeå söï saâu thaúm
cuûa maàu nhieäm naøy khoâng bò huûy boû,
giuùp lónh hoäi ngay (maàu nhieäm aáy).
Khuynh höôùng thieáu nhaãn naïi, ngaøy nay
caøng traàm troïng hôn bao giôø heát : huûy
boû ñuû thöù, vì muoán hieåu ngay töùc thì.
Coøn veà chaân lyù, Chuùa Thaùnh Linh vaãn
luoân ñoøi hoûi, baát chaáp caùc khuynh
höôùng ñöa ñeán nhöõng caùi taàm thöôøng tai
haïi cuûa chuùng ta, phaûi lónh hoäi moät
caùch cao sieâu hôn, söï lónh hoäi naøy chæ
coù ñöôïc moät caùch tieäm-tieán vaø vaát vaû
(besogneuse). Giaùo Hoäi ñaõ tuaân theo moät
logic nghieâm ngaët ñoøi buoäc khoâng bao
giôø ñöôïc taùch rôøi, trong söï hôïp nhaát ñöùc
tin, ba nieàm tin : söï thaàn hoùa cuûa nhaân
loaïi, Thaàn Tính cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ,
Chuùa Ba Ngoâi. Bôûi vì, neáu Thieân Chuùa
khoâng phaûi Ba Ngoâi, söï Nhaäp Theå seõ laø
moät huyeàn thoaïi, vaø, neáu söï Nhaäp Theå
laø moät huyeàn thoaïi, seõ chaúng coù vaán
ñeà con ngöôøi ñöôïc thaàn hoùa. Taát caû gaén
lieàn vôùi nhau.

BA NGOÂI THEÅ HIEÄN HOAØN HAÛO

KHAÙT VOÏNG CUÛA TÌNH YEÂU

Vaán ñeà, chính laø tình yeâu. Ta seõ sai

laïc khi ta tìm hieåu maàu nhieäm Thieân
Chuùa baèng nhöõng con ñöôøng khoâng phaûi
tình yeâu. Chuùng ta phaûi suy tö töø kinh
nghieäm tình yeâu vaø töø nhaän thöùc raèng
taát caû chuùng ta ñeàu coù kinh nghieäm, duø
ít duø nhieàu, veà tình yeâu.
Thöïc ra, ñaâu laø khaùt voïng saâu xa
cuûa tình yeâu hoân nhaân, tình yeâu huynh
ñeä hoaëc con caùi, tình beø baïn hoaëc tình
yeâu trong ñôøi soáng coäng ñoaøn? Khaùt
voïng cuûa tình yeâu laø trôû thaønh ngöôøi kia
(l’autre), maø baûn thaân vaãn coøn, ñeå
ngöôøi kia vaø toâi ñaây, khoâng nhöõng ñöôïc
keát hôïp vôùi nhau maø thoâi, maø coøn neân
moät ñích thöïc. Kinh nghieäm nhaân loaïi veà
tình yeâu laø vui vaø ñau khoå laãn loän. Vui laï
luøng khi noùi vôùi ngöôøi mình yeâu : em vaø
anh, chuùng ta khoâng phaûi laø hai, maø laø
moät. Ñau khoå vì bieát raèng, khi noùi nhö
theá, laø noùi, khoâng phaûi noùi ñieàu coù
thaät, nhöng noùi ñieàu leõ ra phaûi coù thaät
nhöng laïi khoâng theå coù thaät. Bôûi vì neáu
ngöôøi yeâu vaø ngöôøi ñöôïc yeâu khoâng
coøn laø hai nöõa, seõ khoâng coøn ngöôøi kia
nöõa, vaø laäp töùc tình yeâu seõ bò huûy boû.
Nhö nhöõng ngöôøi ñaøng hoaøng töû teá vaãn
noùi, muoán yeâu, phaûi coù hai ngöôøi.
Caùc baïn haõy nghe hai nhaân vaät cuûa
Gabriel Marcel ñoái thoaïi vôùi nhau trong
cuoán “Le coeur des autres” (taâm hoàn keû
khaùc) : “Em vôùi anh, Daniel noùi vôùi vôï,
chuùng ta khoâng phaûi hai”. Vôï anh, moät
ngöôøi raát giaûo hoaït, traû lôøi : “Chính ñieàu
naøy ñoâi khi laøm em sôï; anh chaúng bao
giôø toû veû xem em nhö moät ngöôøi khaùc.
Khi ngöôøi ta chæ coøn laø moät duy nhaát
nöõa maø thoâi ... bieát noùi theá naøo cho anh
hieåu nhæ? Ngöôøi ta seõ chaúng coøn cho
nhau ñöôïc gì nöõa ... Vaø thaät khuûng khieáp,
bôûi vì ñaây coù theå laø moät lyù do ñeå
ñöøng chæ nghó ñeán mình nöõa.” Neáu anh
vôùi em, chuùng ta thaønh moät, thì chuùng ta
yeâu chính chuùng ta. Maø tình yeâu baûn
thaân khoâng phaûi laø tình yeâu, noù laø söï
thoûa maõn vôùi chính mình, noù khoâng phaûi
söï cho ñi cuõng khoâng phaûi ñoùn nhaän.
Tình yeâu vöøa muoán söï phaân bieät
ñoàng thôøi vöøa muoán söï ñôn nhaát. Trong
ñieàu kieän nhaân loaïi, khaùt voïng saâu xa
(khoâng nhöõng ñöôïc keát hôïp vôùi ngöôøi kia
maø thoâi maø coøn neân moät vôùi ngöôøi
ñoù nöõa) naøy khoâng theå hieän thöïc vaø
khoâng theå ñaït ñöôïc. Vì theá chaúng ai vaøo
ñöôïc vöông quoác cuûa tình yeâu maø khoâng
ñau khoå. Nhöng nôi Thieân Chuùa, khaùt voïng
cuûa tình yeâu ñöôïc thoûa maõn vónh cöûu :
ñoù chính laø maàu nhieäm cuûa Ba Ngoâi.
Cha, Con vaø Thaùnh Linh phaân bieät vôùi
nhau thöïc söï, ñeán noãi khoâng theå naøo
laãn loän : Cha khoâng bieán maát trong Con,
Con khoâng bieán maát trong Cha, Cha vaø Con
khoâng bieán maát trong Thaùnh Linh. Ba Ngoâi
laø moät, maø vaãn hoaøn toaøn khaùc bieät
nhau.
Ba Ngoâi, khoâng phaûi ba ngoâi vò keá
caän beân nhau nhöng laø ba leã vaät
(geùneùrositeùs) trao ban cho nhau moät caùch
veïn toaøn. Moãi Ngoâi chæ hieän höõu cho
chính mình baèng caùch hieän höõu cho hai
Ngoâi kia. Cha chæ hieän höõu laø Cha (taùch
bieät vôùi Con) baèng caùch töï hieán hoaøn
toaøn cho Con; Con chæ hieän höõu laø Con
(taùch bieät vôùi Cha) baèng caùch hoaøn
toaøn laø söï thuùc ñaåy tình yeâu daønh cho
Cha. Cha khoâng hieän höõu tröôùc tieân nhö
moät Ngoâi vò ñöôïc taïo neân nôi chính mình
vaø cho chính mình : chính haønh vi sinh haï ra
Con khieán Cha thaønh Ngoâi vò Cha. Neáu
khoâng coù Con, seõ khoâng coù Cha, dó
nhieân laø theá. Moãi Ngoâi chæ laø mình
baèng caùch ra khoûi chính mình. Moãi Ngoâi
ñöôïc ñaët vaøo höõu theå baèng caùch ñöôïc
ñaët nôi Ngoâi kia. Nôi Cha, nôi Con, nôi Thaùnh
Linh, tuyeät ñoái khoâng theå coù maûy may
söï cuùi xuoáng treân chính mình. Thieân Chuùa
khoâng “chuù yù ñeán mình”, nhö Maurice
Zundel ñaõ vieát.

BA NGOÂI VÒ NÔI MOÄT THIEÂN

CHUÙA DUY NHAÁT

Taïi sao laïi ba ngoâi vò (chöù khoâng phaûi

boán hay möôøi, nhö trieát gia Kant ñaõ hoûi)?
Ta coù theå ñöa ra hai tieáp caän (approches)
vôùi maàu nhieäm Thaùnh Linh. Tieáp caän
thöù nhaát ñeán töø ñoøi hoûi phaûi coù söï hoã
töông, chuû yeáu muoán kieän toaøn tình yeâu.
Trong tình yeâu loaøi ngöôøi, söï hoã töông
naøy, chuùng ta chæ thaáy qua trung gian caùc
daáu hieäu; töï chính noù, noù thoaùt khoûi
taàm vôùi cuûa nhöõng keû yeâu nhau. “Anh
yeâu em, em, vôï anh, vaø anh thaáy em yeâu
anh qua nhöõng lôøi em noùi vôùi anh, qua
nhöõng cöû chæ cuûa em, qua thaùi ñoä cuûa
em ñoái vôùi anh. Nhöng anh khoâng thaáy
chính tình yeâu cuûa em. Töø ñoù, khi nhöõng
lôøi naøy, nhöõng cöû chæ naøy, thaùi ñoä
naøy coù veû ít noàng nhieät, keùm töï nhieân,
ñöa ñeán cho anh noãi ñau naøy, moái hoaøi
nghi naøy. Giaù nhö anh thaáy ñöôïc tình yeâu,
thì nhöõng giao ñoäng naøy seõ khoâng coù.
Nhöng anh chæ thaáy nhöõng daáu hieäu.
Chính vì vaäy maø nôi anh coù öôùc voïng
maõnh lieät naøy, laø bieát ñöôïc tình yeâu
cuûa em baèng caùch naøo khaùc hôn laø qua
nhöõng daáu hieäu naøy, tình yeâu khieán anh
hoà hôûi vui ca vaø laøm neân haïnh phuùc
cuûa anh, tình yeâu maø khi keùm noàng naøn
khieán anh cheát ñieáng vaø khi ñaùnh maát ñi
khieán anh thaát voïng.” Veà ñieåm naøy
thaùnh Augustinoâ ñaõ vieát ra moät trong
nhöõng caâu ñeå ñôøi maø oâng laø thieân taøi
: “Naøng thaáy chaøng, chaøng thaáy naøng,
nhöng chaúng ai thaáy tình yeâu”.
Nôi Ba Ngoâi, nôi söï hoã töông raát kieän
toaøn, chính Tình Yeâu laø moät ngoâi vò,
Thaùnh Linh : Tình Yeâu cuûa Cha daønh cho
Con, Tình Yeâu cuûa Con daønh cho Cha. Nuï
hoân chung, neáu ta muoán goïi nhö theá. Söï
hoã töông cuûa tình yeâu thaønh ngoâi vò, theo
nghóa naøy chuùng ta coù theå noùi : Mozart
laø aâm nhaïc bieán thaønh ngöôøi. Tình yeâu
ñöôïc soáng veïn toaøn : coù Ngöôøi Yeâu,
Ngöôøi Ñöôïc Yeâu, vaø Tình yeâu. Ngöôøi Yeâu
ñöôïc yeâu, Ngöôøi Ñöôïc Yeâu yeâu vaø Tình
Yeâu laø söï naêng noã cuûa ñoäng löïc naøy
(eùlan), ñoäng löïc nhôø ñoù caû hai chæ laø
moät, maø vaãn hoaøn toaøn khaùc bieät.
Moät tieáp caän khaùc cho maàu nhieäm
Ngoâi Ba naøy coù theå cho laø xuaát phaùt töø
ñoøi hoûi phaûi coù söï thuaàn khieát (pureteù),
cuõng quan yeáu ñeå kieän toaøn tình yeâu.
Toâi hieåu thuaàn khieát laø loaïi tröø moïi ích
kyû, moïi sôû höõu. Nôi Thieân Chuùa, khoâng
heà coù daáu veát söï sôû höõu cuûa chính
mình, bôûi vì tình yeâu khoâng theå laø sôû
höõu chuû. Neáu khoâng coù ngoâi vò thöù ba,
Cha seõ tìm thaáy nôi Con, vaø Con tìm thaáy
nôi Cha, moät sôû höõu cuûa mình. Ngoâi naøy
seõ thaáy Ngoâi kia laø moät ngoaïi xuaát
(Projection, extension) cuûa mình. Hôi gioáng
nhö moät ngöôøi cha gia ñình ñaõ hy sinh cho
ñöùa con, ñaõ cho noù taát caû; khi oâng
ngaém ñöùa con, oâng tìm laïi chính mình,
chính oâng: toâi laø ngöôøi ñaõ cho con toâi
taát caû. Cha seõ tìm laïi chính mình nôi Con,
vaø, cuõng theá, Con tìm laïi chính mình nôi
Cha. Nhöng neáu tình yeâu hoã töông cuûa Cha
vaø cuûa Con môû ra cho moät keû thöù ba,
seõ coù söï loaïi tröø tuyeät ñoái moïi hình
thöùc sôû höõu, moïi caùi nhìn veà mình. Chính
ñaây laø söï thuaàn khieát tuyeät ñoái cuûa tình
yeâu. Söï Ngheøo Naøn cuûa Thieân Chuùa.
 SOÁNG, LAØ YEÂU

Yeâu, laø hieän höõu vaø soáng cho ngöôøi

kia vaø nhôø ngöôøi kia, cho nhöõng ngöôøi
khaùc vaø nhôø nhöõng ngöôøi khaùc, khoâng
bao giôø nhôø mình vaø cho mình. Moãi ngoâi
vò trong Ba Ngoâi Thieân Chuùa chæ laø chính
mình baèng caùch hieän höõu nhôø vaø cho hai
Ngoâi vò kia. Cho keû khaùc : laø cho ñi; nhôø
keû khaùc : laø ñoùn nhaän. Ñoùn nhaän vaø
cho ñi, laø yeâu. Thieân Chuùa laø moät Söùc
Maïnh voâ bieân (nghóa laø khoâng bieân giôùi)
töø khöôùc hieän höõu cho mình vaø nhôø
mình. Caùc baïn haõy thay “puissance” (söùc
maïnh) baèng “eùnergie” (naêng löïc) dòch
chöõ Hy laïp “dunamis” coù leõ hay hôn, duø
sao cuõng ñôõ mô hoà hôn. Hoaëc thay chöõ
“dynamisme” (naêng noå). Toâi tin vaøo Thieân
Chuùa coù naêng löïc tình yeâu, coù söï naêng
noå tình yeâu, voâ taän. Toâi tin vaøo moät
Naêng Löïc voâ bieân khöôùc töø hieän höõu
cho mình vaø nhôø mình. Toâi tin vaøo Naêng
Löïc vónh cöûu cuûa moät YÙ Chí voâ bieân
hieän höõu cho vaø nhôø keû khaùc. Hoaëc
coøn nöõa : toâi tin raèng Thieân Chuùa laø
Baát Löïc (Impuissance) hoaøn toaøn khoâng
theå cuùi xuoáng treân chính mình, khom
xuoáng treân chính mình.
Ñieàu naøy ñöôïc maïc khaûi cho chuùng ta
chính laø theá naøy, töông quan tình yeâu laø
hình thöùc nguyeân thuûy (originelle) cuûa
höõu theå. Hoaëc cuõng y heät nhö theá, baûn
chaát cuûa höõu theå laø tình yeâu hoaëc söï
hieäp thoâng. Maàu nhieäm Ba Ngoâi soi saùng
moïi neûo ñöôøng cuûa söï hieän höõu loaøi
ngöôøi.
Bôûi vì chuùng ta bieát Thieân Chuùa laø
ai, duø raát laø bí nhieäm, chuùng ta bieát
chuùng ta phaûi laø gì. Chaéc chaén, nhö giaùo
lyù thôøi tieàn chieán daïy, Thieân Chuùa voâ
cuøng vaø laø tinh thaàn thuaàn tuùy, nhöng,
khi thaùnh Phaoloâ noùi vôùi toâi phaûi “baét
chöôùc Thieân Chuùa” (Ep 5,1) vaø caû cuoäc
ñôøi toâi coát ôû choã gioáng Thieân Chuùa,
toâi khoâng thaáy roõ laøm theá naøo toâi laïi
coù theå gioáng moät thaàn-trí thuaàn tuùy vaø
voâ taän ñöôïc. Nôi ñònh nghóa ñoù, noùi ñeán
nhöõng thuoäc tính cuûa Thieân Chuùa, nhöõng
thuoäc tính toâi khoâng taøi naøo coù theå baét
chöôùc ñöôïc. Trong luùc ñoù, neáu coát yeáu
cuûa Maïc khaûi Kitoâ giaùo laø Thieân Chuùa
laø tình yeâu, toâi hieåu raèng toâi phaûi coá
gaéng yeâu meán thöïc söï vaø caû ñôøi toâi
phaûi quy veà tình yeâu.
Moät ngoâi vò nhaân loaïi (personne
humaine) laø gì? Laø höõu theå töï theå hieän
baèng caùch cho ñi vaø, khoâng tìm kieám
chính mình, tìm thaáy nôi mình moät höõu theå
khaùc. Söï soáng ñöôïc ban cho chuùng ta ñeå
chuùng ta höôùng veà nhöõng ngöôøi khaùc,
ñeå töï hieán cho hoï nhö Ba Ngoâi Thieân
Chuùa töï hieán cho nhau. Höôùng veà hoï,
khoâng phaûi ñeå chinh phuïc hoï, chieám höõu
hoï hoaëc thoân tính hoï, nhöng ñeå laøm cho
hoï phong phuù vaø taêng tröôûng. Thaùnh
Augustinoâ noùi : “Chuùng ta khoâng ñöôïc
yeâu ngöôøi nhö nhöõng tay saønh aên uoáng
yeâu chim saùo, bôûi vì khoâng phaûi yeâu
ngöôøi maø muoán ñoàng hoùa ngöôøi.” Ñöøng
yeâu ngöôøi vì mình nhöng haõy yeâu ngöôøi vì
ngöôøi.
Muoán yeâu nhö Ba Ngoâi Thieân Chuùa
yeâu nhau, phaûi laø chính mình, moät caùch
saâu xa vaø yù thöùc nhaát. Phaûi muoán raèng
nhöõng ngöôøi khaùc hieän höõu, moät caùch
saâu xa vaø yù thöùc nhaát. Vaø khoâng phaûi
chæ muoán trong tö töôûng, trong mong öôùc
maø thoâi maø coøn haønh ñoäng ñeå hoï ñöôïc
nhö theá. Anh muoán em phaûi laø em vaø anh
hoaøn toaøn chuyeân taâm vaøo nhöõng gì
giuùp cho em laø em moät caùch veïn toaøn.
Ñieàu gì ñuùng ñoái vôùi caùc caù nhaân cuõng
ñuùng ñoái vôùi caùc quoác gia, caùc chuûng
toäc vaù caùc neàn vaên minh.
Söï hôïp nhaát (uniteù) ñích thöïc khoâng
phaûi laø söï duy nhaát (uniciteù) nhöng laø söï
phong phuù cuûa moät ña theå (pluralisme)
ñöôïc haøn gaén bôûi tình yeâu. Moät baûn
nhaïc giao höôûng ñöôïc vieát baèng moät soá
ñoâng ñaûo caùc noát nhaïc, caùc noát nhaïc
chæ coù giaù trò trong töông quan hoã trôï
giöõa chuùng vôùi nhau. Nhöng moãi noát
nhaïc phaûi vaãn laø chính noù vaø muoán
nhöõng noát khaùc phaûi laø chính chuùng,
bôûi vì, neáu noù bieán maát, hoøa aâm seõ
khoâng hay hôn nhöng ngheøo naøn hôn. Giaøn
nhaïc lyù töôûng khoâng phaûi chæ coù vó
caàm maø thoâi. Vó caàm phaûi muoán ñaïi vó
caàm laø troïn veïn ñaïi vó caàm, saùo phaûi
troïn veïn laø saùo vaø söï bieät hoùa naøy, söï
phong phuù naøy, vaø söï ña daïng nhaïc cuï
naøy taïo neân moät daøn nhaïc duy nhaát ñích
thöïc.
Tình yeâu Ba Ngoâi buoäc chuùng ta loaïi
tröø yù chí quyeàn löïc vaø khaùt voïng thoân
tính, nhöng caû “yù chí khieáp nhöôïc”
(volonteù de faiblesse) vaø söï heøn nhaùt cuûa
nhöõng höõu theå bò thoân tính nöõa.
Öôùc gì veà cuoäc soáng rieâng tö thaàm
kín nhaát vaø veà vieäc söû duïng töï do ôû
nhöõng möùc ñoä khaùc nhau cuûa gia ñình,
ngheà nghieäp, quoác gia hoaëc xaõ hoäi quoác
teá, taát caû toùm goïn ôû choã khoâng laàm
laãn tình yeâu. Ñeå daïy cho con ngöôøi bieát
yeâu coù yù nghóa gì, ñaâu laø nhöõng ñieàu
kieän, haäu quaû vaø quan heä heä luïy cuûa
tình yeâu, ñaâu coù theå laø nhöõng leäch laïc
vaø aûo töôûng tình yeâu, Giaùo Hoäi, suoát
haèng theá kyû, vaãn chaát vaán Chuùa
Thaùnh Linh Ñaáng ñaõ ñöôïc tao ban cho mình.
Chæ mình Ngaøi bieát ñöôïc bí maät cuûa
Thieân Chuùa. Ngaøi ban cho chuùng ta Naêng
Löïc soáng nhö Thieân Chuùa soáng, yeâu nhö
Thieân Chuùa yeâu. Ñoù laø hình thöùc hieän
höõu cao nhaát maø chuùng ta tin raèng con
ngöôøi coù theå chaáp nhaän, neáu ít nhaát con
ngöôøi ñoùn nhaän noù nhö moät moùn quaø
(vì, töï noù, khoâng theå chaáp nhaän) vaø
neáu con ngöôøi khoâng töø choái (nhö Maurice
Blondel hay noùi) “khoaûn leä phí caàu
ñöôøng” (peùage) töùc laø söï hy sinh laém khi
ñau loøng.
 THIEÂN CHUÙA DÖÏNG NEÂN CON
NGÖÔØI SAÙNG TAÏO

Trong caùc maàu nhieäm Kitoâ giaùo, coù

leõ maàu nhieäm saùng taïo laø maàu nhieäm
khoù nhaát, bí nhieäm nhaát. Daàu sao cuõng
phaûi coá noùi ñöôïc ñieàu gì ñoù chöù, neáu
ñuùng laø hieän nay thuyeát voâ thaàn ñang
nhaïo baùng maàu nhieäm saùng taïo naøy.
Thöïc ra, ñieàu nhöõng ngöôøi voâ thaàn choái
boû, khoâng haún laø tính sieâu vieät cuûa
Thieân Chuùa, maø chính laø coù moät Thieân
Chuùa saùng taïo, bôûi vì, hoï noùi, neáu Thieân
Chuùa döïng neân chuùng ta, thì chuùng ta
khoâng theå laø nhöõng con ngöôøi töï do.
Chuùng ta, coù theå noùi, laø nhöõng ñoà vaät
trong tay Taïo Hoùa, “nhöõng con buùp beâ
trong tay caùc vò thaàn”, nhö moät nhaân vaät
cuûa Platon noùi. Ñieàu naøy ñöông nhieân laø
ngöôïc laïi vôùi nhaân phaåm (digniteù) cuûa
con ngöôøi. Vaäy chuùng ta ñang ñoái dieän
vôùi moät chuû ñeå cô baûn. Vaø duø chuùng ta
seõ chaúng noùi ra ñöôïc nhöõng ñieàu tích cöïc
cho laém, ñieàu quan troïng tröôùc heát vaãn
phaûi laø loaïi boû moät soá töôûng töôïng chæ
laøm chöôùng tai gai maét ngöôøi khoâng coù
ñöùc tin hoaëc ngöôøi voâ thaàn.

NHAÄN XEÙT SÔ BOÄ

Khi ñeà caäp moät vaán ñeà nhö theá,

baèng moïi giaù phaûi ruõ boû moïi töôûng
töôïng. Toâi bieát laø raát khoù, bôûi leõ chuùng
ta deã daøng töôûng töôïng hôn laø dieãn ñaït;
vaø, khi khoâng töôûng töôïng ñöôïc, chuùng ta
tuyeân boá laø chuùng ta khoâng hieåu. Vaäy
phaûi noã löïc laém môùi loaïi boû ñöôïc hoaøn
toaøn söï töôûng töôïng. Khoâng theå töôûng
töôïng ra Thieân Chuùa, thì caøng khoâng theå
töôûng töôïng ra haønh vi saùng taïo cuûa
Ngaøi, haønh vi nhôø ñoù Ngaøi döïng neân vuõ
truï.
Cuõng phaûi loaïi boû tính hieáu kyø, duø
laø hieáu kyø trí tueä, vì Maïc khaûi khoâng döïa
treân nhöõng chaân lyù coát thoûa maõn tính
hieáu kyø cuûa loaøi ngöôøi veà Thieân Chuùa.
Kitoâ giaùo khoâng phaûi laø moät trieát lyù,
Maïc khaûi khoâng thuoäc phaïm vi giaûi thích
söï vaät, nhöng soi chieáu böôùc chaân chuùng
ta veà phía Thieân Chuùa, ñieàu naøy hoaøn
toaøn khaùc bieät. Maïc khaûi cho ta bieát
ñieàu gì ñoù veà Thieân Chuùa vaø ñieàu gì ñoù
veà con ngöôøi khi xeùt caàn thieát cho moái
töông quan soáng ñoäng, thöïc söï vôùi Thieân
Chuùa.
Nhö vaäy hieåu ñöôïc söï khaùc bieät giöõa
giaûi thích (explication) vaø yù nghóa
(signification) laø ñieàu heát söùc caàn thieát.
Bôûi vì ñöùc tin khoâng bao giôø ñöùng ôû lónh
vöïc giaûi thích khoa hoïc vaø trieát hoïc, maø
luoân luoân ôû phaïm vi yù nghóa, töùc laø yù
nghóa hieän höõu cuûa chuùng ta. Söï phaân
bieät naøy hoaøn toaøn quan yeáu (essentielle)
vaø caùi sai cuûa nhieàu ngöôøi laø ñoøi hoûi
nôi toân giaùo nhöõng kieán thöùc khoa hoïc.
Khoâng phaûi toân giaùo daïy cho chuùng ta
bieát raèng nöôùc ñoâng ñaëc ôû 0 ñoä vaø
toång ba goùc tam giaùc baèng 180 ñoä. Toâi
töôûng töôïng moät ngöôøi, moät boä oùc sieâu
vieät, gioûi dang ôû nhieàu lónh vöïc, coù kieán
thöùc veà vuõ truï ñieån hình nhaát cuûa loaøi
ngöôøi. Neáu vôï oâng vöøa môùi phaûn boäi
oâng, raát coù theå nhaø baùc hoïc naøy seõ töï
saùt, bôûi vì, vôùi oâng, cuoäc ñôøi ñaâu coù yù
nghóa nöõa; oâng khoâng coøn lyù do ñeå
soáng. YÙ nghóa ñôøi oâng khoâng phaûi kieán
thöùc, söï giaûi thích, oâng tìm thaáy trong caùc
khoa hoïc, nhöng chính laø tình yeâu cuûa vôï
oâng. Kitoâ giaùo khoâng phaûi ñöôïc thieát
laäp ra ñeå giaûi thích vuõ truï.

KINH NGHIEÄM VEÀ MOÄT TÌNH

YEÂU GIAÛI THOAÙT, VEÀ MOÄT SÖÏ
NAÊNG NOÅ GIAÛI THOAÙT

Ñieàu ñöôïc maïc khaûi tröôùc heát trong

Kinh thaùnh, khoâng phaûi laø Thieân Chuùa
Ñaáng saùng taïo, nhöng laø Thieân Chuùa
Ñaáng giaûi thoaùt. Troïng taâm cuûa Kinh
thaùnh, laø Xuaát haønh, nghóa laø maàu
nhieäm giaûi thoaùt Israel. Vaø troïng taâm
cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo chuùng ta laø tieán
vaøo chính söï töï do cuûa Thieân Chuùa, ñieàu
maø chuùng ta goïi laø söï thaàn hoùa cuûa
chuùng ta, cuøng vôùi caâu bí quyeát naøy, toâi
nhaéc laïi: chuùng ta ôû döôùi theá naøy ñeàû
trôû neân, qua söï tham döï, nhö baûn tính
Thieân Chuùa. Trong Kinh thaùnh, chuùng ta
khoâng nghe Thieân Chuùa noùi tröôùc heát
vôùi daân Do Thaùi: “Chính Ta ñaõ döïng neân
caùc ngöôi” nhöng noùi roõ: “Chính Ta ñaõ
giaûi thoaùt ngöôi, chính Ta ñaõ ñöa ngöôi ra
khoûi caûnh noâ leä nhaø Ai-caäp”. Maõi raáùt
laâu veà sau ngöôøi Do Thaùi môùi ñaët vaán
ñeà saùng taïo.
Vì vaäy phaûi ñoïc Kinh thaùnh, khoâng
phaûi baét ñaàu töø ñaàu cuoán saùch, maø
baét ñaàu töø kinh nghieäm ñaõ khai sinh ra
cuoán saùch vaø kinh nghieäm aáy laø cuûa
daân Israel. Toâi nhaéc laïi: kinh nghieäm, caùi
ñöôïc soáng, caùi cuï theå, caùi coù thöïc,
ngöôïc laïi vôùi caùi khaùi nieäm, caùi tröøu
töôïng. Kinh nghieäm moät traùi leâ hay traùi
taùo, chính laø aên traùi ñoù, chöù khoâng
phaûi duøng töø ngöõ maø moâ taû. Ta coù
theå duøng töø ngöõ moâ taû höông vò cuûa
moät traùi caây nhöng cuoái cuøng ta seõ noùi:
vaäy aên ñi, aên traùi ñoù ñi. Ta coù theå thöû
moâ taû höông thôm cuûa moät nuï hoàng,
nhöng cuoái cuøng hình nhö muõi laø moät
duïng cuï hieåu bieát höõu hieäu hôn laø ngoân
töø. Ta cuõng coù theå thöû moâ taû caùc caûm
giaùc cuûa tình yeâu, ñaõ coù caùc tieåu
thuyeát gia laøm chuyeän naøy. Nhöng neáu
caùc baïn khoâng coù chuùt kinh nghieäm gì
veà tình yeâu, moïi moâ taû ñoái vôùi caùc baïn
gaàn nhö laø ngoân töø cheát, gioáng nhö caùc
baïn ñoïc chöõ nho !
Huoáng chi laø khi noùi ñeán vaán ñeà
Thieân Chuùa taïo döïng con ngöôøi vaø vuõ
truï. Tröôùc heát chuùng ta khoâng coù kinh
nghieäm veà nguoàn goác. Nhö cha Ganne
noùi, baèng nhöõng töø sô ñaúng ñaày yù
nghóa taïo neân neùt ñaëc saéc cho oâng (vì
oâng tin chaéc raèng caùi con ngöôøi ít thaáy
roõ nhaát, chính laø caùi sô ñaúng nhaát, vaø
oâng hoaøn toaøn coù lyù), ñöùa beù nôi ngöïc
ngöôøi meï kia tröôùc heát khoâng hoûi xem
noù coù phaûi laø doøng doõi cuûa
Vercingeùtorix vaø ngöôøi Gaulois hay khoâng.
Ñieàu noù tìm, laø ñöôïc giaûi thoaùt khoûi
nhöõng coàn caøo nôi daï daøy, vaø ngöôøi meï,
ñoái vôùi noù, tröôùc heát coù veû laø, khoâng
phaûi laø ngöôøi ñaõ sinh ra noù, maø laø
ngöôøi giaûi thoaùt noù ngay luùc naøy ñaây
khoûi côn ñau, khoûi côn ñoùi. Daàn daàn maõi
veà sau, khi nghó laïi luùc coøn ñeo nôi vuù
meï, ñöùa beù tröôûng thaønh môùi töï ñaët
caâu hoûi noù töø ñaâu maø ra vaø seõ ñi veà
ñaâu. Nhöng khoâng phaûi ngay luùc aáy,
khoâng phaûi tröôùc tieân.
Cuõng theá, ngöôøi Israel khoâng noùi
ñeán Añam tröôùc heát. Moät yù thöùc cuï theå,
thöïc teá, soáng ñoäng khoâng bao giôø baét
ñaàu töø nguoàn goác nhöng trôû veà nguoàn
goác töø nhöõng gì ñang soáng moät caùch cuï
theå trong hieän taïi. Nhöõng nhaän xeùt taàm
thöôøng naøy dieãn taû moät chaân lyù raát
ñôn giaûn nhöng coù khi ngöôøi ta queân ñi
vaø, ñoàng thôøi, moïi huaán giaùo
(cateùcheøse) ñeàu sai taän goác: “Nieàm tin
cuûa Israel khoâng ñi töø giaùo lyù ñeán cuoäc
soáng nhöng töø cuoäc soáng ñeán giaùo lyù
vaø kinh nghieäm ban ñaàu cuûa Israel, ta goïi
laø kinh nghieäm neàn taûng, chính laø söï
giaûi thoaùt khoûi caûnh noâ leä Ai-caäp”. Toâi
nhôù raèng söï giaûi thoaùt naøy –Exode, Xuaát
Haønh - , xaûy ra vaøo theá kyû XIII tröôùc
Coâng nguyeân, coù tröôùc ít ra laø naêm theá
kyû so vôùi baûn töôøng thuaät thöù hai veà
saùng taïo (St 2 vaø 3) laø baûn xöa nhaát vaø
chaéc haún coù töø theá kyû VIII; vaø coù
tröôùc baûy theá kyû so vôùi baûn töôøng
thuaät thöù nhaát (St 1) laø baûn vaên gaàn
ñaây nhaát vaø coù töø theá kyû thöù VI.
Chuùng ta haõy ñaët mình vaøo vò trí
ngöôøi Israel ôû theá kyû thöù VI, vaø thöû
soáng nhö hoï soáng. Hoï bò ñaøy ñeán Babylon
töø ñaàu theá kyû naøy. Nhö vaäy coù nhöõng
ngöôøi chaøo ñôøi trong caûnh löu ñaøy, xa
ñaát toå tieân, vaø töï hoûi nhöõng gì cha oâng
hoï noùi coù ñuùng söï thaät khoâng. Hoï bieát
raèng taïi Gieârusalem khoâng coøn ñeàn thôø
nöõa, do ñoù khoâng coøn leã laïy nöõa. Veà
chính trò daân Do Thaùi ñaõ bò xoùa khoûi lòch
söû. Chaúng bieát caûnh löu ñaøy seõ keùo
daøi bao laâu nöõa. Khoâng coù daáu hieäu,
trieäu chöùng giaûi thoaùt naøo. Laøm sao laïi
khoâng tin raèng Thieân Chuùa ñaõ boû daân
cuûa Ngaøi? Giao öôùc vôùi Moâseâ, troïng
taâm cuûa ñaïo Do Thaùi, khoâng phaûi bò
huûy dieät roài hay sao? Thaät deã töôûng
töôïng ra nhöõng lôøi nhaïo baùng cuûa caùc
daân ngoaïi, caøng deã töôûng töôïng hôn nöõa
vì toân giaùo ôû Babylon raát thònh: naøo leã
laïy, naøo röôùc xaùch troïng theå; ngöôøi ta
thôø caùc ngaãu thaàn, ngöôøi ta boùi toaùn.
Sao laïi khoâng haáp daãn, quyeán ruõ? Maët
khaùc, phaûi coù nhöõng chuyeän phieâu löu
tình caûm giöõa trai Do Thaùi vaø gaùi Babylon,
giöõa gaùi Do Thaùi vaø trai Babylon.
Giaveâ laøm gì? Hình nhö khoâng laøm gì
caû. Thöïc teá, Ngaøi noùi vôùi caùc tieân tri
(nhö kinh Tin Kính noùi vôùi chuùng ta). Caùc
tieân tri noùi gì? Caùc ngaøi noùi raèng Thieân
Chuùa ñaõ khoâng boû daân cuûa Ngöôøi.
Thieân Chuùa ngöôøi Do Thaùi trung thaønh,
Lôøi Ngöôøi laø Ñaù Taûng. Vaäy sa maïc seõ
laïi nôû hoa, Gieârusalem seõ laïi choãi daäy töø
nhöõng ñoå naùt. Thieân Chuùa khoâng phaûi
laø moät Naêng löïc giaûi thoaùt hay sao?
Ngöôøi Do Thaùi khoâng ñöôïc queân ñieàu ñoù
! Hoï ñaõ laøm noâ leä ôû Ai-caäp khoaûng
naêm 1250, vaø Thieân Chuùa ñaõ giaûi thoaùt
hoï. Chuyeän ñoù ñaõ baûy theá kyû roài,
nhöng daân chuùng coù moät kyù öùc taäp
theå. Theá laø, ñeå laáy laïi loøng duõng caûm,
ñeå choáng laïi söï naûn loøng vaø hoaøi nghi,
ñeå toû veû töôi tænh tröôùc nhöõng lôøi nhaïo
baùng cuûa ngöôøi Babilon, ñeå níu keùo
nhöõng keû ñaõ buoâng xuoâi boû ñaïo, ngöôøi
Do Thaùi keå cho nhau nghe nhöõng kyø coâng
cuûa Xuaát haønh. Ñieàu Thieân Chuùa ñaõ
laøm moät laàn, Ngaøi seõ coøn laøm moät laàn
thöù hai nöõa. Seõ coù moät Xuaát haønh môùi,
moät ñoåi môùi Giao öôùc.
Toâi ñeà nghò caùc baïn baét ñaàu ñoïc
Kinh thaùnh baèng cuoán Isaia thöù hai, töùc
laø taùc giaû cuûa caùc chöông 40 ñeán 56
cuûa saùch Isaia, tieân tri theá kyû thöù VI.
Caùc baïn seõ thaáy söï “soáng” ñaïo cuûa
Israel laø moät moái quan heä vôùi moät Thieân
Chuùa khoâng phaûi laø Taùc Giaû cuûa Thieân
Nhieân, Nguyeân Nhaân ñeä nhaát cuûa vuõ
truï, nhöng laø moät Tình Yeâu giaûi thoaùt.
Nhöng Xuaát haønh khoâng phaûi laø
khôûi ñaàu. Tröôùc Moâseâ chuyeän gì ñaõ
xaûy ra? Chuùng ta ñaõ noùi raèng moät yù
thöùc cuï theå khoâng bao giôø ñi töø nguoàn
nhöng trôû ngöôïc veà nguoàn. Ñöùa beù
khoâng noùi tröôùc heát ñeán Vercingeùtorix,
nhöng khi lôùn leân noù seõ ñaët vaán ñeà
nguoàn goác nöôùc Phaùp, queâ höông cuûa
noù.
Khoaûng naêm 2000, Abraham cuõng ñaõ
kinh nghieäm söï giaûi thoaùt. Döôùi aùnh
saùng Xuaát haønh, ngöôøi Do Thaùi giaûi thích
söï dôøi cö cuûa chi toäc Abraham nhö moät
daáu hieäu cuûa Thieân Chuùa hieän dieän.
Ñaõ coù moät Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa
vaø Abraham. Sau khi ñaõ ñoïc cuoán Isaia thöù
hai vaø cuoán Xuaát haønh, phaûi ñoïc, trong
saùch Saùng theá, caâu chuyeän Abraham.
Theá coøn tröôùc Abraham? Vôùi ngöôøi Do
Thaùi, ñoù laø tieàn söû. Hoï seõ döøng laïi
ngöôõng cöûa naøy sao? Khoâng, vì hoï tin
raèng chæ moät mình Thieân Chuùa cuûa hoï
môùi laø Thieân Chuùa thaät (caùc thaàn linh
khaùc ñeàu laø ngaãu töôïng). Neáu chæ coù
Thieân Chuùa cuûa Israel môùi laø Thieân
Chuùa thaät, thì Ngaøi khoâng chæ laø Thieân
Chuùa cuûa ngöôøi Do Thaùi maø thoâi, Ngaøi
laø Thieân Chuùa cuûa toaøn theå nhaân loaïi.
Ñaây chính laø ñieàu heä saùch Noâe xaùc
nhaän, caùc taùc giaû duøng nhöõng huyeàn
thoaïi coå ñeå dieãn taû tính phoå quaùt cuûa
Giao öôùc. Coøn tröôùc Noâe? Laø Añam, nghóa
laø con ngöôøi, toaøn theå nhaân loaïi (yù
nghóa cuûa chöõ Añam laø nhö theá).
Phaàn nhaäp ñeà naøy laø chuû choát,
neáu ta khoâng muoán hieåu sai yù nghóa caùc
chöông ñaàu cuûa Kinh thaùnh: tình yeâu giaûi
thoaùt (tình yeâu töø mình maø ra môùi laø
Tình Yeâu giaûi thoaùt, neáu khoâng, ñoù
khoâng phaûi laø Tình Yeâu; tình yeâu laøm cho
noâ leä hoaëc duy trì noâ leä, ñoù laø moät
maâu thuaãn nôi töø ngöõ) hoaëc Söùc Maïnh
giaûi thoaùt, nguoàn goác lòch söû Do Thaùi
cuõng laø coäi nguoàn cuûa taát caû nhöõng gì
hieän höõu. Thieân Chuùa maø Israel ñaõ kinh
nghieäm ñöôïc tình yeâu giaûi thoaùt trong
suoát lòch söû mình, chính Thieân Chuùa aáy
môùi laø Taïo Hoùa cuûa vuõ truï.
Do ñoù, khoâng coù nguy cô Thieân Chuùa
xuaát hieän nhö moät Söùc Maïnh thoáng trò
hoaëc nhö moät Nhaø Cheá Taïo. Töø ñaàu moïi
söï, ñaõ coù cuøng moät tình yeâu nhö tình
yeâu Israel ñaõ kinh nghieäm ñöôïc trong suoát
lòch söû cuûa mình. Caùc baïn seõ tìm thaáy
moät xaùc nhaän ñieàu toâi noùi tröôùc ra ñaây
baèng caùch ñoïc chaäm raõi caâu naøy:
“Giaveâ, Ñaáng giaûi thoaùt ngöôi, Ñaáng ñaõ
taùc thaønh ngöôi töø trong loøng meï, phaùn
theá naøy: chính Ta laø Giaveâ, Ñaáng ñaõ
laøm neân moïi söï, Ñaáng duy nhaát ñaõ
giaêng roäng caùc taàng trôøi” (Is 44,24). Nhö
theá laø roõ quaù roài: Ñaáng ñaõ giaûi thoaùt
Israel laø Ñaáng ñaõ laøm neân moïi söï, Ñaáng
Saùng Taïo laø Ñaáng giaûi thoaùt. Söï lieân
keát noåi baät giöõa söï saùng taïo vaø söï giaûi
thoaùt. Coù nhieàu ñoaïn khaùc töông töï.
Ngoaøi ra phaûi tin chaéc raèng ta khoâng
theå naém baét ñöôïc söï khôûi ñaàu cuûa thöù
gì caû. Caùc baïn haõy thöû naém baét luùc
caùc baïn nguû, luùc maø caùc baïn khoâng
theå noùi “toâi nguû” cuõng khoâng theå noùi
“toâi khoâng nguû”. E raèng roài caùc baïn
chaúng bao giôø nguû ñöôïc. Luùc thöùc giaác
cuõng vaäy: luùc naøo caùc baïn coù theå noùi:
“toâi ñang thöùc giaác”? Chaéc chaén ñoù laø
luùc caùc baïn ñaõ thöùc giaác roài. Caùc baïn
coù theå noùi veà luùc caùc baïn chaøo ñôøi,
khoâng coù nhaân chöùng naøo coøn soáng ñaõ
keå laïi cho caùc baïn, caùc baïn coù theå noùi
theá naøy chaêng: ñaây luùc aáy ñaõ nhö theá
naøy, nhö theá kia? Vieäc caùc baïn chaøo ñôøi
dó nhieân laø moät bieán coá, nhöng khoâng
phaûi moät bieán coá ñoái vôùi yù thöùc cuûa
caùc baïn. Chuùng ta caøng khoâng theå naém
baét ñöôïc söï khôûi ñaàu cuûa lòch söû. Tuyeät
ñoái khoâng theå naém baét ñöôïc, vì khoâng
theå möôøng töôïng ra ñöôïc raèng ñaõ coù
moät chöùng cöù naøo ñoù cuûa moät ngöôøi
yù thöùc mình ñaõ coù maët ngay luùc khôûi
ñaàu tuyeät ñoái cuûa nhaân loaïi. Ngöôøi ta
seõ khoâng bao giôø vieát ra ñöôïc chöông
ñaàu tieân cuûa lòch söû nhaân loaïi, yù toâi
muoán noùi ñeán moät phaïm vi lòch söû
nghieâm ngaët. Söï naém baét duy nhaát khaû
höõu laø söï suy tö döïa treân moät kinh
nghieäm hieän thôøi.
Chuùng ta haõy cuøng nhaán maïnh vôùi
cha Ganne: “Chính Giao öôùc ban yù nghóa cho
söï Saùng taïo: tin vaøo Taïo Hoùa laø nhaän
bieát moät Söùc Maïnh trôû leân taän coäi
nguoàn, vaø Söùc Maïnh aáy bao truøm (co-
extensive) toaøn boä vuõ truï”.

LOAÏI BOÛ BA TÖØ NGÖÕ NGUY

HIEÅM

Caàn phaûi loaïi boû khoûi taâm trí chuùng

ta, caøng trieät ñeå caøng toát, moät soá
töôûng töôïng löøa bòp vaø ñaùng sôï, taäp
trung nôi moät soá töø chuùng ta nheï daï
duøng ñeán vaø phaûi pheâ bình trieät ñeå:
sinh xuaát (eùmanation); cheá taïo
(fabrication); khôûi ñaàu (commencement). Toâi
ñeà nghò caùc baïn thay theá:
Sinh xuaát thay baèng phaân bieät
(distinction) hoaëc khaùc bieät (alteùriteù)
(söï hieän höõu cuûa moät Keû Khaùc);
Cheá taïo thay baèng khôûi nguyeân
(geneøse);
Khôûi ñaàu thay baèng söï leä thuoäc taän
caên (deùpendance radicale) (cuûa con
ngöôøi ñoái vôùi Thieân Chuùa).
1. Sinh xuaát: Ñoâi khi ta trình baøy söï
saùng taïo nhö moät sinh xuaát, nhö theå vuõ
truï löu xuaát töø Thieân Chuùa nhö con soâng
löu xuaát töø nguoàn hoaëc laøn aùnh saùng
phaân xuaát töø nguoàn saùng. Ñaây khoâng
phaûi yù töôûng cuûa mieàn Giuñeâa-Kitoâ
giaùo: vuõ truï khoâng phaûi laø moät sinh
xuaát töø Thieân Chuùa. Neáu vuõ truï laø moät
sinh xuaát töø Thieân Chuùa, phaûi noùi ñieàu
ñoù laø taát yeáu. Thöïc ra, heã coù nguoàn, thì
coù laøn sinh xuaát moät caùch taát yeáu; heã
coù nguoàn saùng, laø coù tia saùng vaø laøn
saùng. Vaán ñeà thaät quan troïng, bôûi vì, nôi
caùc toân giaùo khaùc, caùc toân giaùo phöông
Ñoâng chaúng haïn, vuõ truï thöïc ra ñöôïc
hieåu nhö moät sinh xuaát taáùt yeáu töø
Thieân Chuùa.
Neáu vuõ truï sinh xuaát töø Thieân Chuùa
nhö con soâng sinh xuaát töø nguoàn, seõ
khoâng coù khaùc bieät cô baûn giöõa con
ngöôøi vaø Thieân Chuùa: con soâng töï baûn
chaát khoâng khaùc vôùi nguoàn, vaø tia saùng
töï baûn chaát khoâng khaùc vôùi nguoàn
saùng. Nhö vaäy khoâng coù söï khaùc bieät
(alteùriteù), vaø neáu khoâng khaùc bieät, seõ
khoâng coù tình yeâu: ngöôøi ta chæ yeâu
moät keû khaùc, chöù khoâng yeâu baûn chaát
(fond) cuûa chính mình.
Bôûi vì, töø ñaàu ñeán cuoái, Kinh Thaùnh
maïc khaûi moät Thieân Chuùa chæ laø Tình
Yeâu, neân khoâng theå coù chuyeän nhö theá
ñöôïc. Chuùng ta ñaõ bieát chaéc: Thieân
Chuùa hieän höõu, Thieân Chuùa coù ngoâi vò
(personnel), Thieân Chuùa muoán vuõ truï
hieän höõu vaø vuõ truï laø moät thöïc taïi
taùch bieät vôùi Thieân Chuùa. Thieân Chuùa
döïng neân vuõ truï khaùc bieät vôùi Ngaøi. Vì
theá toâi ñaõ noùi vôùi caùc baïn: chuùng ta
gaïch boû chöõ eùmanation (sinh xuaát) vaø
thay chöõ naøy baèng distinction hoaëc
alteùriteù (phaân bieät hoaëc khaùc bieät).
Chuùng ta phaûi coi chöøng nhöõng hình
aûnh raát nguy hieåm naøy, qua ñoù ngöôøi ta
seõ noùi vuõ truï hieän höõu ñoái vôùi Thieân
Chuùa gioáng nhö con soâng hieän höõu ñoái
vôùi nguoàn. Toâi raát muoán noùi coù moät
caùch hieåu Thieân Chuùa laø nguoàn, caùch
naøy khoâng phaûi sai. Nhöng neáu chuùng ta
ñöa yù töôûng naøy ñeán moät sinh xuaát taát
yeáu, thì chuùng ta khoâng ôû trong maët
phaûi (maët phaûi, droit fil) cuûa Maïc khaûi
Kitoâ giaùo.
2. Cheá taïo: Söï saùng taïo khoâng phaûi
laø moät cheá taïo (fabrication). Thieân Chuùa
chaúng cheá taïo gì caû. Bôûi vì moät cheá taïo
ñöa ñeán moät vaät ñaõ hoaøn taát (tout-fait).
Thieân Chuùa toaøn naêng, dó nhieân, nhöng
chính tình yeâu môùi toaøn naêng. Ñaây
khoâng phaûi baát kyø söï toaøn naêng naøo.
Thieân Chuùa chæ laøm ñöôïc nhöõng gì tình
yeâu laøm ñöôïc. Khoâng ñöôïc noùi: Thieân
Chuùa laøm ñöôïc moïi söï, sai hoaøn toaøn.
Thieân Chuùa khoâng theå huûy dieät, tình
yeâu khoâng theå huûy dieät. Chính vì ñieàu
naøy maø toâi tin vaøo söï soáng vónh cöûu,
Ñaáng döïng neân toâi seõ khoâng huûy dieät
toâi. Thieân Chuùa khoâng theå cheá taïo, tình
yeâu khoâng cheá taïo. Tình yeâu laøm naûy
sinh (engendre), ñieàu naøy raát khaùc bieät.
Tình yeâu chæ saùng taïo ra nhöõng taïo
hoùa (creùateurs). Chuùng ta laø taïo vaät,
nhöng laø taïo vaät saùng taïo (creùatures
creùatrices). Vaø vuõ truï vaät chaát chæ laø
ñieàu kieän raøng buoäc (conditionnement) töï
do chuùng ta, laø caùi töø ñoù chuùng ta phaûi
töï taïo ra chính chuùng ta. Vì chuùng ta khoâng
phaûi Thieân Chuùa, chæ coù Ngaøi môùi
khoâng bò raøng buoäc; coøn chuùng ta,
chuùng ta bò raøng buoäc. Chaúng haïn, toâi bò
raøng buoäc bôûi giôùi tính phaùi nam vaø, do
ñoù, döï aùn cuoäc ñôøi cuûa toâi khoâng theå
laø döï aùn cuûa phaùi nöõ. Ñieàu kieän raøng
buoäc naøy ñi raát xa, noù bao truøm taát caû
moïi thieân haø nhöng chæ coù yù nghóa cho
töï do con ngöôøi. Thieân Chuùa, bôûi vì Ngaøi
laø tình yeâu, seõ khoâng bao giôø saùng taïo
ra nhöõng taïo vaät baát khaû saùng taïo.
Vaäy phaûi pheâ phaùn moät vaøi kieåu
noùi chuùng ta tìm thaáy trong Kinh thaùnh
(ñoù laø chuyeän bình thöôøng, vì Kinh thaùnh
laø moät neàn giaùo duïc (peùdagogie), vaø
moät neàn giaùo duïc tieäm tieán). Chính vì
vaäy maø, trong baûn töôøng thuaät thöù hai
veà saùng taïo, baûn xöa nhaát, Thieân Chuùa
ñöôïc so saùnh vôùi moät ngöôøi thôï goám
nhaøo naën ñaát seùt. Trong baûn töôøng
thuaät thöù nhaát, baûn môùi nhaát, hình aûnh
ngöôøi thôï goám bò loaïi boû; ñoäng töø
“nhaøo naën” (faconner) bò boû vaø ñöôïc thay
baèng moät ñoäng töø môùi coù nghóa ñuùng
laø “saùng taïo” vaø laø keát quaû cuûa moät
suy tö saâu xa cuûa daân Do Thaùi.
Thieân Chuùa khoâng cheá taïo moät
nguyeân toá nhoû beù nhaát cuûa vuõ truï,
moät nguyeân töû mong manh nhaát. Ngöôøi ta
khoâng cheá taïo ra töï do, vì ñaëc tính cuûa töï
do laø khoâng bò cheá taïo vaø khoâng theå bò
cheá taïo, noù khoâng phaûi laø moät vaät
theå. Töï do chæ laø töï do khi noù töï taïo ra
chính noù.
Bao laâu coøn töôûng Thieân Chuùa laø
Nhaø Cheá Taïo, nhöõng ngöôøi voâ thaàn coøn
coù lyù do chính ñaùng phaûn khaùng nhaân
danh phaåm giaù con ngöôøi. Bò cheá taïo bôûi
moät thôï goám vónh cöûu laø ngöôïc vôùi
phaåm giaù chuùng ta. Vaäy chuùng ta loaïi boû
yù töôûng phi lyù vaø nguy hieåm veà moät vuõ
truï ñöôïc Thieân Chuùa cheá taïo. Chuùng ta
khoâng bò Thieân Chuùa cheá taïo, “nhö ngöôøi
thôï thuû coâng cheá taïo moät caùi keùo caét
giaáy” theo kieåu noùi cuûa J.P. Sartre.
3. Khôûi ñaàu: Ñoâi khi ngöôøi ta töôûng
töôïng söï saùng taïo nhö moät caùi xoâ ñaåy
nheï ban ñaàu nhôø ñoù Thieân Chuùa cho
hoaït ñoäng caû moät quaù trình phaùt trieån.
Victor Hugo, vaøo moät ngaøy khoâng coù
höùng vieát cho laém, ñaõ so saùnh söï saùng
taïo nhö moät cuù ñaù ñieäu ngheä vaøo traùi
banh, traùi banh khoång loà vuõ truï, theá laø
sau ñoù, do hieäu löïc cuù ñaù cuûa Thieân
Chuùa, hieäu löïc voâ taän thöïc söï, vuõ truï
tieáp tuïc töï vaän haønh vaø vaãn giöõ ñöôïc
söï hieän höõu vaø söï vaän haønh. Thaät phi
lyù !
Haønh vi saùng taïo khoâng phaûi moät
khôûi ñaàu nieân ñaïi (chronologique) maø laø
moät khôûi ñaàu höõu theå (ontologique), moät
“leä thuoäc taän caên nôi höõu theå”, caùch
dieãn ñaït cuûa Toâma Aquinoâ. Khi chuùng ta
noùi: Thieân Chuùa saùng taïo vuõ truï, khoâng
phaûi chuùng ta noùi raèng Ngaøi ñaõ saùng
taïo ra noù. Ñöøng bao giôø ñaët ñoäng töø
“creùer” (saùng taïo) ôû thì quaù khöù. Chính
baây giôø Thieân Chuùa saùng taïo. Khoâng
ñöôïc töôûng töôïng söï saùng taïo nhö moät
haønh vi cuûa quaù khöù, Thieân Chuùa saùng
taïo vuõ truï hoâm nay vaø hoâm nay cuõng
nhö luùc khôûi ñaàu. Haønh vi saùng taïo hoâm
nay cuõng laø haønh vi saùng taïo luùc ban
ñaàøu, noù bao truøm toaøn boä lòch söû cuûa
vuõ truï.
Caùc baïn haõy suy nghó ñieàu naøy: vôùi
Thieân Chuùa, saùng taïo laø moät haønh vi
ñôn giaûn, vaø haõy hieåu töø ngöõ naøy theo
nghóa nghieâm ngaët nhaát, töø nguyeân
(eùtymologique) nhaát. Ñôn giaûn, laø caùi
khoâng bò caáu thaønh (composeù). Moät
haønh vi ñôn giaûn laø moät haønh vi khoâng
theå phaân ra laøm nhieàu coâng ñoaïn keá
tieáp nhau. Trong moät cheá taïo, coù nhöõng
coâng ñoaïn keá tieáp nhau (toâi xin loãi vì noùi
ra nhöõng caùi sô ñaúng naøy, nhöng toâi cho
raèng daàu sao cuõng phaûi xaùc ñònh roõ).
Caùc baïn haõy nghó ñeán cheá taïo moät
chieác aùo: tröôùc heát caét vaûi, sau ñoù laø
may, trang ñieåm, theâu, vaân vaân. Coøn söï
saùng taïo, laø moät haønh vi ñôn giaûn,
khoâng caáu thaønh, khoâng keá tuïc, khoâng
theå phaân chia. Taát caû nhöõng gì khoâng
phaûi Thieân Chuùa ñeàu bò caáu thaønh moät
caùch naøo ñoù. Chæ coù Thieân Chuùa môùi
ñôn giaûn tuyeät ñoái.
Noùi haønh vi saùng taïo laø moät haønh vi
ñôn giaûn, töùc laø noùi raèng naêng löïc
(eùnergie) saùng taïo cuûa Thieân Chuùa hieän
dieän ñoàng thôøi trong suoát haønh vi saùng
taïo cuûa Ngaøi, nghóa laø, vôùi Thieân Chuùa,
khôûi ñaàu truøng khít vôùi keát thuùc. Moät
ngöôøi giaø chín möôi laêm tuoåi hieän nay
ñöôïc Ngaøi saùng taïo khoâng thua keùm gì
luùc ngöôøi ñoù coøn ôû trong buïng meï. Neáu
khoâng, phaûi noùi raèng haønh vi saùng taïo
laø moät thöù quaù trình coâng ñoaïn, nhö
haønh vi cheá taïo cuûa moät coâ thôï may
hoaëc moät ngöôøi thôï ñuùc kim loaïi. Thaät
aáu tró !

NHÖÕNG TIEÁP CAÄN KHAÛ HÖÕU

VÔÙI MAÀU NHIEÄM SAÙNG TAÏO

Söï saùng taïo khoâng thuoäc lónh vöïc

khoa hoïc
Ñaây laø moät khuùc giaùo ñaàu caàn
thieát: giaùo lyù Kitoâ giaùo veà söï saùng taïo
khoâng ñaùp öùng nhöõng vaán ñeà do khoa
hoïc ñaët ra. Toâi thaáy tröôùc caùc baïn seõ
ñaët cho toâi nhöõng caâu hoûi buoäc toâi
phaûi traû lôøi: “Vieäc naøy, haõy hoûi caùc
nhaø baùc hoïc chöù ñöøng hoûi caùc nhaø
thaàn hoïc”. Chuyeän xaûy ra trong vuõ truï
vaät lyù laø lónh vöïc cuûa nhaø vaät lyù, vaø
nhaø vaät lyù, vôùi tö caùch laø nhaø vaät lyù
(toâi nhaán maïnh ñieàu naøy), khoâng ñöôïc
caàu vieän ñeán giaû thieát coù moät keû
saùng taïo. Caû nhaø hoùa hoïc vôùi tö caùch
nhaø hoùa hoïc laãn nhaø sinh hoïc vôùi tö
caùch nhaø sinh hoïc cuõng theá.
Toâi nhôù, vaøi thaùng sau caùc bieán coá
thaùng naêm 1968, ngöôøi ta coù toå chöùc
moät hoäi nghò taïi Lyon cho caùc hoïc sinh
lôùp cuoái trung hoïc toaøn thaønh phoá. Luùc
aáy coù khoaûng ba, boán traêm coâ, caäu
möôøi baûy, möôøi taùm tuoåi. Chuû ñeà thaûo
luaän laø söï Saùng Taïo. Ngöôøi ta ñaõ môøi hai
hai nhaø huøng bieän, moät nhaø vaät lyù,
giaùo sö taïi Phaân Khoa Khoa Hoïc, vaø ngöôøi
toâi tôù cuûa caùc baïn ñaây. Chính vò giaùo sö
vaät lyù leân tieáng tröôùc. OÂng ñaõ giaûi
thích, vôùi vai troø nhaø vaät lyù, raèng nhaát
ñònh khoâng caàn ñeán giaû thieát coù moät
Thieân Chuùa Saùng Taïo, vaø thaäm chí giaû
thieát naøy gaây phieàn toaùi heát söùc cho
vieäc oâng haønh ngheà vaät lyù gia moät
caùch löông thieän. Moät vaøi ngöôøi lôùn luùc
ñoù coù maët trong phoøng noùi vôùi veû gheâ
tôûm: “Quyù oâng haõy töôûng töôïng ñieàu
baây giôø hoï noùi vôùi con em chuùng ta:
khoâng caàn coù moät Thieân Chuùa Saùng
Taïo !” Khi vò giaùo sö ñaõ noùi xong, vaøi hoïc
sinh chaát vaán oâng: “Thöa thaày, thaày tin
caùi gì?” OÂng traû lôøi: “AØ, neáu caùc em
hoûi toâi tin caùi gì: toâi tin moät Thieân Chuùa
Saùng Taïo vaø toâi noùi kinh Tin Kính Kitoâ
giaùo.” Caùc em hoïc sinh khoâng hieåu laém.
Sau ñoù tôùi phieân toâi vaø, ñeå baét ñaàu,
toâi noùi: “Toâi hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi
nhöõng gì vöøa ñöôïc phaùt bieåu.” Ñoái vôùi
moät soá ngöôøi, söï baát bình ñaõ leân tôùi
toät ñænh !
Khoa hoïc tìm hieåu caùch thöùc nhöõng
hieän töôïng xaûy ra trong vuõ truï cuûa chuùng
ta: saám seùt, gioù baõo, ñoäng ñaát, söï tieán
hoùa sinh hoïc cuûa caùc loaøi… Khoa hoïc
khoâng phaûi tìm hieåu veà nguoàn goác ñeä
nhaát cuûa caùc höõu theå cuõng nhö yù nghóa
saâu xa cuûa chuùng. Toâi noùi nguoàn goác
chöù khoâng noùi khôûi ñaàu. Caùc baïn naém
baét ñöôïc söï khaùc bieät chöù? Moät ngöôøi
taùm möôi tuoåi coù theå töï hoûi ñaâu laø
nguoàn goác cuûa mình, baây giôø tuoåi ñaõ
taùm möôi. Khaùc vôùi söï khôûi ñaàu cuûa
ngöôøi ñoù, xaûy ra caùch ñaây taùm möôi
naêm. Baây giôø ngöôøi ñoù coù theå töï ñaët
vaán ñeà nguoàn goác cuûa mình, neàn taûng
hieän höõu cuûa mình, cuõng nhö coù theå ñaët
vaán ñeà ñoù luùc ba möôi hoaëc naêm möôi
tuoåi.
Khoa hoïc chæ phaûi truø tính ñeáøn
nhöõng chuyeån bieán xaûy ra nôi cung loøng
cuûa moät vuõ truï ñaõ coù saün. Vaû laïi ñieàu
ñoù khoâng coù nghóa laø khoâng coù vaán
ñeà gì veà söï khôûi ñaàu ñeä nhaát cuõng
chaúng coù vaán ñeà gì veà söï taän cuøng sau
heát ñaët ra cho lónh vöïc khoa vaät lyù. Thí
duï: cuoái cuøng vuõ truï seõ laø gì? Noù coù
ngaøy taän khoâng? Söï suy giaûm naêng
löôïng laø gì? Nhöng nhöõng vaán ñeà khoa
hoïc naøy laø chuyeän khaùc ñoái vôùi kinh Tin
Kính Kitoâ giaùo, ñoù laø nhöõng vaán ñeà
nhieät ñoäng (thermo-dynamique). Nhö vaäy
tìm nhöõng tieáp caän vôùi maàu nhieäm saùng
taïo khoâng phaûi laø vieäc cuûa khoa hoïc.
Saùng taïo ngheä thuaät
Trong kinh nghieäm chuùng ta, toâi thaáy
hình nhö coù hai tieáp caän khaû höõu vôùi
maàu nhieäm saùng taïo. Chuùng ta haõy noùi
ít lôøi veà söï saùng taïo ngheä thuaät, nhöng
chuùng ta seõ nhaán maïnh ñeán tình yeâu
(tình yeâu, töï noù, laø saùng taïo) nhieàu hôn,
bôûi vì khoâng phaûi heát thaûy chuùng ta
ñeàu laø nhöõng thieân taøi saùng taïo, hoïa só,
nhaïc só, thi só nhöng taát caû chuùng ta ñeàu
coù, baèng caùch naøy hay caùch khaùc, kinh
nghieäm tình yeâu.
Caùc baïn haõy nghó ñeán moät nhaïc só
hoaëc hoïa só caùc baïn thích, Rembrandt,
Betthoven, Mozart, Chopin, ai cuõng ñöôïc. Söï
saùng taïo ngheä thuaät khoâng phaûi laø moät
söï saûn xuaát, coù moät söï phaùt minh hoøan
toaøn nhöng khoâng. Caùc baïn coù töï ñaët
caâu hoûi xem laøm sao moät caâu noùi nhö
theá cuûa Mozart laïi coù theå loeù leân trong
moät boä oùc loaøi ngöôøi? Thaät kyø dieäu vaø
ta vaãn thanh thaûn baùi phuïc. Daàu sao ñoù
khoâng phaûi laø söï cheá taïo, ñoù laø söï
saùng taùc (invention), chính ñoù laø daáu aán
cuûa thieân taøi.
Chæ coù ñieàu naøy, trong taùc phaåm
ngheä thuaät, ñuùng laø coù moät phaàn cheá
taïo, khoâng theå naøo khaùc ñöôïc. Maëc duø
yù töôûng nhöng khoâng (gratuite), neùt chuû
ñeà (leitmotiv) phaûi ñöôïc bieåu hieän qua
nhöõng noát nhaïc hoaëc caùc töø ngöõ, ñaù
caåm thaïch, maøu saéc. Böùc töôïng Veä Nöõ
(Venus) cuûa Milo luùc ñaàu laø moät khoái ñaù
vaø dó nhieân khoái ñaù naøy phaûi ñöôïc ñeõo
goït. Ñoù, coù moät yeáu toá saûn xuaát.
Ñuùng nhö vaäy. Nhaø ñieâu khaéc ñeõo goït
phieán ñaù qua moät quaù trình lieân tuïc, nhaø
vaên vaät loän vôùi chaát lieäu ngoân ngöõ. ÔÛ
khía caïnh naøy, söï saùng taïo ngheä thuaät
gaàn gioáng vôùi söï cheá taïo. Nhöng, töø
ñaàu, coù moät söï saùng taïo ñuùng nghóa,
coù moät söï baát lieân tuïc giöõa chaát lieäu
coù saün tröôùc (caåm thaïch, maøu, ñaù, aâm
thanh, töø ngöõ) vaø chính taùc phaåm ngheä
thuaät.
Neáu ta höôùng veà phía hình aûnh saùng
taïo ngheä thuaät maø khoâng queân raèng,
trong taùc phaåm ngheä thuaät, coù moät
phaàn cheá taïo, laø ta höôùng ñuùng veà phía
haønh vi saùng taïo cuûa Thieân Chuùa.
Tình yeâu taùi taïo
Kinh nghieäm tình yeâu coøn phuø hôïp
hôn nhieàu. Toâi bò ñaùnh ñoäng bôûi khaû
naêng chuùng ta, (chuùng ta laïi khaùc, nhöõng
con ngöôøi) coù theå taùi taïo. Taùi taïo moät
tay gaêng- tô, moät teân du thuû du thöïc, moät
tay du ñaõng, moät loaïi ngöôøi ñaùng thöông
coù cuoäc soáng khoâng ra soáng, bôûi vì haén
khoâng ñöôïc yeâu meán trong cuoäc ñôøi vaø,
chính vì khoâng ñöôïc ai thöông, ñi veà phía
moät cuoäc soáng gioáng nhö con soá khoâng.
Chuùng ta buoäc phaûi ñaët caâu hoûi:
nhöõng keû nhö theá coù soáng khoâng? Dó
nhieân laø soáng, nghóa laø hoï coù aên, coù
uoáng, coù thôû. Nhöng chuùng ta khoâng cho
nhö theá laø soáng ñuùng nghóa, hoï gioáng
nhu soá khoâng, hoï ñi veà phía soá khoâng,
coù theå noùi nhö theá, baèng caùch suy thoaùi
daàn daàn. Ô kìa ! toâi coù khaû naêng phi
thöôøng taùi taïo moät keû nhö theá. Chæ
baèng caùch nhìn anh ta vôùi veû thöông yeâu,
ñeå yù, chuù yù tôùi anh ta. Töø luùc anh thaáy
moät caùi nhìn trìu meán höôùng veà mình, anh
quay veà vôùi cuoäc soáng, trong luùc tröôùc
ñoù anh ñi veà phía hö voâ, vaø anh coù theå
trôû neân, hoaëc laïi trôû neân, ñích thöïc moät
con ngöôøi.
Caùch ñaây vaøi naêm, caùc linh muïc vaø
giaùo daân xöù Saint Seùverin ôû Paris toå
chöùc moät böõa côm vôùi nhöõng anh em buïi
ñôøi. Caùc linh muïc ñaõ noùi vôùi toâi: thaät
nhö theå tham döï moät cuoäc trôû veà.
Nhöõng chaøng trai naøy ñang ñi veà phía vöïc
thaúm, nhöng khi thaáy ngöôøi ta chuù yù ñeán
mình, ngöôøi ta nhìn mình vôùi veû yeâu
thöông hoaëc thaân höõu, hoï ñaõ quay laïi
cuoäc soáng, hoï ñaõ laáy laïi nieàm tin töôûng
nôi chính mình, hoï baét ñaàu soáng trôû laïi,
soáng thaät ñuùng nghóa chöù khoâng phaûi
chæ aên, uoáng, hít thôû maø thoâi.
 MAÀU NHIEÄM HAØNH VI SAÙNG
TAÏO

Chính töø choã ñoù, toâi coá tìm hieåu

maàu nhieäm haønh vi saùng taïo. Tình yeâu –
Thieân Chuùa chæ laø Tình Yeâu, vôùi chöõ
“chæ” taøn nhaãn maø toâi raát thöôøng nhaán
maïnh – “bieät hoùa khoâng keùm hôïp nhaát”
(Teilhard de Chardin). Baét ñaàu baèng bieät
hoùa: tình yeâu muoán keû khaùc hieän höõu
vaø laø keû khaùc ñích thöïc. Khoâng phaûi
moät phaûn aùnh (reflet) cuûa chính mình,
khoâng phaûi moät veä tinh, nhöng laø moät töï
do khaùc. Thieân Chuùa muoán, chính höõu
theå Ngaøi, haønh vi ñôn giaûn, vónh cöûu cuûa
Ngaøi, raèng keû khaùc hieän höõu, nhöõng keû
khaùc hieän höõu. Vaø yù muoán naøy coù
hieäu löïc, nhö moät yù muoán khaùc cuûa
Ngaøi.
Keû laø aùnh saùng muoán aùnh saùng
loùe leân trong maét ngöôøi yeâu. Neáu anh
yeâu em, anh khoâng theå muoán maét em lôø
ñôø. Neáu anh yeâu em, anh muoán coù aùnh
saùng trong maét em vaø anh muoán ôû gaàn
em nhö moät laây nhieãm (contagion) aùnh
saùng, moät laây nhieãm hieän höõu choùi
aùnh quang. Moät caùi nhìn aâu yeám hoaëc
thaân tình laø moät caùi nhìn tham voïng cho
ngöôøi kia. Anh yeâu em, nghóa laø: anh tham
voïng cho em, nhaát laø anh khoâng muoán
thoáng trò em vaø boùp ngheït töï do cuûa em,
anh muoán ñaùnh thöùc em daäy. Anh muoán
töï do cuûa anh hieäp thoâng vôùi töï do cuûa
em, ñieàu naøy chæ coù ñöôïc neáu töï do cuûa
em hieän höõu.
Söùc maïnh Thieân Chuùa khoâng phaûi
moät söùc maïnh thoáng trò, nhöng laø moät
söùc maïnh khôi daäy. Thieân Chuùa khoâng
saùng taïo caùc vaät theå (objets), toâi xin
nhaéc caùc baïn. Neáu Thieân Chuùa thoáng trò
chuùng ta, thì chuùng ta laø nhöõng vaät theå,
ñoà vaäït, ñoái vôùi Ngaøi. Moät höõu theå bò
thoáng trò chæ coù theå laø moät ñoà vaät vaø
moät ñoà vaät, ngöôøi ta cheá taïo ra. Moät tình
yeâu thoáng trò chuùng ta, laø moät maâu
thuaãn trong ngoân töø. Toâi xin loãi phaûi
nhaéc laïi, nhöng kinh nghieäm cho thaáy coù
leõ ñeán taùm möôi phaàn traêm ngöôøi töï
xöng laø kitoâ höõu maø laïi hình dung Thieân
Chuùa nhö Ñaáng thoáng trò chuùng ta. Khoâng
theå thoáng trò töï do, ñieàu ñoù chaúng coù
nghóa gì caû. Chæ coù theå thoáng trò caùc
vaät theå, caùc söï vaät. Thieân Chuùa laø
Ñaáng khôi daäy caùc chuû theå töï do. Ngaøi
chæ coù theå yeâu chuùng ta neáu Ngaøi thaáy
aùnh saùng töï do trong maét chuùng ta.
Tình yeâu laø söï kích thích, söï laây
nhieãm hieän höõu
Thieân Chuùa saùng taïo qua luoàng laây
nhieãm kích thích (contagion eùveillante) cuûa
Ngaøi. Vaø bôûi vì vaãn phaûi luoân ñi töø kinh
nghieäm khi chuùng ta suy tö – neáu khoâng ta
seõ cheát lòm trong tröøu töôïng- , toâi seõ
vieän ñeán kinh nghieäm cuûa chuùng ta vaø
hoûi caùc baïn: caùc baïn ñaõ bao giôø laây
nhieãm ai chöa? Toâi coù theå ñöa ra cho caùc
baïn kinh nghieäm rieâng cuûa toâi. Trong ñôøi
toâi, toâi ñaõ ñöôïc moät may maén lôùn (tieác
laø khoâng phaûi ai cuõng coù) laø coù ñöôïc
moät ngöôøi thaày, moät ngöôøi thaày ñích
thöïc, toâi ñaõ soáng gaàn oâng treân hai möôi
naêm, moät ngöôøi ñoái vôùi toâi vöøa laø cha,
vöøa laø thaày vöøa laø baïn, caû ba chæ laø
moät. Toâi ñaõ laây nhieãm con ngöôøi ñoù, coù
theå noùi haàu nhö oâng ñaõ saùng taïo ra toâi.
OÂng khoâng heà ra leänh cho toâi. Toâi nghó,
thaäm chí oâng ñaõ khoâng bao giôø ban cho
toâi moät lôøi khuyeân tích cöïc, roõ raøng, coù
leõ coù moät ñoâi laàn khi ñi ngang, nhöng raát
hieám khi !
Con ngöôøi ôû gaàn toâi naøy ñaõ laøm gì?
OÂng hieän höõu, oâng soáng, theá thoâi. Chæ
cuoäc soáng cuûa oâng gaây laây nhieãm,
nghóa laø toâi cöù muoán gioáng oâng, soáng
nhö oâng, vôùi cuøng taâm hoàn cao thöôïng
aáy, cuøng veû thanh cao aáy, cuøng kieán
thöùc vaên hoùa aáy. Cuoäc soáng cuûa con
ngöôøi naøy gaây laây nhieãm theo nghóa toâi
khoâng theå naøo cöù maõi taàm thöôøng ôû
beân oâng. Giaù nhö luùc ñoù toâi muoán taàm
thöôøng vaø hö hoûng, coù leõ toâi phaûi
thoaùt khoûi söï laây nhieãm kích giuïc vaø khôi
ñoäng cuûa oâng (contagion eùvillante et
suscitatrice). Cho duø caùc baïn khoâng coù
moät ngöôøi thaày nhö theá trong ñôøi, chaéc
chaén caùc baïn ñaõ kinh nghieäm coù nhöõng
luùc trong ñôøi ta töï nhuû: neáu mình vaãn
quan heä bình thöôøng vôùi oâng naøy hoaëc
baø noï, mình khoâng theå taàm thöôøng. Taàm
thöôøng, laø nöûa-soá-khoâng; söï taàm
thöôøng laø nöûa con soá khoâng.
Haønh vi saùng taïo cuûa Thieân Chuùa laø
söï hieän höõu thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn naøy.
Thöïc ra, Thieân Chuùa khoâng laøm gì caû vaø
toâi nghó phaûi traùnh khoâng ñöôïc noùi:
Thieân Chuùa laøm caùi naøy hay caùi noï, bôûi
vì moïi ngöôøi seõ hieåu laø cheá taïo, maø
saùng taïo khoâng phaûi laø laøm ra caùi gì
ñoù. Thieân Chuùa tuyeät ñoái ñôn giaûn. Tính
ñôn giaûn naøy laø caùi gì ñoù gheâ gôùm,
haõy hoûi caùc nhaø thaàn bí, nhöõng keû ñaõ
töøng kinh nghieäm ñöôïc gì ñoù veà vieäc naøy
! Nôi Thieân Chuùa khoâng coù moät hieän
höõu vaø moät haønh ñoäng, nhö theá laø hai
caùi taùch bieät. Haønh vi cuûa Ngaøi ñoàng
nhaát (identique) vôùi höõu theå cuûa Ngaøi.
Thieân Chuùa saùng taïo baèng caùch hieän
höõu, chaúng coù gì khaùc. Nhöng söï hieän
höõu naøy laây nhieãm, bôûi vì ñoù chính laø
tình yeâu, vaø tình yeâu laø moät kích giuïc
hieän höõu.
Haønh vi nhôø ñoù Thieân Chuùa khieán
caùc höõu theå töï taïo chính mình
Chuùng ta haõy thöû tieán xa theâm,
chuùng ta tieáp caän caùi coát yeáu. Saùng taïo
laø haønh vi nhôø ñoù Thieân Chuùa khieán
caùc höõu theå töï taïo chính mình, bôûi chính
mình. Chuùng ta luoân luoân töôûng töôûng
raèng chuùng ta bò nhaøo naën (manipuleùs).
Tröôøng hôïp naøy, chuùng ta khoâng coøn noùi
ñöôïc raèng Thieân Chuùa laø Tình Yeâu. Bôûi vì
Thieân Chuùa laø Tình Yeâu, neân Ngaøi muoán
chuùng ta töï taïo ra chính chuùng ta, bôûi
chính chuùng ta. Trong Kinh thaùnh noùi roõ:
“Ngaøi laïi giao cho chính chuùng ta quyeát
ñònh” (Si 16,14)
Caùc baïn khoâng töôûng töôïng sao? Toâi
cuõng khoâng. Tuy nhieân, toâi nhôù ñeán moät
nhoùm gia ñình treû coù con caùi khoaûng
möôi, möôøi hai tuoåi. Toâi ñaõ thöû giaûi thích
ñieàu ñoù cho hoï, luùc ñoù hoï vaãn hoaøi nghi
ít nhieàu. Boãng nhieân, moät oâng boá, töø
döôùi cuoái caên phoøng, ngaét lôøi toâi: “OÅn
roài, con ñaõ hieåu ! Lyù töôûng chính laø con
con caùi cuûa con töï taïo ra chính chuùng noù,
bôûi chính chuùng noù, noùi caùch khaùc laø
vieäc giaùo duïc khoâng phaûi laø chæ veõ, ra
leänh, eùp buoäc. Moät nhaø giaùo duïc ñích
thöïc phaûi laáy laøm ñau loøng neáu phaûi
chæ veõ, duø laø khoâng theå traùnh khoûi”.
Ngöôøi cha gia ñình naøy baét ñaàu hieåu
raèng saùng taïo laø haønh vi khieán ngöôøi
khaùc töï saùng taïo ra chính mình.
Toâi nhôù toâi ñaõ tham döï moät cuoäc
tranh luaän khaù soâi noåi giöõa moät linh muïc
treû raát haêng say vaø moät ngöôøi chieán só
cuûa ñaûng coäng saûn. Leõ ra cuoäc tranh
caõi töôûng chöøng keùo daøi maõi. Khi aáy vò
linh muïc noùi: “Chính Thieân Chuùa ñaõ saùng
taïo vuõ truï” (oâng ñaët ñoäng töø creùer,
saùng taïo, ôû thì quaù khöù). Luùc aáy, ôû
trong xoù cuûa mình, toâi vöøa run vöøa töï
nhuû: chaúng bieát oâng naøy coù thoâi khoâng
noùi ñeán quaù khöù nöõa khoâng? Ngöôøi
coäng saûn kia beû laïi: “Khoâng, chính con
ngöôøi töï taïo neân chính mình”. Caùc baïn seõ
laøm gì trong cuoäc tranh caõi naøy? Toâi nghó,
moät soá seõ theo phe vò linh muïc choáng laïi
ngöôøi coäng saûn, keû khaùc seõ theo phe
ngöôøi coäng saûn choáng laïi vò linh muïc.
Khoaûng moät luùc sau, toâi ra can thieäp vaø
noùi: “Hai vò maát thôøi giôø, caû hai vò ñeàu
coù lyù, töùc laø caû hai vò ñeàu sai, cuõng nhö
nhau thoâi. Neáu vuõ truï khoâng töï saùng taïo
ra chính noù, neáu noù khoâng ôû trong söï
hình thaønh saùng taïo (geneøse creùatrice),
söï hình thaønh vuõ truï (cosmo-geneøse), nhö
Teilhard noùi, thì phaûi noùi raèng Thieân
Chuùa cheá taïo ra noù. Vaø neáu chuùng ta
noùi raèng vuõ truï töï saùng taïo ra chính noù,
thì chuùng ta khoâng phaûi kitoâ höõu nöõa,
bôûi vì, ñaàu kinh Tin Kính, chuùng ta xaùc
nhaän: ‘Toâi tin Thieân Chuùa laø Cha toaøn
naêng Ñaáng taïo thaønh’. Chính xaùc, Thieân
Chuùa seõ khoâng phaûi laø Ñaáng saùng taïo
neáu Ngaøi cheá taïo ra caùi ñaõ-hoaøn taát
(tout-fait). Khoâng coù caùi ñaõ-hoaøn taát,
nhöng coù caùi ‘töï laøm ra chính mình’.”
Haønh vi khieâm nhöôøng cuûa Thieân
Chuùa
Toâi nhaán maïnh nhieàu ñeán haønh vi
saùng taïo naøy nhö moät söï töø boû cuûa
Thieân Chuùa, moät haønh vi khieâm nhöôøng
cuûa Ngaøi. Thieân Chuùa khoâng phaûi laø
moät ai ñoù yeâu nhö caùc baïn yeâu, nhö toâi
yeâu. Chuùng ta hieän höõu tröôùc ñaõ, sau
ñoù môùi yeâu. Nôi Thieân Chuùa, haønh vi
yeâu khoâng phaûi laø phuï thuoäc, thöù yeáu,
maø chính laø höõu theå cuûa Ngaøi. Ñoái vôùi
Thieân Chuùa, hieän höõu vaø yeâu, ñuùng ra
chæ laø moät. Maø khoâng coù tình yeâu neáu
khoâng coù söï khieâm nhöôøng, nghóa laø
neáu khoâng coù söï töø boû mình.
Toâi keâu goïi kinh nghieäm cuûa caùc
baïn: yeâu, laø muoán ngöôøi kia cho chính
ngöôøi kia; toâi khoâng theå muoán ngöôøi
khaùc cho chính ngöôøi ñoù vaø, ñoàng thôøi,
muoán ngöôøi ñoù cho chính toâi. “Anh muoán
em cho em”. Raát ñuùng Thieân Chuùa laø taát
caû nhöng ñoù laø moät taát caû töø choái laø
taát caû, bôûi vì söï töø boû laø troïng taâm
cuûa tình yeâu.
Haõy töôûng töôïng Thieân Chuùa khoâng
phaûi Ba Ngoâi, nghóa laø haõy töôûng töôïng
nôi chính Ngaøi khoâng phaûi tình yeâu, chaéc
chaén haønh vi saùng taïo khoâng theå hieåu
ñöôïc. Neáu troïng taâm Thieân Chuùa laø tình
yeâu, töùc laø söï töø boû mình, töùc laø söï
khieâm nhöôøng, thì haønh vi saùng taïo laø
moät haønh vi khieâm nhöôøng. Luùc ñoù, toâi
coù theå hieåu saùng taïo laø haønh vi nhôø
ñoù Thieân Chuùa khoâng chæ töø boû vôùi
chính mình beân trong Ba Ngoâi maø thoâi,
beân trong höõu theå vónh cöûu cuûa Ngaøi
maø thoâi, nhöng laø, coù theå noùi, Ngaøi
“ruùt lui” thöïc söï ñeå khoâng laø taát caû,
Ngaøi “co laïi” (se contracter), nhö moät soá
nhaø tu ñöùc (spirituels) phöông Ñoâng noùi,
nhö Bougakoff chaúng haïn, trong Truyeàn
Thoáng vó ñaïi cuûa thaùnh Greùgoire Palamas
(tieác thay chuùng ta ôû phöông Taây quaù ngu
muoäi khoâng bieát linh ñaïo tuyeät vôøi cuûa
phöông Ñoâng Kitoâ giaùo).
Haønh vi saùng taïo laø haønh vi nhôø ñoù
Thieân Chuùa ruùt lui, töï xoùa boû ñeå naûy
sinh nhöõng töï do khaùc khoâng phaûi laø
Ngaøi. Nhöõng naêm gaàn ñaây, ngöôøi ta ñaõ
trích daãn, raát nhieàu, lôøi noùi cuûa thi só
ngöôøi Ñöùc Holderlin: “ Thieân Chuùa ñaõ
laøm neân con ngöôøi nhö ñaïi döông laøm
neân luïc ñòa, baèng caùch ruùt lui”. Yeâu,
khoâng phaûi laø aùp ñaët keû khaùc cho mình,
nhöng laø muoán keû khaùc hieän höõu.
Chuùng ta ñöøng nghó haønh vi saùng taïo
cuûa Thieân Chuùa nhö moät yù muoán coù
caùc veä tinh, tuyeät ñoái khoâng phaûi ! Neáu
Thieân Chuùa khoâng chòu khöôùc töø laø taát
caû, chuùng ta khoâng theå noùi Ngaøi laø tình
yeâu ñöôïc nöõa. Hình aûnh ñaïi döông ruùt lui
vaø taïo neân ñaïi luïc, baèng caùch ruùt lui, laø
hình aûnh tuyeät vôøi, nhöng hôi nguy hieåm,
bôûi vì, veà phaàn Thieân Chuùa, Ngaøi khoâng
ruùt lui theo caùch khoâng gian, Ngaøi vaãn
hieän dieän khi saùng taïo. Hình aûnh luoân
luoân khaäp khieãng, duø caùch naøy hay
caùch khaùc.
Chính söï toaøn naêng cuûa Thieân Chuùa
saùng taïo vuõ truï, ñuùng vaäy. Nhöng söùc
maïnh naøo? Chaéc chaén khoâng phaûi moät
söùc maïnh thoáng trò hoaëc cheá taïo, chaéc
chaén khoâng phaûi moät söùc maïnh seõ laøm
teâ cöùng hoaëc laøm laïnh coùng töï do cuûa
chuùng ta. Söùc maïnh saùng taïo laø moät
söùc maïnh töø boû mình tuyeät ñoái, ñeán
noãi nhöõng keû khaùc ñi vaøo hieän höõu nôi
chính hoï vaø bôûi chính hoï. Khi Thieân Chuùa
taùc thaønh toâi, Ngaøi ban cho toâi khaû
naêng hieän höõu nôi chính toâi vaø bôûi chính
toâi. Luùc ñoù, chuùng ta khoâng coøn noùi
ñöôïc raèng Thieân Chuùa laø moät ñoái thuû
caïnh tranh ñe doïa töï do chuùng ta. Bôûi vì
Thieân Chuùa töø boû mình vaø ruùt lui ñeå
chuùng ta hieän höõu nôi chuùng ta vaø bôûi
chuùng ta, Ngaøi khoâng laø nguy cô caïnh
tranh vôùi chuùng ta. Khoâng coù gì thaàn
thaùnh hôn, thaàn thaùnh moät caùch cao caû
hôn söï töø boû naøy cuûa Thieân Chuùa,
Thieân Chuùa laø chính söï töø boû vónh cöûu
naøy nôi chính mình Ngaøi, nôi cung loøng
cuûa Ba Ngoâi.
Thieân Chuùa khoâng phaûi nhaø cheá
taïo chieác ñoàng hoà vuõ truï
Neáu Thieân Chuùa khoâng phaûi taïo
hoùa theo nghóa ñoù, neáu Ngaøi khoâng döïng
neân nhöõng taïo vaät saùng taïo, neáu Ngaøi
chæ laø moät nhaø cheá taïo ra vuõ truï,
chuùng ta seõ coù nhöõng lyù do heát söùc
chính ñaùng ñeå traùch Ngaøi laø moät nhaø
cheá taïo toài. Nhieàu ngöôøi khoâng traùch
khoûi vieäc traùch moùc. Thaät ra, coù bieát
bao thöù toài teä: soùng thaàn, baõo taùp, nuùi
löûa phun, beänh dòch, taát caû nhöõng thöù
voâ nghóa trong ñôøi soáng con ngöôøi ! Nhaø
cheá taïo gì maø laï vaäy ! Neáu Thieân Chuùa
laø ngöôøi thôï ñoàng hoà ñaõ cheá taïo moät
chieác ñoàng hoà, nhö Voltaire ñaõ töôûng
töôïng: “Vuõ truï laøm toâi vöôùng maéc vaø
toâi chæ nghó ñöôïc raèng coù chieác ñoàng
hoà naøy vaø chaúng coù ngöôøi thôï ñoàng
hoà naøo caû”, thì chuùng ta phaûi noùi vôùi
Ngaøi : Chuùa coù bieát raèng Chuùa laø thôï
ñoàng hoà raát dôû khoâng? Ñoàng hoà cuûa
Chuùa khoâng bao giôø goõ chuoâng ñuùng
giôø caû ! Nghóa laø : khaép theá giôùi, ñaâu
ñaâu cuõng coù söï döõ.
Ñoâi khi ngöôøi ta noùi söï döõ trong vuõ
truï do toäi loãi maø coù. Ñaâu phaûi ! Cuõng
khoâng phaûi vì toäi loãi cuûa con ngöôøi maø
coù nhöõng côn baõo xoaùy, nhöõng côn soùng
thaàn, nhöõng vuï nuùi löûa phun traøo. Ñieàu
coù thöïc, laø toäi loãi laøm cho söï döõ treân
theá giôùi traàm troïng theâm ñaùng keå: taát
caû nhöõng haän thuø, caïnh tranh, nhöõng ích
kyû xung ñoät, chieán tranh ! vaø ngay caû söï
tieán boä cuûa con ngöôøi cuõng coù maët traùi
cuûa noù, nhö söï oâ nhieãm chaúng haïn.
Tin Thieân Chuùa vaø tin raèng Ngaøi cheá
taïo ra vuõ truï, laø maâu thuaãn. Trong khi ñoù,
neáu Thieân Chuùa döïng neân con ngöôøi coù
khaû naêng töï saùng taïo chính mình, neáu
tình yeâu nôi Thieân Chuùa, tình yeâu cao caû
nhaát, heä taïi ôû toân troïng töï do saùng taïo
cuûa con ngöôøi, khoâng nhaøo naën töï do aáy
(vì tình yeâu khoâng nhaøo naën keû khaùc,
nhöng muoán keû khaùc hieän höõu vaø töï taïo
ra chính mình), chuùng ta hieåu raèng con
ngöôøi doø daãm, hieåu raèng lòch söû cuûa
vuõ truï nghóa laø lòch söû saùng taïo cuûa con
ngöôøi, do con ngöôøi vieát ra, khoâng theå
thaønh hình maø khoâng coù nhöõng böôùc
luøi, hö hoûng, laàm laïc. Leân cung traêng
phaûi chaêng laø ñieàu toát ñeïp? Coù theå,
toâi chaúng bieát toát ñeïp hay khoâng. Duøng
taát caû soá tieàn naøy nghieân cöùu beänh
ung thö khoâng phaûi toát ñeïp hôn sao? Coù
theå, chaéc vaäy, toâi chaúng bieát gì caû.
Con ngöôøi doø daãm. Caùc baïn coù
muoán Thieân Chuùa can thieäp vaøo maø
noùi: oâi anh baïn ñaùng thöông, anh chaúng
hieåu gì caû, ñeå toâi chæ cho anh phaûi bieát
laøm gì. Caùc baïn muoán Thieân Chuùa can
thieäp baèng caùch ñoù chaêng? Nhö theá laø
baûo raèng Ngaøi laø keû can thieäp, ñieàu
naøy khieán Francis Jeanson baát bình. Phaåm
giaù con ngöôøi chuùng ta ôû ñaâu? Chuùng ta
seõ khoâng coøn noùi ñöôïc raèng chuùng ta
hieän höõu nôi chính chuùng ta vaø bôûi
chuùng ta vaø, ñoàng thôøi, moùn quaø cuûa
Thieân Chuùa seõ laø caùi gì ñoù keùm phaàn
to lôùn. Caùc baïn coù theå töôûng töôïng moät
moùn quaø to lôùn hôn khaû naêng hieän höõu
nôi chính chuùng ta vaø bôûi chính chuùng ta
khoâng?
Dó nhieân con ngöôøi nhaân hoùa theá
giôùi cuûa mình chaäm chaïp khoâng theå
töôûng. Vaø raát ñau ñôùn. Nhöng chaéc chaén
chính Thieân Chuùa laø keû phaûi ñau khoå
tröôùc tieân. Tuy nhieân, bôûi vì laø tình yeâu,
Thieân Chuùa coá khoâng can thieäp. Ñoù laø
vieäc cuûa chuùng ta. Chính con ngöôøi phaûi
chòu traùch nhieäm veà söï nhaân hoùa vuõ
truï vaø nhaân hoùa nhaân loaïi.
Tình yeâu saùng taïo bao haøm nguy cô
thaäp giaù
Caùc baïn seõ noùi vôùi toâi: sao Thieân
Chuùa laïi coù theå ñeå con ngöôøi ñau khoå?
Toâi xaùc tín raèng haønh vi saùng taïo bao
haøm nguy cô thaäp giaù. Thaäp giaù cuûa
Ñöùc Kitoâ ôû beân trong haønh vi saùng taïo,
haønh vi nhôø ñoù Thieân Chuùa lieân tuïc ban
cho töï do chuùng ta khaû naêng töï taïo ra
chính noù, ñieàu naøy khoâng theå tieán haønh
maø khoâng coù ñau khoå. Nhöng chính Thieân
Chuùa ñi vaøo ñau khoå naøy vaø cheát treân
thaäp giaù. Trong saùch Khaûi huyeàn vieát
“Chieân Con (nghóa laø Chuùa Con) bò hieán
teá töø luùc khôûi ñaàu cuûa vuõ truï”; theo
moät höôùng naøo ñoù, Ngaøi vónh vieãn bò
hieán teá nôi cung loøng Thieân Chuùa. Haønh
vi saùng taïo bao haøm hy leã cuûa Chuùa Con.
Neáu Thieân Chuùa can thieäp ñeå ngaên
con ngöôøi ñau khoå, coù leõ chuùng ta coù
theå noùi, gaàn nhö theå Ngaøi yeâu chuùng ta
baèng caùch ngaên chuùng ta ñau khoå. Nhöng
neáu ñi saâu vaøo vaán ñeà, caùc baïn haõy
hieåu cho raèng ñoù laø moät tình yeâu ngaây
ngoâ, khoâng phaûi tình yeâu thöïc söï. Caùi ôû
troïng taâm cuûa haønh vi saùng taïo, chính laø
toân troïng vieäc moät taïo vaät phaûi töï taïo
ra chính mình, vaø taïo vaät aáy khoâng theå
laøm ñöôïc vieäc ñoù maø khoâng phaûi ñau
khoå, daàu sao cuõng do toäi loãi khieán vaán
ñeà phöùc taïp, dó nhieân.
Toâi maïnh daïn phaân bieät hai möùc tình
yeâu nôi Thieân Chuùa. Dó nhieân ñaây chæ
laø moät caùch noùi. Ôû möùc thaáp, Thieân
Chuùa can thieäp ñeå ngaên con ngöôøi ñau
khoå. Vaø ôû möùc tình yeâu cao hôn Thieân
Chuùa tuyeät ñoái toân troïng taïo vaät phaûi
töï taïo ra chính mình. Gaàn ñaây moät trieát
gia noùi vôùi toâi: “ngaøi ñi ñeán taän choã ñoù
sao?” Toâi traû lôøi: “Vaâng, toâi ñi ñeán taän
ñoù; hieåu ñöôïc tình yeâu trong nôi saâu
thaúm nhaát cuûa noù, chính laø hieåu ñöôïc
söï baát can thieäp cuûa Thieân Chuùa”.
Sôû dó Thieân Chuùa can thieäp, hoaëc
trong Phuùc AÂm qua caùc pheùp laï, hoaëc
trong ñôøi moät soá ngöôøi, chöõa laønh beänh
cho hoï chaúng haïn, chính vì Ngaøi coù maët
ôû nhöõng böôùc khôûi ñaàu khieâm nhöôøng
cuûa chuùng ta, nhöõng böôùc maø mong öôùc
cuûa chuùng ta coøn naëng tính xaùc thòt,
nhöõng böôùc noùi ñeán nhu caàu hôn laø noùi
ñeán khaùt voïng. Nhöng vaãn luoân muoán
ñöa chuùng ta leân Canveâ, nôi khoâng coù söï
can thieäp naøo. ÔÛ Canveâ, laø im laëng, laø
vaéng maët, chính ñoù laø luùc tình yeâu bieåu
hieän trong saâu thaúm nhaát.
Toâi maïnh daïn keát thuùc nghòch lyù
naøy baèng caùch thuù nhaän raèng chuû ñeà
naøy thaät khoù. Ít ra caùc baïn haõy nhôù
raèng coù moät soá hình aûnh nguy hieåm caàn
phaûi böùng taän goác baèng moïi giaù. Vaø
bôûi vì chuùng ta khoâng theå thoaùt khoûi
hình aûnh, phaûi thay theá baèng nhöõng hình
aûnh ít sai laïc hôn, nhöõng hình aûnh chuùng
ta duøng trong lónh vöïc saùng taïo ngheä
thuaät vaø lónh vöïc tình yeâu; sau ñoù, ñöùng
giöõa maø naém laáy hai ñaàu: moät ñaàu, laø
chính Thieân Chuùa saùng taïo, ñaàu kia laø,
nhöõng gì Ngaøi saùng taïo, chính laø khaû
naêng daønh cho con ngöôøi töï taïo laáy chính
mình, hieän höõu nôi chính mình vaø bôûi chính
mình.
Muoán ñaøo saâu suy tö naøy, toâi chæ
coù theå giôùi thieäu vôùi caùc baïn taäp saùch
(brochure) heát söùc quan troïng – maø toâi coù
trích daãn – cuûa ngöôøi baïn ñoàng nghieäp
vôùi toâi, cha Ganne, noùi veà Söï Saùng Taïo
(La Creùation), caùc soá 21 vaø 22 cuûa
Cultures et Foi (Vaên hoùa vaø Ñöùc tin, nhaø
xuaát baûn Cerf, 1979, trong boä söu taäp
“Dossiers libres”).
 NGUYEÂN TOÄI: TAÁT CAÛ MOÏI
NGÖÔØI ÑEÀU LAØ TOÄI NHAÂN
TAÄN NÔI GOÁC REÃ

Ba ñieåm caàn löu yù tröôùc khi vaøo

cuoäc:
1. Taïi sao noùi ñeán nguyeân toäi? Ñöùc
Gieâsu ñaõ khoâng heà noùi gì vaø ñoù khoâng
phaûi laø vaán ñeà trong Phuùc AÂm, ít ra laø
caùch tröùc tieáp. Coøn kinh Tin Kính baûo
chuùng ta tuyeân xöng “moät pheùp röûa ñeå
tha toäi” maø khoâng noùi roõ laø nguyeân
toäi. Khoâng coù gì ñaùng ngaïc nhieân, bôûi vì
troïng taâm kinh Tin Kính laø söï keát hôïp giöõa
Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi nôi Ñöùc Gieâsu
Kitoâ.
Caàn phaûi hieåu roõ, moät bieåu kieän tín
lyù, nhö bieåu kieän veà nguyeân toäi, luoân
luoân laø moät minh xaùc ñöùc tin veà moät
thöôïng ñích (viseùe) naøo ñoù cuûa Thöïc Taïi
troïng taâm naøy. Moïi bieåu kieän tín lyù
(eùnonceù dogmatique) laø moät quan ñieåm
roõ reät (eùclairage), ñeán töø maàu nhieäm
Ñöùc Kitoâ, veà thaân phaän con ngöôøi cuûa
chuùng ta. Toaøn boä caùc tín ñieàu laø taát
caû nhöõng khaúng ñònh caàn thieát theo
doøng lòch söû ñeå ñoùn nhaän aùnh saùng
Ñöùc Kitoâ moät caùch ñuùng ñaén.
2. Do ñoù, khoâng ñöôïc xem xeùt nguyeân
toäi baét ñaàu töø baûn töôøng thuaät duy
nhaát cuûa saùch Saùng Theá. Nhöng phaûi
baét ñaàu töø Ñöùc Kitoâ. Moät tín ñieàu, moät
minh xaùc ñöùc tin luoân luoân ôû taàm möùc
Giao Öôùc Môùi (laøm saùng toû vaø thöøa
nhaän Giao Öôùc Cuõ). Bieåu kieän ñöùc tin veà
nguyeân toäi baét nguoàn töø nhöõng suy tö
cuûa Giaùo Hoäi ñi töø:
- Kinh nghieäm cuûa chuùng ta: coù toäi
loãi trong theá gian, quanh chuùng ta vaø trong
chuùng ta, ñoù laø moät söï kieän !
- Pheùp röûa, theo truyeàn thoáng, ñöôïc
hieåu nhö moät söï taùi sinh trong Ñöùc Kitoâ.
- Moät soá ñoaïn cuûa Taân Öôùc, nhaát laø
thö Roâma, trong ñoù thaùnh Phaoloâ vieát:
“Cuõng nhö anh em, hôõi nhöõng ngöôøi Do
Thaùi, anh em noùi raèng taát caû chuùng ta
lieân ñôùi nôi Añam, huoáng chi toâi, laø
Phaoloâ, toâi tuyeân boá vôùi anh em raèng
taát caû chuùng ta lieân ñôùi nôi Ñöùc Gieâsu
Kitoâ phuïc sinh”. Thaùnh Phaoloâ thöôøng hay
goïi Ñöùc Kitoâ laø Añam môùi. Tröôùc khi bò
coi laø toäi nhaân ñaàu tieân (vì phaûi coù toäi
loãi baét ñaàu !) Añam phaûi ñöôïc coi nhö hình
aûnh söûa soaïn cho Añam môùi, “hình aûnh
cuûa Ñaáng phaûi ñeán” (Rm 5,14), nghóa laø
Ñöùc Kitoâ. Chính vì vaäy caùc Giaùo phuï ôû
nhöõng theá kyû ñaàu, baét ñaàu laø thaùnh
Ireâneâ, giaùm muïc Lyon ôû theá kyû thöù hai,
ñaõ nghó: “Khi saùng taïo con ngöôøi, Thieân
Chuùa ñaõ nghó ñeán Ñöùc Kitoâ”.
3. Töø choã ñoù maø, trong thaàn hoïc, ta
luoân laàm laãn khi taùch rôøi moät tín ñieàu.
Ngöôøi ta ñaõ coù yù (chaúng haïn, moät soá tö
töôûng gia theá kyû XIX nhö Bonald, Maistre,
Veuillot…) trình baøy Kitoâ giaùo töø moät mình
nguyeân toäi, nhö theå söï sa ngaõ (ñöôïc noùi
ñeán trong saùch Saùng Theá) laø ñieåm khôûi
ñaàu, nôi Kitoâ giaùo döïa vaøo maø hình
thaønh.
Moät loái giaùo duïc naøo ñoù khieán
töôûng töôïng vaán ñeà theo caùch bieám hoïa,
khoâi haøi, ngöôøi ta goïi laø “thuû phaùp taøi
tình cuûa ngöôøi thôï söûa oáng nöôùc sieâu
phaøm”: Thieân Chuùa, ngöôøi thôï oáng nöôùc
toái öu, ñaõ cheá taïo ra vuõ truï vôùi caû moät
heä thoáng oáng hoaït ñoäng raát hoaøn haûo.
Con ngöôøi ñaõ tìm caùch phaù hoûng heä
thoáng naøy. Do ñoù ngöôøi thôï oáng nöôùc
quyeát ñònh sai Con xuoáng söûa laïi toaøn
boä, ñeán noãi sau ñoù heä thoáng, sau khi
söûa, hoaït ñoäng coøn toát hôn luùc ban ñaàu.
Khoâng, Kitoâ giaùo hoaøn toaøn ñöôïc thieát
laäp treân Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Chuùng ta ñaõ
coù nhöõng thoùi quen khoâng ñuùng, chuùng
ta ñaõ coù khuynh höôùng nhaán maïnh choã
khoâng ñaùng nhaán maïnh. Coù söï tieán boâï
trong Giaùo Hoäi, nhöng khoâng phaûi khi ta
choái boû, hoâm nay ñaây, ñieàu hoâm qua ta
ñaõ tin, nhöng coù söï tieán boä khi ta xoùa boû
nhöõng thoùi quen khoâng ñuùng, khi ta tìm laïi
ñöôïc, phía beân kia nhöõng bieán daïng khoù
traùnh khoûi (nhaát thôøi nhöng thöïc ra dai
daúng nhö taát caû nhöõng thoùi xaáu), ñöùc
tin truyeàn thoáng nhaát cuûa Giaùo Hoäi.
 ÑEÀ NGHÒ SUY TÖ THAÀN HOÏC

Hoaøn caûnh cuûa Añam laø hoaøn caûnh

cuûa chuùng ta
Phaûi gaït boû yù töôûng huyeàn thoaïi veà
moät thôøi maø con ngöôøi ñaàu tieân, tröôùc
khi phaïm toäi, ñaõ soáng trong moät tình
traïng haïnh phuùc vaø tuyeät dieäu. Moät nhaø
thaàn hoïc ñöông thôøi vieát theá naøy: “Tín lyù
(dogme) khoâng buoäc hieåu nhö theá vaø, do
ñoù, Kinh Thaùnh cuõng khoâng buoäc. Neáu
baûn töôøng thuaät cuûa Kinh Thaùnh buoäc,
thì tín lyù cuõng buoäc”.
Phaûi bieát raèng theå loaïi vaên chöông
cuûa caùc chöông 2 vaø 3 cuûa saùch Saùng
Theá laø theå loaïi khoân ngoan (do tieáng la-
tinh “sapientia”, söï khoân ngoan) bieåu loä suy
nghó vaø kinh nghieäm cuûa “ngöôøi khoân
ngoan” (sage). Bieåu loä döôùi daïng nhöõng
caâu ngaïn ngöõ, nhöõng caâu chaâm ngoân
trang troïng hoaëc baøi dieãn thuyeát, nhaèm
truyeàn ñaït moät loái raên daïy coù taàm
möùc phoå quaùt. Coù nhöõng caâu ngaïn ngöõ
hoaëc chaâm ngoân bí aån. Thí duï: “Caùnh
cöûa xoay quanh baûn leà vaø keû löôøi bieáng
xoay quanh caùi giöôøng” (Con ngöôøi 26,14).
Coù theå phuïc nguyeân aån ngöõ naøy nhö
sau: “Ai laø keû xoay nhö caùnh cöûa xoay
quanh baûn leà? Traû lôøi: chính keû löôøi
bieáng treân giöôøng !” Gioáng nhö moät caâu
ñoá. Trong caùc saùch khoân ngoan, khoâng
chæ coù nhöõng caâu ñoá vui vaø ñoá veà söï
khoân kheùo daân gian maø thoâi: coù nhöõng
caâu ñoá taàm côõ veà söï soáng söï cheát, veà
vuõ truï vaø veà soá phaän con ngöôøi.
Vaäy, nôi saùch Saùng Theá chöông 2-3,
chuùng ta ñöùng tröôùc, khoâng phaûi moät
baûn töôøng thuaät coù tính chaát lòch söû ñích
thöïc (nhö caâu chuyeän cuûa Ña-vít hoaëc
cuûa Saloâmon), khoâng phaûi moät baûn
töôøng thuaät coù tính chaát huyeàn thoaïi
thuaàn tuùy, khoâng phaûi moät moät luaän
ñeà trieát hoïc theo nghóa phöông Taây, nhöng
laø ñöùng tröôùc moät baûn vaên noùi veà söï
khoân ngoan, maø ñænh cao laø giaûi moät
caâu ñoá, caâu ñoá raát taàm côõ veà thaân
phaän con ngöôøi trong vuõ truï vaø tröôùc
maët Thieân Chuùa; vaø baûn vaên naøy laø
keát quaû ñoàng thôøi cuûa kinh nghieäm Israel
vaø suy tö cuûa nhöõng nhaø Hieàn trieát
(sages).
Ñieàu taùc giaû caùc chöông naøy muoán
trình baøy cho chuùng ta, tröôùc heát chính laø
hoaøn caûnh con ngöôøi maø thoâi, hoaøn
caûnh con ngöôøi ôû theá kyû XX cuõng nhö ôû
baát cöù thôøi naøo, ñoái vôùi Thieân Chuùa
vaø ñoái vôùi toäi loãi. Theo nguyeân ngöõ,
chöõ Do Thaùi Adama nghóa laø ñaát, ñaát seùt
ñoû; “Añam”, laø keû-buïi ñaát, keû-ñaát-seùt,
keû phaùt xuaát töø buïi ñaát. Coù theå caùc
baïn ngaïc nhieân, tuy nhieân toâi xaùc nhaän
ñieàu ñoù, khoâng phaûi nhö moät quan ñieåm
rieâng, nhöng nhaân danh Giaùo Hoäi: neáu
Giaùo Hoäi noùi raèng nguyeân nhaân toäi loãi
laø Añam, Giaùo Hoäi ñaõ khoâng heà xaùc
ñònh Añam laø ai. Ña soá caùc nhaø thaàn hoïc
ñöông thôøi chaáp nhaän raèng Añam chính laø
toaøn theå nhaân loaïi. Vì theá, lòch söû Añam
ñöôïc keå laïi cho chuùng ta cuõng laø lòch söû
cuûa chính chuùng ta; toäi loãi cuûa Añam laø
toâïi loãi cuûa chuùng ta.
Ñuùng laø baûn töôøng thuaät cho chuùng
ta bieát Añam ñaõ ñöôïc taïo döïng trong moät
tình traïng thaùnh thieän vaø coâng chính.
Phaûi chaêng buoäc phaûi nhaän thöùc oâng
nhö moät con ngöôøi coù moät trí thoâng minh
vaø moät töï do hoaøn haûo, moät thöù sieâu
nhaân ñoái vôùi nhöõng con ngöôøi chuùng ta
bieát ñöôïc? Ñieàu ñoù chaúng töông öùng tí
naøo vôùi nhöõng gì khoa hoïc hieän thôøi moâ
taû veà nhöõng con ngöôøi ñaàu tieân töø töø
loù daïng töø tình traïng thuù tính (animaliteù).
Döùt khoaùt khoâng caàn töôûng töôïng ra
moät sieâu nhaân vaøo buoåi ñaàu cuûa nhaân
loaïi (töùc laø caùch ñaây hai hoaëc ba trieäu
naêm) vaø, rieâng toâi, toâi nghó toát hôn neân
traùnh töôûng töôïng nhö theá.
Söï hoaøn haûo cuûa Añam laø söï hoaøn
haûo cuûa moät ôn goïi
Kinh Thaùnh trình baøy cho chuùng ta cöùu
caùnh Thieân Chuùa saép ñaët cho con ngöôøi:
thaàn hoùa chính mình. Con ngöôøi ñaàu tieân
hoaøn haûo khoâng phaûi vì khoâng gioáng nhö
caùc taïo vaät khaùc, muoâng thuù hay thöïc
vaät, maø vì ñöôïc Thieân Chuùa keâu goïi,
ngaøy töø ñaàu, ñeán moät cöùu caùnh thaàn
linh thöïc söï: keâu goïi vaøo trong tình yeâu
cuûa Thieân Chuùa, chia seû maõi maõi chính
söï soáng cuûa Thieân Chuùa. Ngay khi tinh
thaàn (esprit) con ngöôøi thöùc daäy, con
ngöôøi thaáy raèng mình khoâng theå soáng
nhö caùc taïo vaät khaùc treân traùi ñaát :
chuùng khoâng phaûi trôû neân töï do. Coøn
con ngöôøi, con ngöôøi phaûi trôû neân nhö
mình phaûi laø. Noùi caùch khaùc, söï hoaøn
haûo cuûa con ngöôøi laø söï hoaøn haûo cuûa
moät ôn goïi chöù khoâng phaûi cuûa moät tình
huoáng. Ñaây chính laø ñieàu Kinh Thaùnh daïy
chuùng ta khi noùi raèng con ngöôøi ñöôïc
döïng neân “theo hình aûnh vaø gioáng Thieân
Chuùa” (St 1,26), “theo hình aûnh” chính laø
ñeå “gioáng Thieân Chuùa”, caùc nhaø thaàn
hoïc giaûi thích “gioáng nhö” laø tham döï
ñuùng nghóa vaøo chính söï soáng cuûa Thieân
Chuùa.
Thieân Chuùa ban cho con ngöôøi khaû
naêng trôû neân hoaøn haûo, vì Ngaøi muoán
con ngöôøi phaûi hoaøn haûo, theo hình aûnh
Ngaøi. Thieân Chuùa, toâi nhaéc laïi, ñaõ
khoâng cheá taïo neân moät töï do, vì chính con
ngöôøi (ñöôïc saùng taïo ñaõ coù saün khaû
naêng töï do) phaûi khieán cho mình ñöôïc töï
do. Thieân Chuùa döïng neân con ngöôøi coù
khaû naêng töï taïo ra chính mình. Vì vaäy toâi
khoâng öa kieåu noùi: Thieân Chuùa ñaõ döïng
neân con ngöôøi töï do, bôûi leõ coù hai ñieàu
sai: ta ñaët söï saùng taïo vaøo quaù khöù vaø
ta coù caûm giaùc töï do laø moät moùn quaø,
moät thöù ñaõ laøm saün, trong luùc töï do
chuû yeáu traùi ngöôïc vôùi moät caùi ñaõ
ñöôïc laøm saün. Töï do chæ laø töï do neáu töï
chính ta taïo ra noù.
 Bôûi ñoù, vaán ñeà söï hoaøn haûo cuûa
Añam khoâng phaûi moät tình traïng hoaøn
haûo nhöng laø söï khôûi ñaàu cuûa moät lòch
söû hoaøn haûo phaûi ñöôïc hoaøn taát trong
vinh quang Thieân Chuùa. Ñoù laø ñieàu Thieân
Chuùa muoán, Ngaøi saùng taïo con ngöôøi
khaû-thaàn hoùa. Ñoù laø ñònh nghóa saâu xa
nhaát coù theå ban cho con ngöôøi, vöôït haún
nhöõng gì caùc khoa hoïc nhaân vaên noùi vôùi
chuùng ta. Chính ñoù laø ôn goïi cuûa con
ngöôøi vaø ôn goïi aáy heát söùc thuùc baùch.
Chæ coù ñieàu, con ngöôøi khoâng theå töï
thaàn hoùa moät mình, caàn phaûi coù aân
hueä cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì chính Thieân
Chuùa môùi thaàn hoùa. Khoâng phaûi con
ngöôøi töï mình seõ vöôït qua vöïc thaúm voâ
taän ngaên caùch vôùi Thieân Chuùa, vì,
nguoàn goác traàn theá, con ngöôøi ñaâm reã
saâu vaøo vuõ truï. Con ngöôøi laø “buïi ñaát”.
Caùch caùc baïn nhaän thöùc nguoàn goác
naøy ra sao khoâng quan troïng, coù theå, nhö
saùch Saùng Theá noùi, tröïc tieáp töø nôi ñaát
maø ra, hoaëc coù theå, nhö ngaøy nay ngöôøi
ta deã daøng chaáp nhaän, qua trung gian
nhieàu baäc thang muoâng thuù.
Nguoàn goác traàn theá naøy, ñoái vôùi
con ngöôøi, laø nguoàn söï khaùc bieät vôùi
Thieân Chuùa. Bôûi vì, nôi con ngöôøi, tieáng
cuûa töï nhieân luoân vang voïng, ñöøng soáng
cho Thieân Chuùa vaø cho keû khaùc, nhöng
chæ soáng cho chính mình, moät caùch ích kyû,
nhö nhöõng sinh vaät khaùc trong töï nhieân
soáng theo baûn naêng. Ñeå ñôn giaûn hoùa
vaán ñeà, ta coù theå noùi: nôi con ngöôøi coù
moät löïc (force) keùp:
Löïc trì naëng vaø baát ñoäng môøi goïi
con ngöôøi khöôùc töø laøm moät con ngöôøi
töï do vaø thuùc ñaåy con ngöôøi soáng nhö
caùc sinh vaät khaùc treân theá giôùi khoâng
phaûi xaây ñaép töï do (thaûo moäc, choù,
meøo);
Löïc vöôn leân môøi goïi con ngöôøi xaây
ñaép töï do maø Thieân Chuùa, qua aân suûng,
seõ khieán noù ñaït ñeán chính töï do cuûa
Ngaøi.
Vaäy laø con ngöôøi bò giaèng co – vaø
khoâng theå thoaùt khoûi, daãu bieát raèng
Thieân Chuùa môøi goïi chia seû söï soáng cuûa
Ngaøi – giöõa moät löïc trì naëng keùo xuoáng
döôùi (laø con ñöôøng noâ leä cho töï do) vaø
moät löïc vöôn leân khaùc (laø con ñöôøng
taêng tröôûng töï do).
Toùm laïi, con ngöôøi ñaàu tieân ñaõ
khoâng ôû trong moät hoaø caûnh khaùc vôùi
chuùng ta. Tìm caùch hình dung ra loãi laàm
cuûa con ngöôøi ñaàu tieân aáy, laø voâ ích. Ta
thöôøng nghó ñoù laø moät toäi taøy ñình, coù
moät khoâng hai, toäi Luxiphe. Nhöng muoán
phaïm ñöôïc toäi aáy, Añam phaûi ñöôïc phuù
cho moät trí thoâng minh heát söùc saéc beùn
vaø coù ñöôïc moät töï do hoaøn toaøn. Moät
laàn nöõa, ñoù khoâng phaûi loaïi ngöôøi maø
khoa hoïc cho chuùng ta gaëp gôõ ôû nhöõng
buoåi ñaàu cuûa nhaân loaïi. Vaäy Añam laø ai?
Caùc nhaø baùc hoïc cho chuùng ta bieát, coù
leõ nhaân loaïi khoâng phaùt xuaát töø moät
caëp vôï choàng duy nhaát (giaû thuyeát naøy
goïi laø nhaát chuûng) nhöng xuaát hieän gaàn
ñoàng thôøi ôû nhieàu nôi treân ñòa caàu
(thuyeát ña chuûng naøy hieän thôøi ñöôïc
chaáp nhaän nhieàu hôn).
Hoaøn caûnh con ngöôøi laø nhö theá. Toäi
loãi, nghóa laø tuaân theo löïc trì naëng, ñöôïc
lieân keát vôùi söï thöùc giaác cuûa yù thöùc
luaân lyù, khi con ngöôøi nhaän thöùc mình laø
moät höõu theå khaùc vôùi nhöõng höõu theå
khaùc vaø vì lyù do naøy, con ngöôøi coù boån
phaän xaây ñaép töï do cuûa mình baèng caùch
döïa vaøo nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc
(conditionnements). Thieân Chuùa ñoøi hoûi
con ngöôøi töï theå hieän chính mình baèng
caùch höôùng veà Ngaøi, baèng caùch löïa
choïn Ngaøi, baèng caùch ñoùn nhaän aân hueä
cuûa Ngaøi. Nguyeân toäi, chính laø con
ngöôøi, moïi con ngöôøi löïa choïn theå hieän
chính mình baèng caùch bòt tai ñeå khoûi nghe
thaáy tieáng goïi (töï taïo ra chính mình) cuûa
Thieân Chuùa, chính laø con ngöôøi löïa choïn
söï noâ leä deã daøng hôn laø choïn söï ñoøi
hoûi khoù khaên cuûa töï do.
Nguyeân toäi laø nhö theá: vaán ñeà
khoâng phaûi laø vaán ñeà nguoàn goác nieân
ñaïi nhöng laø vaán ñeà nguoàn goác baûn tính
nhaân loaïi, nguoàn goác cuûa chính söï hieän
höõu. Do ñoù, nguyeân toäi khoâng theå
möôøng töôïng moät caùch ñoäc laäp vôùi ôn
goïi thaàn hoùa cuûa con ngöôøi. Sôû dó coù
chuyeän khoâng hay (scandale) trong giaùo
duïc Kitoâ giaùo cho treû em vaø giôùi treû, laø
vì ngöôøi ta noùi ñeán nguyeân toäi khi chöa
bieát chaéc caùc em ñaõ hieåu coát yeáu cuûa
ñöùc tin chính laø ñöôïc keâu goïi chia seû söï
soáng Thieân Chuùa. Caùc tín ñieàu Kitoâ giaùo
chæ coù yù nghóa ñoái vôùi ñieàu coát yeáu
naøy ! Nguyeân toäi laø khoaûng caùch voâ
taän giöõa tình traïng con ngöôøi daán thaân
cho chính mình vaø tình traïng con ngöôøi phaûi
soáng söï soáng thaàn linh.
Nguyeân toäi lan truyeàn nhö theá naøo?
Phaûi gaït boû yù nghó toäïi cuûa con
ngöôøi ñaàu tieân laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa
moät söï sa ngaõ choùng maët cho toaøn boä
lòch söû. Chuùng ta cho raèng lòch söû cuûa
chuùng ta baét ñaàu sau toäi loãi aáy vaø
chuùng ta coù aán töôïng raèng tình traïng
Añam, tröôùc khi phaïm toäi, chaúng coù ñieåm
gì chung vôùi tình traïng con ngöôøi ñaõ bieát
keå töø daïo ñoù. Vaø boãng ta ngaây thô hoûi:
neáu nhö Añam khoâng laøm chuyeän xaèng
baäy naøy, neáu oâng suy nghó moät chuùt,
neáu oâng cöông quyeát vôùi vôï hôn moät
chuùt, nhieàu tai hoïa coù theå ñaõ traùnh
ñöôïc, chuùng ta ñaõ ñöôïc haïnh phuùc hoaøn
toaøn, chuùng ta seõ maõi maõi trong nhaân
ñöùc. Thaúng thaén maø noùi, caùc baïn bieát
gì veà chuyeän ñoù? Laø töôûng töôïng hoaøn
toaøn, aáu tró hoaøn toaøn.
Giaû söû con ngöôøi ñaàu tieân khoâng
phaïm toäi, ai daùm baûo ñaûm vôùi chuùng ta
raèng ngöôøi thöù hai seõ khoâng phaïm? Vaø
taïi sao ngöôøi thöù ba hoaëc ngöôøi thöù tö laïi
khoâng phaïm? Neáu toäi cuûa con ngöôøi thöù
nhaát taùc ñoäng ñeán chuùng ta nhieàu ñeán
theá, thì taïi sao toäi cuûa ngöôøi thöù hai
hoaëc thöù ba laïi khoâng gaây aûnh höôûng
nhö vaäy? Duø sao ñieàu ñoù cuõng hôi laï !
Roài, ñaây laø ñieàu coát yeáu: ta ñeán yù
töôûng moät nhaân loaïi coù theå ñaït ñeán
vinh quang hoaøn toaøn cuûa vieäc thaàn hoùa
baèng caùch hoaøn toaøn ñi töø Ñöùc Gieâsu
Kitoâ. Ta ñi ñeán choã töôûng töôïng raèng,
neáu Añam khoâng phaïm toäi, oâng ñaõ coù
khaû naêng, qua moät mình oâng, ñöa toaøn
boä doøng doõi loaøi ngöôøi ñeán choã thaàn
hoùa. Tieác raèng oâng ñaõ phaïm moät sai
laàm vaø Ñöc Gieâsu Kitoâ ñaõ phaûi ñeán söûa
laïi !
Duø sao cuõng phaûi suy nghó theâm chöù
! Chuùng ta chæ caàn ñoïc Taân öôùc laø thaáy
raèng chæ coù moät nguoàn thaàn hoùa duy
nhaát laø Ñöùc Kitoâ. Töø ñaàu, Thieân Chuùa
ñaõ muoán coù Ñöùc Kitoâ vaø, nhö thaùnh
Phaoloâ noùi, chuùng ta ñaõ ñöôïc saùng taïo
nôi Ñöùc Kitoâ (Cl 1,16). Coù nghóa laø nhaân
loaïi chuùng ta, töø ñaàu, ñöôïc ñònh cho vaøo
laøm con Thieân Chuùa nhôø Ñöùc Kitoâ vaø
trong Ñöùc Kitoâ.
Moät soá nhaø giaûng thuyeát ñöa ra aán
töôïng raèng Thieân Chuùa bò xuùc phaïm (do
toâïi loãi cuûa con ngöôøi ñaàu tieân) ñeán noãi
Ngaøi ñaõ quyeát ñònh töø nay heát thaûy moïi
ngöôøi seõ bò toäi loãi cheá ngöï. Phaûi nhaän
raèng ñaây laø moät keát luaän khaù laï luøng!
Daãu sao moái öu tö cuûa Thieân Chuùa
khoâng phaûi baét con ngöôøi laøm noâ leä
cho toäi loãi nhöng laø giaûi thoaùt hoï khoûi
toäi loãi. Khoâng phaûi chính Ngaøi ñaõ quyeát
ñònh (qua moät thöù quyeát ñònh cuûa yù
muoán toái cao) quy toâïi cuûa con ngöôøi ñaàu
tieân cho chuùng ta phaûi gaùnh chòu, nhö
theå Ngaøi böïc mình vì con ngöôøi ñaàu tieân
aáy ñaõ loãi luaät. Khoâng phaûi ! Töï do tuyeät
ñoái khoâng theå mong muoán gì khaùc ngoaøi
giaûi thoaùt !
Sôû dó toäi loãi lan truyeàn, chính vì baûn
chaát moïi toäi loãi laø lan truyeàn sang nhöõng
ngöôøi khaùc. Toäi loãi khoâng lan truyeàn nhö
moät haønh vi phaïm toäi. Khi chuùng ta phaïm
moät toäi, toâïi naøy vaãn laø toäi cuûa chuùng
ta chö khoâng chuyeàn qua con caùi hoaëc
nhöõng ngöôøi haøng xoùm cuûa chuùng ta. ÔÛ
goùc ñoä naøy, chính phaùt bieåu “nguyeân
toäi” trôû neân maäp môø khoù hieåu, bôûi vì
nguyeân toäi khaùc vôùi toäi caù nhaân vì
khoâng coù söï öng thuaän. Vaäy nguyeân toäi
nôi chuùng ta khoâng phaûi moät haønh vi
phaïm toâïi nhöng laø haäu quaû cuûa taát caû
nhöõng toäi loãi ñaõ phaïm keå töø con ngöôøi
ñaàu tieân. Ñoù laø moät tình huoáng so vôùi
moät ôn goïi.
Baûn chaát moïi toäi loãi, laø gaây ra moät
laøn soùng laøm nhieãu loaïn caùc moái quan
heä con ngöôøi. Neáu moät ngöôøi chæ soáng
maø bò aùm aûnh bôûi khao khaùt tieàn baïc,
quan heä giöõa ngöôøi ñoù vôùi nhöõng ngöôøi
khaùc seõ leäch laïc. Neáu moät ngöôøi laø
moät “don Juan” chæ nghó ñeán söï xa hoa,
taát caû caùc phuï nöõ ñeïp treân theá gian
ñoái vôùi ngöôøi ñoù nhö moät dòp vui thuù,
taát caû bò roái loaïn, khoâng coù tình huynh
ñeä nöõa. Moïi toäi loãi chuùng ta ñeàu khôi
ñoäng söï döõ nôi yù thöùc keû khaùc. Moãi
laàn toâi haønh ñoäng vôùi tính ích kyû, toâi
khích ñoäng keû khaùc cuõng laøm nhö theá.
Moãi laàn toâi tìm thuù vui, toâi xuùi giuïc keû
khaùc cuõng haønh ñoäng y nhö vaäy. Moïi toäi
loãi trôû thaønh moät con ñöôøng nhôø ñoù
khuynh höôùng toäi loãi xaâm nhaäp vaøo yù
thöùc con ngöôøi.
Toaøn theå caùc töông quan con ngöôøi
taïo neân caùi ta coù theå goïi laø yù thöùc
chung cuûa nhaân loaïi, yù muoán chung cuûa
loaøi ngöôøi. Taát caû nhöõng haønh vi xaáu
cuûa heát moïi ngöôøi coäng taùc vaøo vieäc
lan truyeàn vaø sinh soâi toäi loãi. Moãi haønh
vi xaáu chuùng ta phaïm nhö moät laøn soùng
lan roäng qua nhöõng traïm tieáp soùng cuûa
taát caû nhöõng quan heä con ngöôøi. Chính
nhö vaäy maø moïi toäi loãi loaøi ngöôøi noái
keát vôùi nhau vaø taïo neân moät cô caáu toäi
loãi ñích thöïc. Ñöùa beù khi chaøo ñôøi, laø ñi
vaøo moät coäng ñoàng toäi loãi. Toâi laø toäi
nhaân ngay khoaûnh khaéc hieän höõu ñaàu
tieân, bôûi vì khoaûnh khaéc ñaàu tieân aáy
ñöôïc soáng trong moät theá giôùi toäi loãi.
Chaúng ai coù theå töï hình thaønh maø khoâng
coù söï giuùp ñôõ cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.
Nhöng nhöõng ngöôøi khaùc giuùp ngöôøi ñoù
töï huûy dieät khoâng keùm gì giuùp töï taïo.
Chính vì vaäy chuùng ta môùi hieåu ñöôïc söï
lan truyeàn cuûa nguyeân toäi.
Löu yù raèng theá gian, neáu laø cô caáu
toäi loãi, cuõng laø cô caáu aân suûng. Neáu
chuùng ta caân nhaéc trong höôùng toäi loãi,
thì chuùng ta cuõng caân nhaéc nhö theá trong
höôùng thieän vaø caùi thieän, duø theá naøo
ñi nöõa, laø moät coäng taùc vaøo coâng trình
cuûa Thieân Chuùa.

TÍN ÑIEÀU NGUYEÂN TOÄI QUAN

YEÁU ÑOÁI VÔÙI CHAÂN LYÙ VEÀ
TÖÔNG QUAN CUÛA CHUÙNG TA
VÔÙI THIEÂN CHUÙA

Toäi nhaân ñöôïc tha thöù taän goác reã

Vaäy sôû dó Giaùo Hoäi nhaát ñònh duy trì
tín ñieàu nguyeân toäi, laø vì tín ñieàu aáy quan
yeáu ñoái vôùi chaân lyù veà töông quan cuûa
chuùng ta vôùi Thieân Chuùa. Neáu toâi gaït
boû nguyeân toäi, moái quan heä vôùi Thieân
Chuùa cuûa toâi khoâng coøn laø moät moái
quan heä thöïc. Hieån nhieân laø ñieàu naøy
khoâng theå nhaän thaáy ngay maø phaûi
thieát laäp ra. Chính vì khoâng theå nhaän
thaáy ngay maø nhieàu ngöôøi ñònh phôùt lôø
baèng caùch noùi: roát cuoäc, duø coù nguyeân
toäi hay khoâng coù, chuyeän ñoù seõ thay
ñoåi gì trong ñôøi toâi? Thöïc teá, thay ñoåi raát
nhieàu.
Trong cuoán “Les morts”, Jean Paul Sartre
keå, hoài coøn beù, oâng ñaõ khoâng vaâng lôøi
cha meï oâng baèng caùch chôi dieâm queït
vaø ñaõ ñoát chaùy moät taám thaûm; oâng
nguy trang choã bò hoûng vaø nhaûy thoùt leân
ñaàu goái meï maø ngoài, chaúng noùi vôùi baø
veà loãi laàm ñaõ phaïm. Vaø oâng theâm:
quan heä sai, quan heä doái traù; moái quan
heä con caùi cuûa toâi ñoái vôùi meï toâi leõ ra
laø moät moái quan heä thöïc neáu toâi noùi
vôùi baø: maù ôi, xin maù tha loãi cho con, con
ñaõ khoâng vaâng lôøi, con ñaõ chôi dieâm
queït vaø con ñaõ ñoát chaùy maát taám
thaûm, con mong maù tha loãi cho con vaø cho
pheùp con oâm hoân maù. Luùc ñoù, môùi laø
quan heä thöïc !
Neáu con ngöôøi khoâng nhaän bieát mình
laø toäi nhaân, moái quan heä vôùi Thieân
Chuùa laø moái quan heä sai. Khi noùi vôùi
chuùng ta veà nguyeân toäi, Giaùo Hoäi muoán
chuùng ta hieåu, chính taän nôi goác reã cuûa
höõu theå, chuùng ta khoâng nhöõng laø
nhöõng taïo vaät höõu haïn, nhöng coøn laø taïo
vaät toäi loãi. Taän goác reã cuûa chuùng ta,
coù moät söï quy höôùng, nhöng khoâng quy
höôùng veà Thieân Chuùa.
Baûn chaát vaán ñeà (toâi nghó, raát deã
caûm nhaän trong nhöõng dòp Taäp-Huaán
(Exercices) ba möôi ngaøy maø ñoâi khi moät
soá ngöôøi ngaïc nhieân vì maát caû moät
tuaàn leã noùi veà toäi loãi), chính laø, neáu
toâi khoâng nhaän ra mình laø noâ leä, toâi
khoâng theå bieát töï do laø gì vaø toâi khoâng
theå leân ñöôøng tìm veà moät ngöôøi giaûi
thoaùt. Caûnh noâ leä teä haïi nhaát laø khoâng
nhaän bieát chính mình. Nhöng chæ vì ñoái
chieáu vôùi söï töï do maø khaån thieát phaûi
bieát mình laø noâ leä, neáu khoâng, ñieàu ñoù
chaúng coù lôïi loäc gì. Vaø chính Ñöùc Kitoâ
Ñaáng Cöùu Ñoä, Ñaáng Giaûi Thoaùt giaûi
thoaùt chuùng ta, khoâng nhöõng khoûi söï
höõu haïn (chuùng ta laø höõu theå höõu haïn,
vaø muoán ñöôïc thaàn hoùa, chuùng ta phaûi
thoaùt khoûi söï höõu haïn naøy, söï höõu haïn
troùi buoäc chuùng ta töù beà) nhöng coøn
giaûi thoaùt chuùng ta khoûi caûnh noâ leä toäi
loãi (taêng söï höõu haïn leân gaáp ñoâi). Ñaây
chính laø söï giaûi thoaùt phaûi ñöa chuùng ta
ñeán söï töï do cuûa Thieân Chuùa.
Nhö vaäy moái quan heä ñích thöïc vôùi
Thieân Chuùa, moái quan heä chaân lyù giöõa
con ngöôøi vaø Thieân Chuùa, laø moät moái
quan heä cuûa toäi nhaân ñöôïc tha thöù ñoái
vôùi moät voâ taän tình yeâu vaø tha thöù.
Noùi raèng con ngöôøi laø moät taïo vaät vaø
Thieân Chuùa laø Ñaáng saùng taïo, laø noùi
ñuùng, nhöng ñoù khoâng phaûi laø caùi cô
baûn (fond) cuûa vaán ñeà. Khoaûng caùch
giöõa chuùng ta vaø Thieân Chuùa tình yeâu
(Ñaáng thaàn hoùa chuùng ta) voâ cuøng lôùn
lao hôn: noù ôû giöõa moät voâ taän tình yeâu
tha thöù vaø moät taïo vaät khoâng nhöõng
höõu haïn nhöng coøn vöøa toäi loãi vöøa ñöôïc
tha thöù. Ngoaïi tröø moät mình Trinh Nöõ
Maria, con ngöôøi khoâng theå trình dieän
tröôùc maët Thieân Chuùa maø ngaång cao
ñaàu. Neáu toâi ngaång cao ñaàu trình dieän
tröôùc maët Thieân Chuùa , nhö moät keû voâ
toäi, thì moái quan heä cuûa toâi vôùi Ngaøi laø
moät quan heä sai vaø, ñoàng thôøi, khoâng
nhaän roõ Ngaøi laø gì ñoái vôùi toâi, nghóa laø
khoâng nhaän ra raèng, khoâng nhöõng Ngaøi
laø Ñaáng döïng neân chuùng ta, nhöng coøn
laø Ñaáng thaàn hoùa chuùng ta vaø tha thöù
cho chuùng ta.
Thöïc taïi lôùn lao khoâng phaûi laø toäi
loãi nhöng laø söï tha thöù. Thieân Chuùa chæ
töï maïc khaûi veïn toaøn khi Ngaøi maïc khaûi
Ngaøi laø moät söùc maïnh tha thöù voâ taän.
Toâi khoâng bieát caùc baïn coù kinh nghieäm
tha thöù hay khoâng; rieâng caù nhaân toâi,
toâi khoâng coù bao nhieâu vì toâi khoâng
thaáy mình bò xuùc phaïm naëng trong ñôøi.
Toâi ñaõ coù tha thöù trong nhöõng chuyeän
vaët, nhöng toâi khoâng coù caûm giaùc laø
ñaõ coù dòp chöùng toû söï nhöng –khoâng
hoaøn toaøn cuûa tình yeâu baèng caùch tha
thöù, nghóa laø trao ban trieät ñeå (aø fond).
Ñieàu ta coù theå noùi saâu xa nhaát veà
Thieân Chuùa: Ngaøi laø moät söùc maïnh tha
thöù voâ taän. Haõy töôûng töôïng chuùng ta
khoâng phaûi laø toäi nhaân, chuùng ta seõ
nhaän bieát moät Thieân Chuùa trao ban,
nhöng chuùng ta seõ khoâng nhaän bieát Ngaøi
laø Ñaáng trao ban ñeán choã tha thöù vaø
chuùng ta vaãn luoân luoân coù theå töï hoûi
Thieân Chuùa coù tieáp tuïc trao ban trong
tröôøng hôïp chuùng ta xuùc phaïm Ngaøi hay
khoâng. Noùi caùch khaùc, chuùng ta seõ
khoâng nhaän bieát caùi thaâm saâu cuûa
Thieân Chuùa.
Nhö vaäy coù ba möùc nhöng-khoâng
trong tình yeâu Thieân Chuùa daønh cho
chuùng ta:
- Söï nhöng-khoâng cuûa tình yeâu saùng
taïo chuùng ta;
- Söï nhöng-khoâng cuûa tình yeâu thaàn
hoùa chuùng ta;
- Söï nhöng-khoâng cuûa tình yeâu tha
thöù cho chuùng ta, nghóa laø tình yeâu traû
laïi vónh vieãn cho chuùng ta nhöõng gì chuùng
ta maát vónh vieãn vì toäi loãi.
Haõy xem Giaùo Hoäi khoâng khaúng ñònh
ñieàu gì. Giaùo Hoäi khoâng cho raèng toäi
Añam laø moät giaûi thích cho söï döõ vaø ñau
khoå. Giaùo Hoäi chæ xaùc nhaän tính phoå
quaùt cuûa söï tha thöù giaûi thoaùt, ñoàng
thôøi xaùc nhaän tính phoå quaùt cuûa toäi
loãi. Khoâng bao giôø ñöôïc noùi ñeán toäi
nguyeân thuûy, maø luoân luoân phaûi noùi
toäi vaø söï tha thöù nguyeân thuûy hoaëc toäi
vaø söï cöùu ñoä nguyeân thuûy, mieãn laø
nhaän thöùc roõ cöùu ñoä coù nghóa laø giaûi
thoaùt. Sôû dó söï thaàn hoùa toäi nhaân (nhö
chuùng ta) goïi laø söï cöùu ñoä, chính vì söï
giaûi thoaùt (salut) cuûa chuùng ta khoâng
nhöõng ôû hình thöùc taêng tröôûng maø thoâi,
nhöng coøn mang hình thöùc phuïc hoài nöõa.
Ñeå thaàn hoùa chuùng ta, Thieân Chuùa
khoâng nhöõng ñeán tìm chuùng ta trong moät
tình huoáng taïo vaät voâ toâïi, nhöng coøn tìm
chuùng ta trong moät hoaøn caûnh toäi nhaân,
ñeå sao cho söï taêng tröôûng (maø chính
Thieân Chuùa laø ñích ñieåm cuoái cuøng) cuûa
chuùng ta mang hình thöùc phuïc hoài.
Bieán cuûa cho (don) thaønh cuûa nôï
(du)
Toäi nguyeân thuûy, chính laø bieán cuûa
cho (söï thaàn hoùa) thaønh moät cuûa maéc
nôï, laø giaät laáy caùi leõ ra phaûi ñoùn
nhaän. “Ngöôi khoâng ñöôïc aên traùi naøy,
nhöng taát caû laø cuûa ngöôi, Ta seõ ban noù
cho ngöôi”. Traùi caây ñòa ñaøng laø moät
traùi caây coøn xanh maø Thieân Chuùa khoâng
theå cho. Vai troø thôøi gian laø caàn thieát vaø
nguyeân toäi heä taïi ôû choã muoán loaïi boû
thôøi gian, laø muoán coù traùi caây ngay laäp
töùc. Laø cöôùp giaät thay vì ñoùn nhaän. Con
ngöôøi bò caùm doã chieám ñoaït laáy vò trí
cuûa Thieân Chuùa trong luùc vò trí aáy ñöôïc
bieáu khoâng cho con ngöôøi. Chaúng haïn,
caùc baïn môøi toâi ñeán xem caùc taùc phaåm
ngheä thuaät maø caùc baïn ñaõ söu taäp vaø
baûo chuùng laø cuûa toâi, sau naøy caùc baïn
seõ cho toâi vaø roài, ñang ñeâm, leûn vaøo
caên hoä caùc baïn, toâi laáy ñi nhöõng gì caùc
baïn ñaõ cho toâi. Toäi loãi laø ôû choã ñoù.
Töï do khoâng phaûi laø moät caùi ñaõ
hoaøn taát (tout-fait). Muoán giaät laáy, laø
ngaên trôû Thieân Chuùa trao ban, bôûi vì
Thieân Chuùa khoâng theå trao ban caùi ñaõ
hoaøn taát. Phaûi ñoùn nhaän söï thaàn hoùa.
Nôi goác reã söï hieän höõu cuûa chuùng ta,
vaø nôi thaâm saâu cuûa moïi toäi loãi chuùng
ta hieän nay, coù söï ñoài baïi naøy, ñoài baïi ôû
choã bieán cuûa cho thaønh cuûa maéc nôï.
Ñoù laø söï ñoài baïi toät ñieåm, yù muoán
chinh phuïc hoaëc vô veùt thay cho yù muoán
ñoùn nhaän. Vieäc ñoùn nhaän cuõng traøn treà
tình yeâu nhö vieäc trao ban vaø caùi laøm
neân Kitoâ giaùo, chính laø moïi söï ñeàu coù
theå ñöôïc soáng theo caùch ñoùn nhaän vaø
trao ban.
Toâi xin nhöõng ngöôøi kitoâ höõu ñöøng
toû veû ñaéc thaéng, ñöøng toû ra, tröôùc maët
nhöõng ngöôøi khoâng coù ñöùc tin, laø mình
coù khaû naêng giaûi thích cho hoï. Taïi sao con
ngöôøi toäi loãi? Khoâng coù caâu traû lôøi. Toäi
loãi ôû ngay buoåi ñaàu söï hieän höõu cuûa
chuùng ta vaø chuùng ta voán ôû trong voøng
tay cuûa Thieân Chuùa nhö trong voøng tay
cuûa moät ngöôøi Cha tha thöù: yù nghóa laø
nhö theá, nhöng ñaây khoâng phaûi laø moät
giaûi thích. Caâu traû lôøi cuûa Thieân Chuùa
khoâng phaûi laø moät caâu traû lôøi lyù
thuyeát: Ngaøi ñi vaøo theá giôùi toäi loãi vaø
cheát vì toäi loãi. Söï khieâm nhöôøng cuûa
Ngaøi laø nhö theá.
Moät ngöôøi kitoâ höõu khoâng bao giôø
noùi ñöôïc: toâi naém giöõ caâu traû lôøi,
ngöôøi ñoù chæ coù theå soáng caâu traû lôøi
aáy baèng caùch yeâu, nhö Thieân Chuùa ñaõ
yeâu ñeán cuøng. Ngöôøi kitoâ höõu khoâng
bao giôø coù theå khoe khoang laø mình naém
ñöôïc chaân lyù veà toäi loãi, veà söï döõ vaø
ñau khoå laø heä quaû cuûa noù, bôûi vì ngöôøi
ñoù khoâng theå ngaên caâu hoûi muoân ñôøi
naøy ñaët laïi: phaûi chaêng khoâng coù
nhöõng cuoâïc ñôøi maø moïi nieàm hy voïng
hình nhö bò loaïi tröø, nhöõng cuoäc ñôøi maø
boùng ñeâm thoáng trò, khoâng heà coù chuùt
aùnh quang? Kitoâ höõu, ngöôøi hy voïng moät
söï veïn toaøn yù nghóa (toâi nhaéc laïi, khoâng
coù caâu traû lôøi lyù thuyeát cho tieáng “taïi
sao” toái haäu, nhöng coù moät nieàm hy
voïng), chæ coù theå heát söùc khieâm
nhöôøng vaø giöõ moät thaùi ñoä im laëng
ñuùng möùc tröôùc kinh nghieäm veà söï thaát
voïng vaø söï phi lyù cuûa haøng trieäu con
ngöôøi chung quanh mình. Choáng laïi toäi loãi,
ñieàu chuùng ta coù theå hy voïng chính laø söï
chieán thaéng cuoái cuøng, nghóa laø söï soáng
vónh cöûu trong tình yeâu.
 SÖÏ PHUÏC SINH CUÛA XAÙC THEÅ
HOAËC SÖÏ THAÀN HOÙA CUÛA CON
NGÖÔØI VAØ VUÕ TRUÏ

Thuaät ngöõ “chair” (xaùc thòt) trong

tieáng Phaùp khoâng coù cuøng nhöõng hoøa
ñieäu (harmoniques) nhö thuaät ngöõ töông
öùng trong tieáng Do-thaùi : ngöôøi Do-thaùi
khoâng ñoái khaùng xaùc vôùi hoàn nhö
chuùng ta trong tieáng Phaùp. Xaùc, ñoái vôùi
hoï, laø con ngöôøi toaøn dieän, vôùi söï yeáu
ñuoái vaø moûng doøn, coøn caû söï ñaâm reã
saâu vaøo thieân nhieân, moâi tröôøng, gioáng
noøi. Xaùc bao goàm caû moïi quan heä vôùi
ngöôøi vaø vaät. Khi chuùng ta noùi chuùng ta
tin xaùc phuïc sinh- moät tín ñieàu trong kinh
Tin Kính-, laø chuùng ta noùi raèng chính con
ngöôøi toaøn dieän phuïc sinh.
Toâi cuõng löu yù caùc baïn raèng caùc
baûn Tuyeân Tín cuûa chuùng ta khoâng noùi
ñeán söï phuïc sinh cuûa thaân xaùc (corps,
thaân theå). Trong baûn Tuyeân Tín cuûa caùc
Toâng Ñoà, ñoù laø “söï phuïc sinh cuûa xaùc”
(reùsurrection de la chair), coøn trong kinh Tin
Kính cuûa coâng ñoàng Niceùe maø chuùng ta
ñoïc hoaëc haùt trong thaùnh leã, laø “söï phuïc
sinh cuûa keû cheát”. Thaân theå ñöôïc bao
goàm trong moät toaøn theå (ensemble) roäng
lôùn hôn nhieàu vaø Kinh Thaùnh goïi ñoù laø
xaùc.
Nieàm tin cuûa Giaùo Hoäi vaøo söï phuïc
sinh cuûa xaùc, nghóa laø cuûa con ngöôøi vaø
toaøn theå vuõ truï, ñaõ gaây coâng phaãn raát
lôùn cho tö töôûng daân ngoaïi, ñöøng ngaïc
nhieân vì caùc taùc giaû Kitoâ giaùo ôû nhöõng
theá kyû ñaàu ñaõ gaëp nhieàu khoù khaên
trong vieäc laøm cho hoï chaáp nhaän. Ñieàu
ñaùng löu yù laø, moät soá lôùn taùc phaåm
cuûa caùc Giaùo Phuï ñaàu tieân ñöôïc daønh
cho tín ñieàu naøy. Vaø, bôûi vì Kitoâ giaùo laø
moät giaùo lyù soáng, neân toâi seõ maïnh daïn
ñaët laïi caâu hoûi y nhö caâu hoûi veà Chuùa
Ba Ngoâi: giaû söû, moät coâng ñoàng tuyeân
boá raèng khoâng coù vieäc xaùc soáng laïi,
ñieàu ñoù seõ thöïc teá thay ñoåi gì trong ñôøi
soáng haèng ngaøy cuûa caùc baïn?

KHOÂNG PHAÛI LINH HOÀN BAÁT

TÖÛ NHÖNG CON NGÖÔØI TOAØN
DIEÄN PHUÏC SINH

Chuùng ta ñaõ ñeå söï phong phuù cuûa

ñöùc tin Kitoâ giaùo phaùt trieån hoaëc ngheøo
naøn ñi treân haïnh phuùc vónh cöûu, khi
chuùng ta hôi coù veû döøng laïi, khoâng theo
söï chæ daïy cuûa Thieân Chuùa ñöôïc toû baøy
trong Kinh thaùnh (Cöïu vaø Taân öôùc). Ñieàu
traàm troïng nhaát, laø chuùng ta laãn loän tính
baát töû cuûa linh hoàn vaø söï phuïc sinh cuûa
xaùc. Chuùng ta chæ xem trôøi laø nôi choán
cuûa linh hoàn baát töû. Keát quaû laø, theá
giôùi naøy, (nôi chuùng ta soáng, laøm vieäc
vaø ñau khoå trong suoát boán möôi, saùu möôi
hay taùm möôi naêm), bò phai maøu, maát giaù
trò. Giaù trò cuûa theá giôùi ngaøy nay, cuûa
nhöõng nhieäm vuï nhaân loaïi, duø laø nhieäm
vuï gia ñình, xaõ hoäi, nghieäp ñoaøn, chính trò
hoaëc vaên hoùa, ñoái vôùi chuùng ta chæ
coøn laø moät caùi gì ñoù hoaøn toaøn thöù
yeáu ñoái vôùi caùi chuùng ta goïi laø theá
giôùi khaùc, cuoäc soáng khaùc.
Nhö theå coù hai theá giôùi vaø theá giôùi
naøy (nôi chuùng ta soáng) khoâng coù giaù trò
bao nhieâu so vôùi theá giôùi kia ! Chuùng ta
laàm laãn theá giôùi khaùc vôùi theá giôùi trôû
neân khaùc, tuy nhieân hai khoâng phaûi laø
moät ! Noùi cho nghieâm tuùc, khoâng coù theá
giôùi khaùc khoâng coù cuoäc soáng khaùc,
nhöng theá giôùi naøy trôû neân khaùc haún,
cuoäc soáng naøy trôû neân khaùc haún. Khi
caùc baïn thaáy moät ngöôøi saùu möôi tuoåi,
ngöôøi maø caùc baïn ñaõ bieát khi ngöôøi ñoù
coøn treû, caùc baïn noùi raèng chính cuõng
con ngöôøi aáy, caùc baïn khoâng noùi raèng
ñoù laø moät ngöôøi khaùc. Chæ coù ñieàu, khi
giaø ñi, ngöôøi ñoù trôû neân khaùc haún.
Chuùng ta khoâng bao giôø ñöôïc noùi moät
theá giôùi khaùc, maø luoân phaûi noùi raèng
cuõng theá giôùi aáy, do söï phuïc sinh, trôû
neân khaùc haún.
Neáu chuùng ta noùi ñeán moät theá giôùi
khaùc, thì theá giôùi naøy ñaây ñoái vôùi
chuùng ta coù nguy cô chæ laø moät nôi ñaày
thöû thaùch tröôùc khi ñöôïc thöôûng. Chæ coù
Chuùa môùi bieát, trong taâm trí nhieàu kitoâ
höõu, trôøi coù phaûi laø nôi laøm phaàn
thöôûng hay khoâng ! Chính vì vaäy, khi truùt
baàu trôøi ra khoûi baûn theå vaø veû quyeán
ruõ cuûa noù, chuùng ta cuõng laøm nhö theá
ñoái vôùi traùi ñaát, chuùng ta ñi ñeán moät
baàu trôøi chæ coøn laø moät söï baát töû cho
linh hoàn vaø ñaát chæ coøn laø moät chaát
deã tan röõa, moät thöù maùy moùc duøng ñeå
saûn xuaát ra nhöõng tinh thaàn (esprits)
thuaàn tuùy. Ñoù, caùc baïn thaáy ñöôïc vieäc
ñöôïc thua (enjeu) raát quan troïng.
Haïnh phuùc thaàn linh, coäng ñoàng,
xaùc theå (incarneùe)
Ñieàu Giaùo Hoäi xaùc nhaän, chuû yeáu
laø ñieàu naøy : haïnh phuùc tröôøng cöûu cuûa
chuùng ta seõ thöïc söï laø moät haïnh phuùc
cuûa con ngöôøi, töùc laø phuø hôïp vôùi baûn
tính cuûa con ngöôøi :
- xaõ hoäi hoaëc coäng ñoàng (vì con
ngöôøi laø moät höõu theå xaõ hoäi vaø moät
haïnh phuùc caù nhaân chuû nghóa khoâng
hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi ) ;
- xaùc theå (vì con ngöôøi khoâng phaûi
tinh thaàn thuaàn tuùy)
- thaàn thaùnh, coát ôû soáng hôïp nhaát
vôùi Thieân Chuùa (vì con ngöôøi khoâng phaûi
laø moät höõu theå kheùp kín nôi chính mình
nhöng môû ra cho voâ taän; hoaëc, noùi caùch
khaùc, moät trong nhöõng chieàu kích cuûa con
ngöôøi laø öôùc voïng ñeán nôi voâ taän).
Ba khía caïnh naøy ñöôïc noái keát maät
thieát trong tín ñieàu xaùc phuïc sinh. YÙ toâi
muoán noùi, moät haïnh phuùc nhaân loaïi troïn
veïn nhö theá chæ theå hieän trong vaø nhôø
xaùc phuïc sinh. Neáu con ngöôøi khoâng phuïc
sinh troïn veïn, caû hoàn laãn xaùc, haïnh
phuùc vónh cöûu cuûa chuùng ta seõ khoâng
phaûi laø haïnh phuùc con ngöôøi, nhöng laø
moät phaàn thöôûng beân ngoaøi, ñöôïc aùp
leân con ngöôøi töø phía ngoaøi, nhö moät
chieác xe ñaïp thöôûng cho moät caäu trai ñaõ
thi ñaäu. Seõ khoâng phaûi con ngöôøi nhö toâi
vôùi baûn tính ngöôøi nöõa, maø laø moät höõu
theå môùi vaø khaùc seõ ñöôïc haïnh phuùc
vónh cöûu, ñoù khoâng phaûi laø haïnh phuùc
cuûa toâi. Moät tö töôûng nhö theá tuyeät ñoái
khoâng theå chòu noåi, vì ñuïng chaïm tôùi
phaåm giaù cô baûn, nhö moät soá ngöôøi voâ
thaàn nhaéc nhôû cho chuùng ta : toâi laø
ngöôøi, phaåm giaù cuûa toâi laø laøm ngöôøi
vaø maõi maõi phaûi laø ngöôøi. Neáu ñuùng
laø khoâng theå coù söï phuïc sinh cuûa xaùc
theå (chair) maø khoâng coù aân hueä (don)
cuûa Thieân Chuùa Ñaáng keâu goïi chuùng ta
chia seû söï soáng cuûa Ngaøi, thì aân hueä
naøy vaø tieáng goïi naøy haøm yù raèng
chuùng ta ñaõ gaày döïng neân chính chuùng ta
qua moïi hoaït ñoäng vaø cuoäc soáng hieän
thôøi. Quaû ñuùng laø chöõ “thöôûng” coù
trong Phuùc AÂm “Phaàn thöôûng anh em treân
trôøi raát lôùn lao” (Mt 5,12), nhöng theo nghóa
muøa gaët laø phaàn thöôûng cho muøa gieo
gioáng; ôû ñaây laø moät phaàn thöôûng noäi
taïi.
Vì theá, theo chuû tröông cuûa Giaùo Hoäi,
söï soáng vónh vieãn haïnh phuùc laø söï
tröôøng cöûu ñöôïc thaàn hoùa cuûa con ngöôøi
toaøn dieän : toâi vaø toâi toaøn dieän. Chính
toâi vaø toâi toaøn dieän seõ ñöôïc haïnh phuùc
maõi maõi. Khi toâi noùi : toâi toaøn dieän, toâi
muoán noùi ñeán taát caû moïi quan heä cuûa
toâi : neáu toâi keát hoân, thì vôï toâi ; neáu
toâi laø cha hoaëc meï trong gia ñình, thì con
caùi toâi, anh em toâi, chò em toâi; baïn beø
toâi; coäng ñoaøn tu trì cuûa toâi ; moâi
tröôøng xaõ hoäi cuûa toâi ; moâi tröôøng
ngheà nghieäp cuûa toâi ; coâng vieäc cuûa
toâi : khoâng nhöõng yù ñònh toâi ñaët vaøo
coâng vieäc maø thoâi maø caû coâng trình
thaønh töïu (oeuvre) cuûa toâi nöõa. Toâi coù
theå noùi nhoû vôùi caùc baïn chuyeän naøy :
khi toâi ñaõ vieát cuoán saùch nhoû
“L’humiliteù de Dieu” (Söï khieâm nhöôøng cuûa
Thieân Chuùa), moät soá ngöôøi coù noùi vôùi
toâi: “OÂ ! coù trích daãn caùc nhaïc só vaø thi
só trong ñoù ! - Ñuùng, vì toâi khoâng muoán
xua ñuoåi nhöõng ngöôøi ñaõ coäng taùc giuùp
toâi ñöôïc nhö baây giôø, vaø toâi muoán gaëp
laïi hoï maõi maõi ; neáu khoâng ñaâu phaûi laø
toâi nöõa.”
Haõy löu yù kyõ ñieåm naøy, khi toâi noùi
con ngöôøi toaøn dieän, toâi cuõng muoán noùi
ñeán toaøn theå vuõ truï vì chuùng ta ñöôïc
gaén chaët vôùi toaøn theå vuõ truï, nghóa laø
vuõ truï vaät chaát, vuõ truï thöïc vaät vaø thuù
vaät. Chuùng ta ñoàng hoùa vuõ truï khi chuùng
ta aên uoáng hoaëc khi chuùng ta chieâm
ngöôõng moät taùc phaåm ngheä thuaät. Khi
töø thaønh Acropole trôû xuoáng, sau khi traûi
qua haèng giôø ngaém ñieän Partheùnon, ñieän
Partheùnon laø moät phaàn cuûa toâi, bôûi vì
luùc baáy giôø toâi khaùc vôùi luùc chöa thaáy
noù. Ñieän Partheùnon seõ soáng laïi trong toâi
vaø nhôø toâi.
Con ngöôøi khoâng theå taùch rôøi vuõ
truï, maø lieân ñôùi vôùi vuõ truï. Thaân theå
chuùng ta ñöôïc taïo thaønh nhôø cuøng chaát
lieäu nhö vuõ truï : chuùng ta caàn canxi,
phoát-phaùt, vaân vaân, chuyeän naøy caùc
baïn bieát roõ hôn toâi ! Ñoái vôùi vuõ ruï, con
ngöôøi khoâng gioáng nhö moät pho töôïng
ñöôïc ñaët treân moät caùi ñeá, nhöng, ñuùng
hôn, gioáng nhö moät nuï hoa ñoái vôùi cuoán
hoa vaø gaén lieàn vôùi cuoán hoa. Chuùng ta
chæ laøm moät vôùi vuõ truï, ñeán noãi taát
caû nhöõng gì chuùng ta noùi veà thaân xaùc
(corps) ñeàu coù nghóa laø vuõ truï. Trong moät
baøi giaûng vaøo dòp leã Truyeàn tin, Bossuet
noùi raèng “con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï,
moät vuõ truï nhoû beân trong vuõ truï”.
Do ñoù, tin vaøo söï phuïc sinh cuûa xaùc
theå laø tin vaø söï phuïc sinh cuûa theá giôùi.
Caùc baïn thaáy ôû ñaây loä ra taàm quan
troïng cuûa caùc nhieäm vuï traàn theá cuûa
chuùng ta, nhöõng nhieäm vuï luoân luoân heä
taïi, tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp, ôû choã bieán
ñoåi, nhaân hoùa theá giôùi. Theá giôùi phuïc
sinh. Chuùng ta ôû xa haún moät trieát lyù töï
baèng loøng vôùi vieäc chöùng minh tính baát
töû cuûa linh hoàn, vaø ñoái vôùi trieát lyù aáy
vuõ truï nhö hieän thôøi khoâng coù giaù trò
beàn vöõng. Nhö vaäy laø ñöa tôùi moät haïnh
phuùc tinh thaàn thuaàn tuùy deã trôû thaønh
moät haïnh phuùc caù nhaân chuû nghóa.
Chaân lyù ñöôïc maïc khaûi voâ cuøng phong
phuù hôn : haïnh phuùc xaõ hoäi hoaëc coäng
ñoàng, xaùc theå vaø thaàn linh ; hoaëc, noùi
caùch khaùc, söï tröôøng cöûu ñöôïc tinh thaàn
hoùa vaø thaàn hoùa cuûa con ngöôøi toaøn
dieän vaø toaøn theå vuõ truï (maø con ngöôøi
coù lieân ñôùi). Muoán ñöôïc nhö vaäy chuùng
ta haõy thöû tìm hieåu thaân xaùc (corps) laø
gì, cho duø nhöõng suy nghó sau ñaây hôi khoù.

GIAÙ TRÒ CUÛA THAÂN XAÙC.

KHOÂNG COÙ LINH HOÀN KHOÂNG
XAÙC, KHOÂNG COÙ THAÂN XAÙC
KHOÂNG HOÀN

Thaân xaùc laø gì? Xaùc con ngöôøi

chuùng ta laø gì? Noù khoâng phaûi moät vaät
theå trong muoân vaøn vaät theå cuûa theá
giôùi vaät lyù ; khoâng phaûi moät söï vaät
giöõa caùc söï vaät. Tuy raèng tröôùc heát noù
coù veû nhö theá naøy ñaây : moät vaät naëng
neà, daøy ñaëc, chòu nhieàu giôùi haïn ; töï noù
ñaõ coù veû nhö laø moät taäp hôïp nhöõng
giôùi haïn ; moät thöù nhaø tuø khieán cho toâi,
ñang ôû ñaây, khoâng ôû nôi khaùc ñöôïc.
Ñuùng laø em beù tröôùc tieân khaùm phaù ra
thaân xaùc noù nhö theå khoâng phaûi laø cuûa
noù : ñaàu baøn chaân nhoû nhaén cuûa noù
laø moät vaät gioáng nhö taám “ra” (drap) traûi
giöôøng hoaëc nhö taám khaên döôùi mình noù
naèm.
Thöïc ra, noù chaúng laø gì caû, thaân xaùc
khoâng phaûi laø moät caùi gì ñoù. Thaân xaùc,
laø moät ai ñoù : thaân xaùc toâi, laø toâi. Moät
caùi gì ñoù daøy ñaëc, ñuùng; bò giôùi haïn vaø
taïo giôùi haïn, ñuùng; moät taäp hôïp chaát
theå, ñuùng theo moät nghóa naøo ñoù. Nhöng
tröôùc heát thaân toâi laø moät loø naêng
löôïng. Vaø naêng löôïng maïnh meõ vaø uyeån
chuyeån bieát bao! Moät khoái teá baøo soáng,
ñuùng; nhöng haõy nhìn xem trong theå thao
vaø khieâu vuõ khoái naøy laø caùi gì.
Neáu caùc baïn laø nhaø theå thao, haõy
nghó ñeán ngöôøi tieàn veä laø gì trong moät
ñoäi boùng ñaù: anh cuøng luùc coù maët
khaép nôi treân saân. Neáu baïn laø ngheä só,
haõy nghó xem moät vuõ coâng laø gì. Cöù xem
maåu ñoái thoaïi naøy phoùng taùc cuûa Platon,
maø Paul Valeùry ñaët teân: “Taâm hoàn vaø
khieâu vuõ”. Caùi töïa ñeà thoâi ñaõ raát gôïi
yù: chính taâm hoàn, chính linh hoàn hoøa
nhaäp, khieán chuùng ta söûng soát, nôi
nhöõng böôùc chaân cuûa ngöôøi vuõ coâng
cuøng luùc ôû khaép nôi treân saân khaáu:
“(Ngöôøi vuõ nöõ) daïy chuùng ta ñieàu chuùng
ta ñang laøm, chæ roõ cho taâm hoàn chuùng
ta nhöõng gì chuùng ta thöïc hieän maø vaãn
khoâng hieåu. Nhôø ñoâi chaân coâ maùch
baûo, nhöõng ñoäng taùc töï phaùt cuûa
chuùng ta môùi roõ laø nhöõng pheùp laï. Cuoái
cuøng, chuùng khieán chuùng ta ngaïc nhieân,
ñieàu ñoù hoaøn toaøn chính ñaùng.” YÙ
Valeùry muoán noùi, neáu toâi giaûi thích ñôn
giaûn baèng vaên xuoâi, ngheä thuaät cuûa
ngöôøi vuõ coâng laøm saùng toû nhöõng gì
chuùng ta thöïc hieän, maø chuùng ta khoâng
nhaän thaáy, trong cuoäc soáng ñôøi thöôøng,
khi chuùng ta baùch boä treân ñöôøng phoá
hoaëc trong vöôøn.
Bieát bao naêng löïc phoâ baøy! Ñoù cuõng
laø söï trao ñoåi vôùi ngöôøi khaùc! Cuoái
cuøng ñoù laø söï bieåu hieän raïng rôõ cuûa söï
soáng, cuûa söùc maïnh, cuûa caùi ñeïp vaø
cuûa trí thoâng minh! Caùc baïn seõ baûo toâi:
cha ca tuïng thaân theå cuûa caùc vuõ coâng,
coøn chuùng toâi ñaâu phaûi vuõ coâng; cha ca
tuïng thaân theå caùc nhaø theå thao; coøn
chuùng toâi ñaâu phaûi caùc nhaø theå thao.
Ñuùng ra, toâi ca tuïng thaân xaùc cuûa caùc
vuõ coâng vaø caùc nhaø theå thao vôùi muïc
ñích ca tuïng thaân xaùc cuûa heát thaûy
chuùng ta. Nhaø theå thao vaø vuõ coâng bieåu
loä loø naêng löïc naøy moät caùch kyø dieäu,
maø loø naêng löïc aáy laø chính thaân xaùc
cuûa heát thaûy chuùng ta.
Haõy nhìn caùc baøn tay (khoâng phaûi
caùc nhaïc coâng döông caàm môùi coù baøn
tay!). Thaùnh Toâma Aquinoâ noùi, caùi taïo
neân con ngöôøi, chính laø linh hoàn vaø baøn
tay. Baøn tay coù veû laø ñoaïn choùt taàm
thöôøng cuûa chi theå tröôùc. Thöïc ra, nôi con
ngöôøi, moät sinh vaät ñöùng thaúng, baøn tay
ñöôïc töï do (con ngöôøi khoâng caàn duøng tay
ñeå böôùc ñi); noù coù theå caàm naém moïi
thöù maø khoâng bò raøng buoäc gì töø phía
caùi noù naém giöõ. Nghóa laø baøn tay laø
daáu hieäu gaây aán töôïng nhaát cuûa trí
thoâng minh: noù vaãn laø noù khi ñaéc thuû
nhöõng quan heä phoå quaùt. Nhö ngöôøi ta
noùi raát ñuùng, con ngöôøi theå hieän moät
chuû quyeàn (mainmise), ñaët tay treân moïi
söï vaø moïi söï rôi vaøo voøng thoáng trò cuûa
con ngöôøi. Chính nhôø baøn tay maø con
ngöôøi laø thôï thuû coâng cuûa vuõ truï. Baøn
tay laø ngöôøi thôï cuûa linh hoàn, laø söï hieän
dieän thöïc teá nôi vuõ truï.
Paul Vareùly, sau khi ca tuïng söï khieâu
vuõ (laø chính trí thoâng minh hoøa nhaäp nôi
ñoâi chaân, ñoâi baøn chaân vaø toaøn theå
thaân theå), laïi ca tuïng baøn tay: oâng noùi
ñeán “ñoâi tay thoâng minh, saùng suoát vaø
kheùo leùo cuûa nhaø phaãu thuaät”. Cuõng
nhö ngöôøi vuõ coâng chieám heát caû saân
khaáu vaø nhö nhaø theå thao coù maët khaép
saân, moïi ngöôøi, qua vieäc laøm, laáp ñaày
vuõ truï baèng thaân theå mình, baèng hoaït
ñoäng cuûa thaân theå. Phaûi noùi raèng (maëc
duø ñaây laø ñieàu raát taàm thöôøng, chæ coù
ñieàu raát quan troïng ñoái vôùi caâu chuyeän
chuùng ta ñang baøn) taát caû caùc saûn
phaåm cuûa lao ñoäng vaø ngheä thuaät, töø
ngoøi buùt ñeå vieát nhöõng doøng chöõ ñang
ôû tröôùc maét toâi ñaây ñeán nhöõng hoûa
tieãn cuûa caùc nhaø du haønh vuõ truï, ñeàu
laø nhöõng thaân xaùc noái daøi cuûa loaøi
ngöôøi, hoaëc, cuõng theá, laø söï hieän dieän
xaùc theå tích cöïc ñöôïc traûi roäng nôi toaøn
theå vuõ truï. Tôùi möùc toái ña, toaøn theå vuõ
truï thôû thaønh thaân theå cuûa con ngöôøi.
Trong khaû naêng hoäi giaùc phoå quaùt,
baøn tay con ngöôøi ñoøi hoûi phaûi coù boä
oùc vaø gaén boù vôùi boä oùc. Caùc nhaø
baùc hoïc giaûi thích cho chuùng ta bieát tö
theá thaúng ñöùng (söï kieän con ngöôøi ñöùng
thaúng) ñaõ giaûi thoaùt soï naõo khoûi moät
thöù aùch cô baép (ngaên chaän söï giaõn nôû
cuûa noù) nhö theá naøo. Söï goø boù naøy
ñöôïc caát khoûi, hoäp soï baûo veä ñaõ coù
theå phaùt trieån. Trong chieác hoäp naøy laø
chieác maùy ñieän toaùn soáng kyø dieäu goàm
ít nhaát laø möôøi laêm tyû teá baøo : boä
naõo. Chính nhôø noù maø coù söï vaän haønh
voâ taän nhöõng moái lieân keát vaø quan heä
maø linh hoàn taïo ra vaø soáng ñöôïc laø nhôø
chuùng.
Theá roài khuoân maët xuaát hieän. Tröôùc
khi noùi : khuoân maët (visage), ta haõy noùi :
caùi maët (face). Chính baøn tay cho pheùp
caùi maët con ngöôøi xuaát hieän. Thöïc ra,
khoâng coù baøn tay, thì ñoù laø caùi quai
haøm hoaëc caùi moû hoaëc caùi löôõi hoaëc
caùi nanh vuoát taán coâng tröïc tieáp caùc
thöùc aên vaø nhö theá laø bao haøm moät
baïo löïc. Khi baøn tay, ñöôïc töï do nhôø tö theá
ñöùng thaúng, caàm laáy thöùc aên, thì caùi
maët, thoaùt khoûi söï baïo löïc, bieán ñoåi
daàn daàn vaø trôû neân hieàn hoøa hôn cho
nhöõng chöùc naêng khaùc hôn laø chöùc
naêng aên uoáng. Chính khi ñoù caùi maët trôû
thaønh khuoân maët, nghóa laø nuï cöôøi, aùnh
maét vaø nhaát laø lôøi noùi (vaû laïi nuï cöôøi
vaø aùnh maét coù theå ñaõ laø lôøi noùi roài).
Phaûi nhaán maïnh moät chuùt ñieàu kyø
dieäu laø lôøi noùi naøy. Noùi laø gì? Laø cho
tuoân ra nhöõng yù töôûng giöõa moät taäp
hôïp nhöõng aâm thanh, maø taäp hôïp aâm
thanh naøy chæ laø moät loaït caùc rung
ñoäng. Chæ con ngöôøi môùi coù khaû naêng
naøy. Noùi, laø thoát ra moät taäp hôïp aâm
thanh coù toå chöùc, caùc nguyeân aâm vaø
phuï aâm taïo thaønh aâm tieát vaø töø, ñöôïc
lieân keát vôùi moät taäp hôïp yù nghóa coù toå
chöùc. Heä thoáng aâm thanh naøy, ñöôïc lieân
keát vôùi moät heä thoáng yù nghóa, khaùc
nhau theo töøng quoác gia : ta goïi laø moät
ngoân ngöõ : tieáng Phaùp, tieáng Anh hay
tieáng Trung quoác. Con ngöôøi hoïc moät
ngoân ngöõ, hoaëc tieáng “meï ñeû” cuûa mình
thì ñuùng hôn, vaø töø ñoù coù khaû naêng
môû cöûa ra vuõ truï cuûa söï gaëp gôõ vaø
ñoái thoaïi. Toâi noùi vuõ truï, nghóa laø, qua
lôøi noùi, con ngöôøi hoøa mình vaøo vuõ truï,
trôû thaønh moät chuû theå giöõa nhöõng chuû
theå khaùc. Nhö cha Martelet noùi moät caùch
myõ mieàu : “Khi lôøi noùi ñöôïc khai sinh, con
ngöôøi ñaõ thöïc söï vöôït soâng Rubicon môû
maøn nhaân loaïi tính”.
Con ngöôøi khoâng theå tö duy neáu
khoâng noùi ñöôïc vaø coù ngoân ngöõ môùi
coù tö töôûng. Maø ngoân ngöõ laïi thuoäc veà
xaùc theå. Coù leõ, thôøi nguyeân thuûy, noù
laø cöû chæ : ngöôøi ta noùi baèng caùch ra
ñieäu boä, cöû chæ. Daàn daàn, böôùc qua cöû
ñieäu khaåu thanh quaûn, nghóa laø cöû ñieäu
cuûa thanh quaûn, hoïng vaø mieäng. Neáu
khoâng laøm cöû ñieäu ñöôïc cuõng khoâng
noùi ñöôïc, chuùng ta khoâng theå lyù luaän
vaø phaùn ñoaùn, hôi gioáng nhöõng haït ngoïc
trai xaâu vaøo chuoãi nhöng laàn löôït cöù tan
ñi.
Cha Valensin keå oâng ñaõ chöùng kieán
moät caûnh raát thuù vò nôi coâng vieân Teâte-
d’Or ôû Lyon. Ngöôøi ta neùm cho con khæ
moät quaû haïnh ñaøo, nhöng quaû naøy laïi
naèm quaù xa. Noù ñònh laáy moät caùi que
ñeå kheàu, nhöng caùi que laïi ngaén quaù. Noù
thaáy moät chieác que daøi hôn nhöng laïi
khoâng laáy ñöôïc vì quaù xa. Theá laø noù
duøng chieác que ngaén ñeå kheàu laáy chieác
que daøi, vaø roài noù laáy ñöôïc quaû haïnh
ñaøo. Taïi sao con khæ khoâng böôùc qua ñöôïc
ngöôõng cuûa tö töôûng tö duy, tö töôûng cuûa
loaøi ngöôøi? Taïi vì noù khoâng coù tieáng noùi
vaø noù khoâng coù ñöôïc tieáng noùi vì chaân
tröôùc cuûa noù khoâng ñöôïc töï do ; noù coù
moät khôûi ñaàu ñoâi tay, nhöng noù khoâng
theå hoaøn toaøn töï do ñeå ra cöû chæ, ñieäu
boä, ñeå noùi ñöôïc, noù trôû laïi vò trí boán
chaân. Caùi laøm neân con ngöôøi, chính laø
khaû naêng ñöùng thaúng, tay ñöôïc töï do, khi
ñoù môùi coù theå coù tieáng noùi vaø, ñoàng
thôøi, coù tö töôûng ñích thöïc.
Nhö vaäy con ngöôøi laø moät baûn theå
keùp, xaùc vaø hoàn, maø xaùc troùi buoäc
hoàn, hoàn laïi phuïc vuï cho xaùc. Nôi chuùng
ta, xaùc khoâng phaûi laø moät yeáu toá beân
ngoaøi hoaøn toaøn maø hoàn khoâng caàn
ñeán. Xaùc chuû yeáu laø thaønh phaàn cuûa
höõu theå chuùng ta. Nhö vaäy, xaùc vaø hoàn
ñöôïc lieân keát chaët cheõ vôùi nhau trong
chính haønh vi hieän höõu cuõng nhö aâm
thanh vaø yù nghóa trong haønh vi noùi. Cuõng
nhö lôøi noùi baát khaû phaân ly vôùi aâm
thanh vaø yù nghóa, cuõng theá, söï hieän höõu
cuûa con ngöôøi cuõng baát khaû phaân ly vôùi
xaùc vaø hoàn. Khoâng bao giôø coù hoàn
khoâng xaùc; khoâng bao giôø coù xaùc khoâng
hoàn; khoâng bao giôø coù hoàn vaø xaùc maø
khoâng coù vuõ truï.
Xaùc chaúng laø caùi gì khaùc ngoaøi
chính linh hoàn ñöôïc nhaän thaáy roõ nôi söï
phoâ baøy söùc maïnh vaø naêng löôïng. Khoái
teá baøo soáng (maø chuùng ta goïi laø thaân
xaùc vaø laø moät loø naêng löôïng) naøy
naâng ñôõ, nuoâi döôõng nhöõng chöùc naêng
phaùt trieån moät söï soáng taâm thaàn, söï
soáng naøy, leân tôùi ñænh cao, tieán trieån
thaønh nhöõng tình caûm cao hôn, thaønh trí
thoâng minh, thaønh yù chí vaø thaønh tình
yeâu. Thaân xaùc laø chính söï bieåu hieän
cuûa linh hoàn vaø linh hoàn, khoâng coù söï
bieåu hieän naøy, chaúng laø gì caû. Noùi
caùch khaùc, linh hoàn khoâng phaûi laø moät
giaù trò taùch bieät hoaëc coù theå taùch bieät
vôùi thaân xaùc, nhöng laø moät naêng löïc
ñöôïc laøm moät vôùi thaân xaùc. Hoaëc noùi
caùch khaùc nöõa, chuùng ta goïi linh hoàn laø
“tinh thaàn laøm chuû thaân xaùc”.
Taát caû nhöõng thöù ñoù ngaøy nay ñöôïc
chaáp nhaän; nhaéc laïi, laø coá chöùng minh
nhöõng ñieàu hieån nhieân, nhöng phaûi noùi
ra neáu chuùng ta muoán loaïi boû yù töôûng
naøy : coù söï baát töû cho linh hoàn khoâng
xaùc. Roõ raøng laø linh hoàn chæ hoaït ñoäng
vaø chæ hieän höõu qua thaân xaùc. Muoán
soáng, phaûi aên uoáng. Muoán thöïc hieän
moät neàn vaên minh, khoâng phaûi chæ nghó
ñeán laø ñuû maø coøn phaûi xaây döïng baèng
nhöõng coâng söùc theå xaùc, phaûi coù baøn
tay cuûa thôï hoà, baøn tay cuûa nhaø ngheä
só, cuûa nhaø phaãu thuaät, vaân vaân. Ngay
caû trong nhöõng haønh vi taâm linh nhaát,
vaãn phaûi caàn ñeán thaân xaùc. Trong moät
cuoán saùch ñaõ laâu, Jean Mouroux vieát :
“Khoâng phaûi trí thoâng minh tö duy, maø
chính laø con ngöôøi.” (J.MOUROUX, Sens
chreùtien de l’homme, Aubier, tr.47). Thaäm chí
ta coù theå noùi : khoâng phaûi linh hoàn caàu
nguyeän, maø chính laø toaøn theå con ngöôøi.
Taát caû caùc taùc giaû tu ñöùc ñaõ nhaán
maïnh vai troø thaân xaùc trong kinh nguyeän :
caùc baïn haõy hoûi taát caû giôùi treû giôø
naøy ñang caàu nguyeän trong caùc phong
traøo Thaùnh Linh !

NÔI QUAÏNH HIU CUÛA SÖÏ CHEÁT,

GAËP GÔÕ ÑÖÙC KITOÂ PHUÏC SINH

Bôûi vì xaùc khoâng phaûi laø moät yeáu

toá thöù yeáu nhöng laø moät phaàn, moät boä
phaän cuûa tính ñoàng nhaát con ngöôøi, quan
yeáu ñeå con ngöôøi laø ngöôøi, ta ñöøng xem
söï cheát nhö moät bieán coá giaûi thoaùt linh
hoàn khoûi xieàng xích cuûa thaân xaùc. Nhö
theå thaân xaùc ñoái vôùi linh hoàn laø moät
caùi gì ñoù vöôùng víu, moät ñai nòt, neáu
khoâng muoán noùi laø moät caùi bao bì, hoaëc
moät nhaø tuø ! Toâi khoâng chaáp nhaän moät
caâu nhö caâu naøy : “Chính nôi caùi cheát,
linh hoàn, roát cuoäc, baét ñaàu hieän höõu.”
Moät caâu nhö theá coù yù noùi raèng xaùc laø
caùi xaáu xa (mal) cuûa hoàn. Noùi raèng seõ
coù ngaøy linh hoàn ñöôïc giaûi thoaùt khoûi
caùi xaáu xa naøy, ñoù laø nieàm hy voïng
khoâng ñuùng, laø söï laïc quan aáu tró.
Cheát, taïi sao?
Neân nhìn thaúng vaán ñeà vaø noùi,
tröôùc heát : veà maët nhaân loaïi, caùi cheát
laø moät baát haïnh, moät baát bình, hoaëc nhö
Albert Camus nghó, moät söï phi lyù. Noù
khoâng phaûi laø moät trong nhöõng thaûm
kòch khaùc : noù laø CAÙI THAÛM KÒCH, thaûm
kòch hoaøn toaøn, thaûm kòch maõi maõi,
chuùng ta daùm noùi, thaûm kòch tuyeät ñoái.
Caùi cheát huûy dieät söï soáng con ngöôøi
taän goác reã. Khoâng ñöôïc toát, khoâng ñöôïc
hay neáu döùt ngang doøng suy nghó ñaàu
tieân naøy : chæ coù theå döùt ngang baèng
caùch haï giaù trò thaân xaùc moät caùch
khoâng coù cô sôû vaø nhö vaäy, cuoái cuøng,
doàn tín ñieàu xaùc phuïc sinh vaøo phaïm vi
huyeàn thoaïi, hoaëc ít ra laø moät nieàm tin
heát söùc thöù yeáu.
Neáu söï cheát laø moät baát haïnh, moät
söï uaát haän, moät söï phi lyù, laøm sao nghó
ñöôïc raèng Thieân Chuùa, nhaát laø moät
Thieân Chuùa chuùng ta tin raèng Ngaøi chæ
laø tình yeâu, laïi ñeå cho taïo vaät (maø Ngaøi
vì tình yeâu maø taïo ra) phaûi gaùnh chòu
moät tai hoïa nhö theá? Phaûi chaêng con
ngöôøi vì toäi loãi maø phaûi cheát? Söï cheát
nghóa laø chaám döùt, khoâng ñeán töø toäi
loãi. Caùi ñeán töø toäi loãi, caùi laø “ñoàng
löông cuûa toäi loãi” (Rm 6,23), laø söï cheát
vôùi tö caùch laø moät söï chia caét thöông
taâm khieán ta hoaûng sôï. Nhöng söï cheát
nhö theá, nhö moät chaám taän, hoaøn toaøn
laø baûn chaát söï höõu haïn cuûa chuùng ta.
Chaân lyù khoâng theå choái caõi ! Caùi chaám
döùt phaûi chaám döùt. Vaäy thì, laøm sao baøo
chöõa cho Thieân Chuùa?
Thieân Chuùa muoán con ngöôøi phaûi laø
moät ai ñoù, ai ñoù ñoái vôùi Ngaøi, ai ñoù
tröôùc maët Ngaøi. Ngaøi muoán toâi laø chuû
theå hoaëc khoâng laø ai caû. Ñieàu naøy chæ
coù theå neáu toâi khaùc vôùi Ngaøi, nghóa laø
neáu toâi khoâng phaûi laø Thieân Chuùa.
Thaät sô ñaúng nhöng ta luoân coù khuynh
höôùng queân ñi : caùc baïn chæ laø ai ñoù
ñoái vôùi toâi neáu caùc baïn khaùc toâi. Maø,
bôûi vì Thieân Chuùa voâ haïn, neân taïo vaät
taát yeáu phaûi höõu haïn. Neáu khoâng, taïo
vaät seõ khoâng phaûi laø ai ñoù nhöng laø
moät sinh xuaát töø Thaàn Tính, nhö con soâng
laø sinh xuaát töø nguoàn vaø khoâng thöïc söï
khaùc nguoàn. Maø chaúng coù caùi höõu haïn
naøo khoâng coù ngaøy taän : vieäc phaûi
chaám taän - laïi moät chaân lyù khoù choái
caõi - laø daáu hieäu söï höõu haïn cuûa chuùng
ta. Toâi khoâng phaûi Thieân Chuùa, khoâng
phaûi voâ haïn, vaäy toâi höõu haïn, phaûi
cheát.
Coù leõ caùc baïn seõ noùi vôùi toâi : tuy
nhieân Thieân Chuùa laø Ñaáng Toaøn Naêng !
Vaäy Ngaøi khoâng theå laøm cho con ngöôøi
khaùc hôn laø höõu haïn hay sao? Bôûi vì Ngaøi
kieän toaøn, Ngaøi khoâng theå laøm cho con
ngöôøi kieän toaøn nhö Ngaøi ñöôïc sao? Toâi
hieåu yù töôûng naøy daøy voø taâm trí caùc
baïn : ñoù laø chuyeän thöôøng, khi ñaõ bieát
ñaây khoâng phaûi laø moät chi tieát cuûa
cuoäc soáng nhöng laø moät vieäc gheâ sôï vaø
gaây phaãn uaát nhö söï cheát. Giöõa nhieàu
caâu traû lôøi keùo chuùng ta ñeán bình dieän
sieâu hình, toâi nhaéc laïi suy nghó ñôn giaûn
naøy : söùc maïnh cuûa Thieân Chuùa laø söùc
maïnh cuûa tình yeâu. Maø tình yeâu muoán
keû khaùc ñích thöïc laø keû khaùc, chöù
khoâng phaûi laø phaûn aùnh cuûa chính mình.
Moät ngöôøi ñaøn oâng seõ khoâng bao giôø
noùi vôùi ngöôøi ñaøn baø mình yeâu : anh
muoán em phaûi laø phaûn aûnh cuûa anh;
nhöng seõ noùi : anh muoán em phaûi laø
“em”, khaùc vôùi anh, laø em troïn veïn vaø
hoaøn toaøn khaùc anh. Tình yeâu muoán
ngöôøi kia khoâng phaûi laø ñaõ hoaøn taát.
Moät höõu theå ñöôïc saùng taïo kieän toaøn
roài khoâng phaûi laø moät höõu theå töï taïo
chính mình. Höõu theå aáy coù theå laø moät
taïo vaät tuyeät vôøi nhöng taïo vaät naøy seõ
khoâng töï saùng taïo chính mình.
Vaäy chính tính chaát nghieâm troïng cuûa
tình yeâu saùng taïo ñoøi Thieân Chuùa saùng
taïo moät keû khaùc haún vôùi Ngaøi : moät
taïo vaät saùng taïo chính mình vaø vuõ truï.
Bôûi vì laø tình yeâu, Thieân Chuùa saùng taïo
moät keû khoâng phaûi laø Thieân Chuùa, moät
höõu theå höõu haïn, vaäy laø höõu theå, do
baûn chaát, phaûi chaám taän. Coù phaûi
chuùng ta seõ noùi raèng, khi thaáy tröôùc
nhöõng ñau khoå ñöôïc bao haøm trong söï
höõu haïn, leõ ra Thieân Chuùa ñöøng saùng
taïo chöù? Ñaây chính laø ñieàu nhieàu ngöôøi
nghó ñeán, maø khoâng tha thöù cho Thieân
Chuùa ñaõ döïng neân moät theá giôùi, nôi ñoù
söï höõu haïn sinh ra bieát bao tai hoïa vaø ñau
khoå. Ñuùng laø söï saùng taïo, ñoái vôùi
Thieân Chuùa laø moät söï phieâu löu. Toâi
khoâng e ngaïi duøng töø naøy : khi saùng taïo,
Thieân Chuùa ñaõ phieâu löu, theo nghóa laø
Ngaøi khoâng luøi böôùc tröôùc thaûm kòch seõ
laø keát quaû cuûa vieäc taïo ra nhöõng höõu
theå töï do vaø höõu haïn. Phieâu löu, thaûm
kòch, lieàu lónh : nhöõng töø naøy noùi leân
ñieàu gì ñoù ñuùng. Thaûm kòch ñoái vôùi
chuùng ta, caû ñoái vôùi Thieân Chuùa nöõa : vì
theá toâi nghó, ngöôïc laïi vôùi quan ñieåm
cuûa moät soá ngöôøi, raèng Thieân Chuùa coù
moät noãi ñau khoå.
Söï ñau khoå cuûa Thieân Chuùa
Thieân Chuùa laø tình yeâu, tình yeâu taát
nhieân laø deã thöông toån. Ñieàu khieán theá
giôùi chuùng ta noåi caùu leân (töø ngöõ cuûa
Jacques Maritain), laø töôûng töôïng moät
Thieân Chuùa khoanh tay ngoài nhìn noãi ñau
khoå cuûa nhaân loaïi vôùi moät thaùi ñoä
thaûn nhieân hoaøn toaøn ñöôøng beä; hôi
gioáng nhö moät ngöôøi phuï nöõ noùi : toâi
bieát caùc con toâi ñau khoå nhieàu, nhöng
toâi, toâi thaät sung söôùng vì söï ñau khoå
cuûa con caùi toâi khoâng heà haán gì ñeán
toâi. Neáu chuùng ta nghe moät ngöôøi ñaøn
baø noùi gioïng ñoù, chuùng ta seõ cho raèng
haïnh phuùc cuûa baø ñuùng laø quaùi gôû. Vaø
chuùng ta hoaøn toaøn chaáp nhaän ñieàu naøy
khi ñoù laø Thieân Chuùa chuùng ta töôûng
töôïng nhö moät thöù thaàn Jupiter naáp sau
caùc ñaùm maây, vôùi veû thaûn nhieân coá
höõu, ñau khoå loaøi ngöôøi chaúng gaây heà
haán gì ñeán oâng. “Giaù nhö thieân haï bieát
cho raèng Thieân Chuùa ñau khoå vôùi chuùng
ta, vaø coøn ñau khoå nhieàu hôn chuùng ta, vì
moïi söï döõ taøn phaù traùi ñaát, haún nhieàu
thöù seõ thay ñoåi vaø nhieàu taâm hoàn seõ
ñöôïc giaûi thoaùt.” (J.MARITAIN, Revue
thomiste, 1969, I). Neáu Thieân Chuùa khoâng
maïo hieåm ñeå con ngöôøi phaûi ñau khoå, thì
Ngaøi cuõng ñaõ khoâng ñeå chính Ngaøi phaûi
ñau khoå, nhöng Ngaøi ñaõ döïng neân chuùng
ta hoaøn taát !
Töø ñôøi ñôøi, Thieân Chuùa ñaõ thaáy
tröôùc söï tuyeät voïng cuûa con ngöôøi tröôùc
caùi cheát. Nhöng, ñoàng thôøi, theo ñöùc tin
Kitoâ giaùo Ngaøi trieät tieâu söï phaãn uaát vì
thaát voïng naøy. Trong chính haønh vi Thieân
Chuùa saùng taïo con ngöôøi hay cheát, Ngaøi
taïo ra söï vöôït qua caùi cheát vaøo moät söï
phuïc sinh. Ngaøi beû gaõy chieác voøng töû
tính (mortaliteù) trong cuøng moät haønh vi
saùng taïo ra noù.
 Chaéc caùc baïn seõ noùi : khoâng phaûi
ñuøa ñaáy chöù? Taïi sao, trong cuøng moät
haønh vi, phaù vôõ caùi ñöôïc thieát laäp?
Khoâng phaûi Thieân Chuùa seõ laø Thieân
Chuùa hôn, neáu Ngaøi ñöøng thieát laäp ra
noù (voøng töû tính), nhöng saùng taïo con
ngöôøi baát töû, hay sao? Chuùng ta ñang ôû
troïng taâm cuûa maàu nhieäm tình yeâu : thay
vì ñeå chuùng ta traùnh khoûi caùi cheát baèng
moät haønh vi kyø dieäu, toâi coá yù noùi ñeán
moät ma thuaät (trong ñoù con ngöôøi khoâng
ñöôïc toân troïng; Thieân Chuùa laãn chuùng ta
khoâng coù nguy cô bò heà haán gì), töø ñôøi
ñôøi Thieân Chuùa ñaõ quyeát ñònh chính
Ngaøi ñi vaøo vaø tham döï söï höõu haïn cuûa
chuùng ta. Noùi caùch khaùc, Ngaøi quyeát
ñònh chòu cheát.
Thieân Chuùa saùng taïo vaø nhaäp theå
trong cuøng moät haønh vi. Ñoàng thôøi (chöõ
“thôøi” khoâng ñöôïc ñuùng, phaûi noùi “cuõng
chính töø ñôøi ñôøi aáy”) vôùi caùi voâ haïn taïo
ra caùi höõu haïn, chính Ngaøi trôû neân höõu
haïn ñeå ñöa caùi höõu haïn vaøo chính söï
soáng cuûa caùi voâ haïn. Ngaøi laøm ngöôøi
ñeå con ngöôøi laøm Thieân Chuùa, noùi theo
ngaïn ngöõ truyeàn thoáng. Thieân Chuùa
khoâng muoán cuõng khoâng theå taïo ra
nhöõng vò thaàn nhöng Ngaøi taïo ra nhöõng
keû coù khaû naêng töï taïo chính mình, vaø
Ngaøi laøm ngöôøi ñeå lòch söû loaøi ngöôøi ñi
ñeán choã thaàn hoùa.
Vaäy chuùng ta phaûi deïp boû söï töôûng
töôïng coù veû hôi aáu tró naøy, theo ñoù,
tröôùc heát coù söï saùng taïo (vaøo luùc khôûi
ñaàu) sau ñoù môùi ñeán söï nhaäp theå. Söï
saùng taïo khoâng ôû luùc khôûi ñaàu, maø laø
baây giôø; vaø, neáu ñuùng laø Ñöùc Kitoâ ñaõ
xuaát hieän ôû trung taâm lòch söû (Giaùng
sinh ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ngaøy thaùng moät
caùch lòch söû), Ngaøi ñaõ tieàn hieän höõu
vónh cöûu nôi Thieân Chuùa. Caùc baïn haõy
ñoïc laïi ñoaïn ñaàu caùc Thö EÂpheâsoâ vaø
Thö Coâloâxeâ, thaùnh Phaoloâ nhaán maïnh :
“Thieân Chuùa laø Ñaáng Saùng Taïo, vöøa laø
Ñaáng Nhaäp Theå, baát khaû phaân ly”.
Thaùnh nhaân noùi roõ, Ñöùc Kitoâ laø
“Tröôûng Töû sinh ra tröôùc moïi loaøi thuï
taïo”. Toâi tin chaéc raèng khoâng theå nghó
ñeán söï saùng taïo ñoäc laäp vôùi söï Nhaäp
Theå. Thieân Chuùa, Teilhard de Chardin noùi,
trôû thaønh con ngöôøi maø Ngaøi saùng taïo.
Caâu naøy thaät khoù queân !
Söï phuïc sinh baét ñaàu ngay caùi cheát
nhöng chæ hoaøn taát khi thôøi gian
vieân maõn
Ñaáng maø thaùnh Phaoloâ goïi laø
“Tröôûng töû cuûa moïi loaøi thuï taïo”, saùch
Khaûi Huyeàn goïi Ngaøi laø “Tröôûng Töû cuûa
nhöõng keû cheát” (Kh 1,5), Ñaáng Haèng
Soáng Ñaàu Tieân cuûa taát caû nhöõng ngöôøi
ñaõ vaø seõ cheát. Caùi cheát vaãn laø moät
chaám taän (khoâng theå naøo khaùc ñöôïc)
nhöng chæ laø chaám taän cuûa moät daïng
soáng vaø laø böôùc ñeán moät daïng soáng
khaùc, daïng soáng cuûa chính Thieân Chuùa.
 Khi chuùng ta böôùc qua ngöôõng cöûa söï
cheát, chuùng ta seõ gaëp Ñöùc Kitoâ phuïc
sinh. Chuùng ta hình dung vieäc ñoù nhö theá
naøo? Thaät ra, khoâng theå hình dung ñöôïc.
Nieàm xaùc tín cuûa chuùng ta khoâng xoùa
tan ñieàu naøy, chuùng ta vaãn muø tòt,
khoâng bieát töï con ngöôøi Ñöùc Kitoâ phuïc
sinh ra sao, bôûi vì chuùng ta soáng trong moät
theá giôùi bò söï cheát thoáng trò. Söï Soáng
beân kia caùi cheát laø gì, Söï Soáng chæ laø
Söï Soáng hoaëc Tình yeâu chæ laø Tình yeâu,
chuùng ta khoâng hình dung ñöôïc.
Caùi phuïc sinh trong toâi, caùi baét ñaàu
phuïc sinh trong toâi, laø quan heä cuûa toâi
vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø vôùi vuõ truï
(vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, töùc laø cha meï
toâi, hoï haøng toâi, baïn beø toâi; vôùi vuõ truï,
töùc laø taát caû nhöõng gì thaân xaùc toâi
taùc ñoäng ñeán qua coâng vieäc, ngheä
thuaät, vaên hoùa, thuù giaûi trí). Chính moái
quan heä (vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø vôùi
vuõ truï) naøy vôùi moät maõnh löïc, moät
cöôøng ñoä thaàn linh ñích thöïc, ñeán töø
moät keû khaùc - Ñöùc Kitoâ haèng soáng-
nhöng ñöôïc caûm nghieäm laø cuûa toâi.
Nieàm vui cuûa toâi luùc ñoù laø nieàm vui
cuûa tình yeâu : haïnh phuùc ñeán vôùi toâi töø
moät keû khaùc - töø Ñaáng maø toâi yeâu
meán - vaø ñoù chính laø haïnh phuùc cuûa
toâi. Bôûi vì neáu toâi yeâu em, thì chính em
laø nieàm vui cuûa toâi, toâi chæ muoán nieàm
vui cuûa toâi ñeán töø nôi em, neáu khoâng toâi
seõ khoâng noùi ñöôïc raèng toâi yeâu em.
Nieàm vui cuûa toâi, chính laø em. Ñoù laø
caùch hieän höõu môùi daønh cho con ngöôøi,
nôi thaân xaùc vaø nôi taâm hoàn. Dó nhieân
laø nôi thaân xaùc, bôûi vì nhôø thaân xaùc
maø con ngöôøi quan heä ñöôïc vôùi nhöõng
ngöôøi khaùc vaø vôùi vuõ truï. Vaø raát ñuùng
laø moät söï phuïc sinh, bôûi vì con ngöôøi
phaûi böôùc qua nôi coâ quaïnh tuyeät ñoái
cuûa söï cheát, nôi chaúng coøn thöù gì nöõa.
Söï phuïc sinh naøy baét ñaàu ngay luùc
cheát ñi (khoâng coù phoøng ñôïi cho linh hoàn,
ñaõ lìa khoûi xaùc, ngoài chôø ñeán luùc taän
theá môùi laáy laïi ñöôïc thaân xaùc !) nhöng
noù seõ hoaøn taát khi thôøi gian vieân maõn,
bôûi vì toâi chæ thöïc söï laø toâi khi cuøng coù
taát caû anh em toâi. Noùi nhö giaùo lyù sô
caáp daïy, chæ ñeán ngaøy taän theá moïi
ngöôøi môùi leân trôøi.
Muoán haïnh phuùc treân trôøi laø haïnh
phuùc cuûa tình yeâu chæ laø tình yeâu,
chuùng ta tuyeät ñoái phaûi ruõ boû
(deùsapproprieùs) chính chuùng ta (tuyeät ñoái
theo nghóa nghieâm ngaët, nhö toâi coù noùi
ñeán söï coâ quaïnh tuyeät ñoái). Söùc maïnh
khôi ñoäng Ñöùc Kitoâ phuïc sinh laø moät söùc
maïnh khoâng coù gì khaùc ngoaøi tình yeâu.
Phaûi khoâng coøn gì caû, ñeå ngöôøi ñöôïc
yeâu laø taát caû. Caùc baïn haõy nghó ñeán
khuoân maët raïng rôõ cuûa moät ngöôøi phuï
nöõ (raát ñöôïc suûng aùi) nhö theá naøo, trong
moät theá giôùi chaúng coù gì khieán toâi chia
caét vôùi naøng vaø caû cuoäc soáng cuûa toâi
ñeán töø phía naøng (so saùnh khaäp khieång,
nhö moïi so saùnh ôû moät lónh vöïc nhö theá
naøy !).
Ñöùc Kitoâ phuïc sinh seõ laø taát caû ñoái
vôùi toâi, nhöng taát caû anh em toâi laø chi
theå Ñöùc Kitoâ. Ñöùc Kitoâ khoâng theå taùch
rôøi vôùi caùc chi theå trong Thaân theå Ngaøi :
laøm sao caùc baïn laïi muoán toâi gaëp Ñöùc
Kitoâ, laø Ñaàu, maø khoâng gaëp caùc chi theå
cuûa Thaân theå Ngaøi? Ñoâi khi ta nghe hoûi :
“Toâi seõ gaëp con trai toâi qua ñôøi luùc möôøi
hai tuoåi treân trôøi chöù?”. Phaûi heát söùc
thaúng thaén : thöa baø, dó nhieân laø theá,
bôûi vì baø ñöôïc taùc thaønh bôûi moái quan
heä (vôùi con caùi baø) naøy. Chính caùi ñoù
toâi goïi laø thaân xaùc, chính ñoù laø lòch söû
cuûa baø vaø lòch söû aáy phuïc sinh trong
Ñöùc Kitoâ : khoâng coù nhöõng keû chuùng ta
yeâu meán, lieäu chuùng ta laø gì?

THAÂN XAÙC CHUÙNG TA HIEÄN

THÔØI KHOÂNG PHAÛI LAØ THAÂN
XAÙC VEÏN TOAØN

Neáu ôn goïi cuûa con ngöôøi khoâng

phaûi laø tham döï vaøo chính söï soáng cuûa
Thieân Chuùa, seõ khoâng coù söï phuïc sinh
cuûa xaùc theå. Chính söï thaàn hoùa cuûa con
ngöôøi cho pheùp thaân xaùc tröôøng toàn.
Ñieàu naøy nhaéc laïi yù noùi : trong soá ba
khía caïnh taát yeáu ñeå haïnh phuùc chuùng ta
laø moät haïnh phuùc nhaân loaïi, thì khía caïnh
thaàn linh laø coäi reã vaø laø nguyeân lyù
cuûa hai khía caïnh kia. Baây giôø chuùng ta
chæ môùi ñöôïc thaàn hoùa ôû daïng maàm
moáng. Chuyeän gì seõ xaûy ra khi, sau caùi
cheát, chuùng ta ñöôïc thaàn hoùa veïn toaøn,
“gioáng nhö Thieân Chuùa” (I Ga 3,2)? Moïi söï
toùm goïn trong caâu naøy : linh hoàn, sau khi
ñöôïc Thieân Chuùa chieám höõu, seõ chieám
höõu hoaøn toaøn thaân xaùc.
Chuùng ta bieát roõ raèng chuùng ta
khoâng chieám höõu hoaøn toaøn thaân xaùc
cuûa mình, noù thoaùt khoûi chuùng ta moät
phaàn naøo ñoù. Neáu toâi bò nhöùc ñaàu, caùc
baïn ñöøng tin raèng toâi toå chöùc ñöôïc moät
buoåi noùi chuyeän thuù vò cho caùc baïn.
Neáu toâi ôû Paris, thì toâi khoâng ôû Lyon.
Chæ caàn moät con ruoài bay vo-ve, Pascal
vieát, theá laø ñaïi trieát gia naøy khoâng theå
suy tö ñöôïc nöõa. Chính nhôø thaân xaùc maø
vôï choàng hieäp thoâng trong tình yeâu, nhöng
cuõng chính vì thaân xaùc maø söï hieäp nhaát
cuûa hoï khoâng hoaøn toaøn (vaû laïi ñoù laø
söï ñau khoå cuûa tình yeâu). Nghóa laø thaân
xaùc khoâng phaûi hoaøn toaøn laø thaân xaùc,
noù chæ phaàn naøo laø duïng cuï hoaït ñoäng
vaø hieäp thoâng. Noù seõ ñích thöïc laø thaân
xaùc khi noù khoâng coøn laø chöôùng ngaïi gì.
Vaø khi toâi noùi thaân xaùc, caùc baïn ñöøng
queân ñaây laø toaøn theå vuõ truï khoâng theå
taùch bieät vôùi thaân xaùc.
Chæ coù Kitoâ giaùo, chæ moät mình Kitoâ
giaùo, môùi daïy söï thaàn hoùa. Khoâng
nhöõng giaûng daïy maø thoâi, nhöng, ta coù
theå noùi, Kitoâ giaùo laø chính söï giaûng daïy
naøy. Toaøn boä Kitoâ giaùo laø ôû ñoù ! Nhö
Guardini noùi : “Chæ coù Kitoâ giaùo môùi
daùm ñaët moät thaân xaùc con ngöôøi nôi
chính cung loøng cuûa Thieân Chuùa.” Moät
caùi gì ñoù laï luøng, phaûi khoâng naøo ! Dó
nhieân, khoâng phaûi thaân xaùc chuùng ta nhö
moät taäp hôïp nhöõng teá baøo soáng. Toâi
thaät töùc cöôøi khi nghó ñeán chuyeän lo
thaâu hoài maáy ñoát ngoùn chaân hoaëc caùi
laù laùch ñeå vaøo choán vónh cöûu ! Cuõng
theá, khi chuùng ta chòu Mình Thaùnh cuûa
Ñöùc Kitoâ phuïc sinh, khoâng phaûi chuùng ta
aên nhöõng teá baøo sinh hoïc (khoâng phaûi
taát caû moïi ngöôøi ñeàu yù thöùc ñieàu naøy,
coù luùc thieân haï cho chuùng ta laø nhöõng
keû aên thòt ngöôøi).
Vaû laïi, chính theo yù nghóa naøy maø
Giaùo Hoäi noùi vôùi chuùng ta : “Nhöõng keû
ñöôïc tuyeån choïn seõ gioáng nhö caùc thieân
thaàn treân trôøi” (Mt 22,30), nghóa laø thöïc
taïi xaùc theå cuûa hoï seõ hoaøn toaøn môùi
meû. Nhaát laø chuùng ta ñöøng noùi raèng
xaùc seõ trôû thaønh hoàn, noùi nhö theá laø
heát söùc sai laïc ! Chuùng ta seõ vaãn laø
ngöôøi. Xaùc seõ khoâng trôû thaønh hoàn,
xaùc seõ laø xaùc hôn bao giôø heát, xaùc veïn
toaøn.
Thaùnh Phaloâ noùi thaân xaùc phuïc sinh
laø moät “thaân xaùc thieâng lieâng” (I Co
15,42) nhöng thaùnh nhaân khoâng giaûng
trieát lyù cho chuùng ta. Voâ ích neáu tìm caùch
trình baøy cho caùc baïn moät thaân xaùc nhö
theá laø caùi gì : caùc baïn roài seõ ñi veà phía
moät thöù khí (gaz) loùng laùnh saùng naøo
ñoù chaúng bieát (Nietzche ñaõ noùi ñeán
ñoäng vaät coù xöông soáng (verteùbreù) ôû
theå khí !). Ñieàu naøy khieán toâi nghó ñeán
caâu noùi dí doûm cuûa Claudel, ngöôøi ta hoûi
oâng nhaân moät buoåi noùi chuyeän veà
Chuùa Ba Ngoâi, vaø, vì hoâm ñoù tính tình
oâng böïc boäi, oâng traû lôøi : “Maáy oâng coù
muoán xem chieáu hình (projections) khoâng?”.
Phaûi loaïi boû töôûng töôïng, ñoái vôùi con
ngöôøi vieäc töø boû ñoù khoâng phaûi laø
khoâng xoùt xa; nhöng heát söùc caàn thieát :
cuoäc ñôøi kitoâ höõu khoâng theå soáng trong
töôûng töôïng. Nhöõng suy tö toâi ñöa ra cho
caùc baïn khoâng coù muïc ñích naøo khaùc !
Haõy löu yù chuùng chæ laø nhöõng quan
ñieåm thaàn hoïc : veà maët giaùo lyù, Giaùo
Hoäi raát möïc tieát ñoä, Giaùo Hoäi noùi vôùi
chuùng ta raèng “chuùng ta seõ phuïc sinh caû
xaùc laãn hoàn”, theá thoâi.
“Xaùc thieâng lieâng” laø moät thaân
xaùc töï do
Thaân xaùc thieâng lieâng laø söï bieåu
hieän cuûa con ngöôøi ñaõ ñaït tôùi töï do. Trôû
thaønh moät con ngöôøi töï do, laø cheát nôi
taát caû nhöõng gì khoâng phaûi tình yeâu
hoaëc ñöùc aùi. Con ngöôøi töï do khi coù khaû
naêng ñöông ñaàu vôùi caùi cheát, caùi cheát
cuûa ích kyû döôùi moïi hình thöùc : thaûn
nhieân, tieän nghi, coù nhöõng ñaëc quyeàn,
chaáp nhaän thaûn nhieân tröôùc nhöõng baát
bình ñaúng ngang traùi cuûa theá giôùi. Con
ngöôøi töï do khi tích cöïc cheát cho taát caû
nhöõng thöù ñoù, khi tìm caùch ñöøng noâ leä
cho chính mình. Toâi noùi : tích cöïc, nghóa laø
baèng caùch ñöa ra nhöõng haønh vi töï do, ñöa
ra nhöõng quyeát ñònh, duø lôùn duø nhoû, ñöa
ta ñeán töï do ngaøy caøng lôùn hôn. “Neáu söï
cheát chæ phaûi gaùnh chòu maø thoâi, thì noù
laø söï huûy dieät thuaàn tuùy. Moät thaân
xaùc bò ñoøn nhöø töû khoâng saûn sinh ra
moät vuõ coâng, maëc daàu vaäy, muoán trôû
thaønh moät vuõ coâng, phaûi baèng loøng
chòu nhöõng ñau ñôùn theå xaùc hôn nöõa,
nhöõng ñau ñôùn maø söï söûa phaït nghieâm
khaéc nhaát cuõng seõ khoâng bao giôø do
vaäy maø gaây ra. Nhö söï hy sinh töï nguyeän,
chæ coù caùi cheát môùi ñöa ñeán vuõ truï
cuûa söï phuïc sinh, cuõng gioáng nhö söï reøn
luyeän nghieâm khaéc nhaát môùi ñöa ñeán
theá giôùi khieâu vuõ. Maø keû duy nhaát cheát
ñi qua söï hy sinh töï nguyeän thuaàn tuùy, laø
Ñöùc Kitoâ.” (E.POUSSET).
Taát caû moïi haønh vi trong ñôøi Ñöùc
Kitoâ ñaõ laø nhöõng haønh vi tình yeâu.
Khoâng phaûi Ngaøi töï hieán moät phaàn,
trong moät soá haønh vi naøo ñoù maø thoâi.
Thöïc söï, Ngaøi ñaõ thí maïng soáng, suoát caû
cuoäc ñôøi, vaø khoâng bao giôø laáy laïi cho
mình. Vaäy Ngaøi ñaõ ñeán nôi taát caû caùc
giôùi haïn taïo neân moät con ngöôøi vaø cheát
nôi moïi toäi loãi beû gaäp con ngöôøi vaø trong
caùc giôùi haïn naøy. Caùi cheát moãi ngaøy töï
nguyeän hoaøn toaøn laø haønh vi thöïc söï
cuûa Ngaøi, laø taäp hôïp caùc haønh vi Ngaøi
thöïc hieän. Caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ -
chuùng ta haõy naém vöõng : caùi cheát ñöôïc
taïo neân bôûi moãi moät haønh vi trong suoát
cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi, vaø caùi cheát cuoái
cuøng treân thaäp-giaù - laø haønh vi hoaøn
haûo cuûa moät töï do nhaân loaïi, laø söï bieåu
hieän hoaøn haûo, nôi moät con ngöôøi, chính
töï do cuûa Thieân Chuùa.
Con ngöôøi baèng xöông baèng thòt maø
chuùng ta goïi laø Gieâsu naøy böôùc sang töï
do cuûa Ngaøi moät caùch troïn veïn, nôi haønh
vi töï do nhôø ñoù Ngaøi töï hieán. Chuùng ta
coù theå noùi töông töï : Ñöùc Gieâsu hoaëc
Con-Ngöôøi töï do moät caùch troïn veïn. Neáu
chuùng ta hieåu saùt nghóa chöõ “troïn veïn”
(inteùgralement), thì ñoù laø moät chaân lyù
khoù choái caõi khi noùi raèng Ngaøi töï do
khoâng caën baõ (sans reùsidu). Vaø ñoù laø
noùi raèng Ngaøi haèng soáng khoâng caën
baõ, hoaëc noùi raèng Ngaøi phuïc sinh khi
cheát ñi. “Ngaøi ñaõ khoâng chòu söï hö naùt”
(Cv 2,31). Neáu caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ laø
moät caùi cheát töï nhieân phaûi gaùnh chòu
maø thoâi, thì ngoâi moä cuûa Ngaøi ñaõ
khoâng troáng roãng : ñaõ coù moät caën baõ,
bò noäp cho söï huûy dieät thuaàn tuùy vaø ñôn
giaûn. Nhöng neáu caùi cheát cuûa Ñöùc
Gieâsu laø maïng soáng ñöôïc Ngaøi cho ñi, thì
caùi cheát ñoù laø Söï-Soáng maø thoâi, khoâng
coøn gì theâm nöõa, bôûi vì söï-soáng chæ laø
Söï-Soáng khi noù ñöôïc cho ñi, bôûi vì hieän
höõu vaø yeâu meán chæ laø moät. Thieân
Chuùa laø Tình Yeâu, vaäy Söï-Soáng laø tình
yeâu. Nôi Ñöùc Gieâsu, söï cheát laø söï bieåu
hieän hoaøn haûo cuûa Söï-Soáng. Thaân xaùc
cheát ñi cuûa Ñöùc Gieâsu, chính laø Söï-Soáng,
söï hoaøn taát, vaø, ñoàng thôøi, söï maïc khaûi
cuûa töï do. Ngaøi laø moät con ngöôøi töï do
vaø khoâng coù töï do trong caùc naám moà, ôû
ñoù chæ coù caùc caën baõ. Chaúng coù gì nôi
Ñöùc Gieâsu ñaõ bieán thaønh buïi ñaát : ngoâi
moä troáng.
Nôi chuùng ta, coù thöù khaùc ngoaøi tình
yeâu, coù thöù khaùc ngoaøi töï do, chuùng ta
noâ leä bieát bao laø thöù ! Chuùng ta toû baøy
chuyeän ñoù baèng caùch nhaän chuùng ta laø
toäi nhaân. Vaäy nôi chuùng ta coù thöù khaùc
ngoaøi Söï-Soáng. Caùi ñoái laäp vôùi söï-
soáng, söï cheát, chuùng ta ñaõ mang noù
trong mình suoát cuoäc ñôøi traàn theá. Söï
cheát coù maët beân trong moãi moät quyeát
ñònh ích kyû cuûa chuùng ta. Caùi cheát naøy,
laø söï töø choái cheát töï nguyeän, laø caùi
cheát phaûi gaùnh chòu. Ñoù laø phaàn naêng
löïc, phaùt sinh trong cô theå chuùng ta, ñaõ
khoâng böôùc qua nhöõng haønh vi töï do ñích
thöïc, ñaõ khoâng ñöôïc bieán thaønh naêng
löïc tình yeâu hoaëc cheát töï nguyeän.
Phaûi noùi leân chöõ “hy sinh” dieãn ñaït
caùi cheát töï nguyeän vaø tình yeâu laø moät.
Naêng löïc, daâng traøo töø höõu theå baèng
xöông baèng thòt cuûa toâi, neáu noù khoâng
trôû thaønh, ôû möùc höõu theå thieâng lieâng
(cuûa töï do) cuûa toâi, söï hy sinh, thì noù ñi
ñeán choã suy taøn : ñoù laø moät caën baõ,
chæ coù theå tan thaønh buïi ñaát. Maø khoâng
caàn phaûi tìm caùch hình dung ra söï phuïc
sinh cuûa moät caën baõ phaûi suy taøn :
khoâng heà coù.
Toùm laïi, ta coù theå cheát luïi taøn hoaëc,
nhö ngöôøi ta noùi, cheát luùc thi haønh
nhieäm vuï. Cheát luïi taøn, ñoù laø ñònh
meänh töï nhieân; cheát vì nhieäm vuï, laø
moät leã toaøn thieâu (hy sinh hoaøn toaøn
chính mình) töï nguyeän. Thöïc teá, moïi ngöôøi,
tröø Ñöùc Kitoâ vaø Meï Ngaøi, vöøa cheát luïi
taøn vöøa cheát toaøn thieâu, cheát vì soá
phaän vaø cheát töï nguyeän. Ngoâi moä Ñöùc
Kitoâ troáng, vì moïi söï nôi Ngaøi laø leã toaøn
thieâu (holocauste), laø haønh vi yeâu meán,
laø söï töï hieán töï nguyeän. Coøn moà chuùng
ta khoâng troáng, bôûi vì, taát caû nôi chuùng
ta khoâng phaûi laø leã toaøn thieâu, khoâng
phaûi haønh vi yeâu meán, khoâng phaûi söï töï
hieán töï nguyeän : moà chuùng ta, ñoái vôùi
nhöõng keû ñeán ñaët voøng hoa, laø daáu
hieäu chuùng ta laø nhöõng toäi nhaân ñaùng
thöông.
Nhöng, caùm ôn Chuùa, nôi chuùng ta coù
söï-soáng thöïc. Ñaõ coù tình yeâu ñích thöïc
trong cuoäc ñôøi chuùng ta : chuùng ta ñaõ
laøm vieäc, chuùng ta ñaõ khoâng nhaém trong
coâng vieäc, lôïi ích caù nhaân hoaëc gia ñình
maø thoâi, chuùng ta ñaõ hy sinh, chuùng ta
ñaõ hoaøn thaønh moät nhieäm vuï, chuùng ta
ñaõ cheát, moät caùch naøo ñoù, vì nhieäm vuï.
Nhö vaäy, coù moät phaàn trong chuùng ta
phuïc sinh. Chuùng ta khoâng chæ laø caën baõ
maø thoâi. Neáu chuùng ta chæ laø caën baõ,
ñoù seõ laø hoûa nguïc, nghóa laø moät hoaït
ñoäng huûy dieät ñöôïc theo ñuoåi maõi maõi
nhöng chaúng bao giôø ñaït ñöôïc.
Luùc naõy toâi noùi khoâng theå hình dung
moät thaân xaùc thieâng lieâng, moät thaân
xaùc töï do. Cha Pousset ñöa ra so saùnh naøy :
“Coù caây soài vaø coù quaû soài. Ngöôøi chæ
thaáy quaû soài maø thoâi khoâng theå hình
dung ra caây soài. Chuùng ta khoâng theå hình
dung thaân xaùc phuïc sinh cuûa chuùng ta.
Nhöng ngöôøi thaáy moät caây soài chaéc
khoâng hoûi xem quaû soài toàn taïi nôi caây
soài döôùi hình thöùc naøo; noù chaúng toàn
taïi caùch naøo khaùc hôn laø nhö caây soài
naøy.” Cuõng gaàn nhö thaùnh Phaoloâ noùi :
“Gieo xuoáng thì hö naùt, maø choãi daäy thì
baát dieät; gieo xuoáng thì heøn haï, maø choãi
daäy thì vinh quang; gieo xuoáng thì yeáu
ñuoái, maø choãi daäy thì maïnh meõ; gieo
xuoáng laø thaân theå coù sinh khí, maø choãi
daäy laø thaân theå coù thaàn khí”(I Cor 15,42).
Söï tröôøng toàn vónh cöûu vaø ñöôïc
thaàn hoùa cuûa toaøn theå con ngöôøi
vaø cuûa toaøn theå vuõ truï
Trong cuoäc soáng phuïc sinh, chuùng ta
seõ nhìn thaáy Thieân Chuùa nôi moïi söï vaø
nhìn thaáy moïi söï nôi Thieân Chuùa, bôûi vì
theá giôùi maø toâi raát ñoãi meán yeâu, raát
say ñaém (bình nguyeân, bieån caû bao la,
nhöõng daõy nuùi vaø caùc vì sao - toâi nghó
ñeán vieäc naøy khi nhìn thaáy, hoâm tröôùc
ñaây, daõy Pyreùneùes huøng vó ! - vaø nhaát
laø coäng ñoàng loaøi ngöôøi coøn ñeïp vaø
quyeán ruõ gaáp boäi veû ñeïp cuûa thieân
nhieân), toùm laïi, theá giôùi naøy seõ xuaát
hieän tröôùc maét toâi ñuùng y nhö khi noù,
coù theå noùi, ra khoûi baøn tay Thieân Chuùa,
ñöôïc Thieân Chuùa taùc taïo moät caùch vónh
cöûu, thaáy noù ñuùng nhö nôi höõu theå cuûa
noù, höõu theå tham döï vaøo chính Höõu theå
cuûa Thieân Chuùa. Toaøn theå vuõ truï seõ
trong suoát tröôùc maét toâi; toâi seõ nhìn
thaáy Thieân Chuùa xuyeân qua vuõ truï. Caùc
baïn thöû töôûng töôïng theá giôùi naøy seõ ra
sao, neáu chuùng ta coù theå nhìn thaáy Thieân
Chuùa xuyeân qua moät tình yeâu nhaân loaïi,
moät tình baèng höõu nhaân loaïi, thaäm chí
caû moät tình ñoàng chí nöõa ! Thieân Chuùa
nôi moïi söï.
Vaø, ñoàng thôøi, trong cuøng moät yù
thöùc aáy, trong yù thöùc con ngöôøi ñöôïc
thaàn hoùa cuûa toâi, toâi seõ nhìn thaáy moïi
söï nôi Thieân Chuùa : toaøn theå vuõ truï seõ
laø cuûa toâi. Thöïc ra, vuõ truï khoâng theå
taùch rôøi vôùi Thieân Chuùa, bôûi vì töø ñôøi
ñôøi Ngaøi saùng-taïo ra noù. Vaø hai böùc
tranh - Thieân Chuùa nôi moïi söï vaø moïi söï
nôi Thieân Chuùa - seõ phuû leân nhau moät
caùch hoaøn toaøn.
Chuùng ta coù theå nghó raèng, trong
cuoäc soáng phuïc sinh, taát caû nhöõng gì
toát, ñeïp, chaân thaät trong cuoäc ñôøi traàn
theá seõ tröôøng toàn. Moïi coâng vieäc ñöôïc
thöïc hieän cho hoøa bình, coâng bình, thaåm
myõ, vaên hoùa, moïi coâng trình ñöôïc thöïc
hieän treân caùc coâng tröôøng nhaân loaïi,
taát caû nhöõng thöù ñoù baát töû. Bôûi vì
thaân xaùc toâi, roát cuoäc chính laø nhöõng
thöù ñoù. Coù theå noùi thaân xaùc toâi laø
lòch söû cuûa toâi baét ñaàu töø moät baûn
chaát : baûn chaát toâi laø phaùi nam, khoâng
phaûi phaùi nöõ; toâi laø ngöôøi Phaùp, khoâng
phaûi ngöôøi Esquimau, vaân vaân. Taát caû
nhöõng thöù ñoù, laø söï beùn reã cuûa höõu
theå toâi vaø, töø ñoù, toâi coù caû moät lòch
söû : giaùo duïc, hoïc haønh, vaøo nhaø taäp,
quan heä ñoàng chí vaø baèng höõu, vieäc
laøm, nhöõng bieán coá naøo ñoù trong cuoäc
soáng xaõ hoäi vaø chính trò, luùc toâi soáng
vôùi caùc baïn, taát caû nhöõng thöù ñoù roát
cuoäc taïo neân thaân xaùc toâi vaø chính
nhöõng thöù ñoù phuïc sinh.
Lòch söû cuûa toâi taïo neân khuoân maët
vónh cöûu cuûa toâi. Sao maø töôûng töôïng ra
moät vöôøn hoàng bao la coù haèng tyû tyû
maøu saéc vaø chaúng coù maøu naøo gioáng
maøu naøo ! Coù haèng tyû tyû khuoân maët
con ngöôøi nhöng khoâng heà coù hai khuoân
maët y heät nhau tuyeät ñoái, cöù nhö theá töø
buoåi ñaàu vaø chaéc haún maõi tôùi khi thôøi
gian vieân maõn. Söï ña daïng dieäu kyø cuûa
caùc khuoân maët töôïng tröng vaø muoán noùi
ñeán söï ña daïng coøn kyø dieäu hôn nöõa
cuûa caùc linh hoàn, cuûa nhöõng saâu thaúm.
Vónh vieãn, toâi khaùc vôùi taát caû caùc baïn
vaø moãi ngöôøi trong caùc baïn khaùc vôùi
nhöõng ngöôøi khaùc. Khi caùc baïn ôû trong
vöôøn hoàng vónh cöûu, ñieàu khieán caùc baïn
khaùc bieät, nghóa laø maøu naøy, maøu xanh
döông naøy, maøu xanh laù caây naøy, hoaëc
maøu ñoû duy nhaát naøy, chính laø taát caû
caùc quyeát ñònh caùc baïn ñöa ra haèng
ngaøy, mieãn laø nhöõng quyeát ñònh ñoù laø
quyeát ñònh veà baùc aùi, coâng bình, yeâu
thöông vaø söï löông thieän cô baûn. Ngay caû
nhöõng gì do nhöõng keû voâ tín ngöôõng thöïc
hieän, huoáng hoà nhöõng ñieàu do caùc tín
höõu thöïc hieän, chaúng haïn chín traêm trieäu
ngöôøi Trung Quoác chaúng bao giôø nghe noùi
ñeán Ñöùc Gieâsu Kitoâ, mieãn laø ñieàu laønh
vaø ñieàu toát ñeïp, taát caû nhöõng thöù ñoù
toâi seõ laïi tìm thaáy treân Thieân Quoác, trong
thaønh Gieârusalem treân trôøi maø saùch
Khaûi Huyeàn noùi ñeán.
Nhö vaäy, traûi suoát caùc theá kyû,
chuùng ta xaây döïng neân söï soáng vónh cöûu
cuûa chuùng ta; qua bao nhieâu thaêng traàm,
haïnh phuùc cuûa moät ngöôøi Phaùp seõ
khoâng phaûi laø haïnh phuùc cuûa moät
ngöôøi Trung Quoác, haïnh phuùc cuûa moät
ngöôøi laäp gia ñình seõ khoâng phaûi laø haïnh
phuùc cuûa moät ngöôøi ñoäc thaân, nhöng
ngöôøi Phaùp seõ döï phaàn vaøo haïnh phuùc
cuûa ngöôøi Trung Quoác, haïnh phuùc cuûa
ngöôøi ñoäc thaân seõ döï phaàn vaøo haïnh
phuùc cuûa ngöôøi coù gia ñình, vaø ngöôïc laïi.
Bôûi vì lòch söû cuûa moät ngöôøi Phaùp coù
gia ñình ôû theá kyû XX khoâng phaûi gioáng
nhö lòch söû cuûa moät ngöôøi Trung Quoác
ñoäc thaân ôû theá kyû XV. Maø chính toaøn
theå con ngöôøi cuûa moïi con ngöôøi phuïc
sinh, theo nghóa laø, ñöùc aùi vaø caùi cheát
töï nguyeän maø söï phuïc sinh ñaït ñeán ñaõ
ñöôïc muùc nôi moät naêng löïc xaùc theå coù
nhöõng ñaëc thuø rieâng, vaø naêng löïc xaùc
theå aáy ñaõ böôùc vaøo nhöõng quan heä
thaân thích, baïn beø, tình yeâu rieâng tö ñoái
vôùi töøng ngöôøi. Taát caû ñeàu phuïc sinh,
tröø ra nhöõng gì ôû beân kia tình yeâu, tröø söï
ích kyû vaø toäi loãi. Do ñoù toâi coù theå keát
luaän baèng moät coâng thöùc toùm goïn taát
caû: söï soáng vónh cöûu laø söï tröôøng toàn
thieâng lieâng, ñöôïc thaàn hoùa cuûa toaøn
theå con ngöôøi vaø cuûa toaøn theå vuõ truï.
MAËT TRAÙI CUÛA SÖÏ THAÀN HOÙA
: HOÛA NGUÏC

Ngöôøi kitoâ höõu caûm thaáy khoù chòu,

neáu khoâng muoán noùi laø böïc mình, khi
ñoái maët vôùi caùi giaùo lyù goïi laø hoûa
nguïc, ñeán noãi thöïc teá hoï khoâng muoán
nhaéc ñeán nöõa, tröø khi baát khaû khaùng.
Thaø im laëng coøn hôn laø ñöa ra nhöõng giaûi
thích coù theå khieán nhöõng hieåu laàm dai
daúng laâu ñôøi keùo daøi theâm nöõa. Im
laëng laø phaûi leõ, neáu khoâng theå giuùp
ngöôøi khaùc hieåu raèng chæ caàn ñôn giaûn
phuû nhaän hoûa nguïc maø thoâi cuõng vónh
vieãn ñöa ñeán, neáu khoâng ñöa ñeán choã
phuû nhaän Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, thì ít
ra cuõng ñöa ñeán choã xuyeân taïc Thieân
Chuùa, con ngöôøi vaø tình yeâu.
ÔÛ ñaây toâi ñöa ra moät ñieàu, thoaït
tieân, coù veû laø moät nghòch lyù maïnh.
Nhöng thöïc ra phaûi ñöông ñaàu vôùi nghòch
lyù naøy : quan heä chaët cheõ giöõa tình yeâu
vaø hoûa nguïc. Neáu coù thôøi giôø khai trieån
chi tieát nghòch lyù naøy, ta seõ coù theå
chöùng minh raèng vieäc coù theå coù aùn
hoûa nguïc- toâi noùi coù theå coù
(eùventualiteù) chöù khoâng phaûi coù thöïc
(reùaliteù), vì khoâng theå xaùc quyeát aùn
hoûa nguïc (damnation) laø moät thöïc taïi-
caàn thieát neáu muoán hieåu :
- maàu nhieäm ôn goïi chuùng ta soáng
vónh cöûu Söï Soáng Thieân Chuùa (dó nhieân
laø ngoaøi maàu nhieäm söï thaàn hoùa cuûa
chuùng ta, vieäc coù theå coù aùn hoûa nguïc
laø moät phi lyù);
- taàm quan troïng cuûa tình yeâu (ñaây
laø tình yeâu Thieân Chuùa daønh cho chuùng
ta hoaëc tình yeâu cuûa chuùng ta, do Ngaøi
ban, ñoái vôùi Ngaøi);
- chieàu kích tuyeät ñoái cuûa nhöõng
haønh vi maø töï do cuûa chuùng ta ñaët vaøo
thôøi gian, vaäy ñaây laø chính thôøi gian ñöôïc
ban cho chuùng ta ñeå ñöa ra caùc haønh vi
aáy;
- baûn chaát ñích thöïc cuûa hy voïng vaø
nhôø ñaâu noù ñöôïc lieân keát, maø vaãn
khaùc bieät, vôùi nhöõng mong öôùc khaùc
nhau cuûa con ngöôøi. Ñeå roài moät suy nieäm
veà hoûa nguïc phaûi ñöa ñeán moät baøi ca hy
voïng.

HOÛA NGUÏC TRONG KINH THAÙNH

Trong töø vöïng Kitoâ giaùo, chuùng ta noùi

ñeán nguïc toå toâng (enfers) vaø hoûa nguïc
(enfer). Chuùng ta noùi : Ñöùc Kitoâ xuoáng
nguïc toå toâng; vaø keû bò aùn phaït xuoáng
hoûa nguïc. Neáu cuøng laø moät töø ngöõ, thì
ñaây laø hai soá phaän khaùc nhau, neáu chæ
khaùc bieät töø-soá-ít vôùi töø-soá-nhieàu,
khoâng phaûi söï hy höõu tình côø cuõng
khoâng phaûi moät söï gaàn guõi tuøy yù. Traùi
laïi coù moät logic saâu xa vaø bieåu loä moät
chaân lyù troïng yeáu. Nguïc toå toâng hay
hoûa nguïc cuõng ñeàu laø vöông quoác cuûa
söï cheát. Khoâng coù Ñöùc Kitoâ, thì theá gian
chæ coù moät hoûa nguïc duy nhaát vaø moät
caùi cheát duy nhaát, caùi cheát vónh cöûu,
caùi cheát coù ñaày quyeàn naêng, caùi cheát
cuûa höõu theå höõu haïn bò giam haõm trong
höõu-haïn-tính, coù theå goïi ñoù laø voøng-töû-
tính (cercle de la mortaliteù).
Sôû dó coù moät “caùi cheát thöù hai”,
noùi nhö saùch Khaûi Huyeàn (21,8), khaùc vôùi
caùi cheát thöù nhaát vaø chuùng ta goïi caùi
cheát thöù hai naøy laø hoûa nguïc, chính vì
Ñöùc Kitoâ, qua caùi cheát cuûa Ngaøi, ñaõ beû
gaõy söï thoáng trò cuûa söï cheát. Chính vì
Ñöùc Kitoâ ñaõ xuoáng nguïc toå toâng, vì
nguïc toå toâng khoâng coøn laø hoûa nguïc
nöõa vaø vì coù hai caùi cheát.
Chöõ “enfers”, ôû soá nhieàu, laø dòch
chöõ “sheùol” tieáng Do Thaùi, chöõ naøy
töông ñöông vôùi chöõ “Hadeøs” cuûa tieáng
Hy Laïp (ñuùng ra laø Aideøs, nghóa laø nôi
maø ta khoâng thaáy gì caû). Ñoái vôùi ngöôøi
Do Thaùi, “sheùol” laø ñieåm heïn cuûa taát
caû nhöõng ngöôøi vaãn coøn soáng (vivants).
Nhö nhöõng daân toäc khaùc, hoï möôøng
töôïng söï soáng beân kia caùi cheát (survie)
nhö moät caùi boùng hieän höõu, khoâng coù
giaù trò, khoâng coù nieàm vui, moät caùi gì
ñoù gaàn guõi vôùi hö voâ hôn laø gaàn guõi
vôùi hieän höõu. “Sheùol” laø moät “vuøng
ñaát beân döôùi maët ñaát cuûa chuùng ta,
moät nôi toái taêm, moät nôi buïi ñaát vaø
buøn nhô, nôi nhöõng ngöôøi cheát traàn
truoàng ñi xuoáng vaø khoâng trôû laïi, nôi
gaëp laïi cha oâng (ñuùng hôn nöõa : nôi cuøng
naèm nguû vôùi cha oâng) vaø laø nôi ngöôøi
ta soáng moät cuoäc soáng xanh xao, ít coù
boùng maùt, cuoäc soáng chaúng ai ham
muoán, vaéng boùng Thieân Chuùa”. “Sheùol”
hoaëc “hadeøs” hoaëc nguïc toå toâng laø nhö
theá.
Noùi Ñöùc Kitoâ ñaõ xuoáng nguïc toå
toâng (moät tín ñieàu cuûa kinh Tin Kính), laø
tröôùc heát noùi raèng Ngaøi ñaõ cheát thaät.
Vaø neáu Thieân Chuùa, khi cho Ngaøi phuïc
sinh, ñaõ giaûi thoaùt Ngaøi khoûi “sheùol”, nhö
thaùnh Pheâroâ noùi, thì tröôùc heát Thieân
Chuùa ñaõ phaûi nhaän chìm Ngaøi xuoáng ñoù
ñaõ. Ngaøi ñaõ kinh qua caùi coâ ñôn cuûa söï
cheát, söï coâ ñôn thöïc söï coâ ñôn, söï coâ ñôn
maø moïi söï coâ ñôn khaùc cuûa theá gian
naøy chæ laø söï gaàn guõi vôùi noù maø thoâi;
Ngaøi ñaõ kinh qua söï coâ quaïnh, bò boû rôi
hoaøn toaøn.

HOÛA NGUÏC CUÛA COÂ ÑÔN TUYEÄT

ÑOÁI

Thaûm kòch cuoäc soáng cuûa chuùng ta,

chính laø, cô baûn nhaát, con ngöôøi coâ ñôn,
coâ ñôn nôi saâu thaúm nhaát cuûa mình.
Nhöng khoâng chòu ñöïng ñöôïc noãi coâ ñôn,
con ngöôøi che daáu, nguïy trang noù ñi. Bôûi vì
sôû dó con ngöôøi coâ ñôn, khoâng phaûi ñöôïc
taùc thaønh ñeå maø chòu coâ ñôn. Cuõng nhö
Thieân Chuùa Ñaáng laø Ba Ngoâi, moät coäng
ñoaøn goàm ba Ngoâi Vò, con ngöôøi laø moät
höõu theå-cuøng-vôùi (eâtre-avec), moät toàn
taïi-cuøng-vôùi. Neáu caùc baïn gaïch boû chöõ
“avec” (cuøng-vôùi), thì haàu nhö phaûi gaïch
boû chöõ “eâtre” (höõu theå). Phaûi toàn taïi
cuøng vôùi keû khaùc hoaëc nhöõng keû khaùc,
vaø hieän höõu moät mình, laø maâu thuaãn.
Chæ moät mình noãi lo sôï phaûi coâ ñôn, luoân
luoân töông ñoái, ôû ñôøi naøy thoâi cuõng ñuû
cho chuùng ta moät yù nieäm mô hoà veà söï
coâ ñôn cuûa caùi cheát laø gì roài.
Ratzinger gôïi ra “ñöùa beù phaûi baêng
qua khu röøng vaéng moät mình vaøo ban
ñeâm. Noù sôï, duø ngöôøi ta ñaõ chæ cho noù
caùch chieán thaéng söï sôï haõi hieäu quaû
nhaát, laø hoaøn toaøn chaúng coù gì phaûi sôï.
Luùc noù ôû moät mình trong ñeâm toái vaø
bieát coâ ñôn thöïc söï laø gì roài, söï sôï haõi
noåi leân, sôï thöïc söï, khoâng phaûi sôï caùi gì
ñoù, nhöng laø söï sôï haõi nôi baûn thaân (en
soi). Sö sôï haõi tröôùc moät vaät gì ñoù, töï
noù, chaúng coù gì ñaùng ngaïi, coù theå deïp
boû ñöôïc, chæ caàn deïp boû vaät gaây ra noãi
sôï haõi. Neáu ta sôï moät con choù döõ, moïi
thöù seõ ñaâu vaøo ñoù neáu ta taán coâng
con choù.”
Söï sôï haõi do coâ ñôn gaây ra, hoaøn
toaøn khaùc haún; saâu xa hôn nhieàu. Ñaây
khoâng coøn laø moät moái ñe doïa beân
ngoaøi coù theå voâ hieäu hoùa ñöôïc. Chaúng
coù gì maø voâ hieäu hoùa, vì ñaây lieân can
ñeán söï hieän höõu cuûa chuùng ta, ñeán söï
maâu thuaãn cuûa söï hieän höõu chuùng ta.
 Noãi lo sôï coâ ñôn chæ coù theå thaéng
vöôït nhôø söï hieän dieän cuûa moät keû yeâu
thöông ta : baøn tay cuûa ai ñoù, gioïng noùi
thaân thöông cuûa ai ñoù. ÔÛ theá gian naøy,
duø hoaøn caûnh chuùng ta theá naøo, duø
tuoåi taùc chuùng ta theá naøo, vaãn luoân coù
theå coù moät baøn tay, moät gioïng noùi, moät
keû thaân thöông. Nhöng moät choán coâ ñôn
chaúng coù gioïng noùi naøo loït vaøo, chaúng
coù baøn tay naøo vôùi tôùi, ñoù chính laø söï
coâ ñôn tuyeät ñoái, coâ ñôn cuûa keû khoâng
phaûi ñöôïc taùc thaønh ñeå chòu coâ ñôn maø
phaûi chòu coâ ñôn vónh vieãn. Noãi coâ ñôn
vaø noãi lo sôï naøy chuùng ta goïi ù laø “hoûa
nguïc”.
Trong vaên chöông, kòch ngheä vaø ñieän
aûnh, nhieàu ngöôøi ñöông thôøi ñaõ laøm noåi
baät chuû ñeà coâ ñôn naøy. Caùc baïn haõy
nghó ñeán nhöõng cuoán phim cuûa Antonioni :
taát caû caùc cuoäc gaëp gôõ ñeàu hôøi hôït,
ôû theá gian naøy chaúng ai ñöôïc pheùp gaëp
gôõ caùi saâu thaúm cuûa keû khaùc. Khoâng
theå coù söï caûm thoâng ñích thöïc trong tình
ñoàng chí, tình baïn vaø tình yeâu. Moïi gaëp
gôõ, beà ngoaøi thaät ñeïp ñeõ, chæ laøm
laéng dòu veát thöông coâ ñôn khoâng theå
chöõa laønh. Nôi ñoù coù moät söï bi quan ñen
toái, nhö theá coù nghóa laø con ngöôøi mang
hoûa nguïc trong mình, vaø seõ laø moät ñieàu
khuûng khieáp neáu baùm víu vaøo baát kyø
thöù gì ñeå thoaùt thaân, coù khi ta töôûng laø
thoaùt ñöôïc, nhöng thöïc teá chaúng heà
thoaùt khoûi.
 Söï coâ ñôn trong suoát cuoäc ñôøi coù laø
gì ñi nöõa, vaãn coù moät noãi coâ ñôn khoâng
thoaùt khoûi, noãi coâ ñôn cuûa caùi cheát.
Ngöôøi ta luoân luoân cheát moät mình. Söï
cheát laø moät caùnh cöûa, chæ vöôït qua
trong söï coâ ñôn. Vaø moïi sôï haõi ôû theá
gian thöïc ra laø sôï haõi noãi coâ ñôn ñoù. Vì
theá Cöïu Öôùc chæ coù moät chöõ duy nhaát
chæ hoûa nguïc vaø söï cheát, chöõ “sheùol”.
Söï cheát laø söï coâ ñôn, coù theá thoâi. Maø
chuùng ta tin raèng Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ
cheát. Hoûa nguïc laø söï coâ ñôn maø tình
yeâu khoâng theå xaâm nhaäp ñöôïc nöõa. Maø
chuùng ta tin raèng Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ
xuoáng nguïc toå toâng. Neáu Ngaøi ñaõ vöôït
qua caùnh cöûa coâ ñôn cuoái cuøng cuûa
chuùng ta, neáu Ngaøi ñaõ vaøo nôi vöïc saâu
coâ quaïnh hoaøn toaøn cuûa chuùng ta, thì
phaûi noùi raèng nôi maø chuùng ta baûo raèng
chaúng coù baøn tay naøo, gioïng noùi naøo,
tieáng thaân thöông naøo, giôø ñaây coù Ñöùc
Gieâsu Kitoâ. Hoûa nguïc, tröôùc ñaây ñoàng
nhaát vôùi söï cheát, ñaõ ñöôïc vöôït qua.
Noùi caùch khaùc, söï cheát, tröôùc ñaây
laø hoûa nguïc, khoâng coøn laø hoûa nguïc
nöõa. Nôi troïng taâm cuûa söï cheát, coù söï
soáng : Ñöùc Gieâsu Kitoâ, chính laø söï soáng,
laø Keû Thaân Thöông tuyeät ñoái, nghóa laø
khoâng theå laø keû naøo ñoù xa laï, khoâng
phaûi laø moät ngoâi thöù ba (maø ta noùi
ñeán) nhöng chính laø keû ñang noùi vôùi ta
vaø laø keû ta ñang noùi vôùi.
Töø daïo aáy, hoûa nguïc laø chuyeän
khaùc. Laø moät “caùi cheát thöù hai”, khoâng
phaûi laø moät caùi cheát khoâng maø thoâi,
nhöng laø moät caùi cheát coù theå coù cho
nhöõng keû khom xuoáng chính mình, trong söï
ích kyû, ñeán noãi hoï khoâng theå môû ra cho
tình yeâu ñöôïc nöõa. Neáu coù moät baøn tay
giô ra, hoï khoâng nhìn thaáy; neáu coù moät
gioïng noùi caát leân, hoï chaúng nghe thaáy;
neáu coù moät ngöôøi thöù hai ñeán vôùi hoï,
hoï cho ñoù laø moät keû thöù ba xa laï, noùi
cho thöïc saùt nghóa - ôû ñaây phaûi caân
nhaéc caùc töø ngöõ, chuùng raát naëng neà -,
hoï xa laï vôùi heát moïi söï; noùi theo kieåu
noùi hieän ñaïi, hoï bò tha hoùa.
Duø sao, Cöïu Öôùc cuõng ñaõ linh caûm
coù moät khaùc bieät giöõa söï cheát vaø hoûa
nguïc. Ngöôøi Do Thaùi chæ coù moät chöõ
chæ cho caû hai, nhöng hoï nhaân taêng soá
hình aûnh vaø so saùnh ñeå dieãn taû caùi
cheát cuûa keû ích kyû chai lyø, caùi cheát cuûa
keû ñaõ trôû neân söï ích kyû hoaøn toaøn :
nhöõng hình aûnh chòu löûa thieâu ñoát, söï
taøn phaù trong thung luõng Geùhenne, caûnh
coân truøng luùc nhuùc dieãn taû söï voâ sinh
vaø caèn coãi, thöù voâ giaù trò ñaùng vöùt
boû, huûy dieät, vaân vaân. Hoï ñaõ vöùt boû,
qua söï nhaân taêng hình aûnh naøy, nhöõng cô
sôû cuûa caùi maø sau naøy Giaùo Hoäi seõ
ñònh nghóa döùt khoaùt, ôû maët tö töôûng
coù suy tö. Ñoù laø ñieàu Giaùo Hoäi ñöa ra töø
ñoaïn Kinh Thaùnh ñaày hình aûnh naøy, tín
ñieàu maø chuùng ta phaûi trieån khai. Ñöøng
vöùt qua cöûa soå nhöõng hình aûnh naøy
baèng caùch cho raèng ñoù laø thöù aáu tró,
maø cuõng ñöøng sa laày vaøo ñoù. Vaø, töø
nhöõng bieåu-kieän tín lyù Giaùo Hoäi ñöa ra,
chuùng ta phaûi hoaøn toaøn suy nghó moät
caùch thoâng minh hôïp lyù.

SUY TÖ THAÀN HOÏC

Ngöôøi kitoâ höõu phaûi coá gaéng tìm

hieåu Kinh Thaùnh (Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc)
cho ñuùng, khoâng ñöôïc theo chuû nghóa
chính thoáng (fondamen-taliste), nghóa laø
baèng loøng vôùi vieäc ñoïc hieåu Phuùc AÂm
theo nghóa saùt töøng chöõ. Khoâng ñöôïc
pheùp soaïn ra nhöõng ñoaïn choïn loïc, caùi gì
öng yù thì giöõ laïi vaø caùi gì phieàn phöùc goø
boù thì boû ñi. Söï suy tö thaàn hoïc phaûi baét
ñaàu töø heát thaûy moïi baûn vaên Kinh
Thaùnh, keå caû nhöõng ñoaïn khoù nhaát.
Coù theå coù hoûa nguïc : ñieàu kieän
cuûa söï cao quyù cuûa töï do chuùng ta
Chuùng ta haõy nhaéc laïi moät laàn nöõa,
ñieàu coát yeáu nôi Kitoâ giaùo chính laø maïc
khaûi cuûa moät Thieân Chuùa chæ laø tình
yeâu. Nhöng haõy laäp töùc theâm vaøo, vaø
ñöøng voäi khoe khoang raèng mình ñaõ bieát
tình yeâu laø gì roài, khi tình yeâu aáy ñöôïc
soáng bôûi Höõu Theå voâ taän. Theo toâi
nghó, phaûi maát caû moät ñôøi, vaø moät ñôøi
giaøu kinh nghieäm, môùi hieåu ñöôïc chuùt gì
ñoù veà tình yeâu laø gì, vaø tình yeâu bao
haøm caùi gì. Duø sao, neáu coù moät ñieåm
naøo ñoù giaùo lyù Kitoâ giaùo coù veû chaúng
lieân quan gì ñeán tình yeâu hoaëc noùi ngöôïc
laïi vôùi tình yeâu hoaëc khoâng phaûi laø ñieàu
kieän hay heä quaû cuûa tình yeâu, ta coù
quyeàn baùc boû ñieåm ñoù.
Nhöng ñieàu khoâng theå coù (vì laø Kitoâ
höõu), laø tin raèng khoâng theå coù moät
ñieåm gì ñoù trong giaùo lyù Kitoâ giaùo
khoâng dính daùng gì ñeán tình yeâu. Vaø moïi
suy tö thaàn hoïc coát ôû choã yù thöùc moái
quan heä loâgíc giöõa tình yeâu vaø moãi moät
ñieåm cuûa giaùo lyù.
Môùi xeùt qua, neáu Thieân Chuùa laø tình
yeâu, khoâng theå coù hoûa nguïc. Laø Kitoâ
höõu, khoâng phaûi tröôùc heát laø tin coù
hoûa nguïc, nhöng laø tin vaøo Ñöùc Kitoâ vaø
hy voïng, neáu coù vaán ñeà ñaët ra, raèng
khoâng theå coù hoûa nguïc cho con ngöôøi.
Toâi löu yù ngay - vaø raát quan troïng - raèng
neáu ai ñoù noùi raèng coù hoûa nguïc, thì
ngöôøi ñoù töï cho mình coù ñöôïc moät thoâng
tin maø caùc kitoâ höõu khoâng heà coù.
Hoûa nguïc khoâng hieän höõu nhö ôû
trung taâm vuøng Guadeloupe coù moät nuùi
löûa teân laø Soufrieøre. Söï suy tö töø nhöõng
hình aûnh cuûa Kinh Thaùnh ñöa ta ñeán choã
nhaän thöùc hoûa nguïc khoâng phaûi nhö
moät nôi choán (vaäy khoâng ñöôïc noùi coù
hay khoâng coù hoûa nguïc) nhöng nhö moät
tình traïng, moät tình huoáng. Neáu coù gì
maäp môø, thay vì noùi “hoûa nguïc”, ta haõy
noùi “bò keát aùn”, “tình traïng bò keát aùn”.
Chæ coù hoûa nguïc neáu coù nhöõng keû bò
keát aùn. Khoâng coù hoûa nguïc naøo hieän
höõu ñoäc laäp vôùi tình traïng bò keát aùn.
Maø chuùng ta khoâng bieát coù nhöõng
keû bò keát aùn hay khoâng. Ñöøng coù xin
Thieân Chuùa cho chuùng ta bieát ñieàu naøy !
Vaø chuùng ta hy voïng, chuùng ta khoâng theå
khoâng hy voïng laø seõ khoâng coù. Ñoâi khi
ta coù aán töôïng raèng nhöõng ngöôøi, buoàn
phieàn vì khoâng theå quaû quyeát coù
nhöõng keû bò keát aùn, heát söùc muoán coù
nhöõng keû nhö theá. Ngöôøi ta ñaõ chuyeån
ñeán toâi nhöõng maûnh giaáy, nhaân danh
thaùnh Augustino, thaùnh Jean Chrysostome,
thaùnh Irene, quaû quyeát truyeàn thoáng Kitoâ
giaùo cho raèng con soá nhöõng ngöôøi ñöôïc
choïn ít hôn nhöõng ngöôøi bò keát aùn. Keå
cuõng laï ! Toâi thuù nhaän vôùi caùc baïn
raèng toâi ñaõ khoù giöõ bình tónh.
Neáu toâi caàu nguyeän cho heát moïi
ngöôøi khoâng tröø ai, keå caû Giuña, keå caû
nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây laø nhöõng con
quaùi vaät ngay tröôùc maët vuõ truï, Hitler
hoaëc Staline (vaø chaúng coù ai baét buoäc
toâi ñöøng caàu nguyeän cho hoï), chính vì toâi
hy voïng hoï ñöôïc roãi. Neáu khoâng hy voïng
nhö theá, toâi seõ khoâng caàu nguyeän. Ñoù
laø vieäc tröôùc heát : tin vaøo Thieân Chuùa
Ñaáng chæ laø tình yeâu vaø hy voïng söï cöùu
ñoä phoå quaùt (phuïng vuï Thaùnh Theå noùi
roõ : “Daâng cuûa leã cuûa toaøn theå Giaùo
Hoäi ñeå theá gian ñöôïc ôn cöùu ñoä”).
Nhöng nieàm tin vaø hy voïng naøy roõ
raøng aùm chæ raèng tình yeâu daønh cho
loaøi ngöôøi phaûi laø moät tình yeâu nghieâm
tuùc. Moät tình yeâu nghieâm tuùc laø gì? Laø
moät tình yeâu khoâng ñeø beïp töï do con
ngöôøi, nhöng thieát laäp töï do aáy. Khoâng
phaûi laø tình yeâu, neáu noù chi phoái töï do
ñeå coù ñöôïc söï hoã töông. Dó nhieân, ñoái
vôùi con caùi caùc baïn, khi chuùng coøn nhoû,
caùc baïn coù ñöôïc söï hoã töông. Moät caùi
vuoát ve, moät nuï hoân sau moät côn giaän
hôøn ! Nhöng, chuùng laø nhöõng ñöùa beù !
Thieân Chuùa khoâng xöû vôùi chuùng ta nhö
con nít. Tình yeâu khoâng coøn laø tình yeâu
nöõa neáu Ngaøi noùi : Ta seõ buoäc con cuoái
cuøng roài cuõng phaûi yeâu Ta. Ngöôøi ta
khoâng theå baét buoäc ai yeâu. EÙp buoäc
yeâu, khoâng phaûi laø yeâu.
Trong moät cuoán saùch raát hay, Jean
Lacroix coù vieát moät caâu, coù leõ laø moät
trong nhöõng caâu saâu saéc nhaát trong
nhöõng naêm gaàn ñaây : “Yeâu, laø höùa vaø
quyeát taâm khoâng bao giôø duøng caùc
phöông tieän quyeàn löïc ñoái vôùi ngöôøi mình
yeâu. Khöôùc töø moïi quyeàn löïc, chính laø
cam chòu söï khöôùc töø, söï khoâng hieåu
bieát vaø söï baát trung.” Coù nhieàu söùc
maïnh luoân ñöôïc ít nhieàu duøng ñeán trong
tình yeâu loaøi ngöôøi, töø söùc eùp cuûa söï
quyeán ruõ coù daùng veû voâ haïi ñeán baïo
löïc ñeâ heøn. Laøm daùng, nònh bôï, noùi doái
laø nhöõng con saâu aån mình trong nhöõng
traùi caây töôi ñeïp ngöôøi ta ñem bieáu. Vaø
coù ñuû hình thöùc cöôõng hieáp ñöôïc nguïy
trang hoaëc khoâng ñuôïc nguïy trang.
 Nôi Thieân Chuùa khoâng coù nhöõng thöù
ñoù : nôi Ngaøi, tình yeâu chæ laø tình yeâu,
vaäy ñoù laø moät tình yeâu tuyeät ñoái
khoâng duøng söùc maïnh. Tình yeâu cuûa
Ngaøi thöïc söï ñöôïc trao ban, vaø ñieàu ñoù
bao haøm raèng tình yeâu aáy trôû thaønh
moät tình yeâu ñöôïc ñoùn nhaän. Ai daùm
baûo ñaûm raèng tình yeâu thöïc söï ñöôïc trao
ban, ñöôïc daâng hieán, seõ khoâng bao giôø
laø moät tình yeâu bò töø choái moät caùch töï
do? Neáu caùc baïn cho raèng coù ñöôïc söï
baûo ñaûm aáy, thì seõ khoâng coù tình yeâu
nöõa. Bôûi vì caùc baïn khoâng theå tìm ñöôïc
söï baûo ñaûm naøy ôû ñaâu khaùc ngoaøi
vieäc duøng söùc maïnh. Söï baûo ñaûm duy
nhaát khaû höõu, chính laø Thieân Chuùa
khoâng buoäc chuùng ta yeâu Ngaøi !
Thöïc teá, khöôùc töø tình yeâu laø moät
ñieàu gì ñoù thöïc söï gaây söûng soát. Ñoù laø
giôùi haïn cuûa caùi coù theå nghó ra. Hoaëc,
neáu caùc baïn muoán, chæ coù theå nghó
ñieàu ñoù nhö moät giôùi haïn. Traùi laïi, ôû
beân kia caùi coù theå nghó ra, ôû beân kia
moïi giôùi haïn, chính laø Thieân Chuùa coù
theå ngöøng yeâu. Khoâng coù nhöõng ngöôøi
ít ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông. Nhöng töï
do con ngöôøi - caùi laøm neân söï cao quyù
cuûa con ngöôøi - laø töï do ñeán noãi tình yeâu
daâng hieán voâ ñieàu kieän coù theå bò
khöôùc töø voâ ñieàu kieän.
Neáu caùc baïn cho raèng khoâng theå coù
chuyeän con ngöôøi ñi ñeán choã ích kyû coá
yù vaø ngoan coá heát choã noùi, laø caùc baïn
haï giaù con ngöôøi, cho raèng con ngöôøi ít
nhieàu, nhö Sartre noùi, gioáng nhö nhöõng con
buùp beâ trong tay caùc vò thaàn. Töø ñoù caùc
baïn ñi ñeán choã töôûng töôïng ra moät vò
thaàn vöøa taïo ra, thieát laäp ra töï do, vaø
vöøa laøm cho töï do aáy teâ cöùng, nhaøo
naën noù tuøy yù, nhö theá thaø khoâng coù
coøn hôn. Khi ta thöïc söï tin söï cao quyù cuûa
con ngöôøi, ta cuõng tin raèng coù theå coù
hoûa nguïc, xem ñoù nhö söï khöôùc töø tình
yeâu, nôi chính caáu truùc cuûa töï do. Vieäc
coù theå coù hoûa nguïc laø moät yeáu toá
caáu thaønh neân töï do khaû-thaàn hoùa cuûa
chuùng ta.
Ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi chính xaùc laø
ñieàu ñoù : söï cao caû cuûa Thieân Chuùa, söï
thaùnh thieän cuûa Thieân Chuùa, söï thuaàn
khieát tình yeâu cuûa Thieân Chuùa khoâng cho
pheùp Ngaøi duøng quyeàn löïc naøo ñoù ñeå
eùp buoäc chuùng ta yeâu meán Ngaøi, söï cao
quyù cuûa con ngöôøi, söï cao quyù cuûa töï do
con ngöôøi aùm chæ raèng aùn hoûa nguïc roõ
reät nhö moät söï kieän coù theå coù thöïc nôi
saâu thaúm nhaát cuûa con ngöôøi. Chæ coù
theá thoâi, nhöng theá laø ñi xa roài !
Hoûa nguïc cuûa Thieân Chuùa
ÔÛ ñaây toâi muoán trích daãn moät caâu
cuûa Kierkegaard vaø moät caâu cuûa Nietzche
: ñaây laø hai oâng khoång loà cuûa tö töôûng
loaøi ngöôøi, moät Kitoâ höõu, moät khoâng
phaûi Kitoâ höõu. Kierkegaard, Kitoâ höõu, noùi
raèng “toäi phaïm ñeán Thaùnh Thaàn” maø
Phuùc AÂm noùi ñeán laø toäi “höôùng veà
söùc maïnh toái thöôïng cuûa mình”. Toäi aáy ra
sao? Khi con ngöôøi quyeát ñònh trieät tieâu
chính tình yeâu Thieân Chuùa daønh cho mình.
Tình yeâu Thieân Chuùa, töï noù, khoâng theå
trieät tieâu, nhöng toâi coù khaû naêng trieät
tieâu noù ñoái vôùi toâi, nhö toâi trieät tieâu khí
oxy ñoái vôùi toâi (töï noù khoâng theå bò trieät
tieâu), neáu toâi khoâng thôû. AÙn hoûa nguïc
hoaëc toäi phaïm ñeán Thaùnh Thaàn (nhö
nhau), heä taïi ôû choã quyeát ñònh choái boû
raèng coù tình yeâu trong cuoäc ñôøi toâi. Töï
baûn chaát, laø töø choái ñöôïc yeâu !
Muoán coù aùn phaït, dó nhieân quyeát
ñònh naøy phaûi xuaát phaùt töø chính baûn
thaân. Hieån nhieân laø ta khoâng phaïm toäi
vôùi Thaùnh Thaàn - cöù cho laø toäi troïng ñi -
nhö ta ñi vaøo moät vuõng nöôùc hoaëc ngaõ
treân moät vóa heø. Maø ñaây laø moät ñieàu
coù theå coù, toâi nhaéc laïi, khoù maø nghó ra,
nhöng toâi khoâng theå loaïi boû maø ñoàng
thôøi khoâng laøm lu môø ñi caû Thieân Chuùa
caû con ngöôøi laãn tình yeâu. Ñaây chính laø
ñieàu Giaùo Hoäi khoâng muoán. Ngaøy naøo
ngöôøi ta hieåu ñöôïc Giaùo Hoäi coù yù töôûng
cao ñeïp bieát bao veà con ngöôøi vaø chaúng
tìm ôû ñaâu khaùc coù yù töôûng cao ñeïp aáy,
ngaøy ñoù hoï seõ bôùt nghieâm khaéc vôùi
Giaùo Hoäi, khoâng chaáp traùch nhöõng loãi
laàm, thieáu soùt vaø nhöõng dieãn ñaït vuïng
veà cuûa Giaùo Hoäi.
Caâu khaùc cuûa Nietzche : “Chính Thieân
Chuùa coù hoûa nguïc cuûa Ngaøi : tình yeâu
Ngaøi daønh cho loaøi ngöôøi.” Raát tieác oâng
ñaùnh maát ñi söï thaâm thuùy cuûa caâu naøy
baèng caùch theâm vaøo, ôû moät choã xa hôn
: “Nhöng sao laïi si meâ loaøi ngöôøi chöù?”
Caâu theâm naøy thaät dôû hôi nhöng roõ
raøng : thöïc ra phaûi choïn moät Thieân Chuùa
khoâng tình yeâu (chæ laø moät ngaãu thaàn)
hoaëc moät Thieân Chuùa tình yeâu maø cuõng
coù hoûa nguïc cuûa Ngaøi nöõa.
Hoaëc Thieân Chuùa chi phoái töï do
chuùng ta, duøng quyeàn löïc baét keû khaùc
yeâu mình, khi ñoù khoâng coù khaû naêng coù
hoûa nguïc cho caû Ngaøi laãn chuùng ta.
Hoaëc Ngaøi laø tình yeâu tuyeät ñoái thuaàn
tuùy, raát möïc toân troïng töï do chuùng ta,
vaø baát cöù giaù naøo khoâng ñoøi hoûi phaûi
coù tình yeâu ñaùp laïi. Caùc baïn haõy choïn :
neáu Thieân Chuùa laø tình yeâu, coù hoûa
nguïc laø ñieàu coù theå coù thöïc; coøn neáu
caùc baïn noùi khoâng coù hoûa nguïc, thì caùc
baïn haõy can ñaûm noùi raèng Thieân Chuùa
khoâng phaûi laø tình yeâu.
Dó nhieân ñeán ñöôïc ñaây roài, trí thoâng
minh do döï, nhö theå bò söõng sôø, bò töôùc
heát vuõ khí. Maø taïi sao, khi gôïi ra khaû
naêng ruøng rôïn naøy, chuùng ta chæ nghó
ñeán chuùng ta, maø ít nghó ñeán Ngaøi? Phaûi
hy voïng khoâng nhöõng cho loaøi ngöôøi maø
thoâi, nhöng tröôùc heát phaûi hy voïng cho
Ngaøi.
Chuùng ta phaûi ñoïc caùc baûn vaên
Phuùc AÂm döôùi aùnh saùng naøy. Khi Phuùc
AÂm coù veû noùi raèng Thieân Chuùa chòu
traùch nhieäm veà aùn hoûa nguïc cuûa loaøi
ngöôøi, chính Ngaøi ñoïc baûn aùn (Mt 13,41;
25,41), ñieàu ñoù coù nghóa laø Thieân Chuùa
khoâng theå laøm gì ñöôïc, neáu khoâng phaûi
laø ñau ñôùn tröôùc moät töï do kheùp kín ñoái
vôùi tình yeâu. Hình phaït khoâng ñeán töø phía
Thieân Chuùa, noù ñeán töø phía trong, nhö keû
kheùp caùnh cöûa cuûa mình laïi, vaø laäp töùc
khoâng coøn aùnh saùng maët trôøi nöõa.
Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa raèng haønh vi
saùng taïo, haønh vi vónh cöûu, khoâng theå
khoâng bao goàm caû khaû naêng coù hoûa
nguïc naøy; ñoù laø söï maïo hieåm lôùn cuûa
haønh vi saùng taïo.
Thöïc söï maø noùi, tín ñieàu hoûa nguïc
daïy chuùng ta moät thaùi ñoä taâm hoàn. Bôûi
vì chaúng tín ñieàu naøo hieän höõu ñeå thoûa
maõn tính hieáu kyø cuûa chuùng ta. Thieân
Chuùa chæ maïc khaûi vaø Giaùo Hoäi chæ
daïy nhöõng gì caàn thieát ñeå chuùng ta ñöôïc
moät thaùi ñoä taâm hoàn chaân thöïc vaø ñeå
haønh ñoäng cuûa chuùng ta laø moät haønh
ñoäng chaân thöïc. Thaùi ñoä taâm hoàn, giaù
trò tinh thaàn, maø tín ñieàu hoûa nguïc bao
haøm, laø nieàm hy voïng döôùi daïng lôøi caàu
nguyeän. Chuùng ta khoù coù theå vöôït qua
söï caêng thaúng giöõa moät nieàm tin vaøo
khaû naêng coù aùn hoûa nguïc vaø nieàm hy
voïng söï cöùu ñoä cuûa heát moïi ngöôøi. Söï
cöùu ñoä vónh cöûu cuûa chuùng ta, söï thaàn
hoùa cuûa chuùng ta, khoâng theå caàm chaéc
theo kieåu toaùn hoïc nhö 2 vôùi 2 laø 4; ñieàu
ñoù ñoàng thôøi ñöa chuùng ta ra khoûi Vöông
Quoác cuûa tình yeâu. Söï chaéc chaén cuûa
toâi, neáu ñaây thöïc söï laø tình yeâu (caùc
baïn haõy nghó ñeán kinh nghieäm caùc baïn
coù theå coù ñöôïc veà tình yeâu !), chæ coù
theå laø moät nieàm hy voïng. Moät söï chaéc
chaén nhöng döôùi daïng hy voïng vaø hy voïng
döôùi daïng lôøi caàu nguyeän.
Vieäc Ñöùc Kitoâ xuoáng nguïc toå toâng
laø moät ñieàu khoaûn cuûa kinh Tin Kính,
nhöng khaû naêng coù hoûa nguïc khoâng
phaûi laø ñieàu khoaûn trong ñoù. Taïi sao? Vì
taát caû caùc khoaûn trong kinh Tin Kính ñeàu
ñöôïc chæ ñaïo bôûi hai tieáng : “Credo in”, toâi
tin vaøo ... chöù khoâng phaûi toâi tin raèng.
“Tin vaøo” chæ coù theå ñöôïc theo sau bôûi
moät danh töø chæ ngöôøi : ta tin vaøo moät
ngöôøi naøo ñoù. Ñoù chính laø tieáng cuûa
tình yeâu : anh tin vaøo em, anh trao cho em
nieàm tin cuûa anh, anh yeâu em, anh phoù
thaùc nôi em, anh tin töôûng nôi em, anh giao
phoù anh nôi em. Kinh Tin Kính laø nieàm tin
vaøo Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn : caáu truùc
kinh Tin Kính laø caáu truùc cuûa Ba Ngoâi. Tin
vaøo hoûa nguïc hoaøn toaøn khoâng coù yù
nghóa gì. Ta tin raèng hoûa nguïc laø moät khaû
naêng coù theå coù (eùventualiteù). Noùi cho
ñuùng, ta tin vaøo Thieân Chuùa maø tình yeâu
Ngaøi chaúng coù gì ñoái khaùng khaû naêng
coù hoûa nguïc.
 LUYEÄN NGUÏC

Thaàn hoïc xaùc quyeát luyeän nguïc yeáu

hôn laø xaùc quyeát khaû naêng coù hoûa
nguïc. Nhöng toâi thuù nhaän raèng caù nhaân
toâi coù khuynh höôùng nghó raèng neáu
khoâng coù luyeän nguïc, thì cuõng phaûi ñaët
ra cho coù.

LUYEÄN NGUÏC CAÀN THIEÁT ÑEÅ

THAM DÖÏ SÖÏ SOÁNG CUÛA THIEÂN
CHUÙA

Chieàu saâu cuûa moät vöïc thaúm tyû leä

vôùi chieàu cao cuûa ngoïn nuùi. Neáu ngoïn
nuùi ba traêm thöôùc, thì vöïc thaúm töông
öùng cuõng ba traêm thöôùc. Neáu laø ngoïn
Hymalaya, vöïc thaúm töông öùng ñeán taän
maët nöôùc bieån laø 8882m. Chieàu cao cuûa
ngoïn nuùi Kitoâ giaùo bao nhieâu? Voâ taän,
khoâng theå ño ñöôïc. Vöïc thaúm töông öùng,
maët traùi cuûa choán naøy, khoâng coù ñaùy.
Neáu ôn goïi chuùng ta khoâng phaûi laø tham
döï vaøo söï soáng cuûa Thieân Chuùa, trôû
neân nhöõng vò thaàn (nhö taát caû caùc nhaø
huyeàn bí khoâng ngaïi noùi), thì seõ khoâng
coù hoûa nguïc. Vôùi moät giaû thieát nhö theá,
cuõng phaûi noùi raèng seõ cuõng khoâng coù
luyeän nguïc.
Neáu caùc baïn laø nhaø giaùo duïc, toâi
xin caùc baïn ñöøng noùi vôùi caùc em veà
hoûa nguïc vaø luyeän nguïc tröôùc khi chaéc
chaén raèng caùc em ñaõ tin raèng caùi coát
yeáu treân heát laø ôn goïi cuûa chuùng ta, soá
phaän daønh cho chuùng ta chính laø tham döï
söï soáng cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì, neáu
khoâng, moïi söï seõ phi lyù heát söùc, chaúng
coøn yù nghó gì nöõa, keå caû toäi nguyeân
toå.
Giaùo lyù daïy veà luyeän nguïc ñöôïc
thieát laäp treân ñieàu naøy : muoán ñöôïc keát
hôïp vôùi Thieân Chuùa trong moät coäng
ñoàng söï soáng, chuùng ta phaûi laø tình yeâu
hoaøn toaøn nhö chính Ngaøi laø tình yeâu
hoaøn toaøn. Khoâng moät nguyeân töû naøo,
khoâng moät haït buïi ích kyû naøo coù theå
xaâm nhaäp vaøo Thieân Chuùa. Chæ coù tình
yeâu môùi ñoàng hoùa ñöôïc vôùi tình yeâu.
Vaäy ai daùm nghó raèng ñeán giôø cheát mình
ôû trong traïng thaùi tình yeâu hoaøn haûo maø
nôi mình chaúng coøn maûy may ích kyû naøo?
Khoâng theå coù, tröø moät mình Ñöùc Trinh
Nöõ Maria.
Haún laø chaúng taïo vaät naøo coù theå
taïo ra moät haønh vi ôû döôùi theá naøy hoaøn
toaøn khoâng coù chuùt ích kyû naøo. Chuùt
caën baõ ích kyû naøy nhaát ñònh phaûi ñöôïc
taåy tröø, vì ñaây khoâng phaûi laø höôûng
moät haïnh phuùc töï nhieân maø thoâi, nhöng
ñaây laø tham döï vaøo Thieân Chuùa, tham döï
nhö chính Ngaøi töï taïi. Ñoù laø yù nghóa cuûa
luyeän nguïc. Chuùng ta haõy noùi, baèng
caùch chôi chöõ : muoán tình yeâu ñöôïc tieâu
thuï (consumeù), söï ích kyû phaûi bò thieâu
huûy (consumeù). Muoán tình yeâu ñöôïc tieâu
thuï nôi choán haïnh phuùc, söï ích kyû phaûi bò
thieâu huûy nôi aên naên tinh luyeän.
Neáu caùc baïn coù moät ñôøi soáng
thieâng lieâng ñích thöïc, neáu caùc baïn thöïc
söï soáng noäi taâm vôùi Chuùa, thì caùc baïn
bieát roõ raèng söï ích kyû khoâng chæ laø
nhöõng haønh vi roõ reät ñi ngöôïc vôùi tình
yeâu maø thoâi. Maø chính, nhö Claudel noùi,
“côn soát maõn tính” naøy côn soát co gaäp
xuoáng treân chính mình naøy coù saün noäi
taïi nôi moïi haønh vi cuûa chuùng ta, thaäm
chí, nhöõng haønh vi quaûng ñaïi nhaát, vaø
caùc haønh vi toäi loãi cuûa chuùng ta chæ laø
nhöõng ñieåm loä daïng cuûa noù maø thoâi.
Moät söï tinh luyeän nhö theá, ñuïng chaïm
tôùi caùi saâu thaúm cuûa höõu theå, khoâng
theå khoâng coù ñau ñôùn. Ñieàu quan troïng,
chính laø ruõ boû hoaøn toaøn chính mình ñeå
coù theå ñöôïc hoaøn toaøn daâng hieán cho
Thieân Chuùa. Maø ruõ boû chính mình, chính
laø ñau khoå. Söï ñau khoå trong hieän taïi ñaõ
baét ñaàu vieäc tinh loïc naøy. Vaø neáu ñau
khoå khoâng coù giaù trò tinh loïc naøy, thì noù
seõ chæ laø moät caùi voâ nghóa thuaàn tuùy,
moät noãi phaãn uaát. Vaäy ôû döôùi theá naøy
ñaõ coù moät luyeän nguïc roài. Nhöng ñau
khoå hieän taïi phaûi ñöôïc hoaøn taát beân kia
caùi cheát moät caùch bí nhieäm (vaû laïi, veà
ñieàu naøy, Giaùo Hoäi raát tieát ñoä) nhöng
chaéc chaén.
Chaúng coù gì ngaïc nhieân khi Truyeàn
Thoáng so saùnh söï ñau ñôùn tinh luyeän naøy
nhö moät ngoïn löûa. Luyeän nguïc coù nghóa
laø tinh luyeän. Thöïc ra, cuõng chính ngoïn
löûa thieâu ñoát nôi hoûa nguïc tinh loïc nôi
luyeän nguïc, nung naáu haïnh phuùc treân
trôøi. Thieân Chuùa khoâng thay ñoåi, ngoïn
löûa tình yeâu luoân luoân vaãn theá. Chính
chuùng ta môùi khaùc bieät tröôùc tình yeâu
baát bieán vaø voâ taän : neáu chuùng ta
hoaøn toaøn ñoái nghòch vôùi tình yeâu, ngoïn
löûa cuûa Thieân Chuùa haønh haï chuùng ta;
neáu chuùng ta coù khaû naêng tinh luyeän
ñöôïc, ngoïn löûa naøy tinh luyeän chuùng ta;
vaø neáu chuùng ta ñöôïc keát hôïp vôùi Thieân
Chuùa, ngoïn löûa naøy khieán chuùng ta haïnh
phuùc.

LUYEÄN NGUÏC - TÌNH YEÂU TINH

LOÏC

Luyeän nguïc, nhö vaäy, khoâng phaûi laø

moät ñau khoå bò aùp ñaët, vaø ngöôøi ta daõy
duïa voâ ích. Phaûi hieåu ñoù nhö moät ñau
khoå töï nguyeän gaùnh chòu khi, ñöùng tröôùc
söï thaùnh thieän choùi loøa cuûa Thieân
Chuùa, ngöôøi ta chæ caûm thaáy gheâ tôûm
cho chính mình. Söï gheâ tôûm veà chính mình
tröôùc tình yeâu laø söï aên naên. Söï aên naên
naøy, laø moät cöôøng ñoä tình yeâu muoán
chuoäc laïi söï thaáp heøn trong quaù khöù :
ngöôøi ta hieåu raèng noù naûy sinh töï phaùt
trong con ngöôøi, khi aùnh saùng Thieân Chuùa
xaâm chieám con ngöôøi, ñaët con ngöôøi ra
tröôùc nhöõng gì con ngöôøi ñaõ laøm. Coù
theå noùi, ñoù laø baûng toång keát soáng
ñoäng veà toaøn boä lòch söû hieän höõu cuûa
con ngöôøi.
Nhö vaäy luyeän nguïc laø moät ñau khoå
töï nguyeän, ta khoâng muoán thoaùt khoûi ñeå
ñöôïc gì ôû theá gian naøy, vaø ñoàng thôøi ñau
khoå aáy laø moät nieàm vui. Phaûi noùi ñeán
nieàm vui luyeän nguïc ! Trong moät khaûo
luaän raát hay, thaùnh nöõ Catherine de
Geânes vieát, “chaúng coù gì, tröø nieàm vui
Nöôùc Trôøi, saùnh ñöôïc vôùi nieàm vui luyeän
nguïc, bôûi vì ta caøng bò thieâu ñoát bôûi löûa
meán tinh loïc, ta caøng caûm thaáy, ta caøng
thaáy mình phaûi trôû neân tinh tuyeàn vaø
coù khaû naêng vaøo nôi Thieân Chuùa.” Hôi
gioáng nhö moät thanh saét phuû ñaày ræ seùt
ñöôïc chaø boùng bôûi giaáy nhaùm. Neáu coù
yù thöùc, thanh saét aáy phaûi caûm thaáy ñau
ñôùn do vieäc chaø xaùt, nhöng noù seõ vui
möøng vì thaáy ræ seùt cuûa chính noù bò
troùc ra vaø tan ñi.
“Khi ta ñöôïc ñaët nôi coù tình yeâu, ta
chæ muoán yeâu. Ñau khoå chính laø nhaän
thaáy mình khoâng hoaøn toaøn coù khaû
naêng ñeå yeâu. ÔÛ döôùi theá naøy, trong
chuùng ta coù moät khôûi ñaàu luyeän nguïc,
khi chuùng ta caûm thaáy noãi ñau ray röùt
nhaát trong moïi noãi ñau, ñoù chính laø luùc
chuùng ta noùi vôùi ngöôøi thaân thöông nhaát
raèng ta yeâu ngöôøi ñoù, tuyeät ñoái khoâng
phaûi nhö theá, bôûi vì chuùng ta yeâu chuùng
ta coøn hôn nöõa, chuùng ta thích chuùng ta
hôn ngöôøi ñoù.” Thaät ñaùng khoùc bôûi vì ta
nhaän ra raèng khi noùi : anh yeâu em, ta
khoâng bao giôø chaân thaønh hoaøn toaøn.
Chæ chaân thaønh moät möùc ñoä naøo ñoù
thoâi, vaø laém khi, toâi daùm noùi : luoân
luoân raát ít, ngöôøi kia laø moät phöông tieän
ñaëc bieät cho tình yeâu maø toâi mang laïi cho
chính toâi. Noãi ñau cuûa toâi, chính laø toâi
buoäc phaûi noùi, hoaøn toaøn tænh taùo,
raèng toâi khoâng coù khaû naêng yeâu ñích
thöïc.
“Luyeän nguïc laø chính noãi ñau ñoù,
nhöng ñöôïc cöôøng ñoä hoùa, ñöôïc ñöa ñeán
moät cöôøng ñoä raát maõnh lieät bôûi aùnh
saùng cuûa Thieân Chuùa, aùnh saùng giuùp ta
khaùm phaù söï voâ haïn cuûa Thieân Chuùa,
vöøa khaùm phaù ra söï tinh tuyeàn cuûa tình
yeâu chæ laø tình yeâu vaø khoái löôïng ích
kyû khoång loà trong baûng toång keát cuoäc
ñôøi chuùng ta.”
Luyeän nguïc, ñuùng ra, laø giôø chaân lyù,
khoaûnh khaéc chaân lyù. Feùneùlon
(Feùneùlon taøn nhaãn maø tröôøng phaùi
Maurras ñaõ muoán xem oâng nhö moät nhaø
vaên laõng maïn, trong luùc hoaøn toaøn khaùc
haún !) coù moät caâu ruøng rôïn : “Taát caû
nhöõng gì coøn thuoäc veà mình laø thuoäc
lónh vöïc luyeän nguïc.” Luùc cheát, caùi laø
cuûa toâi nhaát, laø chính toâi; coøn hôn
nhöõng thöù toâi coù nöõa, laø chính höõu theå
cuûa toâi vaø toâi caàn phaûi “taùch” ra khoûi
chính toâi ñeå neân gioáng Thieân Chuùa vaø
vaøo trong moät coäng ñoàng söï soáng vôùi
Ngaøi.
Khi toâi ôû nôi ñaàu giöôøng moät ngöôøi
vöøa truùt hôi thôû cuoái cuøng, khi khuoân
maët trôû laïi laëng leõ sau nhöõng côn co giaät
cuûa phuùt haáp hoái, toâi nghe nhöõng Kitoâ
höõu quanh toâi thoát leân vôùi nieàm tin :
xong roài, oâng ta söôùng thaät ! Toâi muoán
hoï noùi theá naøy hôn : cuoái cuøng oâng ta
ñaõ coù khaû naêng yeâu meán ! Bôûi vì haïnh
phuùc treân trôøi khoâng phaûi laø baát kyø
haïnh phuùc naøo, maø ñoù laø haïnh phuùc
yeâu meán nhö Thieân Chuùa yeâu meán,
khoâng coù chuùt gì quy veà mình, gaäp
xuoáng treân mình, chuù yù ñeán mình. Luyeän
nguïc laø caùi cuoái cuøng khieán chuùng ta
coù theå nhö Thieân Chuùa, moái quan heä
thuaàn tuùy vôùi Keû Khaùc vaø nhöõng keû
khaùc.
Baûng toång keát ñôøi chuùng ta vaïch
traàn chuùng ta, khoâng theå che daáu, ta
cuõng goïi, theo kieåu noùi truyeàn thoáng, laø
Phaùn Xeùt rieâng (khoâng coù thaûm xanh
vôùi gheá baønh, khoâng coù quan toøa vôùi
hoäi thaåm ñoaøn !). Thöïc söï ñoù chæ laø söï
thaáu suoát chính mình, ñau khoå vì söï saùng
toû naøy vaø nieàm vui bao la vì chöôùng ngaïi
(ngaên chuùng ta hoaøn toaøn ñi vaøo Thieân
Chuùa ) giaûm ñi daàn daàn. Caû ba chæ laø
moät.
Vì theá, trong Baøi Ca Lôùn (Grande Ode)
thöù naêm coù teân laø “Ngoâi nhaø kheùp kín”
(La maison fermeùe), Claudel cho caùc “linh
hoàn nôi luyeän nguïc” (theo kieåu noùi bình
daân; ngöôøi Ñöùc goïi laø nhöõng “linh hoàn
ñaùng thöông”) noùi leân :
 “Haõy caàu nguyeän cho chuùng toâi,
khoâng phaûi ñeå ñau khoå cuûa chuùng toâi
giaûm ñi, nhöng taêng theâm,
vaø ñeå döùt ñi söï xaáu xa nôi chuùng
toâi, caû söï chaùn gheùt chòu ñöïng nhö theá
naøy nöõa.”
Maáy caâu thô raát hoaøn haûo theo maët
thaàn hoïc. Luyeän nguïc (hoaëc phaùn xeùt
rieâng) laø moät söï hieän dieän cuûa mình vôùi
mình, moät hieåu bieát hoaøn toaøn cuûa mình
veà mình, moät söï ñoùng ñinh chính mình bôûi
chính mình. Thaäp giaù cuûa toâi, laø hieåu
bieát ñuùng nhö toâi laø, ñieàu naøy chæ coù
theå neáu toâi ñöôïc aùnh saùng Thieân Chuùa
doïi chieáu. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù neùm
chuùng ta vaøo Thieân Chuùa maõi maõi.
Vì trí thoâng minh vaø ngoân ngöõ chuùng
ta baát toaøn, neân dieãn ñaït baèng soá löôïng
caùi ôû phaïm vi chaát löôïng laø ñieàu khoâng
theå traùnh khoûi. Chaéc phaûi baøy toû baèng
nhöõng töø ngöõ chæ cöôøng ñoä : cöôøng ñoä
tình yeâu ñaùnh tan caën baõ cuûa toäi loãi.
Chuùng ta dieãn taû luyeän nguïc raát vuïng
veà baèng töø ngöõ chæ thôøi gian, vaø chuùng
ta noùi ñeán moät khoaûng thôøi gian daøi hay
ngaén phaûi ôû nôi luyeän nguïc. Taïi sao phaûi
duøng kieåu noùi thoâ sô naøy? Theo toâi nghó,
raát ñôn giaûn, bôûi vì vaøo nhöõng thôøi
ngöôøi ta ít pheâ bình chæ trích, khoâng nhö
thôøi ñaïi chuùng ta, ñoù laø caùch duy nhaát
khieán cho quaàn chuùng hieåu ñöôïc.
Vaäy phaûi pheâ phaùn caùch trình baøy
naëng tính chaát thôøi gian naøy baèng caùch
nhôù raèng ñoù chæ laø moät bieåu töôïng.
Ñoù laø söï chuyeån vò (baèng töø ngöõ thôøi
gian) cuûa ñieàu maø chuùng ta khoâng theå
dieãn taû baèng caùc töø ngöõ thoûa ñaùng.
Coù ñieàu, neáu chuùng ta ñi vaøo con ñöôøng
pheâ bình ( nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi
chuùng ta ñoøi hoûi vieäc naøy, nhöng neáu
Giaùo Hoäi coù moät caùch noùi thoâ sô, Giaùo
Hoäi bieát roõ laém chöù : Giaùo Hoäi noùi raát
moäc maïc bôûi vì ngoân ngöõ moäc maïc laø
ngoân ngöõ daønh cho moïi ngöôøi !), thì phaûi
ñi vaøo pheâ bình trieát hoïc ñeán cuøng.
Ñeán luùc ñoù ta chæ coøn noùi ñöôïc
raèng luyeän nguïc laø sau khi cheát vaø haïnh
phuùc laø sau luyeän nguïc. Bôûi vì, noùi cho
ñuùng, chaúng coù “sau”. Tröôùc vaø sau ñeàu
lieân heä ñeán thôøi gian, vaäy lieân heä ñeán
sau cuoäc ñôøi naøy. Neáu ta töï cho laø coù
taøi trieát lyù, thì phaûi noùi : söï cheát laø
ñieàu kieän cuûa luyeän nguïc, vaø luyeän
nguïc laø ñieàu kieän cuûa haïnh phuùc. Chöõ
“ñieàu kieän” raát ñuùng, vì noù khoâng dính
daùng gì ñeán thôøi gian, noù chaúng bao
haøm tröôùc hay sau.
Ñeå keát thuùc, toâi noùi theâm, chính
thoùi quen laâu ñôøi caàu nguyeän cho nhöõng
ngöôøi quaù coá ñaõ khai sinh ra chuû tröông
coù luyeän nguïc chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi.
Ta khoâng caàu nguyeän cho nhöõng ngöôøi
quaù coá vì coù luyeän nguïc. Nhöng Giaùo
Hoäi tuyeân boá raèng coù luyeän nguïc, bôûi vì
ñaõ luoân luoân coù thoùi quen caàu nguyeän
cho nhöõng ngöôøi quaù coá. Trong Giaùo Hoäi,
soáng luoân luoân laø tröôùc heát, soáng roài
môùi coù giaùo lyù, chöù khoâng phaûi ngöôïc
laïi.
Chuùng ta phaûi thaän troïng vaø nghieâm
khaéc trong caùch noùi ñeán caùc maàu
nhieäm naøy. Thöïc ra khoâng phaûi laø luùc
choàng chaát caùc chöôùng ngaïi treân con
ñöôøng ñöùc tin, maø caùc baïn bieát laø ñöùc
tin raát khoù chaáp nhaän ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi ñöông thôøi vôùi chuùng ta.
Phaàn thöù tö
MOÄT VAØI TIEÂU CHUAÅN NHAÄN ÑÒNH
ÑEÅ HOAØN THAØNH NHIEÄM VUÏ NHAÂN LOAÏI
“Caùc baïn haõy laøm ngöôøi vaø caùc
baïn seõ nhaän bieát Thieân Chuùa”
 SOÁNG LAØ HY VOÏNG

Toâi seõ theo taäp san “Cultures et Foi”

(Vaên hoùa vaø Ñöùc tin) do cha Ganne vieát,
coù khi trích daãn nguyeân vaên. Töïa ñeà :
Nieàm hy voïng naøy ôû nôi chuùng ta. Ñaây
laø moät kieät taùc coù tính logic cuï theå,
hoaëc coù tính pheâ bình nghieâm khaéc moät
caùch hieåu Kinh Thaùnh tröøu töôïng raát nguy
hieåm, maø raát tieác caùch hieåu naøy laïi
phoå bieán. Tinh thaàn laøm sinh ñoäng coâng
vieäc naøy laø moät tinh thaàn Kinh Thaùnh
raát cao, lieân tuïc trích daãn Kinh Thaùnh raát
roõ raøng, nhöng ñöôïc chæ ñaïo bôûi moät suy
tö raát ñôn giaûn veà cuoäc soáng con ngöôøi,
cuoäc soáng cuûa chuùng ta vaø cuûa anh em
chuùng ta. “ÔÛ trong cuoäc soáng”, “ñi töø
cuoäc soáng”, phaûi laø caùi gì ñoù khaùc hôn
laø moät khaåu hieäu. Ñaây vöøa laø vaán ñeà
Phuùc AÂm vónh cöûu vöøa laø vaán ñeà thôøi
söï noùng boûng nhaát.
Vaäy chuùng ta haõy ñi töø cuoäc soáng.
Haõy ñaët caâu hoûi : hy voïng cuûa con ngöôøi
ngaøy nay laø gì? Hy voïng caùi gì? Hy voïng
döïa treân caùi gì? Caùi gì cho pheùp con
ngöôøi ngaøy nay hy voïng caùi maø hoï ñang
hy voïng? Chuùng ta seõ khaùm phaù ñöôïc
quan heä gì giöõa nieàm hy voïng cuûa con
ngöôøi ngaøy nay vaø nieàm hy voïng Kitoâ
giaùo? Chuùng ñoái nghòch nhau, haún laø
theá, ôû ñieåm naøy, ñoái vôùi ñaïi ña soá
nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi chuùng ta,
nieàm hy voïng hoï soáng (laø chính cuoäc
soáng cuûa hoï, vì soáng, laø hy voïng) chaúng
dính daùng gì ñeán caùi chuùng ta goïi laø
“ñöùc caäy ñoái thaàn”. Nhöng bôûi ñaâu maø
nhö theá? Noùi caùch khaùc, coù phaûi hy
voïng cuûa con ngöôøi ngaøy nay ñöa ñeán
choã voâ thaàn laø ñieàu taát nhieân khoâng?
Neáu phaûi, thì phaûi keát luaän raèng ñöùc tin
chæ coù theå ôû ngoaøi cuoäc soáng, vaø ñoù
laø ñieàu maø thuyeát Maùc-xít goïi laø söï tha
hoùa. Neáu khoâng phaûi, neáu ñöùc tin chæ
laø ñöùc tin ñích thöïc khi coù lieân quan ñeán
cuoäc soáng, theá thì ñaâu laø nhöõng hieåu
laàm, vaø phaûi laøm gì ñeå deïp boû?
Khi phaûi löïa choïn giöõa caùi nhaân loaïi
vaø caùi thaàn thaùnh, giöõa hy voïng nhaân
loaïi vaø hy voïng Kitoâ giaùo, ta coù theå noùi
coù caùi gì ñoù khoâng oån, coù caùi gì ñoù sai.
Coù moät thoùi quen khoâng ñuùng. Choïn
giöõa caùi nhaân loaïi vaø caùi thaàn thaùnh,
laø hieåu sai söï Nhaäp Theå, bôûi vì söï Nhaäp
Theå chính laø söï keát hôïp beàn chaët giöõa
Thieân Chuùa vaø con ngöôøi trong Ñöùc Kitoâ.
Khoâng ñöôïc löïa choïn giöõa con ngöôøi vaø
Thieân Chuùa, neáu ñuùng thöïc raèng Ñöùc
Kitoâ laø ngöôøi vaø cuõng chính Ngaøi laø
Thieân Chuùa. Chuùng ta phaûi xoùa boû thoùi
quen khoâng ñuùng ñaõ gaây nhöõng haäu
quaû heát söùc tai haïi.
 NHÖÕNG HY VOÏNG NHAÂN LOAÏI

Hy voïng ñöôïc lieân keát vôùi söùc maïnh

Cha Ganne vaïch ra moät con ñöôøng minh
baïch khi noùi raát ñôn giaûn hy voïng laø gì,
nhö Gabriel Marcel ñaõ noùi caùch ñaây khoâng
laâu. “ Ngöôøi ta hy voïng khi ngöôøi ta tin
raèng coù theå ñaït ñöôïc caùi mình tìm kieám.
Ngöôøi ta thaát voïng khi nghó raèng mình
khoâng theå ñaït ñöôïc, khoâng caùch naøo ñaït
ñöôïc.” Toâi hy voïng, anh baïn aï, coù theå coù
ñöôïc caùi naøy hay caùi kia, nhöng toâi thaáy
mình chaúng laøm ñöôïc gì; thaúng thaén maø
noùi, toâi khoâng theå laøm gì ñöôïc nöõa. Ñaây
laø moät chìa khoùa seõ môû cho chuùng ta
nhieàu caùnh cöûa, keå caû nhöõng caùnh cöûa
cuûa Kinh Thaùnh.
“Con ngöôøi hy voïng vì tin raèng mình coù
theå. Trong chöõ ‘coù theå’ (pouvoir) coù chöõ
‘söùc maïnh’ (puissance). Hy voïng luoân döïa
treân moät söùc maïnh khieán coù theå ñoåi
ñôøi”. Sôû dó toâi hy voïng mua ñöôïc moät
caên nhaø thöù hai, chính vì toâi mong ñôïi
cuoäc soáng toâi thay ñoåi : ngaøy mai, vôùi
moät caên nhaø ôû ñoàng queâ, seõ khoâng
nhö hoâm nay, voâ gia cö. Maø, neáu coù tieàn
toâi môùi mua ñöôïc nhaø. ÔÛ ñaây, söùc
maïnh toâi döïa vaøo laø ñoàng tieàn. Chính
ñoàng tieàn baûo ñaûm hy voïng cuûa toâi,
khieán hy voïng cuûa toâi khoâng phaûi laø
moät giaác mô, moät giaác mô haõo huyeàn.
ÔÛ caùc tröôøng hôïp khaùc, söùc maïnh laø söï
thaønh coâng trong xaõ hoäi, söï tieán boä khoa
hoïc, naém ñöôïc chính quyeàn hoaëc laøm
caùch maïng. Khoâng coù söùc maïnh, thì
khoâng coù hy voïng.
Maø noäi dung cuûa hy voïng laø gì? Laø
luoân tìm moät giaûi thoaùt. Ngöôøi ta khoâng
muoán thay ñoåi vì thích thay ñoåi. Ít ra caùi
thuù thay ñoåi cuõng phaûi coù veû nhö moät
giaûi thoaùt khoûi caùi neáp cuõ (routine) gaây
nhaøm chaùn, chaùn vì ôû maõi moät nôi vaø
laøm maõi cuøng moät vieäc töø saùng ñeán
toái. Nhöng chuùng ta ñöøng cheû sôïi toùc
laøm tö. Caùi con ngöôøi hy voïng, nhö
Rimbaud ñaõ noùi, ñaõ trích daãn caû nghìn
laàn töø daïo thaùng 5 naêm 68, chính laø
“ñoåi ñôøi”, nghóa laø bieán ñoåi nhöõng ñieàu
kieän soáng bò cho laø voâ nhaân ñaïo. Ngöôøi
ta khoâng theå noùi laø mình hy voïng, neáu
khoâng khao khaùt bieán ñoåi moät tình hình
noâ leä khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.
Ñöôïc giaûi thoaùt, nhöng ñeå laøm gì? Ñeå
soáng moät cuoäc soáng nhaân loaïi ñích thöïc.
Ñeå laø ngöôøi hôn trong moät xaõ hoäi nhaân
loaïi hôn. Cuoái cuøng vaán ñeà seõ ñaët ra, laø
ngöôøi hôn töùc laø gì, moät xaõ hoäi nhaân
loaïi hôn laø gì. Moïi möu toan giaûi thoaùt
trong lòch söû giaû thieát coù moät khaùi
nieäm veà con ngöôøi. Hoïc thuyeát Freud,
chaúng haïn, laø moät quan nieäm veà con
ngöôøi, moät nhaân loaïi hoïc : taâm phaân hoïc
luoân coù muïc tieâu - Thieân Chuùa muoán
ngaønh nghieân cöùu naøy luoân giöõ muïc
tieâu aáy - laø, con ngöôøi phaûi ngöôøi hôn.
 ÔÛ ñaây chuùng ta coù theå noùi ñeán
Kinh Thaùnh ñöôïc roài, Kinh Thaùnh chaúng
khaùc gì moät söï giaûi thoaùt coù lòch söû laâu
daøi, söï khaùm phaù ra moät Söùc Maïnh höõu
hieäu ñeå giaûi thoaùt nhaân loaïi. Kinh Thaùnh
cho chuùng ta bieát laøm theá naøo maø loaøi
ngöôøi, buoäc phaûi tìm moät giaûi thoaùt
trong suoát lòch söû, ñaõ khaùm phaù vaø ñoùn
nhaän, trong kinh nghieäm nhaân loaïi, Söùc
Maïnh giaûi thoaùt cuûa Ñöùc Kitoâ phuïc sinh.
Hy voïng, laø höôùng veà töông lai, laø
khoâng chòu bò giam haõm trong hieän taïi,
baèng caùch baát ñaéc dó phaûi chaáp nhaän
hieän taïi, phaûi chaáp nhaän nhöõng thieáu
thoán cuûa hieän taïi. Thöïc ra, chính yù thöùc
veà söï noâ leä khieán naåy ra quyeát ñònh tìm
caùch thoaùt ra. Coù theå noùi raèng hy voïng
laø moät thaát voïng bò thaéng vöôït. Vaø toâi
noùi theâm : hy voïng luoân coù tính caùch taäp
theå. Vì ngöôøi ta khoâng bao giôø hy voïng
moät mình. Coù theå nghó raèng mình hy voïng
moät mình hoaëc hy voïng cho mình maø thoâi.
Nhöng ñoù laø moät aûo töôûng. Traùi laïi, söï
taùch rôøi moät mình laïi gaây thaát voïng.
Moät hy voïng khoâng ñöôïc taäp theå chia seû
seõ suy giaûm hoaëc seõ mai moät ñi. Hy voïng
gioáng nhö nieàm vui : caàn ñöôïc chia seû.
Khoâng coù nieàm vui caù nhaân thöïc söï caù
nhaân. Vaäy hy voïng lieân keát vôùi moät söï
lieân ñôùi.
Caùc söùc maïnh nhaân loaïi ngaøy nay
Nieàm hy voïng taäp theå cuûa theá giôùi
döïa vaøo nhöõng söùc maïnh naøo ñeå bieán
ñoåi caùc ñieàu kieän soáng, ñeå “ñoåi ñôøi”?
Jean Lacroix, trong moät cuoán saùch nhoû raát
quyù baùu (cuoán “Le sens de l’atheùisme
moderne”), ñöa chuùng veà ba söùc maïnh :
1. SÖÙC MAÏNH KYÕ THUAÄT : kyõ thuaät
laø con ñeû cuûa khoa hoïc. Ngaøy xöa, khoa
hoïc ñöa ñeán Thieân Chuùa. Hoài aáy, ngöôøi
ta daùm noùi : chæ coù ít khoa hoïc xa Thieân
Chuùa, nhieàu khoa hoïc ñöa ñeán Ngaøi. Thöïc
ra, caøng bieát nhöõng kyø quan treân theá
giôùi, ngöôøi ta caøng baùi phuïc Ñaáng Saùng
Taïo. Ngöôøi ta bình giaûi thaùnh vònh : caùc
taàng trôøi chuùc tuïng vinh quang Chuùa.
Ngöôøi ta chaáp nhaän khoa hoïc töï trò trong
lónh vöïc cuûa noù, nhöng chæ trong lónh vöïc
cuûa noù maø thoâi.
Maø lónh vöïc cuûa khoa hoïc laø thieân
nhieân, caùi maø caùc trieát gia goïi laø theá
giôùi hieän töôïng, nghóa laø caùi xuaát hieän
qua söï quan saùt chöù khoâng phaûi qua suy
tö. Baûn chaát caùi coù thöïc (reùel), nghóa laø
caùi hieän höõu, ôû phía beân kia caùi xuaát
hieän (nhö linh hoàn thieâng lieâng hoaëc
Thieân Chuùa), vaãn naèm trong lónh vöïc
trieát hoïc vaø toân giaùo. Nhöng daàn daàn
khoa hoïc ñaõ ñi ñeán choã cho raèng mình ñaït
ñöôïc caùi coù thöïc, toaøn boä caùi coù thöïc,
vì caùi coù thöïc ôû döôùi traàn theá naøy; vuõ
truï thöïc duy nhaát laø vuõ truï ôû döôùi theá
naøy; chính trong vuõ truï traàn theá naøy khoa
hoïc muoán ñaûm nhaän soá phaän con ngöôøi,
theå hieän nieàm hy voïng con ngöôøi.
 Nhaø baùc hoïc noùi Thieân Chuùa khoâng
giaûi thích gì caû; ñuùng hôn nöõa, löông taâm
khoa hoïc khoâng cho pheùp vieän ñeán Thieân
Chuùa ñeå giaûi thích vuõ truï vì ñoù laø giaûi
phaùp quaù deã daøng. Chính ñaây laø ñieàu
trieát gia Renouvier muoán noùi, baèng moät
caâu thôøi danh nhöng thöôøng bò hieåu sai :
“Voâ thaàn laø phöông phaùp khoa hoïc ñích
thöïc”. Ñoù laø chuyeän phöông phaùp : moät
khaúng ñònh ñuùng khoa hoïc, neáu nhaø baùc
hoïc thieát laäp ñöôïc baèng nhöõng phöông
phaùp thích ñaùng ñoái vôùi oâng. Khoa hoïc
khoâng cho pheùp xem vuõ truï nhö moät
chieác ñoàng hoà, vaø phaûi tìm ngöôøi thôï
laøm neân ñoàng hoà aáy beân ngoaøi chính
noù.
Vaû laïi neáu caùc baïn chöùng minh
Thieân Chuùa moät caùch khoa hoïc, thì Thieân
Chuùa maø caùc baïn chöùng minh laø maét
xích ñaàu tieân trong chuoãi giaûi thích. Laäp
töùc, ñoù khoâng phaûi Thieân Chuùa, vì maét
xích ñaàu tieân laø thaønh phaàn cuûa sôïi xích
aáy. Maø neáu Thieân Chuùa thuoäc veà vuõ
truï, thì Ngaøi laø moät Thieân Chuùa giaû
hieäu. Do ñoù, Jean Lacroix coù lyù khi oâng
quaû quyeát : “Duø khoa hoïc coù tìm ñöôïc gì
chaêng nöõa, thì chính ñoù laø caùi chuùng toâi
khoâng chaáp nhaän goïi laø Thieân Chuùa.”
Huoáng chi khoa hoïc ngaøy nay ñaåy
maïnh moät naõo traïng (mentaliteù) voâ thaàn
vaø muoán naõo traïng aáy coù taùc duïng cho
noù. Toâi muoán noùi noù ñaõ thaét chaët lieân
keát vôùi kyõ thuaät. Khoâng coøn tri thöùc ñeå
maø tri thöùc nöõa, maø tri thöùc ñeå laøm
(laøm caàu coáng, oáng daãn nöôùc, hoûa
tieãn...). Baèng caùch keát hôïp khoa hoïc vaø
kyõ thuaät, ngöôøi ta taïo neân nhaân loaïi,
thöøa nhaän traùch nhieäm cuûa lòch söû. Ba
cuoäc caùch maïng lieân tieáp ñaõ thay ñoåi
neàn vaên minh roài. Cuoäc caùch maïng thöù
nhaát laø maùy hôi nöôùc, thöù ñeán laø ñieän
naêng, cuoäc caùch maïng thöù ba laø nguyeân
töû naêng.
Töø moät theá kyû nay, kyõ thuaät ñaõ caûi
thieän caùc ñieàu kieän soáng moät caùch kyø
dieäu, veà nhaø ôû, phöông tieän giao thoâng,
moâi tröôøng... Cho duø ngöôøi ta coù theå
duøng cho muïc ñích voâ nhaân ñaïo (ngöôøi ta
coù theå duøng naêng löôïng haït nhaân ñeå
laøm noå tung traùi ñaát), cho duø caùc tai naïn
gia taêng (tai naïn ñöôøng boä, tai naïn ñöôøng
saét, tai naïn maùy bay...), cho duø söï tieán
boä coâng nghieäp ñaët ra vaán ñeà oâ
nhieãm, chaéc chaén raèng söùc maïnh kyõ
thuaät ban cho con ngöôøi moät nieàm tin
töôûng vaøo chính caùc khaû naêng cuûa mình.
Noù sinh ra hy voïng ñöôïc giaûi thoaùt khoûi
phaûi noâ leä thieân nhieân. Khoâng coù gì
ngaên trôû hy voïng söùc maïnh kyõ thuaät seõ
giaûi thoaùt loaøi ngöôøi khoûi söï ñe doïa cuûa
nhöõng côn baõo xoaùy, ñoäng ñaát vaø nuùi
löûa phun traøo. Kyõ thuaät laøm tieâu tan yù
töôûng veà soá meänh laø caùi ngöôïc laïi vôùi
hy voïng vaø khieán chuùng ta thoát leân :
ñaâu ñaõ vaøo ñoù, chuyeän phaûi ñeán,
chaúng laøm gì ñöôïc, ñaõ ñònh saün roài vaø
chuyeän noù vaäy ñoù !
Toùm laïi, thieân nhieân khoâng coøn thaàn
thaùnh nöõa. Tröôùc ñaây ngöôøi ngoaïi giaùo
noùi : Soá Maïng; coøn nhöõng taâm hoàn ñaïo
ñöùc toân giaùo laïi noùi : Chuùa Quan Phoøng.
Chaúng sao caû ! ñieàu ñoù coù nghóa laø caùc
söùc maïnh töï nhieân coù veû nhö thaàn
thaùnh. Khi söùc maïnh kyõ thuaät maïnh hôn
söùc maïnh töï nhieân (thieân nhieân), thieân
nhieân khoâng coøn thaàn thaùnh nöõa. Hình
nhö ñaõ qua roài caùi thôøi maø con ngöôøi coù
ñaïo xem Thieân Chuùa nhö moät keû chuyeân
ñi laáp nhöõng loã hoång cuûa khoa hoïc.
Ngaøy xöa ngöôøi ta caàu nguyeän ñeå Thieân
Chuùa cho möa hay cho naéng. Ngöôøi ta caàu
nguyeän ngaøy caøng ít bôûi vì hy voïng raèng
con ngöôøi seõ laøm ñöôïc nhöõng chuyeän
ñoù. Kyõ thuaät laø moät söùc maïnh cho pheùp
hy voïng, trong luùc söï ñaønh loøng chaáp
nhaän (trong taâm trí nhieàu ngöôøi, noù lieân
keát vôùi toân giaùo) khoâng cho pheùp hy
voïng.
2. CHÍNH TRÒ laø baûn saéc thöù hai maø
hy voïng cuûa theá giôùi ngaøy nay baùm vaøo.
Dó nhieân khoâng theå traùnh khoûi chính trò,
dó nhieân chieàu kích chính trò laø moät chieàu
kích quan yeáu cuûa con ngöôøi. Nhöng, suoát
haèng nghìn naêm nay, chính trò laø söï kieän
cuûa moät vaøi caù nhaân, hoaëc moät vaøi
doøng toäc, hoaëc moät taàng lôùp xaõ hoäi
duy nhaát. Ngaøy nay, toaøn boä nhaân loaïi yù
thöùc cuoäc ñôøi chính trò cuûa mình. Con
ngöôøi coù khaû naêng, khoâng nhöõng laøm
chuû caùc söùc maïnh thieân nhieân maø thoâi,
maø coøn coù theå ñònh höôùng söùc maïnh
cuûa caùc taàng lôùp quaàn chuùng.
Maø Thieân Chuùa ñoái vôùi loaøi ngöôøi
ngaøy nay gioáng nhö moät uy quyeàn toái
thöôïng ngöôøi ta duøng ñeå caàm giöõ hoï
(loaøi ngöôøi) trong moät thöù thieåu soá chính
trò, ñeå ngaên chaän hoï ñi ñeán ña soá chính
trò. Ngöôøi ta seõ coù theå noùi raát ñuùng
raèng Thieân Chuùa yeâu thöông chuùng ta,
ñieàu ñoù chaúng thay ñoåi ñöôïc gì, traùi laïi
laø khaùc, bôûi vì Thieân Chuùa vôùi uy quyeàn
cuûa ngöôøi cha coøn ñaùng sôï hôn Thieân
Chuùa ñoäc taøi. Ñoái vôùi keû ñoäc taøi,
ngöôøi ta coøn hieåu roõ ñoù laø keû ñoäc taøi;
ñoái vôùi oâng boá uy quyeàn, coù moät taám
maøn yeâu thöông duøng laøm bình phong che
ñaäy moät roái loaïn saâu xa, nôi ñoù vaãn coù
söï baát chính (injustice). ÔÛ ñaây chuùng ta
chaïm phaûi caùi J.Lacroix goïi laø “thaûm kòch
teä haïi nhaát”, nghóa laø “chính söï ñoøi buoäc
phaûi coù söï coâng chính (justice) ñöa con
ngöôøi ñeán voâ thaàn”. Ñoái vôùi nhieàu
ngöôøi, nieàm tin vaøo Thieân Chuùa gioáng
nhö moät chöôùng ngaïi cho hy voïng. Toân
giaùo an uûi nhöõng con ngöôøi thaát voïng,
baèng caùch mang laïi söï an uûi töø choán
beân kia.
3. Cuoái cuøng laø SÖÙC MAÏNH LUAÂN LYÙ
ñoù laø söùc maïnh cuûa yù thöù muoán chòu
traùch nhieäm chính mình. Ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi voâ thaàn, söï phuû ñònh Thieân Chuùa
laø ñieàu kieän cuûa moät luaân lyù nhaân loaïi
ñích thöïc, nghóa laø xöùng ñaùng vôùi con
ngöôøi. Phaûi tìm hieåu hoï muoán noùi gì,
tröôùc khi la où phaûn ñoái.
Con ngöôøi ngaøy nay cho raèng mình coù
luaân lyù chaân thöïc khi thöøa nhaän traùch
nhieäm hoaøn toaøn veà söï bieán ñoåi ñôøi
soáng xaõ hoäi ñeå giaûi thoaùt con ngöôøi.
Keû voâ thaàn noùi roõ : oâng chæ thöøa nhaän
traùch nhieäm neáu oâng choái boû tình
huoáng toäi phaïm maø ngöôøi Kitoâ höõu goïi
laø nguyeân toäi. Phaûi nhaän thöùc ñieàu
naøy, tieän theå noùi luoân, raát nhieàu khi
(toâi khoâng noùi laø luoân luoân) ngöôøi Kitoâ
höõu ñaõ duøng tín ñieàu naøy (tín ñieàu
nguyeân toäi) ñeå roài ru ruù trong xoù nhaø.
Bieát bao nhieâu laàn toâi ñaõ nghe noùi veà
haïng ngöôøi naøy : nhaän traùch nhieäm bieán
ñoåi vuõ truï laøm gì, bôûi vì con ngöôøi laø toäi
nhaân töø luùc ñaàu vaø seõ maõi laø toäi
nhaân !
Trieát gia Merleau-Ponty (hoài coøn nhoû,
oâng coù tham gia JEC, Thanh Sinh Coâng) vieát
: baát cöù giaù naøo cuõng phaûi loaïi boû giaû
thieát laø Thieân Chuùa hieän höõu, bôûi vì,
neáu coù Thieân Chuùa, thì Ngaøi thaáy heát,
bieát heát moïi söï; Ñoái vôùi oâng, theá laø
moïi vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát vaø moïi
thaûm kòch ñöôïc thaùo gôõ; chính oâng laø
ngöôøi ñieàu khieån nhöõng con roái loaøi
ngöôøi trong vôû haøi kòch bao la. Ñeå con
ngöôøi ñích thöïc laø ngöôøi, ngöôøi luaân lyù,
khoâng caàn coù saün moät chaân lyù ôû ñaâu
ñoù treân maây, nhöng con ngöôøi phaûi phaùt
minh ra chaân lyù baèng caùch xaên cao tay
aùo (chaúng coù söï baûo ñaûm naøo töø phía
ngoaøi) ñeå bieán ñoåi caùc quan heä nhaân
loaïi trong nieàm mong ñôïi moät theá giôùi
coâng bình hôn vaø huynh ñeä hôn.
Noùi caùch khaùc, trong suoát thôøi gian
raát laâu, coát yeáu luaân lyù coát ôû choã
phuïc tuøng quyeàn löïc hôïp phaùp, ñoù laø
quyeàn löïc trong gia ñình, quyeàn löïc trong
quoác gia hoaëc quyeàn löïc trong Giaùo Hoäi.
Ñoái vôùi con ngöôøi ngaøy nay, caùc luaân lyù
quyeàn löïc naøy khoâng coøn giaù trò, keå caû
quyeàn löïc cuûa Thieân Chuùa. Ñieàu ñaùng
keå, tröôùc heát laø traùch nhieäm phuïc tuøng
quyeàn löïc.
Nhö vaäy hy voïng cuûa theá giôùi ngaøy
nay (döïa treân nieàm tin vaøo con ngöôøi vaø
söùc maïnh cuûa con ngöôøi - kyõ thuaät, chính
trò, luaân lyù -), thöïc ra, ñöa ñeán voâ thaàn.
Coù söï “phi thaùnh thieâng hoùa”, lieân tuïc
khoâng ngöøng, veà thieân nhieân, veà caáu
truùc xaõ hoäi vaø chính trò, veà caùc theá löïc
luaân lyù. Thieân Chuùa khoâng hieän dieän nôi
thieân nhieân, cuõng khoâng coù maët nôi
quoác gia, nôi yù thöùc luaân lyù. Maø ñoù laø
nôi cuûa söùc maïnh saùng taïo cuûa con
ngöôøi. Söï phi thaùnh thieâng hoùa, söï tuïc
hoùa.
Haõy xua ñuoåi caùi thaùnh thieâng ñi,
noù trôû laïi raát nhanh
Chaúng caàn quan saùt theá giôùi cuûa
chuùng ta laâu ngaøy môùi nhaän thaáy raèng
söï phi thaùnh thieâng hoùa, trong moät phong
traøo haàu nhö toaøn caàu (universel), ñi ñoâi
vôùi moät phong traøo, khoâng keùm phaàn
toaøn caàu, taùi thaùnh thieâng hoùa. Caùi gì
maø ngöôøi ta chaúng thaùnh thieâng hoùa !
Khoa hoïc, tieán boä, ñaûng phaùi chính trò,
vaø bieát bao nhieâu laø thöù khaùc ! Hoaëc
bieát bao con ngöôøi khaùc ! Caû trong moät cô
cheá chính trò voâ thaàn, caùi thaùnh thieâng
hoaït ñoäng raát maïnh : töøng ñoaøn ngöôøi
ñeán vieáng thaêm laêng Leùnine.
Ñaây laø ñieàu ngöôøi ta thaáy, ôû Phaùp,
trong nhöõng naên 72, treân moät bao bì ñóa
haùt, moät lôøi kinh gôûi cho Johnny Halliday:
OÂi Johnny ! Thaàn töôïng môùi cuûa tuoåi
treû
Ngaøy ngaøy anh coù ñöôïc nhöõng ngöôøi
aùi moä, nhöõng tín ñoà,
Vì anh vöøa laø thaàn linh vöøa laø aùc
quyû (ñieàu naøy hay, giuùp ta hieåu ñöôïc caùi
chuùng ta goïi laø söï maäp môø cuûa caùi
thaùnh thieâng : thaàn linh vaø aùc quyû)
Anh laø thaàn linh vì chuùng toâi tin vaøo
anh
Nhö tin vaøo haïnh phuùc toái cao
Vaø chuùng toâi toân thôø anh nôi moïi
vieäc anh laøm vaø nôi moïi cöû chæ cuûa anh.
Nhöng anh laø aùc quyû,
Vì khi nghe anh ca
Moïi söï ñeàu baát khaû,
Moïi coâng vieäc trôû neân chaùn ngaét.
Chæ coøn tieáng ca anh tuoân traøo nhö
maät ngoït
 Cuoán huùt taâm hoàn chuùng toâi,
Anh laø ngöôøi chuùng toâi haèng mong
chôø !
Nghieân cöùu saâu xa hôn veà vuõ truï
cuûa chuùng ta, vuõ truï töï cho laø phi thaùnh
thieâng, seõ thaáy raèng con ngöôøi luoân
luoân caàn ñeán huyeàn thoaïi vaø leã nghi.
Caùi “thaùnh thieâng” coù maët khaép nôi, töø
ngoân ngöõ theå thao cho ñeán nhöõng laù soá
töû vi vaø nhöõng boùi toaùn quaù khöù vò lai,
qua nhöõng dòp leã hoäi vaø tieäc tuøng ñeâm
khuya. Bôûi vì khuynh höôùng “thaùnh thieâng
hoùa” laø moät baát bieán cuûa nhaân loaïi.
Baây giôø phaûi caån thaän xaùc ñònh ñieàu
naøy coù yù nghóa gì, neáu chuùng ta muoán
hieåu ñöôïc moái quan heä ñích thöïc giöõa
Kitoâ giaùo vaø hy voïng.
ÔÛ theá gian naøy, töø khi coù loaøi
ngöôøi, ñaõ coù toân giaùo, moät “môù toân
giaùo”, nhö Pascal noùi. Coù toân giaùo laø coù
caùi thaùnh thieâng. Thöïc ra, theo baûn naêng,
con ngöôøi tìm moät “söùc maïnh” coù khaû
naêng theå hieän hy voïng cuûa mình. Ngoaøi
nhöõng nhu caàu sinh soáng cô baûn, con
ngöôøi caûm thaáy nhu caàu phaûi soáng
maïnh meõ hôn, töï do hôn, toaøn dieän hôn.
Con ngöôøi muoán thoaùt khoûi caûnh baáp
beânh, moûng doøn cho cuoäc ñôøi, vaø ñoàng
thôøi muoán thoaùt khoûi söï aâu lo (söï baáp
beânh sinh ra aâu lo vaø aâu lo sinh ra thaát
voïng). Caùi con ngöôøi ham muoán, duø yù
thöùc hay khoâng yù thöùc, chính laø moät
cöôøng ñoä soáng khoâng giôùi haïn. Nietzsche
vaø Rimbaud goïi laø “vónh cöûu”, nghóa laø
Haïnh Phuùc.
Söùc maïnh naøo coù khaû naêng giuùp
chuùng ta vöôït qua giôùi haïn vaø khieán
chuùng ta “soáng” ñuùng nghóa? Phaûi tìm
ñöôïc khaû naêng naøy. Luùc naõy chuùng ta
noùi : con ngöôøi hy voïng vì tin raèng mình coù
theå ñaït ñöôïc. Ai, hoaëc caùi gì seõ ban khaû
naêng cho con ngöôøi? Thaät khoù löïa choïn. Vì
theá, con ngöôøi coù khuynh höôùng thaùnh
thieâng hoùa moïi söùc maïnh thaéng vöôït
mình vaø coù veû giuùp con ngöôøi thöïc hieän
hy voïng cuûa mình. Con ngöôøi ñaõ thaùnh
thieâng hoùa caùc söùc maïnh thieân nhieân,
vuõ truï (maët trôøi, maët traêng, caùc tinh tuù,
traùi ñaát, soâng, suoái); caùc söùc maïnh
soáng ñoäng, taâm sinh lyù (caây coái, thuù
vaät, tình duïc, taát caû caùc söùc maïnh sinh
saûn); caùc söùc maïnh xaõ hoäi (noøi gioáng,
queâ höông, giai caáp, ñaûng phaùi, laõnh tuï,
chieán tranh, vaøng, baïc); Khoâng keå ñeán
voâ vaøn hình thöùc thaáp hôn söï meâ tín.
Toùm laïi, taát caû nhöõng gì coù veû chöùa
ñöïng moät söùc maïnh höùa heïn ñaëc bieät
ñeàu xaâm chieám con ngöôøi, vaø con ngöôøi
ñaët hy voïng nôi söùc maïnh naøy. Ñoù laø
hieän töôïng toân thôø ngaãu töôïng. Nhö
Bossuet ñaõ noùi : “Moïi thöù ñeàu laø Thieân
Chuùa, ngoaïi tröø chính Thieân Chuùa.”
ÔÛ ñaây chuùng ta coù khoâng nhöõng
moät hieän töôïng quaù khöù cho thaáy moät
naõo traïng (mentaliteù) bò xem laø sô thuûy
maø thoâi, nhöng coøn laø moät baát bieán
cuûa thaân phaän con ngöôøi. Thieâng hoùa
maët traêng, thieâng hoùa xe hôi hoaëc minh
tinh maøn baïc, ñeàu chính cuøng laø hieän
töôïng naøy. Ñoâi khi ta nghe noùi : con ngöôøi
ngaøy nay khoâng coù yù nghóa thaùnh
thieâng nöõa. Sai : coù quaù nhieàu laø ñaèng
khaùc ! Ta cuõng nghe noùi : ngöôøi Kitoâ höõu
coù yù nghóa cuûa caùi thaùnh thieâng, coøn
ngöôøi ngoaïi giaùo khoâng coù ! Ngöôïc laïi thì
ñuùng hôn ! Chính nôi ñaïo ngoaïi giaùo moïi
thöù ñeàu ñöôïc thieâng hoùa hoaëc coù theå
ñöôïc thieâng hoùa.
Ngöôøi Kitoâ höõu, raát nhieàu khi chæ laø
moät keû ngoaïi giaùo maø laïi khoâng bieát
(caùc baïn haõy hieåu : ngöôøi Kitoâ höõu
khoâng thöïc söï caûi hoùa), khoâng nhòn ñöôïc
vieäc thieâng hoùa ñuû moïi thöù söùc maïnh.
Dó nhieân laø khoâng thieâng hoùa maët trôøi
hay maët traêng, seõ khoâng noùi raèng maët
trôøi vaø maët traêng laø nhöõng vò thaàn.
Nhöng chaéc chaén ngöôøi ñoù seõ thieâng
hoùa Laõnh Tuï hoaëc Taøi Saûn. Seõ thieâng
hoùa Thieân Nhieân, baèng caùch cho raèng
mình phuø hôïp vôùi quy luaät cuûa Thieân
Nhieân, cho raèng phaûi coù söï baát bình
ñaúng giöõa loaøi ngöôøi (nghóa laø ít ngöôøi
giaøu vaø nhieàu ngöôøi ngheøo). Seõ thieâng
hoùa caû nhöõng caáu truùc xaõ hoäi, chính trò
hoaëc Giaùo Hoäi. Muoán khoâng coøn toân
thôø ngaãu töôïng nöõa, nôi traùi tim con
ngöôøi phaûi coù hy voïng nhieàu hôn, hoaëc
toaøn theå nhaân loaïi phaûi trôû laïi vôùi ñöùc
tin, maø chæ coù ñöùc tin môùi phi thaùnh
thieâng hoùa ñích thöïc. Chính vì vieäc toân
thôø ngaãu töôïng laø moät baát bieán cuûa
thaân phaän con ngöôøi, vì ñeå cöùu nieàm hy
voïng cuûa con ngöôøi maø caùc Ngoân Söù
xuaát hieän.

NHÖÕNG HY VOÏNG NHAÂN LOAÏI

COÙ THEÅ TRÔÛ THAØNH HY VOÏNG
KITOÂ GIAÙO

Caùc Ngoân Söù tinh loïc caùi thaùnh

thieâng
Caùc ngoân söù Israel, tröôùc Ñöùc Gieâsu
Kitoâ, laø nhöõng nhaø giaùo duïc vó ñaïi cho
yù thöùc nhaân loaïi. Trong söï vaän haønh lieân
luïc cuûa söï phi thieâng hoùa vaø taùi thieâng
hoùa, nôi caùc tröôûng laõo Do Thaùi khoâng
ngöøng giao ñoäng, hoï ñöa ñöùc tin vaøo nhö
nguyeân taéc nhaän ñònh. Trong môù boøng
bong thaùnh thieâng, hoï daïy cho bieát nhaän
ñònh xem Söùc Maïnh naøo khoâng löøa gaït hy
voïng. Ñeå ñöôïc nhö vaäy, hoï pheâ phaùn
söùc maïnh maø con ngöôøi phoù thaùc vaøo
moät caùch nguy hieåm.
Tröôùc heát laø söùc maïnh toân giaùo :
“Voâ vaøn hy leã cuûa caùc ngöôi coù nghóa
lyù gì vôùi Ta? Ta ñaõ chaùn caùc cuûa leã cöøu
toaøn thieâu vaø ñaõ ngaùn môõ beâ ...” (Is
1,11). Nghóa laø : caùc ngöôi coù ñaïo maø
khoâng coù ñöùc tin. Maø toân giaùo khoâng
coù ñöùc tin chæ laø ma thuaät. Caùc ngöôi tìm
caùch chieám ñöôïc söùc maïnh cuûa Ta, tìm
caùch khieán söùc maïnh cuûa Ta coù lôïi cho
caùc ngöôi, baèng nhöõng lôøi caàu xin vaø
baèng cuûa leã. Caùc ngöôi phí thôøi giôø, vì
caùc ngöôi laàm Ta roài. Ta khoâng phaûi laø
Keû caùc ngöôi tin...
ÔÛ chöông 58 (vaäy laø ba traêm naêm
sau; phaûi bieát raèng caùc leà loái toân giaùo
khoâng coù ñöùc tin raát dai daúng ôû Israel),
Chuùa phaùn : “Caùc ngöôi khoâng bieát thöù
chay tònh naøo laøm vui loøng Ta sao? Beû
gaõy nhöõng xieàng xích baát coâng, giaûi
thoaùt nhöõng keû bò aùp böùc, phaù boû moïi
aùch raøng buoäc, chia sôùt côm aùo cho keû
ñoùi, cho nhöõng keû ngheøo khoâng nôi nöông
töïa nguû nhôø...”
Nôi Gieâreâmia (7,5-11), chính Thieân
Chuùa luoân luoân caát tieáng, Ngaøi phaùn
raèng Ñeàn Thôø khoâng che chôû keû soáng
trong baát coâng : Ñoù laø moät caùi thaùnh
thieâng giaû hieäu, moät söùc maïnh giaû
hieäu, moät söùc maïnh khoâng phuø hôïp ñeå
theå hieän hy voïng : “Caùc ngöôi haõy caûi
thieän caùch soáng vaø caùc coâng vieäc, Ta
seõ ôû laïi trong Ñeàn Thôø vôùi caùc ngöôi...
Neáu caùc ngöôi thöïc söï nghó ñeán leõ phaûi
giöõa caùc ngöôi, neáu caùc ngöôi khoâng aùp
böùc ngöôøi ngoaïi quoác, treû moà coâi vaø
quaû phuï, Ta seõ ôû laïi vôùi caùc ngöôi !”
Ñaây laø caùc baûn vaên chuùng ta phaûi
thuoäc loøng, hoaëc ít ra cuõng phaûi ñoïc moãi
saùng.
Nhö vaäy toân giaùo khoâng coù söï hoaùn
caûi taâm hoàn, nghóa laø hoaùn caûi yù thöùc,
bò leân aùn döõ doäi. Caùi thaùnh thieâng ñích
thöïc ôû ngang taàm yù thöùc vaø töï do. Söùc
maïnh duy nhaát, töï noù, baûo ñaûm hy voïng
cuûa con ngöôøi laø yù chí coâng bình. Thieân
Chuùa chæ laéng nghe lôøi caàu xin cuûa con
ngöôøi neáu con ngöôøi thöïc thi coâng bình.
Caùc ngoân söù cuõng toá giaùc maïnh
meõ caùc thaàn töôïng chính trò. Caùc theá löïc
chính trò, maø ngöôøi ta goïi laø OÂng Hoaøng,
Quyeàn Bính, Laõnh Tuï hoaëc Ñaûng Phaùi,
luoân luoân coù khuynh höôùng töï cho mình
thaønh Thieân Chuùa. Chuùng buoäc thaàn
daân hoaëc ñaûng vieân tuaân phuïc voâ ñieàu
kieän. Ñeå choáng laïi caùc theá löïc thaùnh
thieâng naøy, nhöõng theá löïc khieán con
ngöôøi thaønh noâ leä thay vì giaûi thoaùt hoï,
caùc ngoân söù “gaàm leân” : ñoù laø tieáng
cuûa Amos, caäu beù chaên cöøu treân nhöõng
ngoïn ñoài Palestine. Thieân Chuùa uûy thaùc
cho caäu truyeàn tieáng huù cuûa caäu cho
caùc treû em Israel (1,2).
Ñaây laø caâu chuû choát toùm löôïc lôøi
leõ cuûa caùc Ngoân söù: chính vì ñöùc tin maïc
khaûi baûn tính ñích thöïc cuûa Söùc Maïnh
tuyeät ñoái maø noù baûo toaøn chaân lyù cuûa
hy voïng. Caùc Ngoân Söù tinh loïc maø khoâng
huûy dieät caùi thaùnh thieâng. Caùc ngaøi
dung hoøa caùi thaùnh thieâng vôùi lyù trí vaø
yù thöùc, nghóa laø dung hoøa vôùi caùi öu
vieät nhaát nôi con ngöôøi. Neáu nieàm tin
vaøo moät söùc maïnh tuyeät ñoái ñöôïc
khaúng ñònh bôûi moät yù thöùc tha thieát vôùi
söï coâng bình vaø töï do, thì caùi thaùnh
thieâng khoâng coøn tha hoùa nöõa. Ngöôïc laïi,
chæ coù nieàm tin naøy- nieàm tin vaøo Söùc
Maïnh tuyeät ñoái maø chuùng ta goïi laø
Thieân Chuùa-môùi khoâng ñeå con ngöôøi xem
caùc söùc maïnh khaùc laø tuyeät ñoái. Khoâng
coù gì tuyeät ñoái, ngoaøi moät mình Thieân
Chuùa. Chæ coù ñieàu khoâng ñöôïc laàm baûn
tính cuûa Ñaáng tuyeät ñoái naøy. Ngaøi phaûi
thöïc söï baûo ñaûm cho hy voïng nhaân loaïi.
Ñieàu naøy chæ coù theå neáu Ngaøi laø yù chí
coâng bình. Thaät ra moät nieàm hy voïng
nhaân loaïi coù giaù trò gì neáu noù khoâng
phaûi laø moät hy voïng coâng bình? Ñoù seõ
khoâng phaûi laø moät hy voïng nhaân loaïi
ñích thöïc.
Söï taùi thaùnh thieâng hoùa ngaøy nay
coù yù nghóa gì, neáu khoâng phaûi laø con
ngöôøi, khoâng coù nieàm tin, khoâng theå
pheâ phaùn caùi thaùnh thieâng ñeán cuøng?
Con ngöôøi vaãn cöù ñaët hy voïng vaøo
nhöõng söùc maïnh khoâng theå giaûi thoaùt
mình moät caùch hoaøn toaøn.
Muoán ñoùn nhaän Söùc Maïnh ñích thöïc
maø chuùng ta goïi laø Thieân Chuùa, phaûi
hoaùn caûi ba thöù :
- YÙ thöùc: phaûi böôùc (böôùc laø vöôït
qua, nghóa laø moät caùi cheát ñi vaø moät
taùi sinh) töø thaùi ñoä ma thuaät, baûo thuû
vaø goø boù cuûa caùi thaùnh thieâng, sang
thaùi ñoä thieâng lieâng, daâng hieán vaø
khoâng vuï lôïi cuûa tình yeâu. Noùi caùch
khaùc, ñöùc tin, muoán thoaùt khoûi nhöõng
laàm laãn veà caùi thaùnh thieâng, phaûi chaáp
nhaän moïi ñoøi hoûi cuûa moät luaân lyù
chaân thöïc. Ñöùc Kitoâ, nôi moät caâu toùm
taét laáy laïi giaùo lyù cuûa caùc Ngoân Söù,
ñaõ noùi nhöõng ñoøi hoûi naøy laø nhöõng
ñoøi hoûi naøo: “coâng bình, loøng nhaân vaø
thaønh tín” (baûn vaên phaûi thuoäc loøng nôi
Mt 23,23).
- YÙ töôûng veà Söùc Maïnh: nhöõng Kitoâ
höõu noùi mình tin vaøo Thieân Chuùa toaøn
naêng phaûi bieát raèng Thieân Chuùa chæ
toaøn naêng ôû tình yeâu. Ngaøi laø tình yeâu,
nghóa laø Trao Ban thuaàn tuùy, khoâng coù
maûy may daáu veát cuûa söï quay laïi, hoaëc
nhö thaùnh Beârnard noùi, söï cong uoán veà
mình. Thieân Chuùa khoâng laøm ñöôïc moïi
söï, Ngaøi chæ laøm ñöôïc nhöõng gì tình yeâu
coù theå laøm ñöôïc, nhöng Ngaøi laøm ñöôïc
taát caû nhöõng gì tình yeâu laøm ñöôïc.
- Caùc söùc maïnh nhaân loaïi: kyõ thuaät,
chính trò, söùc maïnh luaân lyù. Vaán ñeà
khoâng phaûi laø haï giaù trò chuùng xuoáng
nhöng phaûi ñöa chuùng phuïc vuï cho söï
coâng bình vaø tình huynh ñeä. Bôûi vì söùc
maïnh ñích thöïc laø YÙ Chí coâng bình, chính
khi thöïc thi coâng bình ngöôøi ta môùi coù
quan heä thöïc vôùi noù. Chaúng caàn nhaän
bieát Thieân Chuùa neáu ta khoâng hoaùn caûi.
Hoaùn caûi, chính laø ngöøng boùc loät con
ngöôøi, laø tham döï moät caùch höõu hieäu
vaøo nieàm hy voïng giaûi thoaùt cuûa con
ngöôøi. Söï nhaän bieát Thieân Chuùa ñöôïc
lieân keát vôùi haønh ñoäng giaûi thoaùt, vôùi
phaåm giaù cuûa con ngöôøi.
Ñöùc Gieâsu maïc khaûi raèng Söùc
maïnh chæ laø Tình Yeâu.
Caùc Ngoân söù loan baùo Ñöùc Kitoâ.
Theá roài giôø ñaây Ñöùc Kitoâ tieáp tuïc vaø
hoaøn taát pheâ phaùn do caùc Ngoân Söù
khôûi xöôùng. Ñöùc Kitoâ maïc khaûi raèng
Söùc Maïnh ñích thöïc laø moät söï Hieän Dieän,
söï Hieän Dieän cuûa moät Tình Yeâu vaø Söùc
Maïnh laø Thaùnh Thaàn, coù khaû naêng
chaáp thuaän yeâu caàu cuûa hy voïng baèng
caùch bieán ñoåi toaøn theå nhaân loaïi, baèng
caùch giaûi thoaùt nhaân loaïi hoaøn toaøn.
Cuõng nhö caùc Ngoân Söù, Ñöùc Kitoâ phi
thaùnh thieâng hoùa. Nhöõng ngöôøi Pharisieâu
ñaõ thaùnh thieâng hoùa Leà Luaät Moâiseâ.
Hoï noùi, ngay caû Thieân Chuùa cuõng phaûi
khuaát phuïc Leà Luaät. Ñöùc Gieâsu noùi
khoâng : Thieân Chuùa lôùn hôn Leà Luaät; Leà
Luaät khoâng phaûi laø Thieân Chuùa. Trong
soá nhöõng chuyeän khaùc, nhöõng ngöôøi
Pharisieâu ñaõ thieâng hoùa ngaøy Sabbat.
Ñöùc Gieâsu noùi vaø coøn nhaéc laïi : “ngaøy
Sabbat ñöôïc laøm ra vì con ngöôøi chöù
khoâng phaûi con ngöôøi vì ngaøy Sabbat.” (Mc
2,27)
Ñöùc Kitoâ ñaõ phi thieâng hoùa quyeàn
bính. Chaúng coù gì ngoaïi giaùo hôn yù töôûng
naøy, theo ñoù quyeàn bính laø moät cöùu
caùnh hôn haún töï do. Khoâng, Ñöùc Gieâsu
noùi, quyeàn bính laø moät söï phuïc vuï : “ Ai
muoán laøm keû lôùn nhaát thì haõy laøm keû
beù moïn nhaát, vaø keû cai trò haõy xem mình
nhö keû phuïc vuï” (Mt 20, 25-28).
Ñöùc Kitoâ phi thieâng hoùa cuûa caûi.
Ngaøi loaïi boû noù nhö moät söùc maïnh tai
hoïa : “Khoán cho caùc ngöôi laø nhöõng keû
giaøu coù ! Vì caùc ngöôi ñaõ ñöôïc phaàn an
uûi cuûa mình roài” (Lc 6,24), nghóa laø caùc
ngöôi khoâng hy voïng gì nöõa, vaäy caùc ngöôi
khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi soáng.
Ñöùc Kitoâ phi thieâng hoùa caùc söùc
maïnh ñeå giaûi thoaùt söï naêng noå cuûa hy
voïng. ÔÛ ñaây caàn phaûi neâu ít neùt lòch
söû môùi hieåu ñöôïc Ñöùc Gieâsu ñaõ soáng
nieàm hy voïng cuûa daân Ngaøi nhö theá
naøo.
Gieâsu laø moät con ngöôøi. Ngöôøi goác
Do Thaùi. Ngaøi bieát lòch söû cuûa daân toäc
Ngaøi, cuõng nhö moïi lòch söû, ñoù laø moät
lòch söû cuûa moät hy voïng. Chuùng ta ñöøng
töôûng raèng Ngaøi khoâng gaén boù vôùi lòch
söû cuûa daân Ngaøi. Chuùng ta haõy thuù
nhaän raèng chuùng ta, Kitoâ höõu, laïi khaùc,
chuùng ta coù khuynh höôùng chia con ngöôøi
ra laøm ñoâi : moät beân, laø nhöõng hy voïng
traàn theá, moät beân, laø moät Thieân Chuùa
ñöùng beân treân caùc hy voïng traàn theá aáy,
moät Thieân Chuùa cuûa phía beân kia, moät
Thieân Chuùa ôû moät theá giôùi beân kia.
Ñöùc Gieâsu, Ngaøi hoaøn toaøn traùi ngöôïc
vôùi moät Thieân Chuùa ôû nôi cao xa. Söï
nhaäp theå traùi ngöôïc haún vôùi vieäc ñöùng
nôi cao xa. Moät Thieân Chuùa, khi nhaäp theå
vaø nhaäp theá, “bay boång” beân treân theá
giôùi, ñoù hoaøn toaøn laø söï löøa ñaûo. Ñöùc
Gieâsu khoâng löøa ñaûo. Haõy xem Ngaøi
soáng giöõa anh em Ngaøi. Ngaøi bieát raèng,
keå töø cuoäc chieán cuûa anh em nhaø
Macabeâ, hy voïng phuïc hoài trieàu ñaïi Israel
vaãn luoân soáng maõi. Veà vieäc giaûi phoùng,
Ngaøi thaáy raèng Palestine bò ngöôøi Roâma
chieám ñoùng. Ngaøi khoâng ngaïc nhieân khi
nghe noùi, chung quanh Ngaøi, raèng ngöôøi ta
hy voïng coù ngaøy seõ thoaùt khoûi söï chieám
ñoùng naøy.
Nhöng, khi soáng vôùi ngöôøi ñoàng
höông, Ngaøi thaáy moái baän taâm cuûa hoï
hoaøn toaøn chính trò. Ngaøi nhaän thaáy
nieàm hy voïng ñöôïc giaûi phoùng cuûa ngöôøi
Do Thaùi caên cöù treân nhöõng heä tö töôûng
khaùc nhau : phaùi Zeâloát (hy voïng ñaùnh
ñuoåi nhöõng keû chieám ñoùng Roâma baèng
loái chieán tranh du kích); phaùi Esseânieâng
(taïo neân, quanh tu vieän Qumraân, moät
coäng ñoàng nhöõng ngöôøi thanh tònh (purs);
phaùi Sañuxeâ ( nhöõng keû hôi gioáng nhö
nhöõng ngöôøi tham gia vaøo vieäc chieám
ñoùng nöôùc Ñöùc tröôùc ñaây).
Theá laø Ñöùc Gieâsu tìm caùch giaùo duïc
yù thöùc cho nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi
Ngaøi. Daàn daàn, Ngaøi ñöa hoï ñeán choã
vöôït qua caùc heä tö töôûng aáy vaø khaùm
phaù ra noäi dung ñích thöïc cuûa söï hy voïng
giaûi thoaùt. Ngaøi seõ khoâng noùi vôùi caùc
toâng ñoà : anh em tìm gì? Ngaøi bieát roõ hoï
tìm gì trong löông taâm saùng suoát, khoâng
ñöôïc ñöùc tin soi daãn, cuûa hoï. Ngaøi noùi
vôùi hoï : “ anh em tìm ai?” Ñeå ñöa hoï ñeán
choã khaùm phaù ra raèng, töï nôi saâu thaúm
ñaùy loøng, hoï tìm Ai Ñoù, chöù khoâng phaûi
caùi gì ñoù maø thoâi. Söùc maïnh giaûi thoaùt
ñích thöïc cuûa con ngöôøi laø Thieân Chuùa,
chöù khoâng phaûi moät heä tö töôûng naøo
ñoù. Nhöng, muoán gaëp gôõ Thieân Chuùa
Ñaáng giaûi thoaùt, phaûi ra khoûi thaùi ñoä
ma thuaät vaø böôùc vaøo söï nhöng khoâng
cuûa tình yeâu.
Khoù maø giaùo duïc loaøi ngöôøi. Giaùo
duïc loaøi ngöôøi, laø ñöa hoï ñeán ñieåm saâu
xa naøy, nôi hoï nhaän bieát noäi dung ñích
thöïc cuûa hy voïng ñöôïc giaûi thoaùt cuûa
mình. Sau bieán coá hoùa baùnh ra nhieàu,
Ñöùc Gieâsu, tröôùc heát gioáng nhö moät
oâng boä tröôûng boä Cöùu Teá ñaïi taøi. Vaäy
phaûi ñeo voøng hoa cho Ngaøi, ban cho Ngaøi
quyeàn bính chính trò. Ñaùm ñoâng ñeà nghò
Ngaøi laøm ñaïi dieän chính thöùc cho heä tö
töôûng chính trò. Hoï nghó, nhö vaäy hy voïng
cuûa hoï seõ ñöôïc ñaùp öùng. Ñöùc Gieâsu
noùi : khoâng. Ngaøi töø choái laøm söùc maïnh
ñöôïc thieâng hoùa maø khoâng coù söï hoaùn
caûi saâu xa cuûa yù thöùc. Caùc toâng ñoà
luùng tuùng khoâng keùm nhöõng ngöôøi
khaùc, sau ñoù duø sao cuõng chaáp nhaän ñeå
Ñöùc Kitoâ pheâ phaùn. Tröø Giuña choáng laïi.
OÂng töø choái söï ñoøi hoûi bieán ñoåi chính
mình. OÂng vaãn gaén boù vôùi söùc maïnh
cuûa ñoàng tieàn, vôùi heä tö töôûng lôïi loäc.
Tuy nhieân Ñöùc Gieâsu ñaõ noùi vôùi oâng
raèng, trong taát caû caùc heä tö töôûng, chính
noù quay laïi choáng con ngöôøi deã daøng
nhaát. Ta khoâng theå cuøng luùc laøm toâi
Thieân Chuùa vaø Mammon (tieàn cuûa) ñöôïc.
Thieân Chuùa laø Tình Yeâu, söï Hieän
Dieän vaø Töï Do. Ba chöõ naøy phaûi lieân keát
chaët cheõ vôùi nhau : söï hieän dieän cuûa
tình yeâu mang laïi töï do, khôi ñoäng hoaëc
taïo ra töï do ñích thöïc. Con ngöôøi chæ böøng
tænh nhö moät töï do neáu bieát mình ñöôïc
nhaän bieát, ñöôïc yeâu meán. Tình yeâu
khoâng mang laïi töï do, thì khoâng phaûi laø
tình yeâu. Tình yeâu khoâng phaûi laø moät söï
hieän dieän, thì cuõng khoâng phaûi laø tình
yeâu. Söï hieän dieän toaøn boä cuûa moät Tình
Yeâu voâ taän (nghóa laø khoâng giôùi haïn)
mang laïi hoaøn toaøn töï do. Thieân Chuùa
khoâng phaûi laø Ñaáng toaøn naêng, Ngaøi laø
söï toaøn naêng cuûa tình yeâu. Tình yeâu chæ
toaøn naêng khi ñem laïi töï do. Phuùc AÂm laø
nhö theá.

THIEÂN CHUÙA LAØ SÖÙC MAÏNH

CHO CAÙC SÖÙC MAÏNH CUÛA
CHUÙNG TA, LAØ SÖÏ KHÔÛI
XÖÔÙNG CHO CAÙC KHÔÛI XÖÔÙNG
CUÛA CHUÙNG TA

Baây giôø phaûi chaêng chuùng ta coù

theå hieåu roõ hôn caùi thaûm kòch tinh thaàn
cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, khuûng hoaûng cuûa
theá giôùi vaø cuûa Giaùo Hoäi? Cha Ganne
baøy toû thaûm kòch naøy nhö sau : “Söùc
maïnh to lôùn nhaát cuûa loaøi ngöôøi, söùc
maïnh maø ñoái vôùi nhieàu ngöôøi ñöông
thôøi vôùi chuùng ta cho pheùp moïi hy voïng,
coù ñoái nghòch vôùi söùc maïnh ñeán töø
Thieân Chuùa vaø laø söùc maïnh maø thaùnh
Phaoloâ goïi laø ‘naêng löïc (hoaëc söï naêng
noå) cuûa Ñöùc Kitoâ phuïc sinh’ hay khoâng
(Ph 3,10)? Söùc maïnh cuûa con ngöôøi coù
ñoái khaùng söùc maïnh cuûa Thieân Chuùa
hay khoâng? Söùc maïnh ñeán töø Thieân
Chuùa coù huûy dieät nhöõng naêng löïc daâng
leân töø con ngöôøi khoâng?”
Laøm sao Thieân Chuùa laïi coù theå yeâu
caàu chuùng ta töø boû caùc söùc maïnh cuûa
chuùng ta? Thieân Chuùa taùc thaønh chuùng
ta laø nhöõng taïo hoùa, Ngaøi giao cho chuùng
ta nhieäm vuï taïo ra moät theá giôùi nhaân
loaïi ñích thöïc. Caàu cho theá giôùi nhaân loaïi
ñích thöïc naøy khoâng coù, caùi ñoù, theo toâi
nghó, roõ nhö ban ngaøy. Con ngöôøi khoâng
phaûi ñaõ hoaøn taát. Con ngöôøi laø caùi phaûi
taïo ra. Thieân Chuùa khoâng muoán laøm
ñieàu ñoù, Ngaøi muoán chuùng ta laøm, vaø
ban cho chuùng ta khaû naêng laøm ñieàu ñoù.
Maø hieån nhieân laø con ngöôøi seõ khoâng
gaày döïng neân theá giôùi baèng nhöõng söùc
maïnh naøo khaùc hôn laø chính nhöõng söùc
maïnh hoaëc naêng löïc cuûa mình. Moät theá
giôùi nhaân loaïi ñöôïc taïo döïng baèng nhöõng
phöông tieän nhaân loaïi, nhöõng phöông tieän
kyõ thuaät, chính trò, luaân lyù.
Nhöng caùc phöông tieän naøy phaûi ñöôïc
pheâ phaùn. Pheâ phaùn laø nhaän ñònh. Phaûi
coù caû moät coâng vieäc nhaän ñònh, bôûi vì
khoâng phaûi töï nhieân maø caùc söùc maïnh
cuûa con ngöôøi töï ñoäng phuïc vuï coâng bình
vaø töï do. Khi caùc söùc maïnh cuûa chuùng ta
khoâng ñöôïc nhaän ñònh cuõng khoâng ñöôïc
chuyeån hoùa, chaéc chaén chuùng seõ phuïc
vuï cho baát coâng vaø söï noâ leä. Chæ caàn
xem nhöõng gì ñang xaûy ra : chaïy ñua vuõ
trang, khi haèng trieäu con ngöôøi cheát ñoùi;
laøm con ngöôøi meâ muoäi baèng nhöõng
ñieàu kieän laøm vieäc voâ nhaân ñaïo...
chuùng ta laø tuø nhaân cuûa moät vuõ truï phi
lyù maëc duø caùc taøi nguyeân traûi roäng
bao la. Caùc taøi nguyeân raát nhieàu, vaø roõ
raøng phi lyù. Thöïc ra, caùc söùc maïnh nhaân
loaïi laïi phi nhaân loaïi, hy voïng bò töôùc ñoaït.
Khi toâi noùi toâi laø kitoâ höõu, ñuùng ra
toâi noùi ñieàu naøy : chính Phuùc AÂm ban cho
toâi nhöõng tieâu chuaån phaân ñònh ñeå
phaùn ñoaùn xem söï söû duïng caùc söùc
maïnh cuûa con ngöôøi coù ñi ñuùng höôùng,
hay khoâng ñuùng höôùng, ñöa tôùi moät theá
giôùi nhaân loaïi hôn. Chính Phuùc AÂm cho
toâi bieát con ngöôøi laø ai, moät theá giôùi
nhaân loaïi phaûi laø gì, kyõ thuaät, chính trò,
vieäc gaùnh chòu traùch nhieäm phaûi theo
höôùng naøo môùi ñích thöïc phuïc vuï cho söï
giaûi thoaùt, chöù khoâng phaûi phuïc vuï cho
söï noâ leä.
Neáu caùc baïn noùi vôùi toâi : theá löông
taâm cuûa cha khoâng ñuû cho cha sao?, toâi
seõ coá heát söùc khoâng muoán hôn thua vôùi
caùc baïn. Nhaát laø toâi seõ coá khoâng noùi
raèng caùc baïn laø Kitoâ höõu maø khoâng
hieåu bieát, bôûi vì toâi bieát roõ raèng moät
lôøi noùi nhö theá seõ mích loøng caùc baïn,
vaø mích loøng laø phaûi. Toâi cuõng seõ
khoâng noùi vôùi caùc baïn raèng ngöôøi kitoâ
höõu theâm Thieân Chuùa vaøo hy voïng con
ngöôøi cuûa mình. Khoâng ñöôïc ñöa ra yù nghó
ñoù : Thieân Chuùa khoâng phaûi laø moät
khoái löôïng coù theå theâm vaøo moät khoái
löôïng khaùc, nhö theá laø xem Thieân Chuùa
nhö moät thöù “trang ñieåm cho ñeïp”
(enjoliveur). Ta coù theå khoâng caàn ñeán ñoà
trang ñieåm !
Vaäy toâi seõ noùi : ñuùng, löông taâm laø
ñuû; hy voïng nhaân loaïi töï noù ñuû cho chính
noù, söï töï hieán cho nhöõng ngöôøi khaùc laø
moät tuyeät ñoái, tình yeâu cuûa nhöõng
ngöôøi khaùc laø moät nguyeân nhaân tuùc lyù
ñeå soáng vaø ñeå cheát. Toâi ñoàng yù. Vaø,
khi noùi nhö theá, toâi trung thaønh vôùi Phuùc
AÂm, bôûi vì chính Phuùc AÂm noùi vôùi toâi :
“Ñieàu caùc ngöôi laøm cho ngöôøi anh em beù
nhoû nhaát cuûa Ta, laø caùc ngöôi ñaõ laøm
cho chính Ta” (Mt 25,40).
Nhöng toâi tin raèng söï ñoøi hoûi löông
taâm toâi laø moät moùn quaø cuûa Thieân
Chuùa. Caùi Thieân Chuùa trao ban, laø nhöõng
nhieäm vuï phaûi hoaøn thaønh. Ñeå söï tuaân
phuïc löông taâm, chính laø tình yeâu cuûa Ai-
Ñoù yeâu thöông toâi. Bôûi vì Thieân Chuùa
khoâng ôû treân cung traêng, Thieân Chuùa
khoâng ôû sau caùc vì sao, Thieân Chuùa
khoâng ôû nôi naøo khaùc hôn laø trong löông
taâm con ngöôøi cuûa toâi. Löông taâm naøy
ñöôïc Moät-Ngöôøi yeâu toâi ñeán ngöï; vaø
chính Ngöôøi yeâu toâi aáy muoán toâi laø taïo
hoùa, taïo hoùa cuûa moät theá giôùi nhaân
loaïi hôn. Ñoù chính laø troïng taâm cuûa moïi
hy voïng : yeâu vaø ñöôïc yeâu. Chính ñoù laø
caùi saâu thaúm cuûa con ngöôøi. Ñöùc Kitoâ
maïc khaûi söï saâu thaúm cuûa hy voïng
chuùng ta.
Cuoái cuøng vaán ñeà ñeán choã naøy :
ñaâu laø nguoàn cuûa hy voïng nhaân loaïi?
Chuùng ta tin raèng Thieân Chuùa saùng taïo.
Khi taùc thaønh chuùng ta, Thieân Chuùa taïo
neân hy voïng chuùng ta. Ngaøi ñaët nôi
chuùng ta moät noãi khao khaùt töï do hoaøn
toaøn. Maø töï do hoaøn toaøn laø moät tham
döï vaøo chính töï do cuûa Thieân Chuùa, bôûi
vì chæ moät mình Thieân Chuùa môùi töï do
tuyeät ñoái. Ngaøi töï do tuyeät ñoái vì Ngaøi
laø Tình Yeâu. Vaäy hy voïng cuûa chuùng ta laø
hy voïng tình yeâu. Soáng vaø yeâu, neáu
Thieân Chuùa laø tình yeâu, caû hai chæ laø
moät.
Khi saùng taïo chuùng ta, Thieân Chuùa
ban cho chuùng ta khaû naêng yeâu meán nhö
Ngaøi yeâu meán. Soáng söï soáng Thieân
Chuùa, hoaëc yeâu nhö Ngaøi yeâu, caû hai
chæ laø moät. Ñoù laø caùi chuùng ta goïi laø
Söï soáng vónh cöûu. Maø söï soáng vónh cöûu
khoâng phaûi laø söï soáng töông lai, maø laø
söï soáng hieän taïi : “Ngay töø baây giôø,
thaùnh Gioan noùi, chuùng ta laø con caùi
Thieân Chuùa” (I Ga 3,2).
 Dó nhieân ñoù khoâng phaûi laø baát kyø
söï soáng naøo. Khoâng phaûi laø moät cuoäc
soáng ta phaûi gaùnh chòu, khoâng phaûi laø
moät cuoäc soáng ta buoâng troâi. Ñoù laø
moät cuoäc soáng, nhö thaùnh Gioan noùi, ta
“theå hieän chaân lyù” (3,21). Chaân lyù, theo
nghóa Kinh Thaùnh, khoâng phaûi laø caùi ñaõ
hoaøn taát (tout-fait). Caùi chaân thaät, laø caùi
thöïc. Maø caùi coù thöïc ñang hình thaønh
(engeneøse) : Thieân Chuùa ñaõ khoâng taïo ra
noù (trong quaù khöù), Ngaøi ñang taïo ra noù.
Ngaøi khoâng taïo ra noù maø khoâng coù
chuùng ta, neáu khoâng chuùng ta seõ khoâng
noùi ñöôïc raèng Ngaøi laø tình yeâu veïn toaøn
: Ngaøi ban cho chuùng ta khaû naêng saùng
taïo ra noù.
Nhö theá coù nghóa laø, nôi troïng taâm
cuûa caùc söùc maïnh kyõ thuaät, chính trò vaø
töø söùc maïnh cuûa nhöõng traùch nhieäm,
chuùng ta tin vaøo söùc maïnh cuûa Thaùnh
Thaàn. Nôi troïng taâm, khoâng phaûi beân
caïnh, khoâng phaûi thay theá con ngöôøi.
Thieân Chuùa ôû nôi troïng taâm cuûa hoaït
ñoäng cuûa chuùng ta, hoaït ñoäng duøng
nhöõng söùc maïnh chuùng ta saün coù ñeå hy
voïng sao cho coù hieäu quaû. Vaäy Thieân
Chuùa khoâng phaûi laø moät söùc maïnh ôû
beân caïnh hoaëc ôû treân caùc söùc maïnh
cuûa chuùng ta. Ngaøi laø Söùc Maïnh cuûa
söùc maïnh chuùng ta, Naêng Löïc cuûa naêng
löïc chuùng ta, Saùng Kieán cuûa saùng kieán
chuùng ta.
Nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø moät moùn
quaø cuûa Ngaøi. “Theå hieän chaân lyù”, chính
laø hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa chuùng ta.
Nhieäm vuï cuûa chuùng ta, laø luoân luoân,
baèng caùch naøy hay caùch khaùc, laøm neân
con ngöôøi, laøm sao ñeå con ngöôøi laø con
ngöôøi hôn, ñeå vuõ truï nhaân loaïi hôn, ñeå
caùc quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau
nhaân loaïi hôn, nghóa laø coâng bình hôn vaø
huynh ñeä hôn. “Theå hieän chaân lyù”, laø
bieán ñoåi theá giôùi. “Keû theå hieän chaân
lyù ñeán vôùi aùnh saùng” coù nghóa laø söï
nhaän bieát Thieân Chuùa (aùnh saùng) ñöôïc
lieân keát vôùi söï hình thaønh con ngöôøi.
Duø caùc baïn laø cha hay meï trong gia
ñình, chieán só coâng ñoaøn hay chính trò,
oâng chuû hay kyõ sö, coâng nhaân hay noâng
daân, nhaø giaùo duïc hay nhaø taâm lyù hoïc,
caùc baïn haõy laøm ngöôøi vaø caùc baïn seõ
nhaän bieát Thieân Chuùa. Toâi chæ nhaéc laïi
raèng, theo nghóa Kinh Thaùnh, “nhaän bieát”,
laø “soáng vôùi”, soáng vôùi Ñaáng yeâu meán
chuùng ta vaø Ñaáng chuùng ta yeâu meán,
ñoù laø Söï Soáng, Söï Soáng thöïc Söï Soáng
vónh cöûu. Trong hieän taïi, Söï Soáng vôùi
Thieân Chuùa naøy, söï maät thieát vôùi Thieân
Chuùa naøy, seõ coù ngaøy ñöôïc toû hieän cho
chuùng ta veïn toaøn, vaø ñoù seõ laø Haïnh
Phuùc traøn ñaày aùnh saùng.
Last but not least : ñieàu sau heát nhöng
khoâng phaûi ñieàu ít quan troïng nhaát : söï
nhaän bieát Thieân Chuùa vaø söï bieán ñoåi
vuõ truï (hai caùi baát khaû phaân ly) ñi qua
Thaäp Giaù. Chöõ “bieán ñoåi” ñuû noùi taïi sao
: söï taêng tröôûng (croissance) khoâng phaûi
laø söï to ra nhöng laø söï bieán ñoåi. Con
ngöôøi khoâng phaûi laø moät ñöùa beù to con,
moät phuï nöõ khoâng phaûi laø moät beù gaùi
to xaùc, con böôùm khoâng phaûi laø moät con
taèm khoång loà, gieù luùa khoâng phaûi laø
moät haït luùa khoång loà. Thieân Chuùa
khoâng phaûi laø moät con ngöôøi khoång loà.
Ñöôïc bieán ñoåi, laø cheát ñi vaø taùi sinh.
Caùi cheát khoâng phaûi laø moät ñònh
meänh, nhöng laø moät khoaûnh khaéc taát
yeáu cuûa moïi taêng tröôûng. Khoâng coù
muøa gaët maø khoâng coù caùi cheát cuûa
haït gioáng. Khoâng coù söï chuyeån hoùa maø
khoâng coù söï löïa choïn. Söï löa choïn laø
moät caùi cheát. Baét caùc söùc maïnh traàn
theá phuïc vuï söï coâng bình, laø töø choái
khieán chuùng phuïc vuï lôïi ích. Giaùo duïc
moät em beù, laø muoán noù cho noù, vaø nhö
vaäy laø töø choái muoán noù cho mình. Soáng
moät hy voïng, laø cheát ñi ôû moät soá thoùi
quen, laø chaáp nhaän söï leân ngoâi cuûa
nhöõng caáu truùc chính trò vaø xaõ hoäi
khaùc. Khoâng coù söï soáng thöïc maø khoâng
coù hy sinh.
Caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ laø loái vaøo
moät söï soáng bieán ñoåi daønh cho nhaân
loaïi. Chính Thaäp Giaù tieán haønh söï phi
thaùnh thieâng hoùa ñích thöïc caùc söùc
maïnh. Bôûi vì chæ khi nhìn thaáy Ñöùc Gieâsu
chòu ñoùng ñinh, treân thaäp giaù, chuùng ta
môùi bieát roõ raøng baûn chaát cuûa Söùc
Maïnh ñích thöïc laø gì. Tröôùc söï baát löïc cuûa
Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh ta coù theå khoâng
coøn tin ñöôïc raèng Thieân Chuùa laø moät
Söùc Maïnh thoáng trò vaø khoâng coøn tin
ñöôïc raèng ta seõ khieán Ngaøi thuaän theo
chuùng ta baèng caùc leã nghi toân giaùo
khoâng coù söï hoaùn caûi löông taâm. Phaûi
ñoïc laïi ba chöông ñaàu cuûa thö thöù nhaát
thaùnh Phaolo gôûi cho ngöôøi Coârintoâ, cha
Ganne noùi raèng chuùng taïo neân “moät
thaàn hoïc veà söùc maïnh ñích thöïc cuûa
Thieân Chuùa”. Ñöùc Gieâsu bò ñoùng ñinh laø
Söùc Maïnh Toaøn Naêng cuûa tình yeâu vaø
thöù tha. Phuïng vuï bieát mình noùi gì khi
khieán chuùng ta haùt leân : Kính chaøo, oâi
thaäp giaù, nieàm hy voïng duy nhaát cuûa
chuùng toâi !
 PHUÙC AÂM TIEÁNG GOÏI ÑEÁN
ÑÖÙC TIN ÑEÁN TÖÏ DO

SOÁNG PHUÙC AÂM NGUYEÂN VEÏN

Phuùc AÂm khoâng chæ laø moät söù

ñieäp. Dó nhieân coù moät söù ñieäp Kitoâ
giaùo nhöng Phuùc AÂm, tröôùc khi laø moät
söù ñieäp, laø moät con ngöôøi, laø chính con
ngöôøi cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Caùc baïn bieát
chöõ “Phuùc AÂm” coù nghóa laø “Tin Möøng”.
Tin Möøng naøy tröôùc heát khoâng phaûi laø
ñieàu Ñöùc Kitoâ noùi, maø laø ñieàu Ngaøi laø.
Ñoù laø Tin Möøng Nhaäp Theå: Thieân Chuùa
yeâu con ngöôøi ñeán noãi trôû thaønh ngöôøi.
Yeâu, laø muoán trôû thaønh ngöôøi mình yeâu,
laøm moät vôùi ngöôøi ñoù. Ñoäng cô saâu xa
nhaát cuûa ñöùc tin cuûa toâi laø, ta khoâng
theå vöôït quaù söï Nhaäp Theå. Moät Thieân
Chuùa khoâng theå yeâu con ngöôøi caùch
naøo hôn caùch chính mình trôû thaønh ngöôøi.
Hieän nay nhieàu ngöôøi chaáp nhaän söù
ñieäp nhöng töø choái hoaëc ñöa ra moät soá
tranh caõi veà ñieàu coát yeáu: Thaàn Tính
cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ theo nghóa heïp. Laäp
töùc, chính söù ñieäp bò xuyeân taïc vaø, töø
ñoù, ngöôøi ta deã taïo ra nhöõng ñoaïn choïn
loïc hoaëc nhöõng ñoaïn hôïp tuyeån Phuùc
AÂm, laáy moät soá baûn vaên naøo ñoù maø
boû qua nhöõng ñoaïn khaùc. Phuùc AÂm chæ
thöïc söï laø Phuùc AÂm khi ta naém toaøn boâï.
Caâu noùi cuûa Pascal : “Kinh Thaùnh chæ laø
moät khoaûnh lieàn maïch (d’un seul tenant)”
raát thaâm thuùy.
Ñöùc Kitoâ maïc khaûi Thieân Chuùa laø
ai
Tin Möøng tröôùc heát laø söï maïc khaûi
Chuùa Cha, ñöôïc trao ban cho chuùng ta nôi
Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Phuùc AÂm tröôùc heát laø
caâu traû lôøi cho caâu hoûi loaøi ngöôøi luoân
töï hoûi: Thieân Chuùa laø ai? Ñöùc Gieâsu
Kitoâ noùi vôùi chuùng ta tröôùc heát Thieân
Chuùa laø ai. Theo söï maïc khaûi veà Thieân
Chuùa naøy, moät söù ñieäp ñöôïc gôûi ñeán
loaøi ngöôøi ñeå noùi vôùi hoï: haõy thoûa
maõn mong öôùc cuûa Thieân Chuùa, haõy
soáng cho phuø hôïp vôùi ñieàu baây giôø caùc
baïn bieát ñöôïc veà Thieân Chuùa.
Nôi chöông 16 cuûa thaùnh Maùttheâu, coù
moät caûnh quan troïng nhaát, Pheâroâ tuyeân
xöng ôû thaønh Xeâdareâ Philíppheâ. Ñöùc
Gieâsu hoûi: “Anh em baûo Thaày laø ai?”
Pheâroâ (nghóa laø Nhoùm Möôøi Hai, ñaõ laø
Giaùo Hoäi !) traû lôøi: “Thaày laø Ñöùc Kitoâ,
Con Thieân Chuùa haèng soáng”. Hieån nhieân
ñoù khoâng phaûi laø moät xaùc quyeát tín lyù
veà Thaàn Tính cuûa Ñöùc Kitoâ. Luùc aáy
Pheâroâ chöa theå bieát Ñöùc Gieâsu laø
Thieân Chuùa thaät, thaäm chí chöa bieát Ngaøi
nhaäp theå. Duø sao veà Ñöùc Trinh Nöõ Maria,
chuùng ta khoâng coù nhöõng maïc khaûi
rieâng, phaûi noùi raèng, tröôùc leã Nguõ
Tuaàn, khoâng ai xaùc quyeát ñöôïc Thaàn Tính
cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Ñieàu Pheâroâ xaùc
quyeát, chính laø Ñöùc Gieâsu ñuùng laø Ñaáng
noùi ra Thieân Chuùa laø ai, Ñaáng ngöôøi ta
coù theå hoaøn toaøn tin töôûng. “Thaày töø
nôi Thieân Chuùa maø ñeán vaø Thaày khoâng
löøa doái chuùng toâi veà chaân dung ñích
thöïc cuûa Thieân Chuùa”.
Maø Thaàn Khí cuûa Chuùa Con ñöôïc ban
cho chuùng ta. Vaøo leã Nguõ Tuaàn, caùc
toâng ñoà seõ yù thöùc ñieàu ñoù vaø seõ noùi:
khoâng nhöõng chuùng toâi gaén boù vôùi Lôøi
Thaày, maø chuùng toâi coøn coù nôi chuùng
toâi quyeàn laøm con caùi cuûa chính Thaày. Vì
Thaàn Khí ñöôïc trao ban cho loaøi ngöôøi vaøo
leã Nguõ Tuaàn laø chính Thaàn Khí cuûa
quyeàn laøm con Thaày. Chuùng toâi coù
“quyeàn trôû neân con caùi Thieân Chuùa” (Ga
1,12).
Moãi ngöôøi trong chuùng ta ñöôïc chaát
vaán nhö caùc toâng ñoà. Caâu traû lôøi phaûi
hoaøn toaøn rieâng tö. Caâu traû lôøi cuûa
chuùng ta khoâng theå laø moät tieáng voïng
cuûa moät lôøi noùi khaùc hoaëc chòu aûnh
höôûng cuûa nhöõng aùp löïc xaõ hoäi hoaëc
tuaân theo moät aùp löïc veà maët xaõ hoäi
hay quyeàn bính. Caâu traû lôøi cuûa toâi phaûi
ñích thöïc laø lôøi noùi cuûa toâi dieãn taû caên
coát cuûa höõu theå toâi. Muoán duøng moät
töø ngöõ cuûa trieát hoïc ñöông thôøi, caâu traû
lôøi cho caâu hoûi: “Baïn baûo Toâi laø ai?”
cuûa toâi phaûi laø moät chieán thaéng caùi
“ngöôøi ta”. Trieát gia ngöôøi Ñöùc Heidegger
vaø, sau ñoù, Gabriel Marcel ñaõ noùi nhieàu
ñeán caùi hoï goïi laø “ngöôøi ta”. “Ngöôøi ta”
noùi raèng… Baùo chí (dieãn taû quan nieäm
cuûa “ngöôøi ta”) noùi raèng … Neáu toâi
muoán soáng Phuùc AÂm thöïc söï, caâu traû
lôøi cuûa toâi phaûi laø moät chieán thaéng
caùi naëc danh “ngöôøi ta”.
Moät caâu then choát khaùc cuûa Phuùc
AÂm laø caâu naøy: “Ai thaáy Ta laø thaáy Cha”
(Gn 14,9). Ñöøng bao giôø queân caâu naøy khi
ñoïc Phuùc AÂm. Ñöùc Kitoâ tröôùc heát laø
hình aûnh Chuùa Cha. Ngaøi laø laêng kính
cuûa Thieân Chuùa. Cuõng nhö laêng kính
phaân giaûi aùnh saùng traéng cuûa maët trôøi
thaønh moät soá maøu saéc, cuõng theá, Ñöùc
Kitoâ baøy toû Thieân Chuùa, dieãn taû Thieân
Chuùa baèng cöû chæ, lôøi noùi vaø thaùi ñoä
nhaân loaïi. Muoán bieát Thieân Chuùa laø ai,
toâi phaûi nhìn nhöõng cöû chæ cuûa Ñöùc
Kitoâ, suy nieäm nhöõng thaùi ñoä saâu xa
cuûa Ngaøi vaø nghe lôøi Ngaøi. Ñieàu ñöôïc
maïc khaûi qua chính cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc
Kitoâ, laø söùc maïnh cuûa Thieân Chuùa vaø
söï khöôùc töø söùc maïnh thoáng trò.
Chuùng ta ñoïc Phuùc AÂm töø ñaàu ñeán
cuoái vaø coù theå nhaän thaáy raèng Ñöùc
Kitoâ khoâng heà duøng naêng quyeàn cuûa
Ngaøi. Toâi bieát roõ coù vaán ñeà pheùp laï
vaø nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi chuùng ta
khoâng öa gì pheùp laï. Nhöõng kitoâ höõu
tieán boä, thoâng minh, tin theo khoâng phaûi
“vì” caùc pheùp laï nhöng “maëc duø” coù caùc
pheùp laï trong Phuùc AÂm (ôû theá kyû XVII
Malebranche ñaõ noùi ñieàu naøy roài). Tuy
nhieân trong Phuùc AÂm coù caùc pheùp laï,
ñoù laø moät söï kieän, duø laø khoù xaùc ñònh
lòch söû ñieàu ñaõ xaûy ra trong tröôøng hôïp
naøy hay tröôøng hôïp khaùc. Nhöng phaûi
naém chaéc raèng pheùp laï coù lieân heä vôùi
caùi khoâng phaûi pheùp laï (non-miracle).
Ñieàu quan troïng nhaát trong Phuùc AÂm, laø
söï vaéng boùng pheùp laï: cuoäc ñôøi coâng
khai cuûa Ñöùc Gieâsu baét ñaàu baèng söï
vaéng boùng pheùp laï (Ngaøi töø choái bieán
ñaù thaønh baùnh) vaø cuoäc ñôøi Ngaøi keát
thuùc treân ñoài Canveâ, nôi ñoù söï thinh
laëng cuûa Chuùa Cha thaät tuyeät ñoái, hoaøn
toaøn ñeán noãi ta coù theå cho ñoù laø moät
vaéng boùng. Caùc pheùp laï trong Phuùc AÂm
coù chöùc naêng ñöa chuùng ta ñeán choã
khoâng coù pheùp laï, moät söùc maïnh naøo
ñoù ñöa ñeán choã vaéng boùng söùc maïnh
hoaøn toaøn.
Nôi söï khieâm haï naøy, Thieân Chuùa töø
ñôøi ñôøi naøi van chuùng ta ñoùn nhaän söï Töï
hieán chính Ngaøi cho chuùng ta. Khi noùi ñeán
söï Töï hieán naøy, chuùng ta muoán noùi gì?
Haõy ñaäp vôõ caùc töø ngöõ ra: Thieân Chuùa
khoâng theå cho gì khaùc ngoaøi chính Ngaøi.
Caùc baïn muoán Ngaøi cho caùi gì? Ngaøi laø
taát caû; keû laø taát caû thì chaúng coù gì,
hieån nhieân laø theá. Vaø höõu theå (cuûa
Thieân Chuùa) naøy chæ laø Tình-Yeâu. Veà
phaàn chuùng ta, chuùng ta taëng nhöõng
moùn quaø, qua nhöõng moùn quaø aáy
chuùng ta ít nhieàu dieãn ñaït ñöôïc söï töï
hieán chính chuùng ta, nhöng chuùng ta
khoâng bao giôø töï hieán ñích thöïc. Thieân
Chuùa töï hieán vaø Ngaøi naøi van chuùng ta
ñoùn nhaän cuûa töï hieán naøy ñeå chuùng ta
coù theå theå hieän veïn toaøn nhaân tính cuûa
chuùng ta, maø nhaân tính naøy laø moät khaû
naêng thaàn-nhaân-tính. Ta chæ laø moät con
ngöôøi baèng caùch laø moät con ngöôøi hôn.
Yeâu ngöôøi baèng chính tình yeâu cuûa
Thieân Chuùa
Phuùc AÂm chaúng laø gì khaùc ngoaøi
bieåu kieän cuûa nhöõng ñieàu kieän ñoùn
nhaän söï töï hieán cuûa Thieân Chuùa. Phuùc
AÂm daïy chuùng ta bieát phaûi laø gì môùi coù
theå ñoùn nhaän moät Thieân Chuùa trao ban
chính mình, nghóa laø Ñaáng bieán ñoåi chuùng
ta nôi Ngaøi. Vaán ñeà laø gioáng nhö Ngaøi,
Thieân Chuùa khoâng muoán gì khaùc. Ñoù laø
baét chöôùc Ngaøi, nhö thaùnh Phaoloâ noùi:
“Anh em haõy baét chöôùc Thieân Chuùa”.
Vaán ñeà laø ñöôïc töï do yeâu meán nhö
Thieân Chuùa yeâu meán, laø thaønh thaàn
linh nhö Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa, laø
trôû neân gioáng nhö Ngaøi. Ñoù laø caâu noùi
troïng yeáu cuûa baøi dieãn thuyeát cuûa Ñöùc
Gieâsu sau böõa Tieäc Ly: “Anh em haõy yeâu
meán nhau nhö Toâi ñaõ yeâu meán anh em”
(Ga 13,34).
Neáu suy nghó moät chuùt, chuùng ta
thaáy raèng, khi chuùng ta vöôït qua nhöõng
lôùp noâng caïn cuûa hoaït ñoäng chuùng ta
hoaëc cuûa taâm hoàn chuùng ta, chuùng ta
coù ba caùi ñeå löïa choïn: phaûi tin raèng höõu
theå laø vaät chaát, hoaëc höõu theå laø tinh
thaàn, hoaëc höõu theå laø Tình Yeâu hoaëc
Hieäp Thoâng (xem Roger Garaudy). Neáu
chuùng ta tin höõu theå laø vaät chaát, chuùng
ta haõy laø nhöõng nhaø duy vaät; neáu
chuùng ta tin raèng höõu theå laø tinh thaàn,
chuùng ta haõy laø nhöõng nhaø duy lyù.
Nhöng neáu chuùng ta tin raèng baûn chaát
cuûa höõu theå laø Tình Yeâu hoaëc Hieäp
Thoâng, thì chuùng ta laø nhöõng kitoâ höõu.
Bôûi vì chæ moät mình Ñöùc Gieâsu Kitoâ noùi
vôùi chuùng ta raèng Thieân Chuùa laø Tình
Yeâu hoaëc söï Hieäp Thoâng.
Tình yeâu khoâng phaûi laø tình caûm. Toâi
khoâng noùi xaáu tình caûm. Nhöõng ngöôøi
thöïc söï vó ñaïi thöôøng laø nhöõng ngöôøi raát
ña caûm, nhöng vaán ñeà khoâng phaûi ôû ñoù.
Nhöng tình yeâu, töï baûn chaát, khoâng phaûi
laø tìnhh caûm, söï rung ñoäng ngoaøi da. Tình
yeâu, thaùnh Gioan noùi vôùi chuùng ta, laø yù
chí vaø haønh vi. YÙ chí töï hieán vaø haønh vi
töï hieán chính mình. Neâu roõ laø ñieàu quan
troïng vì nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi
chuùng ta khieáp sôï nhöõng “taùn pheùt” veà
tình yeâu hôn taát caû moïi thöù. Hoï sôï. Hoï
khoâng muoán nhöõng thöù ñoù vaø toâi cho
laø hoï raát coù lyù.
Moät trong nhöõng caùm doã cuûa thôøi
nay laø muoán yeâu ngöôøi maø khoâng yeâu
Thieân Chuùa. Ñaây laø moät phaûn öùng bình
thöôøng choáng laïi thôøi maø ngöôøi ta cho
raèng coù theå yeâu Chuùa maø khoâng caàn
phaûi yeâu ngöôøi, thôøi ñoù khoâng xa xöa
laém ñaâu. Ñieàu ñoù ñaõ khieán naûy sinh caû
moät caõi coï chöõ nghóa (logomachie) haøng
doïc vaø haøng ngang, haøng doïc laø tình yeâu
Thieân Chuùa, haøng ngang laø tình yeâu loaøi
ngöôøi. Ñuùng laø ta khoâng yeâu Chuùa neáu
ta khoâng yeâu ngöôøi thöïc söï, baèng yù chí
vaø baèng haønh vi. Kieåm chöùng cuûa tình
yeâu Thieân Chuùa laø tình yeâu thöïc chöù
khoâng phaûi tình yeâu baèng moâi mieäng
hoaëc coù tính chaát tình caûm maø chuùng ta
daønh cho anh em loaøi ngöôøi. Ai cuõng bieát
caâu noùi cuûa thaùnh Gioan trong thö thöù
nhaát cuûa ngaøi: “Neáu moät ngöôøi noùi
raèng mình yeâu meán Thieân Chuùa vaø
khoâng yeâu meán anh em mình, keû aáy laø
ngöôøi noùi doái” (4,20). Chaúng coù gì ñuùng
hôn.
Chæ coù ñieàu, ngaøy nay chuùng ta coù
nguy cô queân raèng, neáu ta khoâng yeâu
meán Thieân Chuùa, thì tình yeâu loaøi ngöôøi
khoâng theå tinh tuyeàn. Moät hoâm cha Lubac
noùi moät caâu khuûng khieáp: “Ngoaøi tình
yeâu Thieân Chuùa, tình yeâu loaøi ngöôøi raát
coù theå chæ laø moät ngoaïi tröông cuûa tình
yeâu chính mình”. Caàn phaûi laø taâm lyù gia
moät chuùt vaø caàn phaûi nhaän thaáy raèng,
neáu phoù maëc cho chuùng ta, haàu nhö
chuùng ta khoâng theå yeâu keû khaùc moät
caùch tinh roøng. Chæ Thieân Chuùa môùi yeâu
tuyeät ñoái vaø cho chuùng ta yeâu meán nhö
Ngaøi yeâu meán. Caùi cheát cuûa tính ích kyû
cuûa chuùng ta chæ hoaøn toaøn vôùi luyeän
nguïc, vaäy caùi cheát aáy laø moät hy voïng.
 SOÁNG PHUÙC AÂM, LAØ SOÁNG
ÑÖÙC TIN : NAÊM BÖÔÙC ÑEÁN
ÑÖÙC TIN

Toâi seõ ñaët vaán ñeà vôùi caùc baïn: hy

voïng cuûa caùc baïn laø gì? Cuoái cuøng caùc
baïn hy voïng caùi gì? Hy voïng ñöôïc haïnh
phuùc? Hay hy voïng yeâu meán nhö Thieân
Chuùa yeâu meán maõi maõi? Vì haïnh phuùc
cuûa Thieân Chuùa – laø haïnh phuùc vónh
cöûu cuûa chuùng ta, laø ñoái töôïng cuûa hy
voïng chuùng ta – khoâng chæ thuaàn tuùy vaø
ñôn giaûn laø ñöôïc haïnh phuùc. Haïnh phuùc
vì thöù haïnh phuùc naøo? Coù nhöõng möùc
ñoä haïnh phuùc.
Haïnh phuùc cuûa chò nöõ tu boû caû ñôøi
chaêm soùc caùc beänh nhaân ngheøo khoâng
phaûi laø haïnh phuùc cuûa Onassis. Toâi coù
ñoïc cuoäc ñôøi cuûa oâng naøy, thaät ñaùng
hoaûng sôï. Caùc baïn noùi ñeán haïnh phuùc
naøo? Kitoâ giaùo traû lôøi: haïnh phuùc vì
chính haïnh phuùc cuûa Thieân Chuùa, haïnh
phuùc aáy coát ôû yeâu meán chöù khoâng
phaûi ñöôïc thoûa loøng. Vaán ñeà chuùng ta
dai daúng ñaët cho mình, neáu chuùng ta
muoán soáng Phuùc AÂm, laø vaán ñeà haïnh
phuùc. Caû Phuùc AÂm ñeàu bò chi phoái bôûi
lôøi Ñöùc Gieâsu : Phuùc thay … chuùng ta goïi
ñoù laø caùc moái Phuùc Thaät. Soáng Phuùc
AÂm, laø soáng ñöùc tin.
Toâi xin caùc baïn löu yù raèng, trong
Phuùc AÂm, Ñöùc Gieâsu luoân luoân ñoøi hoûi
ñöùc tin nôi nhöõng ñaøn oâng vaø phuï nöõ
Ngaøi gaëp. Ngaøi chaúng bao giôø noùi: “Ta
ñaõ cöùu ngöôi”, nhöng luoân noùi: “Ñöùc tin
cuûa ngöôi ñaõ cöùu ngöôi”. Maø ñaây laïi
thöôøng laø nhöõng ngöôøi khoâng coù ñaïo,
hoaëc ñaïo ngoaïi giaùo. Vieân ñoäi tröôûng laø
ngöôøi La Maõ, chaúng noùi ñöôïc moät tí giaùo
lyù naøo; ngöôøi ñaøn baø Canaan cuõng theá.
Ta khoâng ñöôïc moät keû khaùc cöùu, keû-
khaùc naøy haún laø Thieân Chuùa. Con ngöôøi,
laø ai-ñoù. Chính con ngöôøi töï cöùu mình
trong ñöùc tin vaø nhôø ñöùc tin. Chuùng ta
khoâng töôûng töôïng Thieân Chuùa toân troïng
con ngöôøi saâu xa tôùi möùc naøo. Chính ôû
ñieåm naøy chuùng ta phaûi hoaøn toaøn raát
möïc nghieâm khaéc. Neáu khoâng Thieân
Chuùa cuûa chuùng ta seõ chæ laø moät ngaãu
thaàn vaø Thieân Chuùa khoâng muoán laø
moät ngaãu thaàn ñoái vôùi chuùng ta.
Böôùc thöù nhaát: moïi ngöôøi ñeàu coù
khaû naêng tin
Chæ söï kieän soáng, toâi noùi roõ laø
soáng, ñaët moïi con ngöôøi coù khaû naêng
tin. Toâi khoâng noùi: ñöùc tin toân giaùo, maø
ñöùc tin theo nghóa phaøm tuïc nhaát. Ngöôøi
gieo gioáng, duø laø keû tin hay khoâng tin,
ñang coù khaû naêng ñöùc tin, “oâng laøm
vieäc cho caùi voâ hình” (theo Dt 11,27). OÂng
laøm moät haønh vi tin, vì khoâng hieån nhieân
laø oâng seõ gaët. Coù theå seõ coù haïn haùn,
luït loäi, chieán tranh, ai bieát? Khi oâng ñi gieo,
muøa gaët khoâng hieån nhieân nhö hai vôùi
hai laø boán. Khoâng chaéc chaén nhö theá.
Coù moät nieàm tin.
Nhaø giaùo duïc coøn coù khaû naêng tin
hôn nöõa neáu ñoù maø moät oâng boá, moät
baø meï, moät thaày giaùo hay coâ giaùo.
Muoán thöïc hieän vieäc giaùo duïc cho moät
ñöùa treû, phaûi “tin vieäc ñoù”, caâu noùi
thaät thuyeát phuïc. Bieát bao gian nan !
Khoâng coù keát quaû ngay. Caäu trai hay coâ
gaùi naøy seõ ra sao trong möôøi naêm nöõa,
hai möôi naêm nöõa? Chuùng ta hoaøn toaøn
khoâng bieát gì caû. Haønh vi tin.
Vaäy nieàm tin ñaõ ñaâm reã trong söï
soáng. Soáng, laø tin. Löu yù laø ñieàu quan
troïng, neáu ta muoán hieåu ñöôïc raèng ñöùc
tin toân giaùo khoâng phaûi laø caùi gì ñoù
treân trôøi rôi xuoáng: trong haønh ñoäng
nhaân loaïi sô ñaúng ñaõ coù ñöùc tin roài. Chæ
trong mô moäng môùi khoâng coù ñöùc tin,
khaû naêng tin. Maø ñöùc tin Kitoâ giaùo hoaøn
toaøn ngöôïc laïi vôùi mô moäng, maëc duø
coù moät soá ngöôøi töï xöng laø kitoâ höõu
maø laïi thöïc söï ñaém mình trong mô moäng,
töôûng töôïng ra moät theá giôùi khaùc, nôi ñoù
Thieân Chuùa ñang chôø ñoùn chuùng ta. Mô
moäng thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn, toâi xin goïi
ñoù laø beänh lyù cuûa ñöùc tin. Neáu chuùng
ta thaáy ñöôïc noù hoaït ñoäng theá naøo nôi
chuùng ta, toâi baûo ñaûm vôùi caùc baïn
raèng chuùng ta seõ ñöôïc caûm hoùa
(eùdifieùs).
 Böôùc thöù hai: nôi moïi haønh vi, duø
lôùn hay nhoû, con ngöôøi tìm kieám
haïnh phuùc.
Chuùng ta haõy tieán theâm moät böôùc:
cho duø con ngöôøi laøm gì, thì luoân luoân
haønh ñoäng vì haïnh phuùc, tröïc tieáp hoaëc
giaùn tieáp. Haïnh phuùc beù nhoû trong cuoäc
soáng cuï theå; hay haïnh phuùc saâu xa trong
tình yeâu, tình baïn hay vaên hoùa, chaúng
sao ! Ngay caû nhöõng ngöôøi töï töû cuõng tìm
haïnh phuùc (haïnh phuùc phuû ñònh, thoaùt
khoûi ñau khoå). Seõ raát thuù vò khi tìm hieåu
baøi haùt ngaøy nay laø moät thöù vaên
chöông ñích thöïc vaø xem moät EÙdith Piaf,
moät Brassens, moät Julien Clerc, moät Leùo
Ferreù vaø bao nhieâu ngöôøi khaùc nöõa
chöùng toû raèng con ngöôøi luoân tìm kieám,
trong haønh vi nhoû beù nhaát, haïnh phuùc.
Böôùc thöù ba: vieäc tìm kieám haïnh
phuùc tuøy thuoäc caùc giaù trò
Toâi nhaän thaáy ngay raèng caàn phaûi
vöôït quaù tình hình töï nhieân cuûa nieàm tin
vaø söï tìm kieám haïnh phuùc. Sao vaäy? Bôûi
vì tay gaêng-tô vaø keû boùc loät cuõng ñang
tin vaø ñang tìm kieám haïnh phuùc. Keû ñang
suy tính vuï cöôùp boùc cuõng ñang tin: haén
khoâng bieát coâng vieäc coù thaønh coâng
hay khoâng, vaø ñuùng laø haén ñang tìm
kieám haïnh phuùc do tieàn baïc mang laïi.
Khi tìm kieám haïnh phuùc, toâi coù theå
nhaèm thoûa maõn tính ích kyû coá höõu cuûa
toâi, coù theå toâi muoán laøm neân haïnh
phuùc cuûa mình maø thieät haïi ñeán haïnh
phuùc cuûa keû khaùc, toâi coù theå boùc loät
hoï, cöôùp cuûa hoï, aùm saùt hoï. Khoâng ñi
ñeán ñoù, chaéc chaén raèng, trong tìm kieám
haïnh phuùc, coù nhieàu tìm kieám chính mình
vaø nhöõng caùch xöû söï ích kyû. Trong baøi
haùt “La feâte continue” (leã hoäi tieáp dieãn)
cuûa EÙdith Piaf coù moät caâu thaät taøi tình.
Naøng khieâu vuõ trong voøng tay ngöôøi tình
trong luùc, trong caên nhaø beân caïnh, moät
caäu trai ñang haáp hoái, moät cuï giaø khoâng
ai giuùp ñôõ ñang cheát ñoùi; vaø naøng haùt:
“Chuùng toâi quaù haïnh phuùc neân khoâng
theå coù loøng toát”. Nhö vaäy öôùc mong
haïnh phuùc cuûa toâi caàn phaûi pheâ phaùn
vaø bieán ñoåi. Nhö Bernanos noùi: “Haõy cho
toâi bieát baïn nghó theá naøo laø haïnh phuùc
vaø toâi seõ cho baïn bieát baïn laø ai”.
ÔÛ ñaây lieân quan ñeán caùi trong trieát
hoïc ta goïi laø caùc giaù trò. Toâi goïi caùi
“ñaùng giaù” hôn chuùng ta laø “giaù trò”,
hoaëc caùi maø khoâng coù noù chuùng ta
khoâng “ñaùng giaù”; vaäy, caùi ñaùng cho
chuùng ta hy sinh maïng soáng, caùi laø moät
lyù do ñeå soáng beân treân maïng soáng. Thaø
cheát coøn hôn phaïm moät baát coâng naëng
neà ! Coâng bình laø moät “giaù trò”. Thaø
chòu ñau khoå coøn hôn noùi doái ! Chaân lyù
laø moät “giaù trò”. Toâi goïi caùi löông taâm
ñoøi buoäc laø “giaù trò”, caùi laøm cho con
ngöôøi thaønh moät con ngöôøi laø “giaù trò”.
Coù yù nghóa veà caùc giaù trò vaø coù moät
löông taâm, caû hai chæ laø moät. Caùi ñònh
nghóa con ngöôøi, chính laø con ngöôøi coù
khaû naêng löïa choïn vaø soáng caùc giaù trò.
Con vaät, töï baûn chaát, khoâng nghe moät
tieáng löông taâm noùi vôùi noù: tình hình nhö
theá laø baát coâng, maøy phaûi coá thay ñoåi
ñeå coâng bình ngöï trò. Con vaät chæ laø con
vaät, theá thoâi. Con ngöôøi nghe tieáng löông
taâm naøy lieân tuïc nhaéc nhôû taàm quan
troïng haøng ñaàu cuûa caùc giaù trò. Neáu
caùc baïn baûo toâi raèng con ngöôøi khoâng
nghe tieáng ñoù, phaûi noùi raèng con ngöôøi
ñaõ bò thoaùi hoùa (deùshumaniseù).
Khi ta ñaët ñôøi mình leä thuoäc caùc giaù
trò laø nhöõng ñoøi buoäc cuûa löông taâm,
nghóa laø khi ta khöôùc töø moät haïnh phuùc
ích kyû thuaàn tuùy, ta ñaõ nhaän bieát Thieân
Chuùa moät caùch naøo ñoù. Ta khoâng “bieát”
Ngaøi, nhöng ta nhaän bieát Ngaøi. Haèng
ngaøn ngöôøi (noùi nhö theá laø khoâng
ñuùng !) khoâng bieát Thieân Chuùa cuûa Ñöùc
Gieâsu Kitoâ, khoâng bieát Phuùc AÂm cuûa
Giaùo Hoäi, nhöng ñaõ nhaän bieát Ngaøi khi
hoï ñaët vieäc tìm kieám haïnh phuùc theo
tieâu chuaån caùc giaù trò. Khi hoï noùi: haïnh
phuùc, ñuùng theá ! nhöng khoâng phaûi baát
keå haïnh phuùc naøo ! Khoâng phaûi moät
haïnh phuùc choáng laïi, coù haïi cho nhöõng
ngöôøi khaùc ! Nhö vaäy coù theå, khoâng tin
Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Thieân Chuùa, khoâng tin
Thieân Chuùa, ñoïc Phuùc AÂm ñöôïc döôùi
goùc ñoä caùc giaù trò. Chæ coøn laø vaán ñeà
chaân lyù, töï do, coâng bình vaø tình huynh
ñeä. Theo yù nghóa naøy, Phuùc AÂm daønh
cho moïi ngöôøi.
Trong vieäc giaùo duïc Kitoâ giaùo cho treû
em, baét ñaàu töø choã ño laø ñieàu coát yeáu.
Neáu khoâng, chuùng ta seõ coù theå noùi
ñeán moät Thieân Chuùa khoâng lieân quan gì
ñeán caùc giaù trò coâng bình, töï do vaø tình
huynh ñeä; moät Thieân Chuùa chæ ñôn giaûn
laø Ñaáng Toaøn Naêng, nghóa laø Ñaáng
maïnh nhaát vaø phaûi coi chöøng khi vaâng
phuïc Ngaøi. Caùc baïn thaáy haäu quaû nhö
theá naøo. Laø seõ rôøi xa ñöùc tin vaø lao
ñaàu vaøo toân giaùo. Moät ngaøy kia em beù
aáy seõ noùi: toâi tin ñieàu ngöôøi ta ñaõ daïy
toâi. “Ngöôøi ta”. Toâi tin coù Thieân Chuùa,
toâi cuõng tin Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Thieân
Chuùa, thaäm chí toâi tin vaøo quyeàn bính
cuûa Giaùo Hoäi. Nhöng ñöøng noùi vôùi toâi
veà coâng bình, tình huynh ñeä vaø chaân lyù !
phaûi noùi doái vaø len loûi môùi mong thaønh
coâng trong ñôøi !
Coù nhöõng ngöôøi seõ noùi vôùi caùc
baïn: coâng baèng xaõ hoäi, tình huynh ñeä
nhaân loaïi ñích thöïc, nhöõng thöù ñoù ñaâu
coù lieân quan gì ñeán Thieân Chuùa ! Caùc
ngaøi laø linh muïc, haõy rao giaûng Thieân
Chuùa nhöng ñöøng ñaû ñoäng ñeán nhaát laø
boån phaän ngheà nghieäp cuûa chuùng toâi !
Trong khi ñoù coù nhöõng ngöôøi taâm hoàn
ngay thaúng laïi thích noùi raèng hoï tin vaøo
coâng bình vaø tình huynh ñeä, nhöng khoâng
tin Thieân Chuùa cuõng chaúng tin Ñöùc Gieâsu
Kitoâ. Toâi nhôù, vaøi thaùng sau khi Lyon ñöôïc
giaûi phoùng, ñaõ coù vieát: “Thaø choái boû
Thieân Chuùa vaø coù khaû naêng chòu ñau
khoå vaø chòu cheát vì Coâng Bình coøn hôn
laø tin vaøo moät Thieân Chuùa Ñaáng khoâng
ñoøi buoäc ta chòu ñau khoå vaø chòu cheát vì
Coâng Bình”.
Böôùc thöù tö: böôùc töø nhöõng giaù trò
khoâng phaûi cuûa rieâng ai
(impersonnelles) ñeán moät Ñaáng
Muoán bieát ñöùc tin Kitoâ giaùo laø gì,
coù hai böôùc caàn vöôït qua: tröôùc heát
böôùc töø nhöõng giaù trò khoâng phaûi cuûa
rieâng ai ñeán moät Ñaáng, moät Ngoâi vò
soáng ñoäng thieát laäp neân caùc giaù trò
naøy, soáng caùc giaù trò naøy. ÔÛ theá gian
naøy, chaúng ai coù theå noùi: toâi laø Chaân
Lyù, toâi laø Coâng Bình, toâi laø Töï Do. Ñaáng
chuùng ta goïi laø Thieân Chuùa laø Ñaáng coù
theå noùi: Chaân Lyù, laø Toâi; Coâng Bình, laø
Toâi; Töï Do, laø Toâi.
Caùc baïn seõ hoûi: böôùc naøy coù caàn
thieát khoâng? Toâi traû lôøi: khoâng. (ÔÛ
coâng ñoàng Vatican I, Giaùo Hoäi noùi, ñöùc
tin thì töï do vaø hôïp lyù). Vaäy toâi coù lyù do
ñeå tin. Ñaâu laø nhöõng lyù do ñeå caùc baïn
tin? Lyù do saâu xa nhaát cuûa toâi laø, khoâng
nhöõng chæ coù nhöõng giaù trò khoâng phaûi
cuûa rieâng ai, nhöõng ñoøi buoäc cuûa löông
taâm con ngöôøi maø thoâi, maø coøn coù
moät Ñaáng soáng nhöõng giaù trò naøy vaø
Ñaáng aáy thieát laäp neân chuùng vaø, trong
soá caùc giaù trò aáy, coù moät giaù trò sieâu
vöôït haún taáùt caû caùc giaù trò khaùc, ñoù
laø tình yeâu. Tình yeâu khoâng theå voâ-ngoâi-
vò (impersonnel). Tình yeâu taát yeáu laø moät
quan heä cuûa ngoâi vò vôùi ngoâi vò.
Ngöôøi ta bieát raát roõ raèng nhaø baùc
hoïc tìm kieám chaân lyù maø khoâng xem noù
laø moät ngoâi vò. Nhaø baùc hoïc seõ khoâng
noùi: chaân lyù, laø moät ai ñoù. Ngöôøi ta
cuõng khoâng xem coâng bình laø moät ngoâi
vò. Nhöng tình yeâu ! Toâi coù theå nhaän
thöùc, maø khoâng maâu thuaãn, raèng tình
yeâu khoâng theå voâ-ngoâi-vò. Neáu noùi
ñeán tình yeâu, toâi phaûi noùi: toâi yeâu vaø
toâi ñöôïc yeâu. Toâi ñöôïc yeâu bôûi ai ñoù.
Yeâu, laø töï hieán cho ai ñoù, chöù khoâng
phaûi töï hieán cho caùi gì ñoù. Khi noùi veà
xaõ hoäi töông lai, Karl Marx coù noùi: “Seõ
chæ caàn laø moät ngöôøi yeâu laø ñuû bieán
chính mình thaønh ngöôøi ñöôïc yeâu”. Caâu
noùi thaät hay, nhöng toâi khoâng theå vaø seõ
chaúng bao giôø coù theå, duø ôû xaõ hoäi
naøo ñi nöõa, noùi ñöôïc veà moät con ngöôøi
raèng ngöôøi ñoù yeâu toâi vaø luoân maõi
yeâu toâi, baèng caû söï töï hieán cho ñeán
cheát, söï töï hieán ñöôïc bao haøm trong tình
yeâu ñích thöïc. Maø toâi laïi noùi ñöôïc nhö
theá veà Thieân Chuùa. Ñoù laø ñöùc tin cuûa
toâi; ñoù laø caùi nhaân cuûa kinh Tin Kính
Kitoâ giaùo; ñoù laø taát caû Phuùc AÂm.
Böôùc thöù naêm: Ñaáng aáy chæ laø
Tình Yeâu
Coøn moät böôùc cuoái: ai noùi cho toâi
bieát Thieân Chuùa laø Tình Yeâu? Ñöùc Gieâsu
Kitoâ vaø chæ coù Ñöùc Gieâsu Kitoâ maø
thoâi. Ngaøi noùi vôùi toâi khoâng nhöõng
baèng ngoân töø maø thoâi, maø coøn baèng
cuoäc ñôøi vaø caùi cheát cuûa Ngaøi nöõa. Töø
ñoù, theo Vatican I, ñaëc tính thöù ba cuûa
ñöùc tin laø sieâu nhieân, nghóa laø, ñöùc tin
laø moät moùn quaø cuûa Thieân Chuùa. Khi töï
hieán cho con ngöôøi nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ,
Thieân Chuùa cho con ngöôøi khaû naêng ñoùn
nhaän vaø gaén boù vôùi moùn quaø Ngaøi
ban.
Theá nhöõng tín ñieàu? Caùc bí tích? Luaân
lyù? Cô cheá Giaùo Hoäi? Ñoù laø toaøn boä
nhöõng gì caàn thieát ñeå chuùng ta khoâng
laàm tình yeâu. Tröïc tieáp hay giaùn tieáp, töùc
thôøi hay khoâng töùc thôøi, ñoù chæ laø
nhöõng ñieàu kieän cuûa tình yeâu vaø keát
quaû cuûa tình yeâu.
Khaùc bieät lôùn giöõa keû tin vaø keû
khoâng tin, noùi “bieät ngöõ” (jargonner) nhö
moïi ngöôøi, chính laø, keû khoâng tin tuaân
phuïc löông taâm mình vaø keû tin, khi tuaân
phuïc löông taâm mình, yeâu meán moät
Ñaáng. Taïi sao toâi laø kitoâ höõu? Taïi vì, khi
tuaân phuïc löông taâm toâi ñoøi hoûi toân
troïng vaø caûi tieán nhöõng giaù trò goïi laø
Chaân Lyù, Thaåm Myõ, Coâng Bình vaø Töï Do,
toâi yeâu Ñaáng yeâu toâi.
Veà ñieåm naøy, chuùng ta haõy coi
chöøng xu höôùng töùc thôøi tính. Noù laø moät
trong nhöõng xu höôùng cuûa theá giôùi ngaøy
nay: taát caû hoaëc khoâng gì caû, vaø taát
caû, ngay töùc thôøi. Soáng Phuùc AÂm, laø ñi
vaøo loâgic cuûa tình yeâu trong suoát quaù
trình cuûa moät trôû thaønh. ÔÛ ñaây caàn
phaûi löu yù taàm quan troïng cuûa thôøi gian.
Khoâng coù thôøi gian, thôøi gian soáng, thì
haïnh phuùc vónh cöûu cuûa chuùng ta seõ
khoâng phaûi laø coâng trình cuûa chuùng ta.
Neáu Thieân Chuùa chæ laø Tình Yeâu, Ngaøi
khoâng theå khoâng muoán haïnh phuùc vónh
cöûu cuûa chuùng ta phaûi laø caû moät coâng
trình cuûa chính chuùng ta bôûi chính chuùng
ta trong suoát moät quaù trình trôû thaønh.

SOÁNG PHUÙC AÂM, LAØ CHOÏN

ÑÖÙC KITOÂ LAØM NHAØ GIAÙO
DUÏC SÖÏ TÖÏ DO

Nhö vaäy Phuùc AÂm coù tính caùch

chuaån möïc. Ñaây laø moät trong nhöõng töø
ngöõ coát yeáu caàn phaûi thaáu trieät. Moät
chuaån möïc khoâng phaûi laø moät ñoøi hoûi,
nghóa laø moät quy luaät khaét khe buoäc
töøng chi tieát. Chaúng haïn, khoâng buoäc taát
caû phuï nöõ phaûi may cuøng moät kieåu aùo
daøi, moãi phuï nöõ coù theå saùng taïo aùo
daøi cuûa mình maø vaãn tuaân thuû tieâu
chuaån thôøi trang. Laáy moät thí duï hay hôn,
Bach, töø ñaàu ñeán cuoái taùc phaåm cuûa
oâng, vaãn tuaân thuû caùc quy phaïm aâm
nhaïc cuûa thôøi ñaïi oâng maø vaãn laø nhaø
saùng taïo ñaïi taøi. Chuaån möïc coù tính
caùch saùng taïo. Phuùc AÂm khoâng ngaên
trôû chuùng ta laø nhöõng nhaø saùng taïo. Taïo
hoùa cuûa ñôøi soáng tính duïc, ñôøi soáng tình
caûm, cuûa kinh nguyeän, cuûa ñôøi soáng kinh
teá, xaõ hoäi vaø chính trò cuûa chuùng ta.
Thieân Chuùa chæ taïo ra nhöõng taïo hoùa.
Vaäy Phuùc AÂm laø moät aùnh saùng cho söï
soáng taát yeáu nhöng baát tuùc cuûa chuùng
ta.
Quyeát ñònh töï do laø moät keát hôïp
cuûa Phuùc AÂm vaø moät phaân tích.
Tröôùc khi haønh ñoäng, tröôùc khi ñöa ra
moät trong nhöõng quyeát ñònh naøy, nhöõng
quyeát ñònh taïo neân höõu theå chuùng ta,
phaûi chaát vaán Phuùc AÂm nhöng cuõng
phaûi phaân tích tình huoáng chuùng ta ñang
ôû. Neáu laø moät tình huoáng löùa ñoâi hay
gia ñình, coù leõ ñaõ khoù laém roài; neáu laø
moät tình huoáng chuyeân nghieäp, seõ coøn
khoù hôn; neáu laø moät tình huoáng xaõ hoäi,
quoác gia hoaëc quoác teá, seõ coøn phöùc taïp
hôn nöõa. Chaúng haïn, toâi khoâng cho raèng
ngöôøi ta coù theå phaùn ñoaùn neán chính trò
Phaùp maø khoâng nghó ñeán nhöõng nöôùc
keùm phaùt trieån, nhöõng nöôùc ngöôøi ta goïi
nheï nhaøng laø ñang môû mang.
Ñoái vôùi moät kitoâ höõu, moät quyeát
ñònh saùng taïo luoân laø moät keát hôïp cuûa
hai aùnh saùng: moät aùnh saùng, ñeán töø
Phuùc AÂm, noùi: coâng bình vaø yeâu thöông;
moät aùnh saùng ñeán töø tình huoáng ñöôïc
phaân tích moät caùch chính xaùc. Neáu toâi
baèng loøng vôùi Phuùc AÂm maø khoâng am
töôøng phaân tích caùc tình huoáng, thì luaân
lyù cuûa toâi seõ laø moät luaân lyù cuûa treû
con. Caùc baïn haõy töôûng töôïng moät ngöôøi
chæ muoán trung thaønh vôùi caâu: “Neáu ai
vaû maù beân phaûi, thì haõy giô caû maù traùi
ra nöõa” (Mt 5,39) hoaëc “Ai xin, thì haõy cho”
(Mt 5,42), ngöôøi ñoù seõ ra sao. Ta khoâng
theå thieát laäp moät xaõ hoäi döïa treân
nhöõng caâu nhö theá naøy. Phuùc AÂm khoâng
ban cho chuùng ta nhöõng giaûi phaùp ñaõ coù
saün, khoâng bao giôø maùch baûo cho chuùng
ta loái soáng phaûi coù trong thöïc teá, Phuùc
AÂm khoâng phaûi laø moät chöông trình. Neáu
toâi baèng loøng vôùi vieäc phaân tích tình
huoáng maø khoâng ñeå yù gì ñeán Phuùc
AÂm, thì luaân lyù cuûa toâi laø moät luaân lyù
ngoaïi giaùo, laø thöù maø ngöôøi ta goïi, theo
ngoân ngöõ kyõ thuaät, laø luaân lyù tình
huoáng. Phaûi keát hôïp hai aùnh saùng naøy
vaø chính choã hôïp löu cuûa hai luoàng saùng
naøy laø nôi toâi phaûi ruùt ra quyeát ñònh,
cuøng vôùi moïi maïo hieåm maø quyeát ñònh
aáy bao haøm. Ñieàu ñoù coù nghóa raèng tình
yeâu hoaëc ñöùc aùi maø Phuùc AÂm ñoøi hoûi
chuùng ta muoán noù coù hieäu quaû thöïc teá.
Chuùng ta haõy xaùc ñònh roõ, theo höôùng
“Thö Ñöùc Phaoloâ VI gôûi hoàng y Roy” naêm
1971:
1. Ñôøi soáng Kitoâ giaùo laø moät ñôøi
soáng taän hieán cho coâng bình vaø yeâu
thöông. Ñieàu ñoù coù theå khieán ngaïc
nhieân, vì ta coù theå noùi ñoù laø moät ñôøi
soáng taän hieán cho Thieân Chuùa. Hai meänh
ñeà khoâng ñoái khaùng, bôûi vì chính Ñöùc
Kitoâ cho chuùng ta coâng thöùc cuûa giôùi
raên môùi thaâu toùm moïi giôùi raên khaùc:
“Anh em haõy yeâu nhau nhö Toâi ñaõ yeâu
anh em”, nghóa laø chính tình yeâu cuûa
Thieân Chuùa. Vaäy khoâng loaïi tröø Thieân
Chuùa. Nhöng Ñöùc Kitoâ Ñaáng ban cho
chuùng ta giôùi raên ñöùc aùi ñeå chuùng ta
duøng trí thoâng minh tìm hieåu xem vôùi
nhöõng ñieàu kieän naøo ñöùc aùi môùi laø
ñöùc aùi chaân chính. Ñoù laø ñieåm baét ñaàu.
2. Coâng bình vaø tình yeâu hieån nhieân
laø nhaém ñeán con ngöôøi. Ngöôøi ta khoâng
theå coâng bình ñoái vôùi caùc söï vaät hoaëc
yeâu caùc söï vaät; muïc tieâu nhaém ñeán, laø
con ngöôøi. Maø con ngöôøi luoân bò ñaët vaøo
tình huoáng vaø phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc
bieán coá. Vaäy, muoán soáng coâng bình vaø
yeâu thöông, phaûi trung thaønh vôùi nguyeân
taéc cuûa Chuùa, ñöøng bao giôø queân raèng
con ngöôøi khoâng phaûi troâi noåi treân
khoâng trung. Khoâng coù con ngöôøi tröøu
töôïng: giaø hay treû, ñaøn oâng hay ñaøn baø,
coù gia ñình hay ñoäc thaân, daân thaønh thò
hay daân queâ, coâng nhaân hay luaät sö …
Toâi khoâng thaáy ngöôøi naøo maø khoâng bò
ñaët vaøo moät tình huoáng coù thöïc vaø cuï
theå, cuõng chaúng thaáy ai khoâng phaûi
ñöông ñaàu vôùi caùc bieán coá (vaû laïi caùc
bieán coá coù laøm thay ñoåi ít nhieàu caùc
tình huoáng: sinh nôû, phaù saûn, beänh ñau,
caùch maïng, ñình coâng…). Neáu muoán coù
coâng bình vaø ñöùc aùi thöïc, chöù khoâng
phaûi tröøu töôïng, con ngöôøi phaûi ñöôïc xem
xeùt ôû ngöõ caûnh thöïc, ngöõ caûnh cuoäc
soáng.
3. Nhöõng tình huoáng vaø bieán coá naøy
thöôøng ñeà caäp ñeán caùc giaù trò. Khoâng
coù nhöõng söï kieän thuaàn tuùy, chuùng
luoân ít nhieàu bao haøm caùc giaù trò, nghóa
laø coâng bình hay khoâng coâng bình, chaân
thaät hay doái traù, töï do hay noâ leä, tình
yeâu hay haän thuø, vaân vaân. Caùch ñaây ít
naêm, ôû nöôùc Anh, khi moät ñoáng raùc kim
loaïi suïp ñoå gaây ra moät tai naïn, caùc
nghieäp ñoaøn ñaõ tìm vaïch ra nhöõng traùch
nhieäm vaø töï hoûi ngöôøi ta coù quyeàn xaây
moät tröôøng hoïc treân moät nôi (maø ngöôøi
ta bieát laø ñaát nôi aáy ñang chuyeån ñoäng)
caùch moät ñoáng raùc thaûi kim loaïi vaøi
traêm meùt hay khoâng.
Chuùng ta haõy nhôù raèng Thieân Chuùa
khoâng ôû nôi naøo khaùc ngoaøi caùc quyeát
ñònh cuûa chuùng ta, Ngaøi khoâng ôû treân
sao Thoå hoaëc caùc vì sao khaùc. Thieân
Chuùa khoâng phaûi laø moät thaàn Jupiter bay
laø laø treân caùc ñaùm maây, Ngaøi ôû beân
trong töï do cuûa chuùng ta, bôûi vì chính töï do
laø neàn taûng nhaân tính cuûa chuùng ta.
Soáng Phuùc AÂm, laø tìm gaëp Thieân Chuùa,
Ngaøi ôû ñaâu thì tìm ñeán ñoù, nghóa laø
trong töï do saùng taïo vaø bieán ñoåi cuûa con
ngöôøi, trong nhöõng quyeát ñònh chuùng ta
ñöa ra, duø lôùn duø nhoû. Maø caùc quyeát
ñònh cuûa chuùng ta phaûi laøm cho caùc giaù
trò (ñöôïc bao haøm trong caùc tình huoáng vaø
caùc bieán coá) thaêng vöôït leân.
4. Trong theá giôùi raát phöùc taïp chuùng
ta ñang soáng, nôi moïi thöù thöïc söï gaén
chaët vôùi nhau, caùc giaûi phaùp ñích thöïc
seõ khieán coâng bình vaø tình huynh ñeä
vöôn thaéng leân cuoái cuøng laø nhöõng
quyeát ñònh chính trò (theo nghóa roäng,
nghóa laø taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán
cuoäc soáng con ngöôøi xaõ hoäi). Laøm sao
caùc baïn laïi muoán khaùc hôn? Neáu chuùng
ta khoâng trôû ngöôïc leân taän phaïm vi chính
trò, seõ khoâng coù hieäu quaû. Thieän chí
chuùng ta seõ beá taéc. Phaûi chaêng chuùng
ta seõ cam chòu moät taám loøng quaûng ñaïi
(coù leõ seõ raát ñöôïc caûm kích) ñöa chuùng
ta ñeán nhöõng haønh vi caù nhaân chöùng toû
söï taän taâm thöïc söï nhöng chaúng mang laïi
giaûi phaùp ñích thöïc? Maáu choát laø ôû ñoù.
Caùc kitoâ höõu khoâng theå khoâng quan
taâm ñeán cuoäc soáng coâng coäng, taäp
theå, coäng ñoaøn neáu, ít ra, hoï laøm coâng
vieäc quan taâm thöïc söï ñeán soá phaän cuûa
nhöõng anh em naèm trong nhöõng tình
huoáng coâng bình hoaëc khoâng coâng bình
vaø phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng bieán coá.
Ñöùc Kitoâ keå cho chuùng ta duï ngoân
ngöôøi Samaritanoâ Nhaân Haäu (Lc 10). Vaøo
thôøi ñoù, moïi vieäc töông ñoái deã daøng: coù
moät ngöôøi Do Thaùi ngheøo bò boïn cöôùp
taán coâng vaø bò thöông naèm treân ñöôøng.
Ngöôøi Samaritanoâ ñaõ laäp töùc bieát ñöôïc
oâng phaûi laøm gì: caáp cöùu ngöôøi naøy,
thoa daàu vaø röôïu vaøo caùc veát thöông,
daàu laø ñeå giaûm ñau, röôïu laø ñeå khöû
truøng; sau ñoù ñöa veà quaùn troï gaàn nhaát,
yeâu caàu chuû quaùn chaêm soùc ngöôøi ñoù
chu ñaùo; cuoái cuøng laø ñöa tieàn vaø höùa
saùng hoâm sau seõ ñöa theâm neáu soá tieàn
ñoù khoâng ñuû…
Giaû söû Ñöùc Kitoâ keå duï ngoân naøy
cho chuùng ta vaøo ngaøy nay, Ngaøi seõ
khoâng yeâu caàu chuùng ta töôûng töôïng laïi
nôi moät sa maïc coù nhöõng teân cöôùp
thöôøng lui tôùi nhöõng nôi vaéng veû nhö
trong caùc phim gaêng-tô. Ngaøi seõ noùi
baèng ngoân ngöõ thôøi nay: neáu anh em
muoán laøm moân ñeä toâi, anh em khoâng
theå cam chòu ñeå nhöõng ngöôøi ñau khoå,
ñoùi khaùt, bò haønh hung vaø bò gieát naèm
treân væa heø. Anh em phaûi ñi ñeán cuøng,
anh em phaûi tìm ra nhöõng lyù do ñích thöïc
cuûa caûnh khoán cuøng cuûa nhaân loaïi vaø
cuûa söï baát coâng. Ngaøy nay ai laø ngöôøi
Do Thaùi bò thöông naèm treân ñöôøng? OÂng
ta ñaâu? Maáy teân cöôùp ñaâu? Baây giôø
phaûi laøm gì ñeå ngaên chaän nhöõng teân
cöôùp ñi aên cöôùp? Ñoù laø nhöõng vaán ñeà
thöïc, ñoù laø vaán ñeà thöïc teá, theá thoâi.
Ngöôøi kitoâ höõu khoâng theå baèng loøng
vôùi loøng traéc aån ñoái vôùi moät ngöôøi
ngheøo bò thöông tích hoaëc beänh ñau maø
thoâi, maø coøn phaûi tìm caùch, tröïc tieáp
hoaëc giaùn tieáp, tìm ra nhöõng giaûi phaùp ít
ra cuõng haïn cheá bôùt soá keû cöôùp,
khoâng phaûi trong sa maïc nhöng trong caùc
xaõ hoäi ña quoác gia, caùc ngaân haøng, caùc
boä tö phaùp, caùc khoaûn lôïi töùc taøi chính,
vaân vaân. Chính ngöôøi kitoâ höõu coøn phaûi
töï ñaët laïi vaán ñeà moät caùch saâu saéc,
ñaët vaán ñeà caùc thaønh kieán vaø moái
baän taâm veà lôïi loäc cuûa mình.
Chaéc chaén Ñöùc Kitoâ coøn noùi theâm:
anh em khoâng theå laøm vieäc ñoù moät
mình, vì khoâng phaûi chæ trôû baøn tay laø
xong. Coøn toâi, toâi thuù thaät laø khoâng
theå moät mình ñaït ñeán moät phaân ñònh roõ
raøng. Khi toâi cho boån phaän cuûa toâi laø
phaûi ñaët söï vieäc ñuùng choã ñeå tìm ra
moät giaûi phaùp höõu hieäu cho nhöõng vaán
ñeà khieán anh em toâi ñau khoå, toâi thuù
nhaän raèng toâi raát vui möøng ñöôïc laøm
vieäc theo nhoùm vaø toâi cuùi ñaàu bieát ôn
taát caû nhöõng ai giuùp toâi suy nghó. Dó
nhieân laø hoï khoâng aùp ñaët cho toâi caùi gì
caû ! Khoâng phaûi caùc linh muïc cuõng
khoâng phaûi caùc phong traøo cuûa Giaùo
Hoäi aùp ñaët toâi löïa choïn theá tuïc (option
temporelle). Vai troø cuûa hoï laø giuùp toâi ñi
qua nhöõng theá tuïc naøy, nghóa laø nhöõng
lónh vöïc gia ñình, kinh teá vaø xaõ hoäi, ñeå
cuoäc soáng toâi khoâng maâu thuaãn vôùi
nhöõng ñoøi hoûi cuûa Phuùc AÂm, nhöng ñeå
cuoäc soáng toâi tìm caùch hoøa giaûi con
ngöôøi vôùi nhau, söï hoøa giaûi aáy coù yù
nghóa qua vieäc tham döï thaùnh leã. Hôn nöõa
söï hoøa giaûi naøy khoâng nhöõng coù tính
caùch caù nhaân maø thoâi maø coøn coù tính
caùch phoå quaùt nöõa: vaäy laøm sao caùc
baïn laïi muoán kinh teá vaø chính trò khoâng
can döï vaøo?
5. Toâi nghó laø coù toäi khi trieät ñeå töø
choái tìm kieám söï höõu hieäu nôi vaät chaát
theá tuïc. Toâi coù boån phaän, toâi khoâng
noùi laø tìm thaáy, phieàn phöùc theá ñaáy,
nhöng laø ñi tìm söï höõu hieäu aáy. Khoâng ñi
tìm, ai ngoài choã naáy tuøy theo caùch cuûa
mình, laø laån traùnh. Caùc baïn seõ nghó gì
veà Phuùc AÂm neáu ngöôøi Samaritanoâ kia
chæ töø treân mình ngöïa khom xuoáng keû bò
thöông tích maø noùi: toäi nghieäp anh baïn,
toâi thöông anh heát söùc, toâi muûi loøng khi
thaáy anh laâm vaøo caûnh naøy; thoâi, chaøo
nheù, anh baïn, vaø chuùc may maén ! Caùc
baïn seõ nghó gì veà nhöõng kitoâ höõu noùi
khi ñi thaêm moät ngöôøi ngheøo trong moät
caên nhaø oå chuoät: duø sao cuõng ñaùng
buoàn laø baây giôø vaãn coøn nhöõng nôi gia
cö khoán khoå theá naøy, oâi ! anh baïn, anh
haõy nhôù raèng Giaùo Hoäi raát thöông anh !
Giaù nhö anh bieát Giaùo Hoäi thöông anh bieát
döôøng naøo ! Thoâi, chaøo anh ! Toâi raát
mong nhöõng thaùi ñoä nhö theá khoâng coøn
nöõa, vì raát deã khieán ngöôøi ta phaãn noä !
Ñieàu toâi neâu ra, laø moät vaøi naõo
traïng (mentaliteù) aån naáp sau moät moái öu
tö giaû hieäu veà tính thuaàn khieát cuûa
Phuùc AÂm vaø veà söï khöôùc töø khoâng
muoán chòu toån haïi vaät chaát theá tuïc.
Moät nhaän xeùt khieán toâi raát lo laéng:
“Caùc cha, ít ra caùc cha cuõng noùi ñeán
Thieân Chuùa chöù khoâng baøn ñeán chuyeän
chính trò !” Khoâng phaûi toâi ôû ñaây ñeå
traán an caùc baïn, noùi vôùi caùc baïn veà
Thieân Chuùa moät caùch ñoan chaéc, ñöa ra
cho caùc baïn moät Thieân Chuùa gioáng nhö
moät chöùng côù vaéng maët (alibi). Nhö Jean
Gueùhenno noùi: “Theá giôùi ñang cheát ñoùi
coøn nhöõng keû cao sieâu laïi ngoù leân trôøi
(et les belles aâmes vont au ciel)”. Toâi chæ
noùi vôùi caùc baïn raèng Thieân Chuùa aáy
khoâng phaûi laø Thieân Chuùa thaät.
Moïi ngöôøi ñeàu laøm chính trò, duø bieát
hay khoâng bieát ñieàu ñoù. Vaán ñeà khoâng
phaûi laø laøm chính trò hay khoâng laøm chính
trò, maø vaán ñeà laø laøm chính trò moät
caùch yù thöùc. Im laëng hay khoâng coù yù
kieán gì veà chính trò (toâi luoân hieåu töø naøy
theo nghóa phoå bieán nhaát chöù khoâng
phaûi theo nghóa heïp laø tham gia vaøo moät
ñaûng phaùi chính trò) ñeàu laø moät caân
nhaéc chính trò tích cöïc. Nhieàu ngöôøi nghó
raèng mình khoâng laøm chính trò. Tuy nhieân,
khi khoâng laøm chính trò, thì hoï ñaõ laøm
chính trò roài, bôûi vì söï im laëng cuûa hoï, söï
khoâng coù yù kieán cuûa hoï ñeàu coù lieân
quan ñeán caùc theá löïc. Trong moät quoác gia
hay treân theá giôùi, moïi thöù ñeàu lieân quan
ñeán caùc theá löïc: theá löïc luaân lyù, quaân
söï, kinh teá… Ñöøng noùi theá löïc laø xaáu:
chaúng haïn, söùc khoeû laø moät theá löïc.
Phaûi noùi baïo löïc laø xaáu, ñoù laïi laø
chuyeän khaùc. Bôûi vì baïo löïc laø moät theá
löïc taùch rôøi khoûi lyù trí vaø, do ñoù, trôû
thaønh thuù tính. Caùc giaûi phaùp baïo löïc,
tröø nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä Ñöùc
Phaoloâ VI ñaõ döï kieán trong “Populorum
Progressio” (Phaùt Trieån Caùc Daân Toäc),
khoâng phaûi laø nhöõng giaûi phaùp toát ñeïp.
Khoâng phaûi vì moät xaõ hoäi coù traät töï tö
phaùp maø caùc quan heä theá löïc bò baõi
boû, chuùng coù maët khaép nôi.
Ñaëc bieät, coù moät theá löïc goïi laø theá
löïc trô ì (force d’inertie). Trong giôùi laõnh ñaïo,
duø ôû nhöõng vaán ñeà kinh teá hoaëïc quoác
teá, ngöôøi ta bieát nhöõng löïc trô ì ñoù naèm
ôû ñaâu. Toâi khoâng muoán laøm mích loøng ai
caû khi neâu ra moät vaøi ngheà nghieäp maø,
sau khi phaân tích, ta thaáy laø chuùng ñaëc
tröng cho nhöõng löïc trô ì, nghóa laø, maëc cho
caáp laõnh ñaïo tuøy yù quyeát ñònh, ngöôøi ta
chaúng theøm nhuùc nhích gì hoaëc phaûn
öùng raát yeáu keùm ñeán noãi laøm ngô
tröôùc nhöõng taùc ñoäng döï kieán laø seõ coù
nôi moâi tröôøng ngheà nghieäp hoaëc xaõ hoäi
naøy hoaëc nôi moâi tröôøng ngheà nghieäp
hoaëc xaõ hoäi khaùc.
Tröôùc ñaây caùc kitoâ höõu coù khuynh
höôùng noùi raèng khoâng neân nhuùng tay
vaøo chính trò vì nhö theá laø laøm baån tay.
Thôøi ñoù coù moät khaåu hieäu trong giôùi
coâng giaùo: tröôùc tieân, giöõ baøn tay thanh
saïch. Neáu coøn nhö theá, thì chính Giaùo
Hoäi seõ gioáng nhö moät löïc trô ì trong nöôùc
vaø moïi ngöôøi seõ ñeàu bieát ñieàu ñoù. Ñoù
laø caùi Moumier goïi laø “chuû nghóa phi chính
trò giaû hieäu nhöõng baøn tay saïch”: ñoù
khoâng phaûi moät chuû nghóa phi chính trò,
nghóa laø moät söï vaéng boùng chính trò thöïc
söï, maø ñoù laø moät caân nhaéc chính trò
thöïc söï. Söï dô baån teä haïi nhaát laø khoâng
muoán laøm baån tay, theo nhö caâu noùi thôøi
danh: keû khoâng laøm gì caû thì khoâng bao
giôø phaïm sai laàm nhöng caû ñôøi ngöôøi ñoù
laø moät sai laàm. Ñieàu teä haïi nhaát laø ñöa
ra moät caân nhaéc chính trò baèng caùch cho
raèng mình khoâng laøm chính trò.
Bôûi vì, chính luùc aáy, ta laø naïn nhaân
cuûa söï keá thöøa cuûa mình: cha toâi laø
ngöôøi … oâng noäi toâi thì … trong moâi
tröôøng nhö theá … trong tröôøng hôïp ñoù …
vaân vaân. Vieäc giaùo duïc cuõng ñeø naëng
treân töøng ngöôøi. Caùc baïn töôûng mình töï
do nhöng caùc baïn chaúng töï do tí naøo, chính
aùp löïc moâi tröôøng caùc baïn soáng taùc
ñoäng qua caùc baïn. Söï keá thöøa cuûa caùc
baïn, söï giaùo duïc cuûa caùc baïn, tính ích
kyû, caùc thaønh kieán cuûa caùc baïn, nhöõng
öa thích tình caûm hoaëc ñam meâ maø caùc
baïn ñaõ khoâng heà ñaët laïi vaán ñeà
nghieâm tuùc, chính taát caû nhöõng thöù ñoù
cuoái cuøng seõ boû moät laù phieáu vaøo
thuøng phieáu. Caùc baïn khoâng töï do, bôûi vì
caùc ban khoâng tìm caùch töï giaûi thoaùt.
Toâi seõ khoâng bao giôø cho raèng ngöôøi
kitoâ höõu thoaùt khoûi nhöõng löïa choïn chính
trò hoaëc kinh teá, maø tröôùc ñoù khoâng
neâu roõ raèng ngöôøi ñoù phaûi tìm caùch töï
giaûi thoaùt, haàu trôû thaønh moät con ngöôøi
töï do vaø con ngöôøi töï do aáy seõ töï ñaët laïi
vaán ñeà ñeå coù ñöôïc moät haønh ñoäng
ñuùng ñaén ôû phaïm vi traàn theá.
Huoáng chi laø chính mình trôû thaønh
moät con ngöôøi töï do baèng caùch tìm caùch
giaûi thoaùt nhöõng ngöôøi khaùc. Söï chinh
phuïc töï do caù nhaân cuûa chuùng ta ñi qua
haønh ñoäng, vieäc laøm, söï hoaøn thaønh
nhieäm vuï nhaân loaïi ñeå giaûi thoaùt moïi
ngöôøi. Neáu khoâng, chuùng ta haõy coi
chöøng, chuùng ta seõ chaúng coù gì maø baøn
ñeán söï töï do ñích thöïc.
Ñöùc Gieâsu laø ngöôøi töï do cuûa chính
söï töï do muoân ñôøi cuûa Thieân
Chuùa
Neáu caùc baïn hoûi taïi sao toâi laø kitoâ
höõu, toâi seõ traû lôøi: toâi ñaõ choïn Phuùc
AÂm laøm nhaø giaùo duïc töï do cho toâi. Neáu
Phaät giaùo hoaëc Hoài giaùo giaùo duïc töï do
cuûa toâi toát hôn, toâi seõ laø tín ñoà Phaät
giaùo hoaëc Hoài giaùo. Taát caû chuùng ta
ñeàu bieát caâu ngaïn ngöõ: toâi raát yeâu
Platon nhöng toâi coøn yeâu chaân lyù hôn
nöõa. Toâi töï yù söûa nhö theá naøy: toâi raát
yeâu Ñöùc Gieâsu Kitoâ, nhöng toâi coøn yeâu
möùc hieän höõu cao nhaát hôn nöõa, neáu
khoâng phaûi Ñöùc Gieâsu Kitoâ giaùo duïc töï
do cho toâi ñeå toâi ñaït ñeán möùc hieän höõu
cao nhaát, toâi seõ tìm nôi khaùc. Neáu ngöôøi
noùi chuyeän vôùi caùc baïn laø kitoâ höõu, laø
ngöôøi ñoù ñaõ coù söï ñoan chaéc raèng kinh
Coran, kinh Upanishad hoaëc saùch thaùnh
naøo khaùc ñi nöõa cuõng khoâng theå ñöa con
ngöôøi leân cao nhö Phuùc AÂm. Söï ñoan
chaéc cuûa toâi laø theá, ñöùc tin cuûa toâi laø
nhö theá.
Töï do khoâng coát ôû choã laøm ñieàu
mình muoán nhöng coát ôû choã muoán ñieàu
mình laøm, nghóa laø nhaän traùch nhieäm veà
caùc haønh vi cuûa mình. Moät con ngöôøi chæ
ñuùng nghóa laø moät con ngöôøi khi chòu
traùch nhieäm veà cuoäc ñôøi cuûa mình. Töï do
ñích thöïc coát ôû choã coù khaû naêng ñöông
ñaàu vôùi caùi cheát, khoâng haún laø caùi
cheát cuoái cuøng, vónh vieãn, nhöng laø caùi
cheát haèng ngaøy maø söï coâng bình, söï
thaät, söï töï do can döï ñeán. Ta khoâng theå
vöøa hy sinh vöøa giöõ laïi cho mình. Khi ta hy
sinh thöïc söï, khi ta daán thaân ñeán cuøng
cho nhöõng ngöôøi khaùc, dó nhieân laø ñieàu
ñoù khieán ta ñau ñôùn, ñieàu ñoù ñoøi hoûi
nhöõng hy sinh ñích thöïc. Phaûi bieát cheát nôi
chính mình, bôûi vì ta thöôøng noâ leä cho
mình, noâ leä cho caùi “muoán soáng” luoân ôû
nôi taâm khaûm chuùng ta. Maãu con ngöôøi töï
do laø Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñaõ muoán cheát ñi
hôn laø muoán töø boû chính mình. Ngaøi laø
chöùng nhaân cuûa söï töï do muoân ñôøi cuûa
Thieân Chuùa.
Chuùng ta haõy hieåu raèng töï do khoâng
phaûi laø khaû naêng löïa choïn giöõa caùi
thieän vaø caùi aùc. Vì nhö theá laø söï löïa
choïn tuøy tieän, khaû naêng aáy khoâng coù
nôi Thieân Chuùa, Ngaøi khoâng theå choïn söï
baát coâng hay söï thuø haän. Coøn chuùng ta,
chuùng ta gaày döïng töï do cuûa chuùng ta
qua nhöõng löïa choïn. Ñöùc Gieâsu cuõng ñaõ
phaûi löïa choïn, Ngaøi ñaõ bò caùm doã.
Caûnh caùm doã nôi sa maïc chieám lónh
vò trí haøng ñaàu, ñoù laø moät aùng vaên
chöông cuûa caùi ñaõ hieän höõu thöôøng
xuyeân trong cuoäc ñôøi Ñöùc Gieâsu, nghóa
laø Ngaøi ñaõ khoâng ngöøng bò caùm doã
duøng quyeàn naêng Thieân Chuùa ñeå thoáng
trò. Neáu Ñöùc Gieâsu nghe lôøi Satan, haún
Ngaøi ñaõ coù moät cuoäc soáng vò voïng,
quang vinh. Hôn nöõa Satan laø phaùt ngoân
vieân cuûa Israel vaø laø phaùt ngoân vieân
cuûa chuùng ta cho moïi ngöôøi, ôû choã
chuùng ta mong moûi Thieân Chuùa phaûi laø
moät Thieân Chuùa thoáng trò chuùng ta, cai
quaûn chuùng ta, ñeán noãi, töï nôi ñaùy loøng,
chuùng ta sôï phaûi laøm nhöõng con ngöôøi töï
do.
Thöïc ra, laøm moät con ngöôøi töï do
khoâng phaûi laø chuyeän nhoû. Vì vaäy
chuùng ta baûo Ñöùc Gieâsu: vaäy haõy bieán
ñaù thaønh baùnh ñi ! Ñöùc tin chuùng toâi seõ
khoâng coøn töï do nöõa laø bao nöõa, chuùng
toâi seõ buoäc phaûi tin ! Naøo, haõy buoäc
chuùng toâi (tin) ñi ! Ñöùc Gieâsu ñaùp:
khoâng, toâi khoâng muoán maïc khaûi moät
Thieân Chuùa giaû hieäu, moät ngaãu thaàn.
Chuùng ta haõy tin chaéc raèng Thieân Chuùa
khoâng ñöôïc vinh danh neáu chuùng ta daâng
cho Ngaøi caùi toâi goïi laø söï töø boû nghieäp
laøm ngöôøi (maø ñoù laø moät ngheà khoù).
Thieân Chuùa seõ buoàn cöôøi bieát bao ! Moät
Thieân Chuùa vui söôùng vì chuùng ta töø
chöùc hoaøn toaøn chæ trong tay Ngaøi !
Peùguy khieán Ngaøi thoát ra: nhöõng khuùm
nuùm quyø laïy cuûa noâ leä, nhöõng thöù ñoù
chaúng coù nghóa gì vôùi Ta.
 Vaøi ñieåm suy nieäm veà töï do cuûa
Ñöùc Kitoâ
1.Luùc möôøi hai tuoåi, ôû nôi Ñeàn thôø,
Ñöùc Gieâsu ñeå cha meï Ngaøi tìm kieám
Ngaøi suoát ba ngaøy (Lc 2). Khi hoï tìm ñöôïc
Ngaøi, Ngaøi thaûn nhieân noùi: “Cha meï
khoâng bieát Con phaûi lo vieäc cuûa Cha Con
sao?” Töï do ñoái vôùi gia ñình, gia ñình ôû ñaây
laø daáu hieäu cuûa caùi quen thuoäc: nhöõng
chaân trôøi quen thuoäc, nhöõng quan nieäm
quen thuoäc, y phuïc toân giaùo quen thuoäc,
ngoân ngöõ phuïng vuï quen thuoäc, chính trò
quen thuoäc (trong gia ñình toâi, luoân luoân
ñoïc tôø Le Figaro, chaúng haïn; coøn caùc nôi
khaùc, chaéc laø tôø L’Humaniteù !). Phuùc
AÂm ôû tình traïng tinh roøng chöa coù, phaûi
ñi ñeán choã tinh roøng. Moät anh em ñoàng
nghieäp vôùi toâi, moät con ngöôøi öa haøi
höôùc, noùi raèng, trong soá nhöõng ngöôøi
theo Ñöùc Gieâsu, coù 80 phaàn traêm laø
“tröôûng giaû” vaø 20 phaàn traêm coù tinh
thaàn Phuùc AÂm …
Töï do coát ôû choã chaáp nhaän ñoåi ñi
nôi khaùc (deùpaysement), moät ñieàu raát
cam go vì ñoù chính laø söï ngheøo khoù ñích
thöïc. Chính ôû ñieåm naøy, töï do vaø söï
ngheøo khoù coù yù nghóa nhö nhau. Ñaây laø
moät thaùi ñoä cô baûn khoâng laãn loän vôùi
söï töø boû taän caên (deùracinement). Coù
goác reã ôû nôi naøo ñoù, laø moät phaàn cuûa
cuoäc soáng, laøm neân leõ soáng. Lyù töôûng
laø söï baùm reã (baùm reã xaõ hoäi, caû ñòa
lyù nöõa) ñoàng thôøi vôùi söï ñoåi ñi.
 Khi ngöôøi ta hoaøn toaøn phaûi ra ñi nôi
khaùc, thaät kinh khuûng. Haèng ngaøn ngöôøi
bò Giaùo Hoäi ngaøy nay ñoåi ñi vaø hoï khoâng
baèng loøng ra ñi vì hoï laø nhöõng keû coù
cuûa (proprieùtaires). Vaø ñuùng nhö vaäy !
Moät nöõ tu laø chuû nhaân oâng cuûa boä aùo
doøng, nhöõng ngöôøi khaùc laø chuû nhaân
oâng cuûa tieáng Latinh phuïng vuï, nhöõng keû
khaùc nöõa laø chuû nhaân oâng cuûa moät
caùch naøo ñoù trình baøy caùc tín ñieàu. Laø
chuû nhaân oâng neân ngöôøi ta baùm vaøo
ñoù. Ngöôøi ta cho raèng mình chieám höõu
ñöôïc chaân lyù vaø queân raèng, traùi laïi,
chính chaân lyù chieám höõu chuùng ta. Theá
laø ngöôøi ta khoâng chòu ñoåi ñi vaø ngöôøi ta
heát söùc ñoái nghòch vôùi Phuùc AÂm maø
khoâng bieát.
2. Tröôùc khi maët trôøi moïc, Ñöùc Gieâsu
troán khoûi nhaø Ngaøi ñaõ nghæ qua ñeâm
(Mc 1,35-39). Caùc toâng ñoà, khi thöùc daäy,
keùo nhau ñi tìm. Hoï tìm ñöôïc Ngaøi vaø noùi:
Thaày haõy trôû laïi Capharnaum; ôû ñoù ñöôïc
laém, moïi ngöôøi bieát Thaày, ngöôøi ta nghe
lôøi Thaày, Thaày coù nhöõng thính giaû saün
saøng nghe Thaày ! Haõy nhìn khuoân maët
Ñöùc Gieâsu, khuoân maët cuûa moät con
ngöôøi töï do: ôû theá gian naøy khoâng chæ
coù Capharnaum; Thaày phaûi ñi khaép mieàn
Galileâ; Thaày seõ khoâng ñeå mình bò chieám
höõu bôûi moät giai caáp xaõ hoäi, moät gioáng
noøi, moät phe phaùi, moät ñòa phöông, moät
daân toäc. Thaày töï do, khoâng bò raøng buoäc
ñeå theå hieän yù cuûa Cha Thaày. Ñoù chính
laø töï do !
3. Vaøo moät ngaøy sabbat, caùc toâng
ñoà caûm thaáy ñoùi (Mc 2,23-28). Hoï böùt
vaøi boâng luùa mì, voø ra maø aên. Nhöng
nhöõng ngöôøi Phariseâu, rình saün, tieán ñeán
vaø noùi vôùi Ñöùc Gieâsu: sao oâng laïi ñeå
moân ñeä oâng laøm ñieàu khoâng ñöôïc pheùp
laøm trong ngaøy sabbat? Ñöùc Gieâsu nhìn hoï
“baèng moät caùi nhìn xoaùy saâu” maø noùi:
hoï ñoùi, maø caùc oâng laïi muoán Toâi ngaên
khoâng cho hoï aên sao? Coù luaät, ñuùng theá,
nhöng ñöùc aùi ñi tröôùc. Söï töï do cuûa Ñöùc
Kitoâ ñoái vôùi vieäc “ngöôøi ta seõ noùi sao
veà chuyeän naøy?”.
4. Ít laâu sau ñoù, moät ngöôøi bò baïi tay
ñaõ laâu ñeán xin Ñöùc Gieâsu chöõa (Mc 3,1-
6). Nhöõng ngöôøi Pharisieâu canh chöøng: ñeå
xem ! oâng ta coù daùm chöõa laønh ngöôøi
naøy vaøo ngaøy sabbat khoâng? Phuùc AÂm
noùi roõ, Ñöùc Gieâsu giaän döõ nhìn hoï roài
noùi vôùi ngöôøi ñoù: “Anh giô tay ra” vaø
Ngaøi chöõa anh laønh beänh. Laäp töùc,
nhöõng ngöôøi Phariseâu ra khoûi ñoù vaø aâm
möu tìm caùch gieát Ñöùc Gieâsu. Vieäc naøy,
ngay ñaàu Phuùc AÂm thaùnh Marcoâ ñaõ coù
roài. Töï do cuûa Ñöùc Kitoâ ñoái vôùi vieäc
“ngöôøi ta seõ laøm gì Toâi?”. Ngöôøi ta muoán
laøm gì Toâi thì laøm, Toâi laø moät con ngöôøi
töï do.
5. Phaûi gôïi ra caûnh hoùa baùnh ra
nhieàu, trong ñoù Ñöùc Gieâsu töï do ñoái vôùi
vinh quang loaøi ngöôøi (Mc 6,30-46). Ngaøi
coù theå ñeå cho ngöôøi ta ñoäi cho trieàu
thieân laøm vua, raát deã daøng. Thay vì nhö
theá, Ngaøi baûo caùc moân ñeä xuoáng
thuyeàn qua bôø hoà beân kia, roài Ngaøi bieán
maát vaø ñi caàu nguyeän treân nuùi. Töï do
ñoái vôùi vinh quang loaøi ngöôøi, ñoái vôùi
nhöõng aùp löïc coù theå khieán Ngaøi leäch
höôùng.
6.Chuùng ta laïi thaáy Ngaøi thinh laëng
suoát vuï aùn. Moät caâu ñöôïc laëp laïi nhieàu
laàn: coøn Ñöùc Gieâsu, Ngaøi im laëng (Mc
14,61; 15,5). Caùi im laëng coù phaåm caùch
(digniteù) toái cao. Ñoù laø töï do cuûa Ñöùc
Gieâsu ñoái vôùi nhöõng keû coù choã ñöùng,
coù chöùc quyeàn. Ngaøi töï do. Giaùo Hoäi ñaõ
luoân luoân töï do chaêng? Giaùo Hoäi phaûi
kieåm tra löông taâm. Coù leõ phaûi ñoïc laïi
Thö thaùnh Giacoâbeâ: chuùng ta seõ thaáy
nhöõng ñieàu khuûng khieáp veà söï töï do
Kitoâ giaùo ñích thöïc phaûi nhö theá naøo.
7. Cuoái cuøng, laø hình aûnh cuûa Ñöùc
Kitoâ treân thaäp giaù, maët ñaày nhöõng veát
phæ nhoå, moà hoâi vaø maùu, khuoân maët
cuûa moät con ngöôøi ñaõ muoán cheát ñi hôn
laø töø boû leõ soáng. Leõ soáng cuûa Ngaøi laø
maïc khaûi Thieân Chuùa thaät. Neáu Ngaøi
maïc khaûi moät söùc maïnh toaøn naêng
thoáng trò, thì ñaõ chaúng coù ai ñöa Ngaøi
leân Canveâ. Cuoäc ñôøi Ngaøi ñaõ ñöôïc vinh
döï vaø uy quyeàn. Ngaøi ñaõ coù theå soáng
bình thaûn nhieàu naêm vaø caùc ñaùm ñoâng
ñaõ khoâng ngöøng tung hoâ. Ngaøi ñaõ maïc
khaûi Thieân Chuùa Ñaáng chæ laø Tình Yeâu
vaø Ñaáng khoâng theå maâu thuaãn vôùi taát
caû nhöõng haïnh phuùc giaû hieäu maø con
ngöôøi tìm kieám.
Bôûi vì chuùng ta khoâng ñöôïc aûo
töôûng, Kitoâ giaùo maâu thuaãn vôùi con
ngöôøi. Kitoâ giaùo hoaøn thaønh vaø taêng
tröôûng con ngöôøi, nhöng baèng caùch maâu
thuaãn vôùi con ngöôøi. Neáu, ôû Cana, nöôùc
ñaõ bieán thaønh röôïu (bieåu töôïng ngaøy
leã), thì trong böõa Tieäc Ly, röôïu seõ bieán
thaønh maùu. Luoân luoân coù hai cöïc: cöïc
cuûa chuû nghóa con ngöôøi vaø cuûa tình
yeâu cuoäc soáng, vaø cöïc cuûa söï caàn phaûi
cheát ñi ñeå gaëp Thieân Chuùa. Phuùc AÂm
laø söï bieán ñoåi noãi khao khaùt haïnh phuùc.
Neáu Kitoâ giaùo cuûa caùc baïn khoâng ñuïng
chaïm nhöõng ngöôøi chung quanh, thì coù
nhöõng lyù do xaùc ñaùng ñeå noù khoâng
chaân chính vaø saâu saéc; nhö P.H.Simon noùi,
noù “khoâng coù hoaït chaát” (deùcafeùineù).
Trong theá giôùi ngaøy nay, chuùng ta khoâng
ngaên chaän ngöôøi ta quay moøng moøng
trong caùc hoaït ñoäng kinh teá, xaõ hoäi vaø
chính trò. Chuùng ta than thôû, chuùng ta baûo
raèng theá giôùi naøy tieán trieån khoâng toát
vaø baûo raèng chuùng ta khoâng bieát noù ñi
veà ñaâu. Loãi taïi ai? Giaù nhö caùc kitoâ höõu
ít ra laø kitoâ höõu ! Chæ coù ñieàu, vieäc ñöôïc
thua (enjeu) laø thaäp giaù. Khi ngöôøi kitoâ
höõu laøm ñieàu mình phaûi laøm, khi ngöôøi
ñoù töï do caùi töï do cuûa Ñöùc Kitoâ, ngöôøi
ñoù khoâng traùnh khoûi thaäp giaù.
Toùm laïi, Phuùc AÂm laø söï maïc khaûi
cuûa söï “töï do giaûi thoaùt” cuûa Thieân
Chuùa. Ñoù laø chính ñònh nghóa cuûa tình
yeâu. Yeâu ngöôøi, laø muoán ngöôøi hieän
höõu (ñuùng nghóa). Muoán keû khaùc hieän
höõu, laø coâng bình, nhö vaäy laø toân troïng
vì söï toân troïng naèm ôû troïng taâm cuûa söï
coâng bình. Nhöng keû khaùc chæ hieän höõu
neáu keû ñoù töï do, bôûi vì chính nhôø söï töï
do maø con ngöôøi laø con ngöôøi. Beân ngoaøi
söï töï do, khoâng coù nhaân loaïi tính ñích
thöïc. Cuoái cuøng ta chæ töï do yeâu meán,
bôûi vì, ôû moïi nôi ngoaøi tình yeâu, coù moät
söùc maïnh thoáng trò boùp ngheït vaø ngaên
trôû con ngöôøi laø ngöôøi moät caùch veïn
toaøn. “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” (1Ga 4,8)
vaø “chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeán töï do” (Gl
5,13): khi ñaõ hieåu söï ñoàng nhaát hoaëc söï
lieân keát maät thieát, chaët cheõ cuûa tình
yeâu vaø töï do, ta ñích thöïc hieåu ñöôïc caùi
coát yeáu cuûa ñöùc tin.
 CAÀU NGUYEÄN

Ngaøy nay, ñeà caäp ñeán moät chuû ñeà

nhö theá naøy coù veû khoâng hôïp thò hieáu.
Daãu sao cuõng khoâng ñöôïc xem vieäc caàu
nguyeän laø chuyeän thò hieáu. Maø caùc baïn
bieát luaät quaû laéc cuûa lòch söû maø
Bergson ñaõ ghi nhaän laø luaät cuoàng nhieät
keùp: khi ñaõ cuoàng nhieät ñi veà moät
höôùng, tieáp sau ñoù ngöôøi ta cuoàng nhieät
ñi veà höôùng ñoái nghòch.
Chuùng ta ñaõ bieát theá heä daán thaân,
kieåu noùi maø Emmanuel Mounier ñaõ ñaët
ñuùng thò hieáu sau theá heä ñöôïc thoáng
lónh bôûi caù tính (personnaliteù) cuûa Andreù
Gide vaø ngöôøi ta coù theå goïi ñoù laø theá
heä taøi töû (dilettantisme). Söï daán thaân,
hoaëc, neáu caùc baïn muoán, söï taän tuïy
phuïc vuï xaõ hoäi, cho thaáy laø ñaùng thaát
voïng, xem ra ít hieäu quaû; noù ñoøi hoûi
nhöõng phaân tích khoù khaên ôû maët xaõ
hoäi vaø chính trò; taát caû nhöõng phöông
tieän trung gian (meùdiations) caàn thieát ñeå
söï daán thaân phuïc vuï theá giôùi coù hieäu
quaû, ñoøi hoûi nhieàu coá gaéng.
Hình nhö roõ raøng raèng söï ñoøi hoûi
daán thaân hieän thôøi luøi böôùc vaø coù söï
trôû laïi vôùi caàu nguyeän. Noùi hôi khoù hieåu
moät chuùt, ngöôøi ta chao ñaûo giöõa chieàu
ngang vaø chieàu doïc: sau moät theá heä duø
sao cuõng ñaõ hôi quaù queân chieàu doïc,
moái quan heä vôùi Thieân Chuùa, ngöôøi ta laïi
trôû laïi. Dó nhieân vaán ñeà khoâng phaûi laø
phaøn naøn chuyeän ñoù, nhöng ñaùng tieác
laø taát caû nhöõng chuyeän ñoù xaûy ra döôùi
daáu hieäu cuûa söï chao ñaûo. Ta phaûi ñoàng
thôøi thöøa nhaän chieàu ngang laãn chieàu
doïc, “söï ngoaïi tröông trong caùi traàn theá
phaûi ñöôïc ñi keøm vôùi moät söï taäp trung
trong caùi thieâng lieâng”.
Bôûi vì caàu nguyeän maø khoâng daán
thaân chaúng coù giaù trò gì hôn daán thaân
maø khoâng caàu nguyeän. Theá heä naøy,
theá heä tìm laïi ñöôïc taàm quan troïng cuûa
söï caàu nguyeän, vaø chuùng ta phaûi laáy
laøm möøng, khoâng phaûi vì theá maø ñöôïc
queân ñi nhöõng söï caàn thieát cuûa vieäc
daán thaân, cuûa haønh ñoäng, cuûa nhieäm
vuï con ngöôøi.

CAÀU NGUYEÄN THEÁ NAØO?

Khuûng hoaûng hieän nay cuûa Giaùo Hoäi

seõ chöùng kieán moät ñoåi môùi nhieäm maàu
chaêng? Phaûi caàu mong ñöôïc nhö vaäy, coøn
hôn theá nöõa vì taát caû nhöõng khuûng
hoaûng xuaát hieän trong lòch söû Giaùo Hoäi
cuõng ñaõ chöùng kieán moät söï ñoåi môùi
ñuùng laø nhieäm maàu. Ñoù laø tröôøng hôïp
thôøi Phuïc Höng, ñaõ coù söï nôû hoa nhieäm
maàu ñaùng khaâm phuïc naøy cuûa theá kyû
XVII ôû Phaùp. Coù theå laø chuùng ta ñang ôû
ngöôõng cöûa cuûa moät trong nhöõng ñoåi
môùi naøy. Taát caû vaán ñeà laø noù phaûi laø
söï ñoåi môùi ñích thöïc vaø laùt nöõa ñaây
chuùng ta seõ noùi noù ñích thöïc laø söï ñoåi
môùi trong nhöõng ñieàu kieän naøo.
Toâi neâu roõ ngay raèng caàu nguyeän laø
moät yeáu toá chuû yeáu cuûa ñôøi soáng
thieâng lieâng, nhöng noù khoâng phaûi laø
toaøn boä ñôøi soáng thieâng lieâng. Thieâng
lieâng coù nghóa: vôùi Thaùnh Thaàn. Ñôøi
soáng thieâng lieâng laø ñôøi soáng, theá thoâi,
khoâng coù gì khaùc nöõa, nhöng laø ñôøi
soáng ñöôïc soáng vôùi Thaùnh Thaàn. Moät
soá ngöôøi noùi: toâi coù raát nhieàu öu tö vaø
coâng vieäc ñeán noãi khoâng coù thôøi giôø
maø coù moät ñôøi soáng thieâng lieâng !
Ñuùng hôn haõy noùi raèng caùc baïn baän
vieäc ñeán noãi khoâng tìm ñöôïc thôøi giôø
maø caàu nguyeän nhöng ñöøng noùi raèng
hoaït ñoäng nhaân loaïi cuûa caùc baïn xa laï
vôùi ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa caùc baïn.
Thaùnh Gioan Thaùnh giaù noùi raèng
thöïc ra chuùng ta seõ bò xeùt xöû veà tình
yeâu. Maø tình yeâu, chuùng ta soáng tình yeâu
trong söï hoaøn thaønh nhieäm vuï, duø laø
nhieäm vuï gia ñình, duø laø nhieäm vuï giaùo
duïc hoaëc ñoù laø nhöõng daán thaân khaùc
nhau thuoäc phaïm vi nghieäp ñoaøn, xaõ hoäi,
kinh teá hay chính trò, toùm laïi laø toaøn boä
cuoäc soáng.
Ba hình thöùc caàu nguyeän
Phuùc AÂm hoaøn toaøn roõ raøng döùt
khoaùt veà vieäc caàu nguyeän. Toâi chæ ñöa
ra hai trong soá khaù nhieàu caâu noùi cuûa
Ñöùc Kitoâ veàø vieäc caàu nguyeän:
 “Anh em phaûi caàu nguyeän luoân vaø
khoâng ñöôïc ngöøng caàu nguyeän” (Lc 18,1).
“Khi anh em caàu nguyeän, haõy ñoùng
cöûa phoøng vaø vaøo nôi kín ñaùo” (Mt 6,6t).
Cuõng chính Thaùnh Thaàn aáy daãn vaøo
sa maïc vaø tuï hoïp con ngöôøi thaønh coäng
ñoàng huynh ñeä. Suoát töø ñaàu ñeán cuoái
Kinh Thaùnh, chuùng ta nghe reo leân, nhö ta
nghe neùt nhaïc chuû ñeà nôi ñaøn hôïp taáu,
chuû ñeà sa maïc. Noù coù nghóa laø coâ ñôn,
im laëng, taäp trung, ñoùn nhaän vaø caû söï
troáng vaéng noäi taâm, söï khoâ caèn, ñoùi
khaùt Thieân Chuùa. Vaø coøn veà coäng ñoàng
huynh ñeä, Leã Nguõ Tuaàn ñuû noùi vôùi
chuùng ta raèng Thaùnh Thaàn tuï hoïp loaøi
ngöôøi, ngöôïc laïi vôùi thaùp Babel. Thaùp
Babel laø söï phaân taùn caùc daân toäc trong
söï baát ñoàng ngoân ngöõ; Leã Nguõ Tuaàn laø
söï tuï hoïp caùc daân toäc trong söï thaáu
hieåu caùc ngoân ngöõ.
Caùc boä luaät doøng lôùn (thaùnh
Augustin, thaùnh Benoit chaúng haïn) theo
truyeàn thoáng ñaõ phaân bieät ba hình thöùc
caàu nguyeän:
-Tröôùc heát, leã Misa laø lôøi caàu
nguyeän hoaøn toaøn, lôøi caàu nguyeän hoaøn
haûo, bôûi vì ñoù chính laø lôøi caàu nguyeän
cuûa Ñöùc Kitoâ ngoaïi tröông ñeán taän
chuùng ta. Vaø, chung quanh leã misa
(l’eucharistie), kinh Nhaät Tuïng (l’office divin)
nhö moät voøng hoa baèng ngoïc trai mòn
maøng vaây quanh moät vieân kim cöông trung
taâm. Caùc ñan só, tu só nam nöõ, linh muïc
caàu nguyeän baèng lôøi kinh phuïng vuï ñuùng
nghóa naøy, kinh Nhaät Tuïng.
- Caàu nguyeän rieâng hoaëc aâm thaàm,
ta goïi laø “oraison”, söï ñoái dieän hoaëc taâm
söï vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø söï caàu
nguyeän qua ñoù chuùng ta vaâng theo caâu
Phuùc AÂm ñoøi hoûi chuùng ta “ñoùng cöûa
phoøng vaø vaøo nôi kín ñaùo”. Dó nhieân caên
phoøng laø moät bieåu töôïng. Caên phoøng
ñích thöïc laø caên phoøng noäi taâm (nhö
Claudel noùi raát hay trong “La cantate aø trois
voix”, baûn thaùnh ca ba gioïng). Ñaây laø söï
caàu nguyeän nôi löông taâm trong aâm thaàm
cuûa “con tim” (töø ngöõ naøy thöôøng ñöôïc
duøng trong Kinh Thaùnh, khoâng coù nghóa
laø tình caûm, nhöng coù nghóa laø löông
taâm).
- Caàu nguyeän thöôøng nhaät, caàu
nguyeän moïi luùc, caàu nguyeän hoøa laãn
vôùi vieäc laøm, vôùi haønh ñoäng vaø ta caàu
nguyeän maø khoâng bieát mình caàu nguyeän.
Hình thöùc caàu nguyeän naøy khieán caâu
noùi cuûa Ñöùc Gieâsu raát phaûi leõ: “Phaûi
caàu nguyeän luoân vaø ñöøng bao giôø
ngöøng”. Taát nhieân laø ta khoâng theå theo
ñuùng nhö leänh truyeàn cuûa Phuùc AÂm neáu
ñaây laø söï caàu nguyeän ñoøi hoûi phaûi
ngöng coâng vieäc maø quyø goái. Chuùa
muoán noùi raèng Thieân Chuùa khoâng bao
giôø ngöøng hieän dieän nôi chaân trôøi cuoäc
soáng chuùng ta, coù theå moät caùch voâ
thöùc, coù theå baùn yù thöùc. Söï caàu
nguyeän naøy coù theå so saùnh hôi gioáng
nhö ñöùa treû ñang chôi maø vaãn bieát meï
noù ñang ôû gaàn ñoù duø laø noù khoâng nhìn
baø; noù bieát baø ñang ôû ñoù, bieát roõ ñeán
noãi neáu baø rôøi ñi, noù seõ nhaän bieát ngay
laäp töùc.
Nhöõng khoù khaên cuûa vieäc caàu
nguyeän kín ñaùo
Moät thaùi ñoä deã daõi naøo ñoù laém khi
khieán chuùng ta ngaét boû ñi hình thöùc thöù
hai, hình thöùc caàu nguyeän maø ta phaûi
ngöng coâng vieäc, ngöng vieäc sinh hoaït
thöôøng nhaät, söï caàu nguyeän kín ñaùo hôi
daøi trong ñoâi ba phuùt. Toâi noùi hôi daøi vì
toâi muoán noùi ñeán moät ñaïi ña soá caùc
giaùo daân, khoâng nhaát thieát phaûi xuùc
tieán vieäc caàu nguyeän laâu giôø cho giaùo
daân, moät vieäc cuûa caùc tu só.
Ta trung thaønh vôùi leã Misa vaø töôûng
mình trung thaønh vôùi “söï caàu nguyeän lieân
læ” nhöng ta nghó raèng coù theå khoâng caàn
ñeán giôø caàu nguyeän rieâng. Moái nguy,
chính laø leã Misa khoâng thöïc söï thaám
nhaäp vaøo noäi taâm chuùng ta, chính laø
phuïng vuï ñöôïc cöû haønh tröôùc maét chuùng
ta khoâng phaûi laø moät phuïng vuï nôi
chuùng ta. Laäp töùc, coäng ñoàng caàu
nguyeän coù nguy cô laø moät coäng ñoàng
chæ coù beà maët, do ñoù, laø moät coäng
ñoàng baáp beânh. Ñoù laø nguy cô maø hieän
nay nhieàu coäng ñoàng nhoû, duø laø coäng
ñoàng tu só hay giaùo daân, ñang tieán tôùi,
khoâng coù söï caàu nguyeän ñích thöïc ôû
chieàu saâu.
Coøn veà söï caàu nguyeän thöôøng nhaät,
neáu khoâng coù caùi ta goïi thoâng thöôøng
laø nhöõng phaùch maïnh caàu nguyeän, thì
noù seõ raát coù nguy cô giaûm suùt maø ta
khoâng nhaän thaáy. Caùi nhìn veà phía Thieân
Chuùa ngaøy caøng ít ñi trong gioøng ñôøi vaø
nhöõng quyeát ñònh chuùng ta phaûi ñöa ra
(quyeát ñònh laø caùi coát yeáu trong ñôøi
chuùng ta, bôûi vì ñoù chính laø theå hieän töï
do cuûa chuùng ta vaø chuùng ta gaày döïng
höõu theå vónh cöûu cuûa chuùng ta baèng
nhöõng quyeát ñònh duø lôùn duø nhoû)
khoâng coøn ñöôïc taïo ra vôùi Thieân Chuùa
vaø vì Thieân Chuùa nöõa nhöng ñöôïc taïo ra
tuøy yù chuùng ta vaø vì chuùng ta.
Qua kinh nghieäm chuùng ta bieát noùi
thaät khoù côõ naøo: xin cho nöôùc Cha trò
ñeán. Thaäm chí trong nhöõng hoaït ñoäng
baùc aùi vaø toâng ñoà, taát caû noùi treân
moâi mieäng: xin cho nöôùc Cha trò ñeán,
chuùng ta nghó raát thaáp heøn: öôùc gì con
laøm cho nöôùc Cha trò ñeán, öôùc gì coäng
ñoaøn cuûa con laøm cho nöôùc Cha trò ñeán,
öôùc gì phong traøo Coâng giaùo tieán haønh
hoaëc phong traøo Thaùnh Linh maø con tham
gia laøm cho nöôùc Cha trò ñeán. Ñieàu naøy
raát gaàn guõi vôùi: xin cho nöôùc con trò ñeán
! Vaø neáu ta muoán taøn nhaãn ñeán cuøng,
chaéc phaûi noùi raèng, töï nôi thaâm saâu
cuûa chính chuùng ta, ta thöa vôùi Chuùa (maø
khoâng bieát): xin cho nöôùc con trò ñeán nhôø
phöông tieän laø nöôùc Cha. Ñaây chính laø söï
suy thoaùi toät ñoä, söï doái traù vaø ñaïo ñöùc
giaû !
Taïi sao laém khi ta boû ñi vieäc dieän ñoái
dieän, vieäc taâm söï vôùi Thieân Chuùa khaù
laâu? Toâi cho raèng chæ vì caùi ñoù khieán ta
chaùn, khieán ta “böïc boäi”. Noùi coù veû
thanh cao moät chuùt, chuùng ta phaûi nhaän
laø chuùng ta thích daán thaân phuïc vuï
nhöõng ngöôøi khaùc vaø chuùng ta thaáy vui
thuù daán thaân. Nhaát laø khi coøn treû, ta
yeâu cuoäc soáng haêng say vaø vieäc döøng
laïi thoâi, duø laø ngaén nguûi, ñeå tónh taâm
hôi laâu moät chuùt, trôû thaønh moät thöù
baát khaû taâm lyù. Cuoäc soáng laø hoaït
ñoäng, laø saùng kieán, laø gaùnh nhöõng
traùch nhieäm; caàu nguyeän laø nghæ ngôi,
laø baát ñoäng, laø ñôïi chôø, laø khuaát phuïc.
Ñoái vôùi ngöôøi yeâu cuoäc soáng cöôøng ñoä
vaø soáng moät caùch maõnh lieät, thì caàu
nguyeän laø moät thöù cheát choùc vaø ngöôøi
ta luoân gheâ tôûm cheát choùc.
Trong soá nhöõng nguyeân nhaân khieán
nhieàu ngöôøi khoâng chòu hy sinh ñoâi ba
phuùt moãi ngaøy ñeå caàu nguyeän, cuõng
coù söï ngôø vöïc ñoái vôùi oùc töôûng töôïng
vaø söï caûm tính (sensibiliteù): soát saéng vaø
suøng ñaïo, taát caû nhöõng thöù ñoù coù
nghóa gì? Moät ngöôøi ñaøn oâng coù theå
yeâu Thieân Chuùa nhö yeâu moät ngöôøi ñaøn
baø khoâng, khoâng phaûi laø moät vieäc
hoaøn toaøn khaùc sao? Söï rung ñoäng caûm
giaùc maø ta caûm thaáy trong tình yeâu nhaân
loaïi coù coøn khoâng khi ñoù laø Thieân
Chuùa? Vaø neáu khoâng coù söï rung ñoäng
beân ngoaøi naøy, lieäu coù coøn laø caàu
nguyeän khoâng?
Cuõng coù söï ngôø vöïc ñoái vôùi söï noäi
quan: ôû thôøi ñaïi taâm phaân hoïc, chuùng ta
caûnh giaùc ñeà phoøng nhöõng hình thöùc kyù
sinh cuûa söï suy tö noäi taâm. Ñaøn oâng ñaøn
baø, thanh nieân nam nöõ, ñaõ coù bieát chuùt
ít veà taâm lyù hoïc noäi taâm, coù nhöõng lyù
leõ baùc beû veà nguyeân taéc. Hoï gheâ tôûm
thoùi töï kyû aùi moä (narcissisme) vaø ñuùng
laø ta luoân coù nguy cô ñöa ra tröôùc maët
mình moät baûn ngaõ cuûa chính mình maø
goïi ñoù laø Thieân Chuùa. Ta töôûng mình ôû
tröôùc maët Thieân Chuùa, thöïc teá ta laïi ôû
tröôùc maët cuûa chính ta vaø töø ñoù deã
daøng vöøa hoûi vöøa ñaùp ñoàng thôøi. Caùi,
thöïc chaát ra, chæ laø yù ta nhöng ta goïi ñoù
laø yù Chuùa.
Nhö Bonhoeffer, nhaø thaàn hoïc vó ñaïi
Tin Laønh bò boïn quoác xaõ treo coå naêm
1945 vaø laø ngöôøi ñaõ coù aûnh höôûng khaù
lôùn ôû Ñöùc vaø Phaùp, ñaõ noùi: “Ta ñi vaøo
moät cuoäc noùi chuyeän ba hoa maät thieát
vôùi chính ta”.
Kieåu caàu nguyeän xin xoû cuõng ñaët ra
nhieàu vaán ñeà ñoái vôùi con ngöôøi ngaøy
nay. Tieáng keâu cuûa taïo vaät leân Thieân
Chuùa phaûi chaêng cuoái cuøng laø moät möu
meïo ñaïo ñöùc ñeå cuõng coá con ngöôøi veà
maët taâm lyù? ÔÛ ñaây coù leõ phaûi ñeà
caäp ñeán, nhöng khai trieån coù theå laø quaù
daøi, nguy cô laãn loän dai daúng giöõa caùi
taâm lyù vaø caùi thieâng lieâng, giöõa cuoäc
soáng noäi taâm laø cuoäc soáng vôùi chính
mình (moät ngöôøi ñang yeâu coù moät cuoäc
soáng noäi taâm, moät trieát gia coù moät
cuoäc soáng noäi taâm) vaø ñôøi soáng thieâng
lieâng laø cuoäc soáng vôùi Thaùnh Thaàn. Cha
De Montcheuil coù vieát: “Con ngöôøi phaûi
chaêng chæ ñöôïc thoûa maõn (exauceù) bôûi
söï kieän mình ñöôïc naâng leân (exhausseù)?”
Söï leân cao cuûa ngöôøi caàu nguyeän khoâng
phaûi ñích thöïc laø söï thoûa maõn lôøi caàu
xin cuûa ngöôøi ñoù hay sao?

NGUY CÔ TRÔÛ THAØNH LÔØI CAÀU

NGUYEÄN CUÛA NGÖÔØI NGOAÏI
GIAÙO

Caàu nguyeän khoâng phaûi laø moät

hieän töôïng, moät thaùi ñoä rieâng bieät cuûa
Kitoâ giaùo. “Ngöôøi ngoaïi giaùo”, töùc laø
nhöõng ngöôøi khoâng phaûi kitoâ höõu, ñaõ
caàu nguyeän nhieàu. Vaø cuõng nhö phaûi
truyeàn baù söï daán thaân, cuõng theá, phaûi
truyeàn baù söï caàu nguyeän, vì söï caàu
nguyeän khoâng taát nhieân laø coù tính chaát
lan truyeàn.
Ngöôøi ta phaân bieät ñöùc tin vaø toân
giaùo. Chaéc haún ngöôøi ta ñaõ laïm duïng
nhieàu söï phaân bieät nguoàn goác Tin Laønh
naøy nhöng ñoù khoâng phaûi laø lyù do ñeå
cho noù laø sai. Toân giaùo vaø ñöùc tin lieân
keát vôùi nhau nhöng duø sao vaãn khaùc
bieät. Toân giaùo laø söï tieán trieån coù
nguoàn goác loaøi ngöôøi, ñöùc tin laø söï gaén
boù vôùi moät khôûi xöôùng do Thieân Chuùa.
Toân giaùo laø moät söï kieän vaên hoùa, ta
nghó raèng noù ñaõ luoân hieän höõu. Loaøi
ngöôøi baét ñaàu xuaát hieän treân traùi ñaát
caùch ñaây ñaõ nhieàu trieäu naêm trong luùc
chuùng ta chæ caùch Abraham gaàn boán
nghìn naêm.
Vaán ñeà ñaët ra laø tìm hieåu xem, trong
suoát haèng nghìn naêm, con ngöôøi coù phaûi
laø moät con thuù coù toân giaùo khoâng, laáy
laïi kieåu noùi cuûa Aristote. Marx ñaõ phuû
nhaän ñieàu ñoù vaø cho raèng toân giaùo chæ
xuaát hieän vôùi söï boùc loät con ngöôøi bôûi
con ngöôøi vaø oâng ruùt ra keát luaän raèng,
khi söï boùc loät bieán maát trong xaõ hoäi
khoâng coù giai caáp, trong söï ñaêng quang
cuûa nhöõng ngaøy mai ñaày tieáng ca, toân
giaùo seõ chaúng coøn lyù do gì ñeå toàn taïi.
Toâi tin raèng nhöõng ngöôøi theo Marx khoâng
trung thaønh vôùi oâng ôû ñieåm naøy vaø
caùc nhaø trí thöùc maùc-xít ngaøy nay ñaõ
loaïi boû luaän ñeà naøy vaø, cuõng nhö
chuùng ta, hoï cho raèng toân giaùo ñaõ luoân
hieän höõu trong nhaân loaïi.
Toân giaùo laø moät söï kieän vaên hoùa,
moät söï kieäïn nhaân loaïi. Toâi noùi roõ: toân
giaùo, tình caûm toân giaùo, khaùc vôùi ñöùc
tin vaø ta coù theå möôøng töôïng ra noù ñoäc
laäp vôùi ñöùc tin. Ñoù laø moät söï kieän ñaùp
öùng moät soá nhu caàu cuûa con ngöôøi,
nhaát laø hai loaïi nhu caàu sau ñaây.
Nhu caàu an toaøn vaø oån ñònh
Con ngöôøi bò neùm vaøo theá gian nhaän
thaáy ngay raèng cuoäc ñôøi mình baáp beânh,
moûng doøn, bò ñe doïa. Ai ñe doïa? Taát
nhieân laø töông lai. Ngöôøi ta chaúng bieát
ñieàu gì coù theå ñeán: ñoùi keùm, saám seùt,
beänh taät, tai naïn, caùi cheát. Caû ngaøy nay
nöõa, chuùng ta coù nhöõng di haïi (seùquelles)
cuûa naõo traïng nguyeân thuûy naøy vaø
chuùng ta noùi ñeán “thôøi xa xöa” hoaëc noùi:
ta chaúng bieát töông lai daønh cho ta nhöõng
gì. Töông lai ñe doïa, quaù khöù khieán yeân
loøng. Ngöôøi nguyeân thuûy theá laø töôûng
töôïng ra raèng luùc ñaàu ñaõ coù moät thôøi
vaøng son. Huyeàn thoaïi veà thôøi vaøng son
hoaøn toaøn phoå bieán. Vaäy lyù töôûng ôû
phía sau löng chuùng ta, söï döõ ôû trong söï
bieán dòch, moïi söï leõ ra phaûi vaãn cöù baát
dòch. Toân giaùo laø caùi gaén boù vôùi caùi
baát dòch, nghóa laø ôû caùi quaù khöù cuûa
caùc khôûi thuûy, nôi ñoù moïi söï ñöôïc goïi laø
tinh tuyeàn.
ÔÛ ñaây chuùng ta chaïm phaûi moät
ñieåm heát söùc quan troïng, ñoù laø söï
choàng cheùo khoâng theå traùnh khoûi cuûa
nhaø chính trò vaø nhaø tu. Thöïc ra, chính
quyeàn ñöôïc laäp ra, duø laø chính quyeàn
naøo (quaân chuû, daân chuû, chuyeân cheá,
baát keå) dó nhieân muoán duy trì vaø sôï
phaûi thay ñoåi, chaúng hôn gì löông taâm. Noù
ban boá moät boä luaät nhöng khoâng phaûi
noù, chính quyeàn, coù theå khieán ngöôøi ta
coù ñöôïc söï boù buoäc löông taâm phaûi toân
troïng phaùp luaät. Noù chaúng coù lôïi theá
baèng caùi ta goïi laø toøa aùn löông taâm.
Vaäy noù luoân coù khuynh höôùng caäy nhôø
caùc vò giaùo tröôûng, nhöõng keû thöôøng laø
nhöõng phuï taù trong vieäc baûo veä söï oån
ñònh cho thôøi ñoù vaø seõ ñaët ra boån phaän
löông taâm phaûi tuaân giöõ nhöõng luaät leä
do nhaø nöôùc ban haønh. Ñeán noãi caùc vò
giaùo tröôûng seõ laø nhöõng ngöôøi phuï taù
töï nhieân cuûa moät neàn chính trò baûo thuû
(xem Ai caäp thôøi caùc Pharaon, caùc neàn
vaên minh Hy laïp vaø La maõ, …).
Töø ñoù luoân coù khuynh höôùng luøi veà
moät chöùc vuï tö teá ngoaïi giaùo ñoái vôùi
taát caû caùc haøng giaùo phaåm treân theá
giôùi. Toân giaùo ñoøi hoûi phía vò giaùo
tröôûng, nhaân danh Thieân Chuùa ñoøi buoäc
nhöõng gì maø chính quyeàn chæ coù theå
nhaân danh phaùp luaät maø ñoøi buoäc. Vò
giaùo tröôûng seõ ñöa ra caùc aùn phaït ñôøi
ñôøi ôû nhöõng nôi maø chính quyeàn chæ coù
theå ñöa ra ñe doïa boû tuø hoaëc truy toá ra
toaø. Caùm ôn Chuùa, haøng giaùo phaåm
bieát mình phaûi choáng laïi caùm doã naøy.
Neáu haøng giaùo phaåm khoâng bieát ñieàu
naøy, chính vì ñaõ ñöôïc giaùo duïc sai, vì vaãn
coøn aáu tró vaø chuyeän ñoù, than oâi ! cuõng
coù xaûy ra.
Moät thaùi ñoä nhö theá ñöa ñeán söï
töôûng töôïng haõo huyeàn, heát söùc nguy
hieåm, veà moät thieân chuùa cuûa quaù khöù,
moät thieân chuùa, coù theå noùi, ñöông thôøi
cuûa thôøi vaøng son. Ngöôøi ta keâu caàu leân
ngaøi ñeå caùi “statu quo” (hieän traïng) ñöôïc
duy trì vaø ñeå töông lai khoâng phaûi ñaùng
sôï, caùi töông lai ñöôïc lieân keát vôùi nhöõng
ñoåi thay maø ngöôøi ta gheâ sôï.
Nhu caàu tröø khöû noãi sôï haõi caùi
thaàn thaùnh
Ñeå traùnh hieåu laàm, toâi noùi roõ moät
laàn nöõa raèng ôû ñaây toâi khoâng noùi ñeán
ñöùc tin Kitoâ giaùo nhöng noùi ñeán toân
giaùo vôùi tö caùch noù laø moät hieän töôïng
phoå quaùt. Nhu caàu nhaân loaïi thöù hai khai
sinh ra toân giaùo laø nhu caàu tröø khöû noãi
sôï haõi maø ngöôøi ta töï nhieân caûm thaáy
tröôùc thaàn linh, moät ñaáng thaàn linh ôû
ñaâu ngöôøi ta chaúng bieát roõ. Maët trôøi laø
Thöôïng Ñeá chaêng? Saám Seùt? Hay laø
Thöôïng Ñeá naáp sau maët trôøi hoaëc saám
seùt? Chaúng bieát ñöôïc laø bao. Ñieàu chaéc
chaén laø ngoaïi giaùo ñaõ toân thôø moïi söï,
thaùnh thieâng hoùa moïi vaät cuûa thieân
nhieân: coù nhöõng con boø thaùnh, nhöõng
con raén thaùnh, caây coå thuï thaùnh, nhöõng
hoøn ñaù thaùnh. Con ngöôøi ngoaïi giaùo
töôûng töôïng, moät caùch töï phaùt, moät söùc
maïnh toái cao naèm ít nhieàu sau nhöõng
hieän töôïng töï nhieân, trong moät thöù theá
giôùi beân kia naøo ñoù. Caùi maø Nietzche goïi
trong “Critique de la religion” (pheâ bình toân
giaùo): moät “theá giôùi phía sau” (arrieøre-
monde).
 Moät maët tình caûm toân giaùo khai sinh
ra moät vò thaàn cuûa quaù khöù, vaø maët
khaùc, khai sinh ra Moät vò thaàn maø ngöôøi
ta ñaët ôû theá giôùi phía sau, moät söùc
maïnh maø chuùng ta leä thuoäc, moät vò
thaàn maø ngöôøi ta coù theå laøm haøi loøng
nhöng cuõng coù theå khieán ngaøi noåi giaän.
Chính söùc maïnh naøy laøm cho maët trôøi
chieáu saùng vaø khieán möa an laønh rôi
xuoáng nhöng cuõng chính söùc maïnh aáy taïo
ra nhöõng côn baõo toá vaø saám seùt. Nhö
vaäy phaûi laøm sao ñeå söùc maïnh aáy
thuaän lôïi, phaûi giaûi hoøa vôùi noù.
Coù leõ ñoù laø böùc bieám hoïa cuûa caàu
nguyeän, moät söï caàu nguyeän ngoaïi giaùo
chính hieäu, cho duø ta nghó mình laø kitoâ
höõu. Ñeå khieán vò thaàn thuaän lôïi cho mình
vaø ñeå giao haûo vôùi ngaøi, ngöôøi ta duøng
nhöõng lôøi kinh (khieán ngaøi vui loøng) vaø
caùc cuûa leã (vôùi muïc ñích laøm dòu ñi söùc
maïnh toaøn naêng). Nhö vaäy toân giaùo
bieåu hieän nhö moät heä thoáng leã nghi vaø
qui taéc ngöôøi ta thöïc hieän ñeå khieán Thaàn
Tính thuaän lôïi cho mình. Caùc leã nghi vaø qui
taéc naøy ñi vaøo tình traïng thoùi quen moät
caùch raát töï nhieân vaø ngöôøi ta xem caùc
taäp quaùn naøy laø thaùnh. Ngöôøi ta seõ
thaùnh thieâng hoùa thoùi quen ! Toân giaùo ôû
tình traïng thuaàn tuùy, nghóa laø khoâng coù
ñöùc tin, laø nhö theá.
Söû duïng Thieân Chuùa
Moät khoái löôïng vaên chöông khoång loà
phaùt xuaát töø Marx, Nietzche vaø Freud ñaõ
khai thaùc chuû ñeà toân giaùo naøy, chuû ñeå
ñöa ñeán moät thieân chuùa cuûa quaù khöù
vaø cuûa theá giôùi beân kia hoaëc theá giôùi
phía sau vaø, thöïc teá, ñöa ñeán nhöõng qui
luaät vaø leã nghi: dó nhieân ñoù laø nhöõng
böùc bieám hoïa veà söï caàu nguyeän, maø
phaûi noùi raèng chuùng chæ rôi xuoáng neáu
chuùng ta coù khaû naêng laøm nhöõng böùc
bieám hoïa veà Thieân Chuùa rôi xuoáng. Coù
moät söï song song giöõa caùc böùc bieám hoïa
veà Thieân Chuùa vaø nhöõng böùc bieám hoïa
veà söï caàu nguyeän vaø raát roõ raøng raèng,
trong caùc hoäi ñoaøn kitoâ höõu ngaøy nay,
coøn nhieàu taøn tích cuûa ngoaïi giaùo.
Moät trong nhöõng bieám hoïa thoâ thieån
nhaát nhöng cuõng tinh teá nhaát veà Thieân
Chuùa, chính laø nhaø phuø thuûy toái cao,
Thieân Chuùa ñöôïc xem laø höõu ích trong
vieäc thoûa maõn caùc nhu caàu cuûa chuùng
ta, Ñaáng toaøn naêng maø chuùng ta caàu
cöùu khi chuùng ta buoäc phaûi nhaän mình laø
mình baát löïc. Caàu nguyeän luùc ñoù laø
moät söï caàu nguyeän höõu ích ñöôïc ngoû
vôùi moät thieân chuùa ñöôïc xem laø coù lôïi
ích, nhö moät ñoái töôïng tieâu thuï thieâng
lieâng, nhö moät nhaø cung caáp caùc nhu
caàu cho chuùng ta.
Neáu chuùng ta muoán laø kitoâ höõu
chính hieäu, phaûi laøm theá naøo ñeå tin ñöôïc
raèng Thieân Chuùa hoaøn toaøn voâ ích. Chæ
coù theå ñi töø moät Thieân Chuùa maø ta
khoâng caàn ñeán, ta môùi coù theå ñaït ñeán
moät söï thôø phöôïng nhöng khoâng chính
hieäu. Tình yeâu thì nhöng khoâng, neáu
khoâng, chaúng coù tình yeâu. Taát caû nhöõng
gì mang tính lôïi ích maø chuùng ta ñöa vaøo
tình yeâu seõ gieát cheát tình yeâu vaø nhö
vaäy gieát cheát Kitoâ giaùo.
ÔÛ ñaây toâi chæ coù theå ñöa ra moät
phaân bieät heát söùc quan troïng giöõa nhu
caàu vaø mong muoán (le besoin et le deùsir).
Caùc baïn caàn ñeán Thieân Chuùa hay caùc
baïn mong muoán Thieân Chuùa? Taát caû laø
ôû ñoù. Ta coù nhu caàu cho mình, mong
muoán coát ôû muoán keû khaùc cho chính keû
ñoù, chöù khoâng phaûi cho mình. Cha Denis
Vasse vieát trong cuoán “Le temps du deùsir”
(Luùc mong muoán) : “Söï caàu nguyeän maø
khoâng ñöa ñeán kinh nghieäm khoâng-nhu-
caàu Thieân Chuùa thì ñöa ñeán mô moäng…
Caàu nguyeän, khoâng phaûi laø “nhu caàu”
hay “khoâng-nhu-caàu”, nhöng laø ñi vaøo
moät yù thöùc caøng luùc caøng soáng ñoäng
hôn ñeán noãi chuùng ta coù theå mong muoán
keû khaùc cho chính keû aáy, yeâu keû aáy,
ñuùng ngay luùc chuùng ta chaúng caàn ñeán
keû aáy, luùc chuùng ta khoâng theå duøng
ñeán (consommer) hoaëc bieát ñeán
(connaitre) keû ñoù. Caàu nguyeän, laø chöùng
toû raèng con ngöôøi khoâng theå mong muoán
caùi baát khaû (l’impossible)”. Nhu caàu coù
theå ñöôïc thoûa maõn, mong muoán thì
khoâng bao giôø. Mong muoán keû khaùc cho
chính keû aáy (ñoù chính laø ñònh nghóa cuûa
tình yeâu), ñoù chính laø baét ñaàu moät quaù
trình, moät quaù trình chæ coù theå luoân maõi
ñaøo saâu theâm söï mong muoán.
Ngöôøi kitoâ höõu chuùng ta phaûi ñoái
thoaïi vôùi moät theá giôùi voâ thaàn vaây
quanh chuùng ta. Nhöõng vaán ñeà naøy raát
then choát trong cuoäc ñoái thoaïi naøy, cuoäc
ñoái thoaïi maø chuùng ta khoâng ñöôïc laø
“phöôøng nhöõng keû vaéng maët” maø caùch
ñaây khoâng laâu Jean Gueùhenno noùi ñeán.
Vaäy chuùng ta phaûi döùt boû moät thieân
chuùa bieám hoïa, moät oâng thôï söûa maùy
toång quaùt, thieân chuùa cuûa nhöõng boå
khuyeát vaø thay theá, ñaáng seõ tieáp söùc
khi chuùng ta heát khaû naêng. Haõy nhôù
raèng thieân chuùa aáy ñi veà phía soá khoâng.
Khi neàn y khoa ñang coøn yeáu keùm nhö
thôøi Molieøre, Thieân Chuùa ñöôïc ngöôøi ta
chaïy ñeán caàu xin raát mau maén. Vôùi tieán
boä cuûa khoa hoïc, phaûi laâu laém ngöôøi ta
môùi caàu xin Thieân Chuùa tieáp söùc. Vì theá
Thieân Chuùa ñöôïc möôøng töôïng nhö moät
oâng thôï söûa maùy toång quaùt, thieân chuùa
giaû hieäu naøy ñi veà soá khoâng. Toâi khoâng
noùi laø ngaøi seõ ñi ñeán giôùi haïn soá
khoâng, toâi noùi laø ngaøi ñi veà höôùng maø
moät caùch naøo ñoù ngaøi tæ leä nghòch vôùi
tieán boä cuûa khoa hoïc.
SAO LAÏI CAÀU NGUYEÄN? CAÙC CÔ
SÔÛ CUÛA VIEÄC CAÀN PHAÛI CAÀU
NGUYEÄN

Ñi töø ñoù, ta khoâng theå ngôø vöïc ñöôïc

nöõa vieäc caàu nguyeän mang tính chaát
Phuùc AÂm chaân chính, noù heát söùc caàn
thieát. Chính söï caàu nguyeän khieán chuùng
ta ñi vaøo möùc ñoä nhöng khoâng cao nhaát
vaø cuoäc ñôøi cuûa chuùng ta ñaùng vôùi söï
nhöng khoâng aáy, söï nhöng khoâng cuûa tình
yeâu. Vaãn ñöông nhieân laø phaûi caàu
nguyeän, nghóa laø lôøi noùi veà Thieân Chuùa,
ngoân töø thaàn hoïc, phaûi ñi ñeán moät lôøi
noùi vôùi Thieân Chuùa. Chaéc chaén chaúng
coù lôøi noùi vôùi Thieân Chuùa neáu ta khoâng
bieát laø Thieân Chuùa naøo, moïi lôøi noùi vôùi
Thieân Chuùa bao haøm moät lôøi noùi veà
Thieân Chuùa, nghóa laø moät loái daïy giaùo
lyù (cateùcheøse) vaø söï hieåu bieát giaùo lyù.
Nhöng, döùt khoaùt, caùi coát yeáu hôn caû laø
noùi vôùi Thieân Chuùa. Ñeå toâi neâu cho
caùc baïn moät soá neàn taûng saâu xa nhaát
cuûa söï caàn thieát phaûi caàu nguyeän, hôi
daøi doøng, nhöng moãi cô sôû töï noùi cuõng
ñuû.
Chính Thieân Chuùa caàu xin chuùng ta
Lôøi caàu cuûa con ngöôøi laø moät tieáng
ñaùp laïi lôøi caàu cuûa Thieân Chuùa. Chæ
ñöôïc noùi, raát thaän troïng, ñeán caùc giôùi
raên vaø thaäm chí caû yù muoán cuûa Thieân
Chuùa nöõa. Toâi khoâng coù yù ñònh xoaù boû
nhöõng töø ngöõ truyeàn thoáng maø chính
Ñöùc Gieâsu ñaõ duøng nhöng phaûi hieåu cho
ñuùng. Ñaây khoâng phaûi laø yù muoán ra
leänh. ÔÛ moät moâi tröôøng ngöôøi ta yeâu
nhau, moät gia ñình chaúng haïn, ngöôøi ta
khoâng sai khieán nhau, ngöôøi ta khoâng ra
leänh cho nhau, ngöôøi ta xin nhau, ngöôøi ta
baøy toû moät mong muoán vaø noùi: “Anh
(em) coù muoán khoâng?” hoaëc “Anh (em) xin
em (anh)” hoaëc “Em (anh) mang laïi nieàm vui
cho anh (em) neáu em (anh) thoûa maõn mong
muoán cuûa anh (em)”. Baûn thaân toâi thích
noùi ñeán vieäc thoûa maõn mong muoán cuûa
Thieân Chuùa, ñeán noãi toâi run sôï khi ngöôøi
ta gaùn cho Thieân Chuùa moät thöù uy quyeàn
naøo ñoù vaø moät oùc ñoäc taøi naøo ñoù coù
theå khieán ta hieåu sai yù muoán hoaëc giôùi
raên cuûa Thieân Chuùa. Haõy löu yù raèng
chöõ “commandement” (giôùi raên) xuaát
phaùt töø tieáng Latinh “mandatum” luùc ñaàu
coù nghóa laø “recommandation” (daën doø,
khuyeân baûo). Caùc giôùi raên cuûa Thieân
Chuùa vaïch ra ngöôõng cöûa maø beân ngoaøi
ñoù khoâng coù tình yeâu.
Nhö Jean Lacroix noùi trong caâu naøy,
moät caâu toâi raát thích trích daãn: “Yeâu, laø
höùa heïn vaø töï nhuû khoâng bao giôø duøng
caùc phöông tieän söùc maïnh ñoái vôùi ngöôøi
mình yeâu”. Coù nhieàu phöông tieän söùc
maïnh trong tình yeâu loaøi ngöôøi, töø söï
quyeán ruõ hoaøn toaøn ngaây thô voâ toäi
ñeán söï cöôõng hieáp ñeâ heøn cuøng vôùi caû
moät loaït ñuû moïi saéc thaùi duøng phöông
tieän söùc maïnh naèm giöõa hai caùch treân.
Thieân Chuùa laø Ñaáng Toaøn Naêng
nhöng söùc maïnh cuûa Ngaøi ñöôïc taïo neân
bôûi söï khöôùc töø duøng söùc maïnh, ñoù laø
maïc khaûi vó ñaïi cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ.
Chính tình yeâu toaøn naêng; maø, ñuùng ra,
söùc maïnh cuûa tình yeâu laø moät söï choái
töø söùc maïnh. Keû choái töø söùc maïnh
khoâng ra leänh, maø caàu xin. Thieân Chuùa
caàu xin chuùng ta.
Söï soáng vôùi Thieân Chuùa laø moät söï
trao ñoåi nhöõng lôøi caàu xin: töø caû hai phía,
ñoù laø söï bieåu loä mong muoán. Thieân
Chuùa noùi vôùi chuùng ta Ngaøi mong muoán
thaáy chuùng ta laø ngöôøi veïn toaøn, thaáy
chuùng ta tôùi möùc hieän höõu cao nhaát,
hieän höõu ôû phaåm chaát tinh tuyeàn nhaát.
Ñieàu kinh khuûng nhaát trong cuoäc soáng
nhaân loaïi, laø trôû neân thaáp heøn maø
khoâng nhaän thaáy. Thieân Chuùa chæ noùi
vôùi chuùng ta chính xaùc moät ñieàu: haõy ra
khoûi söï thaáp heøn, ñöøng suy thoaùi, haõy
tieán leân möùc nhaân loaïi cao nhaát ! Ñoù laø
mong muoán cuûa Ngaøi vaø ñoù laø toaøn boä
Phuùc AÂm. Ñeå ñaùp laïi, chuùng ta toû cho
Ngaøi bieát mong muoán cuûa chuùng ta laø
Ngaøi phaûi ñöôïc vinh danh vaø söï thaùnh
hoùa cuûa chuùng ta phaûi laø vinh quang vaø
nieàm vui cuûa Ngaøi. Thaùnh Phaoloâ baûo
chuùng ta phaûi baét chöôùc Thieân Chuùa,
ñoù laø moät tình traïng maø khi ôû tình traïng
ñoù chuùng ta khoâng theå khoâng phaûi baét
chöôùc Thieân Chuùa laø Ñaáng ñang maõi
maõi caàu xin tröôùc maët con ngöôøi.
Thieân Chuùa laø moät keû thaân tình
(Tu) khoâng bao giôø trôû thaønh moät
keû xa laï
Gabriel Marcel ñaõ vieát: “Thieân Chuùa
laø moät Ngöôøi Thaân (Toi) khoâng bao giôø
coù theå trôû thaønh moät Keû Xa Laï (Lui)”.
Khi chuùng ta noùi veà Thieân Chuùa maø goïi
Ngaøi baèng OÂng AÁy (Lui, Il), thì ñoù khoâng
phaûi laø Thieân Chuùa nöõa maø laø moät
khaùch theå (objet). Ta noùi ñeán moät khaùch
theå nhöng Thieân Chuùa khoâng laø moät
khaùch theå döôùi baát kyø hình thöùc naøo,
Ngaøi laø chuû theå (sujet). Thieân Chuùa
khoâng theå laø “compleùment d’objet)” (boå
ngöõ) cho moät ñoäng töø, neáu khoâng, ñoù
laø moät bieám hoïa veà Thieân Chuùa. Maët
khaùc, Thieân Chuùa khoâng bao giôø vaéng
maët: ta noùi “oâng aáy” khi ñeà caäp ñeán
moät ngöôøi vaéng maët; khi moät ngöôøi coù
maët, ta khoâng xöng hoâ baèng ngoâi thöù ba
(il) maø xöng hoâ baèng ngoâi thöù hai (tu).
Xöng “Tu” vôùi Thieân Chuùa (hoaëc xöng
“Vous”, chaúng sao caû, mieãn laø duøng ngoâi
thöù hai) laø caùi chuùng ta goïi laø coäi reã
(racine) cuûa söï caàu nguyeän. ÔÛ theá gian
naøy, taát ñeàu laø ñoái thoaïi. Ñoái thoaïi vôùi
chính chuùng ta, ta goïi laø tö töôûng; ñoái
thoaïi vôùi caùc söï vaät hoaëc caùc bieán coá,
chuùng ta goïi laø haønh ñoäng; ñoái thoaïi vôùi
nhöõng ngöôøi khaùc, ta goïi laø tình ñoàng chí,
tình baïn hoaëc tình yeâu; vaø ñoái thoaïi vôùi
Thieân Chuùa, ta goïi laø caàu nguyeän.
Nhöng ñoái thoaïi (vôùi Thieân Chuùa)
naøy khoâng theâm vaøo cho caùc ñoái thoaïi
khaùc, khoâng ôû beân ngoaøi caùc ñoái thoaïi
ñoù, bôûi vì Thieân Chuùa khoâng phaûi laø
moät höõu theå theâm vaøo cho caùc höõu
theå khaùc. Noùi nhö caùc trieát gia, Thieân
Chuùa khoâng lieät vaøo soá caùc taïo vaät:
khoâng phaûi taát caû chuùng ta goàm coù ôû
ñaây laø saùu hoaëc baûy traêm, vaø roài coù
theâm Thieân Chuùa ngöï beân treân. Chính
ñoù laø maàu nhieäm cuûa Ngaøi: Ngaøi laø
moät keû khaùc nhöng khoâng phaûi laø moät
keû khaùc. Ngaøi laø toâi hôn caû toâi laø toâi,
Ngaøi ôû beân trong nhöõng ñoái thoaïi maø
toâi thöïc hieän vôùi chính toâi, vôùi caùc söï
vaät vaø vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Nhö
Claudel noùi khi giaûi thích thaùnh Augustin
(intimior intimo meo) Thieân Chuùa ôû trong
toâi laø chính toâi hôn laø toâi.
Thieân Chuùa khoâng phaûi laø keû thöù
ba, toâi coù theå daùm noùi, moät keû thöù ba
caïnh tranh (concurrentiel), nhö moät soá
ngöôøi voâ thaàn nghó, hoï phuû nhaän Thieân
Chuùa nhö theå Ngaøi ñuùng laø keû thöù ba,
ngöôøi ngoaøi. Moät nhaân vaät cuûa
Dostoievsky, trong cuoán tieåu thuyeát vó ñaïi
cuûa oâng coù teân laø “Les deùmons” (Luõ aùc
quyû), ñaõ töï saùt vì ngöôøi ñoù khoâng chòu
noåi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa ray röùt. Vì
theá raát nguy hieåm khi noùi ñeán caùi nhìn
cuûa Thieân Chuùa, khoâng phaûi laø moät caùi
nhìn ñang nhìn, caøng khoâng phaûi laø moät
caùi nhìn ñang canh chöøng (con maét trong
moà nhìn Cain) !
Coi chöøng moät vaøi kieåu noùi vôùi treû
em: ba maù chaùu khoâng nhìn thaáy chaùu
nhöng coù moät ngöôøi luoân luoân thaáy
chaùu, ñoù laø Thieân Chuùa. Khuûng khieáp !
coù lyù do maø töï saùt ! Jean Paul Sartre, trong
taäp töï thuaät, “Les mots”, oâng taâm söï
raèng, oâng, cuõng theá, ñaõ bò caùm doã töï
saùt vì trong thôøi thô aáu raát nghieâm khaéc
cuûa oâng, trong moâi tröôøng cuûa nhöõng
nhaø Schweitzer, ôû vuøng Alsace, oâng ñaõ
chôi nghòch dieâm queït vaø lôõ ñoát chaùy
moät taám thaûm; oâng ñaõ coá nguïy trang
choã bò hoûng roài töï nhuû: maù seõ khoâng
thaáy nhöng coù Chuùa troâng thaáy mình.
OÂng ñaõ chaïy troán, giam mình trong phoøng
taém, töôûng chöøng ñieân leân khi nghó:
löông taâm toâi bò daøy voø, vónh vieãn bò
daøy voø bôûi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa.
Chính töø luùc naøy oâng baét ñaàu ñaùnh
maát ñöùc tin.
Thieân Chuùa khoâng nhìn chuùng ta.
Daãu sao caùc baïn cuõng khoâng muoán
chuùng ta laø moät maøn kòch ñoái vôùi Thieân
Chuùa. Phaûi phaù boû nhöõng töôûng töôïng
naøy, nhöõng töôûng töôïng gaây haäu quaû
ruøng rôïn. Con ngöôøi, moät maøn kòch ñoái
vôùi Thieân Chuùa? Thoâi ñi ! Toâi chaúng
muoán laø moät maøn kòch ñoái vôùi caùc baïn
vaø chaúng muoán laø moät maøn kòch ñoái
vôùi ai caû, cho duø keû-khaùc-kia coù teân goïi
laø Thieân Chuùa, toâi nhaân danh phaåm giaù
cuûa toâi maø phuû nhaän. May thay, Thieân
Chuùa maø Ñöùc Gieâsu Kitoâ maïc khaûi cho
chuùng ta khoâng phaûi laø moät Thieân Chuùa
ñang nhìn chuùng ta nhöng laø moät Thieân
Chuùa ñang ghì chaët laáy chuùng ta vaø Ngaøi
khaùc hoaøn toaøn.
Caàu nguyeän laø trao ñoåi taâm söï
giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi
Maïc khaûi laø taâm söï cuûa Thieân Chuùa
trao gôûi cho con ngöôøi (vaû laïi ta coù theå
ñònh nghóa Kinh Thaùnh laø nhö theá); caàu
nguyeän, ñeå ñaùp laïi, laø taâm söï cuûa con
ngöôøi trao gôûi Thieân Chuùa. Maïc khaûi döïa
treân nhöõng nhòp ñaäp cuûa con tim Thieân
Chuùa: tim Thieân Chuùa ñaäp ra sao? Thieân
Chuùa laø ai? Söï soáng cuûa Ngaøi laø gì? Bí
maät cuûa Ngaøi? Ñoù laø moät maàu nhieäm,
cuõng nhö, moät caùch naøo ñoù, toâi laø moät
maàu nhieäm ñoái vôùi caùc baïn.
Neáu toâi yeâu caùc baïn, toâi seõ gôûi
gaém caùc baïn con ngöôøi saâu thaúm cuûa
toâi nhöng toâi seõ chæ gôûi gaém neáu toâi
yeâu caùc baïn. Khoâng coù söï gôûi gaém
taâm söï neáu khoâng coù tình yeâu (toâi seõ
khoâng khai ra cho moät keû laï maët ngoaøi
ñöôøng phoá, toâi seõ khoâng keå cho keû ñoù
nghe heát caû cuoäc ñôøi toâi). Chaúng coù gì
caûm ñoäng hôn tình ñoàng chí chuyeån sang
tình baïn höõu, maø ñuùng ra tình baïn höõu
coù ñöôïc qua vieäc trao ñoåi taâm söï; vaø, xa
hôn tình baïn, trong tình yeâu, vieäc gôûi gaém
taâm söï caøng saâu thaúm ñeán trong suoát.
 Khi taâm söï vôùi Thieân Chuùa, con
ngöôøi ñaùp traû baèng caùch gôûi gaém con
ngöôøi saâu thaúm cuûa mình, taâm söï ñaùp
traû taâm söï, trao ñoåi taâm söï. Caàu nguyeän
khoâng phaûi duy nhaát chæ coù vieäc ñoïc
leân nhöõng coâng thöùc nhöng ñuùng hôn laø
tim-keà-tim vôùi Thieân Chuùa. Chuùng ta toû
baøy cho Ngaøi cuoäc soáng chuùng ta theá
naøo vôùi nhöõng mong muoán, khoù khaên, lo
aâu, vui buoàn. Thaùi ñoä ñích thöïc cuûa moät
ngöôøi con cuûa Thieân Chuùa phaûi laø moät
thaùi ñoä tin töôûng. Dó nhieân chuùng ta
chaúng cho Thieân Chuùa bieát theâm ñöôïc gì;
chuùng ta theá naøo, Ngaøi bieát. Vaán ñeà
khoâng phaûi laø cho Ngaøi bieát ñieàu gì
nhöng laø coù moät thaùi ñoä thaønh thaät
saâu xa, thaùi ñoä cuûa con caùi Thieân Chuùa
ñang treân ñöôøng thaàn hoùa. Vaäy thaùi ñoä
cuûa chuùng ta laø thaùi ñoä cuûa con caùi,
nghóa laø tin töôûng, coù gì laø khoâng bình
thöôøng.
Khoâng coù tình yeâu caâm laëng. Caàu
nguyeän laø bieåu loä tình yeâu cuõng nhö, ôû
theá gian naøy, gôûi gaém taâm söï laø bieåu
loä tình yeâu. Vaø neáu caùc baïn noùi vôùi toâi
raèng hai keû yeâu nhau coù theå vaãn thinh
laëng vôùi nhau laâu giôø, toâi seõ baûo raèng
tröôøng hôïp caâm laëng naøy laø phaåm chaát
cao nhaát cuûa lôøi noùi. Khoâng coù gì maø
khoâng bieåu loä, caùi khoâng ñöôïc bieåu loä
seõ suy thoaùi vaø cuoái cuøng khoâng coøn
nöõa. Caàu nguyeän laø bieåu loä ñöùc tin.
 Caàu nguyeän laø ñoùn nhaän söï cho ñi
cuûa Thieân Chuùa
Neáu tình yeâu laø ñoàng thôøi ñoùn
nhaän vaø cho ñi, chuùng ta khoâng phaûi chæ
laø “keû cho ñi” nhöng coøn laø vaø tröôùc heát
laø keû ñoùn nhaän. Haún laø ôû ñaây chuùng
ta ñaït ñeán ngöôøi kitoâ höõu caù bieät.
Nhieàu ngöôøi khoâng phaûi kitoâ höõu cho ñi
raát nhieàu, khoâng phaûi laø vaán ñeà hoaøi
nghi söï haûo taâm cuûa moät soá lôùn trong
boïn hoï. ÔÛ möùc naøy, khoâng coù con soá
thoáng keâ, vaû laïi chaúng caàn phaûi laäp
thoáng keâ bôûi vì khoâng chaéc raèng nhöõng
ngöôøi kitoâ höõu toû ra laø nhöõng ngöôøi
haûo taâm nhaát trong loaøi ngöôøi. Chæ coù
ñieàu ngöôøi kitoâ höõu ñoùn nhaän nôi Thieân
Chuùa sau ñoù laïi ñem cho ngöôøi. Caùi laøm
neân ngöôøi kitoâ höõu, laø chính khaû naêng
ñoùn nhaän. Chuùng ta ñoùn nhaän cuûa-cho-ñi
cuûa Thieân Chuùa vaø chuùng ta trao ban cho
anh em tình yeâu naøy, tình yeâu maø Thieân
Chuùa cho chuùng ta khaû naêng trao ban.
Yeâu khoâng chæ laø cho ñi, nhöng coøn
laø ñoùn nhaän. Caàu nguyeän laø ñoùn nhaän
nuï hoân Thieân Chuùa. Nuï hoân laø moät
bieåu töôïng tuyeät vôøi. Chính nôi nuï hoân,
trong tình yeâu loaøi ngöôøi, ngöôøi ta thaáy söï
hoã töông cuûa söï ñoùn nhaän vaø cho ñi laø
gì. Moät thaùnh vònh noùi: em haõy môû
mieäng roäng ra vaø anh seõ laáp ñaày. Anh
ñoùn hôi thôû em vaøo trong anh vaø anh roùt
hôi thôû anh vaøo trong em. Söï trao ñoåi hôi
thôû, cuøng vôùi söï hoã töông cuûa ñoùn
nhaän vaø cho ñi, nghóa laø söï trao ñoåi saâu
xa hai taâm hoàn. Ñieàu ñoù coøn ñuùng hôn
laø cuõng moät tieáng Latinh aáy (anima) coù
nghóa laø hôi thôû vaø taâm hoàn. Chính vì
theá maø khoâng ñöôïc laøm hoen oá nuï hoân
laø moät caùi thaät tuyeät vôøi.
Söï caàu nguyeän cuøng thôøi vôùi vieäc
yù thöùc Thieân Chuùa laø gì vaø laøm
gì trong ñôøi soáng chuùng ta
Trong cuoäc ñôøi, chuùng ta daàn daàn yù
thöùc ñöôïc moät soá söï vieäc naøo ñoù.
Chaúng haïn, khi coøn nhoû, ta raát yù thöùc
tình thöông cuûa cha meï mang laïi; theá roài,
boãng nhieân, nhaân moät lôøi noùi hoaëc
moät hoaøn caûnh, ta yù thöùc ñöôïc tình
thöông aáy moät caùch sinh ñoäng hôn vaø
maïnh meõ hôn.
Coøn veà Thieân Chuùa, phaàn lôùn thôøi
gian chuùng ta yù thöùc raát ít vaø vì theá
chuùng ta caàu nguyeän raát ít vaø raát sô
saøi. Söï caàu nguyeän phaûi voït ra moät
caùch töï phaùt ngay khi, nhaân dòp naøo ñoù,
chuùng ta yù thöùc ñöôïc Thieân Chuùa laø gì
vaø laøm gì trong cuoäc soáng chuùng ta.
Vieäc yù thöùc Thieân Chuùa laø gì, beân
trong moãi haønh vi töï do cuûa chuùng ta, ban
cho hoaït ñoäng nhaân hoùa cuûa chuùng ta
moät chieàu kích thaàn linh. Moät hoaït ñoäng
chæ nhaân loaïi ñích thöïc neáu noù nhaân
hoùa. Nhieäm vuï cuûa chuùng ta, duø khoaùc
hình thöùc naøo, coát ôû choã taïo ra moät theá
giôùi nhaân loaïi. Khoâng coù con ngöôøi, chæ
coù moät baûn phaùc hoïa con ngöôøi, laøm
sao cho coù con ngöôøi laø vieäc cuûa chuùng
ta. Chæ coù moät Con Ngöôøi, laø Ñöùc Gieâsu
Kitoâ. Coøn chuùng ta, taát caû chuùng ta
phaûi trôû neân ngöôøi vaø chuùng ta caøng
trôû neân ngöôøi hôn khi chuùng ta taïo ra
ñöôïc nhieàu haønh vi töï do hôn, nhieàu quyeát
ñònh nhaân hoùa hôn, nhöõng quyeát ñònh
theo höôùng coâng bình, tình yeâu, tình huynh
ñeä vaø töï do. Ñieåm naøy, moïi ngöôøi ñeàu
taùn thaønh.
Nhöng ñieàu chuùng ta, kitoâ höõu,
chuùng ta tin, chính laø Thieân Chuùa ôû beân
trong nhöõng quyeát ñònh naøy vaø Ngaøi
tham döï vaøo ñeå ban cho chuùng moät chieàu
kích thaàn linh thöïc söï, ñeå hoaït ñoäng nhaân
hoùa cuûa chuùng ta khoâng chæ laø nhaân
loaïi maø thoâi maø coøn laø nhaân-thaàn nöõa.
Neáu moät ngöôøi ñaøn oâng quyeát ñònh löøa
doái vôï mình, Ñöùc Kitoâ khoâng theå can döï
vaøo quyeát ñònh naøy. Neáu ngöôïc laïi,
ngöôøi ñoù quyeát ñònh can ñaûm taïo theâm
coâng bình trong xí nghieäp mình, Ñöùc Kitoâ
tham döï vaøo quyeát ñònh naøy; ñoù khoâng
chæ laø moät quyeát ñònh nhaân loaïi, ñoù laø
moät quyeát ñònh nhaân-thaàn.
Chính moãi moät quyeát ñònh töøng
phuùt, töøng ngaøy, cuûa chuùng ta taïo neân
caùi ta goïi laø söï soáng vónh cöûu, vì coù
Chuùa ôû nôi quyeát ñònh ñoù. Ñaây laø caùi
toâi seõ goïi laø thaân phaän kitoâ höõu
(condition chreùtienne), khi nghó ñeán cuoán
saùch cuûa Andreù Malraux, “La condition
humaine” (Thaân phaän con ngöôøi). Caùc baïn
coù yù thöùc thaân phaän kitoâ höõu cuûa mình
khoâng? Neáu coù, laøm sao caùc baïn laïi
muoán söï caàu nguyeän khoâng traøo ra moät
caùch töï phaùt: Laïy Chuùa, vaâng, laïy Chuùa,
caûm taï Chuùa ! Töï nôi goác reã, caàu
nguyeän cuøng thôøi vôùi yù thöùc nghieâm
tuùc söï hieän dieän soáng ñoäng vaø thaàn
hoùa cuûa Chuùa Cha, cuûa Ñöùc Kitoâ phuïc
sinh vaø cuûa Thaùnh Thaàn trong söï töï do
cuûa toâi.
Ta coù theå phaân bieät boán hình thöùc
caàu nguyeän (ngaøy xöa ngöôøi ta noùi ñeán
thôø phöôïng, caûm taï, phaït taï vaø xin ôn)
ñöôïc bieåu loä qua boán chöõ:
- Vaâng: tieáng vaâng vôùi Thieân Chuùa
laø thôø phöôïng. Ngöôøi Hoài giaùo thôø
phöôïng baèng caùch cuùi ñaàu tröôùc söï sieâu
vieät cuûa Thieân Chuùa. Chuùng ta coù theå
laøm ñieàu ñoù, dó nhieân (sao laïi khoâng?)
nhöng ñoái vôùi chuùng ta thôø phöôïng, tröôùc
heát, laø ñoùn nhaän nuï hoân Thieân Chuùa,
tieáng vaâng vôùi nuï hoân Thieân Chuùa, nuï
hoân thaàn hoùa. Coù theå chöõ thôø phöôïng
xuaáùt phaùt töø tieáng Latinh “os,oris” coù
nghóa laø mieäng. Thôø phöôïng laø mieäng
keà mieäng, tieáng vaâng vôùi Thieân Chuùa.
- Caùm ôn: caûm taï hoaëc taï ôn. Sao laïi
khoâng noùi caùm ôn Chuùa khi yù thöùc ñöôïc
caùch nhôø ñoù Ngaøi bieán ñoåi caû cuoäc
ñôøi chuùng ta, khi yù thöùc ñöôïc caùch nhôø
ñoù Ngaøi ban cho ta moät chieàu kích khaùc
haún vôùi taát caû nhöõng gì chuùng ta coù
theå töôûng töôïng ra? Ta khoâng nghó raèng
mình laø keû ñöôïc höôûng moät aân hueä bao
la (chaúng haïn moät moùn tieàn lôùn ñöôïc cho
ñi ñeå ta coù theå ra khoûi tuø), maø laïi
khoâng chòu caùm ôn ngöôøi ñaõ cho ñi taát
caû ñeå chuùng ta ñöôïc laø con ngöôøi töï do.
Ñoù laø moät hình aûnh tuyeät haûo cho Thieân
Chuùa laø gì vaø laøm gì cho chuùng ta.
- Xin loãi: khi toâi ñöa ra nhöõng quyeát
ñònh thoaùi nhaân loaïi hoùa, vì toâi laø keû
toäi loãi, caùc baïn muoán Ñöùc Kitoâ laøm gì,
bôûi leõ Ngaøi khoâng theå thaàn hoùa chuùng
ñöôïc, vaø khi toâi yù thöùc ñöôïc ñieàu ñoù,
laøm sao caùc baïn laïi muoán toâi xin loãi
Thieân Chuùa? Ñoù chính laø caùi chuùng ta
goïi laø saùm hoái (peùnitence).
- Xin ban: ñoù laø lôøi caàu xin maø, theo
Phuùc AÂm, chuùng ta phaûi xin Thieân Chuùa
ban Thaùnh Thaàn cho chuùng ta, nghóa laø
moät söï gia taêng ñöùc aùi, moät söï hieän
dieän maõnh lieät hôn nôi chuùng ta cuûa
Ñaáng, trong Ba Ngoâi, laø tình yeâu baûn theå,
noùi nhö caùc nhaø thaàn hoïc.
Chuùng ta coù theå xin Thieân Chuùa cuûa
caûi vaät chaát khoâng? Ñöông nhieân laø
ñöôïc, Giaùo Hoäi khuyeán khích chuyeän ñoù.
Bôûi vì neáu toâi khoâng baøy toû cho Thieân
Chuùa nhöõng gì toâi mong muoán moät caùch
nhaân loaïi (söùc khoûe, thaønh ñaït, khoâng bò
phaûn boäi trong tình yeâu, vaân vaân), thì toâi
khoâng xem Ngaøi laø Cha. Nhöõng caàu xin
vaät chaát coù nghóa laø chuùng ta ñaët mình
vaøo moät thaùi ñoä ñoùn nhaän cuûa con caùi
ñoái vôùi Thieân Chuùa.
Nhöng taát caû nhöõng caàu xin naøy laø
daáu hieäu cuûa moät lôøi xin saâu xa hôn, ñoù
laø xin ñöôïc Thieân Chuùa chieám höõu, ñöôïc
Ngaøi bieán ñoåi. Chæ coù lôøi caàu xin naøy
luoân luoân ñöôïc thoûa maõn, y nhö caùc laù
phoåi luoân luoân ñöôïc thoûa maõn khi chuùng
ta hít thôû. Chuùng ta caøng tieán boä trong
ñôøi soáng thieâng lieâng, söï caàu nguyeän
cuûa chuùng ta caøng thu heïp vaøo choã xin
Thieân Chuùa caùi Ngaøi muoán ban cho
chuùng ta, nghóa laø moät söï gia taêng loøng
meán. Phuùc AÂm raát döùt khoaùt ôû ñieåm
naøy: “Cha treân trôøi seõ ban Thaùnh Thaàn
cho nhöõng ai keâu caàu Ngaøi” (Lc 11,13). Cha
chuùng ta ban Thaùnh Thaàn cho chuùng ta,
mieãn laø chuùng ta ñuû ñieàu kieän ñoùn
nhaäïn.
Caàu nguyeän laø theå hieän söï nhöng
khoâng
Chuùng ta seõ khoâng bao giôø quaù chuù
troïng ñeán tính khaån thieát cuûa söï nhöng
khoâng. Noù laø moät teân goïi khaùc cuûa tình
yeâu vaø chuùng ta ñang soáng trong moät
theá kyû haàu nhö chaúng coù thöù gì nhöng
khoâng. Coù ngheä thuaät, nhöng chính ngheä
thuaät cuõng thöông maïi, chuùng ta coù bieát
ít nhieàu chuyeän naøy ôû phaïm vi ñieän aûnh,
chaúng haïn. Chuùng ta thöïc söï noâ leä cho
lôïi ích. Caùc kitoâ höõu phaûi coù nhieäm vuï
môû ra trong xaõ hoäi moät khoaûng söï nhöng
khoâng.
 Caàu nguyeän ñeå laøm gì? Chaúng ñeå
laøm gì caû, ñôn giaûn chæ vì Thieân Chuùa laø
Thieân Chuùa. Vaø neáu mong muoán cuûa
Thieân Chuùa laø toâi ñaït ñeán söï nhöng
khoâng tinh tuyeàn nhaát, thì toâi theå hieän
söï nhöng khoâng naøy baèng caùch caét
ngang doøng hoaït ñoäng nhaân loaïi vaø baèng
caùch daâng cho Chuùa ít nhieàu thôøi gian,
thôøi gian laø chính caùi neàn treân ñoù theâu
deät neân taát caû caùc hoaït ñoäng cuûa toâi
(thôøi gian laø caùi cô baûn nhaát trong cuoäc
soáng nhaân loaïi).
Toâi cuùp ñieän, taét ñeøn vaø noùi vôùi
Thieân Chuùa: con daâng cho Chuùa ít nhieàu
thôøi giôø bôûi vì, roát cuoäc, con khoâng theå
daâng cho Chuùa thöù gì khaùc. Vaø con daâng
cho Chuùa chuùt thôøi giôø gioáng nhö ngöôøi
phuï nöõ toäi loãi trong Phuùc AÂm, leõ ra baø
coù theå roùt ra vaøi gioït daàu thôm treân
chaân Ñöùc Gieâsu nhöng baø ñaõ ñaäp vôõ
bình; con ñaây, con cuõng ñaäp vôõ bình, moät
caùch nhöng khoâng, chaúng ñeå laøm gì caû.
Ñoù, khoâng coøn lyù leõ (objection) choáng laïi
söï caàu nguyeän nöõa: caùc baïn khoâng
muoán theá sao? Caùc baïn khoâng muoán !
maëc keä ! haõy cöù cho Ngaøi ít nhieàu thôøi
giôø. Nhöng toâi chaúng coù gì maø noùi vôùi
Thieân Chuùa ! Ñöøng noùi gì vôùi Ngaøi caû,
haõy cho Ngaøi thôøi giôø. Ñoù laø moät caùi
cheát ñích thöïc, cheát ngaén nguûi nhöng kinh
nghieäm cho thaáy raèng chuùng ta gheâ sôï
phaûi cheát, duø chæ vaøi ba phuùt moãi
ngaøy.
 Emmanuel Mounier (coù Chuùa môùi bieát
oâng coù phaûi laø moät con ngöôøi hoaït
ñoäng hay khoâng, oâng cheát ôû tuoåi naêm
möôi vì hoaït ñoäng quaù söùc) vieát: “Ruùt lui
khoûi naùo nhieät chaúng phaûi laø nghæ ngôi
gì caû. Töï vaán löông taâm, ngöôøi khoâng
döøng chaân soáng yeân oån nôi nhöõng choán
truù thaân ñaàu tieân nhöng quyeát ñònh
phieâu löu ñeán cuøng, seõ nhanh choùng bò
ñaåy xa moïi choán naùu thaân. Caùc ngheä só,
caùc nhaø huyeàn bí, caùc trieát gia ñoâi khi
ñaõ soáng, ñeán khi bò ñeø beïp, kinh nghieäm
troïn veïn naøy maø ngöôøi ta goïi moät caùch
raát lyù thuù laø “noäi taâm”, bôûi vì hoï bò
neùm vaøo ñoù cho gioù boán phöông”. Söï
caàu nguyeän neùm chuùng ta vaøo daán
thaân phuïc vuï anh em chuùng ta nhöng roát
cuoäc ñeå ñi veà ñaâu? Ñi ñeán choã hoï (anh
em chuùng ta) ñöôïc ñöa veà noäi taâm ñích
thöïc. Taïi sao heát thaûy moïi ngöôøi phaûi coù
côm aên, coù moät choã ôû khang trang,
khoâng heát nhöõng thaùng ngaøy aâu lo? Ñeå
hoï coù theå chính hieäu laø nhöõng con
ngöôøi, nghóa laø ñi vaøo beân trong cuûa
chính hoï, ôû trong söï saâu thaúm cuûa chính
hoï, vaø, tôùi phieân hoï, hoï coù khaû naêng
trao ban moät caùch ñích thöïc, chính hoï laø
“keû trao ban”.
Ngaøy nay, moät noã löïc tinh loïc trí tueä
ñaët ra ôû maët ñöùc tin (caùc kitoâ höõu
khoâng theå aáu tró maõi ñöôïc nöõa), nhöng
noã löïc naøy phaûi ñi keøm vôùi moät söï ñaøo
saâu ñöôïc soáng trong söï caàu nguyeän, neáu
khoâng ñöùc tin seõ gaëp nguy. “Ñöùc tin cuûa
moät caù nhaân coù theå, hoaëc ñöôïc nghó
laø, saùng suoát vaø tinh roøng, nhöng ñoàng
thôøi coù theå yeáu keùm, tröøu töôïng (coù
theå noùi nhö vaäy), lu môø daàn, maát söùc
soáng (deùvitaliseùe), khoâng coù khaû naêng
nhaác noåi moät haït buïi nhoû nhaát. Ñöùc tin
khoâng phaûi laø moät söï taùn ñoàng (naøo
ñoù) caùc giaù trò hoaëc caùc chaân lyù nhöng
laø söï gaén boù rieâng tö vôùi Thieân Chuùa
haèng soáng” (cha H. de Lubac).
Coù tình caûm trong söï caàu nguyeän.
Vieäc naøy phaûi ñöôïc tinh loïc, aâu ñoù cuõng
laø chuyeän bình thöôøng, bôûi vì, trong tình
caûm, luoân luoân coù caùi gì ñoù daønh cho
mình. Neáu thöïc söï muoán lôøi caàu xin cho
Keû-Khaùc ñöôïc mong muoán cho chính Keû
ñoù, thì phaûi baèng loøng truùt boû moïi tình
caûm. Thaät heát söùc cam go, caùc nhaø
huyeàn bí bieát ít nhieàu veà chuyeän ñoù, hoï
ñeàu ñaõ kinh nghieäm Thieân Chuùa nhö moät
sa maïc vaø söï caàu nguyeän nhö moät traïm
döøng chaân im lìm trong sa maïc. Roát cuoäc,
Thieân Chuùa chæ ñích thöïc laø Thieân Chuùa
ñoái vôùi chuùng ta khi Ngaøi ñöôïc caûm
thaáy. Bôûi vì moãi laàn Thieân Chuùa ñöôïc
caûm nhaän, nhöõng gì chuùng ta cho laø
Thieân Chuùa laø moät tình caûm veà Thieân
Chuùa. Ñöùc tin khaùc vôùi tình caûm toân
giaùo ! Thaùnh Teâreâxa Avila noùi: bieát bao
phuï nöõ beù nhoû thaáp heøn nhö toâi caàn
ñeán tình caûm ñeå caàu nguyeän, ñieàu ñoù
deã hieåu; nhöng khi toâi thaáy nhöõng ngöôøi
ñaøn oâng tröôûng thaønh chæ caàu nguyeän
khi hoï theøm muoán caàu nguyeän, thöïc söï,
ñieàu ñoù khieán toâi töùc giaän ! Ñoù laø tính
xaùc thöïc cuûa söï caàu nguyeän.
Toâi keát thuùc baèng lôøi nguyeän tuyeät
vôøi maø Soljenitsyne vieát nhaân ngaøy oâng
nhaän giaûi Nobel:
“Thaät deã daøng soáng vôùi Chuùa,
Chuùa ôi,
Thaät deã daøng tin nôi Chuùa bieát bao !
Khi, trong côn boái roái, taâm hoàn con
huït haãng vaø cong oaèn,
Khi nhöõng keû thoâng minh nhaát khoâng
nhìn ñöôïc xa hôn chieàu nay,
Vaø khoâng bieát ñöôïc ngaøy mai seõ
phaûi laøm gì,
Thì Chuùa, Chuùa truyeàn sang cho con
nieàm xaùc tín bình thaûn raèng Chuùa hieän
höõu
Vaø Chuùa troâng coi ñeå moïi neûo
ñöôøng ngay chính khoâng bò kheùp kín
Treân ñænh vinh quang traàn theá,
Con ngô ngaån quan saùt con ñöôøng naøy
qua côn thaát voïng,
Con ñöôøng maø, ngay caû con, con ñaõ
coù theå gôûi ñeán cho nhaân loaïi moät aùnh
quang cuûa Chuùa.
Taát caû nhöõng gì con phaûi coøn phaûn
aùnh,
Chuùa seõ ban cho con.Vaø taát caû
nhöõng gì con seõ khoâng phaûn aùnh
ñöôïc,Seõ coù nghóa laø Chuùa ñaõ phaân
coâng cho nhöõng ngöôøi khaùc”.
(ICI, 15.12.1970)
 CHIEÁN ÑAÁU VÔÙI SÖÏ DÖÕ VAØ
ÑAU KHOÅ

Toâi ñeà caäp ñeán vaán ñeà söï döõ vaø

ñau khoå moät caùch ruït reø bôûi vì, baøn
luaän thì deã khi mình khoâng ñau khoå, cuõng
deã khoâng keùm khi ñöùng tröôùc moät
ngöôøi ñau khoå, chæ ñöôïc tieáp caän vaán
ñeà naøy baèng ñoâi baøn tay cuûa coâ y taù,
nghóa laø phaûi raát teá nhò. Chaúng coù gì
xuùc phaïm hôn, ñoái vôùi moät ngöôøi ñang
ñau khoå hoaëc ñang laø naïn nhaân cuûa söï
döõ, cho baèng ñöa ra cho ngöôøi ñoù, baèng
moät gioïng quaû quyeát hoaëc ñoan chaéc,
nhöõng giaûi phaùp chaúng ñi ñeán ñaâu. Tuy
nhieân, khoâng theå loaïi boû vaán ñeà, vì, hôõi
oâi ! Noù cöù ñaët ra vaø noù ñaët ra töø khi
loaøi ngöôøi coù maët treân traùi ñaát.
Vaán ñeà, chính laø giaûi phaùp. Toâi töï
hoûi coù chaêng moät giaûi phaùp cho söï döõ
vaø ñau khoå. Thay vì noùi laø vaán ñeà, toâi
seõ noùi laø söï phaãn noä (scandale) vì tröôùc
heát ñoù laø moät phaãn noä vaø chuùng ta
seõ thöû xem laøm theá naøo chuùng ta coù
theå bieán söï phaãn noä thaønh maàu
nhieäm.

SÖÏ PHAÃN NOÄ VÌ SÖÏ DÖÕ …

Döôùi hai hình thöùc, ñau khoå vaø laàm

loãi (la faute), söï döõ laø caùi ñuïng chaïm
ñeán yù chí saâu xa nhaát cuûa chuùng ta, yù
thöùc (la conscience) cuûa chuùng ta. Noù laø
thöù chuùng ta khoâng hieåu ñöôïc (nhö vaäy
khoâng coù giaûi phaùp) cuõng chaúng öa thích
gì (vaäy noù laø moät phaãn noä). Vaán ñeà
ñaët ra maõnh lieät moät caùch ñaëc bieät ñoái
vôùi ngöôøi kitoâ höõu. Bôûi vì laø kitoâ höõu
coù nghóa laø khoâng phaûi nhò nguyeân
(dualisme), khoâng tin coù moät nguyeân lyù
vónh cöûu cuûa Söï Döõ (Mal) ñoái dieän vôùi
moät nguyeân lyù vónh cöûu cuûa Söï Thieän
laø Thieân Chuùa. Chuùng ta xaùc nhaän raèng
Thieân Chuùa laø Taïo Hoùa cuûa taát caû
nhöõng gì hieän höõu, tuy nhieân chuùng ta
khoâng theå noùi raèng Ngaøi laø Taïo Hoùa
cuûa söï döõ bôûi vì ñieàu ñoù chæ laøm söï
phaãn noä taêng gaáp boäi. Moät Thieân Chuùa
nhö theá seõ laø gì?
Maët khaùc, chuùng ta xaùc nhaän raèng
Thieân Chuùa chæ laø Tình Yeâu, nôi Ngaøi
khoâng theå coù gì khaùc ngoaøi tình yeâu.
Bieát bao nhieâu laàn toâi lieàu noùi vôùi
nhöõng keû khoâng tin (incroyants): coát yeáu
cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo laø xaùc nhaän raèng
Thieân Chuùa laø tình yeâu. Caùc baïn bieát
caâu traû lôøi toâi chuù yù laø gì khoâng :
“Ñieàu ñoù chaúng thaáy laø bao !” Vì theá
phaûi raát teá nhò vaø ñöøng xaùc nhaän
Thieân Chuùa laø tình yeâu nhö theå ta xaùc
nhaän hai vôùi hai laø boán hoaëc toång soá
goùc cuûa tam giaùc baèng hai goùc vuoâng.
“Neáu Thieân Chuùa hieän höõu vaø neáu
Thieân Chuùa laø tình yeâu, nhöõng chuyeän
nhö theá naøy seõ khoâng xaûy ra: chieán
tranh, tra taán, beänh taät, beänh dòch, phaûn
boäi tình caûm, tang cheá…”
Ta hieåu raèng, ôû moïi thôøi, söï coù maët
cuûa söï döõ ñaõ ñöôïc vieän daãn laøm luaän
chöùng choáng laïi söï hieän höõu cuûa Thieân
Chuùa. Neáu coù söï döõ vaø ñau khoå, thì
khoâng theå coù Thieân Chuùa. Ta hieåu raèng,
cuõng ôû moïi thôøi, caùc nhaø tö töôûng ñaõ
tìm caùch bieän minh cho Thieân Chuùa, minh
oan cho Ngaøi, coá chöùng toû raèng Thieân
Chuùa khoâng theå laøm gì khaùc ñöôïc, nhö
theå phaûi bieän hoä cho Thieân Chuùa ñeå
tuyeân boá Ngaøi voâ toäi ñoái vôùi vieäc moïi
söï döõ vaø ñau khoå coù maët treân theá gian.
Ba lôøi bieän hoä ñeå minh oan cho
Thieân Chuùa
Theo toâi, taát caû nhöõng möu toan (ñeå
bieän hoä cho Thieân Chuùa) naøy khoâng
thaønh coâng vaø vì theá yù ñònh cuûa toâi laø
xin caùc baïn, trong khi söû duïng nhöõng luaän
chöùng naøy, phaûi heát söùc thaän troïng.
1. Söï döõ laø caùi boùng cuûa söï thieän

Phaûi saùt nhaäp söï döõ vaøo moät keá

hoaïch hoaëc moät thöïc hieän roäng lôùn hôn,
nôi ñoù noù ñoùng vai troø phöông tieän hoaëc
ñieàu kieän caàn thieát hôn cho moät caùi
thieän lôùn hôn. Cuõng nhö, trong moät böùc
hoïa cuûa Rembranot, caùc khoaûng toái caàn
cho söï haøi hoøa cuûa toång theå, aùnh saùng
seõ khoâng ñeïp ñeõ ñeán theá neáu khoâng
coù boùng toái, cuõng theá, ñoái vôùi caùi ñeïp
cuûa theá gian, söï döõ vaø ñau khoå caàn
thieát ñeå laøm noåi baät caùi thieän. Haõy ñi
maø noùi nhö theá vôùi moät ngöôøi ñang ñau
khoå ! Theá maø luaän chöùng naøy laïi trieån
khai bôûi caùc trieát gia lôùn, nhö thaùnh
Augustin, thaùnh Thomas d’Aquin, Descartes.
Descartes vieát: “Cuõng moät ñieàu aáy, noù
coù theå, vôùi lyù do gì ñoù, coù veû raát baát
toaøn neáu chæ moät mình noù … neáu ñöôïc
xem nhö moät phaàn cuûa vuõ truï, noù laïi
raát hoaøn haûo”.
Leibniz, ngöôøi ñaõ khai trieån yù töôûng
naøy xa nhaát, nghó raèng “söï döõ khoâng
coøn laø söï döõ nöõa neáu noù laø moät
khoaûnh khaéc caàn thieát trong tieán boä”.
Staline ñaõ chaúng noùi gì khaùc, Hitler cuõng
khoâng. Vôùi Hitler, vieäc loaïi boû saùu trieäu
ngöôøi Do Thaùi laø moät ñieàu kieän tieán boä
cuûa nhaân loaïi, cuõng nhö, vôùi Staline, söï
thanh tröøng taát caû nhöõng ngöôøi choáng
ñoái cheá ñoä oâng. Söï döõ, ngöôøi ta noùi,
maát ñi tính chaát söï döõ khi noù ñöôïc ñaët
laïi trong vieãn töôïng phaùt trieån toaøn
phaàn: ñau khoå chæ coøn laø moät khuûng
hoaûng taêng tröôûng; chieán tranh laø söï
saûn sinh ra lòch söû; söï hy sinh cuûa caùc
theá heä hieän taïi môû loái vaøo xaõ hoäi
töông lai.
Ngöôøi kitoâ höõu phaûi töø choái moät
luaän chöùng nhö theá, bôûi vì ngöôøi kitoâ
höõu töï ñaët mình ôû phöông dieän chuû theå,
keû ñau khoå vaø keû chòu söï baát coâng, vaø
cho raèng bieän minh nhö theá cho söï döõ
khoâng nhöõng laø noâng caïn maø coøn baát
coâng nöõa vaø, neáu söï bieän minh aáy baát
coâng, thì noù cuõng laø moät söï döõ. Nhö
theá khoâng phaûi laø laøm cho söï döõ maát
ñi, maø laø theâm söï döõ vaøo söï döõ. Coù
nhöõng luaän chöùng khoâng nhöõng voâ hieäu
maø thoâi nhöng coøn xaáu xa ôû maët luaân
lyù vaø gaây phaãn noä ôû maët vaên chöông.
Moät neàn trieát hoïc nhö theá chæ coù ñöôïc
neáu ta khoâng keå caù nhaân, ngoâi vò, con
ngöôøi cuï theå laø gì nöõa. Toâi phaûn ñoái:
chính con ngöôøi hieän höõu.
Berdiaeff coù lyù khi vieát: “Giaù trò naøo
coù theå coù caùi yù töôûng traät töï vaø haøi
hoøa cho theá giôùi vaø noù coù bao giôø bieän
minh ñöôïc cho söï baát coâng cuûa caùc ñau
khoå cuûa con ngöôøi hay khoâng?” Chính con
ngöôøi ôû troïng taâm cuûa Kitoâ giaùo. Hieän
nay chuùng ta nhaán maïnh nhieàu ñeán coäng
ñoaøn vaø chuùng ta coù lyù. Nhöng coäng
ñoaøn coù nghóa laø coäng ñoaøn goàm
nhöõng con ngöôøi vaø cuoái cuøng coäng
ñoaøn hieän höõu vì ñieàu lôïi cho con ngöôøi.
Moãi con ngöôøi laø moät ñoái töôïng cuûa
moät tình yeâu voâ taän cuûa Thieân Chuùa.
Con ngöôøi khoâng theå laø ñieàu kieän cho
chuyeän khaùc, moät phöông tieän cho söï
thaåm myõ cuûa theá giôùi. Laøm sao chuùng
ta laïi khoâng khoù chòu khi thaáy Leibnitz hy
sinh Giuña ñeå theá giôùi ñöôïc haøi hoøa?
Trong moät quan ñieåm Kitoâ giaùo, vinh quang
Thieân Chuùa khoâng theå duøng ñeå bieän
minh cho söï ñau khoå hoaëc söï döõ cuûa chæ
moät taïo vaät coù yù thöùc.
Chaân lyù, traùi laïi, ôû trong caâu noùi
naøy cuûa Ivan Karamazov, trong tieåu thuyeát
cuûa Dostoievski: “Cho duø xöôûng cheá taïo
vuõ truï bao la naøy coù mang laïi nhöõng kyø
quan tuyeät dieäu nhaát ñi chaêng nöõa vaø
noù chæ ñaùng giaù moät gioït nöôùc maét
cuûa chæ moät em beù, thì toâi, toâi cuõng töø
choái”. Ngöôøi kitoâ höõu choáng laïi moïi yù
nghó naøy laø, trong tö töôûng Thieân Chuùa,
moät theá heä coù theå ñöôïc lieät vaøo haøng
moät phöông tieän ñôn giaûn ñeå thöïc hieän
loaøi ngöôøi töông lai. Moãi khoaûnh khaéc
ñeàu coù giaù trò nhö nhau tröôùc maét Thieân
Chuùa. Cuûa caûi vaø söï tieán boä cuûa töông
lai khoâng theå ñeàn buø ñöôïc söï döõ maø
moät soá con ngöôøi gaùnh chòu.
Theo chuû ñeà naøy, ngöôøi ta theâu deät
theâm. Ngöôøi ta noùi raèng ôû maët theå lyù
söï ñau ñôùn laø moät caûnh giaùc coù ích vaø
ôû maët tinh thaàn söï thöû thaùch coù tính
caùch tinh luyeän. Coù leõ khoâng hoaøn toaøn
sai ! Ñau khoå coù theå khieán can ñaûm boäc
phaùt, chính loãi laàm coù theå taïo ra moät
böôùc ñöùng daäy. Nhieàu cuoán tieåu thuyeát
cuûa Mauriac ñöôïc xaây döïng treân yù töôûng
naøy, con ngöôøi phaûi xuoáng raát thaáp trong
toäi loãi môùi coù theå laïi nhaûy voït leân vaø
thaáu hieåu ñöôïc chaân lyù vaø söï coâng
chính. Trong ñau khoå, vaø thaäm chí trong toäi
loãi, ngöôøi ta muoán thaáy moät phöông tieän
ñöôïc Thieân Chuùa duøng vì chính lôïi ích cho
taïo vaät cuûa Ngaøi. Ngöôøi ta ñi ñeán choã
noùi raèng ñau khoå laø moät daáu hieäu ñöôïc
Thieân Chuùa ñaëc bieät yeâu thích vaø chuùng
ta ñaõ nghe caâu noùi (khinh suaát beân ngoaøi
ñöùc tin !): “Thieân Chuùa thöû thaùch nhöõng
ngöôøi Ngaøi yeâu”. Toâi thuù nhaän vôùi caùc
baïn laø toâi bò caùm doã traû lôøi moät caùch
töï phaùt: “Mieãn laø Thieân Chuùa ñöøng quaù
yeâu toâi !”
Dó nhieân laø coù ñieàu gì ñoù ñuùng
trong maáy caâu thô löøng danh cuûa Alfred de
Musset:
“Con ngöôøi laø moät keû taäp söï, ñau
khoå laø thaày daïy vaø heã khoâng ñau khoå
thì chaúng ai töï bieát mình”.
Nhöng ñieàu ñoù chöùng minh caùi gì?
Neáu ñau khoå laø moät söï baùo tröôùc, ta
luoân coù theå hoûi nhö Max Scheler: caùc
daáu hieäu naøy caàn phaûi ñau ñôùn hay sao?
Taïi sao chuùng caàn phaûi ñau ñôùn chöù?
Raát coù theå coù nhöõng tieáng chuoâng baùo
ñoäng khoâng gaây ñau khoå, raát coù theå
coù thaày daïy khaùc (ngoaøi söï ñau khoå)
laøm cho con ngöôøi tröôûng thaønh thaät söï.
Ngöôøi ta coøn noùi: chaéc chaén Thieân
Chuùa khoâng muoán söï döõ nhöng Ngaøi cho
pheùp coù noù. Caùc baïn nghó gì veà söï
phaân bieät naøy? Toâi ñöa ra nhieàu chaát
vaán, khoâng buoäc caùc baïn phaûi nghó nhö
toâi, caùc baïn coù theå cho laø caùc bieän hoä
naøy coù hieäu quaû, nhöng toâi ñeå maëc
caùc baïn vôùi nhöõng ngöôøi ñau khoå hoaëc
nhöõng keû khoù tính. Caùc baïn coù cho raèng
söï khaùc bieät (giöõa vieäc Thieân Chuùa
muoán roõ reät vaø vieäc Ngaøi cho pheùp)
naøy chaáp nhaän ñöôïc khoâng? Ai cho pheùp
chuùng ta noùi ñeán moät thöù taát yeáu ñaët
ra cho chính Thieân Chuùa nhö theå Ngaøi
khoâng theå laøm gì khaùc ñöôïc? Chuùng ta
ñöøng queân raèng söï toaøn naêng cuûa
Thieân Chuùa laø söùc maïnh cuûa tình yeâu.
Thieân Chuùa khoâng theå phaù huûy, ñeø
beïp, thoáng trò, Ngaøi chæ laøm ñöôïc nhöõng
gì tình yeâu laøm ñöôïc. Nhö vaäy coù phaûi
tình yeâu ñoøi buoäc Ngaøi phaûi cho pheùp
coù ñau khoå? Coù theå, nhöng chuùng ta chæ
noùi ñöôïc nhö vaäy neáu chuùng ta thöïc söï
ôû nôi ñænh cao nhaát cuûa Kitoâ giaùo.
Trong soá taát caû nhöõng yù ñònh minh
oan cho Thieân Chuùa hoaëc ñeå giaûi quyeát
vaán ñeà söï döõ, caàn phaûi laøm cho nhöõng
gì khieán yù thöùc chuùng ta phaãn noä hoaëc
noåi loaïn chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi Thieân
Chuùa. Daàu sao cuõng hôi quaù ! Moät Thieân
Chuùa dung tuùng söï döõ, thì chæ laø moät
ngaãu thaàn. Moät yù thöùc choái töø söï döõ
thì cao caû hôn moät Thieân Chuùa dung tuùng
söï döõ.
2. Ñau khoå laø moät hình phaït

Ñeà taøi raát xöa naøy ta coù gaëp trong

moät vaøi ñoaïn vaên cuûa Cöïu öôùc. Chuùng
ta bieát taát caû hình thöùc phoå bieán: roát
cuoäc ngöôi ñaõ ñöôïc thöôûng coâng! ngöôi bò
tröøng phaït vì ngöôi ñaõ phaïm toäi ! Con
ngöôøi ñau khoå vì phaïm toäi.
 Nhöõng lyù chöùng baùc beû cuõng raát
xöa. Chuùng ta thaáy ngay tröôùc maét raèng
söï döõ vaø ñau khoå khoâng ñöôïc phaân boá
hôïp lyù theo coâng traïng. Malebranche, linh
muïc theá kyû XVII, vieát: “Maët trôøi moïc leân
moät caùch döûng döng treân ngöôøi laønh
laãn keû döõ, laém khi thieâu ñoát ñaát ñai
cuûa ngöôøi hieàn, nhöng laïi cho ñaát ñai cuûa
keû loãi ñaïo ñaâm hoa keát traùi. Ngöôøi ta
khoâng khoán khoå töông xöùng vôùi toäi loãi
cuûa mình”. Vì theá, neáu noùi ñeán coâng
bình, thì ñaây chæ coù theå laø moät söï coâng
bình cuûa Thieân Chuùa, khaùc hoaøn toaøn
vôùi söï coâng bình cuûa chuùng ta. Ta raát deã
gaùn cho Ngaøi nhöõng gì mình muoán vaø
töôùc ñi nôi Ngaøi moïi yù nghóa. Ngoaøi ra, ta
khieán cho söï noåi loaïn cuûa yù thöùc trôû
neân khoù hieåu hoaëc aûo töôûng. YÙ thöùc
chuùng ta caàn phaûi noåi loaïn vì söï döõ vaø
ñau khoå, ñoù laø ñieàu hay, phaûi leõ.
Ñöùng tröôùc moät quan nieäm nhö theá,
ngöôøi ta luoân phaûn ñoái nhaân danh söï ñau
khoå cuûa em beù voâ toäi vaø cuûa ngöôøi
coâng chính. Daàu sao cuõng raát ñuïng chaïm
khi noùi raèng em beù phaûi ñau khoå laø
xöùng ñaùng. Trong cuoán “La peste” (Dòch
taû) cuûa Camus, ta thaáy roõ moät thaày
thuoác khoâng coù ñöùc tin khoâng thöøa
nhaän caùc luaän chöùng cuûa moät cha doøng
Teân noùi vôùi oâng.
Trong saùch Gioùp, caùc baïn thaáy chuû
ñeà tai hoïa hình phaït (baïn höõu cuûa Gioùp
tin nhö theá) vaø ñoàng thôøi Gioùp cöù luoân
tuyeân boá mình voâ toäi. Chaéc chaén raèng
Thieân Chuùa khoâng veà phe nhöõng ngöôøi
an uûi Gioùp. Baïn beø an uûi oâng, nhöõng an
uûi aáy khoâng coù hieäu quaû gì vaø ñuùng ra
laø ngaïo ngheã tröôùc ñau khoå cuûa oâng.
Vaãn luoân luoân laø tham voïng aáy: con
ngöôøi muoán thay theá Thieân Chuùa. Thöïc
ra, khoâng coù gì baát maõn cho baèng ñoan
chaéc raèng ñoïc ñöôïc söï xeùt xöû cuûa
Thieân Chuùa trong nhöõng tai hoïa caù nhaân
hoaëc taäp theå. Ñieàu ñoù giaû ñònh moät
quan nieäm sai veà söï Quan Phoøng. Khi toâi
coøn nhoû, ngöôøi ta keå cho toâi nghe
chuyeän moät ngöôøi ñaøn oâng ñi vuïng troäm
tình caûm veà vaø laø naïn nhaân cuûa moät tai
naïn ñöôøng saét: aø ! ñoù laø söï coâng bình
traùc tuyeät cuûa Thieân Chuùa, ñoù laø söï
tröøng phaït, ñaùng ñôøi ! Luùc ñoù toâi ñoái
ñaùp khoâng ñöôïc linh hoaït laém, nhöng veà
sau toâi töï nhuû: caùc tai naïn ñöôøng boä
hoaëc ñöôøng saét treân ñöôøng haønh höông
veà töø Loä Ñöùc, söï coâng bình cuûa Thieân
Chuùa ñoù sao? Thoâi ñi, söï Quan Phoøng
khoâng naèm trong boä thaéng khoâng hoaït
ñoäng cuûa xe hôi hoaëc ñaàu maùy xe löûa.
Raát deã baï ñaâu noùi ñoù vaø baét Chuùa can
thieäp, trong lòch söû, baát keå theá naøo.
Ñaây, moät vuï ñoäng ñaát huûydieät moät
soá caên nhaø, ai naáy ñeàu cheát döôùi ñoáng
gaïch vuïn, tröø moät gia ñình. Moät gia ñình
Kitoâ giaùo. Ngöôøi cha noùi vôùi vôï con: naøo
chuùng ta haõy quyø xuoáng caûm taï Chuùa
ñaõ che chôû chuùng ta. OÂ hay ! Ngaøi ñaõ
che chôû caùc ngöôøi, khoâng che chôû nhöõng
ngöôøi khaùc sao? Nhö theá laø töôûng raèng
ñoïc ñöôïc caùc döï ñònh cuûa Thieân Chuùa
thay cho Ngaøi. Toâi raát tin söï Quan Phoøng:
noù khoâng naèm ôû maët caùc bieán coá
nhöng naèm ôû maët yù thöùc (chæ tröø pheùp
laï, ñieàu raát hieám hoi !) Dó nhieân Thieân
Chuùa coù can thieäp vaøo lòch söû, nhöng ñeå
ban cho lòch söû moät chieàu kích thaàn hoùa.
Ngaøi thaàn hoùa caùc hoaït ñoäng nhaân hoùa
cuûa nhaân loaïi chuùng ta !
Nhöõng bieän hoä naøy, trong noã löïc
bieän minh cho Thieân Chuùa trong vaán ñeà
söï döõ, luoân luoân ñi ñeán choã bieän minh
cho chính söï döõ, coù nghóa laø söï döõ roát
cuoäc laø moät söï laønh. Söï döõ ñöôïc bieän
minh khoâng coøn laø söï döõ nöõa, bôûi vì söï
döõ chính xaùc laø “caùi khoâng theå bieän
minh ñöôïc” (l’injustifiable), nhö J. Nabert vieát.
Ta khoâng theå bieän minh cho söï döõ maø
khoâng ñuïng chaïm yù thöùc.
3. Söï döõ gaén lieàn vôùi töï do cuûa con
ngöôøi

Ñieàu naøy nghieâm troïng hôn: khoâng

phaûi Thieân Chuùa, nhöng chính töï do cuûa
con ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm veà söï
döõ, ngöôøi ta noùi theá. Quaû quyeát söï döõ
phaùt xuaát töø töï do chuùng ta, ñieàu ñoù coù
veû minh oan cho Thieân Chuùa vaø ñoàng
thôøi traùnh nhöõng maâu thuaãn naûy sinh khi
muoán bieän minh cho söï döõ. Xaùc quyeát
naøy chaáp nhaän ñöôïc nhöng baát tuùc.
 Söï töï do cuûa taïo vaät keùo theo khaû
naêng söû duïng sai söï töï do naøy, nhö vaäy
keùo theo khaû naêng coù söï döõ luaân lyù
vaø, trong soá nhieàu heä quaû phaùt xuaát töø
ñoù, ñaëc bieät coù söï ñau khoå. Ñuùng laø,
trong raát nhieàu tröôøng hôïp, con ngöôøi taïo
ra nhöõng ñau khoå cho chính mình. Haõy boû
tính ích kyû ñi: khoâng theå choái caõi laø
phaàn lôùn caùc ñau khoå ôû theá gian seõ
khoâng coøn nöõa. Thaäm chí phaûi tìm moïi
caùch raøng buoäc moãi hình thöùc söï döõ
(chieán tranh, baát coâng xaõ hoäi…) vôùi
nhöõng traùch nhieäm con ngöôøi. Chuùng ta,
nhöõng ngöôøi Phaùp, chuùng ta phaûi chòu
traùch nhieäm ôû möùc naøo ñoái vôùi taát caû
nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong quaù khöù taïi
Camboát, taát caû nhöõng tra taán ôû
Argentina vaø Chili?
Hôi khoù noùi nhöng toâi tin chaéc raèng
taát caû chuùng ta phaûi traùch nhieäm vì taát
caû chuùng ta lieân ñôùi vôùi nhau. Coù moät
yù nghóa saâu xa trong yù töôûng veà moät
traùch nhieäm vöôït quaù caùc haønh vi caù
nhaân cuûa chuùng ta vaø troùi buoäc yù
muoán xaáu cuûa chuùng ta vôùi moät söï
thieáu vaéng tình yeâu. Tính ích kyû cuûa
chuùng ta phaûi chòu traùch nhieäm nhieàu
thöù. Max Scheler vieát: “Neáu toâi yeâu meán
ngöôøi hung döõ moät caùch ñaày ñuû, lieäu
ngöôøi ñoù coù hung döõ khoâng?” Ta khoâng
theå phuû nhaän raèng phaàn lôùn caùc tay
gaêng-tô ñeàu khoâng ñöôïc yeâu meán nhieàu.
Toâi luoân luoân nghó ñeán ngöôøi phuï nöõ
treû hai möôi hai tuoåi ñaõ noùi vôùi toâi raèng
meï coâ chöa bao giôø oâm hoân coâ !
Tuy nhieân, khoù troùi buoäc moïi hình
thöùc söï döõ vôùi töï do cuûa con ngöôøi. Coù
phaûi vì toâi söû duïng sai töï do maø coù
nhöõng côn soùng thaàn, nhöõng vuï nuùi löûa
phun traøo, nhöõng côn baõo toá, nhöõng traän
beänh dòch? Duø sao cuõng khoù quaû quyeát
raèng vì toäi loãi maø coù nhöõng tai bieán
naøy. Khi toâi coøn beù, toâi töï hoûi taïi sao laïi
coù muoãi vaø ngöôøi ta traû lôøi: ñoà ngoác aï,
chính vì con ngöôøi toâïi loãi ! toâi khoâng
thaáy lieân quan gì giöõa toäi loãi con ngöôøi
vaø con vaät keâu vo vo khoâng cho ta nguû
yeân kia…
Cho duø moïi söï döõ vaø moïi ñau khoå
baét nguoàn töø moät daùng ñi töï do
(deùmarche libre) xa xöa cuûa con ngöôøi,
ñieàu ñoù cuõng seõ khoâng xoùa boû söï
phaãn uaát vì ñau khoå ñoái vôùi moät yù thöùc
ñang ñau khoå, maø ñau khoå aáy khoâng do
yù thöùc aáy gaây ra. Duø gì ñi nöõa, toâi
khoâng chòu traùch nhieäm toäi cuûa Añam
vaø Giaùo Hoäi nhaän bieát ñieàu ñoù. Toäi loãi
khoâng ñöôïc hieåu cuøng moät nghóa neáu laø
nguyeân toäi hoaëc neáu laø hieän toäi, toäi
toâi phaïm. Vaán ñeà laïi trôû laïi: vaãn phaûi
tìm hieåu xem taïi sao con ngöôøi söû duïng töï
do teä ñeán theá vaø söùc maïnh xaáu xa naøo
hoaëc khuynh höôùng naøo xui khieán (yù chí
mong muoán söï döõ) thöôøng xuyeân ñeán
theá. Hình nhö khoâng phaûi chæ moät mình
söï höõu haïn cuûa taïo vaät, söï baát toaøn ñuû
giaûi thích söï thöôøng xuyeân vaø cöôøng ñoä
cuûa taát caû nhöõng thieáu soùt
(deùfaillances) cuûa yù chí maø ta goïi laø toäi
loãi hoaëc toäi aùc.
Moïi möu toan bieän minh hoaëc giaûi thích
cho söï döõ thaát baïi. YÙ thöùc tieáp tuïc
phaûn khaùng. Nôi nhöõng luaän chöùng naøy,
yù thöùc vaïch ra moät caùi gì ñoù cô baûn laø
baát tuùc, neáu khoâng muoán noùi laø
khoâng ñaùng keå.

… COÙ THEÅ TRÔÛ THAØNH MOÄT

MAÀU NHIEÄM TINH LUYEÄN

Söï phaûn khaùng phaãn uaát cuûa chuùng

ta coù leõ chöùa ñöïng moät baøi hoïc: tröôùc
vaán ñeà söï döõ, noù khoâng theå ñöa chuùng
ta ñeán choã coù moät thaùi ñoä khaùc hay
sao? Thay vì, baèng moïi giaù, tìm nôi Thieân
Chuùa söï bieän minh cho söï döõ, khoâng ñöôïc
khaùm phaù ra Thieân Chuùa nôi chính troïng
taâm cuûa söï phaûn khaùng vaø cuûa caùc
noãi löïc cuûa chuùng ta ñeå gaït boû söï döõ
hoaëc ít ra laø cheá ngöï noù hay sao?
“Thieân Chuùa toû mình trong gioït leä
cuûa ñöùa beù ñau khoå chöù khoâng phaûi
trong theá giôùi bieän minh cho gioït leä naøy.”
(BERDIAEFF, Esclage et liberteù de l’homme, tr.
96).
Ngöôøi kitoâ höõu, toâi noùi thaäm chí caû
trieát gia, ñöôïc môøi goïi boû moät söï giaûi
thích söï döõ chæ caèn coãi vaø baát tuùc ñeå
quay sang moät thaùi ñoä cuï theå maø con
ngöôøi phaûi coù khi ñoái dieän vôùi söï döõ.
Phaûi döùt khoaùt töø choái tìm nôi söï döõ vaø
ñau khoå moät giaûi thích, moät chöùc naêng,
moät cöùu caùnh. Thaäm chí beân trong ñöùc
tin, khoâng coù giaûi thích cho söï döõ. Toäi
nguyeân toå döùt khoaùt khoâng phaûi laø
moät giaûi thích nguoàn goác söï döõ. Ñöùc tin
khoâng hieän höõu ñeå giaûi thích caùc vaät
(chính khoa hoïc hoaëc trieát hoïc ñaûm traùch
nhieäm vuï naøy). Thieân Chuùa khoâng giaûi
thích vaán ñeà söï döõ, Ngaøi khoâng phaûi laø
moät giaùo sö seõ ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi
cuûa baäc thaày cho caùc caâu hoûi chuùng ta
ñaët ra cho Ngaøi. Ngaøi khoâng traû lôøi söï
toø moø trí tueä cuûa chuùng ta. Söï döõ
khoâng coù maët ñeå ñöôïc hieåu nhöng ñeå bò
ñaùnh baïi. Söï döõ laø moät caùi voâ nghóa.
Söï ñau khoå laø phi lyù. Khoâng theå tìm ñöôïc
cho chuùng moät yù nghóa, nhöng chuùng coù
theå mang moät yù nghóa khoâng? Toâi ñaây
vôùi töï do cuûa toâi, toâi coù theå ban cho
chuùng moät yù nghóa khoâng? Berdiaeff noùi
roõ: “Khaùch quan maø noùi, chính caùi voâ
nghóa thoáng trò cuoäc soáng ôû traàn theá
naøy (oâng ñi xa !) nhöng thieân höôùng cuûa
tinh thaàn (esprit) laø ban cho noùi moät yù
nghóa.” Veà ñieåm naøy, toâi ñöa ra cho caùc
baïn vaøi suy nghó raát ñôn giaûn.
1. Duy trì nhöõng ñoøi hoûi cuûa yù thöùc
Tröôùc heát phaûi nhaän thöùc roõ söï döõ
vaø khöôùc töø nhöõng giaûi phaùp sai. Ñoái
vôùi kitoâ höõu, vaán ñeà khoâng phaûi laø
che ñaäy söï döõ nhö theå noù caàn thieát ñeå
laøm toaùt ra roõ hôn söï toát laønh cuûa
Thieân Chuùa, nhöng, traùi laïi, phaûi nhaän ra
noù ôû baát kyø nôi ñaâu maø yù thöùc toá
giaùc. Phaûi nghieâm chænh duy trì nhöõng
khaùt voïng vaø ñoøi hoûi cuûa yù thöùc. Chính
nhöõng tieán boä cuûa yù thöùc laøm loä ra
nhöõng hình thöùc, caøng ngaøy caøng nhieàu,
cuûa söï döõ vaø baát coâng trong theá giôùi.
Caùch ñaây khoâng laâu laém, ngöôøi ta baét
treû em taùm tuoåi laøm vieäc ban ñeâm trong
caùc loø baùnh mì, theá maø caùc kitoâ höõu
khoâng cho laø ñaùng phaãn noä.
Chính nhöõng tieán boä cuûa yù thöùc cho
thaáy roõ raèng, trong khaù nhieàu toå chöùc
xaõ hoäi vaø chính trò, coù nhöõng thöù khoâng
oån vaø phaûi toå chöùc laïi. Chính khi löïc trô ì
cuûa yù thöùc bò lay ñoäng maø nhöõng hình
thöùc môùi cuûa caùi xaáu (tröôùc ñoù khoâng
caûm nhaän ñöôïc) loä ra. Chuùng ta vaãn
phaûi coù khaû naêng phaãn noä. Coù nhöõng
phaãn noä thaùnh thieän. Chuùng ta phaûi
cöông quyeát cöï tuyeät thoùi taøi töû, thoùi
ñaïo ñöùc giaû, thoùi cuoàng tín muoán “giaûi
quyeát vaán ñeà söï döõ, trong lòch söû, baèng
nhöõng kyõ thuaät ñeø beïp” (E. Borne).
Chuùng ta ñöøng cam chòu söï döõ, haõy luoân
luoân coù khaû naêng toá giaùc noù, vaø luoân
vôùi söï saùng suoát hôn.
2. Ôn goïi ñeán nieàm vui maïnh hôn söï
döõ
Söï noåi loaïn cuûa yù thöùc tröôùc söï döõ
seõ laø moät phi lyù neáu noù khoâng ñaâm reã
trong moät söï chaéc chaén. Ít cam chòu söï phi
lyù cuûa nhöõng khaùt voïng cô baûn nhaát
cuûa chuùng ta veà phía söï coâng bình, söï
thieän, tình yeâu, tình huynh ñeä, ít chaáp
nhaän noùi raèng taát caû nhöõng thöù ñoù
chæ laø aûo töôûng, thì cuõng phaûi chaáp
nhaän, ñaøng sau söï töø choái hoaëc söï phaãn
noä söï döõ, moät khaùt voïng, baèng moät
caùch naøo ñoù, khieán chuùng ta yeân taâm
raèng söï döõ ñaõ bò cheá ngöï. Khoâng phaûi
vì chuùng ta ñöôïc taùc thaønh ñeå ñöôïc nieàm
vui, vì ôn goïi chuùng ta laø haïnh phuùc, maø
chuùng ta phaûn khaùng choáng laïi söï döõ
vaø ñau khoå ñoù sao? Toâi quaû quyeát raèng
neáu ôn goïi chuùng ta, ñöôïc khaéc nôi taâm
cuûa yù thöùc, khoâng phaûi laø moät ôn goïi
ñeán nieàmvui, thì söï caêm phaãn söï döõ vaø
ñau khoå seõ khoâng phaûi laø söï caêm phaãn.
Qua söï cöùu ñoä ñöôïc ñeà xuaát nôi Ñöùc
Kitoâ, döùt khoaùt chính Nieàm Vui seõ chieán
thaéng.Ñöùc Kitoâ noùi roõ vôùi chuùng
ta:”Thaày muoán Thaày ôû ñaâu anh em cuõng
ôû ñoù vôùi Thaày” (Ga 14,3). Ñöôïc thaàn
hoùa, ñöôïc ñöa vaøo chính cung loøng Ba
Ngoâi, tham döï nhöõng quan heä tình yeâu
cuûa Ba Ngoâi, chuùng ta seõ cho nhau Moùn
Quaø (Don) maø Ba Ngoâi trao cho nhau. Nieàm
vui cuûa chuùng ta seõ laø Nieàm Vui cuûa
chính Thieân Chuùa.
3. Ñi töø sôû höõu sang hieän höõu
Chính trong ñöùc tin chuùng ta coù theå
ban cho caùi voâ nghóa, söï ñau khoå, moät yù
nghóa. Baây giôø toâi khoâng noùi: söï döõ
nöõa, toâi noùi: ñau khoå. Söï döõ: chæ coù
moät ñieàu phaûi laøm, laø xaên cao tay aùo
vaø tìm caùch laøm noù giaûm ñi, neáu khoâng
phaûi laø loaïi boû noù ñi. Ñau khoå: ôû ñaây
toâi môøi caùc baïn ñaët mình ôû caùi toâi goïi
laø ñænh cao nhaát cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo.
Khi ta ñöùng tröôùc daõy nuùi Mont-Blanc, luùc
hoaøng hoân, ôû Combloux chaúng haïn, ta
thaáy boùng toái xaâm chieám ngoïn nuùi töø
töø; roài ñeán moät luùc chæ coøn moät ñieåm
saùng, moät con coø baïch, chính laø ñænh
nuùi coøn loeù saùng bôûi aùnh hoaøng hoân,
thöôùc thöù boán ngaøn taùmtraêm leû baûy,
vaø boãng nhieân taát caû taét lòm. Ñeå ñau
khoå khoâng coøn laø moät phaãn uaát, ñoái
vôùi chuùng ta noù phaûi laø moät maàu
nhieäm luyeän nguïc töông lieân (correùlatif)
cuûa maàu nhieäm trôøi cao, toâi muoán noùi:
maàu nhieäm tinh luyeän.
Neáu laø chieâm ngaém Thieân Chuùa
vónh cöûu, nhö moät caûnh ñeïp hay nhö moät
taùc phaåm ngheä thuaät ñeïp, moät söï tinh
luyeän ñaày ñuû ñeán theá, hoaøn toaøn ñeán
theá, ñoát chaùy taän caên söï ích kyû coù leõ
seõ khoâng hoaøn toaøn caàn thieát. Nhöng,
bôûi vì Thieân Chuùa haèng soáng chæ laø Tình
Yeâu, bôûi vì ôn goïi con ngöôøi cuûa toâi laø ñi
vaøo trong Ngaøi ñeå soáng maõi maõi Söï
Soáng cuûa Ngaøi vaø coù ñöôïc khaû naêng
yeâu nhö Ngaøi yeâu, phaûi chaáp nhaän
raèng ôû nôi chæ coù tình yeâu khoâng theå
coøn coù moät maûy may ích kyû naøo. Vì theá
nieàm vui cao nhaát, ñieàu laøm cho chuùng ta
laø kitoâ höõu – chæ laøm moät muoân ñôøi
vôùi tình yeâu baát taän – taát yeáu phaûi ñi
keøm vôùi ñoøi hoûi cao nhaát: chính toâi phaûi
laø tình yeâu, thuaàn tuùy (nghóa laø chæ duy
nhaát) laø tình yeâu, khoâng ñeå yù gì ñeán
toâi, nhìn xuoáng toâi, khom xuoáng treân toâi.
Maø chaéc chaén laø trong chuùng ta coù
caùi gì ñoù ngoaøi tình yeâu. Saâu xa hôn taát
caû, trong chuùng ta coù noãi ñau naøy (laø
moät söï cao quyù ñoàng thôøi laø moät söï
thuù nhaän) laø khoâng theå yeâu ai maø
khoâng yeâu chính mình nhieàu hôn. Khi toâi
noùi vôùi moät ngöôøi: anh yeâu em, thì toâi
khoâng bao giôø hoaøn toaøn chaân thaønh;
laém khi vaø coù theå laø luoân luoân, keû maø
toâi noùi toâi yeâu laø moät phöông tieän cuûa
tình yeâu toâi mang laïi cho mình. Khi toâi
khoùc moät ngöôøi thaân, luoân luoân laø toâi
khoùc cho toâi. Chuùng ta bieát raèng söï
khoâng tinh tuyeàn chuû yeáu heä taïi ôû choã
chuùng ta thuoäc veà chính chuùng ta. Söï sôû
höõu vaø tình yeâu loaïi tröø nhau moät caùch
khoác lieät. Maø ôû cuoäc ñôøi hay cheát naøy
chuùng ta luoân laø sôû höõu chuû, khoâng
phaûi cuûa caûi vaät chaát, maø cuûa chính
chuùng ta. Muoán laø cuûa Thieân Chuùa, thì
khoâng ñöôïc laø cuûa mình. Muoán khoâng
phaûi laø cuûa mình nöõa, phaûi nhoå ra khoûi
mình. Maø vieäc nhoå ra khoûi mình ñuùng laø
caùi chuùng ta goïi laø ñau khoå.
Moïi ñau khoå coù theå hieåu ñöôïc, ñoù
laø yù nghóa toâi muoán gaùn cho noù, nhö
moät caùi cheát moät phaàn, moät caùi cheát
môùi meû heù môû. Ñau khoå laø quaân côø
tieân phong cuûa caùi cheát trong suoát cuoäc
ñôøi. Cheát laø ñi töø sôû höõu sang hieän höõu
hoaëc töø ích kyû sang tình yeâu. Caùc töø
ngöõ naøy khoâng theå giao hoaùn ôû ñaây
ñöôïc: sôû höõu, laø ích kyû, hieän höõu, laø
tình yeâu. “Phuùc thay nhöõng ngöôøi ngheøo
khoù” coù nghóa: phuùc thay nhöõng ngöôøi
hieän höõu vaø yeâu meán. Nhö Thieân Chuùa.
Muoán hieän höõu ñích thöïc, toâi phaûi loät
boû khoûi caùi toâi sôû höõu. Söï loät boû naøy,
chính laø ñau khoå. Vaø caùi cheát sau cuøng
chaúng laø gì khaùc ngoaøi söï chaám döùt
ñoäng taùc truùt boû sôû höõu (mouvement
d’expropriation) naøy, ñoäng taùc neùm toâi ra
khoûi toâi ñeå, khoâng coøn gì thuoäc veà toâi
nöõa, toâi laø taát caû cho Thieân Chuùa vaø
Ñöùc Kitoâ, quan heä thuaàn tuùy vôùi Keû-
Khaùc vaø nhöõng keû khaùc, ñaây chính laø
ñònh nghóa cuûa tình yeâu. Nhôø vaäy, toâi
coù theå cuoái cuøng ñi vaøo tình yeâu.
Giaùo Hoäi ñöôïc thaám nhuaàn söï cao
caû cuûa Tình Yeâu Thieân Chuùa vaø söï ñaâm
reã saâu cuûa ích kyû trong con ngöôøi ñeán
noãi Giaùo Hoäi tin raèng luyeän nguïc tieáp
noái beân kia caùi cheát, Thieân Chuùa bao la
vaø thaâm saâu bieát bao ! Coù theå noùi, toâi
bò dính chaët vaøo chính toâi, bò gaén chaët
vaøo theá giôùi sôû höõu bieát bao ! Cuoái
cuøng chính luyeän nguïc tieán haønh böôùc
vöôït qua tuyeät ñænh naøy. “Böôùc ñi töø sôû
höõu sang hieän höõu laø chaân lyù khuûng
khieáp duy nhaát cuûa Kitoâ giaùo, toâi chaúng
bieát böôùc naøo khaùc” (Neùdoncelle). Trong
taùc phaåm “Partage de Midi” cuûa Claudel,
coù moät caâu ngaén raát thuyeát phuïc maø
Mesa cöù böôùng bænh nhaéc maõi: “Caùi ñoù,
ít ra laø cuûa toâi”. Chính xaùc theá, caùi ñoù
khoâng ñöôïc laø caùc baïn nöõa; neáu khoâng,
baïn seõ khoâng vaøo trong tình yeâu vónh
cöûu, maø tình yeâu vónh cöûu khoâng coù gì
laø cuûa mình bôûi vì Noù laø taát caû vaø taát-
caû naøy laø moät taát-caû ñöôïc cho ñi.
Söùc khoûe cuûa toâi, ít ra laø cuûa toâi;
ñau khoå vì beänh taät böùng ñi söùc khoûe
cuûa baïn.
Trí thoâng minh cuûa toâi, ít ra laø cuûa
toâi: ñau khoå vì yeáu keùm hoaëc suy thoaùi
trí tueä.
OÂng Gioùp: baûy ngaøn con chieân, ba
ngaøn laïc ñaø, naêm traêm ñoâi boø, naêm
traêm con löøa vaø moät soá ñoâng ñaûo toâi
tôù: caùi ñoù, ít ra laø cuûa toâi. Khi khoâng
coøn gì nöõa, oâng noùi: “Toâi ra khoûi loøng
meï, traàn truoàng, thì toâi seõ trôû veà loøng
ñaát, traàn truoàng”. (1,21). OÂng coù lyù, chæ
tröø ôû ñaây khoâng phaûi loøng ñaát nhöng
loøng Thieân Chuùa: chæ coù theå vaøo ñoù
traàn truoàng.
Toâi seõ noùi nhöõng gì sau ñaây baèng
gioïng nheï nhaøng cuûa coâ y taù:
Vôï toâi, ít ra laø cuûa toâi, choàng toâi, ít
ra laø cuûa toâi. Ñuùng theá vaø, theo mong
muoán cuûa Thieân Chuùa, anh chò chæ laø
moät xaùc thòt. Nhöng anh (chò) phaûi bieát
raèng khi yeâu naøng (chaøng), laø anh (chò)
hôi yeâu chính mình. Töø nay, anh (chò) khoâng
coøn söï hieän dieän khaû giaùc cuûa naøng
(chaøng) nöõa, söï hieän dieän quyeán ruõ anh
vaø laøm anh thoûa loøng: giôø ñaây, anh yeâu
naøng maø khoâng yeâu mình tí naøo.
Con toâi, ít ra laø cuûa toâi, meï toâi vaø
söï aâu yeám cuûa baø laø cuûa toâi: thì ñaây,
tang cheá.
Thaønh coâng laø cuûa toâi: thì ñaây, thaát
baïi.
Quaù khöù toâi laø cuûa toâi: thì ñaây,
caùc khaû naêng cuûa toâi phai môø ñi roài,
vaø quaù khöù cuûa toâi baét ñaàu gioáng nhö
ngoâi nhaø cuûa moät ngöôøi khaùc.
Cuoäc ñôøi toâi, ít ra laø cuûa toâi: thì
ñaây, caùi cheát, nôi ta böôùc vaøo hoaøn
toaøn trô troïi moät mình, chæ mang theo vôùi
mình nhöõng gì ta ñaõ cho ñi. Nhöõng gì
khoâng ñöôïc cho ñi vaãn coøn ñoù vaø thoái
röõa daàn daàn, nhöng nhöõng gì ta ñaõ cho ñi
ñaõ bieán thaønh höõu theå vaø ta mang theo
maõi muoân ñôøi. Bôûi vì höõu theå chuùng ta
ñöôïc xaây döïng baèng nhöõng gì chuùng ta
cho ñi, gioáng hình aûnh Thieân Chuùa laø
Ñaáng, coù theå noùi, töø muoân ñôøi ñöôïc
xaây döïng baèng chính Cuûa-Cho-Ñi (Don)
cuûa Ngaøi.
Ñeå keát thuùc, ñaây laø ba ñoaïn vaên,
moät cuûa trieát gia, moät cuûa tieåu thuyeát
gia, ñoaïn thöù ba cuûa moät nhaø baùc hoïc.
Maurice Blondel vieát: “Con ngöôøi coù
theå taïo ra höõu theå cuûa mình baèng caùch
choái boû noù moät caùch naøo ñoù ñeå ñöa
noù veà nguyeân lyù vaø cöùu caùnh cuûa
mình. Choái boû caùi mình coù vaø hö-voâ-
hoùa caùi hö voâ laø chính mình (hö-voâ-hoùa
taát caû nhöõng gì hö voâ nôi chuùng ta, nghóa
laø taát caû nhöõng gì khoâng phaûi laø tình
yeâu), chính laø nhaän laõnh söï soáng troïn
veïn maø mình khao khaùt, nhöng söï soáng
aáy khoâng coù nguoàn nôi con ngöôøi. Phaûi
cho ñi taát caû ñeå ñöôïc taát caû …”
Andreù Gide, raát gaàn guõi vôùi toân
giaùo trong nhöõng naêm sau theá chieán thöù
nhaát, vieát: “Keû yeâu cuoäc ñôøi mình, taâm
hoàn mình, che chôû nhaân caùch cuûa mình,
trau chuoát boä maët mình trong theá gian, thì
seõ maát. Nhöng keû töø boû noù, thì seõ laøm
cho noù thöïc söï soáng ñoäng vaø seõ baûo
ñaûm cho mình cuoäc ñôøi vónh cöûu: khoâng
phaûi vónh cöûu trong töông lai nhöng soáng
vónh cöûu ngay töø baây giôø. Neáu haït
gioáng khoâng rôi xuoáng ñaát vaø cheát ñi,
noù seõ khoâng sinh hoa keát quaû. Phuïc sinh
trong söï soáng hoaøn toaøn. Queân moïi haïnh
phuùc rieâng tö.”
Toâi noùi theâm, cuøng vôùi Teilhard de
Chardin: “Neáu chuùng ta hieåu troïn veïn yù
nghóa cuûa thaäp giaù, chuùng ta seõ khoâng
coøn nhaän thaáy Cuoäc Soáng buoàn teû vaø
xaáu xa. Chuùng ta seõ chæ ñeå yù hôn ñeán
söï naëng neà khoù hieåu cuûa noù”. Vaø, khi
ñeà töïa cuoán saùch goàm nhöõng baøi vieát
ngaén cuûa chò oâng, ngöôøi suoát caû cuoäc
ñôøi chæ laø moät beänh nhaân ñau naëng,
oâng vieát: “OÂi Marguerite, chò ôi, trong luùc,
ñöôïc hieán daâng cho caùc löïc löôïng thieát
thöïc (forces positives) cuûa Vuõ Truï, em raûo
khaép caùc luïc ñòa vaø bieån khôi, say meâ
nhìn ñuû moïi saéc maøu ñaát daâng leân, thì
chò, naèm ñoù, baát ñoäng, chò laëng leõ
bieán ñoåi, nôi saâu thaúm nhaát loøng chò,
nhöõng boùng toái u aùm nhaát cuûa Theá
Gian thaønh aùnh saùng. Haõy cho em bieát,
döôùi maét Taïo Hoùa, ai trong hai chuùng ta
seõ ñöôïc phaàn hôn?”
KEÁT LUAÄN
 THAÙNH THEÅ THAÂU TOÙM TAÁT
CAÛ

Maàu nhieäm Thaùnh Theå raát saâu xa,

coù nhöõng phöông dieän ña daïng vaø phöùc
taïp. Ta khoâng theå noùi heát ñöôïc trong moät
buoåi noùi chuyeän. Thöïc ra, Thaùnh Theå
thaâu toùm moïi söï, laø ñieåm khôûi haønh vaø
cuõng laø ñieåm hoäi tuï. Ñoù chính laø söï hôïp
nhaát cuûa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi trong
Ñöùc Kitoâ; cuûa quaù khöù, cuûa hieän taïi vaø
cuûa töông lai; cuûa töï nhieân vaø cuûa lòch
söû; cuûa söï ñoùn nhaän vaø söï cho ñi; cuûa
söï cheát vaø cuûa söï soáng … Toâi chæ coù
theå ñeà caäp vaøi phöông dieän, nhöõng
phöông dieän quyù baùu ñoái vôùi toâi.

HÔÏP NHAÁT VÔÙI ÑÖÙC KITOÂ

ÑAÁNG TÖÏ HIEÁN LAØM LÖÔNG
THÖÏC

Thaùnh Theå (Eucharistie) laø bí tích Ñöùc

Kitoâ töï hieán laøm löông thöïc cho loaøi
ngöôøi ñeå bieán ñoåi hoï thaønh chính Ngaøi
vaø nhö vaäy taïo neân Nhieäm Theå (chính laø
Giaùo Hoäi) cuûa Ngaøi (“nhieäm maàu”
khoâng ñoái nghòch vôùi “hieän thöïc”). Muoán
hieåu ñieàu naøy, phaûi luoân trôû laïi nhöõng
gì ñaõ noùi trong buoåi noùi chuyeän ñaàu
tieân: döï ñònh cô baûn cuûa Thieân Chuùa laø
keát hôïp moïi ngöôøi vôùi Ngaøi trong tình
yeâu vaø cho hoï tham döï chính Söï Soáng
cuûa Ngaøi. Nhö toâi khoâng ngöøng nhaéc ñi
nhaéc laïi vôùi caùc baïn, Thieân Chuùa ñaõ
chia seû nhaân tính cuûa chuùng ta ñeå chuùng
ta chia seû Thaàn Tính cuûa Ngaøi. Noùi caùch
khaùc, nhaân tính laø vì Thaàn Tính, saùng taïo
laø ñeå Giao Öôùc.
Thöïc ra, Giao Öôùc laø thöïc taïi chính
cuûa Kinh Thaùnh, vôùi nhöõng giai ñoaïn
khaùc nhau töø Noe ñeán Ñöùc Gieâsu Kitoâ
Ñaáng daâng “cheùn Giao Öôùc Môùi Vónh
Cöûu”. Khoâng phaûi moät hôïp nhaát phaùp
lyù nhöng laø moät hôïp nhaát tình yeâu. Vì
theá, töø ñaàu ñeán cuoái Kinh Thaùnh, vaãn
maõi xoay vaàn bieåu töôïng hoân nhaân. Vaø
Truyeàn Thoáng ñaõ luoân keát hôïp raát chaët
cheõ bí tích hoân nhaân vôùi bí tích Thaùnh
Theå.
Thieân Chuùa döïng neân nhaân loaïi ñeå
keát hoân vôùi nhaân loaïi vaø keát hoân baèng
caùch nhaäp theå. Keát hoân theo nghóa maïnh
nhaát, nghóa laø laøm moät xaùc thòt vôùi
nhaân loaïi. Thieân Chuùa muoán laøm moät
xaùc thòt duy nhaát vôùi toaøn theå nhaân
loaïi. Ñoù laø cô baûn vaán ñeà. Chuùng ta
bieát khaùt voïng saâu xa cuûa tình yeâu löùa
ñoâi khoâng döøng ôû choã hai thaân theå
(taùch bieät) ghì chaët laáy nhau. Khaùt voïng
cuûa tình yeâu laø hieäp thoâng (fusion), maø
khoâng laãn loän (confusion), vôùi nhau, moãi
ngöôøi chæ coøn muoán mình ñöôïc ngöôøi kia
tieâu thuï (consommer) baèng caùch trôû
thaønh, coù theå noùi, löông thöïc cho ngöôøi
kia, thaønh xaùc thòt cuûa xaùc thòt ngöôøi kia.
 Bieåu töôïng nuï hoân raát thuyeát phuïc.
Ñoù laø baét ñaàu cöû chæ aên uoáng. Nhöõng
ngöôøi meï noùi raèng caùc con cuûa hoï
“phaûi buù hau haùu môùi ñöôïc”. Muoán aên
ngöôøi kia vaø ñeå ngöôøi kia aên mình haàu
trôû thaønh xaùc thòt cuûa xaùc thòt ngöôøi
kia. Anh yeâu em, coù nghóa laø: anh muoán
ñeå cho em thieâu huûy vaø aên anh ñi, chính
em laø leõ soáng cuûa anh. Ngöôøi nam vaø
ngöôøi nöõ khoâng theå theå hieän khaùt voïng
tình yeâu cuûa hoï vì thaân xaùc cuûa hoï laø
duïng cuï cho söï hôïp nhaát nhöng ñoàng thôøi
cuõng laø chöôùng ngaïi cho söï hôïp nhaát
hoaøn toaøn. Khaùt voïng cuûa hoï khoâng
ñöôïc theå hieän, vì noù bao haøm moät caùi
cheát nôi töï nhieân vaø nôi lòch söû. Phaûi
cheát nôi caùi töï nhieân khieán chuùng ta vaãn
taùch rôøi nhau vaø ngay caû nhöõng luùc keát
hôïp raát maät thieát cuõng khoâng phaûi laø
söï hieäp thoâng hoaøn toaøn vaø chæ keùo
daøi moät khoaûnh khaéc. Vieäc trôû thaønh
thöïc söï xaùc thòt cuûa xaùc thòt ngöôøi kia,
cuûa ngöôøi toâi yeâu, bao haøm söï cheát.
Ñoù laø giaác mô lôùn cuûa phaùi laõng
maïn ôû Ñöùc: trong vôû opeùra cuûa Wagner,
Tristan vaø Isolde haùt raèng hoï chæ bieát
ñöôïc tình yeâu veïn toaøn qua caùi cheát. ÔÛ
maøn hai, tình yeâu vaø söï cheát ñan quyeän
vaøo nhau trong nhöõng neùt nhaïc chuû ñeà
tuyeät vôøi khoù phaân bieät vôùi nhau. Thaät
ñeïp ñeõ nhöng roát cuoäc ñoù laø söï phi lyù
bôûi vì caùi cheát khoâng laøm tình yeâu troïn
veïn. Noù ñaët vaøo ñoù moät chöôùng ngaïi
taøn nhaãn. Vì theá, ôû döôùi theá naøy, khaùt
voïng saâu xa cuûa tình yeâu khoâng bao giôø
ñöôïc theå hieän veïn toaøn. Ñi vaøo tình yeâu,
laø ñi vaøo nieàm vui nhöng cuõng ñi vaøo khoå
ñau. Khoå ñau khoâng theå traùnh khoûi vì
khoâng kieän toaøn ñöôïc tình yeâu. Khaùt
voïng toái thöôïng cuûa tình yeâu khoâng theå
thoûa maõn ñöôïc ôû phaïm vi hieän höõu töï
nhieân, töï nhieân cuûa con ngöôøi ñoái khaùng
vôùi khaùt voïng aáy.
Ñöùc Kitoâ, vì Ngaøi laø Thieân Chuùa vaø
khoâng toâïi loãi, coù theå töø boû ngay höõu
theå töï nhieân vaø lòch söû cuûa Ngaøi. Ngaøi
coù theå cheát nôi theá giôùi cuûa nhöõng giôùi
haïn xaùc theå maø vaãn khoâng ngöøng laø
Phu Quaân töï hieán ñoái vôùi nhaân loaïi. Vì
theá, beân kia caùi cheát, chæ beân kia caùi
cheát maø thoâi, Ñöùc Kitoâ hoaøn taát khaùt
voïng toái cao cuûa tình yeâu. Ñöùc Kitoâ,
Ñaáng cheát ñi vaø phuïc sinh, töï bieán thaønh
löông thöïc ñeå thöïc söï trôû neân thòt cuûa
xaùc thòt nhaân loaïi, trôû neân moät caùch
trieät ñeå (radicalement) hôn nhieàu so vôùi
voøng tay chæ ghì chaët hai thaân theå moät
khoaûnh khaéc maø thoâi. Thieân Chuùa, trong
pheùp Thaùnh Theå, keát hoân vôùi con ngöôøi
thöïc söï. Treân cô sôû maàu nhieäm Thaùnh
Theå, yù töôûng naøy heát söùc quan troïng:
löông thöïc.
Nhö vaäy Thaùnh Theå khoâng chæ laø
moät böõa aên ngöôøi ta duøng chung vôùi
nhau vaø tuï hoïp vôùi nhau. Dó nhieân khía
caïnh naøy quan troïng nhöng baát tuùc. Söï
hôïp nhaát, tröôùc khi laø söï hôïp nhaát giöõa
con ngöôøi vôùi nhau qua böõa aên ñöôïc chia
xeû, tröôùc tieân laø söï hôïp nhaát cuûa moãi
ngöôøi vôùi Ñöùc Kitoâ Ñaáng töï hieán laøm
löông thöïc. Chính nhôø ñoù Ñöùc Kitoâ keát
hôïp nhöõng ngöôøi röôùc leã laïi vôùi nhau.
Neáu bieåu töôïng aáy chæ ñöôïc hieåu ôû
taàm möùc böõa aên, xem ñoù laø “cuøng vôùi
nhau” (eâtre ensemble), thì noù khoâng bieåu
hieän thöïc taïi cô baûn nhaát, thöïc taïi söï
hieäp thoâng (fusion) theå hieän troïn veïn tình
yeâu giöõa hoân theâ vaø hoân phu.
Muoán hieåu ñieàu ñoù, phaûi thaät xaùc
tín raèng söï Nhaäp Theå cuûa Thieân Chuùa
khoâng keát thuùc ôû Ñöùc Kitoâ nhöng keát
thuùc ôû toaøn theå nhaân loaïi. Heã chuùng ta
cho raèng söï Nhaäp Theå laø Thieân Chuùa
hôïp nhaát vôùi moät con ngöôøi teân laø
Gieâsu, thì chuùng ta khoâng hieåu gì caû.
Baûn chaát vaán ñeà, laø Thieân Chuùa hôïp
nhaát hoaëc keát hoân vôùi toaøn theå nhaân
loaïi qua Ñöùc Kitoâ. Thieân Chuùa laøm ngöôøi
ñeå taát caû moïi ngöôøi ñöôïc thaàn hoùa.
Thaùnh Theå laø söï phoå quaùt hoùa coâng
trình cuûa Ñöùc Kitoâ.
Caùi tröôùc heát vaø treân heát trong
pheùp Thaùnh Theå, khoâng chæ laø söï hieän
dieän cuûa Ñöùc Kitoâ maø thoâi. Ñöùc Kitoâ
khoâng ôû ñoù ñeå maø ôû ñoù, Ngaøi ôû ñoù
ñeå töï hieán laøm löông thöïc cho chuùng ta
haàu söï keát hôïp giöõa Ngaøi vaø chuùng ta
ñöôïc kieän toaøn nhaát; Thaùnh Theå khoâng
phaûi tröôùc heát laø moät söï hieän dieän,
nhöng laø moät söï hôïp nhaát, vaø söï hôïp
nhaát bao haøm söï hieän dieän.
Hieän dieän thöïc söï
Dó nhieân söï hieän dieän cuûa Ñöùc Kitoâ
trong pheùp Thaùnh Theå laø moät söï hieän
dieän thöïc söï. Thaäm chí ñoù laø söï hieän
dieän thöïc nhaát trong moïi söï hieän dieän vì
laø moät söï hieän dieän thöïc-hoùa
(reùalisante). Thaùnh Theå thöïc hoùa söï hieän
dieän cuûa Ñöùc Kitoâ trong nhöõng haønh vi
töï do cuûa chuùng ta: “Keû naøo aên thòt Ta
vaø uoáng maùu Ta thì keû aáy coù Söï Soáng
trong mình” (Ga 6,54), ñoù chính laø caùi thöïc
nhaát ! Toâi xin nhaéc caùc baïn moät laàn
nöõa: söï khaùc bieät ôû maët yù nghóa vaø
maët giaûi thích. Ñöùc tin luoân luoân naèm ôû
maët yù nghóa. Maàu nhieäm Thaùnh Theå coù
yù nghóa raèng Ñöùc Kitoâ töï hieán laøm löông
thöïc ñeå keát hôïp chuùng ta vôùi Ngaøi, trong
khi keát hôïp chuùng ta vôùi nhau baèng moät
caùch maø, töï chuùng ta, chuùng ta khoâng
theå laøm ñöôïc. Naêng löïc hôïp nhaát naøy
bao haøm söï hieän dieän cuûa Ngaøi. Nhöng yù
nghóa naøy khoâng döïa vaøo caùi phi lyù
(l’absurde). Vaán ñeà giaûi thích hoaëc vaán
ñeà söï hieän dieän thöïc “ra sao” thuoäc veà
trieát hoïc; muoán ñeà caäp vaán ñeà naøy,
caàn phaûi nhôø ñeán caùc khaùi nieäm trieát
hoïc.
Toâi töï baèng loøng vôùi vieäc nhaéc laïi
raèng khoâng coù söï ñoái nghòch giöõa daáu
hieäu (hoaëc bieåu töôïng) vaø thöïc taïi. Caùc
baïn cöù thöû ñaët hai caâu hoûi cho moät em
beù:
- Moät caùi baét tay laø gì? Em seõ khoâng
traû lôøi caùc baïn raèng ñoù laø moät söï tieâu
hao naêng löôïng cô baép do vieäc eùp hai
loøng baøn tay laïi vôùi nhau. Em seõ traû lôøi:
ñoù laø daáu hieäu cuûa söï ñoàng tình, cuûa
tình ñoàng ñoäi, tình baïn. Thöïc taïi cuûa moät
caùi baét tay laø moät daáu hieäu.
- Ñeøn ñoû laø gì? Em beù seõ baét ñaàu
cheá nhaïo caùc baïn roài noùi cho caùc baïn
bieát, khoâng phaûi ñoù laø moät aùnh ñeøn
ñöôïc thaép leân phía sau moät taám kính
maøu, nhöng ñoù laø söï caám vöôït qua; daáu
hieäu laø thöïc taïi cuûa ñeøn ñoû.
Qua caùc thí duï sô ñaúng naøy, chuùng ta
hieåu raèng daáu hieäu khoâng phaûi laø moät
caùi gì ñoù beân ngoaøi thöïc taïi nhöng chính
ñoù laø thöïc taïi, thöïc taïi saâu xa nhaát. Noùi
raèng caùc bí tích (baét ñaàu baèng Thaùnh
Theå laø bí tích tuyeät vôøi nhaát) laø nhöõng
daáu hieäu vaø laø nhöõng “daáu hieäu coù
hieäu löïc” döùt khoaùt khoâng coù nghóa laø
chuùng ôû beân ngoaøi thöïc taïi nhöng chuùng
laø thöïc taïi saâu xa nhaát.

DAÁU CHÆ HÖÕU HIEÄU CUÛA

NHIEÄM VUÏ CON NGÖÔØI ÑÖÔÏC
HOAØN TAÁT

Ñoâi khi ngöôøi ta noùi raèng, trong baùnh

thaùnh, Mình Thaùnh cuûa Ñöùc Kitoâ thay theá
cho baùnh: ñoù laø roái ñaïo, phaûi bieát ñieàu
ñoù. Neáu tieán haønh, trong moät phoøng
nghieäm, phaân tích hoùa hoïc moät maãu
baùnh thaùnh, ta seõ chaúng tìm thaáy gì
ngoaøi caùc nguyeân toá taïo thaønh baùnh.
Nhaän xeùt naøy raát sô ñaúng nhöng toâi
thaáy noù khoâng phaûi laø baèng chöùng ñoái
vôùi taát caû moïi ngöôøi. Tröôùc ñaây trong
Giaùo Hoäi khoâng heà coù vaán ñeà tin raèng
lôøi Truyeàn Pheùp thay ñoåi caáu truùc lyù
hoùa cuûa baùnh. Vì theá kieåu noùi coå ñieån
(phaùt xuaát töø coâng ñoàng Trentoâ), “bieán
theå”, nghóa laø baûn theå cuûa baùnh ñoåi
thaønh baûn theå cuûa Mình Maùu cuûa Ñöùc
Kitoâ, khoâng coøn ñöôïc duøng maø khoâng
phaûi giaûi thích daøi doøng. Bôûi vì ngaøy nay
chöõ “baûn theå” khoâng coøn yù nghóa nhö
hoài theá kyû XVI nöõa.
Noùi raèng Ñöùc Kitoâ ñeán thay theá cho
baùnh, ñieàu ñoù khoâng khaùc gì noùi raèng
Thieân Chuùa nhaäp theå ñeå thay theá con
ngöôøi, nhö theå Ngaøi noùi vôùi chuùng ta:
ngöôi cuùt ñi ñeå Ta vaøo ñoù, vì ngöôi chaúng
ñöôïc tích söï gì ! Cuoäc soáng ngöôi, nhöõng
vaát vaû cuûa ngöôi, vieäc mang naëng ñeû
ñau cuûa ngöôi, vieäc giaùo duïc con caùi cuûa
ngöôi, taát caû nhöõng thöù ñoù haàu nhö
chaúng nghóa lyù gì: Ta ñaây, Ta ñeán vaø theá
choã ngöôi ! Neáu Ñöùc Kitoâ thay choã cho
baùnh, seõ laø ñieàu gheâ tôûm (abominable).
Moät Thieân Chuùa nhö theá, laøm ngöôøi ñeå
theá choã con ngöôøi, khoâng hieän höõu, neáu
toâi phaûi tin vaøo Thieân Chuùa ñoù, daùm
chaéc vôùi caùc baïn laø toâi seõ laø keû voâ
thaàn. Caùc “nhaø hoaøi nghi baäc thaày” nhö
Marx, Nietzche, Freud, noùi nhö Ricoeur, coù
lyù nghi ngôø ñöùc tin laø moät aûo töôûng
(mystification) hoaëc moät tha hoùa
(alieùnation) toät cuøng. Chính phaåm giaù con
ngöôøi khoâng cho pheùp toâi tin raèng Ñöùc
Kitoâ ñeán theá choã cho toâi.
Ñöùc Kitoâ khoâng thay theá baùnh, cuõng
nhö ngöôøi phuï nöõ khoâng thay theá coâ con
gaùi; chính coâ con gaùi nhoû trôû thaønh phuï
nöõ. Khoâng phaûi con böôùm thay theá con
taèm, maø chính con taèm trôû thaønh con
böôùm. Khoâng phaûi moät keû khaùc ñeán
chieám choã cuûa toâi, maø chính toâi trôû
neân khaùc ñi. Phaàn toâi, toâi khoâng thích
ngöôøi ta noùi ñeán theá giôùi khaùc cho laém,
bôûi vì, noùi cho ñuùng, khoâng coù theá giôùi
khaùc. Bò keû khaùc thay theá vaø chính mình
trôû neân khaùc, hai caùi daàu sao cuõng khaùc
nhau. Khi thaùnh Phaoloâ quaû quyeát raèng
chuùng ta laø “chi theå cuûa Ñöùc Kitoâ” (1Cor
12,27), noùi nhö theá khoâng phaûi laø xoùa
boû phaåm tính con ngöôøi cuûa chuùng ta,
nhaân caùch cuûa chuùng ta. Khoâng phaûi chi
theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñeán theá choã con
ngöôøi, maø chính con ngöôøi trôû thaønh chi
theå cuûa Ñöùc Kitoâ. Hoaëc, quy chieáu vaøo
töø vöïng, chính khi con ngöôøi ñöôïc thaàn
hoùa laø con ngöôøi ñöôïc nhaân hoùa troïn
veïn, neáu ñuùng raèng cuõng chính Ñöùc Kitoâ
aáy, Ñaáng vöøa laø con ngöôøi veïn toaøn
vöøa laø Thieân Chuùa veïn toaøn. Ngaøi
khoâng theå laøm cho chuùng ta trôû neân nhö
Ngaøi maø khoâng ñoàng thôøi nhaân hoùa vaø
thaàn hoùa chuùng ta.
Nhieàu nöõ tu töôûng mình laøm ñieàu hay
khi ñöa cho toâi xem, vôùi veû raát thaùn phuïc,
moät cuoán saùch nhoû coù muïc ñích giuùp
caùc em nhoû hieåu söï hieän dieän thöïc (cuûa
Ñöùc Kitoâ). Treân trang ñaàu taäp saùch coù
veõ moät taám baùnh thaùnh; giöõa trang thöù
nhaát vaø trang thöù hai, coù moät daây keùo;
chæ caàn noùi vôùi em nhoû, cöù keùo ra vaø
em seõ thaáy ! Ñöùa treû keùo, taám baùnh
vuoät ra vaø, nôi choã taám baùnh, ngöôøi ta
thaáy Ñöùc Kitoâ töôi cöôøi hieän ra. Toâi nhìn
caùc chò nöõ tu vôùi veû chaâm bieám laãn
thöông haïi roài noùi: “Caùc chò ôi, caùc chò
roái ñaïo roài”. Caùc chò söûng soát: “Thöa
cha, cha noùi chôi ñaáy chöù?” – “Khoâng
ñaâu ! Coâng ñoàng Trente ñaõ boû chöõ “thay
theá”. Ñöùc Kitoâ khoâng ñeán ñeå thay theá
baùnh, chöõ Coâng ñoàng Trente duøng laø
“bieán ñoåi baûn theå” (conversion
eucharistique). Töø naøy hôi khoù hieåu vôùi
nhöõng ngöôøi ít hoïc ngaøy nay. Baùnh trôû
thaønh Ñöùc Kitoâ chöù khoâng phaûi Ñöùc
Kitoâ ñeán thay theá baùnh.”
Caùc chò nöõ tu ñaõ hieåu: neáu Thieân
Chuùa laøm ngöôøi, thì daàu sao cuõng khoâng
phaûi ñeå loaïi boû con ngöôøi. Moät soá ngöôøi
töôûng töôïng raèng Ñöùc Kitoâ phuïc sinh töø
trôøi rôi xuoáng trong taám baùnh, neáu
khoâng nhö vaäy thì Ngaøi chaúng bieát ôû
ñaâu cho thaät gaàn. Mang leân baøn thôø
moät chaát neàn (support) coù caùi lôïi laø aên
ñöôïc, sau ñoù seõ aên vì chính nhôø vaäy maø
Ñöùc Kitoâ seõ hieän dieän maät thieát nhaát…
Noùi nhö theá thaät laø khuûng khieáp va,ø
neáu khoâng nhaän thaáy ñieàu ñoù, chæ coù
noïc coå ra maø ñaùnh. Chuùng ta ñöøng laãn
loän söï gaàn guõi keá caän (proximiteù) vaø söï
hieän dieän bieán ñoåi (preùsence
transfiguranteù).
Taïi cuoäc trieån laõm toaøn quoác ôû
Paris, luùc khaùnh thaønh thaùp Eiffel, cha toâi
raát chuù yù nôi tröng baøy caùc maùy moùc
ôû khu Champ-de-Mars. Thaät kyø dieäu.
Ngöôøi ta chöùng kieán toaøn boä söï cheá
bieán töø goã ra giaáy. ÔÛ ñaàu nôi tröng baøy,
ngöôøi ta thaáy nhöõng suùc goã töø ngoaøi
röøng ñöa veà vaø, ôû ñaàu beân kia, sau caû
moät loaït cheá bieán (cöa goã, laøm ra boät
giaáy…), laø giaáy; ñoù laø lòch söû cuûa giaáy.
Caùc baïn haõy töôûng töôïng, thay vì cho
khaùn giaû tham döï caâu chuyeän cuûa giaáy,
ngöôøi ta cho tham döï caùc giai ñoaïn khaùc
nhau cuûa lòch söû taám baùnh. Cuøng moät
ñieàu raát quan troïng (haàu nhö khoù thaáy
khaùc bieät): ngöôøi ta coù theå, cuøng laém
thì cuõng ñaønh, nhòn khoâng duøng ñeán
giaáy, nhöng khoâng theå nhòn baùnh, vì noù
quan heä maät thieát nhaát vôùi söï soáng. ÔÛ
moät ñaàu, nhöõng bao luùa mì ñaõ laø keát
quaû lao ñoäng ñeán töø ruoäng ñoàng, roài
caû moät loaït cheá bieán tieán haønh vaø, ôû
ñaàu kia, baùnh ra khoûi loø. Ñoù laø lòch söû
cuûa baùnh, nghóa laø lòch söû lao ñoäng döôùi
moïi hình thöùc cuûa baùnh, cuoái cuøng laø
lòch söû con ngöôøi. Bôûi vì raát ñuùng raèng,
trong lòch söû con ngöôøi, lao ñoäng coù moät
choã ñöùng quan troïng, bôûi vì ngay caû ñôøi
tö, ngay caû tình yeâu, ngay caû nhöõng thuù
vui giaûi trí cuõng caàn phaûi coù lao ñoäng.
Neáu muoán traùnh söï tröøu töôïng vaø,
ñoàng thôøi, traùnh huyeàn thoaïi, phaûi naém
baét con ngöôøi trong thöïc teá. Maø chæ naém
baét ñöôïc con ngöôøi khi naém baét ôû lòch
söû cuûa con ngöôøi; khoâng coù con ngöôøi
tröøu töôïng. Con ngöôøi thöïc teá, con ngöôøi
maø Ñöùc Gieâsu Kitoâ naém baét ñeå bieán
ñoåi, laø con ngöôøi coù moät lòch söû: ñaøn
oâng hoaëc ñaøn baø, ñoäc thaân hoaëc coù
gia ñình, coù hay khoâng coù con caùi, thaát
nghieäp hay coù vieäc laøm …
Coøn phaàn toâi, khi coù chuùt thôøi giôø,
toâi raát thích, tröôùc khi daâng thaùnh leã,
caàm trong tay moät maåu baùnh chöa truyeàn
pheùp vaø nguyeän gaãm tröôùc maåu baùnh
naøy. Vaû laïi coù hai caùch noùi ñoàng nghóa
vôùi nhau: kieám soáng vaø kieám côm baùnh;
côm baùnh, chính laø cuoäc soáng. Vaø toâi töï
nhuû: Thieân Chuùa nhìn maåu baùnh naøy ra
sao? Ngaøi khoâng nhìn noù nhö nhìn moät
vieân ñaù soûi. Bôûi vì maåu baùnh naøy laø
keát quaû cuûa moät lòch söû. Ñeå toâi coù
theå caàm noù trong tay, ñaõ phaûi coù söùc
lao ñoäng cuûa ngöôøi caøy ruoäng, cuûa
ngöôøi gieo gioáng, khoâng keå ñeán nhöõng
ngöôøi ñaõ laøm ra chieác caøy; sau ñoù ñaõ
phaûi coù söùc lao ñoäng cuûa nhöõng thôï
gaët vaø cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ laøm ra
maùy xay, cuûa ngöôøi xay boät, cuûa ngöôøi
laøm baùnh, cuûa taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ
laøm ra chieác thuøng nhaøo boät, vaân vaân.
Baùnh naøy laø keát quaû cuûa söï bieán ñoåi
thieân nhieân. Coâng vieäc cuûa chuùng ta,
nhieäm vuï loaøi ngöôøi cuûa chuùng ta laø
nhaân hoùa thieân nhieân, bieán ñoåi theá
giôùi ñeå noù trôû neân nhaân loaïi. Chính vì
vaäy maø phaûi raát nghieâm khaéc vôùi moät
coâng vieäc khoâng nhaân hoùa thöïc söï. Neáu
vaät chaát ra khoûi xöôûng maø ñöôïc traân
troïng vaø con ngöôøi cuõng ra khoûi ñoù maø
bò khinh baïc, thì ñoù laø ñieàu ñaùng phaãn
noä ñích thöïc. Ñaây laø moät böôùc ñaàu ñoái
thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi maùc-xít bôûi vì yù
töôûng con ngöôøi trôû thaønh ngöôøi trong vaø
qua lao ñoäng laø cô sôû cuûa hoïc thuyeát
maùc-xít.
Neáu döøng laïi ñoù, laø heát chuyeän.
Lòch söû con ngöôøi vaãn thuaàn tuùy laø con
ngöôøi, noù khoùa chaët laáy noù: mieáng
baùnh naøy, ngöôøi ta seõ aên vaø roài tieáp
tuïc lao ñoäng, bieán ñoåi thieân nhieân vaø laïi
saûn xuaát ra baùnh, khoâng coù loái sang
beân kia lòch söû. Nhöng neáu toâi mang baùnh
naøy leân baøn thôø, Ñöùc Kitoâ seõ bieán noù
trôû neân chính Mình Ngaøi, Ngaøi thaàn hoùa
hoaëc Kitoâ hoùa caùi toâi ñaõ nhaân hoùa.
Lôøi nguyeän daâng baùnh vaø röôïu thaät
tuyeät vôøi: “Chuùng con daâng leân Chuùa
baùnh naøy, laø hoa maøu ruoäng ñaát vaø
cuûa lao coâng con ngöôøi: noù seõ trôû thaønh
baùnh söï soáng. Chuùng con daâng leân
Chuùa röôïu naøy bôûi caây nho vaø lao coâng
con ngöôøi: noù seõ trôû thaønh röôïu cuûa
Vöông Quoác vónh cöûu.”
Neáu maåu baùnh toâi mang leân baøn
thôø khoâng phaûi con ngöôøi, thì chaúng coøn
hieåu ñöôïc pheùp Thaùnh Theå bao nhieâu
nöõa, neáu ñoù khoâng phaûi laø moät Ñöùc
Kitoâ treân trôøi rôi xuoáng trong maåu baùnh
ñeå trôû thaønh löông thöïc cho chuùng ta, theo
nghóa laø thöù ñoù seõ an uûi chuùng ta, seõ
boå söùc cho chuùng ta, seõ cho pheùp chuùng
ta choáng laïi caùc côn caùm doã: chuùng ta laïi
rôi vaøo moät hoïc thuyeát luaân lyù thöïc söï
aáu tró, hoïc thuyeát maø nhöõng ngöôøi ñöông
thôøi vôùi chuùng ta khoâng theå naøo kham
noåi. Ñuùng laø caû lòch söû con ngöôøi trôû
neân thaân xaùc Ñöùc Kitoâ. Noù khoâng vì
theá maø thoâi khoâng coøn lòch söû nhaân
loaïi nöõa, nhöng noù môû ra moät phía beân
kia cuûa con ngöôøi, ñoù laø ôn goïi ñích thöïc
cuûa con ngöôøi. Vaø chính khi con ngöôøi trôû
thaønh Mình Ñöùc Kitoâ thöïc söï, khi aáy con
ngöôøi trôû thaønh ngöôøi moät caùch veïn
toaøn.
Ñeå giaùo duïc caùc em, chuùng ta khoâng
theå laøm nhöõng boä phim ngaén, trong ñoù
ta thaáy toaøn boä lòch söû cuûa baùnh
thaùnh, töø luùc caøy böøa ñeán luùc ñem leân
baøn thôø, hay sao? Baùnh thaùnh chæ coù
ñöôïc sau caû moät söï bieán ñoåi cuûa thieân
nhieân do con ngöôøi vaø Ñöùc Kitoâ thaàn
hoùa, Kitoâ hoùa nhöõng gì con ngöôøi ñaõ
bieán ñoåi trong khi theå hieän nhieäm vuï
nhaân loaïi. Thaùnh Theå laø daáu hieäu höõu
hieäu cuûa nhieäm vuï con ngöôøi ñöôïc hoaøn
thaønh.
Hình nhö, trong moät phoøng thaùnh ñöôïc
caûi duïng taïi Leningrad, vaøo thôøi caùch
maïng naêm 1917, nhöõng ngöôøi coäng saûn
ñaõ vöùt boû taát caû caùc cheùn thaùnh vaø
boû vaøo ñoù, coù tính caùch töôïng tröng,
nhöõng duïng cuï lao ñoäng. Hoï laøm ñuùng laø
ñöa caùc duïng cuï lao ñoäng vaøo nhöng leõ ra
phaûi boû chuùng vaøo trong caùc cheùn
thaùnh thay vì vöùt caùc cheùn thaùnh naøy ñi.
Moät caâu chuyeän nhö theá, neáu coù thaät,
laø hoaøn toaøn ñieån hình cho söï hieåu laàm
raát lôùn hieän nay vaø chuùng ta, kitoâ höõu,
phaûi chòu moät phaàn traùch nhieäm, bôûi vì
chuùng ta ñaõ queân raèng Ñöùc Kitoâ laø
ngöôøi. Neáu Thieân Chuùa laøm ngöôøi, thì
duø sao ñoù khoâng phaûi laø daäp taét con
ngöôøi !
Nhaän xeùt cuûa moät coâ gaùi xung
phong vì cuoäc chieán tranh Vieät Nam, moät
caùch raát thoâng minh, cuõng trôû laïi trong
kyù öùc toâi:
“Ñi leã aø, con ñaõ chaùn ngaáy ! Nhöng
cha meï cöù baét con ñi!
- Bình tónh naøo, toâi noùi vôùi coâ, toâi
nghó laø coâ naém baét ñöôïc moái lieân heä
giöõa leã Misa vaø con ñöôøng chính trò coâ
daán thaân vaøo chöù?”
Coâ nhìn toâi, töôûng toâi ñaõ bò ñieân:
“Hoaøn toaøn khoâng !”
“OÀ ! theá thì, neáu coâ khoâng naém
baét ñöôïc moái lieân heä naøy, toâi hieåu raát
roõ laø coâ khoâng ñi leã nöõa. Ñi laøm gì
chöù? Thöïc ra, sôû dó coâ ñi leã, chính laø ñeå
Ñöùc Kitoâ thaàn hoùa toaøn theå hoaït ñoäng
xung phong cuûa coâ, ñeå Ñöùc Kitoâ ban cho
toaøn theå nhieäm vuï nhaân loaïi cuûa coâ
moät chieàu kích cuûa Vöông Quoác vónh cöûu.
Vieäc cuûa coâ khoâng phaûi laø laøm baùnh,
maø laø thieát laäp hoøa bình giöõa con ngöôøi
vôùi nhau. Ñoù laø moät hoaït ñoäng coù tính
chaát bieán ñoåi. Moïi hoaït ñoäng nhaân hoùa
cuûa nhaân loaïi ñeàu mang tính chaát bieán
ñoåi, ôû möùc taàm thöôøng laø hoaït ñoäng
giöõa vôï choàng, giöõa cha meï vaø con caùi,
giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh …, hoaëc laø
hoaït ñoäng cuûa caùc hieäp hoäi. Khi röôùc
leã, Ñöùc Kitoâ töï hieán laøm löông thöïc cho
chuùng ta ñeå chuùng ta khoâng nhöõng coù
ñöôïc moät söùc maïnh nhaân loaïi, nhöng coøn
coù ñöôïc moät söùc maïnh thaàn linh ñích
thöïc ñeå tìm caùch xaây döïng coäng ñoàng
nhaân loaïi huynh ñeä. Bôûi vì, khoâng coù
Ñöùc Kitoâ, chuùng ta khoâng theå laøm gì” (Ga
15,5).
- Hy teá
Ñieàu naøy phaûi cho pheùp chuùng ta
hieåu laøm sao Thaùnh Theå laïi laø bí tích cuûa
moät hy teá (Sacrifice). Töø naøy bò thoaùi giaù
(deùvalueù), bò chuyeån töø yù nghóa goác
sang ngoân ngöõ ñaïi chuùng: hy sinh moät vò
trí hay moät phaàn vui thuù; ngöôøi ta noùi vôùi
ñöùa treû: con haõy hy sinh moät mieáng
socola. Chuùng ta ñaõ coù thoùi quen ñoàng
hoùa hy sinh vaø söï kieâng nhòn (privation)
vaø chuùng ta khoâng ñi ñeán taän caên cuûa
vaán ñeà nöõa.
Nhö vaäïy raát khoù hieåu ñöôïc raèng
haønh vi hieán teá laø haønh vi nhôø ñoù ta
höôùng veà Thieân Chuùa (theo ngöõ nguyeân,
“sacrifice” (hy teá) coù nghóa: laøm vieäc
thaùnh, vieäc thaàn linh). Ñoù laø caùi cao caû
nhaát trong cuoäc soáng nhaân loaïi, qua ñoù
chuùng ta thöøa nhaän ôn goïi saâu xa cuûa
chuùng ta laø naûy nôû nôi Thieân Chuùa, trong
Tuyeät Ñoái Theå. Hy teá tröôùc heát khoâng
phaûi laø moät söï kieâng nhòn (privation)
nhöng laø söï ñònh höôùng tích cöïc cuûa toaøn
höõu theå cuûa chuùng ta, cuûa toaøn boä
cuoäc soáng cuûa chuùng ta veà phía Thieân
Chuùa. Vaø töï hieán cho Thieân Chuùa laø
caùch duy nhaát trôû thaønh chính mình thaät
söï. Thieân Chuùa laø Tình Yeâu. Con ngöôøi
chæ troïn veïn laø ngöôøi khi daâng mình cho
Thieân Chuùa.
Ñöông nhieân ñieàu ñoù bao haøm moät
söï kieâng nhòn, bôûi vì, trong moät theá giôùi
toäi loãi, ta khoâng theå ñoàng thôøi soáng cho
Thieân Chuùa vaø cho chính mình, döïa vaøo
Keû Khaùc vaø ñoàng thôøi döïa vaøo mình. Qui
chieáu thuaàn tuùy vaøo Thieân Chuùa, laø
khöôùc töø laáy mình laøm trung taâm. Chuùng
ta bieát tính ích kyû cuûa chuùng ta, chuùng ta
bieát raèng, trong nhöõng haønh vi haøo hieäp
nhaát, chuùng ta khom xuoáng treân chính
chuùng ta. Ai trong chuùng ta daùm quaû
quyeát: toâi ñaây, toâi soáng cho Thieân Chuùa
vaø anh em loaøi ngöôøi cuûa toâi? Chuùng ta
haõy hieåu roõ raèng, trong töø vöïng cuûa
Giaùo Hoäi (phaûi luoân coi chöøng nhöõng töø
chuùng ta khoâng hieåu ñöôïc nöõa !), nhö theá
coù nghóa laø: toâi coù khaû naêng daâng moät
hy teá hoaøn haûo.
Trong lòch söû theá giôùi, neáu chuùng ta
boû qua tröôøng hôïp caù bieät cuûa Trinh Nöõ
Maria, chæ coù moät ngöôøi duy nhaát chuùng
ta coù theå noùi raèng moïi hoaït ñoäng, caû
cuoäc ñôøi ngöôøi ñoù ñaõ laø moät hy teá.
Cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø moät söï
qui höôùng lieân læ vaøo Thieân Chuùa. Nôi
höõu theå thaâm saâu cuûa Ngaøi – chính vì
theá maø chuùng ta tin nôi Ngaøi vaø chuùng ta
bieát raèng Ngaøi laø trung taâm cuûa moïi söï
-, Ngaøi laø ngöôøi duy nhaát khoâng heà ñöa
ra moät haønh vi töï do cho chính Ngaøi nhöng
moïi haønh vi cuûa Ngaøi laø tình yeâu. Cuoäc
ñôøi Ngaøi chæ laø ñöùc aùi. Khoâng moät
maûy may daáu veát khom xuoáng treân mình,
muoán cho mình, nhìn ñeán mình, ích kyû. Caû
höõu theå cuûa Ñöùc Kitoâ laø moät höõu theå
hy teá. Ñöùc Kitoâ laø Con Ngöôøi hoaøn haûo
ôû choã Ngaøi laø söï qui chieáu thuaàn tuùy
vaø tuyeät ñoái veà Thieân Chuùa vaø nhöõng
ngöôøi khaùc. Toâi noùi: nhöõng ngöôøi khaùc
bôûi vì, toâi nhaéc laïi, khoâng coù söï ñoái
khaùng giöõa con ngöôøi vaø Thieân Chuùa.
Thieân Chuùa khoâng ñoøi hoûi chuùng ta ñieàu
gì khaùc ngoaøi tìm caùch cho anh em nhaân
loaïi cuûa chuùng ta coù ñöôïc haïnh phuùc
thaät. Neáu nhöõng gì chuùng ta laøm cho con
ngöôøi laø vì caùi thieän saâu xa cuûa con
ngöôøi, thì ñoù chính laø laøm cho Thieân
Chuùa.
Hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ ñaït ñænh cao
nhaát nôi caùi cheát treân thaäp giaù. Vì chæ
moät mình caùi cheát môùi coù theå cung caáp
baèng chöùng khoâng soáng cho mình. Chuùng
ta bieát raèng luoân luoân vì heøn nhaùt, duø ít
duø nhieàu, maø chuùng ta coá traùnh caùi
cheát. Neáu khoâng phaûi laø caùi cheát sau
cuøng, hoaøn toaøn, thì ñoù laø caùi cheát
moät phaàn: giaûm ñi moät phaàn tieän nghi,
töø choái moät soá ñaëc quyeàn naøo ñoù,
toùm laïi, taát caû nhöõng gì böùng chuùng ta
ra khoûi tính ích kyû vaø söï löôøi bieáng. Töø
ñoù maø coù caâu noùi raát hay cuûa Peùguy:
“Söï soáng chæ hieän höõu ñeå ñöôïc cho ñi”.
Thaùnh Theå laø hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ,
laø Tình Yeâu chæ laø Tình Yeâu, laø Tình Yeâu
ñi ñeán taän caùi cheát vaø töø ñoù naûy sinh
söï soáng môùi, söï Phuïc sinh. Moät trong hai:
hoaëc tình yeâu maïnh hôn söï cheát, hoaëc söï
cheát maïnh hôn tình yeâu. Ñöùc Kitoâ khoâng
phaûi moät keû xa laï, chuùng ta gaén boù vôùi
Ngaøi nhö chi theå gaén boù vôùi thaân theå.
Ñieàu ñoù ñuùng vôùi Ñöùc Kitoâ vaø ñuùng
vôùi chuùng ta. Chæ caàn coù taâm tình ñuùng
ñaén moät chuùt laø hieåu ñöôïc raèng moät
ñôøi soáng khoâng phaûi laø chaân chính neáu
ñoù khoâng phaûi laø moät ñôøi soáng taän
hieán, nghóa laø coù moät böôùc ñeán Thieân
Chuùa. Thaùnh Theå laø daáu hieäu cuûa ñieàu
ñoù.

TAÏ ÔN

Theo ngöõ nguyeân, “Eucharistie” (Thaùnh

Theå) coù nghóa laø vieäc taï ôn. YÙ nghóa
ñaàu tieân cuûa ôn suûng (graâce) laø ñeïp; töø
ñoù, böôùc sang nghóa nhöng-khoâng, töùc laø
cho. Cho ñích thöïc laø cho nhöng-khoâng. Cho
cao caû nhaát laø tha thöù, nghóa laø cho
hoaøn haûo, töø ñoù coù thaønh ngöõ “aân
xaù” (faire graâce) – quyeàn aân xaù thuoäc
veà chuû tòch Nöôùc. Caûm ôn, laø caûm
thaáy, nhaän bieát raèng taát caû laø ôn hueä,
töø ñoù coù chöõ bieát ôn hoaëc tri aân. Neáu
taát caû laø hoàng aân, thì taát caû phaûi laø
söï ñaùp traû hoàng aân (retour de graâces).
Raát tieác laø chuùng ta khoâng coù theå töø
(substantif) “reddition de graâces” (baùo aân).
Trong Phuùc AÂm, Ñöùc Kitoâ chæ cho
chuùng ta toaøn theå thieân nhieân tröôùc
maët laø ñöôïc ñoùn nhaän töø tay Chuùa Cha,
laø moät moùn quaø cuûa Cha. Phuùc AÂm cho
chuùng ta thaáy raèng chuùng ta phaûi soáng
tình yeâu tröôùc heát döôùi hình thöùc ñoùn
nhaän. Taát caû ñöôïc trao ban. Caû theá giôùi
ñöôïc trao ban cho chuùng ta, ñöôïc ñaët trong
tay chuùng ta. “Anh em ñöøng lo laéng töï hoûi:
ta seõ aên gì? ta seõ uoáng gì? ta seõ maëc gì?
Taát caû nhöõng thöù ñoù, daân ngoaïi vaãn
tìm kieám, coøn Cha anh em treân trôøi thöøa
bieát anh em caàn nhöõng thöù ñoù” (Mt 6,31-
32). Daân ngoaïi laø nhöõng sôû höõu chuû
caùc söï vaät: hoï saém vaø coù. Kitoâ höõu laø
nhöõng ngöôøi quaûn lyù söï vaät: hoï nhaän
laõnh. Vì theá daân ngoaïi lo aâu, coøn kitoâ
höõu thì (hoaëc phaûi) bình thaûn. Theá giôùi
ngaøy nay caêng thaúng ôû choã ñöùc tin cuûa
noù khoâng soáng ñoäng, ôû choã noù queân
raèng moïi söï töø Thieân Chuùa maø ñeán vaø
queân raèng neáu thöïc söï Thieân Chuùa laø
Cha chuùng ta, chuùng ta phaûi bình thaûn nhö
taát caû nhöõng ngöôøi coù loøng tin
(confiance) bình thaûn.
Ñöùc Gieâsu nhìn thieân nhieân baèng
moät caùi nhìn trong saùng, bình thaûn. Ngay
caû tröôùc caùi ñoùi vaø caùi cheát laø nhöõng
tình huoáng giôùi haïn. Vôùi Ngaøi, xin ôn vaø
taï ôn hoøa vaøo vôùi nhau: Ngaøi xin ôn döôùi
daïng taï ôn, raát ñoãi chaéc chaén raèng Cha
lo laéng ñeán con caùi cuûa Ngöôøi. Mieãn laø
hoï öu tö ñeán Vöông Quoác cuûa Thieân
Chuùa: “Tröôùc heát haõy tìm kieám Nöôùc
Thieân Chuùa vaø Ñöùc coâng chính cuûa
Ngöôøi, coøn taát caû nhöõng thöù kia, Ngöôøi
seõ theâm cho” (Mt 6,33). Nhöõng thöù coøn
laïi, nghóa laø löông thöïc haèng ngaøy: “Laïy
Cha, xin cho Nöôùc Cha trò ñeán, xin cho
chuùng con löông thöïc”, nghóa laø taát caû
nhöõng gì chuùng con caàn ñeå soáng, ñieàu
kieän soáng cuûa chuùng con.
Haõy chieâm ngöôõng ñieàu Ñöùc Gieâsu
noùi tröôùc tình huoáng giôùi haïn laø caùi ñoùi.
Ngaøi khoâng noùi: “Laïy Cha, Con xin Cha
hoùa baùnh trong tay Con ñaây ra nhieàu”
nhöng noùi: “Laïy Cha, Con caûm taï Cha” (Ga
6,11). Tröôùc khi baùnh ñöôïc hoùa ra nhieàu,
Ñöùc Gieâsu taï ôn, Ngaøi chaéc chaén raèng
Ngaøi seõ ñöôïc thoûa maõn yeâu caàu. Vaø,
tröôùc tình huoáng giôùi haïn laø caùi cheát, nôi
moä Lazaroâ, Ñöùc Gieâsu noùi: “Laïy Cha, Con
taï ôn Cha vì Cha ñaõ nhaän lôøi Con”. Chöa
coù thaät, Lazaroâ vaãn laø xaùc cheát, maø
Ñöùc Gieâsu ñaõ noùi: “Laïy Cha, Con caûm taï
Cha” (Ga 11,41).
Sôû dó, trong sa maïc, Ñöùc Kitoâ töø choái
löông thöïc, vì noù khoâng ñöôïc trao ban bôûi
Chuùa Cha. Ñoù laø yù nghóa saâu xa cuûa
vieäc Ngaøi töø choái bieán ñaù thaønh baùnh.
Ngaøi chæ muoán aên neáu Ngaøi coù theå taï
ôn. Ngaøi töï bieát khoâng ñöôïc quyeàn duøng
thöù gì trong thieân nhieân neáu thöù ñoù
khoâng ñöôïc Cha trao ban. Maø, neáu Ngaøi
duøng pheùp maàu (magie) bieán ñaù thaønh
baùnh, thì ñoù khoâng phaûi laø moät thöùc
aên nhaän laõnh töø nôi Cha. Chæ caàn, trong
Phuùc AÂm, Ñöùc Gieâsu laøm neân, khoâng
phaûi pheùp laï vì ñoù khoâng phaûi laø pheùp
laï, söï kyø dieäu (prodige) naøy, laø ñuû ñeå
chuùng ta nghi ngôø toaøn boä Phuùc AÂm.
Thaùnh Phaoloâ taï ôn cuõng nhö ngaøi hít
thôû khoâng khí. Ta coù theå noùi raèng hôi
thôû cuûa Phaoloâ laø moät hôi thôû bieát ôn
“Chuùng toâi, ngaøi noùi, lieân læ taï ôn;
chuùng toâi khoâng ngöøng … khoâng ngöøng
taï ôn …” (1 Th 1,2; Ph 1,3; 1Cor 1,4; Ep 1,15-
16, …). Taám loøng hôùn hôû cuûa Phaoloâ. Vaû
laïi, ñoái vôùi ngaøi, vieäc taï ôn luoân gaén
lieàn vôùi ôn suûng hoaëc ñöùc tin. Ôn suûng
laø nhöõng gì Thieân Chuùa ban cho con
ngöôøi. Ñöùc tin laø söï ñoùn nhaän cuûa-cho
(don) cuûa Thieân Chuùa. Theá laø: “Toâi caûm
taï vì anh em, veà aân hueä ñaõ ñöôïc ban cho
anh em” (1 Cor 1,4) hoaëc: “Chuùng toâi
(Timoâtheâ vaø toâi) khoâng ngöøng caûm taï,
khi ñaõ ñöôïc nghe noùi veà ñöùc tin cuûa anh
em” (Col 1,3).
Phaûi naém ñöôïc moái lieân keát giöõa
Thaùnh Theå – taï ôn vaø Thaùnh Theå – löông
thöïc: löông thöïc laø moái daây troïng yeáu
nhaát cuûa chuùng ta vôùi thieân nhieân.
Chuùng ta caàn aên ñeå soáng vaø chuùng ta
aên gì? Thòt, rau, quaû, taát caû nhöõng thöù
ñoù ñeán töø thieân nhieân nôi chuùng ta
khoâng bò coâ laäp. Claudel noùi raèng “con
giun nhoû nhaát cuõng caàn ñeán caû boä
maùy cuûa caùc haønh tinh ñeå soáùng” vaø
“muoán moät con böôùm caát caùnh bay ñöôïc,
phaûi caàn ñeán caû vuõ truï”. Toâi cuõng theá,
muoán soáng ñöôïc, toâi caàn caû vuõ truï, keå
caû maët trôøi vaø bieån khôi.
Baùnh laø bieåu töôïng cuûa taát caû
nhöõng gì Thieân Chuùa ban cho chuùng ta ñeå
soáng. Baùnh vaø röôïu laø löông thöïc cô baûn
cuûa caùc quoáùc gia Ñòa Trung Haûi, cuûa
queâ höông Ñöùc Gieâsu. Khi trích bôùt ra moät
ít baùnh vaø vaøi gioït röôïu nho, toâi muoán
noùi raèng chính toaøn theå thieân nhieân
phaûi quay veà Chuùa Cha. Nhö vaäy Thaùnh
Theå laø söï taï ôn döôùi caùc daïng löông thöïc.
Neáu taát caû laø ôn, thì taát caû phaûi laø söï
taï ôn. Muoán neâu yù nghóa caùi taát-caû
naøy, chaúng coù gì hôn baùnh vaø röôïu,
khoâng coù chuùng, khoâng gì coù theå coù.
Chuùng laø yeáu toá cuûa chính söï soáng.
Thieân Chuùa trao ban ñeå chuùng ta laïi trao
ban nhöõng gì ñaõ ñöôïc trao ban. “Chuùc tuïng
Chuùa laø Chuùa Teå caøn khoân, Ñaáng ban
cho chuùng con baùnh naøy …”
Haõy löu yù raèng chuùng ta khoâng ñöôïc
cho nhöng phaûi cho laïi, traû laïi bôûi vì
nhöõng gì chuùng ta coù ñaõ laø cuûa cho
(don). Cho, laø haønh vi cuûa ngöôøi sôû höõu.
Ta cho nhöõng gì ta coù vaø vì theá caâu cuûa
Pascal: “Chuùa ôi, con cho Chuùa taát caû”
khoâng coù tính chaát Kitoâ giaùo tí naøo caû.
Caâu coù tính chaát Kitoâ giaùo laø caâu cuûa
thaùnh Inhaxioâ Loyola cuoái cuoán “Exercices
sprirituels” (linh thao) cuûa ngaøi: “Chuùa ôi,
con traû cho Chuùa taát caû.” Chuùng ta
chaúng sôû höõu thöù gì caû, chuùng ta laø
nhöõng ngöôøi quaûn lyù. Ñöùc aùi maø khoâng
coù vieäc taï ôn khoâng phaûi laø ñöùc aùi
Kitoâ giaùo ñích thöïc. Ñoù laø söï haøo phoùng
(largesse) chuû nhaân oâng.
Baùnh vaø röôïu ñöôïc hieán teá
(eucharistieù) laø söï quay veà vôùi Thieân
Chuùa cuûa caû thieân nhieân maø Thieân
Chuùa ban cho con ngöôøi ñeå soáng. Ñoái vôùi
ngöôøi maùc-xít, moái lieân heä cuûa con
ngöôøi vôùi thieân nhieân laø lao ñoäng; dó
nhieân ñoái vôùi ngöôøi kitoâ höõu cuõng theá,
nhöng, chính, nôi cô baûn vieäc taï ôn, coù
moät taâm traïng (disposition) saâu xa traùi
ngöôïc vôùi naõo traïng (mentaliteù) chuû
nhaân oâng. Khoâng coù Thaùnh Theå, thì
cuoäc soáng chuùng ta sai laïc, ñoù laø moät
cuoäc soáng chuû nhaân oâng. Maø söï soáng
vónh cöûu laø söï vaéng boùng hoaøn toaøn söï
sôû höõu. Vôùi Thaùnh Theå, cuoäc soáng
chuùng ta chaân thaät, ñoù laø moät cuoäc
soáng bieát ôn, nghóa laø moät cuoäc soáng
nhaän bieát (coù suy tö) caùi chaân thaät

BÍ TÍCH CUÛA COÄNG ÑOÀNG NHAÂN

LOAÏI PHAÛI GAÀY DÖÏNG

Sau heát chuùng ta haõy löu yù raèng, sôû

dó Ñöùc Kitoâ töï hieán laøm löông thöïc cho
chuùng ta, chính laø ñeå ñoaøn tuï chuùng ta
thaønh coäng ñoàng huynh ñeä. Khoâng phaûi
vì toâi ñaõ nhaán maïnh nhieàu ñeán vieäc
Ñöùc Kitoâ töï hieán laøm löông thöïc cho moãi
ngöôøi chuùng ta maø chuùng ta boû qua tính
caùch töôïng tröng cuûa böõa aên, nghóa laø
thöùc aên maø chuùng ta duøng chung vôùi
nhau chöù khoâng phaûi rieâng leû moãi ngöôøi
moät goùc. Khía caïnh con ngöôøi vaø khía
caïnh coäng ñoàng laø hai khía caïnh chính.
Ñöùc Kitoâ ñaõ thieát laäp pheùp Thaùnh Theå,
daáu hieäu cuûa Giao Öôùc Môùi, vaøo chính
luùc Ngaøi ban boá ñieàu khoaûn duy nhaát
cuûa Giao Öôùc Môùi aáy: “Anh em haõy yeâu
nhau nhö Thaày ñaõ yeâu anh em.” Ñieàu
khoaûn keát hôïp vôùi Thieân Chuùa laø söï
keát hôïp huynh ñeä giöõa loaøi ngöôøi vôùi
nhau, nghóa laø söï gaày döïng coäng ñoàng
nhaân loaïi. Khoâng coù giao öôùc vôùi Thieân
Chuùa neáu khoâng coù giao öôùc giöõa loaøi
ngöôøi vôùi nhau.
YÙ nghóa töôïng tröng cuûa baùnh vaø
röôïu ñaõ ñöôïc neâu roõ ngay ôû nhöõng theá
kyû ñaàu, vaãn coøn nhöõng daáu tích qua
moät soá lôøi nguyeän Thaùnh Theå: “OÂi laïy
Chuùa chuùng con, cuõng nhö nhöõng haït luùa
mì raûi raùc khaép ñoàng baèng ñöôïc nhaøo ra
moät thöù boät duy nhaát, cuõng nhö nhöõng
chuøm nho raûi raùc khaép söôøn ñoài ñöôïc
eùp neân moät thöù röôïu duy nhaát, xin cho
heát thaûy chuùng con ñöôïc tuï hoïp thaønh
moät coäng ñoàng huynh ñeä duy nhaát.”
Thaùnh Augustinoâ noùi: “Khi chuùng ta chòu
Mình Maùu Ñöùc Kitoâ, laø chuùng ta gia nhaäp
vaøo toaøn theå nhaân loaïi.”
Khi ta ñaõ hieåu raèng maåu baùnh thaùnh
maø chuùng ta laõnh nhaän laø moät phaàn
nhoû cuûa chieác baùnh bao la laø toaøn theå
nhaân loaïi ñöôïc Ñöùc Kitoâ thaàn hoùa, ta
khoâng coøn buoàn chaùn nöõa. Vì theá ta coù
theå khoaùc cho vieäc cöû haønh thaùnh leã
nhöõng yeáu toá vaên hoùa: thaùnh leã phaûi
laø moät leã hoäi nhöng seõ khoâng bao giôø
laø moät thöù trong phoøng traø (music-hall) !
Ñuùng hôn, thaùnh leã laø ñieàu kieän cuûa
moïi leã hoäi bôûi vì, neáu khoâng coù thaùnh
leã, seõ khoâng coù nieàm hy voïng phuïc sinh
vaø leã hoäi cuûa nhaân loaïi seõ bò giam haõm
trong voøng söï cheát.
Moät coäng ñoàng khoâng chæ laø moät
taäp theå. Noù chæ hieän höõu neáu coù
nhöõng quan heä hoã töông tình yeâu hoaëc
tình baïn, neáu moãi ngöôøi vì nhöõng ngöôøi
khaùc hôn laø vì mình. Ñaáng laøm chuùng ta
neân “moät” laø Ñöùc Kitoâ. Vì theá Ngaøi chæ
ban Mình Ngaøi moät khi Mình aáy ñöôïc chia
seû. Baùnh Thaùnh (pain eucharistique) laø
baùnh ñöôïc beû ra, thaùnh leã laø söï “beû
baùnh”, nghóa laø söï xaây döïng coäng ñoaøn.
Khi ñoïc kinh tröôùc böõa aên, toâi coá giöõ
mình ñöøng ñoïc: “Laïy Chuùa, xin chuùc laønh
cho cuûa aên chuùng con saép duøng vaø xin
ban côm baùnh cho nhöõng ngöôøi khoâng
coù.” Toâi raát sôï Chuùa ñaùp laïi : “Chính con
phaûi ban cho hoï.” Toâi luoân luoân ñoïc: “Xin
Chuùa daïy chuùng con bieát chia seû.”
Chính vieäc chia seû cuøng moät baùnh
coù nghóa raèng chuùng ta phaûi chia seû vôùi
nhöõng ngöôøi khaùc taát caû nhöõng gì coù
theå chia seû ñöôïc: tieàn baïc, thôøi giôø, vaên
hoùa … Dó nhieân coù nhöõng luùc ñang chia
seû cuøng moät baùnh, ta noùi xaáu ngöôøi
haøng xoùm, töø choái moät vieäc phuïc vuï, …,
maø caùi ñoù, chính laø toâïi loãi. Bossuet vieát:
“Ngöôøi ñoùn nhaän Thaùnh Theå maø ñang
haän thuø anh em mình trong loøng laø xuùc
phaïm tôùi Mình Thaùnh cuûa Ñaáng Cöùu
Ñoä.” “Khi anh daâng leã vaät treân baøn thôø,
neáu ngöôøi anh em cuûa anh coù ñieàu gì
baát bình vôùi anh, thì haõy ñeå leã vaät laïi
ñoù, ñi laøm hoøa vôùi ngöôøi anh em aáy ñaõ,
roài trôû laïi daâng leã vaät” (Mt 5,23), neáu
khoâng, leã vaät aáy chaúng coù yù nghóa gì
caû. Toâi ñaõ luoân mô moäng, khi ñeán daâng
thaùnh leã luùc möôøi moät giôø, bò xoâ ñaåy
chen laán bôûi moät ngöôøi naøo ñoù ñang
böôùc ra khoûi nhaø thôø: “Toâi nhôù laø toâi
laïnh nhaït vôùi moät ngöôøi trong gia ñình toâi,
toâi ñi laøm hoøa ñaây, toâi raát mong laø toâi
seõ coù giôø trôû laïi tham döï thaùnh leã”.
Neáu chuùng ta thöïc söï yù thöùc raèng vieäc
chia seû baùnh naøy laø daáu hieäu cuûa vieäc
chuùng ta phaûi chia seû taát caû, thì vaên
minh seõ coù moät neàn taûng vöõng chaéc.
Thaùnh Theå laø bí tích cuûa söï hieäp nhaát
nhaân loaïi.
Caàn phaûi hieåu roõ ñieàu naøy: caùc
böõa aên nhaân loaïi cuûa chuùng ta khoâng
coù khaû naêng dieãn ñaït moät nhaân loaïi
hoaøn toaøn ñöôïc giao hoøa trong tình yeâu.
Caùc böõa aên chuùng ta duøng ôû nhaø vôùi
gia ñình vaø baïn beø chæ coù yù nghóa moät
tình huynh ñeä raát ít oûi, chuùng ta chæ coù
taùm hoaëc möôøi hai ngöôøi cuøng chia seû
moät thöùc aên, theá thoâi. Vaû laïi, ngöôøi ta
ñaâu coù môøi keû thuø ñeán baøn aên. Khoâng
coù söï tuï hoïp nhaân loaïi maø khoâng loaïi
tröø. Ta coù theå ñi xa hôn vaø noùi raèng,
trong böõa aên loaøi ngöôøi, mieáng aên cuûa
toâi anh ñaâu coù ñöôïc aên. Nhaän xeùt naøy
coù veû treû con nhöng khoâng phaûi treû con
ñaâu, bôûi vì chuùng ta ôû beân Phaùp naøy
ñang ôû trong moät neàn kinh teá phoàn thònh,
trong luùc, ôû caùc luïc ñòa khaùc, coù nhöõng
ngöôøi daân khoâng coù ñuû aên. Ñöông
nhieân nhöõng vaán ñeà naøy ña daïng vaø
phöùc taïp, naøo laø vaán ñeà kinh teá, thò
tröôøng, söï ích kyû cuûa nhöõng daân toäc
giaøu coù, nhöng chính töø ñoù maø caàn suy
nghó môùi hieåu ñöôïc raèng nhaân loaïi chöa
huynh ñeä.
Toâi coù xung phong daâng thaùnh leã “taïi
gia” trong phoøng aên cuûa moät gia ñình:
ngöôøi ta baét ñaàu baèng böõa aên thaân
maät, sau ñoù laø moät suy nieäm Phuùc AÂm
vaø cuoái cuøng laø cöû haønh (Thaùnh Theå).
ÔÛ ñoù coù caùi gì ñoù raát caûm ñoäng vì
ngöôøi ta tieáp xuùc thaät söï moät moái quan
heä thöïc giöõa daáu chæ Thaùnh Theå (signe
eucharistique) vaø caùi ñöôïc soáng trong tình
huynh ñeä nhaân loaïi. Nhöng coù moät ñieàu
baát lôïi: nhöõng ngöôøi tuï hoïp ñaõ laø huynh
ñeä roài. Ñoù laø nhöõng nhoùm baïn, nam coù
nöõ coù, quen bieát nhau, coù cuøng moät
neàn vaên hoùa, ñaõ coù nhieàu quan heä
thaân caän vôùi nhau. Moái nguy laø Thaùnh
Theå coù theå chæ gioáng nhö söï daâng hieán
moät tình huynh ñeä ñaõ ñöôïc theå hieän roài.
Moät trong nhöõng kyû nieäm ñeïp nhaát
ñôøi toâi laø buoåi gaëp gôõ moät nhoùm
ngöôøi goàm chuû nhaân, kyõ sö, ngöôøi laøm
thueâ vaø coâng nhaân cuûa cuøng moät xí
nghieäp, taát caû ñeàu laø kitoâ höõu. Suoát
hai giôø, buoåi hoïp raát caêng thaúng: caùc
quan ñieåm cuûa chuû nhaân, kyõ sö vaø coâng
nhaân ñoái nghòch nhau. Cuoái cuøng, chuùng
toâi saép chia tay thì moät coâng nhaân ñöùng
leân vaø noùi: “Chuùng ta ñeàu laø kitoâ höõu,
daàu sao chuùng ta cuõng seõ khoâng chia tay
nhau maø khoâng ñoïc kinh Laïy Cha”. Nhöõng
con ngöôøi naøy, suoát hai giôø, ñaõ ñoái choïi
nhau gay gaét, ñaõ cuøng ñoïc kinh Laïy Cha.
Leõ ra chuùng toâi ñaõ coù theå cöû haønh
thaùnh leã (eucharistie): khi ñoù, Thaùnh Theå
môùi coù ñaày ñuû yù nghóa. Bôûi vì ñoù
khoâng phaûi laø söï leân ngoâi cuûa moät tình
huynh ñeä ñaõ coù saün nhöng laø söï ñoøi hoûi
moãi ngöôøi, tuøy theo ôn goïi vaø khaû naêng
cuûa mình, tìm caùch theå hieän moät tình
huynh ñeä … Ñaây chính laø bieän chöùng cuûa
caùi “ñaõ coù saün” vaø caùi “chöa coù”.
Thaùnh Theå laø söï pheâ phaùn caùc böõa
aên loaøi ngöôøi, dó nhieân laø chính ñaùng,
nhöng chia reõ nhieàu hôn laø ñoaøn keát.
Thöùc aên, thì ngöôøi ta chieám höõu cho mình.
Chæ coù Mình Thaùnh Ñöùc Kitoâ khoâng theå
bò chieám höõu (approprieù) vì ôû beân kia
caùc giôùi haïn cuûa töï nhieân vaø lòch söû.
Thaùnh Theå laø söï Khoâng-Chieám höõu
(Deùsappropriation) tuyeät ñoái, laø Ñöùc AÙi ,
khoâng coù hình saéc tö höõu naøo. Ngöôøi ta
khoâng theå chieám höõu moät söï khoâng-
chieám höõu, ñieàu ñoù chaúng coù nghóa gì
caû. Moïi böõa aên nhaân loaïi chæ laø moät
chieán thaéng taïm thôøi tính hung haêng, haän
thuø, tính ích kyû; chaúng ai coù theå khoe
khoang laø coù ñöôïc moät chieán thaéng
quyeát ñònh. Chæ coù moät böõa aên coù yù
nghóa giao hoøa laø söï chia seû Mình Thaùnh
Ñöùc Kitoâ. Chính Thaùnh Theå nhaéc nhôû ta
haèng ngaøy raèng, beân ngoaøi caùi cheát vaø
söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ, khoâng coù tình
huynh ñeä phoå quaùt khaû höõu.
Khoâng phaûi laø khoâng coù lyù do, trong
suoát haøng theá kyû, Giaùo Hoäi ñaõ buoäc
caùc kitoâ höõu phaûi tham döï thaùnh leã, ít
nhieàu moãi tuaàn moät laàn. Ngaøy nay Giaùo
Hoäi ít nhaán maïnh hôn nhieàu, vì ngöôøi ta
chaùn gheùt nhöõng haønh vi uy quyeàn quaù
naëng beân ngoaøi. Ñieàu Giaùo Hoäi mong
muoán, laø söï tieán boä trong nhöõng naêm
tôùi ñaây seõ ñi ñeán choã khoâng caàn ñeán
moät giôùi raên roõ reät buoäc phaûi tham döï
thaùnh leã.
Bôûi vì Thaùnh Theå laø Bí tích tuyeät vôøi.
Laø Bí tích Ñöùc Kitoâ ñöôïc hieán teá, Ñaáng,
vôùi tö caùch laø ngöôøi, hoaøn toaøn höôùng
veà Thieân Chuùa vaø, vôùi tö caùch Thieân
Chuùa, hoaøn toaøn höôùng veà con ngöôøi.
Ñöùc Kitoâ laø söï sieát chaët, toâi daùm noùi,
laø söï keát tinh cuûa hai ñoäng löïc naøy. Taùc
phaåm “Le Baiser” (nuï hoân) cuûa Rodin laø
moät khoái caåm thaïch duy nhaát; ngöôøi nöõ
chæ laø ñoäng taùc veà phía ngöôøi nam,
ngöôøi nam chæ laø ñoäng taùc veà phía
ngöôøi nöõ. Ñoù chæ laø moät hình aûnh nhöng
coù theå giuùp chuùng ta hieåu thöïc taïi cuûa
tình yeâu giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi.
Baùnh thaùnh vöøa laø moùn quaø cuûa con
ngöôøi daâng leân Thieân Chuùa (nghóa laø hy
leã) vöøa laø moùn quaø cuûa Thieân Chuùa
ban cho con ngöôøi (nghóa laø bí tích). Ñeå
keát thuùc, coù moät ñieàu toâi vaãn cöù goïi
laø söï thaàn hoùa vónh vieãn cuûa chuùng ta,
nghóa laø ñoái töôïng cuûa nieàm hy voïng
cuûa chuùng ta: söï töï do troïn veïn vaø hoaøn
toaøn cuûa chuùng ta trong nieàm vui. “Toâi
muoán Toâi ôû ñaâu thì anh em cuõng ôû ñoù
vôùi Toâi” (Ga 17,24). “Ngaøi theá naøo thì
chuùng ta seõ thaáy Ngaøi nhö theá aáy” (1Ga
3,2). Ñoù laø caùi khoâng theå thay theá ñöôïc
maø Ñöùc Kitoâ mang laïi.
 LÔØI KEÁT

Toâi muoán keát thuùc baèng moät thoâng

ñieäp laïc quan vaø hy voïng. Neáu caùc baïn
ñaõ hieåu nhöõng buoåi noùi chuyeän toâi ñöa
ra, thì caùi phaûi ngöï trò nôi caùc baïn chính
laø hy voïng vaø nieàm vui. Duø cho cuoäc
soáng coù naëng neà bao nhieâu ñi nöõa, duø
cho söï ñau khoå maø chuùng ta khoâng theå
khoâng caûm nhaän ñöôïc tröôùc söï chia reõ
cuûa caùc kitoâ höõu coù laø bao nhieâu ñi
nöõa, thì chaéc chaén Giaùo Hoäi vaãn ñang
hoaøn toaøn ñoåi môùi. Nhöng chuùng ta phaûi
coäng taùc vaøo vì khoâng theå coù ñoåi môùi
maø khoâng coù coâng söùc.
Nhö nhöõng lôøi sau heát cuûa “Jean d’Arc
nôi giaøn hoûa thieâu” (cuûa Claudel) ñöôïc
Arthur Honegger phoå nhaïc thaät hay:
“COÙ NIEÀM HY VOÏNG LAØ MAÏNH
NHAÁT !
COÙ NIEÀM VUI LAØ MAÏNH NHAÁT !
COÙ TÌNH YEÂU LAØ MAÏNH NHAÁT !”