10. Hafta SUSKUNLUUN SARMALI MODEL (Elizabeth Noelle-Neumann) Bu model Bat Alman sosyologu E. Noelle-Neumann tarafndan gelitirilmitir. E.

Noelle-Neumann 1965 ylnda iletiim aratrmalar bakanlna getirildiinde Kamuoyu ve Toplumsal Denetim konusunda almaya balamtr. Temel argman uydu; ancak kamuoyu kavramn akla kavuturduktan sonra medyann etkilerini anlamak mmkn olabilir. 1970li ve 1980li yllarda bir dizi alma halinde yaynlanan bu aratrmann temel kavram suskunluk sarmaldr. Model insanlarn aznlkta olduklarn hissettiklerinde neden fikirlerini ifade etmekten ekindiklerini aklar. Bireylerin fikirlerinin toplumsal ve siyasal sonular retmek zere nasl eklemlendii sorusuna yant arand iin bu kuram ortaya atlmtr. Kamuoyu aratrmalarnda bireylerin fikirleri ele alnyor ancak bu bireysel fikirlerin toplam kamuoyu olarak bilinen korkun bir siyasal gce nasl dnyor? Sorusu aratrmann kalk noktas, kamuoyu hem hkmetler, hem bireyler iin nemli bir kavramdr. nk bireylerin fikirlerinin gc, ayn fikirleri desteklediini varsayd dier insanlara baldr. Bu nedenle kamuoyu hem bireylere, hem hkmetlere bask uygular. Kamuoyu kavramndaki kamu szcnn anlam biraz karktr. Terim hem yasal anlamna gelir hem de herkesin girebildii yer anlamna. Medyann etkileri nelerdir? Sorusu 1930lu yllardan beri medya almalarnn en tartmal sorusu olmutur. Kamuoyu ve medya arasndaki balant nedir? Suskunluk sarmal nedir? Suskunluk sarmal anonim bir toplumda balln, deerler ve hedefler zerindeki yeterli bir anlama dzeyi aracl ile srekli olarak salanmak zorunda olduu varsaym zerinde kuruludur. Bu anlamaya kamuoyu diyoruz. Bu tr bir anlama sadece siyasal deil moda, gelenek gibi konularda da ele alnr. Suskunluk sarmal kavram yalnzca grup yeleri arasnda deil, toplumunda oydamadan bireyleri tehdit ettii varsaymna dayanr. Toplum bunlar dlama ve ihra ile tehdit eder; bireylerde belki de genetik olarak belirlenen, bilinalt bir dlanma korkusu tarlar. Bu dlanma korkusu insanlarn evrelerinde hangi fikirlerin ve davran biimlerinin benimsendiini ya da reddedildiini ve hangi fikirlerin ve davran biimlerinin taraftarlarnn arttnn yada azaldnn dzenli olarak kontrol edilmelerine yol aar. nsanlar kendi dncelerinin kamuoyundaki oydama iinde yer aldn dnrlers e aka dile getirmekten ekinmezler. r: rozet, slogan, bayrak vs. yksek sesle konuma cesaretine sahip olurlar. Tam tersine aznlkta olduklarn hissederlerse susarlar. Yani suskun ve temkinli davranrlar. Bu durum aznlkta olanlarn dncelerinin bir tabu haline gelmesine veya yok olmasna kadar srer. Bireyler de kendi fikirlerini olutururken en ok da kitle iletiim aralarndan salanan bilgi ve haberleri kullanmaktadr. Bir yerde bireyler, kitle iletiim aralarnn topluma sunduklar bilgileri deerlendirmekte, bu bilgilerin kamuoyunda nasl alglandna, kamuoyunun hangi ynde olutuuna dikkat ederek, buna gre bir pozisyon almaktadrlar. Eer kitle iletiim aralarnn oluturduu kamuoyuna aykr bir dnceleri varsa da dlanma korkusuyla bu dncelerini aklamaktan ekinmekte, hatta ou zaman hi aklamamay tercih etmektedirler. nk toplum, genel kabul gren dncelerin dnda farkl bir dnceyi kabul etmekte zorlanmakta, hatta dlamaktadr. Oysa demokratik toplumun temel unsurlarndan biri de farkllklara sayg gsterilmesi ve ok sesliliktir. Bakalarnn fikirlerine tahamml gstermek, demokratln gereidir. Demokrasi kltrnn yerletii lkelerde bu karlkl sayg ve tahamml gsterilse de azgelimi ve demokrasisi geliememi toplumlarda suskunluk sarmal kuram ilemektedir.

Kitle iletiim aralarnn oluturduu ve hatta ynlendirdii kamuoyu, toplumun byk bir ounluu tarafndan kabul grmekte, sorgulanmadan, tartlmadan olduu gibi alglanmaktadr. Bu ynlendirilmi kamuoyunun bakasndan farkl dnen, en azndan genel kabul grm fikirlere katlmayanlar ise, toplumun geneli tarafndan uyumsuz olarak nitelenerek dlanmaktadr. Suskun sarmal kuram be varsaym zerine kuruludur; 1. Toplum sapkn bireyleri dlamakla tehdit eder. 2. Bireyler srekli dlanma korkusu duyar. 3. Bu dlanma korkusu, bireylerin her an fikir iklimini deerlendirmeye almalarna yol aar. 4. Bu deerlendirmelerin sonular, kamu nndeki davranlar ve zellikle fikirlerin aka ifade edilmesini ya da gizlenmesini etkiler. 5. Son varsaym yukardaki drt varsaymn birleimidir. Bu kuram snand zaman u eler gzlenebilir; Kamusallk esi: Suskunluk sarmal kamu nndeki aka grlebilir davranlara gndermede bulunur. Kuram gl duygusal elere sahip deer ykl konulara gnderme yapar. Dlanma tehdidi yalnzca gl ahlaki elere sahip ar derecede tartmal konularda aa kar. Suskunluk sarmal srecinde medya gl etkiye sahiptir. Kamuoyunun deiimi srecindeki erken ve ge aamalar yeniliki ve kararl terimleriyle betimlenen zel koullara baldr.imdi bu kuramn, medyann etkileriyle ilgili sorular asndan imalar nedir? Toplum tartmal bir konuda iki kaynaa gvenir: 1. Bireyin kendi deneyim alan iinde dorudan gzlem 2. Medya aracl ile dolayl gzlem Bireyin kendi yaam ve kiisel deneyimi ile ilgili olmayan tm konularda medya aracl ile fikir edinir. Bu anlamda yaplan aratrmalar unu gstermitir; - Bir tartmadaki ounluk ve aznln grece gc kitle tarafndan arptlm biimde grlr.(oulcu aldrmazlk) - Toplumdaki ounluk kamp, etkili medya tarafndan desteklendii takdirde konumak iin aznla gre daha isteklidirler. - Eer medya kart kamp, yani aznl desteklerse ounluk kamp sessiz ounluk haline gelir. - Aznlk, medyann dmanca tutumuyla karlarsa sessizlie brnr. - Aznlk, medyadan destek grd zaman ounluktan daha fazla konuma arzusu duyar, nk etkili medyann kamusal otoritesi tarafndan glendirilmitir. u soru nemli bir soru olarak karmza kmaktadr; Nasl oluyor da bireysel fikirlerin toplam, kamuoyu olarak bilinen ve yalnzca bireylerin deil, milletvekillerinin ve hkmetinde sayg duymak zorunda kald korkutucu siyasal bir gce dnebiliyor? Kamuoyu deer ykl alanlarda toplumsal bir anlamadr. Birey dlanma tehlikesi gze almadan bu oydamadan sapamaz. Daha somut sylemek gerekirse: ilemselletirilmi bir kamuoyu, tartmal konularda toplumun ounluu tarafndan dlanmay emniyetli bir biimde savuturan fikirler ya da davranlar biimidir. Neumannn modeli temelde, Festingerin bilisel eliki modelinin psikolojik alandan alnp sosyolojik alana uygulanmasdr. Bilisel elikiden kala, kii kendi kafasnda kendi- kendiyle iletiim sreci sonucunda verdii kararla bir bilisel psikolojik denge oluturur. Neumannda bu denge aray kiinin yaad ortamdaki egemen fikirlere ynelmesi ve uyumsuzluk yaratan veya

aznlktaki fikirlerden kanmas, eer byle bir fikir tayorsa, genel/popler fikirler karsnda susmay tercih etmesi biiminde olmaktadr. Noell-Neumanna gre ancak dlanma korkusu olmayanlar, dlanmay gze alanlar toplumu deitirebilirler. MEDYA VE GNDEM OLUTURMA GNDEM OLUTURMA (Maxwell Mc Combs ve Donald Shaw) Bu gre gre medya gndem hazrlama ilevi grmektedir. Bu teze gre medya halka ne dnecekleri konusunda baarl olmayabilir ancak ne hakknda dneceklerini anlatma konusunda daha baarldr. Konulara verdii ncelik izleyiciler tarafndan renilir ve bu ncelik ayn zamanda izleyicinin de ncelii olur. Kia konulara verdikleri neme gre kendi nceliklerini oluturmaktadr. Bu anlamda gazetelerde en nemli konular birinci sayfada yer alrken bu konular ayn zamanda gazetenin dier ieriini de oluturur. Yani ke yazlar bu ncelikli konuyu tartrlar. Tv de ise rn: haberlerde nemli olan birinci haber uzun uzun verilir, dierleri ya hi verilmez ya da son sralarda ve ksa ksa verilir. Gndem belirleme kavramnn isim babalar Maxwell E. McCombs ve Donald L. Shawdr. 1968 ylnda gerekletirilen Amerika Birleik Devletleri (ABD) bakanlk seimi dneminde, medya gndemindeki konularn nemlilik sralamas ile ayn konularn Chappell Hilldeki kararsz semenlerin zihnindeki nemlilik sralamas arasnda herhangi bir iliki olup olmadn sorgulayan bu almada, bilim insanlar, gndem belirleme kavramn tanmlamlar ve kitle medyasnn bir ilevi olarak sz etmilerdir. Aslnda gndem belirleme kavram ile tanmlanmak istenen ey, medyann insanlar zerindeki etkilerine ynelik bir aklamadr. Kavramn ilk kez yaynland 1972 ylnda; medyann insanlar zerindeki etkilerinin gl olduunun dnld dnem (1920-1940) ve ardndan medya etkilerinin snrl olduunun dnld dnem (1940-1960) geride kalm, yava yava medyann etkilerinin sanlan kadar snrl olmad ve belki de gl olduuna dair dnceler gndeme gelmeye balamtr. Medyann insanlar zerindeki etkilerinden sz edildiinde artk, belli dzeylerden sz edilir olmutur. lk dzey, farknda olma ya da farkna varma/vardrma dzeyidir. Ardndan ikinci dzey olan bilgi edinme dzeyine geilir. nc aamada ise tutum gelitirme dzeyine ulalr. letiimin zerinde en ok sz edilen etkilerine ynelik dzeyi ise drdnc aama oluturur. Davran deiiklii iletiimin etkilerinin en son ve de drdnc dzeyi anlamna gelmektedir. Literatrde bu dzeyler bilisel, duygusal ve davransal dzeyler eklinde daha farkl biimlerde de aklanr. O halde iletiimin be ayr dzeyde tanmlanan etkileri arasnda, gndem belirleme yaklam, hangi dzeyi aklamaktadr? McCombs ve Shaw bu sorunun yantn bilisel dzey eklinde zetlemektedir. E deyile, gndem belirleme kavram, medya etkilerinin bir eylerden haberdar olma ve o eyin farkna varma anlamndaki ilk dzeyini aklamaya almaktadr. Gndem Nedir? rnein bir gazetede o gazetenin en nemli grd konu, manet haber olarak yaynlanmaktadr. Bir televizyon kanal iin ise en nemli haber ilk yaynlanan haberdir. Gazetede ya da televizyonda nemli bulunan konulara daha ok yer ve zaman ayrlr. Daha nemsiz bulunan haberlere ya da haber konularna ise daha az yer ya da zaman ayrlr ya da hi yer verilmez. O halde medyada hangi konulara daha ok yer verildiine ilikin hazrlanacak bir liste, medya gndeminin bir gstergesini oluturur.

Kamuoyunda hangi konularn nemli olduunu anlamak iin ise insanlara bugn lkenin kar karya bulunduu en nemli sorun sizce nedir? sorusu yneltilebilir. Bu soruya alnacak yantlarla da hangi konularn kamu gndeminde daha nemli bulunduuna ilikin bir liste hazrlanabilir. Gndem belirleme tezi, kitle iletiim aralarnn siyasal enformasyon iin kullanl ile aralar zerinde durduklar konularn grup iindeki nemi (ya da grnm)arasnda pozitif bir iliki olduunu ve kiinin siyasal konulara ynelme dzeyinin kitle iletiim aracnn siyasal enformasyon iin kullanlmasyla pozitif olarak ilikili olduunu ne srer. Kitle iletiim aralarnn konulara verdii ncelikler, izleyiciler tarafndan renilir. Gndem belirleme zaman iinde uzanan bir renme srecidir. Baz konular kitle iletiim aralarnn gndeminden halkn gndemine geebilir fakat geite zaman aral iki ile drt ay kadardr. Bu basit anlamda farknda olmadan tedir: Kitle iletiim aralarnn ncelikleri halkn ncelikleri olur. Gndem belirleme aratrmalarnda televizyon ve gazete egemen enformasyon kanallar olduu iin en sk kullanlan aralardr. Halk gndemini gz nne alma ve lmede eitli yollar vardr: Birincisi kiinin ne tr konularla ilgilendii soruturulur. Kamuoyu aratrmalarnn yapt da budur. Bu incelemelerde, kamuoyu bireysel inan ve grlerin toplam olarak tanmlanr. Bu Gallup ve teki kamuoyu anketlerinin tuttuu geleneksel yoldur. kinci yol, arkadalar ve tandklar arasnda hangi konularn tartldnn incelenmesidir. Kiilerin nemli grdkleri konular teki kiilerle konutuklaryla ilikilidir, fakat zde deildir. Baz bulgulara gre, konuma gndemi her hafta hzla deiir ve kamu konularnn gndemi zaman iinde daha istikrarl kalr. nc yol, toplumdaki kiilerin kamuoyunu alglamas ile urar. Bu yaklamn iki temel iddias var: 1. Medya gereklii yanstmaz, onu filtre eder ve yeniden kurar. 2. Medyann belirli konular ve o konularla ilgili belirli alar ne karr ve bylece kamunun bakn etkiler. Gndem belirlemenin 3 aamas vardr; 1. Konularn seilmesi (ne dneceimiz) 2. Seilen konularla ilgili olarak neyin nemli olduunun belirlenmesi (nasl dneceiz) 3. Belirlenen gndemin bir ortamdan dierine aktarlmas Bu yaklam ile ne kan nemli kavramlar: Eik bekilii: Kia hangi enformasyonun nasl aktarlacan belirleyen bireylerin ya da gruplarn grd ilev. Hangi konuda haber yaplacana karar veren; muhabirler, editrler, ke yazarlar, foto muhabirleridir. ereveleme: Bir medya ieriinin belirli bir yorumu ne karacak ekilde oluturulmasdr. Bir dier ifade ile seme, darda brakma, vurgulama, yorumlama gibi ideolojik ilemlerdir. Bu kuramn nemli yanlar: Nasl oluyor da ok sayda insan ayn konular hakknda dnebiliyor sorusunu yantlayabilme becerisi. nsanlarn ne dneceklerine ilikin gl bir tahmin etme gc. Kitle iletiim kap tutucularn gndem belirlemede oynad rollerle ilgili bulgularn nemli olanlarn yle zetleyebiliriz: Kap tutucular enformasyonlar arasnda seim karar verirken izleyicileri dnmezler. Kap tutucularn kararlar izleyicinin ilgilendiinin ne olduundan ok basmcnn veya yaymcnn ne dndne baldr. Haber servisleri yaz ileri sorumlularn etkiler. kap tutucu aratrmalarnn verilerini yeniden zmlediklerinde ayn sonuca varmlardr. Gndem belirleme aratrmalar iin en popler sahne seim kampanyalar olmutur. ncelemeler ou kez kamuoyu anketlerini kullanmlardr. Sonular genellikle seim srasnda kitle iletiim aralarnda ncelik verilen konularn oy verenler tarafndan nemli olarak grlenler olduu savn desteklemitir.