roda je uvijek vie politike nego idejne prirode. Konani uspjeh u pokrtavanju ipak pomjera u IX vijek, tj.

doba slavenskih apostola irila i Metodija. Tematski manje teak, ali isto tako dosta zanimljiv je lanak Kotanic Tornik koji se bavi ivotom vizantijskog prebjega Kotanica na dvor kralja Milutina i njegovoj ulozi u kasnijim srpskovizantijskim sukobima. Prvi put se ova linost spominje oko 1280. godine kada je koristei se srpskim odredima pravio velike tete na vizantijskoj teritoriji, sve do Sera. Nagovoren od princa Konstantina da se preda, on dolazi u Carigrad, gdje zamalo izbjegava osljepljenje, ali je prisiljen da se zamonai i otpremljen je u manastir kod grada Bruse. No, ubrzo odatle spektakularno bjei i dolazi na dvor kralja Milutina gdje e slijedeu deceniju uestvovati u napadima na Vizantiju i irenju srpske drave ka jugu. Njegova prava uloga u tome nije poznata, ali koliko je smetao vizantijskom dvoru svjedoi i to da su na pregovorima za mir sa srpskim kraljem ultimativno traili izruenje Kotanica. Kao to to obino i biva sa stranim najamnicima, i Kotanic je rtvovan poradi viih ciljeva i predan je Vizantiji. ivot je ubrzo skonao u jednom od zatvora. Konano, posljednje poglavlje knjige se odnosi na izvore. Autor u radu Struktura 32. poglavlja spisa De administrando imperio se bavi svakako najznaajnijim izvorom za historiju svih slavenskih naroda u srednjem vijeku, preciznije reeno njegovim 32. Poglavljem, koje smatra jedinim cjelovitim tekstom o najstarijoj historiji srednjovjekovne srpske drave. Autor se bavi razdvajanjem uvodnog dijela, koji je baziran uglavnom na lokalnoj narodnoj tradiciji, od teksta Hronike srpskih vladara, za koju smatra da je napisana od nepoznatog autora, savremenika i pristalice cara Romana Lakapina, u okviru vizantijsko-bugarskih odnosa, iz kojih je njegov gospodar izaao kao pobjednik. To potvruje i dosta providna teza da je srpski arhont uvijek bio potinjen vizantijskom, a nikad bugarskom vladaru. U lanku Janjinska hronika kao istorijski izvor autor se bavi ovim najznaajnijim izvorom za historiju grada Janjine i veeg dijela Epira u XIV vijeku, dok se u dva lanka Vizantijski peati podunavske regije u Srbiji bavi natpisima na mnogobrojnim peatima (vie od 40) pronaenim u podunavskoj regiji, a koji se danas uvaju u Narodnom muzeju u Beogradu. Knjiga Vizantijski svet i Srbi predstavlja ivotni opus akademika Ljubomira Maksimovia koji nam daje izvanredan uvid u pravo stanje srednjovjekovne Srbije i njene odnose sa najveom silom tog podruja Vizantijskim carstvom. Ogromno koritenje izvora, kako domaih, tako i vizantijskih, veoma bogat nauni aparat i irina obraenih tema u ovim lancima predstavljaju pravo bogatstvo iz koga e moi znanje crpiti mnoge generacije vizantologa i medievalista. Denan Dautovi

Spomenica akademika Marka unjia (1927-1998), ur. Dubravko Lovrenovi, Filozofski fakultet u Sarajevu, Sarajevo 2010, 366 str.
Akademik Marko unji jedan je od istaknutijih medievalista druge polovine XX stoljea. Spomenica koja je pred nama posveena je njegovom ivotu i djelu, a nastala je povodom desetogodinjice od njegove smrti. Marko unji je roen 15. februara 1927. godine u selu Rodou u blizini Mostara. Za svoje profesionalno usmjerenje se odluuje 1950. godine upisom na tek otvoreni Filozofski fakultet u Sarajevu. Nakon to je 1955. diplomirao, zbog nedostatka kadra, radio je kao gimnazijski profesor u Mostaru, gdje je obnaao i direktorsku funkciju. U kolskoj 1956/1957. godini vratio se na Filozofski fakultet gdje je ve ranije bio izabran na mjesto asistenta na predmetu Opta istorija srednjeg vijeka. Ubrzo nakon toga odlazi na specijalizaciju u Ljubljanu kod akademika Milka Kosa, a ve idue 1959/1960. godine dobiva od italijanske vlade stipendiju koja mu omoguava da provede nekoliko mjeseci u venecijanskim arhivima prikupljajui grau za doktorsku disertaciju. Marljiv kakav je bio, unji je ubrzo odbranio svoju disertaciju 1964. godine, a tri godine kasnije objavljena je pod nazivom Dalmacija u XV stoljeu (Sarajevo 1967). Knjiga je izazvala veliko zanimanje u tadanjim naunim krugovima s jedne strane zbog ekskluzivnosti materijala koji je u njoj prvi put publikovan, a s druge strane spornim pitanjima koje je unji pokrenuo i rijeio. Vei dio ivota proveo je na Filozofskom fakultetu u Sarajevu gdje je proao sva nastavnika zvanja: 1965. izabran je u zvanje docenta, 1970. za vanrednog profesora, a od 1975. godine za redovnog profesora. Njegovim imenovanjem za docenta Odsjek za historiju je po prvi put dobio stalnog nastavnika na predmetu Opta historija srednjeg vijeka, gdje je ostao do penzionisanja 1990. godine. Potrebno je istai da se penzionisanjem nije zavrio njegov rad na fakultetu, kojem je ostao vjeran do smrti, ukljuujui i teke godine opsade grada, odravajui predavanja studentima i pomaui im svojim savjetima i strunim znanjem oko izrade magistarskih i doktorskih radova. Od 1993. unji je lan Hrvatskog drutva za znanost i umjetnost u Sarajevu, a 

od 1996. godine, osnivanjem ogranka Matice hrvatske u Sarajevu i lan njenog predsjednitva. Za dopisnog lana Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine izabran je 1995. godine. U periodu od 1995. do 1998. godine vrio je dunost direktora Centra za balkanoloka ispitivanja ANUBiH. Pored brojnih radova objavljenih u formi priloga kroz koje se ogleda profesorova tematska irina, posebnu panju privlae njegove monografske studije ispisane virtuoznom tehnikom pripovjedaa i historiara. Pored ve spomenutog djela (Dalmacija u XV stoljeu) unji je autor knjiga: Hrestomatija izvora za optu istoriju srednjeg vijeka (Sarajevo 1980), Bosna i Venecija (odnosi u XIV i XV st.) (Sarajevo 1996), te posthumno objavljene Narodi i drave ranog srednjeg vijeka (Sarajevo 2003) koja zaslugom profesora, iako njega vie nema, i dalje obrazuje studente iz njemu omiljenog predmeta u kojem je ostavio neizbrisiv trag. Najkraa biogra ja Marka unjia bila bi nepotpuna ako se ne bi istakla njegova uspjena politika karijera iza koje su ostali vidljivi rezultati. Ona mu je omoguila obnaanje niza znaajnih politikih funkcija. Meu najznaajnije ubrajaju se: obavljanje dunosti poslanika SR BiH (1963-1967), zatim potpredsjednika Izvrnog vijea Skuptine SR BiH (1969-1974), dok je svakako najvanija bila pozicija ambasadora u Venecueli od 1979. do 1984. godine. Uslijed duge i teke bolesti 30. marta 1998. godine u Sarajevu je u 72. godini ivota preminuo akademik Marko unji, naunik nesluenih dometa i izuzetnih intelektualnih sposobnosti. ivot akademika Marka unjia skladno je sumirala Elmedina Kapidija u radu Biogra ja akademika Marka unjia (13-16). Autorica prati unjiev ivotni put od mladalakih dana i njegovog brzog uspona u naunog radnika, do vremena njegovog punog intelektualnog procvata, kada je izgradio ugled nadaleko priznatog i cijenjenog autoriteta za opu i regionalnu historiju srednjeg vijeka, pri tome jasno istaknuvi razvojne faze njegove naune karijere. Pored nezaobilaznog nabrajanja brojnih priznanja, nagrada i titula koje su se nagomilavale tokom unjieve naune karijere, autorica nije propustila istai profesorove karakterne vrline, kojim je njegova linost obilovala. Harmonina kompozicija naunih i ljudskih kvaliteta vjeto zaodjenutih u kratku cjelinu vjerno reprodukuje akademikovu impresivnu karijeru. Naunu biogra ju Marka unjia, s osvrtom na njegovu najomiljeniju istraivaku oblast, sainio je njegov bivi uenik uro Toi u radu Srednjovjekovna Bosna u naunom djelu profesora Marka unjia (17-23). Autor je istakao veliki doprinos koji su unjievi radovi kontinuirano nudili struci. Veina njih je bazirana na izvornoj grai, ime im je priskrbljena trajna vrijednost. U osvjetljavanju spornih i slabije poznatih pitanja bosanske historije unji se uputao u istraivanje nepreglednih prostranstava izvorne grae uvane u Dubrovniku, Zadru i posebno u Veneciji. Njegove duge posjete spomenutim arhivima poluile su raznovrsnim pristupom historiji srednjovjekovne Bosne, od kojih se, prema autoru, posebno izdvajaju radovi o odnosima Bosne i Venecije koji su bili predmet njegovog interesa tokom itave karijere, zatim tekstovi o padu srednjovjekovne Bosne, koje je posmatrao kroz prizmu dalmatinskih izvora, kao i tekstovi o ekonomskim odnosima Bosne i zalea. Kao uvid u tematsku irinu Marka unjia od koristi je bibliogra ja koju je priredio Esad Kurtovi, Bibliogra ja radova akademika Marka unjia (1927-1998) (25-33). Ovom prilikom objavljen je prevod rada Slaveni nastanjeni na podruju Ankonitanskog distrikta u 15. stoljeu (35-52) Marka unjia koji je vie zbog nepristupanosti nego jezike barijere bio relativno nepoznat irim naunim krugovima. U ovom radu autor u fokus stavlja ovjeka koji je bio na marginama pisane historije: obinog siromanog ovjeka izloenog tekim ivotnim uvjetima, na kojeg su i male vremenske i ekonomske turbulencije pogubno djelovale. Ovakvi uvjeti su bili glavni razlozi migracionih kretanja (njima zasigurno treba prikljuiti i jedan broj pustolova) iz Bosne i drugih slavenskih zemalja u pravcu Italije. Autor primjeuje da su vijesti o ovim ljudima relativno este, ali su po sadrini veoma ture. Izvori govore da su se oni doseljenici, koji su preivjeli put, vrlo brzo talijanizirali prihvativi nova talijanska prezimena. Najvei dio doseljenih Slavena se bavio zemljoradnjom i stoarstvom, dok su ostali, bez obzira na zanimanje, nastojali uteeni novac uloiti u kupovinu zemlje. Napominjemo da je u radu nastalom skoro iskljuivo na nepoznatoj izvornoj grai autor svojim prepoznatljivim stilom na osnovu mnotva autentinih primjera osvijetlio potpuno nepoznate sudbine ljudi koji su se odluivali, napustivi sve, potraiti uvjete podnoljivijeg ivota. Boljem poznavanju bosanskih izraevina od srebra doprinosi jedan od posljednjih radova velikog naunog autoriteta Sime irkovia pod naslovom Jedan primjer kruenja darova (53-57). Na osnovu jednog dokumenta iz Dravnog arhiva u Veneciji, kojeg je u ovom radu u cjelini objavio, autor prati sudbinu jedne srebrene kupe koja je kao poklon kneza Stefana od Bosne upuena venecijanskoj vladi, da bi zatim zavrila u Jedreni gdje joj se gubi trag. Detaljnim pretresanjem trgovakih knjiga brae Kabui (1426-1433) Desanka Kovaevi-Koji u radu Pliko srebro iz Srednje Bosne u trgovakim knjigama brae Kabui (59-68) sagledava nain na koji se odvijala trgovina plikim srebrom izmeu Podvisokog, Dubrovnika i trita u Veneciji. Prouavanje ekonomskih veza na osnovu ovih trgovakih knjiga omoguava autorici da prati proces izrastanja Podvisokog u znaajan privredni 

centar tokom prve tri decenije XV stoljea, kao i cjelokupne organizacije izvoza plemenitih metala onih Dubrovana ije se knjige nisu sauvale. Svojoj bogatoj bibliogra ji o Crkvi bosanskoj Franjo anjek je dodao jo jedan rad: Katarska inicijacija i pristup crkvi bosansko-humskih krstjana (13 /15. st.) (69-81) u kojem nastavlja svoj dugogodinji rad na sklapanju ovog, gledano po broju pristupa, ogromnog mozaika. Ovim radom autor nastoji osnaiti u historiogra ji dugo prisutnu vezu izmeu obreda Crkve bosanske i dualistike katarske sekte. Obred katarske inicijacije koji je opisan u latinskoj i provansalskoj redakciji katarskog obrednika iz XIII stoljea prema autoru se bez sumnje ponovo reprodukovao u molitvenom obrascu sredinom XV stoljea perom krstjanina Radosava. Prema miljenju autora, Radosav je ove obrasce katarske provenijencije umetnuo na kraju Knjige otkrovenja, poznate i pod nazivom Apokalipsa, inae veoma itane u krugu Crkve bosanske, koju je prepisao za svoga prijatelja Gojsava. U obliku priloga, autor je ponudio usporedbu bosanskog i provansalskog teksta koja bi trebala otkloniti i posljednju sumnju sa njegovih teza. Slabo poznate trgovake veze Ferare i Dubrovnika osvijetlio je, na osnovu neobjavljenog materijala iz dubrovakog arhiva, Bogumil Hrabak u radu itno trite Ferare i Dubrovani (XIV-XVIII vek) (83-90). Autor primjeuje da su trgovake veze izmeu ova dva grada otpoele neto kasnije nego je to sluaj sa drugim talijanskim gradovima, a da su intenzivirane od sredine XVI stoljea kada je ferarsko itno trite predstavljalo osnovnu bazu za snabdijevanje Dubrovnika hljebnim zrnom. Zahvaljujui povoljnom geografskom poloaju, Ferara je postala poznata po izvozu drugih itarica, primjerice sirka i prosa, a od XVIII stoljea i kukuruza na prostoru cijelog mediteranskog svijeta. Neobjavljena izvorna graa iz Dravnog arhiva u Dubrovniku bila je polazite i u radu ure Toia, Ispolica soli na Neretvi (91-102). Pod ispolicom soli se podrazumijeva podjela polovine prodate soli meu njenim vlasnicima i vlasima, koji su se brinuli za njen transport od take polazita do krajnjeg odredita. U fokusu autorovog zanimanja je upravo ta druga polovina koja se ustupala vlasima, na koju se izbjegavalo plaanje carine. Razni primjeri krijumarenja soli u podruju donje Neretve, od kojih su mnogi vrlo dosjetljivi, nabrojani su od strane autora. Ovim prilogom su proirena saznanja o intenzivnim trgovakim poslovima uglednih dubrovakih trgovaca i vlaha u zaleu, od kojih su neki iznosili i do est stotina tovara (preko 80.000 kg). Stalna potranja i ogroman novac koji se mogao zaraditi doveo je trgovinu solju u osnovne privredne aktivnosti velikog broja Dubrovana i Vlaha. Poveanjem trgovake razmjene umnoili su se i naini krijumarenja ovoga artikla koje autor u radu izloio. Na razini politike teologije Dubravko Lovrenovi u radu Profani teror Sveta retorika (kako je bosanski vojvoda Radosav Pavlovi postao opaki pataren, bi katolike vjere) (103-160) zasnovanom na komparativnoj analizi diplomatikog materijala (irilskih povelja koje su jedni drugima upuivali), bavi se analizom politiko-religijskog identiteta katolika Dubrovana i vjerovatno najpoznatijeg pripadnika Crkve bosanske, bosanskom vojvodi Radosava Pavlovia. Kroz njihovu korespondenciju, posebno tokom Konavoskog rata (1430-1432), na vidjelo su isplivali politiki motivi koji su se krili iza kliejiranih nominacija pravovjeran-krivovjeran, kao i, u naoj historiogra ji neobraenim, pojmovima politikog morala te politikog i vjerskog nacionalizma. Kroz rad se takoer provlai pitanje Crkve bosanske, koje su Pavlovii bili gorljivi zagovornici, posmatrano kroz pojavu patronatskog prava i prava pokopa, posebno izraenog u srednjovjekovnoj Bosni. Pored irilskih izvornih dokumenata, autor se koristi biblijskim tekstovima kojima su povelje, proizale iz kancelarije ove vlasteoske porodice, protkane, pokuavi dokuiti kransko i boansko porijeklo vlasti koje je saeto u formuli vladara po milosti Bojoj. Aktualizirajui malobrojne epitafe sa steaka autor je pokazao kako se prouavanje ovih kratkih biogra ja nije primaklo kraju, nego se, zapravo, nalazi na poetku, pri tome otvorivi vrata spoznaje koja je postala vidljiva kroz njihovu unutranju analizu. Potvrdu o ve davno u historiogra ji prisutnoj tezi o starosti Bosne, koja se zbog manjka dokumenata nije mogla pomjeriti dalje od sredine X stoljea, dao je Tibor ivkovi u radu On the Beginnings of Bosnia in the Middle Ages (161-180) pokazavi da je Bosna jo prije 822. godine bila zasebna kneevina. Vijesti koje je dao bizantski car Konstantin Por rogenet zapravo se, prema autoru, oslanjaju na izvor koji potjee iz prve polovine IX stoljea. Poznata lista kastra oikoumena u spisu De administrando imperio, kako je nedavno pokazano, ne predstavlja spisak naseljenih gradova, nego listu gradova koji su u sastavu crkvene organizacije rimske crkve. Pored toga to ova spoznaja pomjera prvi spomen Bosne dalje u prolost, ona je i siguran oslonac da je crkvena organizacija na Zapadnom Balkanu nastala prije poetka franakog misionarstva. Milko Brkovi u radu Isprave o venecijanskom vraanju Dalmacije Hrvatsko-Ugarskom kraljevstvu (181220), zapravo raspravlja o dokumentima koji se odnose na politika zbivanja i historijske okolnosti pod kojima je dolo do uspostave Zadarskog mira 1358. godine. Autor je u rad uvrstio osam isprava koje je u cijelosti u obliku priloga prezentirao, pri tome se, dijelom, pozivajui na korpus mletakih dokumenata koje je prepisao ime Ljubi, te onih koje je autor imao priliku lino vidjeti u Archivio di stato u Veneciji pod novom signaturom. Autoro

vim naporom ostvaren je uvid u korespondenciju glavnih aktera: ugarskog kralja Ludovika I s jedne, i mletake vlade s druge stane, to je u konanici dovelo do sklapanja mira povoljnog za Ugarsko kraljevstvo. Temeljei svoja istraivanja na dubrovakoj arhivskoj grai, Esad Kurtovi u radu Posjed Kosaa na otoku ipanu (221-231) u potrazi je za tragovima ove znaajne bosanske vlasteoske porodice koja je svojim djelovanjem ostavila neizbrisivo obiljeje na otoku, iz arhivskih izvora jo poznatog pod nazivima Jupana, Zubana, Zupana, Giupana, upana i Supana. Vijesti o posjedu Kosaa na ipanu kreu se od prve polovine XV stoljea, a kao ishodite za stjecanje ovog posjeda s vinogradima autor istie kupoprodaju Konavala izmeu vojvode Sandalja Hrania i Dubrovana 1419. godine. Prihode od zakupa uivali su potomci Kosaa sve do sredine XVI stoljea, kada je ieznuo i posljednji potomak ove ugledne bosanske porodice. Rodoslov Vlatkovia dobio je novu dimenziju radom Srana Rudia, O potomcima Jurja (ura) Radivojevia prilog rodoslovu Vlatkovia (233-241). Autor je na osnovu objavljene i neobjavljene izvorne grae izvrio ispravke i dopune u rodoslovu ove znaajne humske vlasteoske porodice koja je svoje posjede imala oko donjeg toka rijeke Neretve, poznate jo pod razvojnim nizom Bogavi-Radivojevi-Jurjevi-Vlatkovi. Autor je pronaao potomke Vlatkovia u prvim decenijama XVI stoljea, pri tome ispravivi dugo prisutno miljenje da se loza ove porodice ugasila krajem XV stoljea. Strukturu svojih istraivanja autor je gra ki prezentirao u formi rodoslovnog stabla Vlatkovia koje je upotpunio do sada nepoznatim lanovima. Na osnovu dubrovakog i kotorskog izvornog materijala Marica Malovi-uki je u radu Porodica Zagurovi u Kotoru (XIV-XV vek) (243-255) prikazala djelatnost ove porodice kroz etiri generacije. Najistaknutiji lan Zagurovia bio je Ilija, koji je do bogatstva i ugleda stigao uspjenim trgovanjem i voenjem poslova oko raznih oblika kreditnih zaduenja krajem prve polovine XIV stoljea. Predmet njegove trgovine bila je vrlo traena roba: so, razne vrste metala od kojih je prevladavalo srebro, koje je prema miljenju autorice, pored Srbije, vjerovatno izvoeno i iz Bosne, te talijanske tkanine, veoma cijenjene u visokim drutvenim slojevima. Pored najstarijeg lana porodice Ilije, autorica prati privatni i poslovni ivot njegovog sina Nikole, unuka Stefana i Stefanovih sinova koji su svi zajedno kroz jedan vijek kontinuiranog djelovanja uestvovali u privrednom i drutvenom uzdizanju Kotora. ivot i ulogu poznate bosanske vlasteoske porodice antia sa svojim glasovitim lanom tepijom Batalom osvijetlio je Amir Kliko u radu Lavanska vlastela antii (257-284). Uspijevajui da rekonstruira genealogiju antia, autor njihove predstavnike prati skoro cijelo jedno stoljee od 1366. do 1463. godine. Posebna panja je posveena njenom najistaknutijem lanu Batalu antiu koji se, na osnovu slube koju je u bosanskom dravnom aparatu obavljao, okitio titulom tepije. Znaaj i ugled te titule najbolje pokazuje injenica to su njegovi sinovi nosili prezime Tepi umjesto uobiajenog i rairenijeg patronimika. Oskudnost izvorne grae primorala je autora da pribjegne paljivim etimolokim analizama rijei koje se izvode iz imena Batal(o), anti, tepija i sl. Autor je pokazao i zanimanje za rasprostranjenost vladarskih domena u lavanskom kraju. O vitekim turnirima kao znaajnim dogaajima srednjovjekovnog drutvenog ivota nijemim govorom priaju brojni steci, dok je pisana graa fragmentarna i tura. Popunjavanju ove velike praznine doprinosi rad Emira O. Filipovia Viteke sveanosti u Budimu 1412. godine i uee bosanskih predstavnika (285-306). Analizirajui izvorni materijal autor je izvrio identi kaciju kralja i trojice bosanskih velikaa ija imena ili nisu sauvana ili su zapisana u iskvarenom obliku. este politike promjene na bosanskom tronu poetkom XV stoljea, kao i injenica da svi izvori od reda govore o kralju Bosne kao uesniku, oteali su utvrivanje linosti kralja koji je 1412. godine prisustvovao na ovoj vitekoj sveanosti. Autor je temeljitim istraivakim pristupom pouzdano utvrdio da je u pitanju Stjepan Ostoja, ispravljajui krivo miljenje da se iza imena kralja krije Tvrtko II. Raspravljajui o ueu svake linosti ponaosob autor je, pored Hrvoja Vukia Hrvatinia i Sandalja Hrania, ubrojio i kneza Pavla Radinovia, popunjavajui ovim zadnjim bosansku delegaciju u Budimu. Jedan aspekt razmjere bosanske politike u Dalmaciji nakon smrti bosanskog kralja Tvrtka sagledava Neven Isailovi u radu Fragmenti o familijarima Hrvatinia u Dalmaciji i Hrvatskoj krajem XIV i poetkom XV veka (307325). Objavljena izvorna graa posluila je autoru kao osnovica u istraivanju kratkih biogra ja ljudi koji su na hijerarhijskoj ljestvici bili nie pozicionirani od vlastele iz roda Hrvatinia, posebno brae Vuka i Hrvoja Vukia. Upravo su oni bili ti koji su inili glavni oslonac vlasti Hrvatinia u Dalmaciji i Hrvatskoj. Njima su povjeravane najvanije slube i zadaci iz jednostavnog razloga to se u njih, poto su bili iz kruga njihovih ljudi, tj. familijara, najmanje sumnjalo. Vezivanjem familijara neposredno za sebe oblasni gospodari su stvorili preduslove kako bi odrali steenu reputaciju, rezime je autora. Migracijska kretanja iji se intenzitet kretao ovisno od opsega osmanskih prodora, na primjeru oblasti izmeu rijeka Save i Drave pokazuje Hrvoje Petri u radu O srpskopravoslavnim doseljavanjima u Kraljevinu Slavoniju do poetaka 16. stoljea (327-348). Kretanja srpskopravoslavnih doseljenika, kako ih autor zove, koja su u veoj mjeri zapoela u prvoj polovini XV stoljea, ostavila su traga na govoru slavonskog podruja (ijekavska novotokavtina), kao i u prezimenima koja su se do danas odrala. Ova i kasnija doseljavanja srpskog stanovni

tva su, prema miljenju autora, potjecala sa podruja dananje Bosne i Hercegovine, Srbije i Crne Gore. Posebna panja posveena je istaknutim linostima sa slavonskog podruja za koje se vee srpsko porijeklo. Autor, u tom smislu, spominje Katarinu (Kantakuzinu) Brankovi, srpskog despota Vuka Grgurevia (Brankovia) te Ivana (Ivania) i Stjepana (Stevana) Berislavia, kao i posjede Kosaa. Kvaliteta prezentiranih radova vjerno oslikava naune pro le autora od kojih se, s obzirom na reputaciju i ugled, nita drugaije nije oekivalo. Podijeljena u dva osnovna dijela, Spomenica omoguava korisniku da se najprije upozna sa impresivnom naunom karijerom akademika Marka unjia, kao i sa njegovim naunim dostignuima, dok drugi dio sadri, uglavnom na izvornom materijalu fundirane radove. Raznovrsnost tematskih cjelina, koje u izuzetnim sluajevima prelaze granice srednjega vijeka, prikazuju vjerske prilike, politike, kulturne i ekonomske odnose iz bosanske prolosti, od kojih su mnogi sasvim, ili djelimino nepoznati. Poveanju bolje preglednosti prezentiranih radova doprinosi vrlo taan imenski i geografski registar. U vremenu nepovoljnog ambijenta za izdavatvo, raduje kvalitetno opremljena i publikacija, to je i minimum onoga to je naunik unjievog renomea zasluio. Atributi koji su unjiu pripisali njegovi poznanici kao ovjeku u kojeg su se poput nabujale rijeke ulijevali bistri izvori razuma, mudrosti, nauke i vjetine, kao da reprodukuju rijei Boetija Dakog, koji u svijetu svoga poimanja za intelektualce kae da su oni po prirodi estiti, kreposni i trezveni, pravedni, snani i slobodoumni, prijazni i plemeniti, velikoduni, potovaoci zakona, otporni na ari uitaka... Nedim Rabi