Seminarski rad Tema:Politicka organizacija i institucija

Radio:_________________

Politike partije
Pojam politike partije i konstutivna obeleja
Re partija je ula u mnogo jezika tako da se nju moe rei da ona predstavlja internacionalni termin u savremenom politikom reniku.Koren rei je latinski ( pars, partis-deo;partire-deliti).U naem jeziku naziv, stranka, nastaje od rei strana, to podrazumeva svrstavanje na jednu stranu.U samom korenu rei kae se da je to deljenje ili cepanje neke celine pa se partijama pripisuje da one,dele narod na neprijateljske grupe tj . da u njega unose razdor i zavadu,one,zapravo ujedinjuju vie srodnih ideja u jednu volju te se moze rei,bez obzira na koren rei da one i ujedinjuju narod. Partija se moe definisati kao dobrovoljna, relativno trajna, politika organizacija iji je cilj preuzimanje i vrenje dravne vlasti, ili bar uee u njoj ili stalan uticaj na nju radi zatite i ostvarenja odeenih klasnih odnosno grupnih interesa u okviru jedne ideoloke koncepcije o optoj dravnoj politici i zajednikim interesima drutva . Partije su postale glavni nosioci politikog ivota,meutim da bi jedna partija(politika stranka) mogla da ostvari svoj cilj ona mora da ima dva konstutivna elementa i to program i organizaciju tj. organizacionu strukturu. Ideologija je sistem ideja o ureenju drutva i drave sa stanovita interesa odreenih grupa(nacija,klasa,grupa graana).Ona je nuan uslov svake politike delatnosti.Partije su nosiocite te ideologije,i preko nje ona pokazuje da se ne bori za line nego za opte interese.Ideologija se kasnije rezrauje u programu stranke.Te dok je ideologija apstraktna , program je vie praktian. Program je izlaganje onoga to partija navodno eli da uradi osvajanjem dravne vlasti ili participiranjem u njoj.Svoju legitimnost partije prikazuju kroz program.On slui za okupljanje politikih istomiljenika,odnosno svih onih koji imaju zajednike ili sline stavove,ciljeve i ideale u politici,u pitanjima upravljanja opte drutvenim pitanjima. Prema tome program daje partiji karakter ideoloke zajednice. Program je instrument pomou kojega partija mobilie i vezuje za sebe pojedince i grupe, doprinosi ostvarenju partijskih ciljeva i ideala,odnoso dolasku partije na vlast. Organizaciona struktura je vie-manje ustaljena i uvrena,ona predstavlja jedan sistem organa preko koga partija politiki deluje i vri svoju funkciju.Pijetro Viga daje razgranatu tipologiju veza sa politikom strankom.On vezivanje ljudi za partiju naziva stranakim pripadnitvom,a razlikuje sledee kategorije pripadnika stranke: 1) osnivai,to su ljudi koji su osnovali stranku 2) organizatori , to su ljudi koji posle osnivanja stranke organizuju njene aktivnosti i koji razvijaju stranku 3) rukovodstvo, to su ljudi koji ine stranaki kadar 4) uesnici ili aktivisti , to su ljudi koji uzimaju aktivno uee u stranakom ivotu 5) pristalice (aderenti), to su ljudi koji su saglasni sa programom stranke,podravaju stranku na izborima glasanjem za nju, uestvuju u raspravama na stranakim tribinama,ali nisu lanovi stranke |Kao to vidimo postoje razliiti nivoi u stranakoj hijerarhiskoj lestvici

Organizaciona struktura je bitna da bi preko nje politika stranka mogla da izloi svoj stav, svoj program ,da privue pristalice, da vodi borbu sa drugim politikim strankama odnosno da preuzme vlast u dravi I sprovede svoje ciljeve. Osnovni cilj partije(stranke) je da osvoji i vri dravnu vlast.Osvajanjem vlasti partija moe da sprovede svoju ideologiju i program.Da ,uslovno reeno, potini dravu partiji tj, grupama okupljenim u njoj .Do tog cilja partija bi trebala da dodje na legalan, demokratski, nain,dobijanjem veine glasova na izborima.Mada se u praksi deava da partije posegnu i primeni fizike sile i da na nasilan nain dou na vlast organizovanjem oruanih grupa i podizanjem revolucije.U demokratskoj borbi za vlast mogu uestvovati samo one stranke koje su registrovane i priznate od strane drave. U naoj dravi osnivanje stranke regulisano je ustavom (lan 5 Ustava Republike Srbije iz 2006.) Jemi se i priznaje uloga politikih stranaka u demokratskom oblikovanju politike volje gradjana. Osnivanje politikih stranaka je slobodno. Nedoputeno je delovanje politikih stranaka koje je usmereno na nasilno ruenje ustavnog poretka, krenje zajemenih ljudskih ili manjinskih prava ili izazivanje rasne, nacionalne ili verske mrnje. Politike stranke ne mogu neposredno vriti vlast, niti je potiniti sebi. Dakle politika partija ,iako poiva na klasnoj podeli drutva,okuplja ljude raliitih klasa, kao sto i jedna klasa moe biti zastupana od vie partija Politike stranke se mogu stvarati i na nacionalnoj osnovi (Partija za demokratsko delovanje,PBDSh,Savez vojvoanskih maara,SVM),verskoj ili regionalnoj (Sandaka demokratska partija,SDP).

Istorijat politikih partija

Politike stranke u pravom smislu postale su tek u graanskom drutvu, kada su ljudi postali pravno jednaki graani i stekli pravo glasa.Stare podele na optimate i populare u starom Rimu ne mogu se smatrati politikim strankama u savremenom smislu.Dakle takve stranke nastaju u vezi sa izborom predstavnika graana za ulazak u skuptinu (parlament).U Engleskoj XII veku su prethodnica stranaka bili torijevci i vigovci,gde su se prvi borili za vee kraljeve prerogative,a drugi protiv kraljevog apsolutizma i za vea prava parlamenta.Torijanci su tokom XIX veka postali Konzervativna stranka a vigovci Liberalna stranka .Stranake organizacije su osnovane da se pomogne izbor svojih ljudi u parlament.U toku XIX veka politike stranke su branile razliite interese u

okviru optih interesa buruazije.To su bile buruaske stranke ,od kojih su jedne bile konzervativno a druge liberalno orjentisane. Krajem XIX i poetkom XX veka,organizovan i ojaan u borbi za svoja prava putem sindikata i drugih olika organizovane borbe,proletarijat stvara prve socijalistike i socijal demokratske stranke,sa kojima nastavlja borbu za svoja prava.Posle oktobarske revolucije,a naruito za vreme tree intrenacionale(1919.-1943.) iz socijalistikih i socijaldemokratskih partija izdvajaju se komunistike partije.Komunistike partije svojim nastankom unose ravnopravniji odnos izmeu interesa buroazije i interesa proleterijata a samim tim jaaju demokratske odnose. U svim tim pokretima oni istiu pitanje svojine,bez obzira na veu ili manju razvijenost njenog oblika,kao osnovno pitanje pokreta. Na posletku , komunisti rade svuda na povezivanju i sporazumevanju demokratskih stranaka svih zemalja. Nekako u isto vreme,u okviru opte klasnih interesa buroazije,formiraju se i nove desniarske stranke od kojih bile izrazito faistiki orjentisane i koje su se pokazale kao ne funkcionalne, pogubne po drutvo i danas su,zbog toga, u veini drava zabranjene. Kod nas se prve stranke registruju 1881.godine.Prvo se registruje Radikalna ,zatim Napredna pa Liberalna.Od 1945.-1989. godine preovladavajuu ulogu ima jednopartijski sistem gde je glavni politiki subjekat bila Komunistika partija Jugoslavije. U Srbiji je nastankom viepartijskog sistema i priznavanjem opozicije prvo registrovana 12.decembra 1989.godine Demokratska stranka,a iza nje slede: Srpska narodna obnova-SNO,(6.januara 1990.), Srpski pokret obnove-SPO(14.mart 1990.), Nova demokratija-pokret za Srbiju-NDPzS(17.juna 1990.)Srpska radikalna strankaSRS(23.februara1991.) i druge.

Drutvena uloga partija

Drutvena uloga politikih partija je trojaka: da izlue optu volju; da odaberu budue predstavnike i disciplinuju izabrane da vaspitavaju i obavetavaju birae. Bez izluivanja volje nastala bi anarhija na izbornim listama I samoj politikoj sceni.Svako bi mogao da se proglasi izabranikom naroda i iznosi svoj lini politiki stav i ideoligiju.Tako da politike partije imaju ulogu da ujedine politike jednomiljenike,sjedine vie srodnih ideja u jednu i da od ljudi srodnih ideja i ciljeva izdvoje jednog za predstavnika odreenog broja ljudi. Uloga koju vri disciplinovanjem izabranih partija spreava da izabrani podlegne pritiscima raznih interesnih grupa (to se u praksi pokazalo kao vrlo teak zadatak)te time ostvari linu korist umesto da radi za interes grupe graana koje zastupa. Vaspitavanjem i obavetavanjem partija podsea graane tj. birae da moraju rtvovati neke line peokupacije za rad interesa veine.U vie partijskom sistemu, kao sto je na, partije vode borbu oko glasaa propagirajui da je njihov program

najkvalitetniji za budue voenje politike u zemlji.Poto vie partija uestvuje u obavetavanju i vaspitavanju biraa to je i raznovrsnije obavetavanje biraa.Zarad ostvarivanja ovih ciljeva partije koriste pomo od drugih organizovanih grupa(klubovi,sindikati,grupe...).Koriste se sredstvima javnog informisanja (novine,televizija,radio i internet) kako bi kreirali javno mnjenje.Na taj nain one oblikuju stavove biraa tako da oni "prividno slobodno biraju" ono sto im je ponueno.Birai na izborima ne biraju samo poslanike za parlament nego i vladu.

Tipologija politikih partija

Podela partija moe se izvriti na one koje su osvojile pobedu na izborima,dakle na stranke vladajue veine,i na one koji to nisu uspeli,odnosno na stranke opozicije. Prema socijalnoj grupi mogu se podeliti na buroaske i radnike. Prema karakteru i ciljevimapolitikog delovanja na ideoloke i programske. U zavisnosti od irine lanstva na kadrovske i masovne. U zavisnosti od odnosa prema postojeem sistemu u celini na revolucionarne i stranke status quo-a. Prema osnovu okupljanja lanstva politike u uem smislu rei,nacionalne,konfesionalne i regionalne. Prema stepenu discipline kojom je podvrgnuto lanstvo i rukovodstvo na vrste i labave. Prema autoru Pijetru Viga ,koji partije deli po sadrini programa i prema obliku njihove organizacije,po programu razlikuju se : ideoloke stranke koje tee afirmaciji odreenog ideolokog programa u interesu neodreenog broja graana interesne ili klasne stranke,koje imaju za cilj odbranu odreene kategorije graana (klasekonzervativne,reformistike i revolucionarne stranke i stranke desnice, centra I levice). Prema obliku organizacije,razlikuju se odborske,sekcijske,milicijske I elijske stranke

Interesne grupe i drustveni pokreti

Interesne grupe su najraznovrsnije drutvene grupe u globalnom drutvu ija je osnova konstituisanja poseban materijalni ili moralni interes njihovih lanova u odnosu na druge takve grupe i iru drutvenu zajednicu. U interesnu grupu mogu se udruiti graani razliitih klasnih drustava, verskih zajednica,u okviru grupe mogu biti i graani razliitih politikih ideologija.Osnovna razlika izmeu politike partije i interesne grupe je u tome to interesna grupa eli da utie na vlast,u retkim sluajevima da je i sama vri (kao to je npr.stranka

zelenih,koja je iz pokreta prerasla u stranku), dok je to osnovni cilj svake stranke. Osnove okupljanja u interesnu grupu mogu biti ekonomski,nacionalni, profesionalni,crkveni i drugi interesi. Najbrojnije i najvanije su ekonomske intrersne grupe.Kako bi postale samostalan faktor u drutvenom ivotu potrebna su minimum dva uslova: prvo, relativno visok stepen unutranje izdeferenciranosti drutvene strukture drugo, zamenjivanje tradicionalnih,spontanih drutvenih veza i odnosa odnosima koji se zasnivaju na racionalnoj i raunskoj osnovi, to jest na manje -vie slobodnom izraavanju i organizovanjurazliitih interesa. Moze se rei da interesne grupe nastaju kao proizvod kapitalistikog druta.U okviru iste klase mogu postojati vie interesnih grupa iji se interesi sukobljavaju.Ovo naruito dolazi do izraaja u uslovima tritne privrede i konkurencije.Sindikati se meusobno mogu neslagati oko interesa pojedinih kategorija njegovog lanstva. Pored sindikata,raznih ne vladinih organizacija,udruenja za zatitu ivotne sredine,udruenja za zatitu ivotinja i drugih ,ijim se delovanjem, uglavnom, poboljava ivot celokupnog oveanstva, postoje i grupe takozvanih tajnih I polutajnih.

Politike stranke
Idi na: navigacija, trai Politike stranke su organizovane politike grupe iji je cilj osvajanje vlasti, zadravanje i participacija u vlasti. Da bi funkcionisale moraju imati dvije osnove. To su: 1. Program u kome izlau svoje politike poglede (obrazovanje, zdravstvo, sigurnost, vojska, penzije, ekologija i druge). To je osnova za okupljanje politikih pristalica i onih koji imaju sline stavove i zajednike ciljeve i interese da ih ostvare. 2. Organizacionu strukturu putem koje ostvaruju svoje politike ciljeve. Organizaciona struktura je uspostava unutranje strukture stranke (hijerarhija) putem koje ona na funkcionalan nain ostvaruje svoje programske ciljeve. Od uspjenosti organizacije zavisi i njena drutvena snaga. Ne zamislivi su politiki procesi u jednom drutvu bez slobodne organizacije i djelovanja stranaka. Stranke odravaju svoje kongrese na kojima utvrivaju hijerarhiju u organizaciji ili eventualno tu strukturu mijenjaju. One se bore za osvajanje vlasti putem izbora ili njeno odravanje ukoliko su je predhodno zadobile. Najee se zalau za legitimitet tj. prihvatanje drave i njenih institucija kao ope drutvenih institucija potrebnih svim graanima.

Veina teoretiara uoava da su stranke osnova konstituisanja civilnog drutva i pretpostavka demokratizacije i humanizacije meuljudskih odnosa, ali i potivanja i ostvarivanja ljudskih prava. Nastaju u periodu znaajnih drutvenih reformi, a to je krajem 18-tog st. u Engleskoj (Wighs i Tories) i SAD-u (demokratska i republikanska) dok u veini Evropskih zemalja u 19-tom st. Sistem predstavnike vladavine (reprezentativne vladavine) polazi od spoznaje da graani kao nosioci suvereniteta i osnove vlasti ne mogu neposredno donositi politike odluke okupljajui se na trgovima kao to su to inili stari Atinjani. Inae, politiki sistemi se dijele na jedno stranake- u ne demokratskim sistemima i totalitarnim drutvima (npr. SFRJ i dananja Kina), i na vie stranake koji su karakteristika slobodnog politikog organizovanja u demokratskim dravama (laburistika, konzervativna i liberalno demokratska stranka u Velikoj Britaniji).

Institucija
Skoi na: orijentacija, trai Institucija (od latinskog instituere, staviti, osnovati), kao pojam ima vie znaenja: ustanova ili zavod u drutvenim znanostima institucija je naziv za ui skup meusobno povezanih, relativno trajnih drutvenih odnosa koji su regulirani ustaljenim drutvenim pravilima (obiajnim, moralnim, pravnim) naziv za udbenike privatnog prava rimskih pravnika. Najpoznatije su Gajeve institucije Institutionum commentarii IV i Codex Justinianeus

Ustanova
Ustanova je pravni subjekt ije je osnivanje i ustrojstvo ureeno zakonom o ustanovama. Ustanova se osniva za trajno obavljanje djelatnosti odgoja i obrazovanja, znanosti,kulture, informiranja, porta, tjelesne kulture, tehnike kulture, skrbi o djeci, zdravstva, socijalne skrbi, skrbi o invalidima i druge djelatnosti, ako se ne obavljaju radi stjecanja dobiti. Ustanova je samostalna u obavljanju svoje djelatnosti i u poslovanju sukladno zakonu, na zakonu utemeljenom propisu i aktu o osnivanju. Rad ustanova je javan. Ustanova moe u pravnom prometu stjecati prava i preuzimati obveze, moe biti vlasnikom pokretnih i nepokretnih stvari, te moe biti strankom u postupcima pred sudovima, drugim dravnim organima i tijelima s javnim ovlastima. Ustanovu moe osnovati domaa i strana fizika i pravna osoba , ako za obavljanje odreene djelatnosti ili za odreene ustanove nije zakonom drugaije odreeno.

Naziv ustanova obino se primjenjuje na carinske i druge dravne ustanove te javne slube. Institucije su jedan od glavnih predmeta studija drutvenih znanosti, ukljuujui i sociologiju, politikih znanosti te ekonomiji.

SAETAK STAVOVA INSTITUCIJA

UVOD
Kulturna batina, koja predstavlja stvaralatvo, te prirodno i drutveno naslijee svih naroda Bosne i Hercegovine, smjetena u sedam institucija kulture (Biblioteka za slijepa i slabovidna lica BiH, Istorijski/Historijski muzej BiH, Kinoteka BiH, Muzej knjievnosti i pozorine umjetnosti BiH, Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH, Umjetnika galerija BiH i Zemaljski muzej BiH) suoava se s rizikom zatvaranja za javnost i propadanja grae. S ciljem pokretanja diskusije o korijenima problema koji su doveli do nastale situacije i pokretanja procesa za njihovo rjeavanje, platforma CULTURESHUTDOWN.NET je u julu 2012. prikupila je podatke u razgovoru sa predstavnicima navedenih institucija, te ih izloila u ovom tekstu. Ovaj dokument predstavlja saetak problematike, njegovih uzroka i posljedica navedenih od strane predstavnika dotinih insititucija, te njihove prijedloge moguih rjeenja postojee krize. Aneks I sadi listu imena sagovornika, predstavnika i saradnika institucija, a Aneks II informacije i kontakt detalje Platforme CULTURESHUTDOWN.NET. Pojedinani odgovori institucija iji su podaci prikazani u ovom saetku bie uskoro dostupni na naoj web-stranici www.cultureshutdown.net.

Uzroci
Nerijeen pravni status dotinih insitutcija i tumaenje pravnog okvira (Ustav BiH, Dejtonski sporazum, prijeratni zakoni): Ministarstvo civilnih poslova BiH smatra da je njegova uloga koordinirajua, te da nije nadlean za rjeavanje problema ovih institucija. Parlamentarna skuptina BiH je odbila uvrstiti pitanje rjeavanja problema finansiranja institucija u dnevni red jer nije nadlena. Postojanje ovih institucija na dravnom nivou ne odgovara odreenim politiarima u BiH, zato to one predstavljaju simbole dravnosti BiH, ili zato to ove institucije ne predstavljaju viziju dravnosti za koju se oni zalau (Ovim strujama vie odgovara uspostavljanje institucija slinog profila na nivou entiteta). Nemar vlasti u oba entiteta, tj. zapostavljanje ovog pitanja u odnosu na druga pitanja i probleme s kojima se suoavaju. Nedostatak svijesti meu predstavnicima vlasti o znaaju kulture openito, i o opasnosti u kojoj se graa nalazi ako institucije ne raspolau sredstavima za njenu zatitu i osiguranje odgovarajuih uvjeta (hemikalije, nivo vlanosti i temperatura u prostoriji).

Nesvijest nekih predstavnika vlasti i nekih kulturnih radnika o razlici izmeu prirode institucija koje uvaju kulturnu batinu i prirode institucija festivalske kulture.

Posljedice
Institucije se nalaze u pravnom vakuumu. Nijedan nivo vlasti ne smatra sebe nadlenim za institucije, te prebacuje odgovornost na neki drugi nivo (efekat ping-ponga). Nestabilno i nezagarantirano finasiranje rada institucija: trokove rada institucije pokrivaju iz vie izvora (grantova iz kantonalnih, entitetskih i dravnih fondova iji iznos varira ili izostaje u potpunosti, izdavanja prostora i prodaje ulaznica u nekim sluajevima, te brojnih projektnih fondova i donacija domaih i inozemnih organizacija). Rad sa smanjenim kapacitetom, tj. puko preivljavanje bez stratekog razvoja ponude, meunarodne saradnje, razmjene, promocije, dosezanja nove publike, digitalizacije, uz smanjen nivo usluga, i sl. Blokada izmjene statusa, naina rada i pribavljanja finansijskih sredstava iz alternativnih izvora Gomilanje dugova za struju, grijanje i plate Odljev strunih kadrova U nekim sluajevima zastarjela programska ponuda i nain njene prezentacije i promocije Loi i neadekvatni uvjeti u kojima se uva i izlae graa, opasnost od propadanja grae Demoralisani uposlenici i rukovodstvo. Jedni se jo uvijek bore prikupljajui sitne grantove (to je neodriv nain finansiranja), drugi su na putu da odustanu. Opasnost od tihog gaenja ovih institucija.

Prijedlozi za rjeavanje statusa quo

Lobiranje i pritisak na vlasti za rjeavanje statusa quo Podnoenje zajednike tube sedam institucija BiH protiv drave BiH, na Sudu BiH Procentualno finansiranje redovnog rada institucija (iz budeta drave BiH, entiteta i kantona) uz nalaenje grant-sredstava za programe razvoja i saradnje Modernizacija i sjedinjavanje srodnih institucija (pripajanje manjih veima)