INDIVIDUALIZACIJA PRIVREDNIH SUBJEKATA (OBILJEZJE SUBJEKTA) Poslovni individualitet svako privredno drustvo ostvaruje putem njegovih obaveznih atributa:

1. IME FIRME 2. DJELATNOST FIRME ILI PREDMET POSLOVANJA 3. SJEDISTE 4. JEDINSTVEN ID BROJ 5. NACIONALNA PRIPADNOST

IME FIRME- (odreuje se u akti drutva, napisana na jeziku koji je u upotrebi drzave) Firma je ime pod kojim privredno drustvo posluje. Firma se sastoji od elemenata: a) obaveznih- tu se radi o zakonskom elementu koje svako drustvo mora sadrzavati. Ukoliko ne sadrzi ovaj element sud je duan ex offico odbiti upis u registar. Ovdje spadaju: 1. oznaka kojom se blize oznacava djelatnost ime/firma privrednog drustva 2. oznaka koja direkno oznacava djelatnost firme 3. oznaka koja oznacava sjediste drustva 4. oznaka koja ukazuje na oblik drustva (doo, dd i sl.)

b) fakultativni- koje firma moze, ali i ne mora sadrzavati. Tu spadaju brojni dodaci i u vidu crteza , skica. Spadaju oznake kao sto su holding, koncesi ( Sarajevska pivnica 1880) c) uslovno dopusteni- mogu se nalaziti u firmi samo ako postoje odluke nadleznog organa kao sto su: naziv drzave, entiteta ime i prezime lica koja nije osniva ime i prezime znaajnih licnosti (historija)

d) nedoputeni elementi- oni ne mogu biti sastavni dio firme i po zakonu su zabranjeni: rijeci ili oznake protivne zakonu i moralu igovi drugih pravnih i fizikih lica grbovi i zastave nazivi i znakovi stranih drzava i meunarodnih organizacija rijeci koje su mogle stvoriti zabludu u pogledu vrste i poslovanja DJELATNOS PRIVREDNOG SUBJEKTA Podrazumjeva poslovne aktivnosti koje su pravno dopustene. Djelatnost se obavlja u cilju sticanja dobiti, a poslovne aktivnosti su: Proizvodnja i promet robe Aktivnosti u poljoprivredi, umarstvu i industriji Vrenje usluga u ugostiteljstvu Zanatske djelatnosti

Svaki privredni subjekt svoju privrednu djelatnost odreuje osnivackim aktom. Moguce je da se na osnovu posebnog zakona odredi da je za odreenu djelatnost neophodno prethodno odobrenje nadleznog organa. Djelatnost se moze primjeniti u vise oblika: Proiriti (dodati nova) Zamjeniti (usvajaju se nove, a sve dosadanje se naputaju) Suziti (neke poslovno drustvo naputa)

Naknadna promjena sjedita se uslovljava obaveznom promjenom ugovora o osnivanju, a kod drutva kapitala izmjenom statuta. IDENTIFIKACIONI BROJ- ID (maticni br u RS) Privredni subjekti moraju ga imati a dodjeljuje ga porezna uprava svakog poreznog obaveznika. Svaki ga subjekt mora imati.

SJEDITE PRIVREDNOG SUBJEKTA Sjediste je odreeno geografsko mjesto u domacoj ili stranoj drzavi. Svaki privredni subjekt mora ga imati. Pravno odreenje sjedista nije isto zato postoji vise kategorija. 1. formalni kriterij-(sjediste je mjesto koje je upisano u registar drustva ili sudski registar 2. realni kriterij- sjediste je mjesto u kojem je uprava drustva 3. sjediste je mjesto gdje drustvo obavlja poslovnu djelatnost 4. sjediste je mjesto odreeno osnivackim aktom ZNAAJ SJEDITA: za odreivanje mjesne nadlenosti sudskih i upravnih organa za ispunjavanje fiskalnih obaveza, poreza, carina za odreivanje mjerodavnog prava u ugovorima sa inostranim elementom

Sve promjene u firmi moraju se registrovati u kratkom vremenskom periodu. REGISTRACIJA SUBJEKTA Dokumentovani upis zakonom propisanih podataka i pravila stanja privrednog subjekta. Podaci su upisani u sudski registar koji je javan. Subjekti upisa su svi oblici privrednog drustva. Predmeti upisa su: 1. REGISTARSKI PODACI 2. REGISTARSKE ISPRAVE- dokumenti koji privredni subjekti polau uz zahtjev za registraciju kod promjena. U obavezne registarske podatke ubrajaju se: - firma i sjedite - oblik drutva - ime, prezime, prebivalite lica - djelatnost - podruznica Zatim se upisuju podaci o vlasnitvu, ostvarenom kapitalu, donicama. Obavezno se upisuje pokretanje likvidacije i steajnog postupka i zatim obustavljanje postupka. 3

PRIJAVA ZA REGISTAR Postupak upisa se pokrece prijavom za registar odnosno njenim podnoenjem. Pokree lice koje je ovlateno za zastupanje drustva. Sud postupa i odluuje o upisu u vanparninom postupku. U postupku ispitivanja sud pazi na formalne i materijalne uslove, nakon ega donosi rjeenje o upisu u sudski registar. DD/DOO prijavu podnosi direktor drustva. Sud donosi rjeenje kojim ili odobrava ili odbija upis. Upis ima konstitutivno dejstvo. Zastupnici se dijele na slobodno i vezano osoblje. Vezane imenuje direktor, slobodno osoblje - odreuje se aktom suda, zakonom ili aktom drutva (direktor, ili generalni direktor) VRSTE UPISA a) KONANI UPIS- bezuslovni upis injenica koje su se definitivno dogodile i koje nisu vremenski uvjetovane. Npr. Promjene oblika drutva, statusne promjene, prestanak drutva. b) PREDNOTACIJA injenice ije je trajanje eventualno ogranieno, pa kada su ispunjeni potrebni uslovi upis se pretvara u konani (uslovni upis). Otvaranje steajnog postupka i postupka likvidacije. c) ADNOTACIJA- zabiljeke odreenih stanja kojima se III lice sa injenicama vezanim za poslovanje subjekata upisa. Briu se kada prestaju razlozi upisa (obavjetavajui upis) ZASTUPANJE (prema naem zakonu drutvo zastupa uprava drutva) Poduzimanje radnji za ime i raun sa neposrednim pravnim dejstvima za zastupano lice. Lice koje obavlja pravne radnje naziva se zastupnik. Odreuje se na osnovu zakona akt nadlenog organa, ugovora o osnivanju. Za razliku od zastupanja predstavljanje je istupanje u ime drutva, bez prava na obvezivanje drutva. Nisu odnosi imovinsko pravne prirode.

VRSTE ZASTUPANJA 1. ZAKONSKO ZASTUPANJE- upisuje se u sudski registar, nastupa ex lege na osnovu zakona. 2. STATUTARNO ZASTUPANJE- upisuje se i nastupa na osnovu statuta ili osnivakog ugovora. 3. ZASTUPNICI ODREENI AKTOM SUDA 4. PUNOMOSTVO (zaposleno lice ovlateno da zakljuuje ugovore vezane za obavljanje privredne djelat. Ne moze oduzeti nekretnine, preuzeti mjenine obaveze, uzeti zajam i voditi spor 5. PUNOMOSTVO PO ZAPOSLENJU (ne u registar) lice kome je u drustvu povjereno obavljanje poslova vezanih za njegovo radno mjesto. 6. TRGOVAKI PUTNIK ( vri samo poslove odreene u punomoi, samo poslove prodaje robe. Ne prodaje na kredit, ne zakljucuje na ugovore. Ugovor o prodaji e biti punovaan ako ga prodavalac ovjeri. PUNOMO- pismeno ovlatenje za zastupanje. Punomonik je fiziko ili pravno lice, poslovno sposobno koje u ime i za racun obavlja pravne radnje. Posebna vrsta voljnog zastupanja nastala na osnovu ugovora. PRESTANAK PUNOMOSTVA- smru, gubitkom poslovne sposobnosti, otkazom punomostva, prestankom pravnog lica kao punomocnika. PROKURA- je najiri oblik trgov. punomostva i pismeno ovlatenje za poduzimanje svih pravnih radnji i poslova u ime i za racun privrednog drutva. Moze se dati punoljetnom poslovno sposobnom fizikom licu i pravnim licima. Prokuru imenuje direktor i ona je neprenosiva. KARAKTERISTIKE PROKURE: 1. obaveno u pisanom obliku 2. obavezno upis u javni registar 3. ne moe se prenositi 4. prokura moe da bude individualna i kolektivna 5

PRESTANAK PROKURE: 1. opozivom ili otkazom 2. prestankom drustva 3. smru, gubitkom ili ogranienom poslovnom sposobnou osobe koja ga vrsi 4. kada je prokura vezana za radni odnos pa taj radni odnos prestane

ODGOVORNOST ZA PREUZETE OBAVEZE Osnova ove odgovornosti nalazi se u trgovakom, privrednom ili finacijskom poslovanju. Tu se javljaju delikti u obliku privrednog prestupa ili prekrsaja. Prekraj je manje drutveno opasno djelo, stoga povlai za sobom i blae sankcije. Sankcije su novana kazna i zatitne mjere. U zatitne mjere ubrajaju se zabranja vrenja, odnosno bavljenje djelatnou, oduzimanje koristi koja je nastala protivno privrednog djela. Pravni osnov nastanka ove odgovornosti moze se zasnivati na: zakonu, statutu, ugovoru o osnivanju ugovorna odgovornost

VRSTE ODGOV. PO ZAKONU O PRIVREDNIM DRUTVIMA: 1. odgov. drutva za svoje obaveze 2. odgov. drutva za drugog 3. ZOO odog. za tetu prouzrokovanu III licima ( namjera ili krajnja nepaznja) od strane lanova drutva 4. Odog. kod statusnih promjena

STATUSNE PROMJENE TRGOVAKOG/PRIVREDNOG SUBJEKTA Podrazumjevaju izmjene pravnog statusa privrednog subjekta, odnosno izmjena upravnog identiteta sto ima znaajniji utjecaj na ukupni pravni promet. Vrste statusnih promjena 1. spajanje ili fuzija- 2 ili vise drustva u jedno novo i oni prestaju da postoje kao savez drustva. Drustvo sljednika dalje postoji. 2. pripajanje- jedno ili vie drustva se pripaja novom drutvu. ime se pripojena drutva gase. Postojee drutvo postaje univerzalni sukcesor pripojenog drutva. 3. podjela privrednog drutva- nastaju 2 ili vise podjelom jednog 4. promjena oblika ili transformacija- drutvo ne prestaje da postoji nego samo mjenja svoj identitet odnosno oblik npr (komanditno =komanditno na dionice) PRESTANAK SUBJEKTA TRGOVAKOG PRAVA Ureen je zakonom o privrednm drutvima. Drutva prestaju: 1. gubitkom svojstva pravnog lica 2. istekm perioda na kojem je drustvo osnovano 3. statusnim promjenama 4. prestankom drutva odlukom suda: drutvo ne ostvaruje prihode duze od 2 god. najvii organ ne obavlja duznost ne postoje zakonski uslovi za dalje poslovanje drutva

5. po prestanku drutva sprovodi se likvidacija LIKVIDACIJA (dobrovoljna i provodi je nadleni sud) Jedan od naina prestanka privrednog subjekta utvreno zakonom. Za razliku od steaja imovinaje vea od obaveza, pa se svi povjerioci namiruju u potpunosti. Kod steaja se namiruju samo odreene kategorije povjerioca. Sam postupak otvara i provodi kantonalni sud. Prijedlog za pokretanje podnosi osniva, vlasnik, dunik, povjerilac i podnosi se Agenciji za bankarstvo FBiH. 7

ORGANI ZA PROVOENJE LIKVIDACIJE LIKVIDACIJSKI SUDIJA LIKVIDATOR (imenuje ga organ drustva koji je donio odluku o prestanku drustva ili sud) obavezan je obavijestiti sve povjerioce da je drustvo u likvidaciji i mora podnijeti prijavu za upis u sudski registar o privrednom drustvu. Likvidator predvodi radnje i poslove u vezi sa likvidacijom. Postavljaju se samo fizicka lica. POSEBNOST I SPECIFICNOST LIKVIDACIJE 1. DRUSTVA SA NEOGRANICENOM SOLIDARNOM ODGOVORNOSCU nakon likvidacije lanovi imaju pravo na srazmjerni dio imovine, pa se ona dijeli na jednake dijelove, i do iznosa njihovih uplaenih uloga. 2. KOMANDITNO DRUTVO- srazmjerni udio u ostatku imovine 3. DIONIARSKO DRUTVO- prestaje odlukom komisije za upravne poslove FBiH ( ona imenuje likvidatore) ili odlukom skuptine 4. DRUTVO OGRANIENE ODGOVORNOSTI- prestaje odlukom skuptine, likvidenciju vri uprava ili sud, likvidatora imenuje sud. SAMOSTALNI PODUZETNIK ILI OBRTNIK To je fiziko lice koje obavlja privrednu djelatnost i posluje u skladu s posebnim propsima. Trgovcem se smatraju fizika i pravna lica koja se bave trgovinom na osnovu registracije odnosno odobrenja nadleznog organa. Prema naem pravu samostalni poduzetnik je lice koje samostalno i trajno pod svojim imenom obavlja dopusteno registrovanu djelatnost u osnovnom i dopunskom zanimanju. U cilju sticanja dobiti koja se ostvaruje proizvodnjom, prometnom ili pruanjem usluga na tritu.

PRAVNI POLOAJ OBRTNIKA Reguliran je posebnim zakonom o obrtu tako da on ima status posebnog poslovnog subjekta. Za odreivanje njegovog poloaja u skladu sa posebnim zakonom karakteristino je sljedee: a) individualni poduzetnik- moe biti domae fiziko lice koje ispunjava predviene uvjete ili strani dravljanin ali da ima radnu dozvolu od federalnog organa, b) firma je ime pod kojim on posluje bilo kao svoje redovno ili dopunsko zanimanje. c) Promjenom naziva firme duan je prijaviti nadlenom orgnanu koji o tome donosi rjeenje d) Poslovoa je duan da istakne naziv firme na ulaz poslovnih prostorija e) Sjedite samostalnog poduzetnika se odreuje u dozvoli za rad, u kome obavlja registrovanu poslovnu djelatnost. Registracija samostalnog poduzetnika ima deklaratorni karakter, jer status obrtnika se stie pravomonou rjeenja (DOZVOLA ZA RAD). Nakon ispunjenih uslova i dobivanja dozvole za rad samostalni poduzetnik moe vriti sve djelatnosti koje nisu zabranjene zakonom. Moze obavljanje djelatnosti privremeno obustaviti iz opravdanih razloga za razliku od privrednog drustva koje to ne moze. Poslovoa je lice koje u ime i za raun samostalnog poduzetnika obavlja poslove. Samostalni poduzetnik za sve obaveze nastale u pravnom prometu odgovara svojom cjelokupnom imovinom. ZOPD- limit godinjih prihoda od 1 000 000 KM Samostalni tgovac je poreski obaveznik, mora plaati porez na robu i dobit. Obaveza je da vodi poslovne knjige i evidencije.

USLOVI ZA OBAVLJANJE SAMOSTALNOG OBRTNIKA Da bi fiziko lice moglo obavljati poslove obrtnike djelatnosti neophodno je da ispunjava posebne uslove, a to su: 1) FORMALNI USLOVI- pokretanje zahtjeva kod nadleznog organa, upravnog uz potrebne dokaze da ispunjava opce i posebne materijalne uslove. 2) OPI MATERIJALNI USLOVI l.5- zakona o obrtu, da je domai dravljanin, da je poslovno sposoban, da zadovoljava ope i posebne zdravstvene uslove, da mu pravomonom sudskom presudom ili rjeenjem o prekraju nije izruena zatitna mjera zabrane vrenja obrtnike djelatnosti, da dokae da nema neizmirenih financijskih poreskih i dr.obaveza prema dravi. 3) DOPUNSKI POSEBNI MATERIJALNI USLOVI- ovdje spadaju struna sprema. Struna osposobljenost, poloen majstorski ispit za obavljanje vezanog obrta. Zatim poslovni prostor u vlasnitvu ili zakupu ili saglasnost vlasnika, poslovnog prostora u pismenom obliku ovjerenom kod nadlenog organa. Potrebna je i odgovarajua oprema prema posebnim tehnikim propisima, zatiti na radu i ovjekove sredine. PRESTANAK RADA INDIVIDUALNOG PODUZETNIKA Sam prestanak moe uslijediti: a) voljom samostalnog poduzetnika- u sluaju isteka vremena na koju je radnja odreena b) prestanak neovisno od volje poduzetnika- u sluaju smrti, gubitak poslovnih sposobnosti, kada prestanu prirodni i drugi uslovi obavljanja djelatnosti, trajnom zabranom bavljenja djelatnoscu zbog nezakonitog rada ili ne ispunjavanja zakonskih uvijeta. Ako je poduzetnik osuen na kaznu zatvora duze od 6 mjeseci.

10

SAMOSTALMO OBAVLJANJE DJELATNOSTI Jedan od naina da privredno drutvo stie prava i obaveze u svoje ime i za svoj nain, a za obaveze odgovara cjelokupnom imovinom. Ono moze biti registrovano u jednom od sljedecih oblika: 1) DRUTVA LICA - drutva sa ogranienom solidarnom odgovornou - komanditno drutvo 2) DRUTVO KAPITALA dionioko drutvo - drutvo sa ogranienom odgovornou PROFITNA ORGANIZACIJA- cilj osnivanja je sticanje kapitala ( dobiti ). Pravo na dobit ima svaki lan privrednog drutva, srazmjerno visini svog uloga u kapitalu privrednog drutva. IMOVINSKA ODGOVORNOST- nastaje u trenutku registracije, kada drutvo moe legalno nastupiti u pravnom prometu. Po naem pravu nikako ne moe nastupiti u ime i za nain privrednog drutva. Privredna drutva ex lege upisom postaju imovinsko odgovorna. Privredna drutva mogu onovati domaa i strana fizika lica i pravna. PRIVREDNA/ TRGOVAKA DRUTVA Privredno drutvo je poslovni subjekt sa statusom pravnog lica koji samostalno obavlja djelatnost proizvodnje, prodaje i vrenja usluga na tritu u cilju sticanja dobiti. On ima zakonska obiljeja( elemente): 1. nastaje na osnovu ugovora 2. pravno je lice 3. nastaje udruivanjem kapitala osnivaa 4. samostalno obavlja registrovane djelatnosti 5. profitna organizacija 6. za obaveze nastale u pravnom prometu odgovara svojom cjelokupnom imovinom (1-6) zajednii elementi svih privrednih drutava.

11

UGOVOR O OSNIVANJU PRIVREDNOG DRUTVA - predstavlja osnivai akt za nastanak privrednog drutva. Formalan je ugovor i mora biti sastavljen u pisanoj formi. Moraju ga potpisati svi osnivai ili njihovi pomonici. Moraju biti ovjereni kod suda ili nadlenog organa. SVOJSTVA PRAVNOG LICA- pravna sposobnost drutva stie se upisom u sudski registar, a gubi se brisanjem iz registra. Upis ima konstiutivni karakter. U naem pravu postoje 4 elementa koja opisuju pravnu sposobnost: 1) VRSTA TRAJNA ORGANIZACIJA 2) CILJ RADI KOJEG JE DRUTVO OSNOVANO 3) SAMOSTALNO NASTUPA U PRAVNOM PROMETU 4) DRUTVA IMAJU POSEBNU IMOVINU ODVOJENU OD IMOVINE LANOVA UDRUENI KAPITAL- osnivai moraju udruiti kapital da bi mogl poslovati. Donoenje osnivakog uloga je konstitutivni element za nastanak privrednog drutva. Ulozi osnivaa mogu biti u novcu, stvarima, uslugama i sl. PRIVREDNO DRUTVO PRESTAJE: 1) gubitkom svojstva pravnog lica 2) istekom perioda za koje je osnovano 3) statusne promjene 4) na osnovu odluke suda 5) odlukom skupstine drustva 6) okoncanjem stecajnog postupka

12

JAVNA PREDUZEA Preduzea od posebnog drutvenog znaaja, koja obavljaju djelatnost proizvodnje i prometa odreenih proizvoda i pruanja usluga koje su nezamjenjiv uslov ivota, rada, graana u opini, kantonu i FBiH. Djelatnosti od posebnog drutvenog interesa: 1) komunalne 2) infrastrukturalne ( privredne) Kao osnivai javljaju se gradovi, kantoni, FBiH, u dravnoj su svojini te ih mogu osnivati i fizika i pravna lica. U privrednoj svojini i mjeovitoj svojini se mogu osnovati. Organ upravljanja i rukovoenja je upravni odbor koji je sastavljen od 3 lana i direktora. Za obaveze odgovara cjelokupnom imovinom. STEAJ- zakonom utvnjen postupak prinudnog namirenja povjerioca koji se provodi nad imovinom dunika putem unovenja imovine ime on prestaje kao pravni subjekt. Sva imovina se zapisuje i ide se na prodaju javnim nadmetanjem. Uslovi za pokretanje steajnog postupka: a) insolventni dunik ( trajno nesposoban za plaanje) b) imovina ne pokriva postojee obaveze Pokree ga stvarno nadlean na ijem podruu privredno drutvo ima sjedite i prebivalite. CILJEVI STEAJA: a) namirenje povjerioca unovenjem imovine dunika b) sprijeavanjem pravnog subjekta koji loe posluje da nastupa u privrednom prometu i sprijeavanje stvaranja novih gubitaka

13

ORGANI STEAJNOG POSTUPKA: 1) steajno vijee (3 sudije i najvii je organ steajnog postupka) 2) steajni sudija- lan steajnog vijea te vodi postupak kao sudije pojedinca u skladu sa zakonom 3) steajni upravnik- fiziko lice sa odogovarajuom strunom spremom i poslovnim iskustvom, vri poslove upravljanja i rukovoenja steajnog dunika. Njegov rad nadzire steajni sud i odbor povjerioca 4) odbor povjerioca- osniva steajno vijee radi zatite interesa povjerioca u steajnom postupku. Fakultativan organ od 3-7 lanova PRAVNA POSLJEDICA OTVARANJA STEAJNOG POSTUPKA: 1) prestaju radni odnosi radnika 2) prestaju prava poslovnog organa 3) gase se rauni dunika 4) uz firmu dunika dodaje se oznaka u steaju 5) obrazuje se steajna masa Privredno poravnanje u steaju je po pravnoj prirodi sudki ugovor kojim povjerioci prihvataju da im dunik isplati potraivanje u srazmjernom iznosu ili u cjelosti sa odloenim rokom plaanja. VRSTA PRIVREDNIH DRUTAVA: 1) DRUTVA LICA: Drutva sa neogranienom solidarnom odgovornou Komaditno drutvo

Odlikuju ih lina svojstva izraena u linom pomaganju, povjerenju pa ak i rodbinskim vezama i poznanstvima. To su drutva izmeu tano odreenih lica gdje dominiraju lini elementi intimite persone gdje je potrebno meusobno povjerenje lanova. Oni imaju svoju imovinu samostalnu i odvojenu od imovine lanova. Za svoje obaveze odogvaraju cjelokupnom imovinom- lanovi odogovaraju neogranioeno solidarno za obaveze drutva. 14

Drutvo lica ZOPD- nije utvren minimalni iznos osnovnog kapitala. lanovi odgovaraju solidarno za obaveze drutva. Drutvo nikad ne odgovara za obaveze lanova. 2) Drutvo kapitala: a) dioniarko drutvo DD b) drutvo sa ogranienom odgovornosti DOO Ovdje je odluujui element kapital, a ne lina svojstva kao kod drutva lica. Imovina drutva je odvojena od imovine lanova. Za obaveze prema treim licima odgovara cjelokupnom imovinom. lanovi drutva ne mogu odgovarati niti biti tueni za obaveze drutva, ve samo za poslovni rizik i to samo do iznosa svog duga. Od ovog pravila postoje izuzeci kada dioniari, vlasnik udjela ili komanditor odgovara za obaveze drutva i to: - kada koriste drutva za ostvarivanje linog cilja - kada imovinom drutva upravljaju kao svojom imovinom - kada drutvo koriste za oteenje povjerioca - kad utiu na smanjenje imovine drutva DRUTVO SA NEOGRANIENOM SOLIDARNOM ODGOVORNOU To je pravno lice i spada u vrstu drutva lica. Zasniva se izmeu 2 ili vie lica koja su neograniena i solidarno odgovara za obaveze drutva. Ugovor o osnivanju ovog drutva sadri: a) ime, prezime, adresu, firmu, sjedite i prebivalite lanova drutva b) prava i obaveze lanova c) djelatnost drutva Ulozi lanova mogu biti u novcu, stvarima, pravima, izvrenim uslugama. Svi ulozi lanova nakon ulaganja postaju imovina drutva. Upravljanje drutvom svaki lan ima pravo i obavezu upravljanja drutvom za zastupanje drutva. Zakonom je ovlaten svaki lan drutva. Utvruje se osnivakim ugovorom. PRESTANAK DRUTVA smru lana prestankom pravnog lica kao drutva gubitkom ili ogranienjem pravne ili poslovne sposobnosti odlukom suda okonanjem steajnog postupka jednog od lanova statusnim promjenama

15

KOMANDITNO DRUTVO (osniva se ugovor, i kapital se odre. ugovorom) -je pravno lice koje obavlja djelatnost pod zajednikom firmom i spada u tim drutva lica , ali ima elemente drutva kapitala. Osnivanje se ugovara izmeu 2 ili vie lica radi obavljanja registracije djelatnosti u cilju sticanja dobiti s tim da imaju 2 vrste lanova: 1) 2) KOMANDITORI- odgovaraju za obaveze do iznosa upisanih uloga u sudski registar. Ne upravljaju drutvom ali imaju uvid u knjige. KOMPLEMENTARI- odgovaraju za obaveze. Zastupaju drutvo.

Ugovor o osnivanju drutva sadri: a) sjedite, firmu, ime, prezime, prebivalite lanova b) odreuje se koji su lanovi komplementari a koji komanditori c) djelatnost drutva Ugovor o osnivanju predstavlja ujedno i osnivaki akt. Moe se transformisati samo u komanditno drutvo na dionice. Svi lanovi imaju pravo na dobit. Dobit meu komplementarima djeli se na jednake djelove. Kada je rije o komanditorima dobit se dijeli srazmjerno uplaenim iznosima. PRESTANAK DRUTVA: - prestaje likvidacijom drutva ( nakon ega svi lanovi imaju pravo na srazmjeran udio) - samo drutvo ne prestaje smru, gubitkom poslovne sposobnosti ili ogranienjem. TAJNO DRUTVO- nema pravne sposobnosti To je oblik ugovornog povezivanja izmeu poslovnih subjekata: poduzetnika. Ona postoji samo izmeu njih prema ugovornim pravilima. Nema pravnog subjekta niti upisa u sudski registar. Karakteristike: a) nastaje ugovorom (pisanim ili usmenim) ili konkludentnim radnjama. Forma nije propisana. b) Nema pravnog subjektiviteta i nema firme. Tajni lan ne moe zastupati niti voditi poslovanja tajnog drutva. Prema treim licima u poslovnim odnosima istupa samo poduzetnik. On je iskljuivo nosilac prava i obaveza i poslovanja tajnog drutva. c) Nije privredni subjek, ne nastupa kao poslovni subjekt prema III licima. Prestanak tajnog drutva - moe biti osnovano na odreeno i neodreeno vrijeme, pa restaje protekom vremena - smru ili prestankom poduzetnika koji ima status pravnog lica - otkazom ugovora od bilo koje ugovorne strane - otvaranjem steajnog postupka, postupka nad poduzetnikom ( tajni lan)

16

KARTELI Ugovorni oblici horizontalnog povezivanja poslovnih subjekata koji proizvode iste ili sline proizvode, radi regulisanja meusobne proizvodnje, prodaje i nastupa na tritu i zajednikih ciljeva. Nastaje na osnovu ugovora izmeu poslovnih subjekata koji zadravaju svoju samostalnost. Cilj kartela je smanjenjekonkurencije i podizanja monopola na podruju. Oni su u pravilu privrednog karaktera i ne predstavljaju osnivanje posebnog poslovnog subjekta. Karteli su kao forma ugovornog povezivanja zabranjeni u Americi. Dijele se na: kartele kojima se regulise proizvodnja, prodaja i cijena i karteli za repatrijaciju prihoda( zajedniki fond za subvencije lanova koji zbog kartela gube prihode). KONZORCIJUM (grupacija vie poslovnih subjekata) je udruenje vie poslovnih subjekata ( privatna drutva, banke) koji i dalje u potpunosti zadravaju svoj poslovni subjektivitet. Ugovorom o konzorcijumu ne stvara se novi poslovni subjekt ve samo posebna grupacija velikih poslovnih subjekata povezanih ugovorom radi postizanja nekih investicionih poduhvata. Konstrukcija konzorcijuma ogleda se u tome da se jednom lanu konzorcija daje uloga pomonika, a on zastupa sve lanice DIONIARKO DRUTVO ILI AKCIONARSKO- je pravno lice osnovano ugovorom. Osnovni kapital je podjeljen na dionice. Mogu ga osnivati jedan ili vie osnivaa koji su obavezni dioniari tog drutva s tim to ono ne odgovara za obaveze dioniara. Osnivaki akti su : a) ugovor o osnivanju ( osnivai 2 ili vie lica) b) odluka o osnivanju ( osniva jedno lice) Povodom otkupa dionica dd moe se osnovati na 2 naina: 1) simultani-zatvoreni upis dionica ( osnivaci otkupljuju sve dionice, osnivacki akt predstavlja odluku o emisiji dionica 2) sukcesivno- ( ugovorni broj dionica se otkupljuje) podnosi se zahtjev komisiji za vrijednosne papire za javnu ponudu dionica. Koristi se za veliki broj ulaganja.

STATUT DD Donosi ga osnivaka skuptina ( sukcesivno osnivanje) ili osnivai na nain utvren ugovorom o osnivanju. On je navii hijerarhijski pravni akt d.d. i obavezno sadri: 1) firmu, sjedite, djelatnost 2) klasa, broj i nominalna vrijednost dionica 3) podaci o identitetu osnivaa 4) prava i obaveze osnivaa

17

OSNOVNI KAPITAL Prema ZOPD iznosi 50 000 KM. Zakonom je utvrena najmanja nominalna vrijednost dionicama 10 KM, ta cijena nakon okonane emisije ne mora biti manja. Kapital se moe poveavati/ smanjivati a odluku o tome donosi skuptina dd. Postoje 3 naina: a) emisiom novih dionica ( iz fonda rezervi) b) emisiom dionica za zaposlene iz dobiti Kapital se upisuje u registar , a emisija dionica se javno objavljuje. Dioniar ima pravo jedan glas za svaku dionicu. Slobodno aspolae dionicama i ima pravo pree kupovine prilikom nove emisije dionica. OBAVEZE DIONIARA -obavezne uplate nominalne vrijednosti dionice, ako to ne ine duni su vratiti povremenicu????koja se ponitava. Povremenica je potvrda koju dd izdaje dioniarima za uplatu nominalne vrijednosti dionice. ORGANI UPRAVLJANJA I RUKOVOENJA ine ga svi dioniari sa pravom glasa. Mora zasjedati najmanje jednom godinje i odluuje o: a) poveanju i smanjenju osnovnog kapitala b) godinji financijski izvjetaj c) emisija novih dionica d) nain pokria gubitka e) promjena oblika dd f) izmjene i dopune statuta g) naknada za lanove nadzornog odbora NADZORNI ODBOR Bira i razrijeava skuptina na period od 4 god ZOPD. Nadlean je za: a) nadzire poslovanje DD b) nadzire rad uprave c) imenuje upravom DD Sainjen je od predsjednika i najmanje 2 lana, odgovara neogranieno za tetu i solidarno koju prouzrokuje vrenjem dunosti. UPRAVU DD- sainjena je od direktora i izvrnog direktora kojeg imenuje nadzorni odbor. Rukovodi poslovanjem te zastupa i predstavlja d.d. Direktor predsjedava upravom sa mandatomod 4 godine. ODBOR ZA REVIZIJU- poseban organ odreen zakonom. Imenuje ga skuptina d.d. Bavi se kontinuiranom kontrolom financijskog upravljanja i sprijeava financijske prekraje. Dioniarko drutvo moe da promjeni oblik D.O.O. Promjena se vri odlukom skuptine koja se donosi 2/3,veinom. Da bi se ova promjena izvrila neophodno je ispuniti zakonske uslove povodom osnovnog kapitala odnosno drutvo mora imatikapital u iznosu koji je utvren zakonom o privrednim drutvima. 18

PRESTANAK D.D a) odlukom skuptine b) pripajanjem, spajanjem, podjelom c) odlukom komisije za upravu FBiH i suda: - skuptina DD nije odrana 3 mjeseca - povreda zakona i interesa povjerioca - steaj zavri diobom steajne imovine Likvidacija se obavezno provodi ako drutvo prestane ZOPD. PODRUNICE- nemaju svojstvo pravnog lica ali mogu obavljati djelatnost drutva upisane u registar i stvarati prava i obaveze u ime i za raun privrednog drutva. Njihovo organiziranje je odreeno statutom kao i ovlatenje u pravnom prometu. Ono nije subjek privrednog poravnanja, steaja, likvidacije, promjene pravne forme. DRUTVO SA NEOGRANIENOM ODGOVORNOU D.O.O.- pravno lice koje obavlja trgovoaku djelatnost u kojoj jedno ili vie lica ulae po osnovi ugovora ili odluke o osnivanju svoje uloge koji predstavljaju osnovni kapital drutva i za ije obaveze odgovara svaki lan svojim ulogom/ udjelom. Kao takvo ono spada u primarni tip drutva kapitala ali ima elemente drutva lica. Nastaje na osnovu ugovora ili odluke o osnivanju, oni su ujedno i osnivaki akti koji sadre: a) firmu, sjedite, djelatnost drutva b) podaci o osnivaima c) iznos osnovnog kapitala d) prava i obaveze lanova e) imenovanje lica za izvoenje poslova OSNOVNI KAPITAL- stie se ulozima osnivaa ( novac, usluge i sl) primarni iznos osnovnog kapitala je 10 000 KM ako se radi o vie osnivaa, a ako je rije o jednom osnivau onda je 2000KM. STATUT- obavezni pravni akt koji donose osnivai. Rok ne mora biti dui od 60 dana, od dana osnivanja. Sadri: a) firmu, sjedite, djelatnost b) osnovni kapital c) prava i obaveze lanova d) prestanak drutva e) izmjene i dopune drutva f) voenje poslova i zastupanje Za upis u sudski registar uz prijavu je potrebno: - osnivaki akt - dokaz o uplatama u novcu - spisak sa linim podacima lanova drutva

19

ORGANI RUKOVOENJA I UPRAVLJANJA 1. SKUPTINA DOO ine je svi lanovi drutva koji broj glasova srazmjerno udjelima. Odluuje o godinjem obraunu, pokriu gubitka, raspodjeli dobiti. 2. UPRAVA DRUTVA Rukovodi poslovanjem drutva i zastupa drutvo. Uprava predstavlja zakonskog zastupnika drutva. 3. NADZORNI ODBOR Nije obavezan organ osim u sluajevima koji su odreeni ZOPD. Kada drutvo ima vie od 10 lanova ili kapitala 1000 000 KM. 4. PRESTANAK DRUTVA: odlukom suda odlukom skuptine (pokree se postupak likvidacije koju provodi uprava drutva) steajem

DIONICE vrijednosni papiri (koji glase na ime) na osnovu kojeg osnivai stiu prava, upravljaju d.d. i stiu prava na dobit. Dugoroni vrijednosni papir u kojem su sadrana prava dinoiara. Vrste: 1. REDOVNE ILI OBINE 2. DIONICE BEZ PRAVA GLASA 3. DIONICE ZAPOSLENIH RADNIKA 4. VLASTITE DIONICE 5. PRIORITETNE 6. PITANJE REGISTRACIJA ( NAELA) Upis u registar se vri 15 dana od dana podnoenja prijave. - naelo obaveznosti: svako se privredno drutvo mora registrovati, - naelo javnosti: podaci iz javnog registra se javno objavljuju po slubenoj dunosti u glasilu entiteta - naelo konstitutivnosti: faktine injenice su registracijom postale pravne - naelo istinitosti: svi podaci se smatraju tanim - naelo pismenosti: svi podaci moraju biti u pisanoj formi

20

SISTEM OSNIVANJA PRIVREDNOG DRUTVA: 1. SISTEM KONCESIJE- podrazumjeva dozvolu nadlenog organa kod osnivanja privrednog drutva 2. NORMATIVNI SISTEM- zakonom se utvruju uslovi osnivanja privrednog drutva. Sud ili nadleni organ e dozvoliti osnivanje drutva. Ako sud utvrdi da zakonski uslovi nisu ispunjeni nalae osnivaima da u odreenom roku upotpune zahtjev i ispune uslove za registraciju. Ovaj je sistem dominantan i u naem i uporednom pravu. 3. SISTEM ZAKONA ILI UPRAVNOG AKTA - primjenjuje se u javnom sektoru osnivanjem kompanija od strane drave, kantona, gradova i sl. DRUTVA SA PERSONALNOM FIRMOM - naelo zakonitosti- svi podaci koji se upisuju moraju biti propisani zakonom - naelo jedinstvenosti- postupak se vodi po jedinstevnom bilateralnom zakonu NAELA FIRME 1) OBAVEZNOST- svako privredno drutvo mora imati firmu koja mora biti odreena u osnivakom aktu i upisana u registar privrednog drutva. Mora biti istaknuta na ulazu u poslovnu prostoriju. 2) ISTINITOST- svi elementi firme drutva moraju biti istiniti tj. Odgovarati stvarnom stanju upisanom u javni registar. 3) POSEBNOST- firma jednog drutva se mora razlikovati od firme drugih drutava na sta sud pazi ex officio. 4) JAVNOST- obavezu drutva da obavezno javno istakne puni i skraeni naziv za poslovne prostorije. 5) ZAKONITOST- obavezuje registar da ne udovolji zahtjevu za upis u registar ako firma sadri zabranjene elemente.

21

ZASTUPANJE Vrste: a) ZAKONSKI ZASTUPNICI: Drutvo kapitala, lanovi uprave drutva, kod drutva lica svi lanovi drutva. Privredni subjekt ne moe nastati bez zakonskog zastupnika. Ogranienja mogu bit graniena i neograniena. Ako u registar drutva nikakvo ogranienje nije upisano onda je zakonski zastupnik neogranien. Ogranienja mogu biti u 3 oblika: 1) da je za zakljuenje ugovora potrebno odobrenje nadlenog organa ili nadlenog organa drutva. 2) Kvalitativna ogranienja- odnose se na vrstu ugovora npr. I potrebna je saglasnost nadlenog organa drutva. 3) Kvantitativna odnosi se na vrijednost ugovora npr.moe zakljuiti ugovor do 100 000KM b) STATUTARNI ZASTUPNICI: mogu biti samo zaposlenici P.D. i postoje samo sa zakonskim zastupnicima i ne iskljuuje se nego meusobno koordiniraju i u pravilu ih ima vie nego zakonskih. To su obino predsjednik nadzornog odbora ili predsjednik drutva, i sl. c) ZASTUPNICI ODREENI AKTOM SUDA : sud imenuje steajnog upravnika kao zastupnika privrednog subjekta i on je ovlaten za zastupanje steajnog dunika u toku steajnog postupka. Sve se upisuje u javni registar i traje do okonanja steajnog postupka. PUNOMOSTVO- samo na osnovu izjave volje zastupanog. Punomonik i njegova ovlatenja se upisuju u registar i svoje obaveze obavlja lino pa je neprenosiva., osim ako drugaije nije izriito odreeno. Istekom vremena na koje je data, zakljuenjem pravnog posla zbog kojeg je punomo data , opozivom od zastupanog, opozivom od punomonika s tim da ne smije nastati teta za zastupanog, otvaranjem steaja nad punomonikom ili zastupanog lica i smru punomonika i gubitkom poslovne sposobnosti punomonika. VRSTE PUNOMOSTVA: 1. OPA ILI GENERALNA- obuhvata ovlatenja punomonika na preuzimanje svih pravnih poslova koji se odnose na redovno poslovanje privrednog subjekta. 2. POSEBNO ILI SPECIJALNO PUNOMOSTVO- koje punomonik obavlja na osnovu specijalne punomoi za poslove koji imaju poseban ekonomski znaaj.

PROKURA- obavezni pisani oblik Prokurist obavlja sve pravne poslove osim nekretnina, ili ako nije posebno odreeno. Odnosi se na cijelo drutvo, osim ako je data samo za produnicu.

22