M U Du m c tm thy vo nm 1859 ti M. Lc by gi lng du th khai thc c cn rt t, ch phc v cho mc ch t chy v thp sng.

Nhng ch mt nm sau , khng ch ring M m cc nc khc ngi ta cng tm thy du. T sn lng du c khai thc ngy cng tng ln rt nhanh. y l bc chuyn mnh i ln ca ngnh khai thc v ch bin du m. n nm 1982 th gii c 100 loi du m khc nhau thuc s hu ca 48 quc gia, trong c Vit Nam. Quc gia c sn lng du m ln nht l Arp x t. Chim khong 26% tng sn lng du m trn th gii. Ngnh cng nghip du do tng trng nhanh tr thnh ngnh cng nghip mi nhn ca hu ht cc quc gia trn th gii . Khong 65%-70% nng lng s dng i t du m, ch c 20%-22% nng lng i t than, 56% t nng lng nc v 8%-12% t nng lng ht nhn. Ngy nay trn 90% sn phm hu c c ngun gc t du kh vo mc ch t chy s gim dn. Do du kh trong tng lai vn chim gi mt v tr quan trng trong lnh vc nng lng v nguyn liu ho hc m khng c ti nguyn thin nhin no c th thay th c. Bn cnh lng s dng mnh m v c hiu qu nht ca du m l lm nguyn liu cho cng nghip tng hp ho du nh : Sn xut cao su, vi, nha n cc loi thuc nhum, cc ho cht hot ng b mt, phn bn. Du m l mt hn hp rt phc tp trong c hng trm cu t khc nhau. Mi loi du m c c trng bi thnh phn ring song v bn cht chng u c cc hirocacbon l thnh phn chnh, cc hirocacbon chim 60%-90% trng lng trong du, cn li l cc cht oxy, lu hunh, nit, cc phc cht c kim, nha, asphanten. Trong kh cn c cc kh tr nh : He, Ar, Xe, Nz... Cng vi s pht trin mnh m ca cng nghip du kh trn th gii, du kh Vit Nam cng c pht hin t nhng nm 1970 v ang trn pht trin.Chng ta tm ra nhiu m tr du vi tr lng tng i ln nh m Bch H, i Hng, m Rng, m Rng ng, cc m kh nh Lan Ty, Lan y l ngun nhin liu qu gip nc ta c th bc vo k nguyn mi ca cng ngh du kh. Nh my s mt Dung Qut vi cng sut 6 triu tn/nm ang trin khai xy dng hot ng v ang tin hnh ph chun nh my lc du, s 2 Nghi Sn - Thanh Ho vi cng sut 7 triu tn/nm. i vi Vit Nam du kh c coi l nghnh cng nghip ho, hin i ho, to th mnh cho nn kinh t quc dn. Nh vy nghnh cng nghip ch bin du kh nc ta ang bc vo thi k mi, thi k cng nghip ho hin i ho t nc. S ng gp ca nghnh du kh khng ch mang li th mnh cho nn kinh t nc nh m cn l ngun ng vin tinh thn ton ng ton dn ta v nht l cc thnh vin ang lm vic

trong nghnh du kh hng hi lao ng, sng to gp phn xy dng t nc sau ny vo thp nin ti snh vai cc nc tin tin trong khu vc v trn th gii. Cng nghip ch bin du pht trin mnh l nh cc c tnh qu ring m cc dng nhin liu khc nh than hoc cc khong cht khc khng th c, l gi thnh thp, d vn chuyn v bo qun, d hin i ho v t ng ho trong s dng, t tp cht v c nhit nng cao, to ra loi sn phm p ng mi nhu cu ca cc ngnh kinh t quc dn. Hiu qu s dng du m ph thuc vo cht lng ca qu trnh ch bin. Theo cc chuyn gia v ho du ca chu u, vic a du m qua cc qu trnh ch bin s nng cao c hiu qu s dng ln 5 ln, v nh vy tit kim c ngun ti nguyn qu him ny. Du m l hn hp rt phc tp gm hirocacbon,kh thin nhin, kh du m v cc tp cht khc nh CO2, H2S, N2. Du m mun s dng c th phi tin hnh phn chia thnh tng phn on. Mi thnh phn phn on cho ta bit c loi sn phm thu v khi lng ca chng. Qu trnh chng ct du th l mt qu trnh vt l phn chia du th thnh cc giai on. Qu trnh ny c thc hin bng cc phng php khc nhau nhm tch cc cu t c trong du th theo tng khong thi gian khc nhau m khng lm phn hu chng. Tu theo bin php chng ct m ta chia qu trnh chng ct thnh chng n gin, chng phc tp chng ct nh cu t bay hi hay chng ct trong chn khng. Trong cc nh my lc du, phn xng chng ct du th cho php ta c th thu c cc phn on du m thc hin cc qu trnh tip theo. Trong n ny cp n cc vn l thuyt c lin quan, trn c s thit k dy chuyn chng ct du th nhiu phn nng. ng thi xem xt thit k mt bng phn xng v vn an ton lao ng

PHN II
THIT K PHN XNG CHNG CT DU TH I. MC CH V NGHA CA QU TRNH CHNG CT DU TH: Trong cng nghip ch bin du, du th sau khi c qua x l qua cc qu trnh tch nc, mui v cc tp cht c hc, c a vo chng ct. Cc qu trnh chng ct du p sut kh quyn AD (Atmospheric Distillation) v chng ct chn khng VD (Vacuum Distillation) thuc v nhm cc qu trnh ch bin vt l. Chng ct p sut kh quyn AD vi nguyn liu l du th i khi cn c gi l qu trnh CDU (Crude oil distillation), cn chng ct VD dng nguyn liu l cn ca qu trnh chng ct AD, trong thc t i khi cn gi l qu trnh chng ct (cn th hay mazut). Tu theo bn cht ca nhin liu v mc ch ca qu trnh ta s p dng chng ct AD, VD hay kt hp c AD, VD (gi tt l A-V-D). Cc nh my hin i lun lun dng cng ngh A-V-D. Khi p dng loi hnh cng ngh AD chng ta ch chng ct du th mc ch nhn cc phn on xng (naphta nh, naphta nng), phn on kerosen, phn on Diezel ( nh, nng) v phn cn li sau chng ct. Khi mun chng ct su thm phn cn du th nhm nhn thm cc phn on Gasoil chn khng hay phn on du nhn th ngi ta dng chng ct VD phn on Gasoil chn khng l nguyn liu cho qu trnh ch bin nhn thm xng bng qu trnh Cracking. Phn on du nhn c dng ch to cc sn phm du m bi trn, cn phn cn ca chng ct VD gi l phn on Gudron c dng ch bin Bitum, nha ng hay nguyn liu cho qu trnh cc ho sn xut du m. Nh vy tu thuc vo thnh phn ca du m, nguyn liu v mc ch ch bin m ngi ta p dng loi hnh cng ngh chng ct thch hp. Trong cng nghip ch bin hin nay th cc nh my hin i lun dng loi hnh cng ngh AV-D.

II.LA CHN DY CHUYN CNG NGH: Vic la chn s cng ngh v ch cng ngh chng ct ph thuc vo cc c tnh ca nguyn liu v mc ch ca qu trnh ch bin. Vi du m c cha lng kh ha tan thp (0,5 1,2%), tr lng xng thp (phn on c nhit si n 180oC chim 12 15%) v hiu sut cc phn on cho ti 350oC khng ln hn 45% th thun tin nht v cng ph hp hn c l nn chn s chng ct p sut kh quyn vi bay hi mt ln v mt thp tinh ct. Vi du m cha nhiu phn nh, tim lng sn phm trng cao (50 65%), cha nhiu kh ha tan (ln hn 1,2%), cha nhiu phn on xng (20 30%) th nn chn s chng ct p sut kh quyn vi bay hi hai ln. Ln mt tin hnh bay hi s b phn nh v tinh ct chng thp s b, cn ln 2 tin hnh chng ct phn du cn li. thp chng s b, ta tch c phn kh ha tan v phn xng c nhit si thp ra khi du. ngng t hon ton hi bay ln phi tin hnh chng ct p sut cao hn (0,35 1Mpa). Nh p dng chng 2 ln m ta c th gim c p sut trong thp th hai n p sut 0,14 0,16 Mpa v nhn c t du th lng sn phm trng nhiu hn. Cn chng ct p sut thp khi dng nguyn liu l cn ca qu trnh chng ct AD c dng vi mc ch hoc nhn nguyn liu cho qu trnh cracking xc tc hay qu trnh Hydrocracking. S chng ct du th vi thp bay hi s b rt ph bin trong cc nh my ch bin du ca Lin Bang Nga v cc nc Ty u. S cng ngh ny cho php t c su chng ct cn thit v linh hot hn khi lin kt cc khi AD v VD vi cc loi nguyn liu du thoo khc nhau. Vi yu cu thit k phn xng chng ct du th t phn nh th ta chn s chng ct p sut kh quyn vi bay hi mt ln v mt thp tinh ct l ph hp nht. u im: Qu trnh lm vic ca s cng ngh ny l s bc hi ng thi cc phn on nh v nng gp phn lm gim c nhit bc hi v nhit lng t nng du trong l, qu trnh chng ct cho php p dng trong iu kin thc t chng ct du. Thit b loi ny c cu to n gin, gn, t tn km. Nhc im: i vi loi du cha nhiu phn nh, nhiu tp cht lu hunh, nc th gp nhiu kh khn khi p dng loi hnh cng ngh chng ct ny. Kh khn l p sut trong thit b ln, v vy cn phi c bn ln, tn nhin liu, t tin, cu to thit b phc tp trnh gy n do p sut cao. Do s cng ngh ny ch c chn cho qu trnh chng ct loi du c nhiu phn on nng (t phn nh), t nc, t lu hunh.

III. THUYT MINH DY CHUYN:

Du th c bm qua thit b trao i nhit ri vo thit b tch mui v nc (5) theo phng php in trng p sut 9 12 kg/cm2, nhit khong 150 160oC, sau tip tc i qua thit b trao i nhit vi sn phm chng ct ri i vo l t nng n nhit cho php (du cha b phn hu), nhit tu thuc vo lng lu hunh, nu du cha nhiu lu hunh th nhit khng qu 320oC, nu du cha t lu hunh th nhit khng qu 360oC. Sau khi t c nhit cn thit, du th c a vo thp chng ct (7), trong thp chng ct hn hp lng - hi ca du th c np vo a np liu, t hi bay ln v qu trnh tinh ch hi c thc hin on luyn, nh thp chng ct, phn nh bay ln c a qua thit b lm lnh ngng t vo b cha (9) sau mt phn c cho hi lu li nh thp ch lm vic c lin tc. Phn cn li c a qua thit b t nng ri vo thp n nh (10), y ngi ta tch c kh kh (C1, C2), LPG (C3, C4) v phn xng. Nh cc thit b ti bay hi (8) m ta thu c cc sn phm kerosen, gasoil nh (LGO), gasoil nng (HGO), cui cng l cn chng ct kh quyn AD. m bo ch nhit ca thp chng v kh nng phn chia cc cu t nh, ngoi hi lu nh ngi ta cn dng hi lu trung gian, sc hi qu nhit vo nh thp. Ngi ta dng hi nc qu nhit vo thit b ti bay hi iu chnh nhit ca phn on ct. Hot ng ca thit b chnh trong dy chuyn: Du th c bm qua thit b trao i nhit v thit b tch mui, nc ri a vo l t. y du c gia nhit n nhit 361oC. Nu du th khng c cung cp nhit th s gy nh hng ti s phn chia trong thp chng ct, dn ti cht lng sn phm km v nu nhit qu cao th khng ch tiu hao du t m cn xy ra qu trnh cracking mnh phn nng trong thp dn n hiu qu chng ct thp. Du c gia nhit thit b gia nhit v c a vo thp chng a np liu. Bn trong thp chng phn hi s di chuyn ln pha trn, phn lng chy xung di y thp. Trong thp c khong 40 tng a, ti xy ra qu trnh phn tch v mt s a thu c cc phn on naphta, kerosen, gasoil nh (LGO), gasoil nng (HGO). Cc sn phm ny c ly ra t thp chng ct v i vo cc thp tch cnh thp chng. Hn hp hi ca kh nh, LPG v xng i ln nh thp. Hi nc c b sung vo y thp trong qu trnh chng ct lm gim nhit bc hi ca sn phm y, trnh s phn hy ca phn cn. IV. MT S THIT B CHNH TRONG DY CHUYN: IV.1. Thp chng ct c hiu qu phn tch tt, qu trnh xc pha trong thp tinh luyn phi xy ra ng u, trit . Do vy, ngi ta phi trang b cc c cu bn trong thp nhm t mc ch ny. Trong thp chng gm hai phn: phn pha trn a np liu ca thp thc hin qu trnh lm tng nng ca cu t nh trong pha hi nn gi l phn tinh luyn. Cn phn pha di a np liu ca thp thc hin qu trnh lm tng nng cu t nng trong pha lng

nn gi l phn chng. Do vy phn y thp phi cung cp thm nhit hay phi a thm tc nhn bay hi vo. Mc phn tch tt hay khng tt ph thuc vo s a c b tr trong thp v lng hi lu. Nu s a l thuyt qu t th tch khng trit , nhng nu s a qu nhiu th dn n chiu cao ca thp qu ln, gy kh khn cho ch to v lp t, tng vn u t, trong khi ch cn t phn tch nhn cc phn on du. Trong thc t c cc lo thp chng sau: IV.1.1. Thp m.

Trong thp m ngi ta b tr cc ngn cha m vi hnh dng khc nh hnh vnh khuyn, hnh tr. Cc m trong thp l cc vng bng gm. tng b mt tip xc trong vng gm ngi ta lm cc tm chn. Ngi ta xp m trn cc a c hai loi l ln khc nhau. Cc l nh (pha di) cht lng chy vo l ln ( pha trn) cho hi i qua.

u im: Cc ngn cha m c hnh dng l hnh tr c tm chn tng b mt tip xc pha gia pha lng khng tt (nhng khi dng thp c ng knh nh hn 1m th hiu qu thp ny khng km thp a chp). V vy chng ta thng dng chng luyn gin on vi cng sut thit b khng ln. IV.1.2.Thp a chp. Thp chng ct c s dng l loi thp a chp. Loi thp ny c s dng rng ri trong chng ct du m v sn phm du m. Cc a chp c nhiu loi khc nhau bi cu to ca chp, cu to ca b phn chy cht lng. a chp l cc a kim

loi m trong cu to c nhiu l cho hi i qua. Theo chu vi cc l ngi ta b tr ng c cao xc nh gi l ng hi, pha trn cc ng hi l cc chp c vng khng gian cho hi i t a di ln a trn.

C rt nhiu loi a chp nhng c dng ph bin l a chp hnh mng, a chp hnh ch S, a chp hnh trn, a chp hnh xupap. a chp hnh mng c cu to n gin v d v sinh. Loi ny c nhc im l din tch si bt b (ch khong 30% din tch ca a) iu lm tng tc hi v tng s cun cht lng i. a chp hnh ch S khc vi a chp hnh mng. a chp hnh ch S cht lng chuyn ng theo phng ca cc chp cn mi chp ca a l mt lng mng cc a. a chp hnh ch S dng cho cc thp lm vic p sut ln nh p sut kh quyn, cng sut ca a cao, cao hn cc a lng mng l 20% a chp xupap c hiu qu lm vic rt tt khi m ti trng thay i theo hi v cht lng v loi ny phn chia pha rt trit . a chp xupp khc vi cc a khc lm vic trong ch thay i v c c tnh ng hc, s hot ng ca van ph thuc vo ti trng ca hi t di ln trn hay cht lng t trn xung. IV.2. Thit b trao i nhit IV.2.1. Thit b trao i nhit ng xon rut g. Loi thit b ny c dng sm nht trong cng nghip ho cht. Thng ngi ta dng cch un li thnh nhiu vng xon v t vo trong thng, hoc gm nhiu ng thng ni li vi nhau bng khuu, mt cht ti nhit cho vo thng cn cht ti nhit

khc i trong ng xon, v thng c th tch ln hn nhiu so vi th tch ca ng xon cho nn vn tc ca cht ti nhit cha trong thng nh. V vy h thng cp nhit mt ngoi ca ng b tc l h s truyn nhit khng thp, loi thit b ny thng c dng lm ngui hoc un nng, hiu qu lm vic thp. Bi vy ngi ta ci to thit b ny bng cch t nhiu dy vng xon chim nhiu din tch ca thng cha lm cho vn tc ca cht ti nhit thng tng ln. V th tch cht lng trong thng ln, nhit u nhau mi ch nn lm tng hiu s nhit chung. S vng xon trong thit b ph thuc vo lng cht lng chy trong ng. V ng xon c sc cn thu lc cho nn vn tc ca cht ti nhit i trong ng xon thng b hn i trong ng thng, vn tc ca cht lng thng V = 5 11 m/s cn vn tc kh P = 1at thng l V = 5 12m/s, cht lng i trong ng xon thng cho vo t di, i ra trn ng xon lun lun cha y cht lng, cn kh hoc hi i t trn xung trnh to nt kh, trnh va p thu lc. Loi ny c cu to n gin, r tin c th ch to t nhiu loi vt liu khc nhau, c kh nng chu c p sut ln (n 2000 N/cm2) t nhy cm vi s thay i nhit v n gin n t do. Tuy nhin loi ny kh lm sch b mt trong ng. Ngoi cc thit b trn cn c cc thit b c bng gang, gia lp v c bng gang t ng xon bng thp hay thit b dng ng thp hn bn ngoi xung quanh v.

IV.2.2. Loi thit b trao i nhit ng lng ng. Dng trao i nhit gia cc cht lng, kh v hi. V cu to thit b gm c nhiu loi ng, on ny tip ln on kia ni li vi nhau nh cc ng khuu, mi on

gm hai ng c ng knh khc nhau, lng vo nhau. Mi cht lng ti nhit i ng trong cn mt cht ti nhit i khong khng gian gia hai ng v thng cho hai lu th i ngc chiu nhau. Khi un nng cht lng bng hi nc hoc khi ngng t hi bo ho th cho cht lng i t pha di vo ng trong ri i ra pha trn, cn hi i vo pha trn i vo khong trng gia hai ng v cng nc ngng t i ra pha di. Nu trong khi s dng khng cn lm sch pha trong ng v khong gia hai ng th thit b trao i pha bn trong khng cn tho v ng dng khi s nhit gia thnh ng ca hai ng nh hn 500oC. Nu hiu s nhit gia thnh ca hai ng ln hn 500oC v cn phi lm sch khong trng gia hai ng th lm c cu hp m mt u hoc hai u. B mt trao i nhit ca thit b ny khng nhng to bi ng phng m cn to nn bi ng c gn dc. ng gn lm cho iu kin trao i nhit hai pha b mt trao i nhit c ng u, cc cht lng c nht ln tc l h s cp nhit nh hn so vi cht ti nhit khc th thng cho n i v pha c gn. Vt liu ch to thit b thng dng thp cacbon, thp chu axit, snh s, thu tinh Loi thit b ny c u im l h s truyn nhit ln, vn tc ca cht ti nhit ln, khng c cn bm trn thnh ng, ch to n gin. Tuy nhin thit b ny li cng knh, kh lm sch khong trng gia hai ng, chi ph cho mt m2 b mt trao i nhit ln, chng ch thch hp khi lu lng cht ti nhit b v trung bnh.

IV.2.3. Loi thit b ng chm. Thit b ny c dng ph bin trong cng nghip ho cht c u im l c cu to gn, chc chn, b mt truyn nhit ln. Thit b n gin ca loi ny l loi ng

chm kiu ng ng, gm c v hnh tr, hai u hn hai li ng, cc ng truyn nhit c ghp chc vo li ng. y v np ni vi v bng mt bch c bu lng ghp chc. Trn v, np v y c ca dn cht ti nhit. Thit b c t trn gi nh tai treo hn vo v. Mt lu th i vo t di y qua cc ng ln trn v ra khi thit b, mt lu th i t ca trn ca v vo khong trng gia ng v v ri ra pha di. Cch b tr ng trn li ng thng c 3 kiu b tr theo hnh su cnh hoc theo ng trn ng tm, c khi ngi ta xp theo kiu ng thng hng.

IV.3. L t L t l ngun cung cp nhit quan trng. Ph bin nht l dng l t v bc vi vt liu cch nhit. Trong cng nghip lc ho du l t c s dng rt ph bin.

IV.3.1. Phn loi l ng: IV.3.1.1. Phn loi theo hnh dng v cu trc:

Loi hp Loi li Loi ng v tr Loi hp cao

Kiu phn loi c da trn b ngoi phn bc x ca l chng c th hin qua tn gi.

IV.3.1.2.Phn loi theo mc ch s dng: Loi l c ng c s dng cho nhiu mc ch nh t, sy l, phn ng hoc cracking tu theo yu cu ca qu trnh. C cc loi sau: L t truyn nhit cho cht lng trong ng to s bin i nhit . Loi ny dng truyn nhit cho cht lng ti nhit thp hn nhit ca chng. L t truyn nhit cho cht lng trong ng to s bin i pha ca cht lng. Cht lng c bay hi tng phn hoc bay hi hon ton v sau ra khi l dng hi. Loi l ny s dng vo mc ch cp nhit cho cht lng trc khi vo thp chng, thp tch v nhng thit b cnh sn. Loi l c s dng cho cc thit b phn ng, cc qu trnh nh refoming v cracking. Tiu biu ca dng ny l dng l t tch H2S cho du FO v nhng loi nhin liu khc. Tt c nhng loi l ny c c trng l lm vic di p sut cao nhng nhit li khng cao lm. Mt s loi l s dng trc tip nh thit b tch H2S cho du FO, p sut 150 kg/cm2 Loi l s dng t nng kh. V d tiu biu l nhng thit b phn ng cho vic Hydroho xng nh v thit b refoming. Ngoi ra l cn t nng bng hi nc qu nhit, t nng bng kh cng s dng loi ny. Loi l t gia nhit cho phn ng cracking bn trong ng. Tiu biu ca cng ngh cracking. Trong l ny p sut thp nhng nhit cao. Mt s loi cracking nhit sn xut Etylen, nhit sn phm c khi cao ti 8400C, v vy phi chi ph nng cao cht lng ca vt liu. Loi l t m trong c cha cht xc tc. Loi l ny s dng cho phn ng refoming xc tc. V d tiu biu cho loi l ny l l refoming s dng cho sn xut xng, kh Hydro

IV.3.2. Cu trc ca l ng: L ng c cu to bi 5 phn Phn bc x nhit: l phn quan trng ca l t v cn gi l bung t, y nhin liu c t chy trc tip to ra ngn la. Phn bc x nhit cao nht so vi cc phn khc ca l. V vy phi quan tm ti cu trc c kh v vt liu ca phn bc x. Phn i lu: thng t trn phn bc x phn ny s hp th nhit ca kh chy to ra t vng t bng i lu nhit, phn ny l mt h thng ng sp t mt cch khp kn. Phn thu hi nhit: y s thu hi t kh chy to ra t phn i lu. Nhit thu hi c th quay tr li tun hon cho l t hoc s dng vo mc ch khc.

 Phn t chy: y l b phn pht nhit, n l phn quan trng ca l t. iu quan trng l to ra ngn la v iu chnh sao cho ngn la tip xc vi nhng ng t v lm cho nhin liu chy hon ton, quan tm n khong cch gia cc ng t v ngn la s truyn nhit u n v hiu qu. Phn thng gi: Thit b phn thng gi ng vai tr quan trng, n dn kh chy vo bung t v a kh thi ra ngoi l t. H thng thng gi c th l t nhin hay cng bc. Trong h thng thng gi t nhin s c nhng ng khi c lp t thng gi, khng cn nng lng c hc no, cc thit b nh qut gi s to ra s i lu. Nhn chung h thng thng gi t nhin trong ng khi c s dng rng ri v n lm mt mt p sut trong l khng ng k, h thng thng gi cng bc lm mt mt p sut ng k trong l ln v thng cu to ca l khi s dng h thng ny phc tp, c thm h thng thu hi nhit tha v qut ht gi.