You are on page 1of 54

PourlaLibert

UnManifeste Hacker
Diversauteurs AutourdutextedeMcKenzieWark
Version9.3

CopyrightU.C.HPourlaLibert Permissionvousestdonnedecopier,distribueret/oumodifiercedocumentselonlestermesdelaLicence GNUFreeDocumentationLicense,Version1.1ouultrieurepublieparlaFreeSoftwareFoundation. UnecopiedecetteLicenceestinclusedanslasectionGNUFreeDocumentationLicensedece document.

HackAngel

PourlaLibert... UnManifesteHacker

NoussommeslesHackers,lestcheronsdelabstraction,lafoislesbousilleursetlesnovateursles dpeceurs,leslimiersdunivers.Nousproduisonsdenouveauxconcepts,denouvellesperceptions,de nouvellessensations,hackespartirdedonnesbrutes.Quelquesoitlecodequenoushackons, seraitillangagedeprogrammation,langagepotique,mathmatiqueoumusique,courbesoucouleurs, noussommeslesextracteursdesnouveauxmondes.Quenousnousprsentionscommedeschercheurs oudescrivains,desartistesoudesbiologistes,deschimistesoudesmusiciens,desphilosophesou desprogrammeurs,chacunedecessubjectivitsnestriendautrequunfragmentdeclassequiadvient peupeu,conscientedellemme. McKenzieWark

Tabledesmatires
UnManifesteHacker............................................................................................................................4 UnManifesteHacker.......................................................................................................................6 Labstraction.....................................................................................................................................6 Laproduction...................................................................................................................................7 Laclasse...........................................................................................................................................7 Laproprit......................................................................................................................................8 LeVecteur........................................................................................................................................9 LeHacking.....................................................................................................................................10 Larvolte.......................................................................................................................................10 (sur)UnManifesteHacker..................................................................................................................14 Un...................................................................................................................................................16 Manifeste........................................................................................................................................16 Hacker............................................................................................................................................17 Hacker'sDelight:McKenzieWark......................................................................................................18 HackersDelight:McKenzieWark................................................................................................19 PourunManifesteHacker..................................................................................................................26 Abstract..........................................................................................................................................28 Exergue.........................................................................................................................................28 LenvironnementintgrdansleWWWsoitunmtaenvironnement:Fondsdelahackculture 28 Unehypothsedelahackculturecommetransgenre....................................................................29 Paradoxesouimbrogliosdelahackculture...................................................................................29 Conclusion:lelivreetlahackculture...........................................................................................31 UnManifesteHacker.........................................................................................................................33 Lelivre...........................................................................................................................................35 DunomHacker..............................................................................................................................35 Rsum...........................................................................................................................................35 Discussion......................................................................................................................................36 Compositionetstyle.......................................................................................................................36 Sources...........................................................................................................................................37 Liensexternes................................................................................................................................38 Notesetrfrences.........................................................................................................................38 AnnexeALicencededocumentationlibreGNU.............................................................................39 AnnexeBTexteoriginaldelalicenceGNUFDL............................................................................45

UnManifeste Hacker
Auteur:McKenzieWark Traducteur:OlivierSurel
2002;traduitenautomnehiver2002

Reproductionlibre Prvenirl'auteur/call:McKENZIEWARK,AssociateProfessorofCulturalandMediaStudies atEugeneLangCollegeandTheNewSchoolforSocialResearch, NewYorkN.Y.TheUSA Mentiondutraducteur/MentiontheTranslatorOlivierSurel

UnManifesteHacker
00.Lpoquedanslaquellenousvivonsvoitlmergenceduneinstabilitglobale.Laprolifration desvecteursdecommunicationengendreunegographievirtuelledvnementsquisopposentlespacede rationalitetdetransparencepromisparlescyber.Cettegographievirtuelleconstitueunespace dvnements,sourcedegranddanger,maisaussidegrandespoir.Granddanger,encequunenouvelle classedominante,statuesurlecontrledesvecteurscommerciauxetstratgiquesdinformation,uneclasse vectorialiste,accdeaupouvoir.Grandespoir,encequunnouveaumouvementsubversifsurgisseaussi,non paspourmettrecenouvelordreaudfi,maissenextraire.Cestcequejappellelaclassedeshackers nommeainsidaprsseslmentsfondateursdanslindustriedulogicieletdesmachines,maisqui comprendrellementtouslescrateursdepropritintellectuellequelaclassevectorialistecherche monopoliser.Ledfi,pourlaclassedeshackers,estdedstabiliserlunitdelapropritetdela reprsentationproposeparlordrevectorialistedinformationmarchandise. 01.Lemondeesthantparuneentitduale,ladualitdelabstraction,quiapourorganestributaires lafortunedestatsetdesarmes,desentreprisesetdescollectivits.Ellergnesurtouteslesclasses concurrentes:propritairesetfermiers,travailleursetcapitalistesdontlesfortunesrespectivessont aujourdhuiencoredpendantes.Touteslesclassessaufune.Laclassedeshackers. 02.Quelquesoitlecodehack,quellequesoitsaforme,langageprogrammatiqueoupotique, mathmatiqueoumusical,nouscronslapossibilitdemettreaumondedesformesnouvelles.Pastoujours degrandeschoses,pasmmedebonneschoses,maisdenouvelleschoses.Arts,sciences,philosophie, culture:danstouteproductiondesavoirdanslaquelledesdonnespeuventtreaccumules,do linformationpeuttreextraite,danslaquellecetteinformationproduitdenouvellespossibilitspourle monde,ilyadeshackersquilibrentlesformesmergentesdesformesclassiques.Noussommesles crateursdecesmondes,maisnelespossdonspas.Notrecrationestdisponibleauxautres,etdansleurs intrtspropres,ceuxdestatsetcorporationsindustriellesetfinanciresquicontrlentlesmoyenspratiques delafaisabilitdecesmondesetdontnoussommeslesseulspionniers.Nousnepossdonspascequenous produisons:cettemmeproductionnouspossde. 03.Nousnesavonspasencorequinoussommes.Nousreconnaissonsnotreexistencedistinctive commegroupes,programmeurs,artistes,crivains,scientifiques,musiciens:audeldelareprsentation ngativedecettemassedlmentsfragmentairesetparsduneclassequilutteraitencorepoursexprimer dellemmepourellemme,commeautantdexpressionsduprocddeproductiondabstractiondansle monde.Geeksetfreaksnaissentdanslengatifdeleurexclusionoriginelleparlesautres.Leshackerssont uneclasse,maisuneclassevirtuelle,uneclassequidoitsehackerellemmepoursonexistencemanifesteen tantquetelle:uneclasseutopiste.

Labstraction
04.Labstractionpeutseprsentersouslaformeobjectaledunedcouverteoudunproduitmatriel ouimmatriel,maiselleestavanttoutlaffirmationetleproduitdechaquehack.Abstrairecestconstruire unplansurlequeldesmatiresdiffrentesetsansfiliationapparentepeuventtremisesenautantderelations possibles.Cesttraverslabstraitquelevirtuelestidentifi,produitetmisencirculation.Levirtuelnest passeulementlepotentiellatentdesmatires,cestlepotentieldupotentiel.Hackercestproduireou appliquerlabstraitlinformationetexprimerparllmergencedenouveauxmondespossibles. 05.Tandisquelabstractiondelapropritprivesetendaitlinformation,elleafaitnatrelaclasse deshackers.Leshackersdoiventvendreleurcapacitdabstractionuneclassequidtientlesmoyensde production,laclassevectorialistelaclassedominantemergentedenotretemps.Laclassevectorialiste nourritunelutteintensivepourdpossderleshackersdeleurpropritintellectuelle.Leslicencesetles copyrightsfinissentnonpasentrelesmainsdeleurscrateurs,maisentrecellesdelaclassevectorialistequi

dtientlesmoyensderalisationdelavaleurdecesabstractions.Laclassevectorialisteluttepour monopoliserlabstraction.Leshackerssetrouventdpossdslafoislchelleindividuelle,maisaussi lchelledeclasse.Leshackersenviennentpetitpetitluttercontrelesformesparticuliresdanslesquelles labstractionesttransformeenmarchandiseetparsuiteenpropritexclusivedelaclassevectorialiste.Les hackersmnentuneluttecollectivecontreleschargesusuellesextorquesparlesvectorialistespouraccder auxinformationsqueleshackersproduisentcollectivement,maisquideviennentpeupeulaproprit collectivedesvectorialistes.Leshackersseconstituentenclassepourlareconnaissancedeleursintrtsde classetrouvantleurmeilleureexpressiondanslaluttepourlibrerlaproductiondabstraction,etpas seulementdesentravessinguliresdetelleoutelleformedeproprit,maispourabstrairelaformedela propritellemme.Labstractiondelapropritdoittreabstraitedellemme. 06.Cequirendnotrepoquesingulire,cestlmergencedelapossibilitduneviequasiment libredetoutencessit,quellesoitrelleoufantasme,paruneexplosiondinnovationsabstraites. Labstractioncomprenantunefoispourtouteslapotentialitdebriserleschanesmaintenantlehackingaun niveaudintrtsdeclasseobsolteetrgressif.

Laproduction
07.Laproductionproduittoutechose,ettouslesproducteursdechoses.Laproductionneproduitpas seulementlobjetduprocessusproductif,maisaussileproducteurcommesujet.Lehackingestlaproduction delaproduction.Lehackproduituneproductiondungenrenouveau,delaquellersulteunproduituniqueet singulier,etunproducteuruniqueetsingulier.Touthackerestenmmetempsleproducteuretleproduitdu hack,etmergeensasingularitcommelengrammeduhackentantqueprocessus. 08.Lehackproduitunexcdentaussiutilequinutile,quoiquelutilitdunexcdentsoitdtermine parsaconditionhistoriqueetsociale.Lexcdentutilemergedonccommelmentexpanseurdudomaine delalibert,affranchidetoutencessit.Lexcdentinutileestlexcdentdelibertluimme,lamargede productionlibreexemptedelaproductionpourlancessit. 09.Laproductiondunexcdentcrelapossibilitduneexpansiondelalibertparlancessit. Maisdanslasocitdeclasses,laproductiondunexcdentcreaussidenouvellesncessits.Lerapport dominantdeclasseprenduneformecaptatricedupotentielproductifdelasocitetdesonattlementla production,nondelibert,maisbeletbiendedominationdeclasse.Laclassedominantesubordonnelehack lentretiendeformesdeproductionquimaintiennentlepouvoirdeclasse,etlasuppressionoula marginalisationdautresformesdehacking.Lesclassesproductricesfermiers,travailleursethackersont unintrtcommun:Librerlaproductiondelasubordinationparlesclassesdominantes,quitransformentla productionenproductiondenouvellesncessits,etdelesclavageparlexcdent.Leslmentsdune productivitlibreexistentdjdansuneformeatomise,danslesclassesproductives.Resteencorele librerdesavirtualit.

Laclasse
10.Laluttedesclasses,danssesrevirementsetcompromisretournetoujourslammequestion sansrponsecelledelapropritetlesclassesconcurrentesreviennentsanscesseavecdenouvelles rponses.Laclassedestravailleursaquestionnlancessitdepropritprive,etleparticommuniste survenant,prtendaitrpondreauxdsirsdelaclasseouvrire.Larponse,exprimedansleManifestedu partiCommunistetaitdecentralisertouslesinstrumentsdeproductionentrelesmainsdelEtat.Mais fairedeltatlemonopoledelapropritaseulementproduitunenouvelleclassedominante,etuneforme nouvelledeluttedesclasses,plusbrutale.Maispeuttrecetterponsenefutellepasdfinitive,laluttedes classesnauraitalorspasencorepristerme.Unenouvelleclassepeutelleduneautremanire,poserla questiondelapropritetoffrirdenouvellesrponsespourbriserlemonopoledesclassesdominantessur laproprit.

11.Linformation,commelesoloulecapital,devientuneformedepropritmonopoliseparune classedominante,danscecasprcis,uneclassedevectorialistes,nommsainsiparcequilscontrlentles vecteursparlesquelslinformationestabstraite,toutcommelescapitalistescontrlentlesmoyensmatriels parlesquelslesbienssontproduits,lespastoralisteslesoletlaproductiondenourriture.Linformationa circultraverslaculturedelaclassedestravailleurscommepropritsocialeappartenanttous.Mais quandlinformationtenddeveniruneformedepropritprive,lestravailleurssentrouventdpossds,et doiventacheterleurcultureproprechezceuxquiladtiennent,laclassevectorialiste.Letempsdanssa totalit,letempsluimme,devientuneexpriencemarchande. 12.Lesvectorialistestententdebriserlemonopoleducapitalsurleprocessusdeproduction,et subordonnentlaproductiondesmarchandiseslacirculationdelinformation.Lesgrandessocitsse priventdeleurcapacitproductive,cellecintantplusunesourcedepuissance.Leurpuissancesesitue alorsdanslamonopolisationdelapropritintellectuellebrevetsetmarquesetlesmoyensdereproduire leurvaleurlesvecteursdecommunication.Laprivatisationdelinformationdevientplusquunaspect subsidiaire,laspectdominantdelaviemarchande.Alorsquelapropritdusoletsarentefoncirese transformentencapital,etducapitallinformation,lapropritellemmeendevientplusabstraite.Tout commelecapitalcommepropritlibrelesoldesafixitspatiale,linformationcommepropritlibrele capitaldesafixitobjectale. 13.Laclassedeshackers,productricedenouvellesabstractions,prenduneimportancegrandissante auxregardssuccessifsdechaqueclassedominante,chacunedpendantdeplusenplusdelinformation commeressource.Laclassedeshackersmergedelatransformationdelinformationenproprit,sous formedepropritintellectuelle,comprenantleslicences,marquesdposes,copyrightsetdroitsmorauxdes auteurs.Laclassedeshackersestlaclassequidtientlacapacitdecrernonseulementunnouveautype dobjetsetdesujetsdanslemonde,nonseulementdenouvellesformestypesdepropritsdanslesquellesils pourraienttrouverreflet,maisdenouveauxtypesderelationsaudeldelaformeproprit.Laformationde laclassedeshackerscommeclassesurvientcemomentprcisomergelapossibilitdesaffranchirdes ncessitsetdurapportdominantdeclasse.

Laproprit
14.Lapropritseprsentesouslaformedunplanabstraitsurlequeltouteschosespeuventexister souslammequalitcommune,celledelaproprit.Lesolestlaformepremiredelaproprit.Les pastoralistesacquirentlesolcommepropritprivetraversladpossessionforcedespaysansquien partageaientuneportionsouslaformedunepossessioncollective.Lecapitalestlasecondeformedela proprit,laprivatisationdebiensproductifssouslaformedoutils,demachinesetdematriauxdetravail. Lecapital,aucontrairedusol,nestpasunobjetfixenisuppletunesubsistance.Ilpeuttremodelet remodel,transport,accumuletdispers.Undegrinfinimentsuprieurdepotentialitpeuttreextraitdu mondecommeressourceproductive,dslorsqueleplanabstraitdelaproprittientlafoisdusoletdu capital.Maislabstractiondelaproductiondemarchandisesneprendpastermeaveclecapitalisme.La transformationdelinformationenuneformebienplusabstraitedelaproprit,ycomprisdesonexpression matrielle,mnelamarchandisationdansunetroisimephasededveloppement,jusquicinon thoriquementpriseencharge. 15.Leshackersdoiventvaluerleursintrtsnonpascommepropritaires,maiscomme producteurs,cequilesdistingueprcismentdelaclassevectorialiste.Leshackersnetirentpasprofitni possessiondusimplefaitdedtenirdelinformation.Ilsproduisentuneinformationnouvelle,les producteursprouvantlebesoindyaccder,audeldeladominationabsoluedelaformemarchandise.Le hackingcommeactivitexprimentalepure,etlibre,doitselibrerdetoutecontraintesaufautoimpose. Cestseulementparsalibertautonomequilproduitlesmoyensdeproductiondunexcdentdelibert,et delibertcommeexcdent. 16.Lapropritprivesurvientenoppositionnonseulementlapropritfodale,maisaussiaux formestraditionnellesdelconomiesymbolique,quitaientuneentravelaproductivitcroissantede

lconomiemarchande.Qualitative,lconomiesymboliqueatsupplanteparunchangequantifi, montaris.Largentestlemdiumparlequellesol,lecapital,linformationetletravailseconfrontentsous formedentitsabstraites,rduitesunplandequantificationabstrait.Lobjetdelconomiesymbolique devientalorsuneformemarginaledelaproprit,envahiedetoutepartparlamarchandise,relgueaurang delaconsommation.Lconomiesymboliqueestmarginal,maisjouenanmoinsunrlevitaldansla concrtisationdesrelationsrciproquesdegensquinesontconfrontslesunsauxautresquentant quacheteursouvendeursdemarchandises.Nanmoins,partoutolevecteurpasse,ilporteavecluila possibilitpratiquedelarelationsymbolique. 17.Laclassedeshackersmaintientuneaffinitprofondeaveclconomiesymbolique.Lehacker luttepourproduireunesubjectivitsingulireetqualitative,parlacteduhackluimme.Lconomie symbolique,commechangequalitatifentredespartiessingulirespermetchaquepartiedtrereconnue commeproductricesingulire,commesujetdeproduction,pluttquecommeobjetquantifioumarchand. Lconomiesymboliqueexprimedunemaniresocialeetcollectivelasubjectivitdelaproductionde production,considrantquelapropritmarchandereprsenteleproducteurcommeobjetuniquementde valeurrelative,linstardetouteautremarchandisequantifiable.Lconomiesymboliquedelinformationne doitpasinfluerngativementsurlapropritinformationnelle,linformationnedevantpassouffrirdes artificesdelapnurieunefoislibreduprocessusdemarchandisation. 18.Laclassevectorialisteainconsciemmentcontribuaudveloppementdunespacevectorialau seinduquelledoncommepropritauraitpuressurgir,maiselleatrsvitereconnusonerreur.Lconomie vectorialesedveloppant,elletenddemoinsenmoinsprendrelaformedunespacesocialouvert dconomiesymboliquelibre,deplusenpluscelledunespacedeproductionmarchandisedestinaux marchsprivs.Laclassevectorialistepeutcontrecoeurconcderunecertainemarged'information socialise,commeprixpayerauseindunedmocratiepourlapromotiondesesintrtsspcifiques.Mais laclassevectorialistedistingueclairementlenjeurepresentparlconomiesymbolique,nonseulement sesprofitsmaissonexistencemme.Lconomiesymboliqueestlapreuvevirtuelledelanatureparasitaire etsuperfluedesvectorialistescommeclasse.

LeVecteur
19.Enpidmiologie,unvecteurestlemoyenparticulierparlequelunagentpathognedonnse dplacedunepopulationuneautre.Leauestvectriceducholra;lesfluidescorporels,duVIH.Par extension,levecteurincarnetoutmoyenparlequellinformationtransite.Letlgraphe,letlphone,la tlvision,lestlcommunications:cestermesnedfinissentpasseulementdesvecteursparticuliers,mais unecapacitabstraitegnralequilsportentaumondeetsonexpansion.Tousreprsententdesformes tlsthsiques,oudeperceptiondistance.Unvecteurmdiatiquedonnpossdecertainesproprits dterminesdevitesse,debandepassante,dchelleetdetrajectoire,maisilpeuttredploynimporteo, dumoinsenprincipe.Ledveloppementingalduvecteurestpolitiqueetconomique,nontechnique. 20.Aveclamarchandisationdelinformationvientsavectorialisation.Extraireunexcdent dinformationdemandeunetechnologiecapabledetransporterlinformationtraverslespace,maisaussi traversletemps.Larchiveestunvecteurquitraverseletempstoutcommelacommunicationestunvecteur quitraverselespace.Laclassevectorialedevientellemmeunefoisquelledtientdestechnologies puissantespourvectorialiserlinformation.Laclassevectorialepeutmarchandiserlesstocksdinformation, lesfluxoulesvecteurseuxmmes.Unstockdinformationestunearchive,uncorpsdinformationmaintenu traversletempsquiaunevaleurpersistante.Unfluxinformationneldtientlacapacitdextraire linformationdelavaleurprovisoiredesvnementsetdeladistribuerlargementetrapidement.Levecteur estlemoyendeffectuerlafoisladistributiontemporelledunstocketladistributionspatialedunflux dinformation.Lepouvoirvectorialcombinegnralementladtentiondecestroisaspects. 21.Laclassevectorialeluttedetoutepartpourmaintenirsonpouvoirsubjectifsurlevecteur,mais bienqueralisantduprofitparsaprolifration,certainesdesescapacitsluichappenttoujours.Afinde faireduprofitparlinformation,ilsvendentlasauvetteparlevecteur,etuncertainniveau,ilsdoivent

sadresserlagrandemajoritdesclassesproductricespluttcommesujetsquecommeobjetsdela marchandisation.Laclassedeshackerscherchelalibrationduvecteurdelemprisedurgnedela marchandise,maispaspourlinstituerindistinctementlibre.Ilcherchelerendresujetdundeveloppement collectifetdmocratique.Laclassedeshackerspeutlibrerenprincipeseulementlevecteurdelavirtualit. Toutdpenderadunealliancedetouteslesclassesproductivesafinderalisercepotentiel,dune organisationsubjectiveetdelutilisationdesvecteursdisponiblespourundevenirensemblesubjectif.

LeHacking
22.Levirtuelestlevritabledomaineduhacker.Cestpartirduvirtuelquelehackerproduitde nouvellesinterprtationsdelactuel.Pourlehacker,cequiestreprsentcommetantrelesttoujours partiel,limit,etpeuttremmefaux.Pourlehacker,ilyatoujoursdanslactuellexpressiondunexcdent depossible,lexcdentduvirtuel.Cestledomaineincompressibledecequiestrelsanstreactuel,cequi nestpasmaisquipourraittre.Hacker,cestlibrerlevirtueldanslactuel,pourexprimerladiffrencedu rel. 23.Atraverslapplicationdelabstraction,laclassedeshackersproduitlapossibilitdela production,lapossibilitdefairequelquechoseduetaveclemondeetdevivredelexcdentproduitpar lapplicationdelabstractionlanaturedetoutenature.Atraverslaproductiondenouvellesformes dabstraction,laclassedeshackersproduitlapossibilitdufuturpasseulementlefutur,maisun ventailinfinidefuturspossibles,lefuturluimmecommevirtualit. 24.Soumislasanctiondelaloi,lehackdevientunepropritfinie,etlaclassedeshackersmerge, commetouteslesclassesmergent,delarelationuneformedeproprit.Commetouteslesformesde proprit,lapropritintellectuelleimposeunerelationdepnurie.Elleassigneundroitdepropritun propritaire,auxdpensdenonpropritaires,uneclassedepossesseursauxdpensdespolis. 25.Delextensionquincarnelehackluimmedanslaformedelaproprit,ilconfreauhacker desintrtsdeclassetrsdiffrentsdesautresclasses,quellessoientexploitantesouexploites.Lintrtde classedeshackerssesituepremirementetprincipalementdanslalibrecirculationdelinformation,ceci tantlaconditionncssairepourrenouvelerlestatutdehackcommeproprit,commequelquechoseduquel unesourcederevenuspourraitdriver,donnantquelqueindpendanceauhackerparrapportauxclasses dominantes. 26.Lanaturevritableduhackproduitchezlehackerunecrisedidentit.Lehackerchercheune reprsentationdesaconditiondanslidentificationdautresclasses.Certainssevoientenvectorialistes, vivantsurlexploitationdeleurpropritprcaire.Certainssevoientcommetravailleurs,maisprivilgis parrapportauxindividussalaris.Laclassedeshackerssestproduiteellemmecommeellemme,mais paspourellemme.Ellenepossdepas(encore)laconsciencedesaconscience.Ellenestpasaufaitdesa proprevirtualit.Elledoittrancherentresesintrtscomptitifsdanslehack,etsonintrtcollectifversune relationinterhackersquiexprimeraitunfuturouvertetprogressiste.Unfuturauquellutopiede linformationlibreetgratuitedsigneraitsangationparsaformeproprit.

Larvolte
27.Lesrvoltesde1989sontlesvnementspharesdenotretemps.Cequelesrvoltesde1989 ontaccompli,cestlerenversementdunrgimedfavorablelareconnaissancedelavaleurduhack,privant seshackers,travailleursetpaysansdelaccessionauxsurplus.Soncryonismeetsakleptocracie,sa bureaucratie,sonidologie,sapoliceetsesespionsontprivsespaysansetsescapitalistesdesfruitsdela croissanceinnovatrice. 28.Lesrvoltesde1989ontmisfinauxsentimentsdelchetetdencssit.Aumoinspourun temps.Ellesontrhabilitlademandeillimitepouruntatdelibertauseindesprioritshistoriques

mondiales.Aumoinspouruntemps.Ellesontrvlledestinlatentdelhistoiredumondeafindexprimer lavirtualitpuredudevenir.Aumoinspouruntemps,avantquedenouveauxtatssunifientetdclarent lgitimeleurreprsentationdesdsirsdelarvolte.Lesrvoltesde1989ontouvertlaporteauvirtuel,mais lesEtatsquisysontregroups,larefermrenttrsvite.Levritablefruitdescesrvoltesestpeuttrela certitudedelexistencedunmondeouvertaupouvoirvectorial. 29.Lemouvementprotestataireantimondialisationdesannes90estunevaguequitientsonorigine danslapparitiondecesvnementsphares,maisunevaguequiignoraittoutdesonappartenanceinitiale.Ce mouvementdervoltedanslemondesurdveloppidentifielepouvoirvectorialmontantcommeunennemi declasse,maisbientropsouventilsestrenducaptifdesintrtspartielsetprovisoiresdesclasses capitalistesetagricoleslocales.Unervoltequidanssaprimeurdoitencoredcouvrirlesliensentresa machinededsirsanslimitespouruntatdelibert,etlartdeformulerdesdemandestactiques. 30.Laluttedesclassesauseindesnationsetcelledesempiresentreeux,aprisleprofildedeux typesdepolitiquesdistincts.Lunrgressif,cherchantleretourunpassimaginaire,utilisantlesfrontires nationalescommenouveauxmurs,cransderrirelesquelsdeprobablesalliancespourraientprotgerleurs intrtsexistantsaunomdunpassglorieux.Ledeuximetypesefondedanslapolitiqueprogressistedes mouvements.Lapolitiquedesmouvementscherchelacclrationversunfuturinconnu,lutilisationdesflux internationaux,lecommerceoulactivismecommemoyensdelutterpourdenouvellessourcesderichesseet delibertquioutrepasseraientleslimitationsimposesparlescoalitionsnationales. 31.Aucunedecespolitiquesnerpondauxvieillesnormesdegaucheoudedroite,queles rvolutionsde1989ontdfinitivementdissoutes.Lapolitiquergressiverassembledesimpulsionsluddistes delagaucheetcellesracistesetractionnairesdeladroitedansunealliancecontrenature,contreles nouvellessourcesdepouvoir.Lapolitiqueprogressisteseconstituerarementenalliance,maisconstituedeux procdsparalllesenclosdansundialoguedesuspicionmutuelle,danslequellesforceslibralesdela droiteetlajusticesociale,lesforcesdesdroitsdelhommedelagauchecherchentensembledessolutions nonnationalesettransnationalespourdbloquerunsystmedepouvoirquinecessedecrotreauniveau national. 32.Ilyauntroisimetypedepolitique,quisetienthorsdesalliancesetdescompromisdumonde delaprs89.Quandlespolitiquesprogressistesetregressivesdeviennentdespolitiquesreprsentatives,qui traitentavecdesalliancesdepartisetdintrts,cettepolitiquedutroisimetypeestunepolitiquesansEtat, quichercheuneissuelapolitiqueentantquetelle.Unepolitiqueduhack,inventantdesrelationshorsdela reprsentation. 33.Lapolitiquedelinformationestuneluttecontrelapropritmarchandeellemme.Ellenest pasuneluttepourlacollectivisationdelaproprit,cecitanttoujoursuneformedeproprit.Cestlalutte pourlibrercequipeuttrelibrdesdeuxprincipalesformesdemarchandisesaformetotalisantedu march,etsaformeaustadebureaucratique.Cequipourraittrelibrdelaformemarchandisedunseul coup,cenestnilecapitalnilesol,maislinformation.Touteslesautresformesdepropritsontexclusives. Lapossessionindividuelleexclut,pardfinition,cettemmepossessionparunautre.Maislinformation commepropritpeuttrepartagesansprivationsauftatdecrise.Linformationestprcismentcequi chappelaformemarchandise. 34.Lapolitiqueportesonpotentielinformatifpartirdumomentoellepratiquelalibrationdela virtualitdelinformation.Enlibrantlinformationdesonstatutobjectalentantquemarchandise,onlibre aussilaforcesubjectivedecettat.Sujetetobjetserencontrentaudehorsdeleursimplemanquerciproque, parleursimpledsirlunpourlautre.Lapolitiquedelinformationnecherchepasrenverserlasocit existante,ourformersesgrandesstructures,oummeprserversastructurepourmaintenirunecoalition dintrts.Ellechercherendrelestatsexistantspermablesunnouveltatdexistence,semantlegrain dunepratiquealternativedelaviequotidienne. 35.Laproductiondesmarchandisesprouveunephasetransitionnelle,deladominationducapital

commepropritversladominationdelinformationcommeproprit.Lathorieradicaleetrformistede cettetransitionaudeldelaproductiondemarchandisesnapasencoreeffectucettemmetransition.Ce corpsthoriqueaprouvdeuxphases,quicorrespondentrespectivementdeuxtypesderreurs.Dansla premirephase,olemouvementproltariendtenaitencorelesoutilsthoriques,onassistaune sacralisationdelinfrastructure,ouduneconomiedelaformationsociale.Danslasecondephase,lathorie devintloutilduradicalismeuniversitaire,sacralisanticilessuperstructuresculturellesetidologiques.La thoriedupremiertyperelgueicilasuperstructureaurangdesimplemiroirdelconomie;tandisquela secondeluiallgueuneautonomierelative.Aucunedesdeuxnesaisitleschangementsfondamentauxqui soprentdanslaproductiondemarchandises,rendantobsoltelacomprhensiondelaformationsocialeet desnouveauxtypesdeluttesdesclassesaujourdhuimergentes,souslgidedominantedelinformation comprisecommeproprit.Entreconomieculture,lapropritestunconceptquioccupeuneplace mineure.Notretcheestaujourdhuidesaisirledveloppementhistoriquedelaproductiondemarchandises dupointdevuedelaproprit,plateformesurlaquelleinfrastructure,superstructureetlaluttedesclasses prennentpied.

UnManifesteHacker/AHackerManifesto 2002SymposiumCriticalsecret InterventionS'chapperdel'empireduale/EscapefromthedualEmpire

McKenzieWark
Printlongversion[2004]@HarvardUniversityPress Versionlonguefrancophoneimprime[2006]@d.Criticalsecret (traductionClubpost1984MaryShelley&CieHackerBand) L'articleUnmanifesteHackerdansfr.wikipdia

UnManifesteHacker
PremiretraductionfranaiseOlivierSurel pour www.criticalsecret.com ,automnehiver2002

Version5.8

"AHACKERMANIFESTO"English/USversion[v.5.2] http://subsol.c3.hu/subsol_2/contributors0/warktext.html

(sur)UnManifeste Hacker
Compterendudelecture Auteur:AlainGiffard
04novembre2007

CompterendudelectureparAlainGiffarddulivrede McKenzieWark,UnmanifesteHacker, parudanslenumro14duCahierCritiquedePosie,Octobre2007.

Vousnesaviezpasquejecrainslesmanifestes,vousallezvoirquejenecrainspaslesapologies.

Un
Dansuntitre,"Manifeste"leplussouventn'appellepasd'article:manifestedemonseigneurleduc deBeaufort,manifesteduparticommuniste,manifeste(s)surraliste(s),manifestepourl'abolitiondufoie gras.McKenzieWarkachoisid'endonnerunausien:curieusement,l'indfini. Oncomprendd'abordcetteindfinitioncommeuneaffectationdemodestie:lelivrenereprsente paslepointdevuedeshackers,ninecherchelereprsenter;ilestsimplementundesmanifesteshackers possibles. Ilfautbienqu'unetellemodestietrouvesonemploi.AproposdulivrederfrencedePekka Himanen,L'thiquehacker,McKenzieWarkcrit:"L'excellenttravaild'Himanenabeaucoupdiresur l'poquehackeretsonoppositionl'poquemarchandeetpourtantHimanenessaieencorederconcilierle hackeraveclaclassevecteur.Ilfaitexprsdeconfondrelehackeravec"l'entrepreneur"".Unplaisirdece texteestsonpeud'affinitavecl'espritdeconsensus. Lestroissourcesetlestroispartiesconstitutivesdumanifestehackerpourraienttre:lesthoriesde la"creativeclass";laculturecritiquedelasocitdel'information;etla"successioncontrecanonique" quivadeLautramontauCriticalArtEnsemble,enpassantparlesituationnismeetBurroughs. Lelivreestunechargecontrelesdiffrentesthoriesdelaclassecrative,surlesquellesonpeut s'instruireens'amusantdansl'anthologieenlignedeRichardBarbrook,TheClassofthenew/TheClassesof thenew. McKenzieWarkestprochedegroupescommeCriticalArtEnsemble,Nettime,Sarai.AvecJosphine BosmaetGeertLovink,ilatundescoordinateursdel'anthologieReadme!FilteredbyNettime,labible ducourantdu"mediatactique". "Unmanifestehackerestentreautreschosesunetentatived'abstrairepartirdespratiquesetdes conceptsqu'ilsproduisent". Ilserfrelaplupartdesthoriciensqu'onvoudraitblacklisterdecectcidel'Atlantiquesous l'appellationde"pensemai68".Maisc'estplussrement,deLautramontDebord,lacritiquedela sparation,etlapratiquedudtournementetduplagiatquimarquentsontravail.

Manifeste
PourMcKenzieWark,lerecoursaugenredumanifestesigneleretourdel'histoire. Ecritquiannoncedenouvellesmaniresdevoirdanslalittrature,lesarts,lapolitique,lemanifeste necherchepasl'adhsionuniversellemaisreteniruncertainpublicparsaforcedmonstrative. Encesensladispositionfragmentedulivren'estparadoxalequ'enapparence.Hacker,lemanifeste doitbienavoirquelquesunesdesqualitsd'unhack. "Pourtrequalifiedehack,latrouvailledoittreimprgned'innovation,destyleetdevirtuosit technique". L'ambitieuxrdacteuradoncimagindedcoupersontexteen16chapitres,comprenantde1230 propositionsnumrotes,etclasssselonl'ordrealphabtique.Enmultipliantlesentresetlesparcoursde lecture,l'ordrealphabtiqueestsensromprel'illusiontlologique(posthocpropterhoc)etfavoriserla libertdulecteur.Lesdeuxentresfonctionnentdiffremment:alorsquelespropositionssontorganisesen squences,leschapitresouvrentsurlesystme. Lalecturedulivrerappellesouventlamanipulationd'uncubedeRubik(ledernierlivrede McKenzieWarks'intituleGamerTheory).Parexemplelepremierchapitre,"Abstraction",donneune

dfinitiongnraledelanotion,unepolitiquedel'abstractionpropreauxhackers,etunappelauxhackers s'abstraireentantqueclasse."Lemanifestes'adresseunsujetintressparsapropreautotransformation". Abstraction,classes,ducation,hacking,histoire,information,nature,production,proprit, reprsentation,rvolte,tat,sujet,surplus,vecteur,monde:lestitresdeschapitresformentlelexiquetotaldu jargondeMcKenzieWark,dontl'trangetvientduvocabulairetechnique(hacker,vecteur,vectoraliste),et plusencored'unusagedroutantdenotionscourantes(histoire,nature). Iln'yapasdedocumentation,defondsdedossier,nid'illustrationlittraire.Lesseulsnomspropres sontceuxdesauteurscitsexplicitement.Ledbataveclesautresthoriesestreportdanslesnotes.Sauf quelquesdtournementsbruyants,cetartbrefused'unecritureneutrecommecelled'unprogrammeurou biend'unjuriste.Lemanifesteressembleunjeudecartes,uncode,unecoutumesecrte. Enlangueanglaise,lelivreatpubliparlesPressesdeHarvard;ilal'allurerespectabled'unessai acadmique.Nouslisonsla"VersionfranaisepourCriticalsecretparlecollectifClubPost1984Mary Shelley&CieHackerBand". Pourunelectureaussidangereuse,GallienGuibert,lemaquettiste,achoisidesurlignerlamtaphore dupavlittraire.Ilaconuunlivrenorme,letextedechaqueproposition,composengroscaractres, occupantl'espaced'unepage.L'absencedepaginationimposedeserfrerautexteparlesentreslogiques, numrosdespropositionsoudesnotes.

Hacker
ChezHimanen,lagnralisationdelafigureduhackerpasseparunediffusiondel'thiquedes premiershackers,lescasseursdecode.Ainsil'thiquehackerdutravailcomporte:untravailnonprescritpar lahirarchie,sanssparationentrelaconceptionetl'excution,avecunecooprationdirecte. McKenzieWarkproposeuneorientationtoutediffrente,ensommeunretourauxclassessociales.Il yauneclassehackerenformation,dfinie,commeilledit,demanire"cryptomarxiste".Laclassehacker aunadversaire:laclassevectoraliste.Ellesedfinitparsapositiondanslesrapportsdeproprit,ici,la propritintellectuelle,maisaussiparunepratiquecommune,l'abstraction,etparunecertainetendance subjective. Laclassevectoralisten'estpaslegroupedesmdiatiques.Localised'abordaucroisementdes industriesculturellesetdesindustriesdel'information,elleestplusprcismentlaclassequimatriseles rseauxcommeforcesdeperceptiondistanceetcombinecettetechnologieavecl'appropriationde l'information.C'estlecurdeladomination,olesvaleurssontarrtesetleconsensusfabriqu. Danslapropritintellectuelle,l'auteurn'attaquepasledroitd'auteur,nimmelebrevet,maisleur systmatisationetleurextensiontoutelacultureettoutel'information,enmmetempsquelaconfiscation relledescrateurs,petitsougrands. Leshackerssontlesbcheronsetlesamoureuxdel'abstraction."Nousproduisonsdenouveaux concepts,denouvellesperceptions,denouvellessensationspartirdedonnesbrutes.Quelquesoitlecode quenoushackons,seraitillangagedeprogrammation,langagepotique,mathmatiqueoumusique,courbes oucouleurs,noussommeslesextracteursdesnouveauxmondes".McKenzieWarckdtournelaformulede Marxsurlepouvoird'abstractionrelleducapital,interprtparDeleuzecommeforcede dterritorialisation. L'abstractionestdoncconflictuelle.Lasubjectivitduhacker(etdelaclassehacker)s'exprimente l'occasiondececonflit.Hackerestaussilepublicquirefuselatchequeluiassignelaclassevectoraliste, celledesujetentantqueconsommateur. LestraitsdogmatiquesdupersonnageduhackerdessinparMcKenzieWark(esthtique,subjectivit, pratique,antagonisme,placeparrapportlaproprit)tranchentavecl'indcisionoulepragmatisme habitueldesthoriescritiquesdela"socitdel'information"(Voir,parexemple,GeertLovink,Leprincipe d'inconnexion). Cettefranchisedevraitdplaire.

Hacker'sDelight: McKenzieWark
Auteur:McKenzieWark Adaptation:PaulMathias
2007

LestextesquisuiventsontextraitsdudernierouvragedeMcKenzieWark,UnmanifesteHacker (traductioncollective,Criticalsecret,2006). Aveclaccorddeleurauteur,ilsonttlibrementchoisisetadaptsparPaulMathias,quiena galementchoisiletitre.

HackersDelight:McKenzieWark
[125]Unehistoirehackerneconnatqueletempsduprsent. [160a]Touteproductionestunhackformalisetrptsurlabasedesareprsentationcomme proprit.Produirecestrpter;hacker,cestdiffrencier.Silaproductionestlehack,capturparla propritetrpt,lehack,cestlaproductionproduitecommeautrechosequellemme. [071]Lehacktoucheauvirtuelettransformelactuel.Pourtrequalifiedehack,latrouvaille doittreimprgnedinnovation,destyleetdevirtuosittechnique.Lestermeshackingethacker ontmergsouscettesignificationchezlesingnieursenlectrotechniqueeteninformatique.Commeces domainestaientlapointedelaproductioncrativedumondevectoral[1]ilestnormalquecesmotsen soientvenusreprsenteruneactivitplusvaste.Defait,lehackingdesnouveauxvecteursdinformationa tuntournant,danslmergenceduneprisedeconsciencelargiedespouvoirscratifsdelabstraction. [002]NoussommeslesHackers,lestcheronsdelabstraction,lafoislesbousilleursetles novateurslesdpeceurs,leslimiersdunivers.Nousproduisonsdenouveauxconcepts,denouvelles perceptions,denouvellessensations,hackespartirdedonnesbrutes.Quelquesoitlecodequenous hackons,seraitillangagedeprogrammation,langagepotique,mathmatiqueoumusique,courbesou couleurs,noussommeslesextracteursdesnouveauxmondes.Quenousnousprsentionscommedes chercheursoudescrivains,desartistesoudesbiologistes,deschimistesoudesmusiciens,desphilosophes oudesprogrammeurs,chacunedecessubjectivitsnestriendautrequunfragmentdeclassequiadvient peupeu,conscientedellemme. [004]Leshackerscrentlapossibilitquedeschosesnouvellessengagentdanslemonde.Pas toujoursdesgrandeschoses,nimmedesbonneschoses,maisdesnouvelleschoses.Enart,enscience,en philosophieetdanslaculture,danstouteproductiondesconnaissancesolesdonnespeuventtre rassembles,dolinformationpeuttreextraite,danscequecetteinformationpeutproduiredenouvelles possibilitspourlemonde,ilyadesHackersquihackentleneufhorsduvieux.Nous,lesHackers,nous cronscesnouveauxmondes,maisnousnelespossdonspas.Cequenouscronsesthypothqupar dautres,pourlesintrtsdesautres,destatsetdesorganisations,quimonopolisentlesmoyensderaliser lesuniversquenoussommesseulsdcouvrir.Nousnepossdonspascequenousproduisonscelanous possde. [070]Hackercestexprimerlaconnaissancesousnimportequelleforme.LesavoirduHacker, danssapratique,impliqueunepolitiquedelinformationlibre,deltudelibre,delchangedursultat dgalgaldansunrseaupeertopeer.LesavoirduHackerimpliqueaussiunethiquedelaconnaissance ouverteauxdsirsdesclassesproductives,etlibredelasubordinationlaproductionmarchande.Le savoirduHackerestuneconnaissancequiexprimelavirtualitdelanatureenlatransformant,tant pleinementconscientdelagratificationcommedudanger.Quandlesavoirestlibrdelararet,lalibre productiondesconnaissancesdevientunsavoirdesproducteurslibres. [058]Lehackexprimelaconnaissancedanssavirtualit,enproduisantdenouvellesabstractions; ellesnesinscriventpasncessairementdanslergimedisciplinairequiorganiseetconformelducation.La connaissancesonniveauleplusabstraitetleplusproductifpeuttrerare,maiscetteraretnarienvoir aveccelleimposeparlahirarchieetlamarchandisationdelducation.Lararetdelaconnaissance exprimelavaritcachedelanatureellemme,quirefusedtrediscipline.Lanaturesedploiese dpliedanssontempspropre. [225]Mmeleshacksinutilespeuvent,demanireassezperverse,trevalorisspourlapuretde leurinefficacit.Ilnyarienquinepuissepastrevaloriscommereprsentation.Ilnyarienquinepuisse pastrecritiquetparconsquentvaloris,detoutefaon,parlavertudelattentionaccordeses

proprits.Lehackestconduitdanslhistoireparsaconditiondexistencelexpressionquiappelleau renouvellementdeladiffrence. [008]Labstractionpeuttredcouverteouproduite,peuttrematrielleouimmatrielle,maiselle esttoujoursproduiteetaffirmeparunhack.Abstrairecestlaborerunplandanslequeldesmatriaux,par ailleursdiffrentsetsansrapportentreeux,peuventtremisenrelationdenombreusesfaons.Abstraire cestexprimerlavirtualitdelanature,faireconnatrequelquesmomentsdesesmultiplespossibilits, actualiserunerelationparmiuninfinirelationnel,manifesterledivers. [046]traversledveloppementdelabstraction,lalibertpeutdsormaistrearrachela ncessit.Laclassedesvectoralistes,commesesprdcesseurs,chercheenferrerlabstractiondansla productiondelimitesetderarets,nondanslaproductiondelibertetdabondance.Laconstitutiondela classeHackercommeclasseadvientaumomentprcisolalibrationdelancessitetdeladominationde classeapparatlhorizondespossibilits. [010]Delabstractiondelanatureproviennentsaproductivitetlaproductiondunsurplus,au deldesncessitsdelasurvie.Decesurplusenexpansionaudeldelancessitprovientunecapacit extensivedehackerencoreetencore,enproduisantdenouvellesabstractions,unenouvelleproductivit,une plusgrandelibertparrapportlancessitaumoinspotentiellement.Maislehackingdelanature,la productiondunsurplus,nenousrendentpaslibres. [296]Labstractiondesmondesobjectifetsubjectifdanslinformationcirculantlibrementviale vecteur,inaugurelavirtualitdudsircommetel,etsalibrationdelamarchandisation,potentiellement. Linformationestnonconcurrenteelleneconnatpasdepnurienaturelle.ladiffrencedesproduits rifisdusoletducapital,laconsommationindividuelledelinformationnenprivepasquelquundautre. Lesurplusapparatsoussaformeabsolue.Laluttedevientquelquechosederelatifauhackingduvecteur, douvrirlevirtueletlamarchandisationdelinformationcommeraretetcommesimplereprsentation.La possibilitdundpassementdelasubjectivitreposesurcettelutteinfrastructurelle.Lesmoyensde productiondudsirlevecteur,aulongduquelscouleunsurplusimmatrieldinformationsontle premieretledernierpointolaluttepourlibrerlasubjectivitdoittremene.Touteimageparticuliredu sujetenrvoltepeuttreretourneenlimagedunobjetdsirer,maislevecteurluimmeestduneautre substance.Lalibrationduvecteurestlaseuleprohibitionabsoluedumondevectoral,etlepointoledfier. [139]Linformation,quandelleestvraimentlibre,nestpaslibredanslebutdereprsenterle mondeparfaitement,maisdesexprimerendiffrenceparrapportcequiexiste,etpourexprimerlaforce cooprativequitransformecequiexisteencequipeuttre.Lesignedunmondelibrenestpaslalibertde consommerlinformation,nidelaproduire,nidemmedemettreenuvresonpotentieldansdesmondes privsauchoixdequiconque.Lesignedunmondelibreestlalibertdetransformationcollectivedumonde, traversdesabstractionslibrementchoisiesetlibrementactualises. [127]Linformationestimmatrielle,maisellenexistejamaissanssupportmatriel.Linformation peuttretransfredunsupportmatriellautre,maisnepeutpastredmatrialisesicenestdansla plusoccultedesidologiesdesvectoralistes.Linformationmergeenconceptquandelleaccomplitune relationabstraiteaveclamatire.Cetteabstractiondelinformation,entoutsupportmatrielparticulier,cre lavritablepossibilitdunesocitvectorale,etproduitlenouveauterrainduconflitdeclasse:leconflit entrelaclassedesvectoralistesetlaclasseHacker. [128]Linformationexprimelepotentieldupotentiel.Quandellenestpasentrave,ellelibreles capacitslatentesdetousindividusetdetouteschoses,sujetsetobjets.Linformationestleplansurlequel objetsetsujetsviennentlexistencecommetels.Cestleplansurlequellepotentieldexistencede nouveauxsujetsetobjetspeuttreavanc.Cestlquelavirtualitfaitsurface. [099]Laproductionsurgissantlibrementdesentravesdelaproprit,desesreprsentationslocales etcontingentesdedroitetdappropriation,donnafinalementnaissanceuneformeabstraiteet

universalisantedeproprit,lapropritprive.Lapropritprivecomprendlaterre,lecapital,et finalementlinformation,rapportantchacunsaformeabstraiteetfaisantdechacununemarchandise,ellea prlevlesoldanslecontinuumdelanatureetenafaitunechose;elleaspardelanaturedesproduits pourenfairedesobjetsdestinslaventeetlachat,etdecettefaonencore,enafaitdeschoses.En dernierlieu,lapropritafaitdelinformation,cepotentielimmatriel,encoreunechose.Etdanscettetriple objectivation,lapropritaproduit,entreautres,sonsignehistoriqueobjectivetsansvie. [029]Linformation,commelaterreetlecapital,estdevenueuneformedepropritmonopolise paruneclasse,uneclassedevectoralistes,ainsinommsparcequilscontrlentlesvecteursaulongdesquels estabstraitelinformation,delammemanirequelescapitalistescontrlaientlesmoyensmatrielspar lesquelslesbienstaientproduits,etlespropritairesagrairescontrlaientlaterresurlaquellelesdenres taientproduites.Cetteinformation,audpartpropritcollectivedesclassesproductiveslaclassedes ouvriersetcelledesfermiers,ensembledevintlapropritduneautreclasseaccapareuse. [320]Unstockdinformationconstitueunearchive,uncorpsdinformationmaintenutraversle tempsetquiporteunevaleurdurable.Unfluxdinformationconstituelacapacitdextrairepartir dvnementsdelinformationdontlavaleuresttemporaire,etdeladistribuerviteetlargement.Unvecteur constituelemoyenderaliseraussibienladistributiontemporelledunstockqueladistributionspatialedun fluxdinformation:lepouvoirvectoralentantquepouvoirdeclasseseconstituepartirdeladtentionet ducontrledecestroisaspects. [318]Quandlinformationsevoitdevenirlobjetdunrgimedeproprit,uneclassevectoralenat etextraitsamargedelapossessiondelinformation.Cetteclasseestencomptitioninternepourlesmoyens lespluslucratifsdemarchandiserlinformationentantqueressource.Aveclamarchandisationde linformationapparatsaformevecteur.Extraireunsurplusdelinformationrequiertdestechnologies capablesdetransporterlinformationtraverslespace,maisaussitraversletemps.Lestockagede linformationpeutgnrerautantdevaleurquesatransmission,etlarchiveconstitueunvecteurtraversle temps,toutcommelacommunicationconstitueunvecteurquitraverselespace.Lepotentieltotaldelespace etdutempsdevientlobjetdelaclassevectorale. [284]Lecapitaldemandaitlecorpsdutravailleurseulementpourladuredelajournedetravail. Laclassedesvectoralistesatrouvlesmoyensdefondersademandesurchaqueaspectdelexistence, traverssonpouvoirdedsignertoutepartiedelexistencecommeuneressource.Laluttepourlimiterla journedetravail,alorsquelletaitsalutairecommemoyendelibrerlecorpsdutravailnapaslibrle travailleurdelamarchandise,maissimplementdcharglesujetdesonrledeproducteur,pourluidonner unetchebienpluslourde:celledesujetentantqueconsommateur. [319]Laclassevectoralestablitpourellemmedsquelleestenpossessiondestechnologies puissantesdevectoralisationdelinformation.Linformationdevientquelquechosesparedesesconditions matriellesdeproductionetdecirculation.Elleest,souslesignedelaproprit,dgagedeslieux,des culturesetdesformesparticulires,etdistribuedansdesespacesdeplusenpluslarges.Labstractionde linformationpartirdumondedevientsontourlemoyendabstrairelemondedeluimme. [329]Laclassevectoraleslvejusqulillusiondunedimensioninstantaneetglobaledecalcul etdecontrle.Maiscommelesclassesproductivesdumondecommencentlesavoirtropbien,cenestpas laclassevectoralequidtientrellementlepouvoirsubjectifsurlemondeobjectif.Levecteurluimme usurpelerleducommandement,endevenantleseuldpositairedunevolontfaceunmondequinepeut treapprhendquesoussaformemarchandise.Ceplanglobalmergentestdembletotalisantet catgoriquementpartial.Unetotalitmergesouslesignedunsimpledehors. [373]Levecteurtransformelesreprsentationslocalesendelibresconcurrencesglobales,les introduisantmmequelquefoisdansuneconfrontationviolente,enbrisantleurlienlalocalit, apparemmentnaturel.Maislevecteurinaugureaussiundomainevirtuelpourlaproductiondenouveaux typesqualitatifsdediffrence.Cesdiffrencespeuventgalementtreprisesdanslaguerredela

reprsentation,etdanslargulationdesdomainesinformationnelsdelasignificationetdelaconsquence. Maislevecteurpeutaussiconstituerladimensiondanslaquelleunelibreexpressiondeladiffrencepeut saffirmeretserenouveler.Lhtrognitfleuritaucoursdelimpositiondesformesdemarchandise globalesetuniformes,entantquenouvellemultiplicithackesurlevectoral. [321]Levecteurnabstraitpasseulementlinformationdesesconditionsparticuliresde production,ilabstraitgalementtoutautrerapportauseinduquelilsinsre.Laccroissementdelaportedes marchs,destats,desarmes,descultures,delaformelocalelaformenationaleetlaforme supranationale,estconditionnparledveloppementdevecteursaulongdesquelslinformationcirculepour lesrelierensemble.Levecteurtraversetouteslesenveloppes,lestirant,lesfaisantexploser,oulesobligeant sesoumettreetsefermertroitement. [383]Lapropagationvectoraledinformationmarchandiseproduitlafoislamarchandisationdes chosesetlamarchandisationdudsir.Cequiaccrotlaconscienceduneexploitationglobalequibnficie auxclassesdirigeantesdumondesurdvelopp,enreprsentantexclusivementlinjusticecommeune ingalitmatrielle.Lesclassesproductivesdesmondessurdveloppetsousdveloppenviennentse mesurerellesmmesleursreprsentationsrciproques.Lunempriselautrepourcequelleaetelle mmepourcedontellemanque.Lunempriselautrepourcequelleveutetellemmepourcequelle auraitperdre. [341]Souslecontrledelaclassevectorale,levecteurprocdeparobjectificationetproduitla subjectivitcorrespondante.Demmequelobjetdevientunevaleurabstraite,demmefaitlesujet.Une subjectivitvectoraleseformequinestpaslesujetuniverseletclairdontlemondesurdvelopprve depuislongtemps.Lasubjectivitvectoraleestabstraite,maispasuniverselle.Elleacquiertsaspcificiten tantquepriseencomptedeladiffrenciationdesvaleursquiapparatdansladimensionabstraiteduvecteur. Cettesubjectivitestaussipartiellequelobjectivitvectoraleladiffrencetantquunobjetnesaitpas quilatappropricommeressourceparlevecteur,alorsquunsujetlesait.Lesujetperoitsoncaractre partielcommeperte,oucommemanque,quilpeutcherchercomblerdanslemmechampdevaleursle champduvecteurquiproduitlemanqueenpremierlieu;oubien,ilpeuthackerlevecteur,louvrirla productiondequalitsexcluesdelaformedominantedecommunicationsousladominationdeclasse. [278]Lesujetabstraitsedveloppeprogressivement,maisgrandpasaveclobjectivationdu monde.Lhistoiredelaproductiondumonde,commechose,estenmmetempslhistoiredelaproduction dusujet,cestdire,delaproductiondumoicommeunechosequiseproduitenellemme,etquiproduit sonmondeentantquechoses. [277]Lesujetnestrienquelersidufantomatiquedunesparation,quiouvreaumoila possibilitdesapproprierlexistenceobjectivedecequiluvrecrer,etquiprsenteausujetunmonde objectif,commequelquechosequiluimanquerait.Lesujetenarriveressentirsonexistenceseulement traverssonmanquedelobjet,unmanquejamaiscomblparunobjetquelconque,etrendudeplusenplus conscientdesonpropremanqueetdesapropreabstraction. [285]lredelatlesthsie,levecteuracapturlecorpsetlespritvoirelmedesdpossds, commejamaisauparavant.Onenestarrivunedpossessionplusparfaitequetouteautreformede proprit.Lesujetautravailestdevenuunproducteurdemarchandises,ethorsdutravaililfutmisencoreau travailpourreconnatrelavaleurdecequelamarchandisereprsentait,entantquesonconsommateur. [154]Quandlevecteuratteignitlepointdedveloppementdelatlesthsielaperception distanceparletlgraphe,letlphone,latlvisionileffectuaunesparationdufluxdecommunicationet dufluxdesobjetsetdessujets,confrantlinformationlapparencedunmondepart.Linformation souslaformemarchandisedelacommunicationestdevenuelamtaphorequigouvernelemonde, prcismentparcequelleledomineparlactualisation.Latroisimenatureamerg,commelavaitfaitla secondenature,partirdelareprsentationdelanaturecommeproprit.Lafabricationgntiquede lensembledelabiosphre,saisiecommeinformation,etpasseulementcommeressourcephysique,apu

devenirpropritetpropritpubliqueouprive.Defait,vritablementcelaputconstituerladernire frontiredanslaluttepourlappropriationdumondecommeressource.Cetteappropriationnestpasmoins fausseetpartiellequecellesquilaprcdrent.notrepoque,cestuneralitillusoirequiconformedans lillusionrelledelaproprit. [042]Unechoseunitlespastoralistes,lescapitalistesetlesvectoralisteslecaractresacrdela formedelapropritdontdpendlepouvoirdeclasse.Chacunedecesclassesdpenddeformes dabstractionquellepeutacheteretpossdermaispasproduire.ChacunedpenddelaclasseHacker,qui trouvedenouvellesfaonsderendrelanatureproductive,quidcouvredenouveauxmotifsdanslesdonnes laissesparlanature[lesforcesdelanatureellesmmes]etlasecondenature[latechnique],quiproduitde nouvellesabstractionstraverslesquelleslanaturepeuttreconduiteproduireplusdunesecondenature peuttremmeunetroisimenature. [332]Lergneduvecteurestceluiochaquechoseettoutechosepeuttreconsidrecommeune marchandise.Toutcequiapparatestdordredistinct,devaleur,etpeuttretransformvolontenautre chose,quipeuttrecombinnimportequelleautrechosedanslacrationdunenouvellevaleur.Lergne duvecteurestlergnedelavaleur. [073]LesapologuesdesintrtsvectorauxveulentlimiterlaportesmantiquedutermeHacker unesimplecriminalit,parcequilscraignentprcismentsonpotentielplusabstraitetmultipleson potentieldeclasse.OnpeutentendrepartoutlarumeurselonlaquelleleHackerestunnouveautypedejeune dlinquant,ouunvandalenihiliste,ouleserviteurduneorganisationcriminelle.Ailleurs,leHackerest prsentcommeunsimplealternatifinoffensif,unchercheurmarginalobsessionnel,avecdesstyles dapparitionetdescodesdeconduitesrestrictifs.Partout,ledsirdouvrirlavirtualitdelinformation,de partagergratuitementlesdonnes,desapproprierlevecteurpourlexpression,deviennentlobjetdune paniquemorale,unprtextepourlasurveillanceetlarductiondusavoirtechniqueauxautorits comptentes.Cenestpaslapremirefoisquelesclassesproductivesseretrouventfaceuntelchantage idologique.Danslesorganismesofficielsdelordredirigeant,maintenant,leHackerparatrangctde sesmodlesprcdents:letravailleursyndiquoulefermierrebelle.LeHackerestenexcellentecompagnie. [211]Lacritiquedelareprsentationentretienttoujoursuneraretartificielledelinterprtation vraie.Ou,cequinestpasmieux,elleentretientuneraretartificielledevraisinterprtes,possesseurs delamthode,quisontautorissaujeudelasommenulleentrelacritiqueetlacontrecritiquepour colportersinondevraiesreprsentations,dumoinslavraiemthodepourdconstruirelesfausses.Les thoricienscommencentcommeauteursetfinissentcommeautorits.Cecisaccordeparfaitementavecla dominationdelducationparlaclassevectoralequirecherchelararetetleprestige,danscettebranchede laproductionculturelle,unproduitenprimepourlessujetslesplussensibles.Lathoriecritiquedevientla thoriehypo[critique]. [195]LesHackersdurentcalculerleursintrtsnoncommedespropritaires,maiscommedes producteurscarcestcelaquilesdistinguedelaclassedesvectoralistes.LesHackersnepossdentpas seulementdelinformationetnefontpasquenprofiter.Ilsproduisentdelinformationnouvelle,etla produisantilsontbesoindyaccderindpendammentdeladominationabsoluedelaformemarchandise.Si lactivitduhacksedfinitdansuneproductivitlibre,uneexpressiondelavirtualitdelanature,alorssa sujtionlapropritpriveetlaformemarchanderevientlentraver.Quandlasignificationdune liassedecaractrespeuttreacheteetverrouillesonendroit,cestlathermodynamiquedulangage rduiteunesimplechambrecryognique. [160b]Lareprsentationetlarptitiondelasingularitduhack,commeformetypiquedela production,sefontviasonappropriationparetcommeproprit.Larcuprationduhackpourlaproduction prendsaformereprsentativepouretlintrieurdusocialcommeproprit.Maislehack,enluimmeet deluimme,esttoujoursdistinctdesonappropriationpourlaproductionmarchandise.Laproductionalieu surlabasedunhackpremierenquoiestdonnelaproductionsaformeexplicite,sociale,pouvanttre

rpteetreproductible. [158]Hackerestlaproductiondelaproduction.Lehackproduituneproductiondunenouvelle sorte,quiapourrsultatunproduitsingulieretunique,etunproducteursingulieretunique.ChaqueHacker estdabordetlafoisleproducteuretleproduitdesonhack,etmergecommeunesingularit,tellela mmoireduhackcommeprocessus. [159]Lehackpurhack,commepureproductiondeproduction,exprimelamultiplicitdelanature delaquelleilmergeeninstancesingulire,etdanslaquelleilsemeutcommevnement.Delvnement singulierduhackvientlapossibilitdesareprsentation,etdesareprsentationvientlapossibilitdesa rptitioncommeproduction,etdesaproductioncommerptition. [297]Lavenuelexistencedesvecteursselonlesquelslinformationscoulelibrementautourdu monde,sinonuniversellement,sembleintroduireunnouveaurgimederaret,encoreplustotalqueceluidu rgneducapitalauparavant.Partoutsetrouventdessignesprsentscommelarponsemarchandiseau dsir;partoutsetrouventdessujetsattaqusdansleurpensedeuxmmesetnisparlessignesquilsne possdentpas.Quelquefoiscelaprovoqueundurcissementractifdusujet;celaproduitsonrenfermement lintrieurdelenveloppedunetraditionouduneautre,cequiparatantidaterlemondevectoralmmesi, assezparadoxalement,levectoralestmaintenantlaseulevoieparlaquelleletraditionnelsereproduitcomme reprsentationdelatradition.Quelquefoiscedurcissementetcerenfermementdanslatraditionproduisent uneviolence,sinonquellenclatepastropclairementencequelleprendlaspectdesimagesdupouvoir vectoral,laquellecettefaussetraditionvoudraitrsister.Levecteurproduitsapropreractionvectorale, avecleffetparadoxaldacclrerluimmelevectoral.Nousnavonsplusderacines,nousavonsdes antennes.Nousnavonsplusdorigines,nousavonsdesterminaux. [344]LegranddfipourlaclasseHackernestpasseulementdecrerlesabstractionspar lesquelleslevecteurpeutsedveloppermaisdecreraussilesformescollectivesdexpressionquipeuvent dpasserleslimites,nonseulementdelamarchandisation,maisdelobjectificationengnral,dontla marchandisationnestqueledveloppementlepluspernicieuxetleplusunilatral.MaislaclasseHackerne peutpaschangerlemondeelleseule.Ellepeutaussiproposerdelouersesserviceslaclassevectorale pourmaintenirlergnedelamarchandise;oubienellepeutsexprimerellemmecommeundonaux classesproductives,tirantlabstractionaudehorsdeslimitesdelaformemarchande.LaclasseHacker virtualise,lesclassesproductivesactualisent. [387]Laproductiondemarchandisesestentransitiondeladominationducapitalcomme proprit,ladominationdelinformationcommeproprit.Lathoriedelatransitionversunmondeau deldelaproductionmarchandedoitencoreeffectuerlammetransition.Cecorpsthoriqueatraversdeux phases,quicorrespondentdeuxtypesderreur.Danslapremirephase,quandlathorietaitauxmainsdu mouvementouvrier,elleaftichislinfrastructure,oulconomiedelaformationsociale.Danslaseconde phase,quandlathorietaitauxmainsdesuniversitairesradicaux,elleaftichislessuperstructuresdela cultureetdelidologie.Lathoriedupremiertyperduitlasuperstructureaurefletdelconomie;la thoriedusecondtypedotelasuperstructureduneconomierelative.Nilunenilautrenesaisissentles changementsfondamentauxdanslaproductionmarchandequirendentobsoltecettecomprhensiondela formationsociale,oudesnouveauxgenresdeluttedeclassequimergentmaintenantsouslgidedela dominationdelinformationcommeproprit.Lapropritestunconceptquioccupeuneplaceliminaireet indcidableentrelconomieetlaculture.Notretcheestaujourdhuidesaisirledveloppementhistorique delaproductionmarchandedupointdevuedelaproprit,pivotautourduqueltournentnonseulement linfrastructureetlasuperstructure,maisaussilaluttedeclasse. [072]Ilfaudralutter,pourcequeleHackerappelletredanslemonde,cestdireunmonde neufetunnouveltre.LibrerdesesparticularismesleconceptdeHacker,comprendresonabstraction,est lepremierpasdanscecombat. [255]Lapolitiquenepeutdevenirexpressivequelorsquelleestunepolitiquedelibrationdela

virtualitdelinformation.Librerlinformationdesarificationcommemarchandise,celalibreaussila forcesubjectivedelexpression.Lesujetetlobjetserencontrentendehorsdeleursimplemanquelunde lautre,dansleurdsirsimplementlundelautre,etdansledsirtelquilestorganisparltatauxintrts demaintenirlaformemarchandisedelararet. [126]Linformationtendtrelibremaispartoutelleestenchane.


[1]Cf.infra,[127],p.120.

RueDescartes20071(n55)|ISSN11440821|ISSNnumrique:encours|ISBN: 2130560579|page118126 DistributionlectroniqueCairnpourlesditionsPressesUniversitairesdeFrance. PressesUniversitairesdeFrance.Tousdroitsrservspourtouspays.Ilestinterdit,sauf accordpralableetcritdelditeur,dereproduire(notammentparphotocopie) partiellementoutotalementleprsentarticle,delestockerdansunebanquededonnesou delecommuniqueraupublicsousquelqueformeetdequelquemanirequecesoit.

PourunManifeste Hacker
InterventionauxjournesHackculturation Auteur:AlietteGuibertCerthoux
21novembre2007

Cetexteestlinterventiondelareprsentantedesditionscriticalsecretdanslecadrede lvnementHackulturation,Marseille,lafindumoisdoctobre2007.Unhommageaulivre deMcKenzieWark,AHackerManifesto(d.HarvardPress),UnManifesteHacker,version francophoneinternationaleauxditionscritcalsecret: http://www.criticalsecret.com/a_hacker_manifesto

LINCROYABLEETLEMERVEILLEUXLIVREQUISOUVREDELUIMME: OULECASSETTEDELIVREHACKULTURATION*

Abstract
Hackulturation,hackculture,cestlafoislacriseiconoclasteetsymboliquedelaculture,ola figurederhtoriqueviatiquenenseraitpasunemaisleparadoxe,touslesniveauxdelexprience,dela connaissancedelatechniqueetdesonignorance,etdelexpressiondcodesanslimitesdansluniverscod delexpertise.Cestdautrepartlanaissanceduneculturemergentedeladcompositiondumiroir commun,defaitetrampante,maisaufildutempsquiseconstruitplastiquemententrematireetmta concepts,entrerseauxdesignesconstituspardesmessages,commeunelanguetransgenredesdisciplines etdesmdias.Lahackcultureestpragmatique,spontane,collective,interactive,etadmetsansambagesla prdictiondelafictioninterfrantdanslactualitdocumentaire.Cestpeuttrelvnementdelaralisation potiquedumonde;cestpeuttre,aucontraire,ledpassementdelavritsymboliqueattacheautexte. Maisquipourraitenstatuerdepuislemondequisedfait,sinonencoreunefoisdansunercurrence reprsentedecequidisparat,etdoncledireneseraitquunereproductiondelarhtoriquedelamtaphore. Quantaucontraire,linstardeslangagesdelartconceptualissparNelsonGoodman,lahackculturenous feraitentrerdansunmondevrai,celuiduconcept,lentendrealorscommelenouveaumonderellubiquit entoutemmoireetamnsieaudeldusens?Surleschangementsdumonde,EdouardGlissantoptimisait encorercemmentlapertedestraditions,encitantlanouvellelanguepopulaireanglohispaniqueentrainde sinventeretdesegnraliserdanslesuddesEtatsUnis,commeautrefoislesancienneslanguescroles carabes.Estcecelaencoresurlewebetcequienrsulteradanslavie?

Exergue
Sivouspensezquejeproduisdesphrasesquirptentlesmmesobjetsdansunefaondiffrente delesprsenter,cestquejesimulecequiladvientdelapensesurInternet:lehasarddurenouvellement desides,quisinnoventdansleplonasmevidentetrptitifdesfragmentsinterchangeablesdeleurs versionsdjralises,cestunprotocoledactualisationdesides.Ilvaainsiducycledelammoirede leau.Benveniste.

LenvironnementintgrdansleWWWsoitun mtaenvironnement:Fondsdelahackculture
Lacommunicationnumriqueestcaractrisepardeuxniveauxdesyntaxe,altierslunparrapport lautre,sansconsensussymbolique,intgrsdefaitparlinteractivit:cestdunepartlecodenumrique luimmetantunlangagemathmatique,etcestdautrepartsesquivalencessimulantleslanguesdu mondesocialetdunefaonpluslarge,lapparencedumondevivantnatureletartificiel. Silquivalenceducodetendgnraliserlintgrationdetoutledispositifsimul,celasignifieque lalanguecollectiveditelacommunicationnumriqueestlafoistechniqueetnontechnique,spcifiqueet nonspcifique. Structurantetdstructurant:silacommunicationnumriquetendlchangedessavoirs,parcontre ellelesfragmentedefaonalatoireetarbitraire,sourcesetusagedessources,lesdlocaliseetlesrend intemporels,parlellelesactualiseenlesdconstruisantsansarchologienihistoire.Lacommunication numriqueprsenteunelanguehtrogneconstituepardeslangagesdecodeetdesreprsentations traditionnellescollectives,ingrantetinterfrantentreeux,avecdessingularitsorganiquesliesaux traducteursnumriquesquioprentconceptuellementlasocit,traversuneprsentationvirtuelle

iconoclastedelaculture.Lesraisonsnesontpassymboliquesmaistechniques,nanmoinslahackculture interprtelaperteducodesymboliquedesmtadmocratiescommeunepertedesensgalelamiseen quivalencenumriquedessignes(nondeleurspactessociauxdontellevoulutpourtanttreloutildela gnralisation).Ilsagitdunfondementparadoxallasourcemmedelahackcultureetcenestpasleseul, unehypothsetantquilnesagitpasdedoublesmaisdetransgenres.

Unehypothsedelahackculturecomme transgenre
Unehypothsepossibleconsistedanslasuivante:lahackculture,cestlatechnologiedela communicationnumrique,ellemme.Ellecomprenddesobjetsetdesactivits:desactivitsquidonnent lieudesobjets,et/oudesobjetsquidonnentlieudesactivits. Lesobjetssontlecodedelacommunicationnumrique(mathmatique)ettoutcequileconcerne; silssontditsculturecestsouslergimeautoorganisdunconceptdupartagedelinventionetdela connaissanceencommunpourlaconstructionducode:ainsisestdifipeupeulelogiciellibre(dune abstractiondelactivitsocialedanslapraxisinteractivedelarecherche,pourldificationdela communicationnumriqueuniverselle,ellemme). Cetchangeestfondparuneactivitderechercheinformeetquiinformelibrement;librement entendre:selonunprotocolealatoiredetrouvaillesetdidescontributrices,defaoncirconstancielle, extrieurementuneconomieproductive. Lconomiehackerestuneparaconomiepragmatiqueet/ouuneconomiedelexcdent:undonou uncontredon(cequineveutpasdirepourautantqueaneproduisepasquelquechose)...Encesensondit quecestuneconomiegratuite:gratuitementproduite,etgratuitementchangeetenfin,dontlesfruits obtenussontpluslargementencoregratuitementdonns. Cestdautrepartlacapacitducodenumriquedesimulerlesapparencesdetoutelaculturequia prcdlacommunicationnumrique,quilsagissedelcriture,delimprimerieetdesartstechniques,ou encoredesartsplastiques,delalittrature,dessciencesoudelamusique.Etparconsquentcestdeplus,l encore,lensembledesactivitsrequisespourparvenircopierlesculturesprcdentesetentransmettrela mtaculture.

Paradoxesouimbrogliosdelahackculture
Lahackcultureseprsentecommeuneculturehtrogne:uneculturelafoisdelacommunication numriqueetunemtaculturedelaculturetraditionnelle.Lahackculturelactetransgresselavantgarde modernedanslepluriactuel(ahistorique).Lahackcultureritualiseindfinimentlafindesavantgardes lactedeleurcontraire.Cestuneculturemergenteduparadoxe,parrversibilitdelatraditionmoderne visantlinformationetlaconnaissancepourtous,danslquivalencegnraledelacommunication numriquequirendtouteinformationquivalentetouteautre,doncindiffrentedusens.Nesyexpriment abstraitementquelestendancesdesfluxversdessignes,enstatistiquesdefrquentationdelabande passante. Cestdautrepartlemalentenduperptuelentrelacomptenceetlaperformancedelcriture techniqueetsavisepostesthtique,etlincomptencelibertairedelusagerquipratiqueleslangages quivalentsaudeldelthiquedelatechnique.Cestdiresilexisteunopposdelapuretducode donnantlieuunhermtismetechnique,performparunecatgoriesuprieurededveloppeursexpertsdu hardware,etleurhirarchiederdacteursdescodesycomprisdusoftwaredanslobjectifdatteindre lquivalenceentrelditionnumriqueetlavisionconsquentedesesreprsentationslcranou imprimes.Carcespratiquesinformessontirrconciliablesaveclelibreusagepopulairedeceslogiciels softwaredestinsadapterlespossiblesexprimablessansrequtedescomptencesparticulires.Afortiorile

web2aprescritlafindesbalisesconceptuellesdanslessources,parlasuggestiondetoutlecorpusdes texteslisiblesparlesscannersdesmoteursderecherche:clspassepartoutdesrequtes,sanslimites polysmiqueslieslenvironnementdesmotscherchs(contexteinterneetexternedelarequte).Doncle moyenpremierdetouteditionnumriqueestlcrituredontcelleducode,etsasauvegardesurlesdisques dursetleurscopiesdarchivessurdesdisquesexternes. Lactivitprincipaledelacommunicationnumriqueestlafabricationetletransfertinteractifde langagescrits,quilsagissedulangagenumriqueluimmedestinauxmachines,oudeslanguesqui contribuentlinformeroutransmettrelesinformationshtrognespourlesusagersduterritoireculturel commun.Lecodenumriqueluimmeestnonseulementunlangageinteractifentrelamachineetson activit,etlapersonnequilinventeet/oulutilise,maisdeplusuncodedquivalencemathmatiqueet techniquedetoutelactivitsocialeetdetoussesmodesetsystmesdadministrationetdeproduction,dont elleimitelesapparences. Danslacommunicationnumrique,lasimulation,leplagia,lacopie,traversanttouslessupports htrognesoellesinstalleouserpand,lesrendassimilablessespropresressources;lacopieetle plagiasontdescomposantesstructurellesinsparables,organiques,lieslasingularitducodeetses quivalentsdansetparlacommunicationnumrique. Lahackculturecestensembleladconstructionahistoriquedetoutecultureparleplagiaetlacopie dessourcesfragmentes;elleestdiffuseparlacommunicationnumriqueintgrale,depuislecode mathmatiquejusqulatransmissionetlepartagedelacapacitcommunicationnelledelamachine,etde sonsystmeproductif.Maisdepluselleestfondedemanirenontechniqueparlecodedetraductiondela socitetdelaculturequimetdispositionleurreprsentationdialectiqueinteractivedanslepublic, assimilableluimmeunedonnequivalentedanslamtamorphoselinaireetarborescentedela communicationnumrique. Exceptsescodesmathmatiquesolessignesnesontpasinterchangeablessansconsquence,en quoileurusageetleurmodificationsupposentlapprentissagedelinformatiquevolontaire,ouduqu,parce quelacommunicationnumriquesimuletoutelaculturepasseetlaprsenteavecunedispositioncontinue anachroniquedanslewww,letravailininterrompudeslangagescollectifsquilatraversentopreune multiplicitdelanguesplastiques,subjectives,dufragment.Lesfragmentshtrognesvousaux singularitsoccasionnellesquilesprlventoulescopientsontlesmotsdunlangageconceptuel perptuellementrenouvelable,quiconstituelemondeinnovantmaispourlapremirefoisdanslhistoirede lamodernit,sansexemplaritacadmiquepossible:cestlahackculture. Laprincipalecrituredesynthsedeetdanslacommunicationnumriqueestlecutupdes fragmentsslectiondefragmentsrecompossarbitrairementousignificativementensembleparlezapping danslequeltouteslesautresfiguresderhtoriquesontreprsenteslimagedelaculturetraditionnelleetde lasocitprcdentes.Etparconsquentlecutupcomprisdemmequenmusiquetechno,commeartdes samples(leschantillons)dumix(lemixagedesfragmentsrassembls,quimodifieousubstituela prsentationcontextuelleoriginaledessamples)etduremix(renouvellementparsubstitutiondessampleset dumix,et/oudeleurmodedeprsentation,deleuralignement,etdeleursaltrations).Cestunedisposition infiniedelinventiondunouveaupartirdesfragmentsdupassetdelactuel,intgrantetinterfrantavecet danslasocitvivante,etcelatravailledesfictionsvraiescommeralitscollectives(toujoursNelson Goodman)delillusiondumondenu. Enquoionpeutdirequelahackcultureinstalleuneposmodernitdfinitiveaudeldesavant gardes.Maisenmmetempsenquoielleinstalleunedivisionantagoniquedesdroitshackculturels(les codesinvents)etmtaculturels(lacultureplagie). Silonpeutdirequeleshackersontgagnlecombatpourlalibertgnraledelaculture,cestdans ldificationdulogiciellibrequilesintgretoutesparvocationtechnologique. EntreEngels,Ladialectiquedelanature,etPourcomprendrelesmdiasdeMcLuhan,probablement jusquedanssonouvrageposthumepartagavecBruceR.PowersTheGlobalVillage,Transformationsin WorldLifeandMediainthe21thCenturyouvragerestantcejournontraduitenfranais,onsituequela culture(lacommunicationpourcertainsetleurtechnologiepourdautres)commetroisimenaturefonde parlapremirelanaturedonneellemme,lasecondetantlatechniquecommeextensionartificielle

delanature(oupourdautreslenvironnementhabit);latroisimeressortparconsquentcommeune simulationdesdeuxautresetproduisantlinformationintgraledelanature,delatechniqueetdelasocit technologique,commemtaculturetotale,duqueempiriquementparleprocessusdesimulationinteractif dansleweb. Cependant,laralisationdumondecommercialetlgalnolibral,supranationaletsupraculturel, drainparlesfluxdelinformationetdelacommunicationnumriques(soitsaproprediffusionquivalente ralise,silonimaginelacommunicationnumriquecommeuncontrepointsociocultureldudispositif financierdelquivalencegnralelargent);cemondeconnatlvnementdunenouvelleforme dexploitationdelhommeparlhommeaudeldesLumiresetdesespactessymboliques,autermesdes dmocratiespuisesaudeldessocitsindustriellesdelaproduction,quiinstalleundispositifvirtuelet conceptueldelapropritnonmatrielledescontenus,sourcedufondsdarchives.Cequiinstrumenteune caducitducapitalismecontradictoireaveclemondeduvecteur,entrelestockcapitalisetlaplusgrande vitessedesfluxstock0(Virilio),loindumondesocialetdelapropritfondeparlappropriationdela terreautempsdelenclosure(McKenzieWarkVSHardt&Negri).Pourlevecteurdelinformation commerciale,leseulenjeuincontournableestlacapacitdepuissancedallocationdelabandepassante.

Conclusion:lelivreetlahackculture
Fatalement,parstructuredelimitationetperptuationdelcrituredessignes,enlangages plusieursniveaux,etdeplusieursgenres,lerfrenttraditionneldelinscriptiondetoutelaculturehacker cestleregistreetlelivreetlelivrecommerfrenceancestrale. Doncriennepourraitsurprendredanslefaitquen199899lesactesinternationauxanglophonesde nettimelisteinteractivelibrefondelaBiennaledeVeniseen1997aientdonnlieuauprotocoledupremier livrematrieldelahackculturepubliparautonomediaNewYork,actesrequisetslectionns notammentparGeertLovink,etsoninitiativeparMcKenzieWark.Riennepeutsurprendredavantageque lecodeaitdonnlieuuneposieducode,commedesperformancesartistiquesconceptuellesentemps reloudiffrdescodesdynamiques. Maisparadoxalementlencore,paruneffetrversibledelintgrationdelacultureetdetousses modesdexistenceetdeproduction,lergimematrieldulivreestprescritparlagnralisationnumrique deldition,dansuneconomievectoriellequinestpluscelledelaproductionquecesoitdansles imprimeriestraditionnellesoudansleseimprimeries. Restelaquestiondupapier,lincontournablematirequellequesoitlimprimantequipermettrade produirelobjetconsultablenonconnect.Papiernaturelissuduboistombdesfortsouduchiffon, papierchimique,auxtraitementssubtils,lepapierestdevenuunematireprcieuseetcoteusemmele papierdematiresrecycles. Entrevirtuelimmatrielcommeralitdelinformation,etvirtuelmatrieldelobjetdgradable,le livrescellelquilibredescontrairesduprobable/improbabledelahackculturelredelacommunication numrique,entreobjetcoteux(marchandiseabsolueBaudelaire,Agamben,Baudrillarddeslivres matrielsprissablestelslesjoyauxdelacouronneouLesirisdeVanGogh,commelecorpsvivantde lartisteaudeldumarketing)etvirtualitgratuiteimprissablesaufaccident.Lahackculturenestpasune utopie,cestlatopielactedelinstant,mtapolitique,(MyriamRevaultdAllonnes),olafinetlesmoyens sintgrentdefait. Alorsquelslivresentempsrelouendiffr?(Ilestpossiblequelacitationenexergueattribue Benveniste,trouvesurInternet,soitinventepardautrespluttqueparluimme). AlietteGuibertCerthoux

*CetexteestlinterventiondelareprsentantedesditionscriticalsecretdanslecadredelvnementHackulturation,Marseille,lafindu
moisdoctobre2007.UnhommageaulivredeMcKenzieWark,AHackerManifesto(d.HarvardPress),UNMANIFESTEHACKER,version francophoneinternationaleauxditionscritcalsecret:http://www.criticalsecret.com/a_hacker_manifesto

UnManifeste Hacker
Analysedetexte Wikipdia
Versiondu25dcembre2004

Derniremodificationdel'articlele25dcembre200814:11. CetexteestdisponiblesouslestermesdelalicencededocumentationlibreGNU(GFDL) l'adressehttp://fr.wikipedia.org/wiki/Un_manifeste_hacker

Lelivre
Unmanifestehacker[1]estletitred'unouvragequicorresponduneconceptionlargiedesmots qu'ilrequiert,appliqusauxprocessusdel'inventionetdel'organisationsocialetoutentire. Ils'agitdelaversionfrancophonedulivredeMcKenzieWark,paruauxditionsCriticalsecret,en 2006.LetitreoriginalanglophoneestAHackerManifesto,auxditionsHarvardUniversityPress,depuis 2004.Lecorpsprincipaldutexteseprsenteen389aphorismes,rpartisdans16chapitres,pluslesNotes, traduitenhuitlanguespubliesdanslemondepardiffrentsditeurs.Latraductionenfranaisestlouvrage ducollectifClubpost1984MaryShelleyetCieHackerBand.Dansl'ditionfranaise,laprsentation exprimentaled'unseularticleparpageestunecrationinditedeGallienGuibert,designerdulivre,avec l'accorddel'auteur.

DunomHacker
PourMcKenzieWark,lenom"hacker"tientautantdel'activitancestraledubucheron,quidgrossit lesarbresabattus,quedudcouvreurdecodesnumriques,telsleshackersdeslaboratoiresd'informatique l'uvredulogiciellibre(l'instardesNavajosquiinventrentlecodeTalkers,dits"hackers",pendantla guerreduPacifique).Enfait,chezl'auteur,cestunconceptgnriquedetouttreexerantlintellectet lintelligencelibrement,auxfinsdeproduiredesides,tantindividuellementquesocialement.Doncilne sagitpasdunecatgoriedtermineparunepratiquespcialise,encoremoinsdupirateinformatique, mmesileconceptdel'auteurcontientaussicettepossibilit.Parleconstatqu'ilnesoitpaspossible d'inventersanslibertd'agirnid'utiliserlibrementlessources,l'ouvragefaitunbilandel'exploitationde l'hommeparl'hommel'gidedelarcuprationdesdcouvertes,quisuggreunehypothseduprogrsau deldeladialectique,etundispositifdelibrationparleprocessusinfinidel'abstraction,quinesupposepas laprisedupouvoir.

Rsum
Dansunevolutionchaotiquedeladomination,depuislapropritdusoljusqu'l'abstractiondu capitalismeintgrparlesnormesduvecteur,l'objetactueldelouvragepourraittrelalibrationde l'information[2]. Onlit,lafindelarticle006:LemotdordredelaclasseHackernestpasquelestravailleursdu mondeselient,commeilspurentsunirautrefois,maisquelestravauxdumondesedlient. Laclassedes"vectoralistes"fusionnetouteslesclassesdeladominationrentable.Laclasse"hacker" estcelledesinventeurs,desproducteursdabstraction,dontlaclassevectoralistetirelesrusesdu renouvellementsanslimitedesesprofits.toutepoquelevecteuraprocurlaclassedominantelnergie desesprofits,etdeshackersprocuraientl'abstractionncessairepourmarquerleslimitesduterritoire domin,parexemplelamesuredusol.Maisilestaussipossibledeconcevoirquel'imprimeriesoitune dcouvertedu"hacking".Ensomme,l'universtechniquedanssonentieratimaginetconupardes hackers,quil'ontactualisdanslasocit,tandisquedesclassesdominantessesuccdrentpourexploiter cesinventionsauxdpensdelasocit.Aujourdhui,levecteurestlaformeabstraite,maisdirecteet majeure,deladominationellemme. Laclassedesvectoralistesestcellequiprtendconteniretdtenirlesides,pourlesrendre excutivesoulesmettreencirculationsonseulprofit;aujourd'huielledominenonseulementlespeuples maisencorelescapitalistesquiendpendent.Leprocessusdesenveloppespourcontenirlesterritoires rentablesestinjustepourleshommes,ilinstallelararet,etparconsquentempchelepartagedesrichesses.

Maisdeplus,leprocessusdelalimitationestmortifre,cariltendfairedisparatrelesconditionsde linventionellesmmes. Aucontraire,leshackersformentuneclasseabstraitemaisquinepeutproduirequelibrement;les hackersexercentlavitalitdessocits.Quelsquesoientleursdomainesdactivitetquelquesoitleurstatut dinventeurs(autonomeoudeservice),leshackersformentuneclassediffuseetdiverse,dlocalise,etpour produiredenouvellesidescellecisedonnederecourirlibrementauxressources,cequellepeutaider gnraliserpourlesautres.

Discussion
Cependant,lanotiondeclasserutilisedanslouvragedeMcKenzieWarkafaitlobjetdecritiques notammentparSimsonGarfinkel,auteurdelarticlederfrenceHacklicense[3].MaisGarfinkelsentient ladfinitionhistoriquedesclasseslaquellelelivredeMcKenzieWarkchappe,carilnestquunleurrede laproblmatiquemarxistelniniste,unremixcritique.C'estencoreHacklicensequiestcitetsonpointde vueprincipalreprisparDanielKaplan,dansAquoiserventleshackers ? ,publiparInternetActu(FING), galementaudbutde2005;maisl'articlefranaissappliqueessentiellementlalecturedelaversion courtetraduiteenFrance,en2002.Lafindelardactiondelaversionlonguedatede2003;elleprsentedes changementsnotoiresetcejournexistequenltatimprim,quellequesoitlalanguedeldition...En 2007,onneconnatpasencoredelecturefrancophonequirecenselapublicationdelouvragelongen franaisqueDanielKaplanluimmen'avaitpuprouveraumomentoilcrivaitsonarticle. Onpeutconsidrerquelescritiquesdeclassesontinappropries,danslamesureoilnesagitpas duneclassesocialecatgoriellenisocioconomique;onpourraitmmedirequesansrapportavecla structuresyndicaledesluttes,ils'agisseencoreunefoisd'unconceptlargidelanotiondeclasse,audeldes couchessociales. Laclassehackerestuneclasselatente,virtuelle,quiproduitlesabstractionsattenduesparlevecteur, maislaplupartdutempslesvectoralistesnecommandentpassesinventions,illesrcuprentetles enfermentpardeslois,pourencontrlerleurseulprofitdesapplicationsdulcores.Auxhackers dinventerleurspropreslois,cellesquilibrentlinformationdecequilscrent...Celapeutprendredes formesconcrtesimmdiatement,parexempleledernierouvragedeMcKenzieWark,Gamertheory( paratreen2007,auxditionsHarvardUniversityPress),intgreunepremirelectureinteractivesurInternet, entrel'auteuretdestudiantsquelesujetconcernait;parconsquent,lelivreserapublisouslicence CreativeCommonscertainsdroitsrservs.Cequiinaugureunvnementdanslditiontraditionnelle. EnfaitUnmanifestehackerestgalementunessaiquirelveundfiaprslesituationnisme;la recherched'undpassementdelareprsentationgnralisedumonde,parlalibrevirtualitdescontenuset lavitalitdeleurcommunication,s'opposeparunchangesymboliquebassurledonetlecontredon. linstardelapremirethsedeLaSocitduspectacledeGuyErnestDebord,plagiadeMarxquiouvreLe Capitalparuneimmenseaccumulationdemarchandises,enlemutantparaccumulationdespectacle,le premieraphorismedUnmanifestehackerplagielepremierarticleduManifesteduparticommuniste, Unspectrehantelemonde,lespectreducommunisme,enlemutantpar,Unspectrehantelemonde,le spectredelabstraction...ODebordvoitdisparatrelavritdelaviedanslemondespectaculairequi gnraliselareprsentationetsonvoiledillusions,McKenzieWarkcherchedpasserlereprsentable toutluniversdesapparencesetdulangagequilexprimeparlirreprsentable:savoirlescontenusbruts euxmmes,ycomprislescrationsinutiles,entantquefluxetvirtualitpotentielle,encirculationcognitive (cequipeutcomprendrel'changedepairpairp2p).Resteenfaireundroitpourtous.

Compositionetstyle
Pourdstabiliserlelecteurdeshabitudesconvenues,lauteurinventeunelanguetransgenre,lafois inspireduvieilanglosaxondutempsdelenclosure,etdesnomenclaturescontemporainesdela communicationnumrique.[1]Ilsagitdunelangueambige,dunepartorganique(quistructuresonpropre

contenu)etenmmetempspotique.Commelauteurrevisitetoutledispositifdelexploitationdepuisla dialectiquedelanaturejusqulacritiquedelconomiepolitique,depuislapropritdusoljusquaumode deproductionindustrielcapitalisteetauvecteurquiluisuccde,onpeutconsidrersonlivrecommeune popepotiquedesluttesenmodernit,enpostmodernit,etparconsquentvisionnairedelaprs. Surlacompositiondulivre:saconstructionenaphorismesestunesuitedefragmentsmisen ritournelles:conceptscommemicrofragmentsetfragmentsdephrasesrapparaissentdiffrentsniveaux denchanementslogiques,etdesens,aufildeschapitres.Cequiorganiseundveloppementpolysmique desmotsuneexplorationdeleurschampsconceptuelsouvertepourlelecteur(quipeutenimaginerdes prolongements,oudesruptures);maissurtout,cequiformeunestratgiefractale(nonparfatalitmaispar destindel'arborescence)dulivre,etluiattribueuneactualitsingulire,stylistique. Donc,lestraducteursdel'ouvragesontconfrontsunepreuvedecration. L'ouvrageenanglaisestentirementcritauprsent(toutespoquesainsialignes anachroniquement),cequiabolitladimensionhistoriquedelacultureducommunisme,danslespaysqui n'enontpasfaitunetraditionpolitiqueparlementaire.Contradictoirement,enfranais,lestempsdupass sontrequis(ycomprislepassdusubjonctifpeuutilisdenosjours),poureviterlemalentendud'un rvisionnismeidologique,lil'histoireinstitutionnellelocale(anciennescollaborationsnationalesavecle pouvoirnazi,ettraditioninstituanteetinstitueduparticommunistefranais).Lechoixdintgrerdesmots clsenanglais,unenarrationquisemodletouslestemps,offreunprincipesemblableceluidulivre originalpardesressourcesd'critureopposes.Ceciprocdedeladiffrencedeslanguesetdessocits.L encore,lalangueaduserinventerenmiroirasymtriquedel'inventiondel'auteuravecsonaccorddans leprincipedes"Centfleurs". Laversionfranaises'inspiredelapremireversionlonguede2003,etrintgrelaversion anglophonediteen2004.Parmiquelquesdiffrencesditorialesentrelesdeuxditions,lesnotesforment unchapitrepartentiresousletitre"Writings"dansl'ditionanglophone,alorsquesousletitre"Notes" lafindelouvragefrancophone,ellessontrassemblesl'extrieurducorpsprincipaldutexte.Ilest remarquablequelensembledesnotespuisseconstituerunelecturecritiqueparlauteurdesonpropre ouvrage,etenmmetempsunelectureautocritiquedesesrfrences,auxquellesilseconfrontea posteriori,aprsqu'illesaintgresenlesmtamorphosantparsoncriture,indistinctement,dansles aphorismes.Ensommelesnotesformentunmtaouvragedutexteprincipal,sonproprespectre,peuttre... Oupluttlelivreseraitunspectrelibertairehantantsesrfrencesacadmiques.Eneffet,Lelivre anglophone(etsesadaptationsdanslesautreslangues)voyantlaconclusiondel'ensembledeschapitrespar lechapitre"Writings",vouladiscussiondessourcesacadmiques,confrel'ouvrage,defaon rcurrente,uneconnotation"expert".Quantauchoixditorialdelaversionfranaise,s'entenantfidlement aumodedeprsentationexternedesnotesdansletapuscritde2003,ils'avreintressantqu'ilprocureune lecturepopulairedutexteprincipal.

Sources

LivrerfrencsurlelisteduclubdeslibrairesElectre:UnmanifesteHacker,McKenzieWark; ditionscriticalsecret,octobre2006,Paris. EAN:9782350920023;ISBN13:9782350920023;ISBN10:(ISBN235092002X). (en)Scan,GrahamMeikle. (en)Aclassanalysisofcontemporarysociety (en)InterviewbyMargotKaminski (en)InterviewwithMcKenzieWark (en)McKenzieWarkrespondstoDavidCarter (fr)Sequoyahinfos (fr)Agentsprovocateurs.pdf,CamillePaloqueBergs (en)Ctrl+XCtrl+VMarxism (en)JeanBaudrillardonAhackermanifesto

(en)ReviewThePinocchioTheory,SteveShaviro (en)Presentationandreviews@McKenzieWark'ssite (fr)&(en)PaulMathiasetMcKenzieWark,entretien,CollgeinternationaldePhilosophie,2007.

Liensexternes

(fr)UnmanifesteHacker,syndicationetpodcast,prsentationdel'ditionfranaiseetdbaten prsencedel'auteurausalondelarevueetlaTartine,octobre2006,Paris(www.criticalsecret.com) (fr)&(en)RueDescartesN55,Philosophiesentoiles(www.ciph.org),sousladirectiondePaul Mathias;Paralipomnes,chapitreconsacrMcKenzieWark(laversionimprimeprsentela versionfrancophone,laversionsurinternetprsentelaversionanglophone):Entretienetcutupde 16extraitsdeUnmanifesteHacker,parPaulMathias;revueduCollgeinternationaldephilosophie, Paris,janvier2007. (en)Lapr sentationde Ahackermanifesto danslesitepersonneldeMcKenzieWark (www.ludiccrew.org) (en)Laprsentationdulivre,surlesitedeHarvardUniversityPress,(ISBN0674015436),depuis 2004(www.hup.harvard.edu) (fr)16autresextraitsdeUnmanifestehackerdanssklunk.net,fvrier2007. (fr)CataloguedelaBiennaledeParis,deuxextraitsde UnmanifesteHacker ,Paris,mars2007. (fr)MedialabHacktivisme

Notesetrfrences
1. KennethMcKenzieWark (trad.Clubpost1984MaryShelleyetCieHackerBand),Unmanifeste
Hacker(Ahackermanifesto),criticalsecret,Paris,2006,Plireliavecunfaonnageburstbinding, couvertureetlivresouple.(170x250x40mm),496p.(ISBN235092002XetISBN 9782350920023) 2. AHackerManifestosurlesitedeFutureslab 3. Voirl'article[archive]publienmars2005danslemagazineTechnologyReviewduMIT.

Annexe A - Licence de documentation libre GNU


LicencededocumentationlibreGNU Disclaimer ThisisanunofficialtranslationoftheGNUFreeDocumentationLicenseintoFrench.Itwasnotpublished bytheFreeSoftwareFoundation,anddoesnotlegallystatethedistributiontermsfordocumentationthatuses the GNU FDLonlythe original Englishtext of the GNU FDL does that. However, we hope that this translationwillhelpFrenchspeakersunderstandtheGNUFDLbetter. CeciestunetraductionfranaisenonofficielledelaLicencededocumentationlibreGNU.Ellen'apast publieparlaFreeSoftwareFoundation,etnefixepaslgalementlesconditionsderedistributiondes documents qui l'utilisent seul le texte original en anglais le fait. Nous esprons toutefois que cette traductionaideralesfrancophonesmieuxcomprendrelaFDLGNU. TraductionfranaisenonofficielledelaGFDLVersion1.1(Mars2000) Copyrightoriginal: Copyright(C)2000FreeSofwareFoundation,inc 59TemplePlace,Suite330,Boston,MA021111307USA Pourlatraduction: Version1.0FR(JeanLucFortin,juillet2000) Version1.1FR(ChristianCasteyde,mars2001) Version1.1.1FR(CsarAlexanian,mars2001) Version1.1.2r2FR(ChristianCasteydeetCsarAlexanian,juin2001) ChacunestlibredecopieretdedistribuerdescopiesconformesdecetteLicence,maisnuln'estautorisla modifier. 0PRAMBULE L'objetdecetteLicenceestderendretoutmanuel,livreouautredocumentcritlibreausensdelalibert d'utilisation,savoir:assurerchacunlaliberteffectivedelecopieroudeleredistribuer,avecousans modifications,commercialementounon.Enoutre,cetteLicencegarantitl'auteuretl'diteurla reconnaissancedeleurtravail,sansqu'ilssoientpourautantconsidrscommeresponsablesdes modificationsralisespardestiers. CetteLicenceestunesortedecopyleft,cequisignifiequelestravauxdrivsdudocumentd'originesont euxmmeslibresselonlesmmestermes.EllecompltelaLicencePubliqueGnraleGNU,quiest galementuneLicencecopyleft,conuepourleslogicielslibres. NousavonsconucetteLicencepourladocumentationdeslogicielslibres,carleslogicielslibresontbesoin d'unedocumentationellemmelibre:unlogiciellibredoittreaccompagnd'unmanuelgarantissantles mmeslibertsquecellesaccordesparlelogicielluimme.MaiscetteLicencen'estpaslimiteauxseuls manuelsdeslogiciels;ellepeuttreutilisepourtouslesdocumentscrits,sansdistinctionparticulire relativeausujettraitouaumodedepublication.Nousrecommandonsl'usagedecetteLicence principalementpourlestravauxdestinsdesfinsd'enseignementoudevantservirdedocumentsde rfrence. 1APPLICABILITETDFINITIONS CetteLicencecouvretoutmanueloutoutautretravailcritcontenantunenoticedecopyrightautorisantla redistributionselonlestermesdecetteLicence.LemotDocumentserfreciaprsuntelmanuelou

travail.ToutepersonneenestpardfinitionconcessionnaireetestrfrenceciaprsparletermeVous. UneVersionmodifieduDocumentdsignetouttravailencontenantlatotalitouseulementune portiondeceluici,copiemotpourmot,modifieet/outraduitedansuneautrelangue. UneSectionsecondairedsigneuneannexeauDocument,outouteinformationindiquantlesrapports entrel'auteuroul'diteuretlesujet(outoutautresujetconnexe)dudocument,sanstoutefoistreenrapport directaveclesujetluimme(parexemple,sileDocumentestunmanueldemathmatiques,uneSection secondairenetraiterad'aucunenotionmathmatique).Cettesectionpeutcontenirdesinformationsrelatives l'historiqueduDocument,dessourcesdocumentaires,desdispositionslgales,commerciales, philosophiques,oudespositionsthiquesoupolitiquessusceptiblesdeconcernerlesujettrait. LesSectionsinaltrablessontdessectionssecondairesconsidrescommenepouvanttremodifieset citescommetellesdanslanoticelgalequiplaceleDocumentsouscetteLicence. LesTextesdecouverturesontlestextescourtssitussurlespagesdecouvertureavantetarriredu Document,etcitscommetelsdanslamentionlgaledeceDocument. LetermeCopietransparentedsigneuneversionnumriqueduDocumentreprsentedansunformat dontlesspcificationssontpubliquementdisponiblesetdontlecontenupeuttrevisualisetdit directementetimmdiatementparunditeurdetextequelconque,ou(pourlesimagescomposesdepixels) parunprogrammedetraitementd'imagesquelconque,ou(pourlesdessins)parunditeurdedessins courant.Ceformatdoitpouvoirtreacceptdirectementoutreconvertiblefacilementdansdesformats utilisablesdirectementpardeslogicielsdeformatagedetexte.Unecopiepubliedansunquelconqueformat numriqueouvertmaisdontlastructureatconuedanslebutexprsdeprvenirlesmodifications ultrieuresduDocumentoudanslebutd'endcouragerleslecteursn'estpasconsidrecommeuneCopie Transparente.Unecopiequin'estpasTransparenteestconsidre,paropposition,commeOpaque. LeformatdefichiertextecodenASCIIgnriqueetn'utilisantpasdebalises,lesformatsdefichiers TexinfoouLaTeX,lesformatsdefichiersSGMLouXMLutilisantuneDTDpubliquementaccessible,ainsi quelesformatsdefichiersHTMLsimpleetstandard,critsdetellesortequ'ilssontmodifiablessansoutil spcifique,sontdesexemplesdeformatsacceptablespourlaralisationdeCopiesTransparentes.Les formatssuivantssontopaques:PostScript,PDF,formatsdefichierspropritairesquinepeuventtre visualissouditsquepardestraitementsdetextespropritaires,SGMLetXMLutilisantdesDTDet/ou desoutilsdeformatagequinesontpasdisponiblespubliquement,etducodeHTMLgnrparunemachine l'aided'untraitementdetextequelconqueetdansleseulbutdelagnrationd'unformatdesortie. LaPagedetitredsigne,pourlesouvragesimprims,lapagedetitreellemme,ainsiquelespages supplmentairesncessairespourfournirclairementlesinformationsdontcetteLicenceimposelaprsence surlapagedetitre.Pourlestravauxn'ayantpasdePagedetitrecommedcritcidessus,laPagedetitre dsigneletextequis'apparenteleplusautitredudocumentetsituavantletexteprincipal. 2COPIESCONFORMES VouspouvezcopieretdistribuerleDocumentsurtouttypedesupport,commercialementounon, conditionquecetteLicence,lanoticedecopyrightetlanoticedelaLicenceindiquantquecetteLicence s'appliqueceDocumentsoientreproduitsdanstouteslescopies,etquevousn'yajoutiezaucunecondition restrictivesupplmentaire.Vousnepouvezpasutiliserunquelconquemoyentechniquevisantempcherou contrlerlalectureoulareproductionultrieuredescopiesquevousavezcresoudistribues.Toutefois, vouspouvezsolliciterunertributionenchangedescopies.Sivousdistribuezunegrandequantitde copies,rfrezvousauxdispositionsdelasection3. Vouspouvezgalementprterdescopies,souslesmmesconditionsquecellessuscites,etvouspouvez afficherpubliquementdescopiesdeceDocument. 3COPIESENNOMBRE SivouspubliezdescopiesimprimesdeceDocumentplusde100exemplairesetquelaLicencedu

DocumentindiquelaprsencedeTextesdecouverture,vousdevezfournirunecouverturepourchaque copie,quiprsentelesTextesdecouverturedespremireetdernirepagesdecouvertureduDocument. Lespremireetdernirepagesdecouverturedoiventgalementvousidentifierclairementetsansambigut commetantl'diteurdecescopies.LapremirepagedecouverturedoitcomporterletitreduDocumenten motsd'importanceetdevisibilitgales.Vouspouvezajouterdesinformationscomplmentairessurles pagesdecouverture.LescopiesduDocumentdontseulelacouvertureatmodifiepeuventtre considrescommedescopiesconformes,conditionqueletitreduDocumentsoitprservetqueles conditionsindiquesprcdemmentsoientrespectes. Silestextesdevantsetrouversurlacouverturesonttropimportantspourytenirdemanireclaire,vous pouvezneplacerquelespremierssurlapremirepageetplacerlessuivantssurlespagesconscutives. Sivouspubliezplusde100CopiesopaquesduDocument,vousdevezsoitfourniruneCopietransparente pourchaqueCopieopaque,soitprciseroufourniravecchaqueCopieopaqueuneadresserseau publiquementaccessibled'uneCopietransparenteetcomplteduDocument,sansaucunajoutou modification,etlaquelletoutlemondepeutaccderentlchargementanonymeetsansfrais,selondes protocolesrseaucommunsetstandards.Sivouschoisissezcettedernireoption,vousdevezprendreles dispositionsncessaires,danslalimiteduraisonnable,afindegarantirl'accsnonrestrictiflaCopie transparentedurantuneannepleineaprsladiffusionpubliquedeladernireCopieopaque(directement ouviavosrevendeurs). Nousrecommandons,maiscen'estpasobligatoire,quevouscontactiezl'auteurduDocumentsuffisamment ttavanttoutepublicationd'ungrandnombredecopies,afindeluipermettredevousdonneruneversion jourduDocument. 4MODIFICATIONS VouspouvezcopieretdistribueruneVersionmodifieduDocumentenrespectantlesconditionsdes sections2et3prcdentes,conditiondeplacercetteVersionmodifiesouslaprsenteLicence,dans laquelleletermeDocumentdoittreremplacparlestermesVersionmodifie,donnantainsi l'autorisationderedistribueretdemodifiercetteVersionmodifiequiconqueenpossdeunecopie.De plus,vousdevezeffectuerlesactionssuivantesdanslaVersionmodifie: 1. UtilisersurlaPagedetitre(etsurlapagedecouvertureventuellementprsente)untitredistinctde celuiduDocumentd'origineetdetoutessesversionsantrieures(qui,siellesexistent,doiventtre mentionnesdanslasectionHistoriqueduDocument).Vouspouvezutiliserlemmetitresi l'diteurd'originevousenadonnexpressmentlapermission. 2. MentionnersurlaPagedetitreentantqu'auteursuneouplusieursdespersonnesouentits responsablesdesmodificationsdelaVersionmodifie,avecaumoinslescinqprincipauxauteursdu Document(outouslesauteurss'ilyenamoinsdecinq). 3. PrcisersurlaPagedetitrelenomdel'diteurdelaVersionmodifie,entantqu'diteurdu Document. 4. PrserverintgralementtouteslesnoticesdecopyrightduDocument. 5. Ajouterunenoticedecopyrightadjacenteauxautresnoticespourvospropresmodifications. 6. Inclureimmdiatementaprslesnoticesdecopyrightunenoticedonnantquiconquel'autorisation d'utiliserlaVersionmodifieselonlestermesdecetteLicence,souslaformeprsentedans l'annexeindiquecidessous. 7. PrserverdanscettenoticelalistecompltedesSectionsinaltrablesetlesTextesdecouverture donnsaveclanoticedelaLicenceduDocument. 8. InclureunecopienonmodifiedecetteLicence. 9. PrserverlasectionnommeHistoriqueetsontitre,etyajouterunenouvelleentredcrivantle titre,l'anne,lesnouveauxauteursetl'diteurdelaVersionmodifie,telsquedcritssurlaPagede titre,ainsiqu'undescriptifdesmodificationsapportesdepuislaprcdenteversion. 10.Conserverl'adresserseauventuellementindiquedansleDocumentpermettantquiconque

d'accderuneCopietransparenteduDocument,ainsiquelesadressesrseauindiquesdansle DocumentpourlesversionsprcdentessurlesquellesleDocumentsebase.Ceslienspeuventtre placsdanslasectionHistorique.Vouspouveznepasconserverleslienspouruntravaildatant deplusdequatreansavantlaversioncouranteousil'diteurd'originevousenaccordelapermission. 11. SiunesectionDdicacesouunesectionRemerciementssontprsentes,lesinformationset lesapprciationsconcernantlescontributeursetlespersonnesauxquelless'adressentces remerciementsdoiventtreconserves,ainsiqueletitredecessections. 12.ConserversansmodificationlesSectionsinaltrablesduDocument,nidansleurstextes,nidans leurstitres.Lesnumrosdesectionsnesontpasconsidrscommefaisantpartiedutextedes sections. 13.EffacertoutesectionintituleApprobations.Unetellesectionnepeutpastreinclusedansune Versionmodifie. 14. NepasrenommerunesectionexistantesousletitreApprobationsousousunautretitreentrant enconflitavecletitred'uneSectioninaltrable. SilaVersionmodifiecontientdenouvellessectionsprliminairesoudenouvellesannexesconsidres commedesSectionssecondairesetquecellescinecontiennentaucunlmentcopipartirduDocument, vouspouvezvotreconvenanceendsigneruneouplusieurscommetantdesSectionsinaltrables.Pour cefaire,ajoutezleurstitresdanslalistedesSectionsinaltrablesauseindelanoticedeLicencedela versionModifie.Cestitresdoiventtresdistinctsdestitresdesautressections. VouspouvezajouterunesectionnommeApprobationsconditionquecesapprobationsneconcernent quelesmodificationsayantdonnnaissancelaVersionmodifie(parexemple,comptesrendusderevue dudocumentouacceptationdutexteparuneorganisationlereconnaissantcommetantladfinitiond'un standard). Vouspouvezajouterunpassagecomprenantjusqu'cinqmotsenpremirepagedecouverture,etjusqu' vingtcinqmotsendernirepagedecouverture,lalistedesTextesdecouverturedelaVersionmodifie. Iln'estautorisd'ajouterqu'unseulpassageenpremireetendernirepagesdecouvertureparpersonneou groupedepersonnesouorganisationayantcontribulamodificationduDocument.SileDocument comportedjunpassagesurlammecouverture,ajoutenvotrenomouaunomdel'organisationaunom delaquellevousagissez,vousnepouvezpasajouterdepassagesupplmentaire;maisvouspouvez remplacerunancienpassagesivousavezexpressmentobtenul'autorisationdel'diteurdeceluici. CetteLicencenevousdonnepasledroitd'utiliserlenomdesauteursetdesditeursdeceDocumentdes finspublicitairesoupourprtendrel'approbationd'uneVersionmodifie. 5FUSIONDEDOCUMENTS VouspouvezfusionnerleDocumentavecd'autresdocumentssoumiscetteLicence,suivantles spcificationsdelasection4pourlesVersionsmodifies,conditiond'incluredansledocumentrsultant touteslesSectionsinaltrablesdesdocumentsoriginauxsansmodification,etdetoutesleslisterdansla listedesSectionsinaltrablesdelanoticedeLicencedudocumentrsultantdelafusion. Ledocumentrsultantdelafusionn'abesoinqued'uneseulecopiedecetteLicence,etlesSections inaltrablesexistantenmultiplesexemplairespeuventtreremplacesparunecopieunique.S'ilexiste plusieursSectionsinaltrablesportantlemmenommaisdecontenudiffrent,rendezuniqueletitrede chaquesectionenajoutant,lafindeceluici,entreparenthses,lenomdel'auteuroudel'diteurd'origine, ou,dfaut,unnumrounique.LesmmesmodificationsdoiventtreralisesdanslalistedesSections inaltrablesdelanoticedeLicencedudocumentfinal. Dansledocumentrsultantdelafusion,vousdevezrassemblerenuneseuletouteslessections Historiquedesdocumentsd'origine.Demme,vousdevezrassemblerlessectionsRemerciementset Ddicaces.VousdevezsupprimertouteslessectionsApprobations.

6REGROUPEMENTSDEDOCUMENTS VouspouvezcrerunregroupementdedocumentscomprenantleDocumentetd'autresdocumentssoumis cetteLicence,etremplacerlescopiesindividuellesdecetteLicencedesdiffrentsdocumentsparuneunique copieinclusedansleregroupementdedocuments,conditionderespecterpourchacundecesdocuments l'ensembledesrglesdecetteLicenceconcernantlescopiesconformes. Vouspouvezextraireundocumentd'untelregroupementetledistribuerindividuellementsouscouvertde cetteLicence,conditiond'yinclureunecopiedecetteLicenceetd'enrespecterl'ensembledesrgles concernantlescopiesconformes. 7AGRGATIONAVECDESTRAVAUXINDPENDANTS LacompilationduDocumentoudesesdrivsavecd'autresdocumentsoutravauxsparsetindpendants surunsupportdestockageousurunmdiadedistributionquelconquenereprsentepasuneVersion modifieduDocumenttantqu'aucuncopyrightn'estdpospourcettecompilation.Unetellecompilation estappeleagrgatetcetteLicencenes'appliquepasauxautrestravauxindpendantscompilsavecle Documents'ilsnesontpaseuxmmesdestravauxdrivsduDocument. Silesexigencesdelasection3concernantlesTextesdecouverturesontapplicablescescopiesdu Document,etsileDocumentreprsenteunvolumeinfrieurunquartduvolumetotaldel'agrgat,les TextesdecouvertureduDocumentpeuventtreplacssurdespagesdecouverturequin'encadrentquele Documentauseindel'agrgat.Danslecascontraire,ilsdoiventapparatresurlespagesdecouverturede l'agrgatcomplet. 8TRADUCTION Latraductionestconsidrecommeuneformedemodification,vouspouvezdoncdistribuerlestraductions duDocumentselonlestermesdelasection4.Vousdevezobtenirl'autorisationspcialedesauteursdes Sectionsinaltrablespourlesremplacerpardestraductions,maisvouspouvezinclurelestraductionsdes Sectionsinaltrablesenplusdestextesoriginaux.VouspouvezinclureunetraductiondecetteLicence conditiond'incluregalementlaversionoriginaleenanglais.Encasdecontradictionentrelatraductionetla versionoriginaleenanglais,c'estcettedernirequiprvaut. 9RVOCATION Vousnepouvezpascopier,modifier,souslicencieroudistribuerleDocumentautrementqueselonles termesdecetteLicence.Toutautreactedecopie,modification,sousLicenceoudistributionduDocument estsansobjetetvouspriveautomatiquementdesdroitsquecetteLicencevousaccorde.Enrevanche,les personnesquiontreudevotrepartdescopiesoulesdroitssurledocumentsouscouvertdecetteLicencene voientpasleursdroitsrvoqustantqu'ellesenrespectentlesprincipes. 10RVISIONSFUTURESDECETTELICENCE LaFreeSoftwareFoundationpeutpublierdetempsentempsdenouvellesversionsrvisesdecetteLicence. Cesnouvellesversionsserontsemblableslaprsenteversiondansl'esprit,maispourrontdiffrersurdes pointsparticuliersenfonctiondenouvellesquestionsounouveauxproblmes.Voyez<A HREF="http://www.gnu.org/copyleft/">http://www.gnu.org/copyleft/</A>pourplusdedtails. ChaqueversiondecetteLicenceestdoted'unnumrodeversiondistinct.SiunDocumentspcifieun numrodeversionparticulierdecetteLicence,etportelamentionoutouteautreversionultrieure,vous pouvezchoisirdesuivrelestermesdelaversionspcifieouceuxden'importequelleversionultrieure publieparlaFreeSoftwareFoundation.Siaucunnumrodeversionn'estspcifi,vouspouvezchoisir n'importequelleversionofficiellepublieparlaFreeSofwareFoundation.

CommentutilisercetteLicencepourvosdocuments PourutilisercetteLicenceavecundocumentquevousavezcrit,incorporezunecopiedutextedecette Licenceenanglaisetplacezletextecidessousjusteaprslapagedetitre: Copyright(c)ANNEVOTRENOM Permissionvousestdonnedecopier,distribueret/oumodifiercedocumentselonlestermesdelaLicence GNUFreeDocumentationLicense,Version1.1ouultrieurepublieparlaFreeSoftwareFoundation;avec lessectionsinaltrablessuivantes: LISTEDESTITRESDESSECTIONSINALTRABLES Avecletextedepremirepagedecouverturesuivant: TEXTEDEPREMIREPAGEDECOUVERTURE Avecletextededernirepagedecouverturesuivant: TEXTEDEDERNIREPAGEDECOUVERTURE UnecopiedecetteLicenceestinclusedanslasectionappeleGNUFreeDocumentationLicensedece document. SivotreDocumentnecomportepasdesectioninaltrable,detextesdepremireetdernirepagesde couverture,veuillezinsrerlesmentionssuivantesdanslessectionsadquates: pasdesectioninaltrable pasdetextedepremirepagedecouverture pasdetextededernirepagedecouverture VouspouvezgalementfournirunetraductiondelaLicenceGNUFDLdansvotredocument,maiscelleci nedoitpasremplacerlaversionanglaise.LasectionintituleGNUFreeDocumentationLicensedoit contenirlaversionanglaisedelaLicenceGNUFDL,c'estlaseulequifaitfoi. SivotreDocumentcontientdesexemplesnontriviauxdecodeprogramme,nousrecommandonsde distribuercesexemplesenparalllesousLicenceGNUGeneralPublicLicense,quipermetleurusagedans leslogicielslibres.

Annexe B - Texte original de la licence GNU FDL


Version1.2,November2002 Copyright(C)2000,2001,2002FreeSoftwareFoundation,Inc. 59TemplePlace,Suite330,Boston,MA021111307USA Everyoneispermittedtocopyanddistributeverbatimcopies ofthislicensedocument,butchangingitisnotallowed. SOMMAIRE

0.PREAMBLE 1.APPLICABILITYANDDEFINITIONS 2.VERBATIMCOPYING 3.COPYINGINQUANTITY 4.MODIFICATIONS 5.COMBININGDOCUMENTS 6.COLLECTIONSOFDOCUMENTS 7.AGGREGATIONWITHINDEPENDENTWORKS 8.TRANSLATION 9.TERMINATION 10.FUTUREREVISIONSOFTHISLICENSE Externallinks
0.PREAMBLE ThepurposeofthisLicenseistomakeamanual,textbook,orotherfunctionalandusefuldocument"free"in thesenseoffreedom:toassureeveryonetheeffectivefreedomtocopyandredistributeit,withorwithout modifyingit,eithercommerciallyornoncommercially.Secondarily,thisLicensepreservesfortheauthorand publisherawaytogetcreditfortheirwork,whilenotbeingconsideredresponsibleformodificationsmade byothers. ThisLicenseisakindof"copyleft",whichmeansthatderivativeworksofthedocumentmustthemselvesbe freeinthesamesense.ItcomplementstheGNUGeneralPublicLicense,whichisacopyleftlicensedesigned forfreesoftware. WehavedesignedthisLicenseinordertouseitformanualsforfreesoftware,becausefreesoftwareneeds freedocumentation:afreeprogramshouldcomewithmanualsprovidingthesamefreedomsthatthe softwaredoes.ButthisLicenseisnotlimitedtosoftwaremanuals;itcanbeusedforanytextualwork, regardlessofsubjectmatterorwhetheritispublishedasaprintedbook.WerecommendthisLicense principallyforworkswhosepurposeisinstructionorreference. 1.APPLICABILITYANDDEFINITIONS ThisLicenseappliestoanymanualorotherwork,inanymedium,thatcontainsanoticeplacedbythe copyrightholdersayingitcanbedistributedunderthetermsofthisLicense.Suchanoticegrantsaworld wide,royaltyfreelicense,unlimitedinduration,tousethatworkundertheconditionsstatedherein.The "Document",below,referstoanysuchmanualorwork.Anymemberofthepublicisalicensee,andis addressedas"you".Youacceptthelicenseifyoucopy,modifyordistributetheworkinawayrequiring permissionundercopyrightlaw. A"ModifiedVersion"oftheDocumentmeansanyworkcontainingtheDocumentoraportionofit,either copiedverbatim,orwithmodificationsand/ortranslatedintoanotherlanguage. A"SecondarySection"isanamedappendixorafrontmattersectionoftheDocumentthatdealsexclusively

withtherelationshipofthepublishersorauthorsoftheDocumenttotheDocument'soverallsubject(orto relatedmatters)andcontainsnothingthatcouldfalldirectlywithinthatoverallsubject.(Thus,ifthe Documentisinpartatextbookofmathematics,aSecondarySectionmaynotexplainanymathematics.)The relationshipcouldbeamatterofhistoricalconnectionwiththesubjectorwithrelatedmatters,oroflegal, commercial,philosophical,ethicalorpoliticalpositionregardingthem. The"InvariantSections"arecertainSecondarySectionswhosetitlesaredesignated,asbeingthoseof InvariantSections,inthenoticethatsaysthattheDocumentisreleasedunderthisLicense.Ifasectiondoes notfittheabovedefinitionofSecondarythenitisnotallowedtobedesignatedasInvariant.TheDocument maycontainzeroInvariantSections.IftheDocumentdoesnotidentifyanyInvariantSectionsthenthereare none. The"CoverTexts"arecertainshortpassagesoftextthatarelisted,asFrontCoverTextsorBackCoverTexts, inthenoticethatsaysthattheDocumentisreleasedunderthisLicense.AFrontCoverTextmaybeatmost5 words,andaBackCoverTextmaybeatmost25words. A"Transparent"copyoftheDocumentmeansamachinereadablecopy,representedinaformatwhose specificationisavailabletothegeneralpublic,thatissuitableforrevisingthedocumentstraightforwardly withgenerictexteditorsor(forimagescomposedofpixels)genericpaintprogramsor(fordrawings)some widelyavailabledrawingeditor,andthatissuitableforinputtotextformattersorforautomatictranslationto avarietyofformatssuitableforinputtotextformatters.AcopymadeinanotherwiseTransparentfileformat whosemarkup,orabsenceofmarkup,hasbeenarrangedtothwartordiscouragesubsequentmodificationby readersisnotTransparent.AnimageformatisnotTransparentifusedforanysubstantialamountoftext.A copythatisnot"Transparent"iscalled"Opaque". ExamplesofsuitableformatsforTransparentcopiesincludeplainASCIIwithoutmarkup,Texinfoinput format,LaTeXinputformat,SGMLorXMLusingapubliclyavailableDTD,andstandardconforming simpleHTML,PostScriptorPDFdesignedforhumanmodification.Examplesoftransparentimageformats includePNG,XCFandJPG.Opaqueformatsincludeproprietaryformatsthatcanbereadandeditedonlyby proprietarywordprocessors,SGMLorXMLforwhichtheDTDand/orprocessingtoolsarenotgenerally available,andthemachinegeneratedHTML,PostScriptorPDFproducedbysomewordprocessorsfor outputpurposesonly. The"TitlePage"means,foraprintedbook,thetitlepageitself,plussuchfollowingpagesasareneededto hold,legibly,thematerialthisLicenserequirestoappearinthetitlepage.Forworksinformatswhichdonot haveanytitlepageassuch,"TitlePage"meansthetextnearthemostprominentappearanceofthework's title,precedingthebeginningofthebodyofthetext. Asection"EntitledXYZ"meansanamedsubunitoftheDocumentwhosetitleeitherispreciselyXYZor containsXYZinparenthesesfollowingtextthattranslatesXYZinanotherlanguage.(HereXYZstandsfora specificsectionnamementionedbelow,suchas"Acknowledgements","Dedications","Endorsements",or "History".)To"PreservetheTitle"ofsuchasectionwhenyoumodifytheDocumentmeansthatitremainsa section"EntitledXYZ"accordingtothisdefinition. TheDocumentmayincludeWarrantyDisclaimersnexttothenoticewhichstatesthatthisLicenseappliesto theDocument.TheseWarrantyDisclaimersareconsideredtobeincludedbyreferenceinthisLicense,but onlyasregardsdisclaimingwarranties:anyotherimplicationthattheseWarrantyDisclaimersmayhaveis voidandhasnoeffectonthemeaningofthisLicense. 2.VERBATIMCOPYING YoumaycopyanddistributetheDocumentinanymedium,eithercommerciallyornoncommercially, providedthatthisLicense,thecopyrightnotices,andthelicensenoticesayingthisLicenseappliestothe Documentarereproducedinallcopies,andthatyouaddnootherconditionswhatsoevertothoseofthis License.Youmaynotusetechnicalmeasurestoobstructorcontrolthereadingorfurthercopyingofthe copiesyoumakeordistribute.However,youmayacceptcompensationinexchangeforcopies.Ifyou distributealargeenoughnumberofcopiesyoumustalsofollowtheconditionsinsection3. Youmayalsolendcopies,underthesameconditionsstatedabove,andyoumaypubliclydisplaycopies.

3.COPYINGINQUANTITY Ifyoupublishprintedcopies(orcopiesinmediathatcommonlyhaveprintedcovers)oftheDocument, numberingmorethan100,andtheDocument'slicensenoticerequiresCoverTexts,youmustenclosethe copiesincoversthatcarry,clearlyandlegibly,alltheseCoverTexts:FrontCoverTextsonthefrontcover, andBackCoverTextsonthebackcover.Bothcoversmustalsoclearlyandlegiblyidentifyyouasthe publisherofthesecopies.Thefrontcovermustpresentthefulltitlewithallwordsofthetitleequally prominentandvisible.Youmayaddothermaterialonthecoversinaddition.Copyingwithchangeslimited tothecovers,aslongastheypreservethetitleoftheDocumentandsatisfytheseconditions,canbetreatedas verbatimcopyinginotherrespects. Iftherequiredtextsforeithercoveraretoovoluminoustofitlegibly,youshouldputthefirstoneslisted(as manyasfitreasonably)ontheactualcover,andcontinuetherestontoadjacentpages. IfyoupublishordistributeOpaquecopiesoftheDocumentnumberingmorethan100,youmusteither includeamachinereadableTransparentcopyalongwitheachOpaquecopy,orstateinorwitheachOpaque copyacomputernetworklocationfromwhichthegeneralnetworkusingpublichasaccesstodownloadusing publicstandardnetworkprotocolsacompleteTransparentcopyoftheDocument,freeofaddedmaterial.If youusethelatteroption,youmusttakereasonablyprudentsteps,whenyoubegindistributionofOpaque copiesinquantity,toensurethatthisTransparentcopywillremainthusaccessibleatthestatedlocationuntil atleastoneyearafterthelasttimeyoudistributeanOpaquecopy(directlyorthroughyouragentsor retailers)ofthateditiontothepublic. Itisrequested,butnotrequired,thatyoucontacttheauthorsoftheDocumentwellbeforeredistributingany largenumberofcopies,togivethemachancetoprovideyouwithanupdatedversionoftheDocument. 4.MODIFICATIONS YoumaycopyanddistributeaModifiedVersionoftheDocumentundertheconditionsofsections2and3 above,providedthatyoureleasetheModifiedVersionunderpreciselythisLicense,withtheModified VersionfillingtheroleoftheDocument,thuslicensingdistributionandmodificationoftheModified Versiontowhoeverpossessesacopyofit.Inaddition,youmustdothesethingsintheModifiedVersion: A.UseintheTitlePage(andonthecovers,ifany)atitledistinctfromthatoftheDocument,andfrom thoseofpreviousversions(whichshould,iftherewereany,belistedintheHistorysectionofthe Document).Youmayusethesametitleasapreviousversioniftheoriginalpublisherofthatversion givespermission. B.ListontheTitlePage,asauthors,oneormorepersonsorentitiesresponsibleforauthorshipofthe modificationsintheModifiedVersion,togetherwithatleastfiveoftheprincipalauthorsofthe Document(allofitsprincipalauthors,ifithasfewerthanfive),unlesstheyreleaseyoufromthis requirement. C.StateontheTitlepagethenameofthepublisheroftheModifiedVersion,asthepublisher. D.PreserveallthecopyrightnoticesoftheDocument. E.Addanappropriatecopyrightnoticeforyourmodificationsadjacenttotheothercopyrightnotices. F.Include,immediatelyafterthecopyrightnotices,alicensenoticegivingthepublicpermissiontouse theModifiedVersionunderthetermsofthisLicense,intheformshownintheAddendumbelow. G.PreserveinthatlicensenoticethefulllistsofInvariantSectionsandrequiredCoverTextsgivenin theDocument'slicensenotice. H.IncludeanunalteredcopyofthisLicense. I.PreservethesectionEntitled"History",PreserveitsTitle,andaddtoitanitemstatingatleastthe title,year,newauthors,andpublisheroftheModifiedVersionasgivenontheTitlePage.Ifthereisno sectionEntitled"History"intheDocument,createonestatingthetitle,year,authors,andpublisherof theDocumentasgivenonitsTitlePage,thenaddanitemdescribingtheModifiedVersionasstatedin theprevioussentence. J.Preservethenetworklocation,ifany,givenintheDocumentforpublicaccesstoaTransparentcopy oftheDocument,andlikewisethenetworklocationsgivenintheDocumentforpreviousversionsit

wasbasedon.Thesemaybeplacedinthe"History"section.Youmayomitanetworklocationfora workthatwaspublishedatleastfouryearsbeforetheDocumentitself,oriftheoriginalpublisherof theversionitreferstogivespermission. K.ForanysectionEntitled"Acknowledgements"or"Dedications",PreservetheTitleofthesection, andpreserveinthesectionallthesubstanceandtoneofeachofthecontributoracknowledgements and/ordedicationsgiventherein. L.PreservealltheInvariantSectionsoftheDocument,unalteredintheirtextandintheirtitles. Sectionnumbersortheequivalentarenotconsideredpartofthesectiontitles. M.DeleteanysectionEntitled"Endorsements".SuchasectionmaynotbeincludedintheModified Version. N.DonotretitleanyexistingsectiontobeEntitled"Endorsements"ortoconflictintitlewithany InvariantSection. O.PreserveanyWarrantyDisclaimers. IftheModifiedVersionincludesnewfrontmattersectionsorappendicesthatqualifyasSecondarySections andcontainnomaterialcopiedfromtheDocument,youmayatyouroptiondesignatesomeorallofthese sectionsasinvariant.Todothis,addtheirtitlestothelistofInvariantSectionsintheModifiedVersion's licensenotice.Thesetitlesmustbedistinctfromanyothersectiontitles. YoumayaddasectionEntitled"Endorsements",provideditcontainsnothingbutendorsementsofyour ModifiedVersionbyvariouspartiesforexample,statementsofpeerrevieworthatthetexthasbeen approvedbyanorganizationastheauthoritativedefinitionofastandard. YoumayaddapassageofuptofivewordsasaFrontCoverText,andapassageofupto25wordsasaBack CoverText,totheendofthelistofCoverTextsintheModifiedVersion.OnlyonepassageofFrontCover TextandoneofBackCoverTextmaybeaddedby(orthrougharrangementsmadeby)anyoneentity.Ifthe Documentalreadyincludesacovertextforthesamecover,previouslyaddedbyyouorbyarrangementmade bythesameentityyouareactingonbehalfof,youmaynotaddanother;butyoumayreplacetheoldone,on explicitpermissionfromthepreviouspublisherthataddedtheoldone. Theauthor(s)andpublisher(s)oftheDocumentdonotbythisLicensegivepermissiontousetheirnamesfor publicityforortoassertorimplyendorsementofanyModifiedVersion. 5.COMBININGDOCUMENTS YoumaycombinetheDocumentwithotherdocumentsreleasedunderthisLicense,underthetermsdefined insection4aboveformodifiedversions,providedthatyouincludeinthecombinationalloftheInvariant Sectionsofalloftheoriginaldocuments,unmodified,andlistthemallasInvariantSectionsofyour combinedworkinitslicensenotice,andthatyoupreservealltheirWarrantyDisclaimers. ThecombinedworkneedonlycontainonecopyofthisLicense,andmultipleidenticalInvariantSections maybereplacedwithasinglecopy.IftherearemultipleInvariantSectionswiththesamenamebutdifferent contents,makethetitleofeachsuchsectionuniquebyaddingattheendofit,inparentheses,thenameofthe originalauthororpublisherofthatsectionifknown,orelseauniquenumber.Makethesameadjustmentto thesectiontitlesinthelistofInvariantSectionsinthelicensenoticeofthecombinedwork. Inthecombination,youmustcombineanysectionsEntitled"History"inthevariousoriginaldocuments, formingonesectionEntitled"History";likewisecombineanysectionsEntitled"Acknowledgements",and anysectionsEntitled"Dedications".YoumustdeleteallsectionsEntitled"Endorsements." 6.COLLECTIONSOFDOCUMENTS YoumaymakeacollectionconsistingoftheDocumentandotherdocumentsreleasedunderthisLicense,and replacetheindividualcopiesofthisLicenseinthevariousdocumentswithasinglecopythatisincludedin thecollection,providedthatyoufollowtherulesofthisLicenseforverbatimcopyingofeachofthe documentsinallotherrespects.

Youmayextractasingledocumentfromsuchacollection,anddistributeitindividuallyunderthisLicense, providedyouinsertacopyofthisLicenseintotheextracteddocument,andfollowthisLicenseinallother respectsregardingverbatimcopyingofthatdocument. 7.AGGREGATIONWITHINDEPENDENTWORKS AcompilationoftheDocumentoritsderivativeswithotherseparateandindependentdocumentsorworks, inoronavolumeofastorageordistributionmedium,iscalledan"aggregate"ifthecopyrightresultingfrom thecompilationisnotusedtolimitthelegalrightsofthecompilation'susersbeyondwhattheindividual workspermit.WhentheDocumentisincludedinanaggregate,thisLicensedoesnotapplytotheother worksintheaggregatewhicharenotthemselvesderivativeworksoftheDocument. IftheCoverTextrequirementofsection3isapplicabletothesecopiesoftheDocument,thenifthe Documentislessthanonehalfoftheentireaggregate,theDocument'sCoverTextsmaybeplacedoncovers thatbrackettheDocumentwithintheaggregate,ortheelectronicequivalentofcoversiftheDocumentisin electronicform.Otherwisetheymustappearonprintedcoversthatbracketthewholeaggregate. 8.TRANSLATION Translationisconsideredakindofmodification,soyoumaydistributetranslationsoftheDocumentunder thetermsofsection4.ReplacingInvariantSectionswithtranslationsrequiresspecialpermissionfromtheir copyrightholders,butyoumayincludetranslationsofsomeorallInvariantSectionsinadditiontothe originalversionsoftheseInvariantSections.YoumayincludeatranslationofthisLicense,andallthe licensenoticesintheDocument,andanyWarrantyDisclaimers,providedthatyoualsoincludetheoriginal EnglishversionofthisLicenseandtheoriginalversionsofthosenoticesanddisclaimers.Incaseofa disagreementbetweenthetranslationandtheoriginalversionofthisLicenseoranoticeordisclaimer,the originalversionwillprevail. IfasectionintheDocumentisEntitled"Acknowledgements","Dedications",or"History",therequirement (section4)toPreserveitsTitle(section1)willtypicallyrequirechangingtheactualtitle. 9.TERMINATION Youmaynotcopy,modify,sublicense,ordistributetheDocumentexceptasexpresslyprovidedforunderthis License.Anyotherattempttocopy,modify,sublicenseordistributetheDocumentisvoid,andwill automaticallyterminateyourrightsunderthisLicense.However,partieswhohavereceivedcopies,orrights, fromyouunderthisLicensewillnothavetheirlicensesterminatedsolongassuchpartiesremaininfull compliance. 10.FUTUREREVISIONSOFTHISLICENSE TheFreeSoftwareFoundationmaypublishnew,revisedversionsoftheGNUFreeDocumentationLicense fromtimetotime.Suchnewversionswillbesimilarinspirittothepresentversion,butmaydifferindetailto addressnewproblemsorconcerns.Seehttp://www.gnu.org/copyleft/. EachversionoftheLicenseisgivenadistinguishingversionnumber.IftheDocumentspecifiesthata particularnumberedversionofthisLicense"oranylaterversion"appliestoit,youhavetheoptionof followingthetermsandconditionseitherofthatspecifiedversionorofanylaterversionthathasbeen published(notasadraft)bytheFreeSoftwareFoundation.IftheDocumentdoesnotspecifyaversion numberofthisLicense,youmaychooseanyversioneverpublished(notasadraft)bytheFreeSoftware Foundation. Externallinks

OfficialGNUFDLwebpage

CopyrightU.C.HPourlaLibert Permissionvousestdonnedecopier,distribueret/oumodifiercedocumentselonlestermesdelaLicence GNUFreeDocumentationLicense,Version1.1ouultrieurepublieparlaFreeSoftwareFoundation. UnecopiedecetteLicenceestinclusedanslasectionGNUFreeDocumentationLicensedece document.

PourlaLibert
HackAngel

2009

You might also like