Veleuilite u Rijeci

P R E G L E D

F O R M U L A

za kolegij Vjerojatnost i statistika (Struni studij informatike) GRAFIKO PRIKAZIVANJE Proporcionalni strukturni krug dio x = 360 0 cjelina
0

x0 isjeak (sektor kruga) dio parcijalna frekvencija pojave cjelina ukupna frekvencija r polumjer kruga P ukupna frekvencija koja se prikazuje grafiki Ludolfov broj (3,14)

r=

Proporcionalni strukturni polukrug dio x = 180 0 cjelina

0

x0 isjeak (sektor kruga) dio parcijalna frekvencija pojave cjelina ukupna frekvencija r polumjer kruga P ukupna frekvencija koja se prikazuje grafiki Ludolfov broj (3,14)

r=

2P

RELATIVNI BROJEVI Postoci P= dio 100 cjelina P - postotak, relativna frekvencija dio - parcijalna frekvencija pojve cjelina - ukupna frekvencija

Relativni brojevi koordinacije (RBK)

RBK =

f1 f2

RBK =

f2 f1

f1 - frekvencija jedne statistike pojave (mase) f2 - frekvencija druge statistike pojave (mase)

Indeksi

I=

f1 100 fB

I - indeks f1 - jedna frekvencija statistike pojave fB - druga frekvencija iste statistike pojave (baza usporedbe)

NUMERIKI NIZ Srednje vrijednosti

Aritmetika sredina

Jednostavna (negrupirani podaci)

x
x=
i =1

N Vagana (grupirani podaci)

x fi N xi

- aritmetika sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n

x
x=
i =1 n i =1

fi
i

Harmonijska sredina

Jednostavna (negrupirani podaci)

H= N

x
i =1

1
i

Vagana (grupirani podaci)

f
H=

H fi N xi

- harmonijska sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n

x
i =1

i =1 n

fi
i

Geometrijska sredina

Jednostava (negrupirani podaci)

log G = ili

1 N log xi N i =1 G fi N xi log - geometrijska sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n - Logaritam

G = N x1 x 2 ... x N Vagana (grupirani podaci) log G = ili 1 f i log xi

i =1 i n

f
i =1

G = N x1f1 x 2f 2 ... x kf k

Mod
Mo - mod L1 - donja granica modalnog razreda b - najvea frekvencija u nizu (najvea korigirana frekvencija kod nejednakih razreda) a - frekvencija iznad b c - frekvencija ispod b i - veliina modalnog razreda
fc - korigirana frekvencija fi - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n i - veliina razreda ija se frekvencija korigira

Grupirani podaci (distribucija frekvencija s razredima)

Mo = L1 +

ba i (b a ) + (b c )

fc =

fi i

Medijan

Negrupirani podaci
N +1 2 N r1 = 2 r2 = r1 + 1 r= Me = x r1 + x r 2 2

r - redni broj podatka, koji predouje medijan u ureenom nizu s neparnim brojem lanova (jedinica) r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu s parnim brojem lanova (jedinica) N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu Me - medijan xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2
3

Grupirani podaci (distribucija frekvencija s razredima)

L1 f1 fmed i

- donja granica medijalnog razreda - zbroj frekvencija do medijalnog razreda - frekvencija medijalnog razreda - veliina medijlanog razreda

N f1 2 Me = L1 + i f med
Grupirani podaci (distribucija frekvencija bez razreda)

r=

N 2

r - redni broj podatka, kojim se pomou kumulativnog niza odreuje medijan N - zbroj frekvencija u nizu

Mjere disperzije

Raspon varijacije

R = x max x min

R - raspon varijacije xmax - najvea vrijednost numerikog obiljeja xmin - najmanja vrijednost numerikog obiljeja

Kvartili

Donji kvartil
Negrupirani podaci

r1 =

N 4 r2 = r1 + 1 x r1 + x r 2 2

Q1 =

Grupirani podaci (distribucija frekvencija s razredima)

r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu kojima se odreuje donji kvartil N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu Q1 - donji kvartil xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2 L1 - donja granica kvartilnog razreda f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda fQ1 - frekvencija kvartilnog razreda i - veliina kvartilnog razreda

N f1 4 Q1 = L1 + i f Q1 Grupirani podaci (distribucija frekvencija bez razreda) N r= 4 r - redni broj podatka, kojim se pomou kumulativnog niza odreuje kvartil Q1 N - zbroj frekvencija u nizu
4

Gornji kvartil
Negrupirani podaci r1 = 3N 4 r2 = r1 + 1 x r1 + x r 2 2

Q3 =

Grupirani podaci (distribucija frekvencija s razredima) 3N f1 4 Q3 = L1 + i f Q3 Grupirani podaci (distribucija frekvencija bez razreda) 3 N r= 4

r1, r2 - redni brojevi podataka u ureenom nizu kojima se odreuje gornji kvartil N - ukupan broj lanova (jedinica) u nizu Q3 - gornji kvartil xr1, xr2 - podatak s rednim brojem r1 tj. r2 L1 - donja granica kvartilnog razreda f1 - zbroj frekvencija do kvartilnog razreda fQ3 - frekvencija kvartilnog razreda i - veliina kvartilnog razreda

r - redni broj podatka, kojim se pomou kumulativnog niza odreuje kvartil Q3 N - zbroj frekvencija u nizu

Interkvartil

I Q = Q3 Q1

IQ - interkvartil Q1 - donji kvartil Q3 - gornji kvartil

Koeficijent kvartilne devijacije

VQ =

Q3 Q1 Q3 + Q1

VQ - koeficijent kvartilne devijacije Q1 - donji kvartil Q3 - gornji kvartil

Standardna devijacija

= 2

- standardna devijacija 2 - varijanca ili drugi moment oko sredine

Varijanca (drugi moment oko sredine)

Negrupirani podaci

(x
2 =
Grupirani podaci
i =1

f (x
i

x
i

2 xi N x fi

- varijanca ili drugi moment oko sredine - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - aritmetika sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

2 =

i =1

f
i =1

Koeficijent varijacije
V =

100

V - koeficijent varijacije - standardna devijacija x - aritmetika sredina

Mjere asimetrije

Koeficijent asimetrije

3 =
Negrupirani podaci

3 3

3 - koeficijent asimetrije 3 - trei moment oko sredine - standardna devijacija

(x
3 =
Grupirani podaci
i =1

3 xi N x fi

- trei moment oko sredine - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - aritmetika sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

(
3 =
i =1 n

f i xi x

f
i =1

Pearsonove mjere asimetrije

x Mo

S k1 =

3 ( x Me)

Sk 2 =

Sk x Mo Me

- Pearsonova mjera asimetrije - aritmetika sredina - mod - medijan - standardna devijacija

Bowleyjeva mjera asimetrije

SkQ Q1 Q3 Me

S kQ =

Q1 + Q3 2Me Q3 Q1

- Bowleyjeva mjera asimetrije - donji kvartil - gornji kvartil - medijan

Mjere zaobljenosti

Koeficijent zaobljenosti

4 =
Negrupirani podaci

4 4

4 - koeficijent zaobljenosti 4 - etvrti moment oko sredine - standardna devijacija

(x
4 =
Grupirani podaci
i =1

4 xi N x fi

- etvrti moment oko sredine - vrijednost numerikog obiljeja, i=1,...,n - ukupan broj jedinica u nizu - aritmetika sredina - frekvencija numerikog niza, i=1,...,n

(
4 =
i =1 n

f i xi x

f
i =1

KOMBINATORIKA

Permutacije

Bez ponavljanja P = n! S ponavljanjem

P= n! r1!r2 !...rk !

P P n r

- permutacije bez ponavljanja - permutacije s ponavljanjem - broj elemenata - razred

Varijacije

Bez ponavljanja
V = n! (n r )!

S ponavljanjem V = nr

V V n r

- varijacije bez ponavljanja - varijacije s ponavljanjem - broj elemenata - razred

Kombinacije

Bez ponavljanja n n! K = r = r!(n r )! S ponavljanjem n + r 1 K = r

K K n r

- kombinacije bez ponavljanja - kombinacije s ponavljanjem - broj elemenata - razred

VJEROJATNOST

Matematika vjerojatnost ili vjerojatnost a priori

P ( A) = m n P(A) - vjerojatnost dogaaja A m - broj povoljnih mogunosti n - broj svih mogunosti

Statistika vjerojatnost ili vjerojatnost a posteriori

P ( A) = f ( A) n P(A) - vjerojatnost dogaaja A f(A) - frekvencija dogaaja A n - broj izvrenih pokusa

Suprotna vjerojatnost

Q ( A) = 1 P ( A) P ( A) + Q ( A) = 1

Q(A) - suprotna vjerojatnost P(A) - vjerojatnost dogaaja A

Zbrajanje vjerojatnosti vjerojatnost ili-ili u ekskluzivnom smislu

P(A) - vjerojatnost dogaaja A P(B) - vjerojatnost dogaaja B

P ( A B ) = P ( A) + P ( B )

Mnoenje vjerojatnosti vjerojatnost i-i

P(A) - vjerojatnost dogaaja A P(B) - vjerojatnost dogaaja B

P ( A B ) = P ( A) P ( B )

Vjerojatnost barem jedan vjerojatnost ili u inkluzivnom smislu

P(A) P(B) Q(A) Q(B) - vjerojatnost dogaaja A - vjerojatnost dogaaja B - suprotna vjerojatnost dogaaja A - suprotna vjerojatnost dogaaja B

P = 1 Q ( A) Q ( B ) P ( A B ) = P ( A) + P ( B ) P ( A) P ( B )

Vjerojatnost samo jedan

P(A) P(B) Q(A) Q(B) - vjerojatnost dogaaja A - vjerojatnost dogaaja B - suprotna vjerojatnost dogaaja A - suprotna vjerojatnost dogaaja B

P = P ( A) Q ( B ) + Q ( A) P ( B )

Vjerojatnost dogaaja koji se ponavljaju

P1 - vjerojatnost da dogaaj nastupi n-puta Q - vjerojatnost da dogaaj n-puta ne nastupi P2 - vjerojatnost da dogaaj u n pokusa nastupi barem jedanput p - vjerojatnost da e se dogoditi neki dogaaj n - broj ponavljanja (pokusa)

P1 = p

Q = (1 p ) n P2 = 1 (1 p ) n

Uvjetna vjerojatnost
P( A / B) = P( A B) P( B) P( A B) P ( A) P(A/B) - vjerojatnost dogaaja A uz uvjet dogaaja B P(B/A) - vjerojatnost dogaaja B uz uvjet dogaaja A P(A) - vjerojatnost dogaaja A P(B) - vjerojatnost dogaaja B

P ( B / A) =

Totalna vjerojatnost

P ( A) = P ( B1 ) P ( A / B1 ) + P ( B2 ) P ( A / B2 ) + ... + P ( Bi ) P ( A / Bi )

P(A) - vjerojatnost dogaaja A P(Bi) - vjerojatnost dogaaja Bi, i=1, 2,..

Bayesova formula

P ( Bi / A) =

P ( Bi ) P ( A / Bi ) P( Bi ) P( A / Bi )

P(A) - vjerojatnost dogaaja A P(Bi) - vjerojatnost dogaaja Bi, i=1, 2,..

10

METODA UZORAKA

Frakcija izbora
f = n N f - frakcija izbora n - uzorak N - populacija, osnovni skup

Metode procjene

Procjena aritmetike sredine osnovnog skupa

X x t sx f>0,05 s n s n 1 n<30 sx = s n 1 N n N 1 n>30 sx = s n N n N 1 - aritmetika sredina osnovnog skupa - aritmetika sredina uzorka - koeficijent pouzdanosti - standardna greka procjene aritmetike sredine

Interval:
x t sx < X < x + t sx

f<0,05 n>30 s x = n<30 sx =

n>50 s = n<50 s =

n n 1

s - procijenjena standardna devijacija osnovnog skupa - standardna devijacija uzorka

Procjena totala osnovnog skupa X - total osnovnog skupa x' - procijenjeni total t - koeficijent pouzdanosti s x ' - standardna greka procjene totala

Interval:

x't s

x'

< X < x'+t s

x'

x' = N x
s x' = N sx

x sx

- aritmetika sredina uzorka - standardna greka procjene aritmetike sredine

11

Procjena proporcije osnovnog skupa

P p t sp
f>0,05 - proporcija osnovnog skupa - proporcija uzorka - koeficijent pouzdanosti - standardna greka procjene proporcije

Interval:
p t sp < P < p + t sp

f<0,05

sp =
m n

pq n 1

sp =

pq N n n 1 N 1

p=

m - broj elemenata u uzorku s traenim obiljejem n - uzorak

q = 1 p

KORELACIJSKA I REGRESIJSKA ANALIZA Linearna korelacija

Jednadbe pravaca regresije

Jednadba prvog pravca regresije

Yc = a + b x

b=

XY X Y X XX
2

Yc a, b Xi Yi

- vrijednost prvog pravca regresije - parametri prvog pravca regresije - frekvencije jedne pojave, i=1,...,n - frekvencije druge pojave, i=1,...,n

a =Y b X

X X =
N

Y Y=
N

- aritmetika sredina (prosjena vrijednost) prve pojave Y - aritmetika sredina (prosjena vrijednost) druge pojave N - broj frekvencija u pojavi X ili Y

Jednadba drugog pravca regresije

Xc = a ' + b ' y b
'

XY Y X = Y Y Y
2

Xc - vrijednost drugog pravca regresije a , b' - parametri drugog pravca regresije

'

a' = X b'Y
12

Pearsonov koeficijent korelacije

r=

( X X ) (Y Y ) ( X X ) (Y Y )
i i 2 i i

r - koeficijent korelacije Xi - frekvencije jedne pojave, i=1,...,n Yi - frekvencije druge pojave, i=1,...,n b - parametar u prvom pravcu regresije b' - parametar u drugom pravcu regresije

r = b b'

Analiza varijance

Jednadba analize varijance

(Y

Y )2

(Y

Y )2

(Y

Yc ) 2

2 2 =2 p + np

(Y =

Y )2
2 - ukupna varijanca p2 - protumaena varijanca np2 - neprotumaena varijanca

=
2 np

2 p

a Y + b XY Y Y N
2

Y =

a Y b XY

Korelacija ranga

Spearmanov koeficijent korelacije ranga

6 d i2

rs = 1

i =1

n3 n

rs - koeficijent korelacije ranga di - razlika rangova n - broj frekvencija u pojavi X ili Y

d i = rx ry

rx - rang od pojve X ry - rang od pojave Y

13

VREMENSKI NIZ

Individualni indeksi

Verini indeksi

Y Vt = t 100 Yt 1

Vt - verini indeks Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem Yt-1 razdoblju, t=2,3,...,n - vrijednost pojave (frekvencija) u prethodnom razdoblju It - bazni indeks Yt - vrijednost pojave (frekvencija) u tekuem razdoblju, t=1,2,...,n Yb - vrijednost pojave (frekvencija) u baznom razdoblju

Bazni indeksi

It =

Yt 100 Yb

Linearni trend

Ishodite na poetku razdoblja

Yc = a + b x b=

XY X Y X XX
2

Yc - vrijednost trenda a,b - parametri trenda

a =Y b X

X =

X
N

Y=

Y
N

N - broj vremenskih jedinica

Ishodite u sredini razdoblja

Yc = a + b x b=

XY X
2

Yc - vrijednost trenda a,b - parametri trenda

a=

Y
N

14