Italijanski jezik

L alfabeto Alfabet
A a, B bi, C ci (i), D di, E e, F effe, G gi (di), H acca, I i, L elle, M emme, N enne, O o, P pi, Q cu (ku), R erre, S esse, T ti, U u, V vi/vu, Z dzeta. Letere straniere Strana slova J i lunga, K kappa, W dopia vu, X ics (iks), Y ipsilon. - samoglasnici konsonanti.

Pravila citanja i pisanja

C+E = e npr. cena vecera, C+I = i npr. cita grad, C+A = ka npr. casa kuca, C+O = ko compagno drug, C+U = ku cuore srce, CH+E = ke che sta, CH+I = ki chi ko; G+E = de gelato sladoled, G+I = di giocare igrati se, G+A = ga gallina kokoska, G+O = go gola grlo, G+U = gu guardare gledati, GL+I = lji figlio - sin;

SC+E = e scendere sici,

SC+I = i sciare skije, S = s, a izmedju dva samoglasnika = z, SS = s interessante interesantno;

GN+smgl. = nj montagna - planina

H se pri citanju ne izgovara, Q posle njega obavezno samoglasnik a,e,i,o ili u, Z i ZZ = c ili dz zio stric, mezzo pola.

Mnozina
Mnozina se u Italijanskom jeziku gradi promenom licne zamenice kod glagola i poslednjeg slova kod svake imenice tako sto o prelazi u i; a prelazi u e; e prelazi u i. U sledecim izrazima mnozina se gradi na sledeci nacin: - Chi e u jednini postaje chi sono u mnozini; - Dove e u jednini postaje dove sono u mnozini; - Che cosa e postaje che cose sono u mnozini; - Ce se menja u ci sono; - Pridevi koji se zavrsavaju na o poznaju rod i broj, a kojise zavrsavaju na e poznaju samo broj.

Clanovi
Clanovi se upotrebljavaju ispred svake imenice i dele se na odredjeni i neodredjeni clan, a u okviru tih podela nalaze se podele po rodu i broju. Inace u razgovoru nije bitno da li cemo upotrebiti odredjeni ili neodredjeni clan, bitno je samo da njegova upotreba bude pravilna prema rodu i broju.

Odredjeni clan
- Muski rod jednina il primer: Il libro e qui; - Muski rod mnozina i primer: I libri sono qui; - Ispred imenica muskog roda u jednini koje pocinju sa Z, GN, SC i S + samoglasnik stoji lo npr: lo studente; - Varijanta gore pomenutog clana za imenice muskog roda koje pocinju samoglasnikom je l npr: l amico; - Za imenice u mnozini ispred kojih u jednini stoji bilo koji od prethodno pomenuta dva clana koristi se gli npr: gli amici; - Uz imenice zenskog roda u jednini stoji la npr: la banana; - Uz imenice zenskog roda u jednini koje pocinju samoglasnikom stavlja se l npr: l amica; - U mnozini za bilo koju od dve pomenute varijante za zenski rod koristi se le npr: le amiche.

Neodredjeni clan
Neodredjeni clan nema svoje oblike za mnozinu imenica tako da se u mnozini upotrebljavaju varijante za jedninu, uz podelu prema rodu: - Kod imenica muskog roda koristi se un npr: un libro; - Kod imenica muskog roda koje pocinju samoglasnikom upotrebljava se un npr: un amico; - Kod imenica zenskog roda u upotrebi je una npr: una merenda; - Uz imenice zenskog roda koje pocinju samoglasnikom stoji un npr: un amica.

Predlozi
Predlozi u Italijanskom jeziku oznacavaju pravac kretanja, gde se nesto ili neko nalazi i pripadnost i to su: - A sto znaci u ili na kada se radi o pravcu kretanja primer: Io vado a scuola.; - Su na, kada se radi o mestu gde se nesto ili neko nalazi primer: Il quaderno e sul banco.; - In u, takodje kada se radi o mestu gde se nesto ili neko nalazi primer: Il quaderno e nella borsa.; - Da kad se upotrebljava uz ziva bica znaci kod (nekog ili neceg) npr: Io vado da Marco., a kada se upotrebljava uz bilo sta drugo oznacava odvajanje od necega; - Di oznacava pripadnost kada se radi o zivim bicima npr: Questo e il quaderno della tua amica Jovana, ili govori da je od necega nesto napravljeno npr: Questo banco e di legno.

Predlozi spojeni sa clanovima

Kada je potrebno staviti clan i predlog ispred neke imenice oni se spajaju u karakteristicne slozenice: - A a + il = al nonno npr.; a + i = ai nonni; a + lo = allo zio; a + l = all amico; a + gli = agli zii/amici; a + la = alla nonna; a + l = all amica; a + le = alle nonne/amiche. - Su su + il = sul banco; su + i = sui banchi; su + lo = sullo zaino; su + l = sull armadio; su + gli = sugli zaini/armadii; su + la = sulla sedia; su + l = sull automobile; su + le = sulle sedie/automobili. - In in + il = nel giardino; in + i = nei giardini; in + lo = nello zaino; in + l = nell armadio; in + gli = negli zaini/armadii; in + la = nella borsa; in + l = nell automobile; in + le = nelle borse/automobili. - Da da + il = dal nonno; da + i = dai nonni; da + lo = dallo zio; da + l = dall amico; da + gli = dagli zii/amici; da + la = dalla nonna; da + l = dall amica; da + le = dalle nonne/amiche. - Di di + il = del nonno; di + i = dei nonni; di + lo = dello zio; di + l = dell amico; di + gli = degli zii/amici; di + la = della nonna; di + l = dell amica; di + le = delle nonne/amiche. Reci quello i bello se ponasaju kao predlog spojen sa clanom. Oblik ovih reci zavisi od imenice ispred koje stoje, tj. od clana koji se stavlja ispred imenice.

Zamenice
Zamenice se u Italijanskom jeziku kao i u Srpskom koriste da bi zamenile odredjene imenice. U Italijanskom jeziku postoji vise vrsta zamenica i to su: licne, povratne, naglasene i nenaglasene zamenice u okviru direktnog i indirektnog objekta, relativne i udvojene zamenice. Oggeto diretto Direktan objekat atonici tonici nenaglasene naglasene mi (me) me (mene) ti (te) te (tebe) lo (ga) lui (njega) la (je) lei (nje) ci (nas) noi (nas) vi (vas) voi (vas) li (ih) loro (njih) le (ih) loro (njih) Oggeto indiretto Indirektan objekat atonici tonici nenaglasene naglasene mi (mi) a me (meni) ti (ti) a te (tebi) gli (mu) a lui (njemu) le (joj) a lei (njoj) ci (nam) a noi (nama) vi (vam) a voi (vama) gli (im) a loro (njima) gli (im) a loro (njima)

personali - licne io (ja) tu (ti) lui (on) lei (ona) noi (mi) voi (vi) loro (oni) loro (one)

reflessivi povratne mi (se) ti (se) si (se) si (se) ci (se) vi (se) si (se) si (se)

Naglasene i nenaglasene zamenice u okviru direktnog i indirektnog objekta se ne upotrebljavaju u prvoj recenici, gde se mora spomenuti imenica, koju zamenica predstavlja u drugoj recenici. - Relativne zamenice kod ovih zamenica che (koji/koja u prevodu) se zamenjuje sa il quale/la quale u drugoj recenici, i to kad nema predlog ispred sebe; a kada ima predlog u jednini je a cui (kojem/kojoj u prevodu) ili al quale (ubacuje se predlog spojen sa clanom), a u mnozini dai quali (kojima u prevodu) ili da cui bez clana (kod kojih u prevodu). - Udvojene zamenice su 2 nenaglasene zamenice koje stoje jedna pored druge, a koreni udvojenih zamenica su (tako pocinje svaka udvojena zamenica u zavisnosti od roda i broja): me, te, glie (se), ce, ve, glie (se). Postoje i zamenice to jest recce ci i ne kojima zamenjujemo imenice, koje imaju predlog ispred sebe. Predlog a i in koji odredjuje geografski pojam i odredjena imenica, u drugoj recenici se zamenjuju sa ci. Svi ostali predlozi sa odgovarajucom imenicom zamenjuju se sa ne. Kod zamenica kada persiramo koristimo trece lice jednine, a u fasistickim krugovima drugo lice mnozine izrazava se kao u srpskom jeziku drugim licem mnozine. U oba slucaja prvo slovo persirajuce zamenice se pise velikim slovom.

Prisvojni pridevi
Prisvojni pridevi se koriste kada zelimo da kazemo kome nesto pripada. I prema rodu i broju to su: Mi o/a moj/moja; Tu o/a tvoj/tvoja; Su o/a njegov, njegova/njen, njena; Mi ei/e moji/moje; Tu oi/e tvoji/tvoje; Su oi/e njegovi, njegove/njeni, njene.

Brojevi
zero, uno, due, tre, quattro, cinque, sei, sette, otto, nove, dieci, undici dodici, tredici, quattordici, quindici, sedici, diciassette, diciotto, diciannove, venti, ventuno, ventidue, ventitre, ventiquattro, venticinque, ventisei, ventisette, ventotto, ventinove, trenta.., quaranta.., cinquanta.., sessanta.., settanta.., ottanta.., novanta.., cento...., mille...., duemila...., tremila...

Glagoli Infinitiv
Infinitiv je osnovni (nepromenjeni) glagolski oblik. U italijanskom jeziku infinitiv ima infinitivnu osnovu i infinitivni nastavak, koji se menja i odredjuje konjugaciju glagola. Za prvu konjugaciju infinitivni nastavak je ARE, za drugu ERE, a za trecu IRE. Infinitiv glagola je promenjljiv i menja se po glagolskim oblicima vremenima, a u svakom vremenu imamo pomocne, modalne, prelazne odnosno neprelazne i nepravilne glagole.

Glagolski oblici vremena Presente Sadasnje vreme

Sadasnje vreme oznecava radnju koja se odvija u trenutku govora i gradi se tako sto se na infinitivnu osnovu dodaju nastavci: - Za prvu konjugaciju o, i, a, iamo, ate, ano; - Za drugu konjugaciju o, i, e, iamo, ete, ono; i - Za trecu konjugaciju o, i, e, iamo, ite, ono. U sadasnjem vremenu kod poslednjeg nastavka za konjugaciju i vreme ano srednje n se udvaja kod sledecih glagola: sapere (sanno), avere (hanno), fare (fanno), andare (vanno), dare (danno) i stare (stanno).

Pomocni glagoli
Postoje 2 pomocna glagola u italijanskom jeziku i to su Avere i Essere. Oni se u sadasnjem vremenu menjaju na sledeci nacin: Essere (biti) Avere (imati) - Io sono (ja sam); Io ho (ja imam); - Tu sei (ti si); Tu hai (ti imas); - Lui/Lei e (on/ona je); Lui/Lei ha (on/ona ima); - Noi siamo (mi smo); Noi abbiamo (mi imamo); - Voi siete (vi ste); Voi avete (vi imate); - Loro sono (oni/one su). Loro hanno (oni/one imaju).

Modalni glagoli
Iza modalnih (nepotpunih) glagola u italijanskom jeziku stoji infinitiv glagola koji bi trebalo da se menja u nekom od postojecih vremena. medjutim to menjanje preuzima modalni glagol i ovo je slucaj u svim glagolskim oblicima vremenima. Modalni glagoli su volere, dovere, potere i sapere i u sadasnjem vremenu se menjaju na sledeci nacin: Volere (zeleti hteti) Sapere (znati) - Io voglio (ja zelim); Io so (ja znam); - Tu vuoi (ti zelis); Tu sai (ti znas); - Lui/Lei vuole (on/ona zeli); Lui/Lei sa (on/ona zna); - Noi vogliamo (mi zelimo); Noi sappiamo (mi znamo); - Voi volete (vi zelite); Voi sapete (vi znate); - Loro vogliono (oni/one zele). Loro sanno (oni/one znaju). Dovere (morati) - Io devo (ja moram); Potere (moci) Io posso (ja mogu);

Tu devi (ti moras); Lui/Lei deve (on/ona mora); Noi dobbiamo (mi moramo); Voi dovete (vi morate); Loro devono (oni/one moraju).

Tu puoi (ti mozes); Lui/Lei puo (on/ona moze); Noi possiamo (mi mozemo); Voi potete (vi mozete); Loro possono (oni/one mogu).

Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli su izuzetak od pravila menjanja glagola u razlicitim vremenima. Oni u sadasnjem vremenu relativno ne postoje.

Prelazni i neprelazni glagoli

Prelazni glagoli su oni koji odgovaraju na pitanja koga? ili sta?, tj. prave objekat, a neprelazni glagoli ne daju odgovore na data pitanja, tj. ne prave objekat. Ovo je slucaj u svim vremenima.

Passato prossimo Blisko proslo vreme

Ovo vreme oznacava glagolsku radnju koja se desila u bliskoj proslosti. Gradi se od sadasnjeg vremena pomocnog glagola avere ili essere, i participa proslog glagola koji se menja. Particip prosli se gradi od infinitivne osnove glagola koji se menja, i nastavka: za I konjugaciju ATO, za drugu UTO, a za III konjugaciju ITO. Sa pomocnim glagolom essere menjaju se glagoli kretanja, povratni i neprelazni glagoli, a pri tom particip prosli poznaje rod i broj. Svi ostali glagoli se menjaju sa pomocnim glagolom avere, pri tom je particip prosli uvek u jednini muskog roda.

Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli u ovom vremenu su: Decidere deciso odluciti; Chiudere chiuso zatvoriti; Aprire aperto otvoriti; Fare fatto ciniti; Leggere letto citati; Prendere preso uzeti; Metere messo staviti; Spendere speso trositi; Scrivere scritto pisati; Chiedere chiesto traziti (uslugu); Dire detto reci; Transcorrere transcorso provesti; Bere bevuto piti; Coprire coperto pokriti; Scoprire scoperto otkriti; Essere stato biti; Vedere veduto/visto videti; Rimanere rimasto ostati; Vincere visto pobediti; Accendere aceso upaliti; Spegnere spento ugasiti; Rispondere risposto odgovoriti; Scegliere scerto birati; Prometere promesso obecati; Scometere scomesso kladiti se...

Imperfetto - Imperfekat
Imperfekat oznacava glagolsku radnju koja se desila u blizoj proslosti, ali ista nije zavrsena. On se gradi tako sto se od infinitiva - infinitivnog nastavka glagola bilo koje konjugacije oduzme poslednja 2 slova i dodaju se nastavci: vo, vi, va, vamo, vate, vano.

Nepravilni glagoli
Imperfekat ima samo jedan nepravilan glagol i to je essere. Menja se na sledeci nacin: Io ero; Noi eravamo; Tu eri; Voi eravate; Lui/Lei era; Loro erano.

Trapassato prossimo Dalja proslost

Ovaj glagolski oblik oznacava glagolsku radnju koja se dogodila u malo daljoj proslosti. Gradi se od imperfekta pomocnog glagola avere ili essere (uslovi odabira upotrebe jednog od ovih glagola su isti kao kod Passato prossimo), i participa proslog glagola koji se menja.

Nepravilni glagoli
Kod ovog glagolskog oblika nepravilna gradnja participa proslog je ista kao kod Passato prossimo.

Passato remoto Davno proslo vreme

Davno proslo vreme oznacava glagolsku radnju koja se desila u dalekoj proslosti. Ovo vreme se koristi u J Italiji u S Italiji ga ne koriste, cak ga i ne znaju, a umesto njega upotrebljavaju Passato prossimo. Gradi se od infinitivne osnove glagola koji se menja i nastavaka: - Za I konjugaciju: ai, asti, o, ammo, aste, arono; - Za II konjugaciju: ei (etti), esti, e (ette), emmo, este, erono (ettero); - Za III konjugaciju: ii, isti, i, immo, iste, irono.

Nepravilni glagoli
Jedini nepravilan glagol ovog glagolskog oblika je essere i menja se ovako: Io fui; Noi fummo; Tu fosti; Voi foste; Lui/Lei fu; Loro furono. Ovaj glagol se cesto koristi kada govorimo da je neko upokojen.

Futuro Buduce vreme

Futur oznacava glagolsku radnju koja ce se desiti u buducnosti. Gradi se tako sto se od infinitiva glagola izostavi infinitivni nastavak (ARE, ERE ili IRE) i doda se ER u I i II, a IR u trecoj konjugaciji. Zatim se na ove modifikovane glagole dodaju nastavci: o, ai, a, emo, ete, anno (uvek sa 2 n).

Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli u ovom glagolskom obliku su: Rimanere rimaro ostati; Andare andro ici; Volere vorro zeleti; Venire verro doci; Tenere terro drzati; Dire diro reci; Fare faro ciniti; Bere berro piti; Essere saro biti; Avere avro imati; Sapere sarro znati; Potere potro moci; Dovere dovro morati; Vedere vedro videti.

Napomena: Svi navedeni glagoli su prikazani u prvom licu jednine, medjutim u praksi se oni koriste u svim licima prema pomenutim pravilima gradjenja futura.

Slikoviti prikaz Glagolskih oblika vremena

Passato remoto npr: Andai

Trapassato prossimo npr: Avevo parlato

Imperfetto npr: Parlavo

Passato prossimo npr: Ho parlato

Presente npr: Parlo

Futuro anteriore npr: Avrai prlato

Futuro npr: Parlerai

Napomena: Slozeno vreme se pojavljuje uvek pre prostog vremena u kome se nalazi pomocni glagol.

Imperativo Zapovedni nacin

Imperativom naredjujemo, zapovedamo ili molimo nekog da nesto uradi. On se menja na sledeci nacin - radi lakseg pamcenja uporedicemo ga sa sadasnjim vremenom: I konjugacija (Parlare) Presente parlo parli parla parliamo parlate parlano Imperativo / parla (non parlare) parli parliamo parlate parlino II konjugacija (Vedere) Presente vedo vedi vede vediamo vedete vedono Imperativo / vedi (non vedere) veda vediamo vedete vedano III konjugacija (Partire) Presente parto parti parte partiamo partite partono Imperativo / parti (non partire) parta partiamo partite partano

- Glagoli andare, fare, dare, dire i stare imaju jednoslozne imperative: va, fa, da, di, sta, koji udvajaju prvo slovo svake zamenice osim gli. - Povratni glagoli u imperativu se menjaju na isti nacin, kao osnovni glagoli u zavisnosti od konjugacije, ali se dodaju povratne zamenice: u 3. licu jednine i mnozine ispred, a u svim ostalim licima iza glagola. U drugom licu jednine se i kod povratnih glagola u odricnom obliku koristi infinitiv, samo sa povratnom zamenicom (npr. Non alzar si). - Princip menjanja imperativa sa udvojenim zamenicama je slican kao kod povratnih glagola samo sto se dodaje udvojena, a ne jedna, zamenica ispred, odnosno iza glagola. Inace u drugom licu jednine takodje se koristi infinitiv, samo sada sa udvojenom zamenicom (npr: Non prendersela). - Nepravilne imperative grade pomocni glagoli avere i essere i to na sledeci nacin: Essere o / -(prvo lice nema), sii, sia, siamo, siate, siano; Avere o / -(prvo lice nema), abbi, abbia, abbiamo, abbiate, abbiano.

Condicionale Kondicional
Kondicional izrazava zelju subjekta da se nesto dogodi i ujedno uslov za vrsenje te radnje. Gradi se tako sto se od glagola, bilo koje konjugacije, iz infinitivnog nastavka oduzme poslednje slovo i dodaju se nastavci: ei, esti, ebbe, emmo, este, ebbero.

Aktiv i pasiv
Prosto vreme u aktivu, u pasivu postaje slozeno i glagol iz aktiva se tada menja sa essere ili venire. Slozeno vreme iz aktiva ostaje slozeno u pasivu, s tim sto se glagol iz aktiva (u datom vremenu) menja samo sa essere. Primer: Aktiv Picchio (prezent) Pasiv Sono picchiato (blisko proslo vreme) Vengo picchiato

Ho picchiato

Sono stato picchiato