ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΟΜΗΡΟΣ

Ο Ομηρικός κόσμος
(γλώσσα, ζωή, πολιτισμός)
και οι δρόμοι που τον φέρουν ως εμάς

Λίγες δεκαετίες από σήμερα, η ζωή στην ελληνική αγροτική ύπαιθρο, τις αγροτικές
ασχολίες, την ιδιωτική καθημερινότητα, τα γλέντια, τις τελετές, τη γλώσσα, τα τραγούδια
και τα παραμύθια, ήταν λες και απείχε μόνο λίγα χρόνια από τον κόσμο του Ομήρου,
καταργώντας αυτή την απόσταση των τριών χιλιετιών.

Η νεοελληνική παράδοση ανακρατεί από τον κόσμο εκείνο τους βασικούς πυρήνες
οργάνωσης της ζωής, τους μύθους, τα ονόματα, τις τελετές, τα εργαλεία:

• Τα αρχαία έπη αναδύονται μέσα στη νεότερη επική μας παράδοση (Διγενής
Ακρίτας), οι ύμνοι ηρώων και γενναίων ανδρών ηχούν με τον ίδιο τρόπο μέσα στα
δημοτικά μας τραγούδια.

• Οι αγρότες ακολουθούσαν την τεχνολογία που παρέδωσε η Δήμητρα στον

Τριπτόλεμο και καλλιεργούσαν τους ίδιους σπόρους σιταριού. Το ομηρικό σιτάρι,
ο καπλουτζάς, καλλιεργούνταν στη Θράκη μέχρι μόλις πριν λίγα χρόνια.

• Τα παραμύθια των γιαγιάδων αναπαρήγαγαν με σοφό τρόπο τις διδασκαλίες της

ομηρικής εποχής για τη μοίρα του ανθρώπου και τη μύηση του νέου παιδιού για
την είσοδό του στον κόσμο και την περιπέτεια της ζωής.

• Οι τελετές και τα έθιμα (στον κύκλο της ζωής, στον κύκλο του χρόνου για τη
γέννηση την ευφορία και τον θάνατο) μεταφέρθηκαν σχεδόν απαράλλαχτα.

Μέσα στον τελευταίο μισό αιώνα η αλλαγή ήταν ιλιγγιώδης. Δεν έμεινε σχεδόν τίποτα
από τα κοινωνικά δίκτυα που μετέφεραν τόσους αιώνες από γενιά σε γενιά αυτήν την
πολύτιμη γνώση και παράδοση.

Η προηγούμενη μόλις γενιά έζησε στα χωριά μας από πρώτο χέρι αυτή την παράδοση. Η
σημερινή γενιά που βρίσκεται στα σχολεία έχει δύο δρόμους: α) τη λήθη και την
ενσωμάτωση σε ένα παγκόσμιο ισοπεδωμένο μοντέλο πολιτισμού, β) την αντίσταση
στην εξαφάνιση της ιδιαιτερότητάς μας (όπως κάθε πολιτισμού και λαού) που θα
ξαναδώσει στην παγκόσμια επικοινωνία ένα πολύχρωμο περιεχόμενο και βαθύτερη
κατανόηση.

Συμβολή στη δεύτερη επιλογή είναι η συστηματική προσέγγιση και η γοητεία που φέρει
μια συγκριτική αναδρομή σε δυο σημεία μιας ενιαίας πολιτιστικής πορείας, του ομηρικού
κόσμου και της νεοελληνικής αγροτικής παράδοσης.
Αυτό το ετήσιο θεματικό σχέδιο εργασίας θα έχει δύο στάδια:

Στο πρώτο συγκροτήσουμε την ομάδα εργασίας από δέκα περίπου παιδιά και θα
προετοιμάσουμε ένα υλικό, επιλέγοντας θέματα και περιοχές της παράδοσης που
αποτυπώνεται με σαφήνεια το καθρέφτισμα αυτών των δύο κόσμων.

Στο δεύτερο, θα οργανώσουμε την τελική παρουσίαση αυτού του υλικού στους
υπόλοιπους μαθητές, με τον τρόπο μιας τελετής - δρώμενου μουσικού και
«παραμυθάδικου».

Προτεινόμενα θέματα – περιοχές είναι:

• Ονόματα ανθρώπων και τόπων, τότε και τώρα

• Αγροτικά εργαλεία, μέθοδοι καλλιέργειας και σπόροι
• Έθιμα και μαγικές τελετές για τη γέννηση, την ευφορία της γης και τα ταφικά
• Το νεοελληνικό έπος του Διγενή Ακρίτα
• Θέματα, γλώσσα και μορφή στα δημοτικά τραγούδια και τα μοιρολόγια
• Ο αργαλειός, η υφαντική και η ανέμη του παραμυθιού
• Η Τηλεμάχεια και οι μυητικοί δρόμοι του παραμυθιού
• Αοιδοί – παραμυθάδες και μαντιναδόροι
• Η ξενιτιά και ο νόστος
• Τα παιχνίδια

Από τη βιβλιοθήκη του 5ου Γυμνασίου Βύρωνα - Σοφία Κυρίμη

Με τη συνεργασία του Νίκου Βαλκάνου