You are on page 1of 575

MudKwifawmif;yefjcif;

pmpOfonf Myanmar Cupid rS wifxm;aom Post rsm;udk trsm;olig zwf&SEdkif&ef


pkpnf;wifjyxm;jcif; jzpfygonf/ uGsefawmfhwGif rl&if;pmtkyf r&SdygaomaMumifh pmpOfrsm;tm;vkH;
jynfpHkrSK &Sdr&Sd wdkufMunfhjcif;iSm rwufEdkifyg/ xdk haMumifh tu,f&sf pmrlrsm; MuGif;usef&pfcJhaomf
onf;cHay;Muyg&ef awmif;yeftyfygonf/
pmpOfrsm; pkpnf; ylaZmfol

&[EmESifh yk*dKvfxl;rsm; ( yxrydkif; )


0.1/ "mwfyHkawmfrsm;
0.2/ ed'gef;pum;
0.3.1/ jrefrmEkdifiH omoem0if c&D;wpfavQmuf tprS ]tpdk;&\ tm;ay;rI} acgif;
0.3.2/ ]tpdk;&\ tm;ay;rI} rS jrefrmEdkifiH omoem0if c&D;wpfavQmuf acgif;pOfqHk;xd
0.4/ r[mpnfq&mawmf
0.5.1/ a0blq&mawmf tprS ]Ak'\ wpfae hwm vkyfief;pOf} acgif;pOfcGJrwkdifcifxd
0.5.2/ ]Ak'\ wpfae hwm vkyfief;pOf} rS a0blq&mawmf acgif;pOfqHk;xd
ysLEdkifiH [efvif;acwf
1.1/ psmeftbdnmOf& &[EmomraP
1.2/ psmeftbdnmOf& 'defausmif; t&Sif okar"m
oa&acw&macwf
2.1/ &[EmESifh yk*dKvfxl;rsm;
2.2/ 0dyem&I&mrS tif;0dZmjzpfcJhaom &SifOwrod&D
oxHkacwf
3.1/ t&Sif*0Hywdrax&
3.2/ psmeftbdnmOf& jymP'D rax&f
yk*Hacwf
4.1/ &Sift&[H rax&f

4.2/ yHhokulrax&f
4.3/ iSufypfawmif t&Sify@dwrax&f
4.4/ aygifavmif&Sif uy
4.5/ yk*Hacwf ur|mef;usrf;jyK t&d,myk*dKvfrsm; (em**kPfi,f? em**kPfBuD; )
4.6/ 'domjymrkuf q&mawmf (OD;usnfayG h) ESifh ulAavcef bk&ifBuD
4.7/ eef;awmif;rsm;q&mESifh wufao;BuD;
yif;,acwf
5.1/ &Sif'dApuf &[EmaxG;
5.2/ a&iHkq&mwynfh (rPdrOL q&mawmf)
5.3/ ordkif;uay;aom jrefrmwdk hwm0ef
5.4/ psmeftbdnmOf& tnmwuk@nf; rax&f
5.5.1/ bk&m;yGifh&m tdEd,EdkifiH tb,fhaBumifh omoem uG,faysmufoenf; tprS ]0dZmawGOHKcH
yk*Hodk hajy;vmBuyHk} acgif;pOfcGJrwdkifcifxd
5.5.2/ ]0dZmawGOHKcH yk*Hodk hajy;vmBuyHk} acgif;pOfcGJrS bk&m;yGifh&m tdEd,EdkifiH tb,fhaBumifh
omoem uG,faysmufoenf; acgif;pOfqHk;xd
tif;0acwf
6.1/ wufao;oljrwfESifh ykcef;BuD; udk&ifokar"m
6.2.1/ a&TOrifESifh awmifzDvmq&mawmf tprS ]owdk horD;av;ESifh wpfnwm}
acgif;pOfcGJrwdkifcifxd
6.2.2/ ]owdk horD;av;ESifh wpfnwm} acgif;pOfcGJrS a&TOrifESifh awmifzDvmq&mawmf
acgif;pOfqHk;xd

ax&0g' omoem oefU&Sif;wnfwH NyefUyGm;atmif


taemf&xm rif;BuD; tultnDNzihf omoem NyKawmfrlcJhaom
&Sift&[H yHkawmf
yk*HNrKdU tmeEmapwD twGif;&Sdonf/

xG#facgifq&mawmf &kyfxkawmf
(1160-1242)

q&mawmfOD;om&Tef; (OD;u0dE) "gwfawmfrsm;


(1182-1282)

a&pBudK*lNzLawm& q&mawmf
(1190-1281)

bkef;awmfBuD; OD;oDv
(1194-1269)

ykodrf rd*'g&Hk q&mawmf


(1194-1283)

yckuL oJyHkawmf&q&mawmf
(1204-1288)

v,fwDawm& q&mawmff
(1208-1285)

ppfudkif;-0wfcsuf rif;ausmif;q&mawmf
q&mawmf
(1215-1288)

ppfudkif;-r[m*Em&Hkq&mawmff
(1220-1281)

Nynf - tifBuif;aNrmif q&mawmf


(1222-1278)

anmifvGefawm&q&mawmf
(1229-1295)

oxHk aZw0efq&mawmf
(1230-1316)

aousawmif q&mawmf
(1233-1299)

rdk;nSif;awm& q&mawmf
(1234-1326)

odrfawmif tif;rBuD; awm&q&mawmf


(1237-1283)

Nrif;NcH-pGef;vGef;*lq&mawmf
(1239-1314)

tbd"Zr[m&X *k&k 0ef;odkNrKdU cED;q&mawmf


(1286ckESpf? awmfovif; vNynfU *-&uf zGm;Nrifawmfrlonf/)

urmUowdyXmefomoemNyK awmifykvk
urmat;q&mawmf
(1258ck? waygif;vNynfUausmf 3-&uf zGm;Nrifawmfrlonf/)

a&TOa'gif;awmifq&mawmf
(1253-1346)

oydwftdkif awm&q&mawmf
(1255-1331)

odrfawmif-qnfBuD;q&mawmf
(1244-1321)

Nynf-edAEq&mawmf
(1248-1338)

rdk;ukwfq&mawmf
(1261-1324)

ed'gef;pum;
earm 0dbZ0g'daem r[mumk
r[mumkPdu
jrefrmEdkifiH y#dywdomoem0if (psmeftbdnmOf& yk*dKvfrsm;? &[EmESifh tjcm;aom t&d,m
yk*dKvfrsm;? t&d,m rjzpfapumrl t&d,mjzpf&ef ajzmifhrSefpifMu,fpGm usifhBuHawmfrlcJhaom
a,m*Dyk*dKvfxl;rsm;taMumif;)onf wpfusrf;wpfzGJUtjzpf pkpnf;xm;&Sdoifhaom vkdtyfcsufwpfck[k
,lqygonf/ tqufqufaom a,m*DwdkUtwGuf tm;aq;wpfcGufvnf; jzpfayvdrfhrnf/
]] acwfwGif &[EmjzpfEkdifoavm? psmeftbdnmOfaum &Edkif ao;oavm}} [laom jyemonf
tvkyfcGifodkU 0ifaom yk*dKvfwdkif;ESifh ynm&SifwdkUtm; wD;wdk;ar;jref;aeaom ar;cGef;jzpf\/
tajztrsdK;rsdK;aMumifh pmayy&d,wfESifh pdwf"mwftm;enf;olrsm; pEdk;paemifh jzpfMu&onf/
tvkyfcGifrS xGufolxGuf vufavQmholavQmhoGm;Mu\/
]r[my&dedAmeokwf} jrwfpGmbk&m;u ]okb' }tm;a[mawmfrlonfrSmum; xif&Sm;\/
yGifhvif;\/ jyemwifzG,fr&Sd/
w&m;ppf w&mrSefrsm; wnf&Sd usifhBuHTefjyolrsm; &SdaeorQ acwf?ESpf tuefUtowfr&Sd?

tcsdeftcgra&G;? jzpfvdkaom t&mra&G; jzpfEdkifavonf/ ]oEd|du tumvdu} *kPfwdkUvnf;


t"dyg,fudkyif ruG,fr0Suf jyufjyufxifxif ay:vGifapMu\/
odkUpifvsuf dk;dk;uav; &Sif;&Sif;uav; a[mxm;aom Ak'&Sifawmfjrwf\ pum;xuf tMurf;pm;
cGJjcm;xm;aom t|uxm q&mwdkU\ acwf 5-acwf aemufodkU aumufaumufygatmif
pkNyHKvdkufoGm;wwfMu\/ ]] ygVdawmfESihf t|uxm xdyfwdkufawGUcJhaom ygVdawmfaemufudkom
vdkuf&rnf}} [laom r[mya'o (TefMum;csufpnf;urf;BuD;) udkvnf; arhaeMu\/
udk,fydkifPfvnf; toHk;rcs/
xkdrSjrpfzsm;cHjyqdkNyD; ar;cGef;rsm;? udk,fhtcGifhta&;udk udk,fydwfaom tawG;tac:rsm;?
vufavQmhvdkpdwfrsm; jzpfrSef;rod qifhyGm;jzpfay:vmMu\/ odkUESifh ,ckacwfwGif t&d,mjzpfonf?
psmeftbdnmOf&onfudkyif r,HkcsifMuawmh/ aemufqHk; xdkcH,lcsufonf ] t&d,ly0g'} ac:
uHBuD;udkyif usL;vGefrdwwfawmhonf/ BudK;pm;aomfvnf; r*fzdkvfudk r&Edkif&SmMuawmhay/ xdkuHBuD;
rxdkufonfhwdkifatmif r*fzdkvf edAmefpsmeftbdnmOfonf ,aeUvlom;wdkUESifhyif rwef&moa,mif
rdrdwdkUb0udk avQmhaps;csvmMu\/ qifajcuef a0zefrIrsm;vnf; yGm;vmavawmhonf/ (um;
xGif;azmufEkdifaom edaA"duynm ryg? tay:,Hpmay tjrifrQjzifh ynm&Sd tac:cH olwdkU
jzpfwwfaom ]au&m#d,yu}pOf;vJaom tjrifwnf;/)
cEmudk,fawGUESifh "mwfpD; ur|mef;
wpfzufwGif MunfhjyefygvQifvnf; roufom? ydk jyemwufjyefonf/ &Sif;r&atmif us,fjyefU
IyfaxG;ap\/ taMumif;um; y&d,wd tajcryg/ y#dywf(orx) oufouf orm"d
tpGrf;xufojzifh ]] r*fzdkvfqdkwm 'gyJ}} [kvG,fvG,fESifh t&d,mjzpfMu? &[EmvkyfMu?
&[EmorkwfMujcif;yifwnf;/ ] cEmudk,fawGU} [kqdkif;bkwfwifum y#du tmZmenfBuD;rsm; udkyif
olwdkUu oem;ae&SmMuao;awmh\/ ayg|dvBuD; t&Sif em*rax&fBuD;wdkUudkyif udk;um;
]pmcHonf} [ka0zefvdkufBuao;onf/
]] pmudkrajymeJU? udk,fawGUyJajym}} [laom y#dywf vufzuf&nfMurf;0dkif;BuD;rsm;vnf;
&yfuGufwdkif;wGif aomaomnHavawmhonf/ ]tocFg&du ab;uef? oocFg&du Adkufuef} [kyif
wGifcJhaom tvr*Fvm oCFmpifrS jiif;ckef &efjzpfMuonfh ]pum;ajymoN*K[f} y&rwf0dkif;BuD;rsm;udk
owd&apawmh\/ xdkolrsm;aMumifhyif tbd"rm y&rwfw&m;vnf; emrnfysufcJh&zl;onf/
xdkUaMumifh
w&m;tm;xkwfolrsm;av &ifav;p&maumif;av jzpf&jyefonf/ (um; ynmryg?
o'goufoufaMumifh tpGef;xGuf vrf;acsmfaom ,aeU y#dywftajctae a,bk,s
jrifuGif;jzpf\/)
xdkUaMumifh o'gESifhynm xrf;ydk; xrf;nD tav;csdefrQ&ef vdkonf[k a[mMum;qHk;rawmf
rlMuukef\/
y#dywda&;&m jyemum; rQ r[kwfwHkao;/ y&d,wfvnf; wwf\/ y#dywfvnf; vkyf\/
odkU&mwGif rarQmfvifhaom tcuftcJrsm;ESifh &ifqdkifMu&aomtcg tvGeftuRH tm;xkwfjcif;?
rcsdrqHh ysif;&d vufavQmhypfjcif;? udk,fydkifyuwd pdwf"mwfr[kwfaom tawG;tac:rsm;
vufcHaerdjcif; ponfwdkUaMumifh yef;wdkifra&mufbJ vrf;ckvwfwGif tvkyfcGifrS xGufum

w&m;a[mola[m? pdwZaq;Hka&mufola&muf? aysmufapq&m aA'ifq&m vkyfolvkyf? zdkxdk;olxdk;?


trsdK;rsdK;acgif;ajymif;oGm;&olwdkYvnf; renf;awmhacs/
raocsmaom vufiif;tusdK;udk ajrmfudk;,Hkpm;vGef;ol tcsdKUu xdkodkUaom q&mrsdK;jzpf&jcif;udkyif
{&mr'kvb tcGifhaumif;BuD;xifum xdk[m&zdkUudkom yef;wdkifxm;Muavawmh\/ aemufqHk;
y#dywf vufzuf&nfMurf;0dkif;BuD;rsm;ESihf tNydKif uefawmhyGJ a&SUcsum "mwfpD;ur|mef;
xdkifMuavawmhonf/
wu,fhq&mESifh rdwfaqGaumif;
rjrif&aom taESmifht,Sufrsm;um; toHwdwfaoewfxuf aMumufvefUzG,f aumif;vS\/
rjrif&aom tcuftcJrsm;udk ausmfvGef&efrSm wu,fhtmZmenf pG,fpHkyk*dKvfBuD;rsm;yifaomfrS &Hcg
tajz&Smr&ouJhodkU jzpfoGm;&wwfonfudk jrifae&\/ Munfhaomolom jrif jrifaomolom
qifjcifEdkifavonf/
] ,xmblwH Pm, owm y&da,odwaAm} =
]t&SdrSefjrif&ef wu,fhq&m &SmrSjzpfonf/}
]ouvar0 [d'H jA[p&d,H? ....,'dwH uvsmPrdwwm} =
]rdwfaqGaumif;onf &mEIef;jynfh tiftm;jzpfonf} [ka[mawmfrlonfudk rarhoifhMuay/ ]q&mtppfESifh rdwfaqGtrSef} udkem;vnfoifh\/
w&m;oabmum; eufIdif;pGmh/
] taESmifht,Suf tcuftcJrsm;&Sdonf} [kqdkap? jrifEdik fcuf\/ ,HkEdkifcuf\/ a&SmifEdkifcuf\/
a&SmifvGJausmfvGefenf;udk awGU&Sd&efum; tcufqHk;/ bk&m;&Sifonfyif &Hzef&Hcg tcuftcJrsm;ESifh
&ifqdkif&wwfonf/ awGU&apumrl (0dukAed'd=zefqif;rI) wefcdk;udk oHk;cJ\/ om0ursm;udkvnf;
oHk;cGifhrjyK/ arwmjzifhom tEdkif,lawmfrlavh&Sd\/ rkef,pfaeaom ]emVm*D&dqif} ESifh rmef,pfaom
]a&mZrvrif;om;} wdkUtm; arwmjzifhyif kdnGwfapawmfrlcJhNyD/ ]bk&m;rdkU} [k rxiftyf/
"rAv=w&m;\pGrf;tm;onf yk*dKvfra&G;? tcsdeftcg? ae&ma'ora&G;/ ,HkMunfjcif;
t&if;pdkuf&efom vdkonf/
oHk;acsmif;axmuf w&m;pGrf;tif
xdkonfh arwmw&m;tjyif avmifaeaom rD;? pD;aeaom a&udkyif wefUapEdkifpGrf;aom opm
(t&m&m wdusrI)? bmrqdk vdkwdkif;&? wwdkif;NyD;apEdkifpGrf;aom t[kwfoDv? xdkoHk;acsmif;axmuf
&Sd&efum; tenf;qHk;vdktyf\/ wd&pmefrsm;aomfrS vdkufematmifjrifcJhzl;vSNyD/
w&m;pGrf;tifudk twefi,fquf qdkcsifygao;\/ ur|mef;xdkifjcif;udk ysif;p&m[kvnf;aumif;?
tcsdefjzKef;onf[k vnf;aumif; vlrdkufwdkUxifwwfMu\/ vuf(o'g) rygbJ ,lcsifol? ajcaxmuf
(oDv) r&SdbJ oGm;csifol? tvkyfrvkyfrD vkyfcudk tvsifawmif;ouJhodkU o'gt&if;rpdkufcif
Pfynmtcudk aps;qpfMu awmif;cHMuolwdkUvnf; xdkUenf;if;yif/ wdwfwdwfae
axmifwefonfudk rodMu/wpfa,muf
aumif;u wpfaomif;Adkvfajc csrf;omapEdkifonfudkvnf; rjrif/ rdrdwdkU\ w&m;tm;pGrf;tif

tavsmuf urmppfrD;awmufBuD;rsm;udkyif Nidrf;ap odef;oef;ru ow0gtrsm;udk


tygaqmifvsuf urmopf wnfaxmifEdkifpGrf;onfudkrl om rjrifEdkif r,HkEdkifMu/
jrifhrdk&fawmifudkyif trIefUjyKEdkif? a&TjzpfapEdkifaom orm"dpGrf;tm;udk ]t*kFwdK&f [dr0EokwfESifh
oH,kwf&Zokwf}a[mawmfrlcJhNyD/ oufrJhudkyif apwdkif;&aom w&m;tm;um; qdkzG,fr&Sdav/
xdkonfh arwmESifh opm oDv oHk;acsmif;axmuf &&Sdxm;ygrl rnfonfh avmu"H rkefwdkif;udkrQ
rIp&mr&Sd/ BuHhBuHhcHay;vdrfhrnf[k rrSdwfrokef ,HkMunfjcif; vufudk urf;vSrf;oifh\/ rddk;zvm
axmifusrnfavmufudkom aMumuf usifhaqmifaom oDv? EIwfwdkuf&Gwfqdkaom tay:,H
arwmrQjzifhum; rnfonfh tcuftcJudkrQ ausmfvTm;Edkifrnf r[kwf/
usifhBuH&m cufonf vG,fonfrSmvnf; rdrdpdwfyifwnf;/
vrf;kd;a[mif;wGif qifhumxGif
usrf;pmonf xdkonfh taESmihft,Suf tcuftcJrsm; tm;vHk;twGuf &nfTef;xm;ygonf/
udk,fwdkif &ifqdkifBuHKawGU&&mrS tm;aq; tm;udk;&mudk &Smaomtm;jzifh vufawGUus
trSefpHjyKxdkufaom a&S;oljrwfa[mif;BuD;wdkU\ tqdktrdefU t|Kywf vkyfxHk;pHenf;rsm;udk &SmazG
zwfI&ygonf/
jrwfpGmbk&m;onf yk&mPr*ac: a&S;bk&m;&Sif tqufqufwdkU\ oGm;&mvrf;a[mif;udk ]r[my'ge
okwfawmf} jzifh jyefajymif; xkwfazmfawmfrl cJhzl;av\/
]aAm"d&mZ ukrm&okwef} jzifhvnf; bk&m;&Sifudk,fawmfwdkifyif bk&m;rjzpfrD q&mrSm;cJhyHk
txiftjriftawG;acsmf aovkarsmyg; vrf;rSm;vdkufcJhrdyHkwdkUudk oifcef;pm ay;awmfrlcJh\/
uREkfyfwdkUonfvnf; xdkoifcef;pmrsm;ESifh a&S;ola[mif;wdkU\ t|Kywfudk zwfIaomtm;jzifh
vrf;a[mif;udk &SmcJh&yg\/ r&ao;onfudk &atmif? &NyD;onfudk wdk;wufatmif tm;jznfhcJh&yg\/
vrf;kd;a[mif;wGif qifhumxGif? vdkvQifBuHqenf;vrf;&/
usrf;pmrsm; trsm;tjym; upOfhuvsm;&Sdaeonfudk &SmazGzwfI&onfrSmum; vG,fulonf r[kwf/
tvGeftvkyfysuf (*EyvdaAm") cH&ygonf/ ]ur|mef; xdkifw,fomqdk pmudkcsnf; zwfae
a&;aeoaum} [kyif tajymcH&\/ ajymxdkufaypGmh? xdkUaMumifh uREkfyfwdkUuJhodkU tvkyfcGifzifhaES;rI
rjzpfMuygap&ef rSwfwdkiftjzpf acwftvdkuf cGJjcm; pkpnf; wnfaqmufxm;vdkufygonf/
a&S;ola[mif;wdkU\ t|KywfwGif tcsdKUae&m acwfvlwdkU zwfcsifhpzG,f pmjc,frIef;jcif;rSty
rlvtaMumif;t&mrsm;wGif o'g ynmtpGef;xGuf jznfhpGufy,fEkwfjcif; tvsOf; r&SdygaMumif;
udkvnf; odaptyfygaMumif;/
] jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0if} wGif tydkif;tm;jzifh oHk;ydkif;cGJxm;&m1/ yxrydkif; jyL[efvif;acwf? oa&acw&m? oxHk? yk*H? yif;, ESifh tif;0acwfrsm;/
2/ 'kwd,ydkif; tavmif;rif;w&m;rS p ukef;abmif acwfaESmif; txd/
3/ wwd,ydkif; NAdwdoQacwfrS p rsufarSmufacwftxd yg0ifygonf/
usrf;udk jyKpk&m pmtkyfiSm;&rf;jcif;? tBuHPfay;jcif; ponfjzifh ulnDcJhMuaom1/ OD;av;NrdKif (aiGwm&D r*Zif; wm0efcH t,f'Dwm?)
2/ "rmp&d, OD;armifarmifav; (oda&mrPd? bD-at?)
3/ OD;rsdK;jrifh (t,f'Dwm? yd#uwfjrefrmjyef?)

4/ OD;[efaX; (okawoet&m&Sd? urmhAk'wuodkvf?)


5/ OD;Pf0if; (ygVdyg&*l? vkyfom;jynfolUaeUpOf?)
6/ urmat; OD;jrifhtkef;? OD;pdefvSatmif refae*sm OD;vS0if;pdef OD;cspf&Sdef?
7/ txl;ojzifh OD;rsdK;0if;ESifhtzGJU (Mo Gok Computer & offset )
wdkUtm; txl;aus;Zl;wifaMumif; rSwfwrf;wif&ygonf/
todrSef csrf;omMuygap/
olawmfaumif;"mwf? w&m;jrwf? vTrf;ywfurmwnf&rnf/
aX;vIdif
("rmp&d, OD;aX;vdIif)
oDwif;uRwf vjynfhausmf 8-&uf? 1335-ckESpf/
(19-10-73)

earm w b*0awm t&[awm ormorK'


jrefrmEdkifiH omoem0if c&D;wpfavQmuf

jrefrmEdkifiHonf vGefcJhaom ESpfaygif;wpfaxmifausmfrSp aeUwdkif urmay:wGif


Ak'omoemawmf\ ]aemufqHk;cHwyfNrdKawmfBuD;} tjzpf tcdkiftrm &yfwnfvm\/ urmolurmom;
tm;vHk;twGuf ppfrSefjrifhjrwfaom ,Ofaus;rI tarGudk xdef;odrf;odkrSD;&m
b@mwdkufBuD;ozG,fvnf; jzpfayonf/
jrefrmEdkifiHom ,if;uJhodkU r&yfwnfcJhvQif ,aeU Ak'omoemawmfonf tkwfta&ma&m
ausmufta&ma&m jzpfaeayvdrfhrnf/ arSmifESifhrnf;rnf; c&D;cJ? c&DMurf;wGif prf;w0g;0g;
avQmufaeMu&&Smaom urmolurmom;wdkU twGuf rZdry#dy'g vrf;rawmfBuD;onfvnf;
vrf;paysmufum acsmufurf;yg;rS wufvmEdkifMuawmhrnf r[kwfacs/ ,ckrl jrefrmedkifiHonf
wpfurmvHk;tm; wpfckwnf;aom? jrifhjrwf pifMu,faom? ppfrSefaom Nidrf;csrf;rI
"rtvif;a&mifjzifh xGef;aqmifu,frEdkifavNyD/

q&morm;? bdk;bGm;? rdbwdkU\ tajrmftjrifESifh o'g0D&d, (cH,lcsufESifhvHkUv) udkvnf; qajrmf


csD;usL;aus;Zl;wifoifhMuygukef\/ ,aeU jrefrmEdkifiHol EdkifiHom;wdkUonfvnf;
y#dlya'o0goESifh oyK&dolyed,pufrdum ]bkef;uH&Sdolrsm;} tjzpf *kPf,lxdkufMuygukef\/
,if;udkyifvQif ]b0tqufquf qnf;yl; cJhaom yg&rD&Sdol} [k qdktyf&um; jrifhjrwfvSaom
b0wefzdk;udk jrwfEdk;wwfMu&m\/
jrefrmEdkifiH omoem0ifESifh &mZ0ifudkMunfhygvQif vGefcJhaom tESpfwpfaxmif\ rSmbufwGif
,aeUacwfuJhodkU y#dywdomoem xGef;um;onfudk rawG h&acs/ y#dywftEG,ftquf
rjywfrvyfHkrQom&SdcJhonf/ acwftqufquf y&d,wdbufom tm;oef pmayom
vrf;qHk;cJhMu\/
] y&d,wftvkyfonf EGm;ausmif;om; tvkyfrQomjzpf y#dywf vkyfEdkifrSom EdkUpm;&aom
EGm;ydkif&Sifrnf\} [kqdkaomfvnf; EGm;ydkif&Sif rvkyfvdkMuay/
y&d,wfrQjzifh bk&m;&Sif\ aus;Zl;*kPfudkodjcif;? w&m;t&omcHpm;jcif;onf q,fyHkwpfyHkrQom
t&omawGUEdkif\/ omoemjyK&mwGifvnf; c&D;rwGif tiftm;rygacs/ omoem
,kwfavsmhaeNyDxif bkefawmfBuD; rlvwef;ausmif;rSonf tcrJhynmay;Edkifaom
oHCmhwuodkvfBuD;rsm;txd xlaxmifum acwfESifhtnD omoemjyK&aomf wpfurmvHk;
'dk;,dkaygufoGm;rnf[k xifMuaomfvnf; kd;&m y&d,wdatmufrsm;pGm usqif;oGm;Edkifayonf/
udk,fydkif tZwdu omoemtiftm;rsm; ,dkxGufum tay:,H [efjy omoemrQom
usefavawmhonf/
1247 ckESpfrSp udk,fhrif;udk,fhcsif;1m0 usqif; NAdwdoQ vufwGif;odkU a&mufMupOf rdrdwdkU
oabmaygufovdk trsdK;bmomomoem jyKcJhMuonf/ ousoD[ (rEav;)? apwD,*FP(&efukef)?
ok0Pblrd (oxHk)? okormpm& (armfvNrdKif) ? 0de,m"du(yJcl;)? ok"rm(anmifwHk;) paom
y&d,wd tm;ay;aom toif;tzGJUrsm;? rvGefqefvSLtoif; paom yp,mEk*[tzGJUrsm;
wnfaxmifcJhMuonf/
wpfbuf tcsdKUaom bkef;awmfBuD;rsm;rSm avmuDausmif;rsm; wnfaxmifol wnfaxmif
jynfrIudp OD;aqmifa&mygol ygMuukef\/
jrefrmEdkifiH y&d,wdomoemonf yk*HacwfrS NAdwdoQacwftxd trsm;tm;jzifh 0denf;ESifh tbd"rmudk
OD;pm;ay;cJhMu\/ y#dywd\ "rm b@m wdkufBuD;rsm;jzpfaom rZdr? t*Fkw& ESifh txl;ojzifh
oH,kwedum,fBuD;rsm;udk oifMum;ydkUcs avhvmrI enf;cJhMuonf/ usrf;tdyfrsm;[kyif
ajymprSwfjyKukef\/ onfyif y#dywfESifh tvSrf;uGma0;aecJhonfh trSwftom;yifwnf;/
acwftqufqufaom pmar;yGJ rsm;uvnf; ygVdawmfxuf t|uxm #Dumudk vnf;aumif;?
t|uxm#DumwGifvnf; o'ga&;udkvnf;aumif; OD;pm;ay;cJhMuojzifh 0drkwd&oESifh
tvSrf;uGmcJh&jyef\/ yro*Fg,emtNyD; wm0efcGJa0 jyKcJhMuaom ed, bmomjyef vkyfief;BuD;?
rdk;xded,ESifh oaX;OD;a&TavS;?
q&mNrdKU (t*r[my@dw) wdkU\ yd#u jrefrmjyefrsm;onf vGefpGm aus;Zl;rsm;cJhMuaomfvnf;
yk*HacwfrSpwifcJhaom ]o'gBuD; o'gi,frsm;\ t&Sdeft0g} tpGJtvrf;rsm;udk rxdk;azmufEdkif
cJhMuay/
o'gq&mESifh t|uxmq&mwdkU\ tyg;rS zJcGmap jrwfpGmbk&m;&Sif\ a&TrsufESmawmfudk teD;uyf
zl;ajrmfcGifh r&EdkifcJhMuay/

rnfodkUyifjzpfap? a&S;u q&morm; bkd;bGm;rdbwdkUonf ]] omoemudk acwfESifhtnD rjyKjyif


rusifhoHk;&}} [k cdkifrmaom ,HkMunfcsufjzifh (y#dywfodkU OD;rwnfEdkifMuapumrl) 0denf;ESifh
tbd"rmudk NrJNrHpGm qkyfudkif y&d,wdudk tdk;cHtwdkif; oiftH aqmif,lcJhMuonfrSm vGefpGm
aus;Zl;wiftyfvSayonf/ ,aeU y#dywf EdkUrvdkifudk vdIifvdIifBuD; aomufpm;cGifh &aeonfrSm ]
kd;&mudk txdrcH? vlqef acwfrDonfudk rvdkvm;} aom xdkq&morm; bdk;bGm;rdbwdkU\
aus;Zl;yif/
pifppf rnfonfhacwf? rnfonfhpepfwGifrS Ak'0g'wGif y,fEkwf&efr&Sd ? jznfhpGufjyifqif&efvnfr&Sd/
]au0vy&dykP} tMuGif;rJh jynfhpHkvHkavmufaeeSifhjyD; jzpfonf/ xkdtwdkif; auseyfavmufatmif
avhvm jynfhrDatmif usifhoHk;&efom vdktyfonf/ xdk haMumifhvnf; jAdwdoSstkyfcsKyfa&;eSifh
twlyg tcsdK htmPmpufudkyif trSD&aom jrefrma&muf urmh1mmomMuD;rsm;tMum;wGif
Ak'0g'onf xD;xD;rm;rm; &yfwnfedkifcJh\/<uif;rjhjynfhphkvhkavmufaeesifhnyd;jzpfonf
xdktwdkif;="" auseyfavmufatmif="" avhvm="" jynfhrdatmif="" usifhohk;&efom=""
vkdtyfonf="" xdkuamumifhvnf;="" nadwdoqtkyfcskyfa&;esifh="" twlyg="" tcsdku=""
tmpmpufyif="" trsd&aom="" jrefrma&muf="" urmbmombud;rsm;tmum;wgif="" ak=""
0g="" onf="" xd;xd;rm;rm;=""
&yfwnfedkifcjh\=""></uif;rjhjynfhphkvhkavmufaeesifhnyd;jzpfonf>
wrvGefb0udk OD;wdkuf u,fwif&Sif BudK;udkifaom bmomBuD;rsm; tMum;wGif vufiif;b0udk
OD;pm;ay; udk,fwdkif u,fwifrI ("r) udk qkyfudkifcGifh jyKaom Ak'onf ydkyif ay:vGifvmcJhonf/
uHtm;avsmfpGm usL;ausmfvmaom NAdwdoQppfESifh acwfNydKif eef;wGif; yd#uawmfrsm;uvnf;
0dwdk&d,yd#u wdkufBuD;wGif a'opm&DMuGcsD wefjyef omoemjyKMuukef\/
v,fwD'DyeDrsm;uvnf; xyfqifh Oa&mywpfcGifvHk;wGif w&m;ppf wyfulay;cJhMujyefonf/
'kwd,urmppfMuD; jyD;qHk; odyHudk trawjyKaom &kyfvGef0g'MuD; wpfurmvHk; zdpD;awmhrnfh
tajctaewGifyif Ak'0g'onf jrefrmwdk hOD;aqmif wpfurmvHk;wGif
2500Ak'atmifyGJawmfMuD;udkyif cH,l&&Sdavawmhonf/<ucsd wefjyef="" omoemjykmuukef\=""
v,fwd="" dyedrsm;uvnf;="" xyfqifh="" oa&mywpfcgifvhk;wgif="" w&m;ppf=""
wyfulay;cjhmujyefonf="" kwd,urmppfbud;="" nyd;qhk;="" odyhudk=""
tarawjykaom="" kyfvgef0g="" bud;="" wpfurmvhk;="" zdpd;vmawmhrnfh=""
tajctaewgifyif="" 0g="" onf="" jrefrmwdkuod;aqmif="" wpfurmvhk;wgif=""
2500="" ak="" atmifygjbud;udkyif="" ch,l&&sdavawmhonf
1mk&m;&Sifudk teD;uyf zl;&atmif
vGwfvyfa&; &NyD;aemufumvwGifum; o'gudk OD;pm;ay;vGef;aom pmoif? pmar;jcif; pepfonf
csKyfNidrf;pjyK avNyD/ tpdk;&u ESpfpOfusif;yay;aeaom tbd"rm? 0dok'dr*f pmar;yGJrsm;?
edum,faqmifrsm;udk arG;xkwfay;vdkufaom ] tbd"Zr[m&|*kk} rpdk;&drfq&mawmf BuD;rI;aom
edum,fpmar;yGJrsm;? wdyd#u"& a&G;cs,fyGJBuD;ESifh oH,kwdedum,f jrefrmjyef pmar;yGJ (&efukef)?
rZdredum,f jrefrmjyefpmar;yGJ (yJcl;) omraPausmf paompmar;yGJrsm;onf jrefrmEdkifiH

y&d,wdomoemudk wpfacwfajymif;ay;vdkufaom pmar;yGJBuD;rsm; jzpfukef\/ y#dywdbuf


vHk;0rsufESmrlaom edwd&Pw pmar;yGJBuD;rsm;yifwnf;/
]a&jrifhrS Mumwifhonf} [louJhodkU y&d,wd\ twdrfteufonf y#dywd\ tedrfhtjrifhudk jyaom
jy'g;csdefjzpf\/ xdkUaMumifh y&d,wdoifenf;pepfudk vspfvsLrIbJ rdrdwdkU jyKEdkifonfh u@rS
0ifa&muftm;ay;oifhMuavonf/ avemxatmif wpmpm tH usuf omoemudk
toufqufay;Muaom &Sifi,f? &[ef;i,fwdkU\ b0udkvnf; twGif;usus avhvm
MunfndKwwf&ef vkdayonf/
y&d,wd jrifhrm;jcif;onf y#dywd wdk;wufjcif;yifjzpf\/
1310-ckESpfrS pwifcJhaom wdyd#u"& a&G;cs,fyGJBuD;u ,cktcg yd#uoHk;yHkaqmif 4-yg;?
ESpfyHkaqmif 3-yg;? wpfyHkaqmifESifh edum,faqmif 160-xGufay:apcJhNyD;? wpfusrf;aqmif?
ESpfusrf;aqmif yk*dKvfxl;rsm;vnf; ig;&mtxufyif &Sdayvdrfhrnf/ ,if;odkUqdkaomf
,aeUomoemudk tb,frSmvQif usqif;onf qdkEdkifygtHhenf;/ jrefrmEdkifiH y&d,wdomoem0if
c&D;wpfavQmufwGif rQavmuf xGef;awmufcJhonfrSm rnfonfhacwfurQ r&SdcJhpzl;acs/
(t|uxm? #Dum aemufjyefBudK;wJ tcsdefqGJaom pepfa[mif; tawG;a[mif;rsm;
ydkavsmhyg;vmygvQif ]yd#u ol&Jaumif;BuD;rsm;} xkdUxufrsm;pGm xGufay:vmrnfrSm
aocsmvSygonf/)
y#dywd a&pD;aMumif;
JNAdwdoQacwfrS vGwfvyfa&;acwftxd y#dywdomoem\ c&D;pOfrSm y&d,wdxufyif acwfapm
Edk;Mum;wuf<uvmonfudk font=""><uvmonfudk awG h&\/ y</uvmonfudk>#dywf\
t&Sdeft0gaMumifhvnf; y&d,wfonf acwfajymif; wdk;wufvm&onfyml
qdkoifhonf/<uvmonfudk font="">
</uvmonfudk>edum,fusrf;BuD;rsm; usrf;tdyf (tdyfaeaomusrf;) jzpfum pmwdkuf ADdk
"rapwDtjzpf udk;uG,fylaZmfcJhMu&mrS ,cktcg trsdK;orD;i,frsm;yif zwfIUavhvmEdkifMuNyDjzpf\/
&GwfzwfylaZmfHktjzpf usufrSwfcJhaom "rpMum? tewvuPokwfESifh r[mowdy|meokwf
ponfwdkUonfvnf; vufawGU usifh&onfh pmrsm;jzpfvmMuukef\/
*kPfawmfESifh arwmokwfponfudk bk&m;&Sdcdk;pmtjzpf &GwfqdkrIESifh pyf rdk;ukwfq&mawmfu
]aomufaq;udk vdrf;aq;vkyfaeMuwm? a&m*gb,faysmufrSmvJ} [k rdefUqdkzl;\/ pifppf t&Gwfonf
tom;avmufraumif;/
xHk;tdkif? tif;tdkifrsm; jynfhvQHaomtcg acsmif;?ajrmif;tjzpfpD;qif;oGm;Muukef\/ t&yf&yf
acsmif;ajrmif;rsm; pkaygif; jrpfi,frsm;jzpfvmukef\/ jrpfi,frsm;rS jrpfBuD;rsm;toGif ul;ajymif;um
ork'&mBuD; jzpfvm\/
xdkOyrmuJhodkU ukef;abmifacwfOD;ydkif;txd y#dywfomoemum; rjywfrvyfkH [dkwpfuGuf
onfwpfuGuf xHk;tdkif? tif;tdkifrsm;ozG,f &SdcJh\/pD;qif;Edkifatmif tiftm;rjynhfcJh/
ukef;abmifacwfaESmif; ...
xG#facgifq&mawmf (1160-1242)
bkef;awmfBuD; OD;oDv (1194-1269)

acwfwGifum; acsmif;ajrmif;ozG,f te,fe,f t&yf&yfpD;qif;vm\/ twefi,f xlxyfjrifhrm;aom


awmtkyf? awmifi,frsm;udkrl ausmfvTm;jzwfoef;Edkifaom tiftm;r&Sdao;/
v,fwDq&mawmf (1208-1285)
aousawmf q&mawmf (1233-1293) ESifh
rdk;nSif;q&mawmf (1234-1326) wdkU
vufxufwGif y#dywd a&pD;aMumif;onf ododomom tm;aumif;vmum acsmif;ajrmif;toGifrS
jrpfi,frsm;toGif pD;qif;vmcJh\/ a&pD;tm; xuf a&pD;oHonf EdkifiHt0ef; kdufcwfoGm;cJhonf/
(,cktcg tar&duESifh Oa&mywdkU ]jrefrmjynfjyef} EdkifiHjcm;om;wdkUrS wpfqifh udk,fawGU
0dyemusrf;rsm;? kyfjrifoHMum;owif;rsm;aMumifh jrefrmEdkifiHESifh Ak'0g'udk rsm;pGm
tmHkpdkufvmMuonf/ v,fwDq&mawmf? q&moufBuD;wdkU\ aus;Zl;aMumifh uG,fvGefol q&mBuD;
OD;bcif (tif;vsm;NrdKif y#dywdXme)\ wynfhBuD;rsm; jzpfMuaom rEav;om; rm&0g&DvlrsdK;
olaX;BuD; OD;*dktifumu pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;udk vspfvsLjyK tdEd,jynftESHU w&m;Xmersm;
zGifhvSpf jyocJh&m 1974-ckESpfOD;uyif a,m*Daygif; ESpfaomif;ausmfavNyD? tar&duef trsdK;om;
rpwma&mbwf[dk;Am;onf tar&duefESifh uae'gEdkifiH a,m*Daygif; 1000 ausmfudk
w&m;ay;cJh\/ olum; wdkufcsif;ypf'Hk;ysHESifh tmumo,mOf wnfaqmufa&;udk tpjyKol okawoe
yg&*lwpfOD;jzpfonf/ t*FvdyfvlrsdK; rpwm udk;vfrif;uvnf; t*Fvef w&m;jyvsuf &Sdonfhtjyif
xdkoHk;OD; pkaygif;vnf; tdEd,? tar&duESifh Oa&myEdkifiHrsm;wGif ,m,DESifh tNrJwrf; ur|mef;
Xmersm; wnfaxmifum y#dywdomoemudk qufvufjzefYcsDaeMuonf[k Mum;od&ay&m
wpfacwfqef;vmOD;rnfh y#dywdomoem\ tem*wf twdkif;twmudk cefUarQmfEdkifMuayonf/ ]
tem*grf; q&moufBuD;} pmtkyf tjynfhtpHk azmfjyxm;ygonf)/
jrefrmEkdifiH omoem0if c&D;wpfavQmuf
tpdk;&\
&\ tm;ay;rI
1309-ck? vGwfvyfa&;&NyD;onfh aemufydkif;wGifum; a&vdIif;pD;tm; Nrifhrm;wdk;wufum {&m0wD
paom NrpfBuD;rsm;ozG,f toG,foG,faom NrpfaBumif;BuD;rsm;
tm;aumif;csifwdkif;aumif;vmayawmhonf/
oxHk aZw0efq&mawmf (1231-1316)
pGef;vGef;q&mawmf (1239-1314)
uEDq&mawmf (1241-1328 )
a0blq&mawmf (1257-1339)
rdk;ukwfq&mawmf (1261-1324)
r[mpnfq&mawmf (1266-1344) paom-

y#dywd0efaqmif q&mawmfbk&m;BuD;rsm;onf omoem(2500) vGwfvyfa&;umvwGif omoemh


usufoa&udk wdk;NrSifhapawmfrlcJhBu\/
xdkwGif a0blq&mawmf? rdk;ukwfq&mawmf ESifh r[mpnfq&mawmfwdkh\ t&Sdeft0grsm;onf
tvTrf;rdk;qHk;Nzpfukef\/
1313-ckESpfrSp EdlifiHawmftpdk;&udk,fwdkif y#dywdomoemtm; oD;Ncm;tm;ay;csD;aNrSmufcJhonf/
ESpfpOf aiGwpfodef;cJG tenf;qHk;vsmxm;cJh\/ omoema&;0efBuD; vufatmuf&Sd Ak'omoemtzJG.
y#dywdomoemNyKXmewGif wpfEdlifiHvHk;&Sd ur|mef; Xmeaygif; 336 Xme&Sdonf/ a,m*DOD;a&tvdkuf
twef;tpm;av;rsdK;cJGNcm; axmufyHhv'gef;vsuf&Sdonf/ av;rsdK;rSm a,m*D 5 OD;rS 20 OD;xd&Sdaom
Xmetm; qGrf;qefawmfaiG usyf(100)? 21-30 (150)? 31-40 (200)? 41- ESifhtxuf (250)
Nzpf\/ y#dywd usufoa&aqmif ur|memp&d, q&mawmfBuD; udkyg; tm; usyf(750) pD ESifh
ouFef;'dGpHk ESpfpOfqufuyfvsuf&Sdayonf/
y#dywd Xmersm;ESifhpmaomf tpdk;&axmufyHhaiGrSm raNymyavmufapumrl EdlifiHawmftpdk;&udk,fwdkifu
todtNrwfNyK av;NrwfylaZmfonfh oabmudkaz:Nycsif;Nzpf vdktyfvSayonf/
qGrf;qefawmfaiGtpm; y#dywdqdkif&m usrf;pmrsm;udk tcgtm;avsmfpGm v'gef;Ncif;? odkhr[kwf
y#dywdqdkif&mrSwfom;BunfndKzG,f 'vpOfowif;pmapmiff'f rsdK; xkwfa0Ncif;Nzifh tm;ay;&aomf
ydkyif aus;Zl;BuD;Nrwfay&m\/
t&d,mavQmhaps;
vGwfvyfa&;acwfrS ,aehusatmif y#dywd omoemawmf
t&Sdeft0gtiftm;BuD;rm;wdk;wufvmonfESifhtrQ Nrif&-rNrif&aom rdpm'd|d 0g'rsm;vnf;
tuGufaphaph xdk;ESuf0ifa&mufvmonfudk awGh&ayonf/ tNrGufrQqdk&aomf1/ 'ur|mef;w&m; txl;&IyGg;zdkhrvdk' (arm[udkdedAmefxif) aom0g'rsm;?
2/ 'ormywf0ifpm;onf' [kqdkum &Sifi,f? trsdK;orD;i,frsm;udkyif "gwfyHkNzifhaz:Nyum
y#dywfomoemudk *kPfi,fapaom ur|mef;trnfcH pdwfdI.0g'rsm;?
3/ &[Em[k vlNydef;wdkh orkwfonfudk om,mvsuf 'r*fav;qifh? zdkvfav;qifh' qdkufyHkudk
yGifhyGifhvif;vif;BuD; aBunmao0g'rsm;
4/'t&d,mNzpf vufrSwf' xkwfay;aom0g'rsm;
5/ y&d,wd rwwfbJvsuf tawG;aumif; ta&;aumif;oNzifh taBumif;,kwd qifaNcqifvuf
txGefhwufum rdrdudk,fukdvnf; t&d,mxifrSwf 'tusOf;tusyf tcuftcJESifhBuHKvQif
aomwmyefonfvnf; ig;yg;oDvrvHk? aomwmyeft&ufaomufao;onf' [kcH,laom

tawG;y#dkywfrsm;/
odkhponfNzifh 'qGrf;qefxJBuGufacs;a&m' ouJhodkh NrwfpGmbk&m; omoemtm; tnHhpm;(taygpm;
)Nzpfatmif npfayapaom t,ltrSm;wdkhvnf; rsm;Nym;&IyfayGvS\/ tESpf 30-ausmf
w&m;xdkifrdumrS rdpm'd|d NzpfcJh&aom oD[kd|facwfrS 'umrsdK;? &[Em[k xifap&ef tdk;p&nf;xJ
0ifykef;&aom &[EmrsdK; ESifh aomwmyeftNzpfrS ravQmusap&ef ig;yg;oDvudk
rJwif;awmifhxm;&aom aomwmyef? ratmifhEdlifaomtcg 'pmudkyiftrSm;Nzpfatmif
aumufuspfpOf;vJaom t&d,m' rsdK;wdkhvnf;rsm;ukef\/
y#dywd a&m*gydk;
,if;odkh w&m;wk w&m;a,mifrsm;tBum; o'g?ynm rrQaom a,m*Drsm;
em;a,mif&IyfaxG;Bu&&Sm\/ 'tarT"gwf' wdkhum; y&d,m,frsm;Nym;vSonf/
ur|mef;avmu qifwl,dk;rSm; odrfarG.aom vSnfhNzm;rIrsm;tNyif "gwfpD;yif
ur|mef;ay;onftxd twifh&JvmBuukef\/ y&d,wdtodOmPfacgif;yg;aom
atmufaNcbmoma&;udprsm;wGifrl udk,fpm;vS,frsm; aNccsif;vdrf &IyfayG aeBu\/
'b,ft&monf tppftrSef' [krcJGNcm;Edlif&SmBuawmh/
t&m&m wpfpHkwpfckaomarQmfvihfcsufNzifh tvkyfvkyfolwdkif; arQmfvifhcsufay;Edlifolwdkh\
vSnfhzsm;vdrfvnfNcif;cH&onfrSm "rwmwnf;/ vdrfol\tNypfr[kwf/
vlwef;pm;? todOmPf tedrfhtNrifhtvdkuf udk,fpm;vS,ftqifhqifh wefcdk;tEkt&ifh cJGNcm;tyfESHum
tw0g'Nzef.csDukefBu\/
1/ avmu tpdk;&olwdkhwGif tBuD;tr;Nzpfaom rm&onf Ak'omoemudk zsufqD;&m urmht&dk;pJG
tw0g'udk y"gevufeufNyK\/
2/ tw0g'onf Ak'wynfhrsm;udkzJhxkwfum Ak'bmomtoGiftNyifNzifh tw0g'udkyif r[m,me
Ak'bmom[k wpfpifaxmifapcJh\/
3/ r[m,meuvnf; atmufvrf;txufvrf; (*dkPf; ) udk,fpm;vS,frsm;udk arG;xkwf\/
,if;udk,fpm;vS,fwdkhonf atmufwef;pm; ewfrsm;? o&J? wap? aNrbkwf? pkef;? Nydwmrsm;udk
toHk;NyKvmBuonf/
oa&acw&m? yk*H oifcef;pmrsm;t& vm&if;a&S;a[mif;t&nfBuD;vrf;aBumif;odkh NyefaNymif;
roGm;&ef owdrlBuukef/
tqdyfydk;onf ae&mwdkif;&Sd\/ xdckduf &Sem yGef;yJhaom tema[mif; temopf r&Sdoltm; tqdyfydk;
r0ifEdlif/ oefhpifaomvufNzifh tqdyfudkudkifwG,faomfvnf; aBumufzG,fr&Sd/

xdkhtwl oHo&mrSygcJhonfh ty&my&d,(tukodkvfuHa[mif; ) tema[mif; enf;yg;ol?


pD;yGg;vmbfvmb rsm;Nym;vdkNcif;? tmPmwefcdk; w&m;xl; ausmfBum;rI wdkhudk rufarmNcif;? y&d,wf
y#dywf rmefaxmifNcif;? touf&SnfBum temuif;vSvdkNcif;? paom temopfr&Sdolwdkhum;
rm&udkvnf;aumif;? rm&\ wynfhudkvnf;aumif; aBumuf&efrvdk/
olwdkhonf tema[mif;? temopf&Sdolrsm;udkom ief;ref;vdkuf 'kua&mufatmif (uryxraNrmuf
tusdK;ay;Edlifatmif) uHw&m;uapcdkif;vdkufaom tvGeftiftm;enf;onfh
tqdyfaumif;rsm;omwnf;/ tema[mif;aysmuf&ef ESifh temopfrayguf&efom ta&;BuD;\/
tema[mif;-opfrsm;udk ief;ref;aus tNrpfNywfaysmufapEdlifonfrSmvnf; ur|mef;
aq;awmfBuD;rSvJG tNcm;r&Sday/
", ygyH uwH urH? ukoave yd"D,wd/" (t*Fkvdrmvokwf/)
avmuZmwf&Iyf ckwfxGif&Sif;vif;a&;
avmuBuD;um; twdkif;rod us,faNym tawmrowfatmifyif &IyfaxG;ayGvdrfvS\/ edAmefudk
vdkcsifvSw&m;usifhoHk;aeolqdk&apumrl oDvtaNccHrStp t&m&mrNywfrom;
tm;avQmhxdkif;rQOf; ysif;&dav;qJG avsmhvsJvsJvkyfaom a,m*Dum; &Sif;rvG,fatmifyif ydkyif
&IyfaxG;vmwwf\/ "q&ma,mifvkyfol pkef;udkufcH&" rsm;wwfavonf/
"odxdavm [d y&dAaZm? bda,sm tmud&aw &ZH/" ("ry'/)
avmucsHKykwf vdrf&IyfaxG;,Suf tzsOf&cufonfudk odNrifaeaom ewfom;wpfOD;u bk&m;&Siftm;"aum rH 0dZ#a, Z#H - twGif;a&m tNyifyg zsOfxGifcufatmif axG;,Sufvdrf&Iyfaeaom
avmucsHKykwfBuD;udk tb,folckwfxGif&Sif;EdlifyghrvJ bk&m;" [k avQmufxm;zl;\/
"y#doaEOmPfyg t&m&mwGif owdorpOfvnf;&Sd? 0D&d,vnf;xufNruf? tawG.tBuHK
pOf;pm;OmPf &ifhusufaom a,m*DyifNzpfapumrl oDvtaNccH ckdifrmawmifhwif;rS
Nznf&Sif;EdlifaBumif;" a[mawmfrl\/
&Sifr[mAka'gaCmo uvnf;"a,m*Dwdkhonf rdpmvGwfuif; oefh&Sif;pifBu,frIudk vdkvm; BudK;pm;tm;xkwfBuygukefaomfvnf;
'um;t&Iyf? um;t&Sif;' [k wnfhwnfhvif;vif; rodBuoNzifh pifBu,frIudk

r&Edlif&SmaomaBumifh 0dok'dr*f t|uxmudk a&;ay;tHh" [kaz:Ny NrwfpGmbk&m;


a[mBum;awmfrlaom 'oDav ywd|m,' paom(avmuZmwf&Iyf ckwfxGif&Sif;enf; )
*gxmudkyifOD;wnfum rmwdumcs zGifhqdka&;om;awmfrlcJh\/ "rdpmvGwfuif; oefh&Sif;pifBu,f
vG,fulaomtusifhvrf;pOfNzifh edAmefa&mufBuygap" [kvnf;ed*Hk;qE NyKawmfrlcJhonf/
edAmefoGm;&m 31-bHkavmuDawmtkyfonf &IyfayGvdrfaumuf vrf;paysmufrwwf&Sd\/ avmuudk
vGefaNrmufrSvnf; avmukw&m (avmu=avmurS + Ow&=vGefaNrmuf&m) edAmefodkha&mufonf/
t&Iyfudk&Sif; tvif;udk&Sm&m oDvonf rQta&;BuD;\/
oDv paom taNccHw&m;wdkhonfomvQif avmu\t&Iyf? b0\ t&Iyfwdkhudk&Sif;ay;Edlif
t&Iyfavmu? t&Sif;avmu? t&Iyfb0? t&Sif;b0? &Iyfol? &Sif;ol rnfrQavmuf &Iyfonf
&Sif;onfudk xdktaNccHw&m;wdkhuom tqifhqifhcJGNcm; &INrifapvdrfhrnf/ b0t&Iyfwdkhudk
ckwfxGify,f&Sif; oefhpifvif;NyD;aom yk*dKvfxl; yk*dKvfNrwf wdkhudkvnf; xdktaNccHw&m;wdkhuom
zl;awG.cGifhay;vdrfhrnf/
,if;taNccHw&m;avmufudkrQ rausvnf rusifhoHk;Edlifygao;yJvsuf 'tNrifhwuf trSnfh&Edl;Edl;'
orx0dyem ESifh edum,fBuD;rsm;? tbd"rmBuD;rsm;udk vSrf;aomfvnf; yifyef;usdK;eyfrnf
r[kwfacs/
a&udkaomufrS tpmraus 0rf;rD;nHhaeoltwGuf om;NyGrf;xrif;('efayguf) onf
atmhtef0rf;avQmwwfay\/
vuf&SdtcGifhaumif;BuD;rsm;
;rsm;
y#dywd avmu rm&\ vuf&mtrsdK;rsdK;aom tarT"gwf csHKykwf okH;q,fhwpfawmvHk; tkyfaeaom
t&IyftaxG;wdkhonf rl0g'tm;Nzifh xlxyfrsm;Nym;vSonfxif&apumrl tiftm;aumif;vmNyDNzpfaom
y#dywd a&pD;aBumif;BuD;udk aNymif;vJauG.aumufatmif rxdk;azgufEdlifay/
aemufqkwfwefhtDatmifum; omyif rwwfEdlifBuNyD/ {&m0wDNrpfaBumif;wGif
aygavmarsmygonfh 'kdufzwfyrm twefi,fnpfay&Hkom wwfEdlifBuav\/
acwftqufquf tm;,lcJh&aom y#dywd NrpfaBumif;BuD;rsm;um; rBumrD us,faNymaom
ork'&mBuD;tNzpfodkh ul;aNymif;oGm;ayawmhrnf/ um; rnfonfht&murQ r[efhwm;Edlifaom
tiftm;wdkh\ ed,mryifwnf;/ ork'&m\ wnfNidrfat;aq;aomtiftm;onf awmcsHKawmtkyf
cvkwfuefoif; ukef;Bunf;aNrNyif awmifpOfawmif0Srf; tm;vHk;udk vTrf;rdk;zdpD; wpfNyifwnf;?
wpfom;wnf;Nzpfatmif pGrf;aqmifEdlifavonf/
,ae.rsufarSmufcwf y#dywd omoem oufawmf 80 ausmfNyDNzpfaom 'a0blq&mawmfbk&m;BuD;'

ESifh oufawmf 70 ausmfNyDNzpfaom 'r[mpnf q&mawmfbk&m;BuD;' ESpfyg;wdkh\t&SSdeft0gonf ae


ESpfql? v ESpfpif; wdkhuJhodkhyif txGef;vif;qHk;tawmufaNymifqHk;Nzpf\/ vSnf;ae avSatmif;
Nrif;aZmif;rusef EdlifiHt0Sef; w&m;a&mifNzefhEdlifaom tiftm;&SdawmfrlBuonf[k ynm&Sd
olawmfaumif;BuD;rsm;u tm;xm;,HkBunfaeBu ukef\/
r[mpnfq&mawmf
omoem 2500 oufwrf;wGif NrefrmwdkYpGrf;&nfudk NyocGifY MuHKcJYaom q|oH*g,emyGJMuD;onf
Ak'0g'ESifY NrefrmEdkifiHudk xGef;Ny&Hkomru r[m
pnfq&mawmfbk&m;MuD;\ y&d,wdtm;tpGrf;udkyg cefYrSef;MunfndKcGifYay;
cJYavonf/
q|oH*g,em\ y"mevkyfief;onf ygVdawmfESifY t|uxm#Dum 117-usrf;udk pdppfwnf;Nzwf
yHkESdyfxkwfa0&aom vkyfief;Nzpfonf/xkdvkyfief;
udk wm0eftrsm;qHk;,l xdyfqHk;ae&m &yfwnfcJYaom yk*dKvfrsm;rSm r[m
pnfq&mawmfESifY wdyd#u"& "rb@m*g&du t&Sif0dpdwom&wdkY Nzpfukef\/
r[mpnfq&mawmfum; pmaypdppfa&; ydkyif wm0ef,lcJY&\/omoemY
bkef;uH?NrefrmwdkY\ ukodkvfaMumifY ay:aygufcJY&aom usufoa&aqmif
qifNzLawmfMuD;ESpfpD;yif/
xdkt&SifNrwfESpfyg;vHk;yif oH*g,emwifyGJ usif;y&mvnf; toD;oD;tar;
taNzNyK odrSwfMunfndKzG,frsm;udk tvSnfYuspdppfa[mNyawmfrlcJYMu&\/
xdkudp wdyd#u"& q&mawmfu trsm;qHk; wm0ef,lawmfrlcJh&onf/ wdyd#u"&q&mawmf\
a[maNymrSkrSm 'um'umrwdkYtwGuf
MunfndKrSk o'gyGm;Mu&ouJYodkY r[mpnfq&mawmf\ a[maNymrSkrSm ordkif;aMumif;
okawoetqHk;tNzwfrsm;NzifY a[mNy&m ygVdusrf;wwf
yk*dKvfrsm;twGuf todPfynmyGm;Mu&onf/
xdkpOfu oHCm,emwifyGJ tMuD;tuJoHCr[mem,u Nzpfawmfrlaom
tbd"Zr[m&|*k&k rpdk;&drfq&mawmfbk&m;MuD; (,ck 96-ESpf) u
r[mpnfq&mawmf[m oN*F dK[fq&m-#Dumausmfq&mwdkY?tNcm;usrf;NyK
q&mwdkY rNrifwJYtrSm;rsm;udkawmif Nrifatmif MunfYEdkifw,f/
oN*F dK[fur|mef;ydkif; 'd|d0dok'dtcef;rSm emrf&kyfwdkYudk vuP-&oypKy|mef y'|mefNzifY ydkif;Ncm;od&rnf qdkxm;&mrSm y'|mefudk 'd|d0dok'd
tcef;rSm rqdkoifYao;bJ ucFg0dw&P 0dok'dtcef;usrSom qdkoifhaMumif;
oH*g,empdppfa[maNympOfu axmufNyEdkifcJUw,f/
'Dua&SY r[mpnfq&mawmfxuf omoludkraNymeJU?wef;wlyk*dKvfudkawmifawG h&zdkY
rvG,fbl;?r[mpnfq&mawmf&JU pGrf;&nfowdudk odvkdYvnf 0dok'dr*f r[m#DumMuD; ed, a&;zdkY
wdkYrsm;u wdkufwGef;cJYw,f [ktrdefY&SdcJYzl;\/
rSefvSay\/r[m#DumMuD;rSm ygVduRrf;usif&Hk?y#dywfEdkifeif;&HkrQNzifY NrefrmNyef

Edkifonf r[kwfacs/tdEd,a&S;a[mif;t,l0g'rsm;yg0ifaeoNzifY [dEDouw-t*Fvdyfpmrsm;udkyg wwfuRrf;rSomvQif pGrf;aqmifEdkif\/xdkUaMumifY


vnf; ,ckacwfusrSom r[m#Dum\ NynfYpHkaom t"dyg,fudk em;vnfMu&awmYonf/
owdy|mef urmtESHY
0dyem&Skenf;usrf;rsm; paomusrf;aygif;vnf; 40-ausmfyif&SdaeNyDNzpf&m xkdusrf;rm;u
q&mawmf\ a'oem y#da0"ESifY y#dywd y#da0"Pf udk
xkwfaz:NyaeMuukef\/tvGef&dk;wmaNcmufaoGYvSaom okwefygVdawmfrsm;udkf
yif em,lcsifYpzG,f&Sdatmif wefqmqif a[maNyma&;om;xm;onfrSmvnf;
q&mawmf\ a'oem0dvmoPf udk odomay:vGifap\/
q&mawmf\pmrsm;udk zwf&Sk&aomtcg usrf;*efwdkY vmaom ybdE y#dord'g
ywd \t"dyg,fudk twdtusodvkdaom qErsm; wpfzGm;zGm;Nzpfay:vm&ayonf/
xdkusrf;pmrsm;onf twkESifYtppfudk pdppf NyaomrSwfausmufrsm; Nzpfukef\/
y#dywfa&uefMuD;udk av;zufav;wef usm;uef wrHwkwfay;vdkufonfESifY
vnf; wlvSayonf/
q&mawmfonf 14-0gt&uyif p ur|mef;udkNycJY&m 1311-ckESpf &efukefodkY
rMuGrDuyif XmecGJaygif; 30-ausmf&SdcJY\/,cktcg NrefrmEdkifiH XmecGJaygif; 246-Xme&Sd
a,m*Daygif; &Spfodef;eD;yg; (777212)&Sdonf/
oD&dvuFmac: oD[kdVfEdkifiH XmecGJ 30-ausmf&Sd w&m;tm;xkwfNyD;ol
ESpfaomif;cefY&SdavNyD/xdkif;?uarm'D;,m;?vmtdk EdkifiHrsm; XmecGJaygif; 300-ausmf?tif'dkeD;&Sm;
70-&Sd a,m*Daygif; rnfrQ&Sdrnfudk cefYrSef;Ekdifayonf/
NrefrmEdkifiH(odkYr[kwf)q&mawmf\ y#dywd*kPfrSm oH*g,emrwifrDuyif
urm oif;xHkaeavNyD/urmYEkdifiHtoD;oD;rS vma&muf avYvmenf;cHonfY
a,m*Drsm; tqufrNywf&SdcJYonf/ tar&duef?t*Fvef?*smreDESifY MopaMw;,m;EdkifiHwdkYrS
trsm;qHk;vma&mufMu\/trsdK;rsdK;aom pmtkyfpmwrf;rsm;udkvnf;
udk,fawGYa&;om;Mu\/*smrefbkef;awmfMuD; t&SifPaygedu (oD[dkVf)paom yk*dKvfrsm;uvnf;
q&mawmfpmtkyfrsm;rS vdk&if; usrf;rsm;?u@rsm;udk t*FvdyfbmomNyef urmodkY NzefYcsdaeMu\/
v,fwDq&mawmfrsm;acwfu rpdk;&drfausmif;wdkufrS q&mawmf OD;PESifY
OD;a&TZHatmifwkdYuJUodkY urmYtwdkif;twmtxd t*Fvdyfpm t&nftcsif;&Sd
Ak'0g'vnf; avYvmuRrf;usifolrsm; ay:aygufcJYaom NrefrmEdkifiH\ wefzdk;
rNzwfEdkifaom aus;Zl;*kPfESifY Ak'0g'\ tESpfom&wdYk onf ydkwduscdkifvHkpGm?
*kPf&SdpGm?us,fNyefYpGm xGef;awmufvmEdkif&m\/NrefrmwdkYaNymaom (rukefEdkifonfY) NrefrmwdkY\
*kPfaus;Zl;um; urm enf;yg;vSacsao;\/
Nrefrmudk urmu odonfrSm Ak'0g'omvQifNzpf ]urmudkNidr;f csrf;pGmaNymif;vJ
NyKNyifay;Edkifaom tiftif;onf Nrefrmom NynfYpHkcdkifrmpGm&Sdonf} [k tMuGif;rJY,HkMunfaom
(t[kwfwwfonfY) t*Fvdyfpmwwfrsm;?ygVdpmwwfrsm;
txl;vdktyfaeaMumif; acwfuaz:Nyae\/oHCmawmft&SifNrwfwdkY\ wm0efum;
Ak'omoemawmftwGuf (odkYr[kwf) wkdif;NynfESifUvlrsdK;twGuf wm0efausyGefvSygayonf/

q&mawmf\ y#dywfomoemonf urmESifYcsD us,fNyefYvmonfrSm q&mawmf\


y&d,wf?y#dywfpGrf;&nfaMumifYom r[kwfacs/vkyfenf;vG,ful
Ncif;?pnf;urf;MuD;Ncif;?ausmif;wufaeaom uav;rsm;uJYodkY aeYpOfa[maNym
NyKNyifoifMum;ay;Ncif;?tNrJwrf; oHk;&mausmf&Sda,m*Drsm;tm; wpfOD;csif; apmifY
MunfYppfaq;ay;Ncif;(trSwfay;Ncif; )paom pepfaumif;rsm;aMumifYvnf; NyefYyGm;vmNcif;Nzpfonf/
vl 'g,umrsm;bufuvnf; a,m*Dopfrsm;tm; (vdktyfvQif)tcrJY ukodkvf
Nzpf auR;arG;Ncif;?aq;0g;ukoay;Ncif; ponfwdkYNzifY] omoemuRef }tvkyfwdkYudk
&ufa&mpGm vkyfaqmifEdkifNcif;wdkYaMumifYvnf; Nzpfonf/
NcHKqdk&aom aus;Zl;&Sif r[mpnfq&mawmfbk&m;MuD;\ y#dywdNrpfaMumif;
MuD;um; uyfudk;uyfzJY ]tarT"mwf} rsm;NzpfMuaom aomifurl csHK t&SkyfwdkYudk
tNrpfNyKwfwdkufpm;Edkifavmufatmif tiftm;vnf;MuD;?wmwrHvnf; ckdifchHvS
ygayonf/
a01ml q&mawmf
q&mawm
aus;Zl;&Sif a01mlq&mawmf1mk&m;MuD;\ y#dywd jrpfaMumif;MuD;um; vSdKif;wHydk;wdwf
qdwfjidrfat;aq;pGm pD;qif;aeojzifh tiftm;MuD;onf rxif&acs/ wmwrHudkvnf; wrif qnfzdk
hrxm;? MuD;rm;cdkifrmaom o,HZmw jrpf&dk;MuD;jzpf tm;udk;avmufatmif awmifhwif;onfudk
rjrifedkifMu/ a&pD;oHvnf; wdk;vSay\/ xkdymmonfyif tiftm;MuD;rm;onfh vuPmyifwnf;/
q&mawmf\ w&m;pGrf;tifrsm;udk azmfjy&efrSm pmrsufESmeHygwf nTef;jzifh
xdk;jyedkifaomt&mrsdK;rymkwf xkwfqdk&ef 0efav;vSygonf/
rsufpd&Sdolwdk honfom jrifekdifukef em;&Sdolwdk honfom Mum;edkifMuukef\/
jyqdkcJhjyD;aom oDvpaom tajccH w&m;wdk honfomvSsif taeSmifht,Sufuif;pGm orm"dudk
jzpfap xkdorm"duomvSsif trSefwusxdk;azmuf odjrif apedkifavonf/ xdk haMumifh oDv paom
tajccH w&m;wdk honfomvSsif jrifekdif Mum;edkifaom rsufpd? em;wdk h jzpfygukef\/
yHkMurf;tm;jzifh tjrGwfrSs jynTef;&aomf q&mawmfonf a01ml&dyfom (ausmufqnf) atmifjrif&dyfom
(a&T1mdk)eSifh Zmwd&Gm jzpfaom cif;OD;jrdK hajrmuf &Spfrdkif a0;uGmonfh tifMuif;yif&dyfomwdk h
av;vcef hpD vSnfhajymif; oDwif;oHk;awmfrl\/ ausmufqnf 0guyfawmfrlonf/ q&mawmf
oDwif;oHk;&m oHk;XmevHk;yif xnf0gcef hnm;aom taqmufttHkrsm;eSifh oGm;vm 0ifxGuf
qnf;uyfMuonfudk MunfhygvSsif ]tmymkae,s ygymkae,s *kPf} eSifh oufawmfxif&Sm; 1mk&m;
a&Tvufxufawmfudk cef harSsmf MunfndKrdayvdrfhrnf/
q&mawmfonf a,1mk,stm;jzifh eHeufwpfMudrf? nwpfMudrf w&m;aymmonf/ yxr 10-rdepf?
15-rdepfcef hrSm a,m*DtwGuf tusOf;csKyf em;vnfusifhoHk;&rnfh tajccHoa1mmrsm;udk
a&pufcsouJhodk h aymmavh&Sd&m toHawmfuvnf; wdk;vSojzifh em;Mum;p r&Sdolrsm; pdwfr0ifpm;1mJ
&Sdaewwf\/ xdktusOf;csKyf (Oa'o)rmwdumpum;rsm;onf tvGefta&;ygvSonf/
t"dym,fvnf; us,f0ef;pGmh/
a&pufcs pum;rsm;wGif tvSL'gejyKol &Sdxm;&rnfh tajccHoa1mmrsm;tukefyg\/ xkd htwl

w&m;OD; rmwdum a,m*DtwGuf atmufygtcsufrsm; yg0ifukef\/


a,m*DtwGuf vdk&if;tcsufrsm;
1/ oDv&SdvSsif awmifhwvdkcsifwdkif; jynfhpHkapekdif oDvudk MudK;pm;jznfh&ef/
2/ 31-1mHkcsrf;omum; txl;qkawmif;&ef rvdk? a&Smifwdrf; rjzpfedkifatmifyif &&Sdwwfojzifh
om0uaAm"d paom aAm"dqkudkom awmifhwarSsmfrSef;&ef/
3/ omoemwnfaMumif; aumif;rSKrsm;onf edAmefoGm;&ef ajcaxmufozG,f (pm&P) jzpf
wwftm;orSs jyKvkyf&ef/
4/ tvSLjyKaomtcg apwem? tvSL0wK? tvSLcHtay: oef hoef h&Sif;&Sif; &dk&dkaoao
udk,fwdkifudk,fus vSL'gef;&ef/
5/ 1mk&m;pum;? q&mhpum;udk ajr0,frus wpfxpfcs em,l&ef(aom0pwm)/
6/,ckuJhodk h w&m;yGJ vma&muf edkifjcif;onfyif ]yg&rD&Sdol}rnf tcsdeftcg? 1m0aumif;onfrSm
1mk&m;vufxufawmfueSifh rxl;? 1mk&m; vufxufawmfu &ymef;&Sifvlrsm; &&SdMuonfhtwdkif;
1mmrqdk vdkwdkif; r&edkifwm rjzpfedkifwmyml r&Sd? odoavmuf awmifhw arSsmfrSef;xm;cJhorSsru
tydkawGyifrsm;pGm&vmwwfojzifha&S;yk*dKvfwdk huJhodk h 0D&d,udkom trSDvdkuf pdkufxkwfMudK;pm;&ef/
7/ oifMum;rSwfom;xm;csufawG ajymrukefedkifatmif trsm;MuD; wwfodMu\/ xkdodk hrsm;pGm
&Sdaomfvnf; MudKuf&mwpfckudkom pl;pl;pdkufpdkuf 0D&d,oefoefeSifh rSefrSefvkyf&efom ta&;MuD;onf/
arG;onfrS aoonftxd xif&Sm;&Sdaeaom xGufav-0ifavum; vlwdkif;odvG,f xifvG,fojzifh
0ifwdkif;-xGufwdkif; eSmzsm;0 xdonfudkom odatmifvkyf/ ,ck vkyfMunfh? ,ckrD;jidrf;?
,ckvufiif; csrf;om\/ (tumvdaum)
8/ ,if;odk h&SKrSwf&jcif;jzifh udk,feSKwf aomif;usef;rSKr&Sd(t"doDv)? pdwfaomif;usef;rSK r&Sd(t"dpdw)
]&kyfemrfrSsom &Sdyguvm;} ymk eSmzsm;0rS wpfudk,fvHk;wvSKyfvSKyf w&G&G jzpfysufaeonfudk jrif&rnf
(t"dynm)/
odk hjzpf odumoHk;yg; tusHK;0ifoGm;jyD/ orm'd|d paom r*if&Spfyg;vnf; ygoGm;jyD/
owdy|mefav;yg; paom aAm"dyud,w&m; 37 yg;vnf; vkyfjyD; jzpfoGm;jyD/ tmemyge
vkyfaejcif;jzifh yd#u oHk;yHkvHk;yif tusHK;0ifavjyD jzpf ]axGvDumvD} avSsmufvkyfraeeJ h? awG;orSs
xiforSs rSm;wwfonf/
9/a&cyf&if;? xrif;csuf&if;vnf; &SKrSwfedkif wpfcsdefwnf;wGif tvkyfudpeSpfckjyD;onf/
rnfonfh &d,mykwfeSifhrqdk &SKrSwfedkif\/ ]ur|mef; xkdif&wm 1mmrSvJrawG haygif? r&aygif} ymk
rrSwf&/ wpfcPtwGif; &onfh tusdK;um; ukefpifatmifyif rajymedkif/ wpfae hxufwpfae h
wdk;wufjyD;awmhom oGm;awmhonf/
10/tdrftrdk; rdk;aomtcg pyfatmifrdk;vSsif rdk;aeumuG,fedkifouJhodk hwpf&uf 24 em&D
wpfqufwnf; wpfpyfwnf; (rtdyfpuf1mJ) &SKrSwfedkifatmif MudK;pm; (edoZf "kwifaqmif)/ 24 em&D
wpfpyfavmuf &vSsifyif xl;jcm;odomvmrnf/
11/31 1mHkcsrf;om 1mk&ifjzpf&wmrS tp 1mmrSs rawmifhw rvdkcsif&/ 'kucsnf;jzpfonf/
12/rddrd tem;&Sd jriforSs Mum;orSs aus;Zl;&Sifcsnf; jzpfonf/ toHAvHqlae ae&mrajymif;eSifh/

]ig0D&d,? orm"d aumif;vSjyD} ymk tvGwftxifa&mufaewwf\/ qlnHoHrsm;u


]0D&d,wdk;vdkufygOD;} ymk ajymaom aus;Zl;&Sifrsm; jzpfonf/ arwmxm; onf;cH&SKrSwf/
13/rd1m? om;r,m; 0w&m;rsm;udk jyKvkyf&jcif;? ]uav;idk acsmhxdef;&jcif;rS tp oDv? p&P
ukodkvf} csnf; jzpfonf/
14/rdrd tmemyge &SKrSwfjcif;udk taMumif;jyK rdrdeSifhwu rdrdywf0ef;usif vlawG ewfawG
jAymmawG ra&rwGufedkifatmifyif aus;Zl;rsm;ukefMuawmhonf/
pmawG h tawG;txifeSifh vufawG h todtjrif
q&mawmf aymmavhaymmx &Sdaom rmwdum pum;ajyrSm oHk;rsdK;cef h &Sd tm;vHk;jcHKvdkufvSsif
txufyg tcsufrsm;udk awG h&rnfjzpf\/
&Hcg wpfae hwnf; w&m;av;ig;Mudrf aymm&onfh &ufrsm;&Sd\/ aymmwdkif;yif xdktajccH
tcsufrsm;udk yxr aymmonf/ q,fMudrfaymm&vSsif q,fcgyif xyf aymmawmfrl\/ rnfrSs
ta&;MuD;onfudk pOf;pm;Mu&monf/ usrf;*efwdk h odrSwf&ef? vdkufem&ef tcsufrsm;pGm
vmukefonf/ ur |mef; tvkyfcGifr0ifrDuyif MudKwifa&Smif&ef? aqmif&ef tcsufrsm;rSm tvkyfcGif
r0if&Javmufatmifyif rsm;ukef\/ y"me tcsufudk zrf;rd&ef cufvSonf/
rdrdwdk h tvSrf;rDoavmuf usrf;pmrsm;udkvnf; MudK;pm; zwf&SKMu&m ]t1m,ft&monf
ta&;MuD;qHk; jzpfonf} ymk em;vnf&efum; vG,fra,mifeSifh cufvSayonf/ yxrqHk; vdkufem&?
a&SmifMuOfMu&rnfh vdk&if;tcsufrsm;udk ta&;rMuD;ymk xifum ausmfvTm;oGm;wwfMu\/ o'g
0D&d, tm;ay;aom qHk;rpum;? ZmwfoGm;ZmwfaMumif;rsm;udkvnf; teSpftom; rymkwfao;ymk
,lqum aumif;pGm rem? rzwf/
eD0&Pig;yg;? psmeft*Fgig;yg;? mPfpOfwufyHk? r*f0ifyHk? zdkvf0ifpm;yHk? opmav;wef?
edAmefqdkufyHk... ponfwdk hudkom zwf&SKMu\/ 0dyemusrf;rsm;uvnf; OD;pm;ay; a&;Mu\/
aymmajymolrsm;uvnf; ]wu,fh r*fcef; zdkvfcef;} udkcsnf; zd aymmMuukef\/ em,lMu?
aqG;aEG;Muukef\/ jiif;ckefMuukef\/
tcsdK huvnf; ]Ak'0g'ymlonf 0dyem? 0dyemonfom Ak'0g'} ymk r,HkMunfedkifojzifh
oAnKw mPft&m rymmy|mef;usrf;MuD;txd t1md"rmudkom rJ zwf&SKavhvm
oif,lMujyefonf/( tcsdef&Sdo y&d,wdtjzpfvkyfonfudk rqdkvdk/ tdkMuD; tdkr toufae
enf;vSaomolrsm; pOf;pm;&efrSsom/)
ur |mef;q&mvkyfolrsm;om od&Sdxm;&ef vdktyf a,m*DtwGuf wpfpHkwpfck &SKrSwfaevSsif tvdkvdk
uif;uGmoGm;rnfh (eD0&P paom) w&m;rsm;? tvdkvdk &ifhusufvmrnfh (mPfpOf)w&m;rsm;udk
MudK;pm;yrf;pm; rSwfom;ae&jcif;onf tcsdefukef vlyef;vSacs\/ pm jzwfvrf;&Sdaomfvnf;
tvkyf jzwfvrf;r&Sdacs/ q&mu ]onftwdkif;vkyf}qdkvSsif a,m*Dum; onftwdkif;om
vkyf&ef&Sd\/ tajccHususjzifh &SKrSwfoGm;vSsif vrf;rSm;&ef r&Sday/ ur |mef;q&mrsm;uvnf;
tcgtm;avsmfpGm a,m*DeSifh oifhawmfrnfh &kyfemrf o1mm0rsm;udk &Sif;jyaeMuonfyif jzpf\/ (odk
haomf wu,fhq&mum; &cJvSyg\/)
pmayAymkokw tMum;tjrifrsm;oavmuf? tawG;tac: taMumif;
,kwd qifajcqifvufrsm;oavmuf pmawG htawG;txifwdk honf vufawG h todtjriftay:

tHacsmfyif aewwfMu\/ jrwfpGm1mk&m;&Sif aymmMum;aom w&m;awmfonf vljydef;rsm;yif &SKrSwf


yGm;rsm;edkifatmif vG,fulvSygay\/
]a&S hrSma&mufaewJ h xrif;yGJ xdkifpm;&wm? wnfxm;wJh a&tdk;rSm cyfjyD; aomuf&wmurS
cufygao;w,f/ Mumygao;w,f/ &kyfay: emrfay:rSm xm;&wm(&SKrSwf&wm) tvkyfvJrysuf?
aiGvJrukef? vlvJ ryef;? ae&mvJ ra&G;&? vG,fvdkufwmAsm/ vG,fvdkufwmrS tifrwef vG,fwmAs/}
ymk wzGzG axmufcH aymmMum;onfudkyif uGsekfyfwdk h]av;eufonf} ymk rxifrdMu/
]olrsm; ae&mruswmudk avSsmufrajymeJ h/ udk,fae&muswm ruswmod&if awmfjyD/
ae&mruswmudk ae&mrus1ml;vdk hod&if ae&musjyDAsmh/ ae&mvJ rus1mJeJ h
ae&musw,fxifaewmuawmh enf;enf;av;rS arSsmfvifhp&m r&Sd1ml;Asmh/} (24?4?1955) yml
jywfjywfom;om; aymmMum;qHk;rawmfrl onfudkvnf; owdrlMu&ayvdrfhrnf/
rmwdumrS eda'o
10-rdepf 15-rdepfcef h tusOf;csKyf rmwdumudk a&pufcsouJhodk h aymmoGm;jyD;aemuf 0wKoufao
om"u? ar;um? ajzum? rukefedkifaom Oyrm?Oyar,swdk hjzifh tm;wufoa&m aymmawmfrl&m
xkdtcg toHrSm Munfvifjywfom;um em;Mum; rjiD;jzpfvm&onf/
tcsdeftcg jrifhjrwfyHk? 1m0wefzdk;MuD;yHk? 'ge?oDv? arwm?cED paom yg&rDukodkvfrsm; ponfjzifh
rmwdum pum;xJrS wpfck eSpfckudk tcgtm;avsmfpGm? taMumif;tm;avsmfpGm tus,fcsJ hxGif
aymmMum;&m em;rvnfolyml r&Sdedkifatmif &Sif;vif;vS\/
]taMumif;tm;avsmfpGm tus,fcsJ hxGif aymmonf} qkd&mwGif tuGsefkyfwdk hrodedkif rjrifedkifaom
taMumif;rsm;pGm ikyfuG,fvsuf &Sdyg\/ twGif;aeyHkrSef y&dowfrsm;udk aymmMum;&m
xdk]taMumif;tm;avsmfpGm} onf tvGeft"dym,f&Sdonfudk awG h&\/ teD;uyftjrifeSifh ta0;u
tjrifonf uGm;jcm;jrJjzpfonf/
rnfodk hjzpfap]ausmfMum;onf} ymk qdkum w&m;yGJMuD;rsm;eSifh MuHK &Hzef&Hcg 0ifa&mufemolrsm;um;
"r&o ay:rnfrymkwfacs/ q&mawmf\ w&m;rsm;wGif ygVdygXfom;vnf; ryg/ cEm?tm,we?
"mwf?opm?t1md"rm pum;vHk;MuD;rsm;udkvnf; rMum;&/ odk haomf q&mawmf\ w&m;rsm;onf
vlrsm;pk twGuf ta&;MuD;qHk;vdkufem&rnfh tcsufrsm; uGufuGufuGif;uGif;MuD; &Sd\/
xdktcsufrsm;uyif pOf;pm;p&mjzpfaeonfudk uGsekfyfwdk h owdrxm;rdMu/
ur |mef;enf;rsm;udk jcHK odrfodrfarG harG h oHk;oyfjyjcif;? Ak'acwftaMumif;? vuf&SdtajctaeeSifh
tem*wftaMumif; wpfavmuvHk;udk jcHK odrfodrfarG harG h oHk;oyfjyjcif;? Ak'acwftaMumif;?
vuf&SdtajctaeESifh tem*wftaMumif; wpfavmuvHk;udk jcHK aymmajymaom pum;rsm;rSm tvGef
pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSay\/
]'Dcsrf;omudk odjyDvm;qdkrSjzifh olawmfaumif; tpm;pm;wdk hymm tm;csdef em;csdefrSsrxm;yJ
wpfqufwnf; aqmifMuawmhwmyJ} ymkvnf; rMumcP aymmawmfrlavh&Sd\/ 0dyem &SKyGm;&aom
csrf;om? edAmefcsrf;omwdk hjzifh 24-em&D vHk;vHk; aeawmfrlMuyHk? xkdcsrf;om\ twkr&Sd
jrifhjrwfjidrf;at;yHk/ r&ao;aom w&m;rsm;udk &&Sdap&ef vufiif;csrf;ompGm ae&&ef ('d|"r

okc0dymm&) twGufrSsomru tcsdeftcg tajctae tm;avSsmfpGm ow0gwdk h\ tusdK;udk


(rjrif&aom onfydk;jcif;jzifh) rtdyfrae MudK;pm;awmfrlMuyHkudk nTef;jy&m a&mufayonf/
Ak'\ waeUwm vkyfief;pOf
ae&m ow0grsm;twGuf bk&m&Sif udk,fawmfjrwfMuD;\ rtdyfrae usifhaqmifawmfrlyHkudk
yxrqHk; jrifa,mifrday\/
]bk&m;&Sif\ waeUwm vkyfief;pOf} (Ak'udp)udk t|uxmq&monf ig;ydkif;cGJjcm; jyqdkxm;onf/
tm;vyfcsdef[l r&Sd/ &Hcg yljyif;vSaom aEG&moDrsdK; wpfrk[kwfcefU rGef;vGJydkif;wpfcsdefESifh
t&kPfwufcgeD;wpfcsdef owdorZOfjzifh vJavsmif;awmfrl\/ cg;emaom a0'emvnf;&Sd?
&kyfcEmudk,f\ EGrf;vsanmif;nmrIvnf;&Sd ]rtdyfbl;}[k vHk;0rajymEdkif&HkrQom arS;pufawmfrlonf/
opuuJhodkU vluyfrsm; tajymrvGwf&Hkom&Sd\/
&[ef;jyKonfrS y&dedAmef pHonfhwdkifatmif ESpfaygif; ajcmufq,f? &Spfq,f rusdef;pufaom?
vJavsmif;yifrae (edoZf"kwifaqmif)aom om0uwdkUyif trsm;&Sd&m ydkyif touf&Snf
usef;rmMuonf udk awGUEdkif\/ xdkUaMumifh udk,fcsif;pmpdwfjzifh rMunhfoifhay/
bk&m;\ wpfaeUwmvkyfief;pOf tusOf;csKyfrSm1/ eHeufydkif; qGrf;cHqGrf;pm;jcif;? qGrf;tEkarm'em w&m;a[mjcif;?
2/ (u) qGrf;pm;jyD;aemuf aeUpOfyif 'kvbw&m;ig;yg;udk ajcaq;&if; a[majym owday;
jyD;aemuf &[ef;wdkUtm;<st1:place w:st="on"><st1:city w:st="on">
ur</st1:city></st1:place>|mef;ay;jcif;?
( c) xdkUaemuf *Euk#dodkU 0ifawmfrlvsuf &Hcg wpfrk[kwfrQ vJavsmif;awmfrl wpfudk,fwnf;
udef;atmif;um avmu"mwfwpfckvHk;udk odrf;usHK; Munhf&IUawmfrljcif;?
( *) naecsrf;wGif ausmif;awmfodkU vma&mufzl;ajrmfol 'um? 'umrwdkUtm;
w&m;a[mMum;awmfrljcif;?
3/ (vdktyfvQif a&oHk;oyfawmfrljyD;aemuf) *Euk#d y&d0kPf twGif;yif oDwif;oHk;cdkuf xdkrS rS
vma&muf avQmufxm; ar;jref;awmif;yefaom &[ef;wdkUtm; nOfhOD;,H wpfcsdefvHk;
ajzqdka[mMum;awmfrljcif;?
4/ &[ef;y&dwfowfrsm; jyefMuaomtcg wpfaomif;aom avmu"mwfrS vma&muf ar;avQmuf
Muaom ewfjA[m toD;oD;wdkUtm; nOfhv,f,H (oef;acgif,H) wpfcsdefvHk; ajzqdk
a[mMum;awmfrljcif;
5/ rdk;aomuf,HwGif tcsdefoHk;ydkif;ydkif;(u) wpfcsdef pMuMuGawmfrljcif;?
( c) *Euk#dodkU 0ifa&muf avsmif;pufawmfrljcif;?
( *) avsmif;puf&mrS xdkifawmfrl urmavmu"mwfwpfckvHk; acscRwfxdkufaom ow0gwdkU udk
mPfuGef&ufjzifh jzefUMuuf &IUMunfhawmfrljcif;? (uRwfxdkufaom ow0g&SdvQif tjcm;
pMu0VmodkUyif MuGa&mufa[mMum;avh&SdaMumif; r[my&dedAmeokwf a[mMum; awmf rl\/)

bk&m;&Sif\ wynfhom; om0ursm;onfvnf; rdrdwdkU tiftm;&Sdoavmuf rtdyfrae


csD;ajrSmufawmf rlMujrJ jzpf\/ t&d,m om0uMuD;wdkU tiftm;vnf; vlomrefwdkU
em;rvnfEdkifatmif pGrf;yum;MuD;rm;vSayonf/ pMu0Vm wpfaxmifjzifh wdkif;wm&\/
avmu"mwfaygif; wpfaxmifac: pMu0VmwpfaxmifvHk;udkyif e,fedrdwfjyKum oGm;vmxdawGU
usufpm;Edkifavonf/ wpfEdkifiH? wpfurm? wpfpMu0Vm avmufudkrl qdkzG,f&mr&Sd/
wpfpHkwpf&m pGrf;aqmifEdkifaom? odkUr[kwf vufeuftiftm;aumif;&Sdaom yk*dKvfwdkUonf
xdktiftm;wdkUudk (b0tqufquf cufcJpGm &SmazGavhusifhjyD;rS &,lxm;&onfhtwdkif; ) toHk;rcsbJ
tcsnf;tESD; odrf;qnf;xm;Muonf r[kwfacs/
jidrfoufpGm aejcif;jzifh xdkif&mrx aeUnrtm; xdkpGrf;tm;wdkUudk toHk;jyKaejcif;yif jzpf\/
**Fgjrpfurf; aeaom AujA[mavmif; &aohMuD;onfyif rdrdocFrf;ausmif;ESifh rvSrf;rurf;
a*gp&*grf&Gmi,fodkU "m;jyrsm; 0ifa&mufum &wema&TaiGESifh uRJEGm;rsm;yg
,laqmifwdkufcdkufoGm;MupOf wefcdk;jzifh ppfwyfzefqif; a&SUrSqD;MudKvsuf udk,fa&mifjy&m
"m;jyrsm; ypnf;cs xGufajy;Mu&onf/
urmay:wGif tvkyftvk
vkyfqHk;
tbdnmOftif;tm;&Sdaom t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;onfvnf; uHMurm\ twdkif;twmESifh
0denf;a'oem\ abmiftwGif;om jzpfcJhaomf ow0gwdkU\ tusdK;udk pGrf;tm;&SdorQ
aqmifawmfrlrnfrSm ,HkrSm;p&mr&Sdtyf/ xdkodkU aqmifawmfrl aomfvnf; ow0gwdkUtm;
today;vdkMuonfr[kwf/ xdkUaMumifh **Fgjrpfurf; &Gmom;wdkUonf ]&aohMuD;\ aus;Zl;udkrjrif/
bk&ifhwyfrawmfMuD;\ u,fwifrI} [kom xifcJhMuonf/ ow0gwdkU\ tjrifonf
oem;avmufatmifyif usOf;ajrmif;pG/
v,fwDq&mawmfonf [oFmwwpfe,fvHk; aemufrdk;rodrf; v,f{ursm;pGm ysufpD;rdta&;
opmjyK rdk;MuD;onf;pGm &GmoGef;ay;cJhzl;\/ rdk;Sif;q&mawmfurl ]ppfjzpfvdkU 'kua&mufaewJh
EdkifiHawGudk arwmydkUay;&r,fuGJU? xdkppfab;MuD; wpfenf;enf;eJU at;&ifyJ udk,fharwmatmifjyDvdkU
rSwf&r,f} [k rdefUcJhzl;\/ rdrdwdkU tiftm;tavsmuf (ow0gwdkUu rodaomfvnf;)
t&d,molawmfaumif;MuD;rsm;urI tcsdef&SdorQ u,frawmfrlaeMuay\/
]tm;csdef em;csdefrQrxm;bJ} [laom pum;ESifh rdrdurodaomfvnf; tydkawGyg&vsuf ]udk,fhtwGufeJU
vlawG? ewfawG? jA[mawG ra&rwGufEdkifatmif tusdK;rsm;MuoAsm} qdkaom aus;Zl;&Sif
a0blq&mawmf bk&m;MuD;\ pum;udk tb,frQwmoGm;aMumif; em;vnftyfayonf/
],aeU t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;\ wpfaeUwm vkyfief;pOf} udkvnf; teD;uyfavhvm

enf;,loifhvS\/ a&S;a&S; olawmfaumif;MuD;rsm;\ tajctaeudk yGifhyGifhvif;vif;MuD; vSrf;


TefjyawmfrlcJhonfudk axmufqjcif;tm;jzifhvnf; ],aeUtb,fodkU} [k
oabmaygufoifhjyefavonf/
pmaytaxmufxm;rsm; t&vnf;aumif;? (tvSrf;rSDorQ) rsufjrift& vnf;aumif; t&yfajym
ajym&aomf urmay:wGif tvkyftvkyfqHk; yk*dKvfrSm Ak'ESifh Ak'om0uMuD;rsm;om jzpfukef\/
tdrfwtdrfwGif uav;rsm; rdrdwdkU t0wftpm;ESifh upm;p&mudkyif odrf;qnf;vkyfudkif&aumif;rSef;
rod/ tusdK;tjypfodjrifaom vlMuD;rsm;um; tvkyfrsm;udk rqHk;Edkifatmif vkyfaeMu&onf/ t&d,m
olawmfaumif;MuD;wdkUtm; ]oHo&mrS uRwfatmif udk,fvGwf&kef;aeolrsm;om} [k rodolwdkUu
xifp&m&Sdaomfvnf; ow0gtrsm;aumif;pm;a&;twGuf (uREfkyfwdkU rodrjrifEdkifaom
apmifha&Smufjcif; trsdK;trsdK;jzifh) rtdyfrae tvkyfvkyfawmf rlaeMuonfrSm xif&Sm;vSay\/
&wemoHk;yg;\ aus;Zl;um; MuD;rm;jrifhjrwfvSaypGmh/ rdrd\ wpf0rf;wpfcg;twGufrQyif r0a&pm
pm;aomufae&aom olzkef;pm;\em; aeUpOfuka#csD tvSLay;aeaom oaX;MuD;taMumif;onf
,HkMunfzG,f r&Sdacs/
taumif;MudKufwdkif; taumif;r&
,if;odkUqdkaomf tusdK;&Sdonfxuf &Sdonfudk a&G;cs,f ow0gtrsm; aumif;pm;a&;twGuf
aeUrtm; nrem; MudK;pm;awmf rlaeMuaom t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;xH csOf;uyfMu&m
uREkfyfwdkU owdjyK&rnfh tcsufrsm; rsm;pGm&Sdayvdrfhrnf/ csOf;uyfjcif;jzifh aESmifh,Suf&m
ra&mufap&ef ta&;MuD; ouJUodkU rdrdwdkUtwGufvnf; &awmifh&cJ tcGifhta&;MuD;rsm;udk
,lEdkifoavmuf&Edkifapumrl aumif;onf xuf aumif; taumif;qHk;udk a&G;cs,f,lwwf&ef
todmPf ta&;MuD;vS\/
t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;um; todmPfacgif;yg;aom tuREkfyfwdkUtm; ydk oem;iJhSmMu
ukef\/ onf;cHMuukef\/ vdkufavsmMuukef\/ cGifhvTwfMuukef\/ trsm;ESifh pka0;
uyfvSLMuaomtcg avmavmq,f pm;aomuf&efr[kwfaom pm;aomufzG,frsm;
udk,fxdvufa&muf (rvSLtyfonfudk) uyfvSLrdonfhtwGuf tvSLcHyk*dKvf roHk;qGJ&awmhay/
aiGpuLrsm;udkvnf; ruyfvSLaumif;acs/ rmwk*grwdkU &Sdcdk;aomtcgqHyif, vuf ponfwdkUjzifh
rxdaumif;acs/ olawmfaumif;MuD;rsm; wpfpHkwpf&m tjypfr&SdapEdkifumrI vSLol? jrif&olwdkU
tusdK;qkwf,kwfwwfayonf/ xdkUaMumifhvnf; rvdrmaom qnf;uyfolrsm;udk Munfh
olawmfaumif;MuD;rsm;\ t&nftcsif;udk rqHk;jzwfMu&m/
wpfcgu bkef;awmfMuD; OD;oDvtm; 'umwpfOD;u rdrdjcHxGuf tkef;pdrf; wpfvHk;udk azmuf
uyfvSL&m ][dkem;rSm cPcsxm;OD;} [k rdefUaomfvnf; ]MumoGm;vQif t&omayghoGm;rnf? ,ck
bkOf;ay;yg} [k ZGwfuyf bkOf;ay;&\/ tkef;pdrf;'um yxrwGif 0rf;om&aomfvnf; rMumrD
aemifwjzpf&&Sm\/ taMumif;rSm rnfonfhtpmudk rqdk wpfaeUwpfMudrfom

bkOf;ay;&aomaMumifhwnf;/ ({umoeduf"kwif ac:\/) vlomrefwdkU rodEdkifaom t&d,m


olawmfaumif;MuD;wdkU\ w&m;usifhoHk;rIESifh &[ef;wdkU \ 0denf;onf us,f0ef;rsm;jym;vSukef\/
]aomwyef} vdkU ajym&wm &Sufp&m
t&d,m olawmfaumif;MuD;wdkUonf rdrdwdkU&&Sdaomw&m;? usifhMuHyGm;rsm;vsuf&Saom tusifhudk
txl;odk0Suf odyfonf;awmfrlMuonf/ tydpwm*kPf (tvdkenf;&jcif;) yifwnf;/ xdk[monfyif
t&d,m vuPmjzpf\/ xkwfazmfajymqdk&ef rqdkxm;bd? &dyfrdrnfudkyif pdk;&drfMuonf/ vlwdkUonf
todmPf enf;yg;vS trsdK;rsdK; 'kuay;wwfaomaMumifhvnf; jzpf&m\/
r[mor,okwf a[mumeD;umv r[m0kefawmtwGif; w&m;tm;xkwfMuaom aomwyef &[ef;
500 wdkUonf toD;oD; &[ef;udpjyD; jrwfpGmbk&m;xH oGm;Mu&m wpfyg;ESifhwpfyg; &SufpEdk;awmf
rlaeMu ]&[ef;udp jyD;aMumif;} ravQmuf&JcJhMuay/ xdkpOfu r[mor,yGJawmfMuD;
w&m;emcJh& aomwyefjzpfcJhaom &kupdk;ewforD;av;onfyif ]oif aomwyefvm;} [k
ZGwfar;aeaom &[ef;tm; &SufpEdk;vSojzifh ]t&Sifbk&m;onf rar;tyfonfudk ar;bd\} [k
avQmufcJhzl;aMumif; (r[mor,okwf tzGifh) vm&Sd\/
&[Emt&SifjrwfwdkU\ oabmawmfonf rdrd&&SdjyD; w&m;udk ow0gtm;vHk;tm; &&SdcHpm;apvdk\/
a&Ttdk;&&SdoluJhodkU xkwfazmfum; rajymMum;vdk/ odkU&mwGif odEdkifaomenf; rsm;pGm&Sday\/
(a&SUvnf; taMumif;tm;avsmfpGm jyoGm;ygrnf/)
'gewGif vrf;qHk;u ,lusHK;r& aemifwjzpf
t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;onf tusifhoDvudk txl;vQdKU0Sufawmf rlMuaomaMumifh
vnf;aumif;? vlwdkUtodmPf A[kokw enf;MuaomaMumifh vnf;aumif; xdkyk*dKvfMuD;rsm;
oufawmf xif&Sm;&SdaepOf tcsdKUvlrsm; bmodbmomaecJhMu\/ qnf;uyfolrsm;uvnf;
wdkawmif;vSaom oufwrf; umv? tcGifhaumif;vSaom b0MuD;wGif ausmif;'um ausmif;tr?
qGrf;'um qGrf;travmufjzifh 'geoDvom vrf;qHk;cJhMu&\/
tcsdKUrSmum; rdrdtwGuf? tvSLcHyk*dKvftwGuf? omoemawmftwGuf r&Sdrjzpfaom? ydktusdK;&Sd
apaom 'gersdK;yif r[kwfawmhay/ ]&[Emyk*dKvf vSL&vQif 'Db0rSmyif tusdK;&w,f} [laom
todrQ avmufjzifh vdktyfonfxufydkvGefum ]tarQmf'ge} jzifh qnf;uyfMujyefonf/ eHeuf 4em&DrS 12-em&D txd (todmPfenf;aom 'um 'umrrsm;tm; csD;ajrSmufMu&ojzifh) t&d,m
olawmfaumif;MuD;rsm;onf tvGefwefzdk;MuD;vSaom tcsdefudk pm;aomufrI
jrSyfESHawmfrIMu&ukef\/ vmbfvmbonf &[Emt&Sif jrwfMuD;rsm;udkyif 'kuay;wwfay\/
tcsdKU'um 'umrrsm;onf ]ywjrm;awmif a&mufcgrS "m;aoG;ausmuf taumufrSm;ouJhodkU}
a[mMum; qHk;ronfh y"me w&m;tarGudkum; r&&SdvdkufMu? xdkyk*dKvfMuD;rsm; uG,fvGef taMumif;
twKywdrsm; emMum;zwf&I&cgrS rQ xl;jrwfaom yk*dKvfMuD;jzpfaMumif; od&SdMu&ojzifh
aemifwjzpfol rsm;vnf; renf;ay/ xl;jrwfrSef; rod? r,Hk tcGifhaumif;MuD;rsm; vufvGef&jcif;?

xl;jrwfrSef;odaomf? ,Hkaomfvnf; r,lwwf r&jcif;um; a'0Dv&aohMuD; bk&m;ESifh


vGJ&onfxuf aMuuGJzG,f aumif;vSayonf/
uREkfyfwdkUtwGuf ta&;MuD;qHk;tcsdef
bk&m;&Sif vufxufawmfu t&d,m t&SifjrwfMuD;rsm;uJhodkU rdrdwdkUudk,fwdkif udk,fydkifMudK;pm;vQif
vnf; psmeftbdnmOfESifhwuG t&[wzdkvfayguf bmrqdk&Edkif a&mufEdkifaom
tcGifhaumif;MuD;rsm;udk trSefyif &aeMuygukef\/ &[ef;udp jyD;ajrmuf&HkrQomru
avmuDtodmPfxl; trsdK;rsdK;ESifh jynfhpHkaom t&SifjrwfMuD;rsm; onfvnf; avmu
&SdaeMuonfom jzpfygukef\/
rsufpd&SdolwdkUonfom jrifEdkifMu em;&SdolwdkUonfom Mum;Edkif Muukef\/ ESvHk;om;&Sdol
wdkUonfom o'g,HkMunf vdkufemusifhMuHMuukef\/
omoemordkif;pOf omoem0if c&D;wpfavQmufudkMunfhygvQif MuufoD;xcref; awmMurf;
vrf;&IyfMuD;rsm; tqifhqifh ausmfvTm;cJh&avjyD/ ok0PblrdrS yk*H? yk*HrS ukef;abmif
ESpfaygif;axmifcsD ax&0g' omoemhtvHudk o,faqmifcJhMu&mrS rdk;arSmifumv
nwm&SnfMuD;wGif wpf&Hwpfcg vQyfpD;jyuf oavmufom vif;cJhonf/ bdk;awmfacwfavmufurS
p pepfwus wpf&Sdefwnf; csDwufEdkifcJhonf/ odkU&mwGif y#dywdtvkyfpcef;um; yk*vdu
twdkif;twmrQjzifh &yfwefUaecJh&ao;onf/
vGefcJhaom ESpfaygif;wpfaxmifausmfyif r&SdcJhbl;ao;aom ,aeU y#dywd omoemonf jynfolU
twdkif;twmrSonf urmUtwdkif;twmodkU OD;wnfaeayjyD/ uREkfyfwdkUonf
vuf&SdtcGifhaumif;MuD;rsm;udk vufrvGwfap&atmif b0ESifh&if; pOf;pm;Mu&ayawmhrnf/
1-jyLedkifiH ymefvif;acwf
&ymEmeSifh yk*dKvfxl;rsm;
,cktcg ymefvif;jynfonf &mZ0ifeSifh omoem0ifwdk h pmwifjcif;rcH&awmhay/
ymefvif;jynfMuD;udk yg;pyf&mZ0ifeSifh pmwdkayp ordkif;wdk huom udk,fpm;jyKaeMu\/
ymefvif;jynfonf '@m&D jyLedkifiH rymkwfaMumif; a&S;aymmif;ypnf;rsm;u ajrrS xGufum
oufaoxlvsuf&SdaaeavjyD/ txl;ojzifh jrefrmedkifiH t&d,mrsm;taMumif;udk xkwfazmf&myif
ymefvif;udk rarhtyfacs/ (ymefvif; odrSwfzG,fudk tenf;i,f aemuf jyygrnf/)
ymefvif;jynfrS tHhzG,f &ymEmwpfyg;taMumif; a&S;ynm&Sifwdk h armfuGef;wif
vufcHxm;onfhtwdkif; azmfjyygtHh/ armfuGef;wifonfh ynm&SifrSm rif;wkef;rif;vufxuf &wemyHk
aejynfawmf owif;pmq&m t,f'Dwm '1mdk;0ZD&' yif jzpfonf/ e0a';OD;ek\ armfuGef;rsm;eSifh
&ifaygifwef; a&;om;zGJ hqdkxm;cJhaom 27-yk'f &Sd ajcawmf&m ordkif;armfuGef; jzpfonf/

,if;armfuGef;t& ymefvif;acwfrS &ymEm t&SifjrwftaMumif;rSm atmufazmfjyygtwdkif; jzpfonf/


1.1/ psmeft1mdnmOf& &ymEmomraP
wpf&Ha&mtcgu ymefvif;jynf pdw&mZmrnfaomrif; rif;jyK\/ rdzk&m;acgif;MuD;rSm y'kra'0D
jzpf tdrfa&S hrif;um; nDawmf 'dA &mZmwnf;/
w&m;ojzifh rif;jyKawmfrl wdkif;jynfom,m0ajym\/ omoem pnfyifyGifhvif;\/ odk hpOfMudKuf
nDawmftdrfa&S hrif;om;onf aemifawmftm; axmifxm;ykefuef&ef MuHpnf&m tcsdefrD
odawmfrlojzifh axmifoGif; tusOf;cs cH&avonf/ axmifrS wdwfwqdwf xGufajy;vGwfajrmufum
vufeufvlol pk&Hk; awmfvSef&ef MuHpnfjyefavonf/ Adkvfygtiftm;jzifh eef;awmftm;
0dkif;0ef;wdkufcdkuf&m aemifawmfeSifh r&D;wdk h&kyfazsmuf xGufajy;Mu&onf/ rdzk&m;acgifMuD;rSm
eSKwfiHkawmft&ifhtrmeSifh rayghryg; vdkufyg&&Smavonf/
ymefvif;rSonf awmifpl;pl; t&yfodk h wpfawmxGufvSsif wpfarSmf0if? wpfcifiHk hvSsdK; wpfcsHKwdk;
trsdK;rsdK;aom 'kuMuD;jzifh c&D;qufcJhMu&m (,ck jrif;rljrdK heSifh tkef;awmMum;vuf,m1muf 3rdkifcef h&Sd) awmif&dk;cifilwpfckodk ha&mufvmMu\/ opfoD;0vHyef;rmvfrnSdK; a&rdk;vnf;
tqifajyaom Xmejzpf\/ awmvnf;euf&SdKif;wkdif;jynfeSifhvnf; tvSrf;uGmojzifh xm0&ae&ef
oa1mmMudKufnDMuav\/ ewfwdk hzef a&ueftoifh ymlouJhodk hxdkawmif&dk;wGif *laymmif;MuD;
wpfckyg tqifoifh awG h&ojzifh a0efr'DxHk;udkrSD oDvoDwif;apmifhoHk;umm aexdkifMuonf/
rMumjrifhrD xdkawmcifil xdkvSdKPf*lyif pifjzLzGH hxGm;aom owdk hom; &wemudk zGm;jrif\/
om;i,fvnf; pum;yD em;vnfaom t&G,frSp 5-yg; oDvud apmifhxdef;\/ rd1mrsm;eSifh twl
olawmfpif &SifomraPuJhodk h opfacgufqdk;t0wfudkom 0wf&Hk&onf/ &Hcg rd1mrsm;eSifh
opfoD;&Smvdkuf &Hcg *l0rSmyif aecJh\/ om;orifi,f ,kef'&,frsm;eSifh oli,fcsif;twl
uvlusDp,f ae&onfrSm ol htzdk h Munfel;vS1mdonf/ xkdtcgrsdK;wGif rd1mrsm;ac:aomfvnf;
rvdkuf1mJaecJh\/
rd1mrsm; opfoD;&SmtxGuf wpfckaom eHeufcif;wGif orifi,frsm;udk tpmauGs;aepOf ol hvufxJrS
tpmudk pm;aeaom orifwpfaumifrSm Adkif;ceJ vJusoGm;onf/ tjcm;orifrsm;
xGufajy;oGm;Mu\/ 1mmhaMumifhvJonf ajy;onfudkrl olrod/ rcsdaom eSvHk;jzifh AHk;AHk;vJ vl;vGef
haeaom orifi,ftm; Munfhvsuf idkifae&Sm\/ jrm;wef;vef; pl;0ifaeonfudkyif olrjrifacs/
cyfvSrf;vSrf; csHKuG,frS rkqdk;url opfacguf0wf&HkeSifh orifa&mif ruGJojzifh aemufwpfcsuf
'l;av;eSifh ypf&ef nSdK hMudK;udk qGJwifvdkufpOf jyefvmaom rd1mrsm;tm; vSrf;ac:vdkufaom oli,f\
toHaMumifh rkqdk;om;onf aemifwjzpfum teD;odk h a&mufvmjyD; vGeforSs 0efcsavawmhonf/
jzpfaMumif;pHk ajymqdkawmif;yef rkqdk;jyefrnftjyK rdzk&m;MuD;rSm aomuwpfck 0ifvmavonf"aejynfawmf aygufMum;oGm;rSjzifh cufacs&J h/" odk heSifh &kwfw&uf tMuH&um vufrS
vuf0wf&wemudk cGswfjyD;aemuf rkqdk;tm; "tarmif/ tr,fwdk hwpfawG t&yf rSm aeonfymk
rnfol hudkrSs rajymygvifh" ymkqdkum vufpGyfwpfjcnfudk eSKwfydwfc ay;vdkuf&onf/
uHMurm\ pHkaxmufjcif;udk a&SmifuGif;r&? at;ap&ef vm1mfxkd;aomfvnf; j*dKymfqdk;u arTavjyD/
rkqdk;om;onf vufpGyfudk,l tdrfodk h jyefum vlodrnfvnf;pdk; wdwfwcdk; a&mif;cs&m

0,f,loHk;pGJedkifaom aiGaMu;1mkef;uH &Sdolray: aemufqHk; ymefvif; aejynfawmf


'dA&mZmrif;xHa&mufavonf/ rif;u tusdK;taMumif;ppfar;awmfrl&m zHk;uG,fr&/ taMumif;pHk
oHawmfOD;wif&\/ xdktcg 'dA&mZmonf "igh&ef rat;ao;" ymkrdef hawmfrl ppfonfAdkvfyg
tvHk;t&if;eSifh awmwGif;om;rkqdk;tm; vrf;jyapum awmeif;csDwuf zrf;qD;ap\/
qifoHjrif;oHrsm;udk Mum;&vSsifyif pdw&mZmonf e0&wf vufpGyfudk tajccH &efolrsm;
0dkif;&HvmaejyDudk twyfod&um; rdzk&m;eSifh om;awmftm;...
"t1m,feSrawmf? oHo&m 0#faMuG;um; ajy;r&? tukov 0dygufonf armifawmfh
twGufcsnf; jzpfygapom;? eSrawmfwrl om;awmfudk ,ckac: avsmf&mvGwfaMumif;
ykef;atmif;yacs" ymk tjrefyifapvTwf rdrdrSm *l0 w&m;udk eSvHk;oGif;vsufom ae&pf\/ rMumrD
ppfonfrsm;\ 0dkif;&Hzrf;qD;jcif; cH&&Smavonf/
om;trd eSpfazmf olawmfpif eSpfOD;rSm ajcOD;wnfh&m ajy;oGm;&if; awmwGif;&Sd 1mkef;awmfMuD;wpfyg;\
awm& ocFrf;ausmif;odk ha&mufoGm;Mu\/ 1mkef;awmfMuD;onf y#doEm& (ESKwfcGef;quf)
pum;ajymMum;jyD;vSsif "w&m;rSwpfyg; udk;uG,f&m r&SdjyD/ csrf;omymlonf {nfhonfomwnf;" ymk
trdef h&Sdum aomuudk aq;aMumay;\/ om;ord eSpfa,mufvHk; r&P ekwdeSifh arwmur
|mef;udk pD;jzef;cdkif;avonf/ w&m;aymmjy ae hnrMumyif om;i,ftm; &SifomraP
jyKay;avonf/
om;awmfuav;um; wpfudk,fwnf; w&m;&SKrSwfae&onfrSm orifi,ftazmfrsm;eSifh
ae&wkef;uxufydk aysmfvm\/ tazmfrvdkaom csrf;om udk ol hrSm yDwdjzpfoavmuf
r,fawmfrSmrl ol hcrnf;awmftwGuf &wufrat;edkifay-"ckavmufqdk armifawmfuHukef&Sma&mhrnf/
om;i,fudk jrifapcsifprf;yg1md/" taqG;"mwfcH &Sdoltm; 0rf;ajrmuf&ef r*Fvmonfyif
aomuavmifpm jzpf&jyefavonf/ odk heSifh &Hcg ausmif;ocFrf;odk ha&mufvmwwfaom t&yfom;wdk
hxH csOf;uyf wD;wdk; pHkprf;&onf/
aemufqHk; "axmifwGif;tusOf;csxm;aom pdw&mZmtm; nDawmfu uGyfrsuf&ef pDpOfaejyD" ymlaom
owif;rSm w&m;&SKaeaom rdzk&m;MuD;tm; rl;arhapawmhonf/ owd&vSsif 1mkef;awmfMuD;tm;
twefwefavSsmufxm; om;&SifomraPudk vufqGJum ymefvif;jynfodk h vdkufvmcJhMu\/
om;uvnf; t&G,feSifhrvdkuf tm;ay;pum;ajym r,fawmftm; eSpfodrfhavonf/ rif;aoG;yDyD
crnf;awmftwGuf aopm; taocHrnfymkyif Mudrf;0g;\/
MumyvifeSifh aumif;uifysHMuG
om;trdESpfa,mufonf qdkufqdkufjrdKufjrdKuf nDvmo1mif usif;yaeqJ nDvmcHodk
ha&mufrqdkufyif"1maxG;awmf 'umrif;MuD;? uGsefkyfonf oif\ wlawmfjzpf olum; oif\r&D;? uGsekfyf\
r,fawmfMuD; jzpfonf/ uGsekfyfonf crnf;awmf\ udk,fpm; towfcH&ef vmjcif;jzpfonf/
,ckcsufcsif; wGif;MuD;pGm wl;ygap/ uGsEkfyftm; &Sm;om; rD;usDjzifh zdk h owfyg" ymk rdef hMum;&m
tm;vHk; tHhtm;oifhaeMu\/ 'dA&mZmvnf; rnfodk hrSs tajz ray;edkifatmif jzpfaepOf

&ufpufMurf;MuKwfaom trwfwpfOD;u......
"oHawmfOD;wifygonf rif;w&m;MuD;1mk&m;? wlawmfonf omraPyif jyKvifhupm;
&mZ0wfom;\ eef;nGef hvsmjzpf &efp at;edkifp&m r&Sd/ rdrdu jyKonfrymkwf/ ol hxdkufeSifh ol huH
awmif;qdkonfhtwkdif; pDrHoifhygonf 1mk&m;" ymk wifavSsmuf&m rdzk&m;MuD;rSm wpfylay: eSpfylqifh
jzpf&&Sm\/ &Sif1mk&ifvnf; rsufeSmvTJawmfrlojzifh tmPmom;wkd h usif;wl; rD;usD;
zkwfMuavonf/
omraPi,frSm usif;xJodk h 0ifa&mufonfhwdkifatmif r,fawmfMuD;rSm owdr&&Smawmhay/
tmPmom;wdk hvnf; &Sm;om;rD;usD;rsm;udk ol hxufigavmif;zdk hMu\/ omraPi,frSm rsufpdudk
pHkrSdwf r&PmekywdyGm;jyD;vSsif arwmur |mef;udk pD;jzef;ae\/ avmif;zdk h&ef
rD;usD;rsm;omukefoGm;\/ omraPrSm rnfodk hrSs rjzpf/ &kyfemrfjzpfysufqifjcifvsuf xkdcPyif
&ymEm jzpfawmfrlavonf/ rD;usD;rsm;vnf; &kwfw&ufrD;ao omraPa&S hwGif Mumzl;MuD;
ayguf vmonf/ Oauma#,s jzpfum vltrsm; 0dkif;tHkMunfh&Sk hMu\/ rif;MuD;tm; ajy;
oHawmfOD;wifolu wifMuonf/
y&dowfrsm; 0dkif;tHkMunfhcdkuf MumiHkMuD;rSm rHktmpGifhpGifh iGm;iGm;yGifh vmaomtcg wpfeef;awmfvHk;
arT;MudKifoGm;\/ &SifomraPonf rif;MuD;ra&mufrDyif MumyGifhtv,f y&du&m &Spfyg;vG,fum
aumif;uif MumyGifhyvifyg wufysH0Jaeawmh\/ rif;MuD;a&mufvmaomtcg aumif;uifrSae......
"1m0 wpfoufwmonf cPrSsomwnf;/ MuD;olw&m;apmifhrS i,folapmifhrnf/ vlwdk hw&m;apmifhrS
csrf;omMurnf/ jyKoltopf jzpfoltaymmif;yifwnf;"ymk w&m;aymmawmfrl\/
xdktcg 'dA&mZmonf tjypfudk 0efcsawmif;yef aemifawmftm; eef;vGJtyfavonf/
aemifawmfvnf; "nDawmf? igonf eef;pnf;pdrfudk a&tdrfuJhodk h atmufarhawmfrl\/ nDawmfom
avm1mzdpD; a'goMuD; tpdk;&drfvGefavonf/ igonf oifhr&D;awmfeSifh twl om;awmf aymmaom
w&m;udk em,lusifhokH; aeawmhrnf/ nDawmfomvSsif &mZ"r rcGswf,Gif;,dkvlAdkvfcsrf;om
omoem yGm;pD;atmif w&m;ojzifhom rif;jyK&pfavawmh" ymk rdef hawmfrlum rlvae&maymmif;odk h
om;tzoHk;OD; jyefcJhMuavonf/ nDawmfvnf; ypnf;av;yg; zdwfrH qHk;rorSs emcHygrnfymk
uwdjyKvdkufonf/
rD;yHkMuD;xJrS aygufaom MumuJhodk h tvGefw&m jzpfcJaom om;&wemonf psmeft1mdnmOf&
(y'krkw&)&ymEmjzpfawmfrlojzifh aumif;uifrS ymefvif;odk h qGrf;cHMuG rd1meSpfyg;tm;
w&m;ypnf; eSpfenf;jzifh csD;ajrSmuf oj*F dKymfawmfrl\/ rd1meSpfyg; xm0& zl;ajrmfedkif&ef
ref;pufawmf&mrS jrwfpGm1mk&m; ajcawmf&mudkvnf; ovif;ausmufjzifh yHkwlul;um aumif;uifrS
yifhaqmif xm;awmfrlavonf/
y'kra'0D rdzk&m;MuD;\ rD;xJrS Mumonf jrefrmedkifiH y#dywd omoem0if xm0pOf arT;ysH h
avawmhonf/
MuD;us,fcrf;em;onfh jyLedkifiHawmf
1mk&m;&Sifvufxufu olcdk;ymk ,dk;pGyfum wHusifvSsdL owfawmfvnf; toufraocJhaom

Ow&omraPuJhodk h ymefvif;jynfrS omraPudkvnf; 1mdk;0ZD&aus;Zl;aMumifh


MunfndKcGifh&ayonf/ ,if;ajcawmf&mawmifvnf; ,ckwkdif jrif;rle,fwGif &Sdayonf/ (armfuGef;udk
rymmaqGa&; 1mdk;0ZD& pmtkyfrS &avonf/)
rSefuefaom t&monfyif tMuHtpnf mPfrrDu '@m&Dyif jzpf\/ Adedk;jrdK honf r,Hkcifu
yHkjyif jzpfaomfvnf; wl;azmfaomtcg ajratmufjrdK hawmfMuD; jzpfaeavjyD/
jyLvlrsdK;wdk honf at'D 800-jynfheSpfwGif w&kwfjynfodk h 35-OD; yg0ifaom tekynmtzGJ
hapvTwfcJhzl;\/ jyLwdk h\ ep*Dwudk w&kwfwdk h cHkrifum 'zdk;csLtd' qdkaom pma&;q&mMuD;u
rSwfwrf;wifcJhzl;avonf/ olwdk hqdkaom oDcsif;rsm;rSm Ak'1mmomeSifhpyfaom oDcsif;rsm;jzpf 12yk'f &Sdonfymk qdkonf/
xdktcsdefu vGefpGmMuD;us,f crf;em;aom jyLedkifiHawmfMuD;wpfck taMumif; jrefrm&mZ0if r&Sd1mJ
w&kwf xef&mZ0ifaymmif;,opf wdk h a&;om;xm;csufudk tenf;i,f aumufekwfazmfjyygtHh/ xdkjrdK
hawmfonf jrefrmedkifiH tv,fydkif;avmufwGif &Sdrnfymk ausmufpmXmeu ,lqMu\/ ymefvif;jrdK
hyif jzpfzG,f&m &Sdayonf/ w&kwfvdk 'vif;,efjynf' ymk ac:ojzifh toH qifwl,dk;rSm; &Sd\/
'omcsif;q&m OD;atmifjzdK;' a&; ymefvif; ordkif;wGifvnf; w&kwfwdk heSifh tquftoG,f&SdaMumif;
yg&Sd\/
w&kwfxef&mZ0if "jyLjrdK hawmfwGif wHcg; 12 ayguf &Sd axmifhav;axmifh apwDrsm;&Sd\/ jrdK
hawmfwHwdkif;ukd pOfhtkwfjzifh pDxm;&m tcsif;vd 160-&Sd\/ (wpfae hc&D;&Sd\/) wHwdkif;twGif;
tdrfajcaygif; aomif;aygif;rsm;pGm &Sd\/ Ak'0g'D1mkef;MuD;ausmif; wpf&mausmf\/ awmufyaom
eD0gaq;rsm; jc,fvS,fxm;\/ aumfaZmrsm; tjynfhcif;xm;onf/ 7-ESpfjynfhvSsif
a,musfm;uav;rsm;a&m rdef;uav;rsm;yg 1mkef;awmfMuD;ausmif; ynmoif&onf/ acgif;&dwf&\/
touf 20-ausmfrS w&m;rjznfhedkifaomf qHyif&Snfxm; tdrfrSmae&onf/ toufowfrSk
a&SmifMuOfMuonf/ ydk;csnft0wfudkyif r0wfMu/ a&T aiG '*Fg;rsm; oGef;vkyf\/
eef;awmfwHcg;wpf1mufwGif aywpf&mcef h jrifhaom MuD;rm;onfh ausmufqif;wkawmftjzLawmfMuD;
wpfql&Sd\/ xdk&kyfyGm;a&S hwGif trSKonfwdk honf trSKxGufqdk&onf/" odk hponfjzifh
MuD;us,fcrf;em; ,Ofaus;aom wdkif;jynfMuD; wpfjynfjzpfaMumif; rSwfwrf;wifMuavonf/
at'D 832-ckeSpfwGif eef;acsmif;(,leef) vlrsdK;wdk hwdkufzsuf jyLedkifiH ysufpD;cJh&avonf/
odk haom tajctae t&yf&yfudk axmufxm;vSsif twvEdwf &mZ0ifuJhodk h ikyfuG,fvsuf
&Sdaeaom ymefvif; aejynfawmfMuD;onf wpfae haomtcgwGif &ymEm omraP y'krkw&wdk h\
oepftrSefudk axmufcHvmtHh xifonf/
okomefoGm;&if; a0'em&SK
"tusdK;jzpfwJh wPSmudk owfraeeSifh/ taMumif; a0'emudkomowf/ a0'emudk tjrJjzpfysuf&SK/ ae
hwdkif;&SK ? tjrJ&SK/ cifAsm;wdk h cEmudk,fMuD;ymm wa&G ha&G h tjrJ okomefudk oGm;&awmhr,f/
r&SK1ml;qdk&if 'Dokomef jyefa&mufOD;rSmyJ/ olrsm; tok1m oGm;ydk hjyD; pum;wajymajymeSifh

jyefvmwmawGu rsm;w,f/ w&m;ESvHk;roGif;1ml;/ cifAsm;wdk hvJ eD;aejyD/ tdkjcif;qdk;? emjcif;qdk;?


aojcif;qdk;u vGwfcsif&if a0'emudk tjrJ jzpfysuf&SK/ (rdk;ukwfq&mawmf)
psmeft1mdnmOf& &ymEm 'defausmif;t&Sif okar"m
ymefvif;MuD;jrdK h psmeft1mdnmOf& 'defausmif; &Sifar"mac: &ymEmyk*dKvfausmfwpfyg;&Sdonf/ ol
hta<umif; omoemvufm&="" pmwrf;=""></umif;>Mumif; omoemvuFm&pmwrf; yg\/
omoe 0Hoy'Dydum (ygVda&;) tus,fygonf/ rnfonfh acwfymkum; razmfjyMu/
ymefvif;MuD;jrdK hawmift&yf rSufxdu&dkif&Gmymk &Sd\/ xkd&Gm\ ta&S hawmif1muf 'defausmif;
oDwif;oHk;onf/ xkdrax&fonf yHhokul"kwifaqmif\/ 0denf;av;pm;&dkao\/ psmeft1mdnmOf&
&ymEmyk*dKvfwnf;/ xdkrax&fonf ae hpOf &Spf,lZem udk;,lZem a0;aom ajcawmf&m apwDodk
hMuG\/ apwd,*FP0wfrsm;udk jyKjyD;rS rSufxdo&dkif&Gm qGrf;cHavh&Sd\/ ae hpOfyif odk h
1mk&m;0wf? qGrf;cH0wfrsm;udk jyKavh&Sdonf/
a'ocHordkif; taxmuftxm;
ymefvif;a'owGif xdkt&Sifjrwf eSpfyg;eSifh pyf txdrf;trSwfrsm; ,ckwdkifawG h&SdMu&ao;onfrSm
0rf;ajrmufzG,f aumif;vSonf/
omoemvuFm& paom usrf;wdk h 'rSufxdo&dkif&Gm' ymkazmfjyMu&m pifppf rSufxdwpf&Gm?
o&dkifwpf&Gm jzpfonf/ rSufxd&Gm ,ckwdkif okar"m1mk&m;ymk txift&Sm; &Sd\/ (a&T1mdkc&dkif
0ufvufjrdK he,f)/
o&dkif&Gmvnf; rymm0dok'g&mr q&mawmf &ymef;jyK&m '&ymEm odrfawmf' &Sdavonf/
xdkodrfawmfeSifh odrfawmfteD;&Sd apwDawmfvnf; ysufpD;,dk,Gif;vsuf &SdcJh&m t&SifZeum1md0Ho
q&mawmfu OD;xdef0if;? OD;nDnD? OD;atmifodef;? OD;udkudk paom &efukefrS apwem&Sifrsm;\
tultnDjzifh 1336-ckeSpfwGif jyefvnfjyKjyifcJh\/ ordkif;0if taqmufttHkrsm; jzpf
tvGef0rf;ajrmufzG,f aumif;vSayonf/
xdk hxuf 0rf;ajrmufzG,faumif;onfrSm xdk&ymEmodrfawmf\ teD;yif ymefvif;rS &ymEmomraP
wnfxm;aom 'av;uGsef;ajr' ac: apwDi,f wpfql&Sdonf/ ,ckjyKjyifxm;Mu\/ t&yfom;wdk hu
'armif&ifpsmef&1mk&m;' ymkomac:Muonf/
xdkrS wpfyg; a&Tanmif&Gm 1mk&m;0dkif; twGif;vnf; armif&if psmef& psmefysHMuGaomtcg
psmef0ifpm; wufMuG&m txdrf;trSwf tkwfyvifudk ,ckwdkif zl;awG hedkifavonf/
uav;eSifh edAmef jrefrmwdk h om"u
pmay usrf;*efwdk h t&Sif'A? y@dwomraP? aomygu omraP? okreomraPwdk h
ckepfeSpfom;uyif &ymEm jzpfMuaMumif;? ty'gef ygVdawmf yOoDv orm'ged, rax&frSm
ig;eSpfom;uyif &ymE m jzpfaMumif; zwf&SkMunfndK&\/ 0domcgvnf; ckepfeSpforD;uav;

t&G,fuyif aomwyef jzpfcJhonf/


rdaxG;awmf a*gwrDrax&DrMuD; y&dedAmef pH0ifcgeD; jrwfpGm1mk&m;&SifxH oGm;a&muf
aemufqHk;uefawmhjcif;jzifh uefawmhpOf"jrwfpGm1mk&m; om;awmfMuD;? 1mk&m;trnfcH wdwd q&mMuD; tqufqufwdk h rawG hjrifedkifcJhaom
t ocFw"mwfedAmef csrf;omjrwfudk<ud;udk (om;awmfmud;\="" aus;zl;amumifh)=""
,cktcg="" ckepfespford;uav;rsm;yif="" awg="" hjrifchpm;&aemu&ygjyd="" t&sif1mk&m;="">
(om;awmfMuD;\ aus;Zl;aMumifh) ,cktcg ckepfeSpforD;uav;rsm;yifawG hjrifcHpm;aeMu&ygjyD
t&Sif1mk&m;" ymk 1mk&m;&Sif\ aus;Zl;MuD;rm;yHkeSifh uav;i,frsm;yif oa1mmaygufjyD;
usifhoHk;ekdifavmufatmif w&m;awmf\ odvG,fay:vG,fyHk? tvG,fwul usifhoHk;edkifyHkrsm;udk
avSsmufxm; cJhzl;onf/
,ck azmfjycJhaom 'armif&ifpsmef&' txky</ud;udk>wdjzifhvnf; jrefrmedkifiH
y#dywd omoem0ifuvnf; "uav;i,frsm;yif w&m;xl; &edkifonf" qdkonfudk
axmufcHtm;jznfhvsuf &Sdayownf;/

2 - oa&acw&macwf
&[EmESifY yk*Kdvfxl;rsm;
oa&acw&mac: &aoYjynfwGif omoem 101-ckESpf 'Gwabmifrif;MuD; vufxuf &[Em
t&SifjrwfoHk;axmif&SdaMumif;? aeYpOf ypnf;av;yg; axmufyHY vSL'gef;aMumif;? "mwfawmf
arGawmfrsm;udkvnf; aomMurm? nnf;nnf;? pnf;pnf;? aygayg? avsmavsm? jrodxif?
bk&m;awmif? qkawmif;jynfh? jrifAm[k? ykxdk;MuD;apwDrsm;udkvnf; wnfxm;aMumif; &mZ0ifMuD;ESifY
omoem0ifwdkY qdkonf/
wpf&Ha&mtcg odMum;rif;qufaom vSHvnf; apwdkif;roGm;? pnfMuD;acgif;avmif;MuD;wdkYvnf;
wD;wdkif;rjrnf &Sd\/ xdktaMumif;udk &[Em t&SifjrwfwdkYtm; avSsmufxm;&m ]'umawmfrif;MuD;?
oifrif;MuD;onf rkefYonfrwpfOD;u olYq&mtm; vonfY ausmif;0wfajr 5-y,fudk rw&m;
odrf;,l ,ckuJYodkY jzpf&acsonf} [krdefYawmfrlMu\/ ajrudk jyef ay;vSLonf/
jrdKYwnfaomtcguyif wefcdk;'dyg'f MuD;rm; tbdnmOf 5-yg;ESifh jynfhpHkaom AdEdk;rnfaom
&aoYwpfyg; yg0ifaMumif; usefppfom;rif;MuD; ausmufpm jyqdkxm;\/ oa&acw&m
Ak'0g'ppfppf xGef;um; &[Em trsm;&Sdonfudkrl ,HkrSm;zG,f r&Sd/ wl;azmf&&Sdaom a&S;a[mif;

ypnf;rsm;ESifh apwDrsm;u oufaorlvsuf &SdMuukef\/ odkY&mwGif MudK;wMum;umvwGif


r[m,me? jAm[P ([dEL) 0g'rsm; a&maxG;,Sufwif tm;jydKifvsuf &SdcJhaMumif;rSmvnf;
xif&Sm;vSayonf/
omoemawmfESpf 433-ckESpfwGif Muufacgif;pm; iwyg;rif; rif;jyK\/ xdkrif;vufxuf &[Em
500-&Sd&m aeYpOf ypnf;av;yg; axmufyHYvSL'gef;aMumif;? aomwmyef? ou'g*grf?
tem*grfwdkYum; vGefpGm rsm;jym;aMumif; omoem0ifwdkY rSwfwrf;wifMuonf/ odkY&mwGif
r[m&mZ0ifMuD; &uefrif;? ab&dErif; paomrif;rsm; [l;&m;aA'ifaq;0g;twwf
tvGefwwfajrmufaMumif; yg&Sdonfudk axmufvSsif Ak'0g'onf avmud,0dZm? avmum,w
ynm&yfrsm;ESifY bwpfjyef usm;wpfjyef &SifoefcJY&aMumif; awGY&ayonf/
0dyem&I&mrS tif;0dZmjzpfcJhaom &SifOwrod&D
oa&acw&macwfwGif txl;rSwfom;zG,f aumif;aom jzpf&yfwpfck &dScJhavonf/ ,if;um; 25qufajrmuf aemufqHk;rif;jzpfaom okynme*&qdErif; vufxufjzpfonf/
xdkrif;vufxuf urf;,HjynfrS oHawmif 88-awmif&dS a&Tqif;wkBuD;udk t&nfusdKjyD; oHk;pGJMuojzifh
oa&acw&mjynfBuD; uyfqdkufysufpD;cJh&aom acwfjzpfonf/
xdkrif;vufxuf &SifOwr ac: yk*dKvfxl;wpfyg; ay:aygufcJh\/ olum; rkOrif;vufxuf 596ckESpf wydkYwGJvjynfh we*FaEGaeYwGif NrdKU\ ta&SUbuf rZ*Hk;&Gm awmif,m&Sif OD;aygp-a':SmwdkYrS
zGm;jrifonf/ 7-ESpft&G,f eef;wGif; q&mawmfxH omraP jyKonf/ 19-ESpfwGif yd#u
oif&dk;ayguf\/ &[ef;jyK orx tm;xkwfonf/ ESpf0g&wGif 0dyemudk tm;xkwf&m
ur|mef;aygufa&mufonf[k ausmfMum;um okrkE&Drif;BuD; udk;uG,fonf/ oHCmhtv,fwGif ]od&D}
wyfum ]t&SifOwrod&D} [laom bGJUudkvonf/
aemiftcg oa&acw&mNrdKUta&SU ESpf,lZemt&yf qifOD;acgif;ozG,f&Sdaom awmif\ awmifbuf
'dApuK&aoh aezl;aom ausmuf*lwpfck &dSonf/ ausmuf*lteD; ou&mZf 619-ckESpf okynme*&
qdErif;\ trwfBuD;&mZoBuu awm&ausmif; wpfausmif; aqmufvonf? 0dyemw&m;udk
yGm;rsm;tm;xkwfae\/ odkY&mwGif 0#frSxGuf&m 0dyemvkyfief;udk tjyD;wdkifvkyfcGifhr&atmif
jyem wpfck0ifvmcJhonf/ 0ifvmyHkrSm wpfckaom aeYcif; qGrf;pm;jyD;csdefwGif uyd,vlolawmfonf 'dApuK &aoh*lBuD;NydKysuf
ausmufaowmrS aMu;yk&ydkuf wpfql&vmcJhonf/ ur|mef;xdkifaeaom &SifOwrtm; vm
jyojzifh csOfa&jzifh aq;zwf&m xl;qef;aom tu&mrsm; awGU&\/ ur|mef;tvkyfzsuf
wpfaeukef zwfI&m zwfjyD;onfESifh wpfNydKifeuf avBuD;rdk;BuD; jyif;xefpGm &GmoGef;
arSmiftwdusaom [l\/ teD;wGifcsxm;aom aMu;yk&ydkufvnf; xl;qef;pGm

aysmufuG,foGm;av\/
nOfhOD;,HwGif aMu;yk&ydkufyg tu&m wdkYudk jyefvnfpOf;pm; rSwfrdorQ nOfhoHk;,HvHk;
opfyk&ydkufwGif a&;xm;\/ nOfhwpf,H wpf,HvQif tusdK; 3-rsdK;jyD;apEdkifaom usrf; 3-usrf;pD
(aygif; 9-usrf;) a&;om;jyD;avonf/ eHeufrdk;vif;aomtcg opfyk&ydkufrS ayodkY wpfqifh
a&;wifavonf/
]pkPd,AEH-*gxmESifh ra&maom pPd,AEudk? uwGm-jyK? t[H= igonf? aygwuH=ayodkY?
tma&mayo=wifcJhjyD} [k if;usrf;ed*Hk; taMumif;t&m tjynfhtpHk ygVd jrefrm ESpfbmomjzifh
a&;xm;\/ if;usrf;rSm ]o&bludk;wGJ} [kac: ,ckwdkif&dSavonf? uymvuFm& usrf;udkvnf;
jyKpkcJhonf/
,if;usrf;wdkYum; *Em&D0dZm&yf0if r[m,me t&nf;BuD;rsm;\ tif;usrf;rsm;om jzpfayonf/
&SifOwrod&Donf t&G,fESifhrvdkufatmif ur|mef;aygufonf (tMum;tjrif&[ef&dS\/) [kqdkum
tylaZmfcH&&mrS aemufqHk; tif;upm; tif;usrf;jyK yk*dKvftjzpfom rGefjrwfaom y#dywdb0 udk
jrKyfESHY cJh&&Smavonf/
twwfynm[lonf rnfonfhtwwfynmrqdk ow0gwdkYtwGuf txdkuftavsmuf
tusdK;jyKonfcsnf;yif jzpf\/odkY&mwGif ]qifjzLawmf 0if&rnfudk csnfwpfcifESifh usdef;aus&}
[louJhodkY rEkw 'kvb b0 ya'omBuD;udk rnfrQwefcdk;BuD;rm;aom rdpmyk*dKvfrsm;
aoG;aqmifvSnfhjzm;aomfvnf; todmPfa&SUoGm;jzifh BudK;pm;tm;xkwfMuukef&m\/
wmtxGufwGif &nf&G,fcsufrSefrSefjzifh oufpGefYMudK;yrf;aomfvnf; vrf;ckvwf rjrifEdkifaom
qGJaqmifrIaMumifh rZdry#dy'gvrf;rS cGJxGufMu&&SmolawG ,ckvnf; toacsFyif/
(omoemawmfESpf 100-u umvmaomurif;ESifh acwfNydKif 'Gwabmifrif;BuD; vufxuf
rif;BuD;vnf; aomwmyefwnf rdzk&m; om;awmf orD;awmfrsm;vnf; ax&D ax&m &[Em
t&Sifjrwfrsm; jzpfcJhMuaMumif; uREfkyfwdkYa&;aom ]oD[dkVfacwf pHawmf0if t&d,mrsm;} pmtkyf? a&S;OD;
jrefrmhomoem tcef; (123) Munfhygukef/)
3-oxHkacwf &[EmESifh yk*Kdvfxl;rsm;
t&Sif*0Hywdrax&f
t&Sif *0Hywdrax&f\ taMumif;onf twefi,f '@m&Dqef\/ odkUaomfvnf; &mZ0if
omoem0ifESifh a&Tarmfa"mapwDausmufpmwkdU azmfjyxm;Muonfhtjyif atmufjrefrmjynfodkU
omoema&muf&mwGif wyk? bvdu wkdUNyD;vQif t&Sif*0Hywdyif omoemawmfudk

,laqmifcJhaMumif; rSwfwrf;wifMu\/ &mrnwdkif;om;wdkU\ ESvHk;onf;yGwf jrwfEdk;wem vGefpGm


Munfdkjcif;cH&aom rax&fyifjzpf\/ tMunfdkvGefMuvnf; '@m&Dqef&jcif; jzpf&m\/
Ak'acwf *0Hywdrax&fyifwnf;/
xdkt&Sifjrwf\ t|KywftusOf;um; atmufygtwdkif;jzpf\/ bk&m;ryGifhrD a&S;tcgu
u&Puwdkif;? okbdENrdKU wdrif;BuD;vufxuf trwfBuD;om; wdukrmESifh 0dZ,ukrmwkdU
ork'&mteD; *Z*D&d ausmufawmif &aohjyKaeMu\/ xdktcg e*g;rif;ESifh 0dZ"dk&fwkdU qufqHMu
OESpfvHk; arG;zGm;&m &aohESpfyg; wpfvHk;pDodrf;,lMu\/ OESpfvHk;rS om;ESpfa,muf
zGm;nDawmf&aoh\om;rSm 10-ESpfom;wGif uG,fvGef bk&m;&Sifvufxuf rd"dvmjynfvljzpf\/
7-ESpft&G,f &[Em jzpfawmfrlonf/ aemifawmf&aoh\ om;rSm oD[&mZm[laom trnfjzifh
rif;jzpfonf/
psmeftbdnmOf& jymP'Drax&f
oxkHomoem0ifwGif psmeftbdnmOf& &[Emyk*dKvfrsm; tvGefrsm;jym;[ef &Sdonf/
omoemawmfESpf 235-ckESpf udk;wdkif; udk;Xme omoemjyKtzGJ h0if t&SifaomP? t&SifOw&wdk h\
omoemjyKvkyfief; atmifjrifcsufrsm; jzpfMu\/ rEl[mrif; wdkifatmif &[Emrsm;
rjywfrvyf&SdaMumif; y&dwed'gef;ESifh omoem0if q&mwdk hu rSwfwrf; wifMuonf/
trSefudkqdkaomf ]aumif;uifpsmefysH t&d,mrsm; pyg;zsmyif aevSef;r&? &[ef;[lvQif ykxkZOfyif
&Hcgr&Sd} [laom oD[dkVfuRef; y#dywd omoem0ifjy y&dwed'gef;ESifh 0db*F t|uxm pum;uJhodk
hyif xdktcgu jrefrmjynfvnf; enf;twdkif;&Sdayvdrfhrnf[k rSef;q&onf/
omoem0ifwGif oxkHjrdK h psmef ormywf &aom taemr'Drax&fonf wynfhoHCm 500tkyfcsKyfvsuf t&SifaomP t&SifOw&wdk h\ tarGudk aumif;pGm xdef;odrf;cJhaMumif; zwfI&onf/
xdkrax&f\ wynfhrsm;wGif jymP'D rax&fonf tvGefxif&Sm;\/ t&Sift&[H rax&f\
q&mhq&mjzpfonf/ oxkHrif;quf 52-quf (rEl[mausmufpmtvdk 82-quf)wGif 49?50?51qufajrmuf jzpfMuaom rEu&mZm t"dE&mZm O'dE&mZm rif;okH;qufwdk h\ q&mjzpfawmfrl\/
yJcl;NrdK h uvsmPD ausmufpmwGif ]jymP'D (v) aom wk avmud,Zm-embdnmvmbD}
ponfjzifh a&;xdk; rSwfwrf;wifxm;\/ xdkausmufpmudk bmomjyef&aomf atmufygtwdkif;
t"dym,fxGuf\/
]]jymP'D rax&fonf avmuDpsmef tbdnmOf&aom rax&fjzpf\/ ae hpOf oxkHjynfrS
eHeufapmapm r*"wdkif; ra[maAm"d&ifjyifodk h wHjrufvSnf; BuGawmfrl\/ jyD;vQif oxHkjynf
jyef qGrf;cHonf/ ae hpOf wHjruf0wf? qGrf;cH0wfrsm; jyKjrJjzpf\/ wpfae haomf Oka0vm
ed*Hk;ae r*"wdkif;om;ukefonfwdk honf ok"ryk& ac: oxHkjynfodk h ukefa&mif;ukef0,f vmpOf
jymP'Drax&f r[maAm"d&ifjyif ae hpOfwHjrufpnf; vSnf;onfudk zl;awG hBu&aBumif;
oxHkom;wdk htm; ajymBum;Buukef\/ xdkt&Sifonf oxHkjynfvnf; ae hpOf qGrf;cHvsuf
&SdaBumif; ajymqdkBu&mrS avmuDpsmef tbdnmOf ormywf&aMumif; em;vnfMuavawmhonf}}/
jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0ifwGif ausmufpmomoem0ift& txl;rSwfwrf;wif&rnfh

rax&fjzpfayonf/
ok0Pblrd (trsm;pkt,ltqt&) pkrMwm? *smAm; (,0) uRef;rsm;tygt0if oxkHjynfESifhwuG
&mrna'o t&SifaomP? t&SifOw&wdk h BuGvm omoemjyKpOfu y&dowf ajcmufaomif;
w&m;xl; &BuaBumif; ]t|uxm ed'gef; oH*Dwduxm} yg&Sd\/
xdkpOf trsKd;om;rsm;omru trsKd;orD;rsm;yg (odurmef ax&Drtjzpf) omoemabmifodk h
0ifcJhMuonf/ bduKeDomoemonf yk*Hacwf txdyif &SdcJhaMumif; ,ckacwf ordkif;okawoDwdk hu
ausmufpm tudk;rsm;pGmjzifh xkwfaz:Mu\/ (qufvuf okawoejyKMu&ef/)
jrefrmESifhruif;uGmoifhaom ok0Pblrd
xdkrSwyg; ok0Pblrd oxkHjynf auvmoausmif;wdkufBuD;rS &[Em t&Sifjrwfrsm; taMumif;
]r[m0HoygVd} 29 tydkif;? *gxmeHygwf - 43 vm&Sdonfudkvnf; awG hEdkif\/
'k|*grPdrif;\ r[mapwD yEcsyGJodk h twdkif;wdkif; tjynfjynfrS &[Em t&Sifjrwfrsm;
aumif;uifrS oD[dkVfuRef;odk hBuGvmawmfrlBu&mwGif auvmoausmif;wdkufrSvnf; ]ol&d,*kw}
&[Em t&SifjrwfBuD; OD;aqmif &[Em t&Sifjrwfrsm; tvGefrsm;pGm (qE0kwd o[)
BuGvmawmfrlonf[k qdkavonf/
ok0Pblrd omoemjyK tzGJ hacgif;aqmif t&SifaomP? t&SifOw& wdk h\ "mwfawmfrsm;udk
,dk;',m;jynf&Sd ]eacgif;yxkrf}(e*&yxr) apwDBuD; Xmyemxm;aBumif; oD[dkVfrS
a'gufwmoD0vd\ ]Ak'bmomordkif;} uqdk\/ jrefrmwdk hum; xdkt&Sifjrwf ESpfyg; y&dedAmef
pHaomtcg tavmif;awmfrsm; ausmufom;yuwd jzpf bD;vifjrdK hESifh oHk;rdkiftuGm
ukodemkHawmif ,ckwkdif zl;jrifEdkifonf[k ,HkrSwfxm;Buavonf/
ok0Pblrdqdkonfukd jrefrmwdk hu oxkHjynf[k tcdkiftrm pGJ,l om;pOf ajr;qufEIwfrSwf
rSwf,lvmMu&m tb,frQtxd cdkifrmonfudk rMumrD od&SdMu&vdrfhrnf[k ,lq&ayonf/
tb,fhaMumifhqdkaomf ,cktcg EdkifiHawmftpdk;& a&S;a[mif;okawoe Xmeu oxkH usKdufxdk e,f&Sd
0if;u&Gm t&ufonfr&Gmwdk h ajratmufwl;azmfa&; vkyfief;rsm;udk aqmif&Gufvsuf&Sd&m 1976ckESpfuyif rZdra'o&Sd aZw0efausmif;awmf&muJhodk h xl;qef;tHhMozG,faumif;aom (oHCtm&mrf
ausmif;wdkuf) tkwfckHBuD;rsm;udk awG hvmMu&ayNyD/ a&S;a[mif; okawoe Xmeonf ok0Pblrd
]wkwfxrf;&mZ0if} udkvnf; rMumcif ajz&Sif;Edkifygap[k qEjyK&ayawmhonf/
t&Sifr[marm*vdykwwd\ tem*wHo Pfawmftjrifjzifh pDpOfapvTwfcJh&m ok0Pblrdonf
tdEd, oD[dk|fwdk h omoem jywfpJ tm;enf;csdef ax&0g' omoem wpfurmvkH;twGuf
wpfckwnf;aom cHwyfNrdK hawmfBuD;tjzpf &yfwnfcJhaom yk*Htifyg,m jrefrmwdk h ydkifeuftwGif;rS
vGJ tjcm; wpfae&m&m &Sdoifhaumif;rnf r[kwfygacs/
oa&acw&mbufrS txdu& apwDawmfBuD;rsm;onf vnf;aumif;? vuf&Sdkyf0wKusus omoemh
tajctaewdk honf vnf;aumif; &[Em t&SifjrwfBuD;wdk h\ Pfawmftjrifbufuom
&yfwnfvsuf &SdMuukef\/ pifppf ok0Pblrd[lonf rnfokd hrQ jrefrmESifh ruif;uGmpaumif;/
0dZm",d'dynmrsm;wdk;wufjcif;

udk;wkdif; udk;Xme omoemh tarGonf oxkHESifhwuG &mrn omoem0if jyqdkNyD; jymP'D


rax&fESifh jyqdkvwH haom &Sift&[Hwdk h acwfavmuf omvQifrSwfwrf;usefcJh\/
omoemyGifhvif;cJh\/ aemufaemuf aemufaemufaom rif;rsm;vufxuf ax&0g' omoem
ppfppfonf rSdefwpfcg omwpfvSnfh acguf&SmiSufuJhodk hedrfhwkH jrifhwkH &SdcJhavonf/
oa&acw&mbufqD vSrf;Munfhvdkufaomtcg xdkenf;vnf;aumif;yif jzpf\/ jAm[P0g'onf
vnf;aumif;? jAm[P0g'ESifh ax&0g' p&e,fxm;aom r[m,me (t&nf;BuD;)0g'onf
vnf;aumif;? ax&0g'onf vnf;aumif; bwpfjyef usm;wpfjyef ae&m,lvsuf&SdcJh\/
urf;,Hjynf[k ac:qdk&aom &cdkifjynfbuf wGifum; omyif qdk;ao;onf/ bD-pD 518 rS at-'D
720 xd jAm[P0g'ESifh r[m,mewdk honf tvGef tiftm;BuD;rm; wefcdk;xGm;cJhMu\/ (NrdK
ha[mif; &Spfaomif; bk&m;ausmufpm ponfI/)
oD[dkVfuRef;bufokd h vSrf;arQmfMunfhygvQifvnf; roufomvSacs/ jA[PESifh r[m,me polwdk
haMumifh tdEd,rS oD[dkVfodk h xGufcGmcJh&aom ax&0g'onf vlqef acwfrDvdkaom aZw0e0goD
tb,*d&d r[m,me bkef;BuD;wdk haMumifh &[ef;aumif;rsm; xGufajy;Mu&&Sm\/
oxkHjynf rEl[mrif;vufxufwGif wdkif;jynfvnf; rNidrfouf/ r[m,me 0dZm"&twwfwdk
hvTrf;rdk;vm[ef&Sd\/ Aswf0d Aswfwwdk h q&mwynfh ykHjyifonf tukeftpif rSefuefonf[k
r,lqtyfaomfvnf; xdkacwf\ okyfudk Tefjyavonf/ &Sift&[H yk*Hjynfodk h yd#ursm;
yifhaqmifap&onfrSmvnf; oxkHtajcrvS omoemodkuf ajymif;jcif;yif jzpfayvdrfhrnf/
rnfodk hqdkap &mrna'o wE &,me? rE &,meac: r[m,mewdk honf xkxnf BuD;rm;pGm
tajcpdkufcJhMuonfrS xif&Sm;vS\/ trsm;pkum; t&nf;BuD;0g'onf yk*HjynfrSmom &SdcJhzl;\[k
rSwfxifMuonf/ r[kwfyg/ &mrnwGif acwftapmBuD;uxJu ajcukwf,lum ax&0g'tm;
vTifhxkwfcJhMu\/ rwwfomaomfrS azmufcsnfoGif; arTcJhMuonf/
omoemawmfESpf 1500-ausmf (yk*HjynfwGif awmifolBuD;rif;ESifh taemf&xm a&S hydkif;acwf)
umvonf &mrna'ovnf; r[m,mewdk h BuD;xGm;aomacwfyif jzpfonf/
rl&if;tdEd,jynfrSmxufyif ynm&yfrsm; wdk;wufaeonf[k qdk\/ ,if;odk h0dZmr,d'd ynm&yfrsm;
qef;opf wdk;wuf aeaomaMumifh b*Fvm;jynfom; r[m,me bkefBuD;]twDo} ac:
'DyuF&oD&dP onf yJcl;paom &mrna'oodk hBuG ynmoif,l&onf/ omoemawmfESpf
1570-ausmf avmufwGif jzpf\/ oif,ljyD;aemuf wdAufjynfodk homoemjyK BuGonf[k
ol\wynfh ]A&GrfwGef} \ rSwfwrf;wGif yg&SdaMumif; rSwfom;&onf/
wdAufjynf ]wm&emx} vmrm bkef;BuD;\ rSwfwrf;t& qkdaomf b*Fvm;jynf r[m,me*dkPf;csKyf
&Sif0okAEK onf ol\ wynfhrsm;tm; omoemawmfESpf 1050-avmufu yk*HESifh yJcl;odk h
omoemjyK vTwfaMumif; awG h&Sd&onf/
,if;tqdktrdef hrsm;u r[m,mewdk h\ rSwfwrf;rsm;om jzpf\/ rJxD;q&mawmf\ 0Ho'DyeDvm
yJcl;wd&mZmrif;vufxuf r[m,ewdk h\ vTrf;rdk;ykHrSm rsm;pGm acwfapmaMumif;awG h &\/
omoemawmfESpf 697-ckESpfwnf;/ xdkrif;vufxuf tajctaeudk tenf;i,f azmfjyygtHh/
r[m,me bkef;BuD;rsm;udk 0Ho'DyeD ]wpfuRef;jynfu 'Gef;p@m; tvZD&[ef;rsm;} [kokH;pGJ
ac:a0:onf/ yk*H rxD;[l vnf;aumif;? t&nf;BuD;[l vnf;aumif;ac:onf/

r[m,me bkef;BuD;rsm;ESifh okb'g


yJcl; wd&mZmrif;vufxuf omoemawmfESpf 697-ckESpf? r[m,me bkef;BuD;wdk honf 0dZmr,d'd
twwfrsm;jzifh &Sifbk&iftm; t,kHoGif;Mu\/ NyD;aemuf ]vlaokyfwkrsm;onf tr*Fvmjzpfonf/
t&Sifrif;BuD; eef;awmf tr*Fvmkyfwkrsm;udk rudk;uG,fvQif bkef;weff;cdk;tmPm
ydkBuD;vmygvdrfhrnf} [k Bo0g' ay;Mu kyfyGm;qif;wkrsm;udk roef hrjyef h&m t&yfwdk h
vTwfypfap\/ udk;uG,folrsm;udk tjypfay;onf/ xdktcg jynf&Gm wdkif;um; acsmufcsm;iwfrGwf\/
xkdtcg 16-ESpf t&G,f okb'g olaX;orD;onf]]bk&ifrif;jrwf rdpmt,laMumifh jynfolwdk h 'kua&mufMu&&SmNyD/ igonftrsm;csrf;oma&;twGuf
owfaomfvnf; taocHrnf/ &wemokH;yg;\ wefcdk;awmfaMumifh MuHwdkif;NyD;ajrmufygap}} [k
t"d|mefum roef h&Sif;aom t&yfpGef hypfxm;aom kyfwkrsm;udk vdkufaumuf,lonf/ eH
hom&nfrsm;jzifh aq;aMum wJr@yfBuD; xdk;NyD; udk;uG,fxm;onf/
&Sifbk&ifonf xdkowif;udkMum;vQif a'gotrsuf ajcmif;ajcmif;xGuf vufr&GH h
vlowform;rsm;tm; zrf;qD;ap\/ okb'gum; rwkefvIyf/ BudK;jzifhwkyf ac:aomfvnf;
xdkoltm;vkH; tay: arwmruGuf/ &wemokH;yg;udk tmkHjyKvsufom arwm bm0emjzifh
vdkufygcJhonf/ arwm\ wefcdk;aMumifh okb'g a&S hawmfa&mufvmvQifyif &Sifbk&if\ rsufESmrSm
jyHK;&Tif vmawmh\/ tusKd;taMumif; ar;awmfrlvQif raMumufr&GH h atmufygtwdkif;
ajzMum;onf/
]]t&Sifrif;BuD;? jrwfpGmbk&m;onf t&Sifrif;BuD;wkd huJhodk hyif rif;pnf;pdrfudk olrwlcHpm;vsufu
trsm;ow0gudk u,fwif&ef &[ef;jyK 45-0g ywfvkH; tNrdKufqk ay;awmfrlcJhygonf/
kyfyGm;rsm;onf usef&pfaom ow0gwdk htwGuf udk,fawmfpm; xm;cJhonfh vuPmom
jzpfygonf/ vlaoaumif kyfwkr[kwfyg/ opfom;udkyif xkvkyfxm;aomfvnf; tvdk&Sd
zl;arQmfvdkvQif BuGvmawmfrlygonf}}
&Sifbk&ifBuD; Mum;vQif tHhtm;oifhf ]]BuGvmvQif igzl;ajrmfvdkonf}} [k trdef h&Sdojzifh okb'gonf
ewfrsm;udk wdkifwnf vuftkyfcsDum opm"d|mefjyK&m kyfyGm;qif;wkawmfrsm;onf eef;&ifjyif
txuf aumif;uif psmeftbdnmOfuJhodk hBuGawmfrl\/ tenf;i,f &yfwef hjyD;aemuf jrdK
htaemufawmifaxmifh&Sd oJyHk BuGa&muf pHy,fawmfrlBuonf/
&Sifbk&ifvnf; aemifwBuD;pGm jzpf 0efcs uefawmhonf/ okb'gudk rdbk&m;ajrmuf\/
xdkqif;wkrsm;udk ]usKdufay:} ac: apwD wnfxm;udk;uG,f\/ omoemzsuf r[m,me
bkef;BuD;rsm;udk wGif;wl; uGyfrsuf\/ wcsKd hvnf; vdIifacsmif;wGif rdrdwdk hbmom tdk;qGJ
aoMu\/ (xD;vdIifacsmif;wGif\/) tcsKd hvnf; xGufajy;Muonf/
c&pfESpf 1043-ckESpf eef;wufaom yJcl; (y*dk;)bk&if r[mwdrif; r[mokb'gac:
bj'ma'0Dwdk h bk&m;ckepfql wnfxm;cJhMu&m ,dk,Gif;ysufpD;ojzifh omoemawmf ESpfaxmifh
okH;q,fESpf (2032)? aumZm &Spf&mh okH;q,fhESpfck (832) ESpfu rGefbk&ifrBuD; &Sifapmyku
jyKjyifcJhaMumif; rGefbmomjzifh bk&m;ckESpfql ausmufpmvnf; &Sdonf/ okb'gtaMumif; tus,fudk
uREkfyfwdk ha&;aom arwm0g' (jA[0d[m&tzGifh) &IMuygukef/
16-ESpft&G,f Eke,fysKdrspfaom olaX;orD; okb'g\ arwmESifh y#dywfudk,fusifh pGrf;&nfrSm rnfrQ

tiftm;BuD;aMumif; enf;,ltyfavonf/
BuD;i,fr[l w&m;udk apmifholtm; w&m;onf apmifhNrJjzpf\/
]rnfolw&m;ysufysuf udk,frysuf} [laom ZGJowdrSm csD;usL;xdkufvSygay\/
t&G,fESifh rvdkufatmif &wemokH;yg;\ wefcdk;owd aus;Zl;*kPfudk odwwfonfrSmvnf;
tHhMozG,fyif/
vdk&if;um; a&Tay; r&aom o'gw&m;yifwnf;/
&[Emjzpf rMumrD r,fawmfuG,fvGef&m ]r,fawmfonf tb,ft&yf jzpfavoenf;[k}
'dApuKjzifh MunfU&m &mrnwdkif; wHigrsKd; jzpf aumif;uifrSMuGa&muf w&m;a[monf/
oxHkjynfac: ok"ryk& aemifawmf awmfzl;aom oD[&mZmu awmif;yef jrwfpGmbk&m; 80gt&wGif &mrna'oodkU yifhaqmifvm\/ bk&m;&Sifonf wdkif;oljynfom;wkdUtm;
w&m;a[mawmfrlNyD;vQif &aoh 6-OD;tm; qHawmf 6-ql csD;jrSifhawmfrl\/ y&dedAmef
pHNyD;aemufwGifvnf; *0Hywd&[Emu oGm;awmf 33-ql yifhaqmifay;ojzifh ausmufapwD 33-ql
wnfxm;Muavonf/ ( tus,fudk rGef&mZ0if apwDordkif; aygif;csKyfrS ,lygav/ )
*0Hywdax&*gxmESifh ty'gefygVdawmfwkdUum; taMumif;ryg&Sday/ odkU&mwGif *0Hywdrax&fudk
rGefwdkUomru jrefrmwkdUuvnf; tav;tjrwfjyKMu\/ taemf&xmrif;BuD;um; udk,fawmfwkdif
kyfwkxkyif udk;uG,fcJhonf/ usefppfrif;BuD; eef;opfwGif Ak'kyfyGm;awmfESifhtwl
xm;udk;uG,favonf/ ( a&Tpnf;cHkausmufpm-ponf/ )

4-yk*Hacwf &[EmESifh yk*dKvfxl;rsm;


&Sift&[Hax&f
aemf&xmhuH? t&[H? ckefysHusvm0J/
(u0dvuP)
&Sift&[H\ bGJUawmfum; t&Sif"r'oD jzpf\/ oxHkjynf t&SifoDvAk'd rnfaom
&[Emt&Sifjrwf\ wynfhjzpf\/ i,fpOfuyif apmifha&Smuf &Sif&[ef;jyKay;\/ aA'ifav;yHkESifh
wuG yd#uusrf;*ef wwfajrmuf &[Emjzpfawmfrlonf/ ausmfapmxif&Sm;ojzifh
aomuwJjrdKU(,dk;',m;jynf&Sd EGwfyk&DjrdKU) u 'umrsm;yifh BuGa&muf oDwif;oHk;&\/ 10-ESpfausmf
aejyD;rS oxHkodkYBuGvm awm&ausmif; aeawmfrl\/
tcsdefum; ou&mZf 406-ckESpf yk*Hjynf taemf&xmrif;BuD; eef;wufpumvjzpf\/ yk*Hjynf
rif;tqufquf t"r0g' jzefYcJhaom r[m,me t&nf;BuD;rsm;tm; rif;BuD;pdwfESifh rawGU

'Gd[jzpfaecsdefvnf; jzpfonf/ t&nf;BuD;wdkYvnf; xdktcsufudk od rif;BuD; ,HkBunfap&ef


oa&acw&mjynfwGif ocGwfyifBuD;udkxGif; r[m,meusrf;pmrsm; xnfhoGif;um ajro&Gwf
vdrf;usHjyD;vQif tayG;wufatmifvkyfBu\/ jyD;vQif rif;BuD;em;odkYBum;avmufatmif
aumvm[vrsm; zefwD;Bu\/ ocGwfyif usrf;pmrsm;&SdaBumif; tdyfrufrufonf[k
toHvTifhBuonf/ rif;BuD;vnf; ppfwyfjzifhoGm; ocGwfyifudk azgufcGJBunfh&m ]t&nf;BuD;wdkYonf
t,ltusifh rSefuef a*gwrbk&m;&Sif\ wynfhrsm;jzpfaBumif;} usrf;rsm;udk awGU&ojzifh
r,HkouFmESifhyif wm0efrysuf qufvuf udk;uG,fae&aom tcsdefumv jzpf\/
t&nf;BuD;rsm;\ tiftm;vnf; rao;acs/ acgif;aqmifoHk;usdyf? i,fom; 6-aomif; &Sdavonf/
oDvAk'd&[Em t&SifjrwfBuD;um; yk*Hjynf\ owif;rsm;udk Bum;odawmfrlojzifh &Sift&[Htm;
tusdK;taBumif; rdefYawmfrlum yk*HodkYoGm; omoemjyK&ef wm0efcsavawmhonf/ &Sift&[Hvnf;
om;a&e,ftcif;udk ycHk;wif? oydwfudkvG,f oxHkrS xGufcGmcJh\/ yk*HjynfteD; wpfckaom awm
tarmajzaecdkuf rkqdk;wpfa,mufu awGU vlkdif;[k xifrSwfojzifh aejynfawmfodkY
ac:aqmifoGm;\/ t&nf;BuD;rsm;rSm eufjyma&mif ouFef;0wf qHyifrkwfqdwfrsm; xm;Buojzifh
&Sift&[H\ toGiftjyifudk jrif&onfrSm tqef;jzpfaeonf/
rif;BuD;um; &Sift&[H\ a`Eudk jrifvdkufkHrQjzifh ]olum; vlkdif;r[kwf? w&m;&Sdaom
olawmfjrwfyif jzpfonf} [k yg&rD"mwfcHaBumifh trSefudk odawmfrl\/ ]oifhjrwf&mae&mudk
Bunfhaeavmh} [k oabmudkprf; avQmufvQif &Sift&[Honf &mZyvifay: wuf
aeawmfrl\/ ]olum; olawmfoljrwf tppfwnf;} [k ae&m,lyHkudk Bunfh yDwdjzpfawmfrl\/
atmufygtwdkif;vnf; ar;ajzawmfrlBuonf/
rif;BuD;- t&Sifum; b,ftrsdK;tEG,fenf;/ tb,frS BuGvmoenf;/ tb,fol\
w&m;tqHk;trudk ,l oenf;/
rax&f- ig\trsdK;tEG,fum; *kPfawmf 9-yg;ESifh jynfhpHkawmf rlaom tpdaE,s ormorK'
bk&m;&Sif\ trsdK;tEG,f jzpfayonf rif;BuD;/ ig\q&mESifh oDwif;oHk;azmfrsm;&Sd&m (oxHkjynf) rS
vmcJh\/ ormorK' bk&m;&Sif a[mBum;aom tqHk;trudk cH,lonf/
rif;BuD;- xdkw&m;udk tuREkfyftm; a[mjyawmfrlygbd/
rax&f- (oD&d"rmaomu rif;BuD;tm; edaj*m"omraP a[mouJhodkY) ('ge oDv) bm0em
w&m;wdkY rarhravsmh&ef tyrm' owdw&m;udk tus,fa[mawmfrl\/
rif;BuD;- ]bk&m;&Sif ,ckb,frSm&Sdoenf;/ w&m;awmfum; rnfrQrsm;ygoenf;/ t&SifrSwpfyg;
tjcm;wynfhom; oHCmrsm;&Sdygao;oavm} [k 0rf;ajrmuftm;&pGm avQmuf\/
rax&f- ]bk&m;&Sifum; y&dedAmef pHawmfrl "mwfawmfrsm;om &Sdawmhonf/ yd#uoHk;yHk?
"ruEmtm;jzifh 84000- &Sday\/ oxHkjynf yd#uoHk;yHktpHkoHk;q,fyif &Sdayonf/ igrSwpfyg;
oHCmvnf; rsm;pGm&SdBuao;onf/}
rif;BuD;- ]0rf;ajrmufvSygonf bk&m;/ t&SifrSwpfyg; tjcm;udk;uG,ftm;xm;&m r&Sdyg/ uREfkyf\
toufudkyif aqmufESif; vSL'gef;yg\/ w&m;tqHk;tr ay;onfhtwdkif; cH,lygrnfbk&m;}
[kavQmufxm; aejynfawmf ta&SUbuft&yf aZw0ef rnfaom ausmif;awmfudk
aqmufvkyfvSL'gef;\/
(omoemquf pmwef;rsm;wGif anmifOD; O,smOf taemuf OcGHrka|m ta&SUajrmuf,Gef;wGif
awm&ausmif; aqmufvSLonf[kvnf; rSwfwrf;&Sd\/)

at'D 1243-ckESpf &Sift&[H\ ausmif;wdkufwGif oHCmawmf pmoifom;rsm;ae&ef ausmif;aygif;


ESpfq,f&Sdonf[k ausmufpmyHk 152^6 yg&Sdonf/ rif;BuD;vnf; a&udkxrf;? rdzk&m;BuD;vnf;
qGrf;udk &Gufum aeYpOf oGm;a&muf vSL'gef;Buonf/ omoema&;ESifh pyforQvnf;
avQmufxm;ar;jref;avawmhonf/ t&nf;BuD; 6-aomif; udkvnf; vl0wfvJum tJarmif;vSHudkif
qifacs;? jrif;acs;usHK; xm;awmfrl\/ t&Sift&[Hvnf; omoem BunfndKolrsm;tm;
&[ef;cHay;avonf/ xdkacwfu oHCm oHk;aomif;ausmf &SdaBumif; 0Ho'DyeD qdkonf/ rif;ESifhq&m
wdkifyif omoem tnpftaBu;wdkYudk aq;aBum okwfoifawmfrlBu\/
t&nf;BuD;wdkYvnf; vmbfvmb qkwf,kwf &Sift&[Htm; &efjidK;zGJUBuukef\/ rif;BuD;
odawmfrl ausmif;a0,sm0p aqmif&Guf&if; t&nf;BuD;wdkY&efudk umuG,f&ef tapmifhvlwpf&m
xm;vSLawmfrl\/ &Sift&[Hum; xdkvlrsm;tm; &Sif&[ef; jyKay; y&d,wf pmay
oifBum;ay;avonf/ (&Sift&[H BuGvmyHkESifh pyf tenf;i,f pum;uGJvGJcsuf &Sdao;\/
omoem vuFm& pmwrf; Iygukef/)
ou&mZf 419-ckESpf wpfaeYaomtcg &Sift&[H rax&f\ wkdufwGef;csuft& "mwfawmf
arGawmfESifh yd#ursm;udk yifhaqmif&ef pum;acsiHaom trwfwdkYtm; vufaqmif yPmwdkYjzifh
oxHkjynf rEl[mrif;xHodkY apvTwfvdkuf\/ rEl[mrif;u ]rdpm'd|dwdkYESifh wef&moavm} [k
qdkojzifh jyefvm oHawmfOD; wifBu&m rif;BuD; trsufa'go xGufojzifh Bunf;? a& ESpfwef
ppfcif; oxHkodkY ppfcsDawmf rlavonf/ usefppfom; paom ol&Jaumif;rsm; ygaomfvnf; jrdKUudk
rpD;EdkifbJ&Sd&m 0dZmr,d'd ya,m*enf;jzifh aq;pD&if jrdKUkd;wGif jrKyfESHxm;aom Aswf0d\
aygifvufwdkYudk wl;azmfypfrS xdk;azmufatmifEdkifBu avawmhonf/
yd#u tpHkoHk;q,fESifh "mwfawmf arGawmfrsm;udk qiftpD; oHk;q,fESifhwif yk*HodkYyifhaqmifcJh\/
yd#uwf wwfuRrf;aom t&d,m yk*dKvfvnf; wpfaxmifygcJhavonf/ rEl[mrif;ESifh
twwfynmonf tcsdKYvnf; ac:aqmifcJh\/ xdkyd#ursm;onf aemifumvwGif oD[dkVfrS &&Sdaom
yd#uwdkYESifh &Sift&[Hudk,fwdkif wdkufqdkifwnf;jzwf&m ruGJrvGJtnDtGwfyif &Sdonf[l\/
(oxHkrS yd#u a&mufonfhESpfudk omoemvuFm& omoem 1601? aumZm 419 [k qdkonf/)
xdktcgrSp ppfrSef pifBu,faom omoemawmfonf yk*HjynfBuD; yGm;pD;wdk;wuf
vmavawmh\/ taemf&xmrif;BuD;vnf; t&nf;BuD;wdkY\ rdpmtarSmifwGif; aecJhBu&&Smaom
ab;avmif;awmf? bdk;avmif;awmf wdkYtm; owd& aBuuGJum 0rf;enf; 0rf;omjzifh ]yg&rDukodkvf
&apcvdk} [k w qdkjrnf wrf;wavawmh\/
&Sift&[Honf tavmif;pnfol eef;pH 2-ESpf oufawmf 81-wGif y&dedAmef jyK\/ rif;ESifhjynfolwdkY
7-&ufywfvHk; ylaZmfyGJBuD;pGm usif;y rD;oj*dK[fBu\/ "mwfawmfrsm;udk a&Twvm;wGif xnfhoGif;
wl&Gif;awmifajc *lwnfxm; udk;uG,fBu\/ &Sift&[H\ yHkudkvnf; xkvkyf ylaZmfBuonf/ (,ck
tmeEmbk&m;twGif; &Sd\/) ,if;*lrSm yk*Hwnfp rlv 19-&Gm tygt0if awmify&Gm
taemufajrmuf wm 500-tuGm wnf&Sdaom xD;aqmif; bk&m;yif jzpf\/ (ykckuLjrdKU
t*r[my@dw q&mawmf OD;eE0Hor[max&fa&;- a&Tpnf;cHkordkif; usrf;opfwGif yg&Sd\/
t&Sift&[H\ ckESpf ou&mZfrsm; qufvuf avhvmoifhonf/)
jrefrmjynfol jynfom; tqufquf\ aus;Zl;&Sif? bk&m;&Sif\ om;awmfBuD; &[Em &Sift&[H\
omoemjyKvkyfief;um; jrefrmjynf omoem0ifwGif tjrifhrm;qHk; jzpfayawmh\/ usefppfrif;

eef;awmf rGefausmufpm 463-ckESpf eef;opf wufyGJwGif &Sift&[H OD;pD;aom oHCm 4108yg;wdkYy&dwf&GwfyHk wcrf;wem; azmfjyxm;onf/
yHhokulrax&f
t&Sift&[H y&dedAmef pHvGefawmfrlonfh aemufwGif pdrf;nufrif;\ om;awmf r[max&fu (t&Sif
t&[H\ omoemjyK vuf&Hk;BuD;rsm; jzpfcJhMuaom) t&Sif tmeEm t&SifaAm"d
rax&fBuD;rsm;ESifhtwl omoemjyKawmf rl&\/ t&d,m yk*dK[fBuD;rsm;csnf; [l\/
xdkrS aemufumvwGif ipG,f&Sif ocif yHhokulrax&fudk omoema&; tyfESif;onf/ omoemydkif
q&mawmfyif jzpf\/ t&SiftmeEm? t&SifaAm"dpaom yd#uaqmif rax&fwdk hudk tkyfcsKyf
omoemjyKawmfrlonf/ bGJ hawmf&if;um; t&SifoDvAk'd jzpf\/
]ipG,f&Sif yHhokul} [k trnfwGifjcif;rSm xdkrax&fonf olaotavmif;rS t0wfrsm;udkom
yHhokulaumuf ouFef;oHk;aqmifNrJ jzpf\/ wpfae haomf ipG,fi,f ac:aom
EGm;ausmif;oli,fonf ukodkvf&&ef okomef vlaoa,mifaqmif t0wf wifvTrf;vsuf aeum
tazmfrsm;tm; xdkrax&fxH owif;ydk hvTwfonf/ rax&fjrwf yHhokul,l MuGoGm;vQif ipG,fi,f
toufr&Iojzifh rdbrsm;tm; ajymMum;&mrS rax&fodojzifh y&dwfarwmjyKawmf rl&\/
ipG,fi,fonf x&dScdk;onf/ ol hudk rdbwdk hu rax&ftm; vSLMu\/ xdktcgrSp ]ipG,f&Sif
yHhokul} [kwGifonf/
yHhokulESifh e&ol
xdkrax&fonf wdkif;jynf\ rdb jzpfaejyefojzifh wdkif;a&;jynfrI udprsm;wGif rygcsifyJvsuf
ygcJh&\/ taMumif;rSm tavmif;pnfol rif;BuD;\ om;awmf rif;&Sifapm onf teEol&d,ESifh
ukvm;rdzk&m; wpfyg;tm; racsriH jyKrlrIaMumifh aejynfawmfrS wdrf;a&Smif rEav;ta&S hbuf
xGef;wHk;ylwuft&yfwGif ykef;vQdK;ae&\/ xdktwGif; nDawmf e&olonf crnf;awmftm;
a&T*lbk&m;odk h bk&m;zl; ydk h&if; t0wfjzifh tkyfzd owfNyD;vQif eef;wuf\/ rif;&SifapmMum;
yk*Hodk hcsDwufvmpOf e&olonf yHhokult&Sifjrwftm; csOf;uyf ]]nDawmf aemifawmf ppfjzpfvQif
jynfolwdk h qif;&Jygvdrfhrnf/ aemifawmftm; rckcHyg/ eef;tyfygrnf}}[k
MuGa&mufa[majymaponf/ ]]oifuwd rwnfvQif ig 0efav;vdrfhrnf}} [k rdef hawmfrl&m
opmqdkojzifh oGm;a&muf a[majymay;&onf/
e&olonf rif;&Sifapmtm; c&D;OD;BudKqdk eef;tyf\/ rif;&Sifapmum; xdknrSmyif nDawmfcwfaom
tqdyfjzifh ewf&GmpH&&Smonf/ rax&fMum; MuGvmNyd;vQif ]][,f- rif;qdk;rif;npf? wpfcP
pnf;pdrfudkom Munfh oHo&mab;udkum; oifraMumuf? ighrsufESmudkvnf; raxmufwum;}} [k
qdkjrnfawmfrl&m e&olonf rsufESmajymifwdkufum ]]opmcHonfhtwdkif; aemifawmfudk eef;wifcJhNyD
r[kwfavm}} [k EIwfvSHxdk;onf/ ]][,f- rif;,kwf? oifhxuf ysufolum; r&SdNyD? rif;,kwf\
edkifiH igraevdk}} [k rdef hawmfrlum oD[dkVfodk h MuGawmfrl\/
wpfwdkif;jynfvHk; Munfdkaom rax&ftm; tvGJoHk;pm;vkyf rax&fMuGoGm;ojzifh jynfolwdk h
rif;tay: rauseyfMu/ xdkrif;onf raumif;rIwdk hudkom quf usL;vGef\/ uacsonfrsm;udk
rvHk hwvHk 0wfap bkef;BuD;ausmif;wGif; yGJcHapum &[ef;wdk hudk vlxGufap\/ zcifESifh

aemifawmftm; owf olawmfoljrwfrsm;tm; ESdyfpufcJhaom e&olonf ukvm;vufcsufjzifh


ewf&GmpH&\/ ]ukvm;usrif;} [k &mZ0ifq&mwdk hubGJ hay;Muonf/
yHhokulESifh e&ywdpnfol
jyLwpfodef; rif;vufxuf (660) xdk; r[maAm"d ausmufpm aMumif;a& 3-4 ]]qGrf;bkOf;ay;&m
yg,mo Xmeudk tcgav;jrifh ysuf jyifaom ocif yHhokulBuD;wpfa,muf? xdkNyD;wpfcsuf
ysufcJh&mum; ordk;rif;jyK\}} [k yg&Sd&m yHhokul rax&fonf r[maAm"dudkvnf; jyKjyifaMumif;
od&\/
e&ol eef;oufav;ESpf? om;-rif;,Of e&odcF oHk;ESpfvGefvQif e&olom; e&ywdpnfol eef;wuf&m
yHhokulrax&f oD[dkVfrS jyefMuGvm\/ omoemjyK wm0efvnf; tyfESif;cH&jyefonf/ xdkrif; eef;pH
9-ESpfwGif yk*HNrdK hta&S h wHk h0yfawmifrS pG,fawmfzl;NyD;tjyef acsmufwpfck twGif;
ta&mifvufonfudkjrif Munfhap&m bmrQ rawG hojzifh ]ae&mwGif ightm;
bk&m;wnfapvdkonf} [k ,lqum jynfolwdk htm; tylwjyif; ajrzdk hap\/ pnfrsufESmuJhodk h
ajrnDvQif apwDwnf&ef jzpfonf/ jynfolwdk h pdwfqif;&JMu&\/
xdktaMumif;udk yHhokulrax&f Mum;od&]]rif;BuD;? aumif;rI jzpfpdrfh[l jyKaom trIonf aumif;rIum;rjzpf? raumif;rIom jzpfonf}} [k
rdef hum rif;BuD;vaom qGrf;udkrpm;? oydwfarSmufxm;\/
]]bkef;awmfBuD; ighqGrf;udk bkOf;ay;awmfrrlaomf ighjynfwGif aeawmfrrlonf jzpfrS vTwfawmfrlrnf/
jynfolwdk h vaom qGrf;vnf; ighqGrf;yif r[kwfwHkavm}} [k rif;BuD;racsriH qdk oD[dkVfodk h
MuG&ef pG,fBudK t&yfodk h MuGa&mufaeawmfrl\/
o&yg NrdK hwHcg;apmifh bDvl;onf xdktaMumif;udkod rif;BuD;xGufawmfrlvQif wHcg;xuf
um;,m;cG&yfae\/ aq;0g;rE&m; pD&ifaomfvnf; rz,f/ rax&ftm; racsriHqdk odk
hvkyfaMumif; aA'ifxGufqdkrS pG,fBudKt&yfodk h trwfwdk htm; yifhavQmufap&\/ tBudrfBudrf
yifhaomfvnf; rBuGvm/ oD[dkVfodk hul; BuGav\/ aemuf trwfwk&*Fypnf;tm; rygygatmif
tjrefyifh&ef apvTwf&\/ trwfvnf; avSxufwGif a&Tqif;wkwif vdkufav\/ oabmFqdyf
rSDvQifrSDcsif; ]]bk&m;&Sif t&yfodk ha&mufawmfrlonf/ yHhokulrax&f vmapownf;}} [k
avQmuf&m bk&m;&SiftmPm rvGefqefvdkojzifh avSay:odk hwuf bk&m;0wfjyK\/<UVM
bk&m;0wfjyk\="" hwuf="" avsay:odk="" rvgefqefvdkojzifh="" bk&m;&siftmpm=""
avqmuf&m="" [k="" vmapownf;}="" yhhokulrax&f="" ha&mufawmfrlonf=""
t&yfodk="" ]bk&m;&sif="" rsdvqifrsdcsif;="" oabfmqdyf="" vdkufav\=""
a&tqif;wkwif="" avsxufwgif="" trwfvnf;="" apvtwf&\="" tjrefyifh&ef=""
rygygatmif="" trwfwk&*fypnf;tm;="" aemuf="" ul;mugav\="" h=""
od[dkvfodk=""></UVM>
trwfvnf; 0wfjyKcdkuf avSudk tjyif;avSmfxGuf\/ omoemawmfudk csD;ajrSmuf &efvnf;
twefwef avQmufavonf/ wk&*Fypnf; trwfonf yd#uudk aumif;pGm wwfaMumif;
ausmufpmyHk 289?3- awG h&\/
aejynfawmfa&mufvQif rif;BuD;udk,fwdkif avSrSwGJ eef;awmfodk hyifhNyD;vQif qGrf;auR;\/ o&yg

wHcg;odk hta&muf tapmifhbDvl;vnf; qif;OD;csonf/ rif;BuD;vnf; qGrf;auR;NyD;vQif ]],ae


hrSp tqHk;trawmfudk emcHygrnf}} [k avQmuf\/ aZ,sol& paom om;awmf 5-yg;udkvnf;
vonf/ rax&fjyefMuGvQif rif;om;rsm;vdkufygvmMu&m vrf;ckvwfwGif rax&fu ajr t0dkif; 5ck om; jyNyD; jyefvTwfvdkufonf/ rif;BuD;vnf; bk&m;wpfqlpD wnfapvdkonf[k
t"dyg,faumuf om;awmfwdk h\ udk,ftav;csdefESifhtrQ a&TudkcsdefpufNyD;vQif vkyfc
uHauR;ay;um ]pmBudKbk&m;vS} paom bk&m;vS 5-qludk wnfawmfrl\/
jynfolwdk htm; tmPmjzifh tylwjyif; cdkif;apwnfaom bk&m;rSm plVmrPd apwDjzpfonf/
apwDNyD;aomtcg MuGif;usefaom tkwfrsm;jzifh ,if;apwD\ ta&S hajrmuf GHwvufzufuef teD;
vdkPf2-qifh&Sdaom apwDwpfql wnfawmfrl\/ xdkbk&m;udk yHhokulrax&f jynfolwdk h bufrSae
oydwfarSmufonfudk txdrf;trSwf jyKaomtm;jzifh jynfolwdk hu ]oydwfarSmuf bk&m;} [k
EIwfurnf; wifMu\/
ou&mZf 565-ckESpfwGif rax&ftm; 0efcsuefawmh&m t&yf ]uefawmhyvif} [laom
bk&m;wpfqlvnf; wnfjyefonf/ rax&ftjypfwifrnfpdk; tylwjyif; rcdkif;apojzifh rNyD;ajyrD
ewf&GmpHoGm;&\/ om;awmf em;awmif;rsm;rif; quf wnf&onf/
yHhokulESifh e&oD[yawh
&mZ0ifESifh jrawmifq&mawmfa&; }yk*Hbk&m; 17-qlordkif;} wGif e&oD[yawhrif; (617-648)
vufxuf r*FvmapwD wnf&mwGifvnf; yHhokulrax&f taMumif; awG h&jyefonf/ (tjcm;wpfyg;
jzpfrnfavm[k pOf;pm;zG,fjzpf\/ ckESpfou&mZfrsm; xyfrHpdppf xdkrax&f taMumif; okawoe
jyK&ayOD;rnf/)
r*FvmapwD wnf&mwGif e&oD[yawhac: w&kwfajy;rif;onf ]bk&m;vnf;NyD;? jynfBuD;vnf;ysuf}
wabmifay: qufvufrwnfbJae&m 6 ESpf yifMumavonf/ xdktcg yHhokulrax&fu
e&oD[yawhrif;BuD;tm; ocFg&w&m;rsm;udk ESvHk;oGif;&ef a[majymawmfrl\/
]]tkwfyHkBuD;udk jrifvQif oifhtm; aemufom;wdk hu aoab;ESifh jynfysufrnfudk tvGef
aMumuf&Smaom rif;[k &mZ0if urnf;xdk; uJh&J hBuvdrfhrnf}} [k rdef hawmfrlonfwGifrS
qufvufwnfawmfrlonf/
yHhokulrax&fudk &[Em[kyif xkdacwfu orkwfMuaMumif; omoemvuFm& jyqdk\/ y&d,wf?
y#dywf pG,fpHkausmf rdef hqkdaqmif&GufawmfrlyHk rsm;udk Munfhjcif;tm;jzifhvnf; ow0gtrsm;\
csrf;omudkom Ipdrfh rif;rdef htmPmudk *&krrl/ jzLpifaom olawmfaumif;pdwf
tjynfh&Sdawmfrljcif;um; xif&Sm;vSay\/
iSufypfawmift&Sif y@dwrax&f
e&ywdpnfolrif;BuD; vufxufyifjzpfonf/ iSufypfawmif oHCmh*kdPf;BuD;\ OD;pD;em,u
t&Sify@dwrax&f[l &Sd\/ t&SifOw&mZD0 rax&f\ wynfhwnf;/ 0denf;odum av;pm;\/
wefcdk; 'dyg'fvnf; BuD;rm;\/ psmef tbdnmOf&onf [k,lq&onf/ rif;ESifhwuG
wdkif;oljynfom;wdk h tvGef&dkaoMuonf/ BuD;pGmaom ylaZmfoum& udkjyKMu\/
xdktawmtwGif; ,kwfrmaom tvdkqdk;&Sdol 'umrwpfOD;onf rax&f\ oDvudk npfEGrf;ap&ef

BuHav\/ rax&f\ ausmif;teD; urf;yg;xdyfwGif t&dyfcdkum oDwif;onf a,m*DrtoGif 15&uf cef hvmae\/ tdrfodk h jyefa&mufvQif rax&fonf rdrdESifh usL;vGefaMumif; ,kwdqif
wD;wdk;pum;jyef hyGm;atmif vkyfonf/ &if;ESD;olwdk hu rax&ftm; vm vm owday;
avQmufxm;Mu\/ xdkowif;um; aejynfawmf wpfckvHk; jyef hyGm;ul;puf rif;ESifhwuG
oHCmawmftrsm;em;odk hyif a&mufavonf/
rax&fvnf; tus,fyGm;vmaom rw&m;owif;udk EIwfjzifh rajz&Sif;edkifawmhacs/
&Sif;aomfvnf; ajyvdkrSajyrnf/ xdk haMumifh rif;ESifhwuG &[ef;oHCmESifh 'um? 'umrwdkhtm;
ausmif;odk hzdwfac:\/ y&dowfrsm; a&mufvmvQif ausmif;rSwpfqifh {&m0wDjrpfem;odk h
wpfzefac:oGm;\/ jrpfqdyfta&muf ausmufESifh"m;aoG;aeaom 'umwpfOD; awG h "m;ESifh
ausmufudk tvcHonf/
y&dowftrsm;a&S hwGif orma'0ewfrsm;udk wdkifwnf opmrlavonf/
]ig\oDv npfEGrf;&dk;rSefaomf ausmufESifh "m;ronf a&csaomcP pkyfpkyfjrKyfapaomf/ igvnf;
tyg,fav;yg; usufapoaw;/ rmwk*grESifh trSefuif;&Sif; oDvpifMu,fjcif; &Sdbdrl
ig;\tvm; a&ul;oGm;apaomf/ igwrlvnf; 0#frSuRwf&apom;} [k opm"d|mef jyK
ausmufESifh"m;rudk a&odk hcs\/ "m;aoG;ausmufESifh "m;rwdk hvnf; a&nmqef ul;Mu\/
rif;ESifhwuG y&dowfvnf; tm;&0rf;om o'gMunfndK a&S;uxuf ydkyif ylaZmfMuukef\/
e&ywdpnfol rif;BuD;onf aemifvmaemifom;wdk h owd? ynm? o'g 0D&d,yGm;
rSwfom;&pfMuap&ef anmifOD;ta&S hwm 700-cef h acsmufurf;yg;udk OrifvdkPfwl;
tkwfausmufwdk hjzifh bk&m;wnfavonf/ ]ausmuful;bk&m;} [k orkwfawmfrl\/ xdkbk&m;\
ajrmufbuf ukef;xdyfwGifvnf; bk&m;wpfqlxyf wnfjyefonf/ ausmuful;&m "m;ryg
]"m;rygbk&m;} [korkwfawmfrl\/ xdkESpfqludk ]ausmuful; "m;rygbk&m;} [k ac:wGifMuaMumif;
jrawmifq&mawmf\ ordkif; zwf&I&\/ ]iSufypfawmifESifh rdatmifESifh] [k iSufrsm;uyif
atmfjrnfMuonf[k iSufypfawmif twKywdwGif a&;om;xm;aMumif; rSwfom;&zl;avonf/
vl h&GmwGif? rkom0g'? ponfav;ck
a&m&kqufqH? 0pDuHaMumifh? avQmfvQHrIefqef?
olrrSefudk? {uefpGJaomf? opmausmfjzifh?
arSmufawmfNidrf;aq; ESL;va;/
(yg&rDcef;ysdK h-128/)
aygifavmif&Sif uy
xdkt&Sifvnf; e&ywdpnfolrif;vufxuf &[Em[k ausmfMum;aom yk*dK[fjzpfonf/ ,cif
ycef;e,f (,ck yckuLe,f) taemufawmif&dk; teD;&Sd *leDae0if&Gm Zmwdjzpfonf/ wpf&Ha&mtcg
taemufawmif&kd;r oQmrf;yavmif"m;jyrsm; &Gmudk0if vk,ufMuonf/ vltrsm;udkvnf;
ac:aqmifoGm;Mu\/ tzrf;cH&olwdk hwGif aygifavmif&Sif tavmif;vsm\ rdbrsm;vnf;
yg0ifMuonf/ zcifrSm awmawmifrsm; jzwfausmfoGm;&pOf xGufajy;vGwfajrmuf oGm;ojzifh
udk,f0ef t&ifhtrmESifh ZeD;usef&pfcJh\/ rxGufajy;edkif/ aemufwpfae hwGif *leDae0ifGmom;wdk honf

"m;jyrsm;aemuf ajc&mcH vdkufMu\/


awmwpfcktwGif; vJavsmif;aeaom rdcif\ edk hudk pdk hae aom uav;i,fESifh
usm;BuD;wpfaumifudk awG hjrifMu&onf/ uav;rSm aygifavmif t&Sifuyavmif; oli,fjzpf
rdcifum;touf r&Sdawmhay/ Gmom;wdk h pkHk;vmMuyifvQif usm;BuD;rSm a&Smifz,foGm;awmh\/
oli,ftm; apmifha&Smufae[ef &Sdonf/ Gmom;wdk hvnf; oli,fudkayG hcsD jyefvmcJhMu\/
oQmrf; yavmif "m;jyrsm; umv twefMumaomtcg *leDae0ifGmodk h 'kwd,tBudrf vma&muf
wdkufcdkufMujyefonf/ vltrsm;udkvnf; ac:aqmifoGm;Mu\/ xdktcg aygifavmif&Sifonf uy
bGJ hawmfESifh &[ef;tjzpfodk h a&muf&SdaeNyD/ "m;jywdk h onf ol hudkyg csefrxm;rl
ac:aqmifoGm;Mu\/ &Sifuy\ tjcm;olwdk hESifh rwlaom t0wftpm; xl;jcm;aom a`Ewdk
haMumifh "m;jyrsm; wpfae hwpfjcm; &efwHk hrlrnfudk aMumufGH hvmMu\/ &Sifuyonf aMumufGH
haomtrlt&mr&Sd/ yuwd wnfNidrfav "m;jyrsm; aMumufav jzpfaeMuonf/ ]olum; vlr[kwf?
pkef;aomfvnf;aumif;? ewfaomfvnf;aumif;? jzpfayvdrfhrnf/} [kvnf; xdwfvef haeMu\/
odk hESifh &Sifuytm; awmifdk;ay:wGif NcHcwf avSmifxm;Muonf/ olawmfoljrwftm; jypfrSm;
"m;jytm;vHk; ,m;,HukwfzJh aeMu&\/ taMumif;vnf;rod? aq;vnf;r&Sd jzpfaepOf
jrefrmukefonf wpfOD;a&mufvm t,m;aysmufaq; ar;&mrS taMumif;pHkay:vmawmhonf/
&[ef;awmfudk jypfrSm; ,ckuJhodk h jzpfaMumif;odMu&onf/
odk haomf r,HkedkifMuao;/ Muufdk;xdk; aA'ifar;Mu&mrS tajzudk oabmus &Sifuytm;
avSmifNcHrSxkwfum a&csdK;ay;Mu\/ t0wfopfrsm;v uefawmhMuonf/ xdktcgusrS t,m;t,H
aysmufoGm;awmhonf/
&Sifuyum; Gmodk hrjyefawmhacs/ yavmifwdk h a'orSmyif omoemjyK aeawmhonf/
omoemtajctjrpfusrS yavmifi,frsm;udk ac:aqmif Gmodk hjyefcJh\/ e&ywdpnfolrif;BuD;
awmupm;xGuf opfcufwJeef; tyef;ajzaecsdef jzpfonf/ awmwGif;om; rkqdk;wpfa,muf
a&mufvm awmtwGif; BuH hpm;yifBuD;atmuf qifjzLawmf wpfaumifawG h&aMumif; oHawmfOD;
wifojzifh teEol&d, trwftm; zrf;qD;&ef vTwfvdkuf\/ teEol&d,um; qif? usm;? rdausmif;
paom om;&Jwd&pmefrsm;udk ESdrfESif;&mwGif atmifjrifausmfMum;ol jzpfcJh\/ qkvmbfrsm;pGmvnf;
&cJhzl;onf/
teEol&d, vdkufygoGm;a&muf MunfhIaomtcg opfyifatmuf &Sifuy udkomawG h&onfESifh
ewfodMum;wdk h apvdkufjcif;yif jzpf&rnf[k twyfpOf;pm; &Sdcdk;avQmufxm;Munfh\/ tusifhodum
oDv? orm"d&Sd y&d,wf y#dywfESpf&yf vHkavmufonfudk od? ypnf;av;yg; 'umcH ?
yk*Haejynfawmfodk h MuG&ef zdwfMum; jyefcJh\/ rif;vnf; tusdK;taMumif;udk od&aomtcg
eef;awmfodk h qGrf;0wf jyK&ef zdwf\/ teEol&d, &SdavNyD[k vufrcHav/
teEol&d, ZeD;armifESH\ ausmif;tv
teEol&d,vnf; aygifavmif&Sif uytwGuf ausmif;ESifh bk&m;wnfxm; ay;v&ef
qHk;jzwfxm;onf/ rdrd&Sdypnf;pkwGif tvjyK&m pifMu,foef h&Sif;pGm &aomypnf; [kwfr[kwf
aG;xkwf pdppfae\/ qif? usm;? rdausmif;rsm;ukd ESdrfESif;owfjzwf qkvmbf&aom ypnf;rsm;udk
pifMu,fonf[k olrxif/

pOf;pm;aomtcg wpfcsdefu jrif;uyg olaX;u bk&ifhxH tultnD &,lvdkojzifh teEol&d,tm;


tultnDawmif;cJhzl;\/ xdkodk hulnDaqmifGuf atmifjrifojzifh ywjrm;wpfjynf
apwemvufaqmif ESif;cJhzl;onfudk owd&rd\/ xdkywjrm;vnf; pifMu,fvSNyD[k
wpfxpfcsr,HkMunf/ oHo,0ifaeao;\/ tjcm;ypnf;vnf; pOf;pm; r&/ odk hESifh ywjrm;xkyfudk
aiGwpfaxmifjzifh a&mif;um anmifOD; urf;yg; odk hoGm; ]Opmonf trSefwu,f pifMu,fbdrl
rMumrwif ighxHodk h jyefa&mufapownf;] [k t"d|mef EIwf`rGuf a&xJodk hypfcsvdkufonf/
aemufwpfae h aps;wGif ig;BuD;wpfaumifudk wHigonfwdk h a&mif;csMu&m 0,folr&Sd NrdK hwGif;odk h
vSnfhvnfa&mif;Mu\/ trwfBuD;uawmfyif 0,frd 0rf;cGJMunfh&m aiGxkyfudk jyef&vmonf/
teEol&d, ZeD;armifESHvnf; 0rf;omtm;& &SifuytwGuf ausmif;ESihfbk&m;udk xdkaiGESifhyif
wnfaqmufv'gef; Mu&av\/ bk&m;trnfvnf; ]ig;tloif bk&m;} [l\/ ]olawmfOpm?
a&rSmypfjim;? rqHk;yg;cJh/ (rCa'0? wdu-rpK'geZmwf/)
b0wGifyif w&m;xl; &rnfhyk*dK[frSefvQif rnfrQBuD;rm;aom aoab;BuD;ESifh &ifqdkif&apumrl
aodk;xHk;pHr&Sd/ OmP0dyg& 'dac:\/ aygifavmif&Sif uy t&Sifjrwf tpGrf;rsm;
&Sdaeonfudk awG h&ojzifh &[Em[k trsm;,lqcJhonfrSm ,lqxdkufygay\/
aygifavmif&Sif uyonf a,me,f awmawmift&yfwdk h omoemjyK MuGawmfrlpOf rHkGmNrdK hrS
rdkif60-uGm yHkawmif yHknm t&yfwGif ysHvGefawmfrl\/ xdkae&m jrKyfESHoN*FK[fMuonf/
t&daraw,sbk&m; yGifhonfhtcgrS xdktavmif;awmf awaZm"mwf avmifrnf[k qdkMu\/
(,cktcg tavmif;awmf uy[l oGm;a&muf zl;ajrmf Muonf[k ynm0ef OD;zdk;usm;\
tavmif;awmf uy pmtkyf qdkonf/)
awmifilNrdK h NrdK haxmifhapwD ausmif;q&mawmf anmifuefGm Zmwd b'E oD&doH0& rax&f
q|oH*g,emwifpOfu a&;om;jzef ha0aom ]tavmif;awmf uy ordkif;} pmtkyfi,frl tif;0
yxr rif;acgifBuD; vufxuf awmifMum;Gm (ppfudkif;NrdK he,f refusnf;uefacsmif; awmifbuf)
Zmwd &Sifr[m uyomvQif tavmif;awmf uy jzpfaMumif; a&;om;onfudk zwfI&\/
xdkt&Sif uyonf oD[dkVfodk hMuG pmayoifonf/ csif;wGif; ta&S hurf; aTavS wdkufwnf
pmayydk hcsonf/ xdk haemuf ausmufrsuf? tedrfh? ioa&muf? awmif 35-vHk; wdk hudk ausmfoGm;&aom
,ck tavmif;awmf uyawmifodk htqifhqifh aT hajymif; oDwif;oHk;&onf/
y&dowfrsm;jym;vmjcif; aMumifhjzpf\/ oav;apmfbGm;? aomifoGyfapmfbGm;wdk hu udk;uG,fMuonf/
aq;vnf; aumif;pGmwwfonf/ ysHvGefawmf rlaomtcg tvsm; 10 awmif&Sd &kyfxkudk t*Fawjzifh
jyKvkyfxm;onf[k qdkavonf/
awmifMum; &Sifr[muyonfyif tavmif;awmf uy[k qdkapOD;? yk*Hacwfu vGefpGm
xif&Sm;aom aygifavmif &Sifr[muyrSmum; jyqdkcJhNyD;onfhtwdkif; &[Em[k ausmfMum;atmif
xl;jcm;jrifhjrwfonfh olawmfpifBuD;tjzpfudkrl r,drf;r,dkif vufcHedkifMu&m\/
*kdPf;orm;wdk h\ ,dk;rSm;aMumf
ae&m wpfcsufrSwfom;zG,f &SdonfrSm avmuDxGuf&yfvrf; vufawG husrf;wGif
Zif;usdKufawmifay:rS *Em&D 0dZm*dkPf;q&mBuD;wpfOD;u aygifavmif&Sif uyonf xGuf&yfayguf
yk*dK[fjzpfonf[k jyqdkxm;onfudk tcsdK hu zwfrdaumif; zwfrdMuayvdrfhrnf/ jyqdkaom

acwfESifhwuG taxmuftxm; cdkifvHkrIr&Sdonfwdk hudkvnf; oabmaygufMuvdrfhrnf[k ,lq


&Sif;vif;&ef vdkrnfrxifyg/
txl;owdjyK&rnfrSmr[m,meudk,fpm;vS,f*kdPf;q&m tcsdK honf &[Em jzpfoGm;Muaom q&mawmfBuD;rsm;udkyif
xGuf&yfaygufoGm;onf[k pm&if;wifMu\/ touf&SdpOfrSmvnf; ]'gusKyfwdk hOu|} ponfjzifh
0g'jzef hum wynfhcH w&m;xkdifvmwwfMu\/ *dkPf;taqmifta,mifrsm;udk xdk;oGif;um
em;vSnfhyg;vSnfh ,kefxifaMumifxif vkyfwwfMuonfudk rsm;pGmawG hzl;ayNyD/ w&m;trltusifh?
tajymtqdk ponfh qifwl,dk;rSm; vkyfwwfMuonfudkvnf; rsufjcnfrjywfoifh/
ordkif;aMumif; odzG,frsm;
ausmufpm? &mZ0if? omoem0ifESifh eef;"avh rSwfwrf;paom rSwfwrf; tapmifapmifwdk h
t&SifuyESifh pyfaom rSwfom;zG,fwdk hrSm atmufygtwdkif; jzpf\/
aygifavmif&Sif uyvnf; e&ywdpnfolrif; vufxufyifjzpfonf/ aygifavmifvlrsdK;wdk h
udk;uG,fMu aygifavmif&Sif uy[k wGif\/ aygifavmifoli,frsm;udk arG;jrL omoemjyK\/
oD[dkVfuRef;odk h MuGvdkaomtcg odMum;rif;u usm;a,mifaqmif wifydk honf[k qdkonf/
(,ckwdkif yavmifwdk h a'o usm;pD;&[Emkyfwkudk awG hedkifonf/) wpfcgu oD[dkVfodk hoabFmjzifh
MuG&m yifv,f oabFmroGm;yJ &yfwef haeojzifh ukefonfc&D;trsm; oabmwlrJcsMu&m 3Budrfwdkifwdkif &Sifuy usav\/ a&tcscH &onf/ rdausmif;u ausm wif ydk hay;onf/
oD[dkVfodk ha&mufvQif rsufrjrifbDvl;wdk htm; arwma&csrf; qGwfzsef;ay; rsufpdtvif; &Muojzifh
i&ref? iwifusnf; ac: bDvl;nDaemif ESpfOD;udk vMuonf/
oD[dkVfuRef;rS r[mapwDyHk? avm[yg om'yHk? "mwfawmfESifh aAm"danmif rsdK;aphrsm;udk
,laqmifcJhaMumif; ]omoevuFm&} jy\/ &[Em[k orkwfMu aMumif;udkvnf; qdkonf/
]omoe 0Hoy'Dydum} usrf;um; &Sifuy a&cscH&onfh a&S;raumif;rIudk odkhqdkavonf/
&Sifuyonf vGefcJhaom 7-ck ajrmuf b0u GmwpfGm arG;zGm; uav;wdk hbm0 jrpfwGif;
a&csdK;um acG;wpfaumifudkvnf; a&csdK; a&ul;ap\/ twefMumvQif xdkacG;udk rdrd&ifbwfESifhyif
ydkufaxG; ukef;ay:odk h wifay;cJhonf[k qdkavonf/
]yd#uwfordkif;} t& &Sifuyonf ck'odum t|uxm ed,a[mif;udk a&;cJhonf qdk\/
awmifbDvm yk*dK[fausmfonfyifvQif 0de,mvuFm&#Dum tkPf tqHk;tjzwfwGif udk;um;
azmfjyxm;ayonf/ rif;om; odCF0dZ, awmif;yef ou&mZf 565-ckESpfwGif o[&HoD ac:
]aAm"d0if#Dum} ukd ygVdvdk a&;om;cJh\/ ,ckwdkif xdk#Dumudk zwfedkifonf/ (ay? psL rS wm/)
ausmufpmrsm;wGif ou&mZf 534 rS 639 xd xdktrnfudk awG hae&ojzifh touf 100 ausmf
ae&onf[k xef hrSef;&\/ yd#u wwf tusifhjrwf &SdaMumif;um; xif&Sm;vSay\/
tedrfhawmausmif; ausmufpm (740 xdk;) yd#utvGefwwf tusifhwGif &Sifr[m uyBuD;ESifh
wlaMumif; a&;xdk;Muavonf/
750-ckESpfxdk; ppfudkif;cdkif ajrmife,f&Sd aTaygifavmifbk&m; ausmufpm ajrmife,f
ausmuf&pfGmZmwd 531-ckESpfzGm;? i,frnf iaygifavmifoif? &Sifrnf r[muy[k xdk;
ZmwmcGifESifh t|Kywd tusOf;yg yg&Sd\/ 706-ckESpfxdk; y&drausmufpm y&drGmom;[k

qkdavonf/ &ifhrmwpfusdyf0if ponfjzifhvnf; Asm'dwf&aMumif; yg&Sd\/ aemiftcg ausmuf&pfGm


awmausmif; aeonf/ aq;0g;vnf; wwfuRrf;\/ 577-ckESpfwGif yk*Hrif; (eef;awmif;rsm;rif;)
OD;,Of;em pGJuyf yifhavQmufojzifh ukoay;&m csrf;om&m&aMumif;? BuD;pGmylaZmf
xD;jzLawmfudkyif aqmif;apaMumif; qdkonf/
aygifavmif&Sif uyESifh pyfaom ausmufpmt&yf&yft& 539-ckESpfrS 634-ckESpf twGif;
yk*Hjynf tvGefxif&Sm; vltrsm; dknGwfMuaMumif;? awmausmif;*dkPf; pwifwnfaxmifol
jzpfaMumif;? ajr,majropfrsm; ckwfxGiftvcH v,f,mwdk;wufrI aqmifGufaMumif;?
awmausmif;rsm; csJ hxGifaMumif;? od&\/ trwfBuD; oBuF Hrol\ ajr;awmf[kvnf; 606-ckESpfxdk;
ausmufpmwpfck awG h&ayonf/ jyqdkNyD; taMumif;t&mwdk hESifh nSdEIdif;pOf;pm;&ef jzpfayaMumif;/
txl;owdjyK&rnfrSm ck'odumed, (0denf;) ESifh aAm"d0if #DumrsdK;udk a&;om;awmfrlcJhaom
t&Sifuyonf acwfopfordkif;q&mwdk h xifouJhodk h avmuDqefaom bkef;BuD;rsdK;
r[kwfedkifonfudk owdjyK&ayvdrfhrnf/ /
yk*Hacwf ur|mef;usrf;jyK t&d,myk*dKvfrsm; (em*kPfi,f? em*kPfBuD; )
yk*Hacwfu y#dywdomoem taxmufttxm;rsm;udk tao;pdwf razmfjyedkif aomfvnf; ur|mef;
w&m;rsm; tvGefjyef hyGm; xGef;um;vmonfrSm xif&Sm;vSayonf/ jA[0d[m&? Ak'EkwdESifh
tmemygeur|mef; toHk;jyKrsm;aMumif;udkvnf; awG h&Sd&\/
Zif;r,f oHnGwf t&n0goD t&SifOwrm&mr a&;om; ]u0dEmbd oD&do'r"Z r[m"r
&mZm"d&mZ*kk} wHqdyfawmf& usyif;q&mawmf okwfoif jyifqifawmfrlcJhaom ]0dok'd'DyeDusrf;}
(1251-ckESpf? jrefrmoHawmfqifh rD;puf yHkESdyfwdkufdkuf? pmrsufESm 187) yk*Hacwf ur|mef;
usrf;rsm;? usrf;jyK t&d,m olawmfaumif;BuD;rsm;taMumif; t`rGufrQ azmfjyxm;onfudk awG
h&onf/
trnfrsm;rSm - }r[EBuD;jzpfaom BuD;pGmaom <st1:city w:st="on">ur</st1:city>|mef;?
em*kPfEGJ h ur|mef;? r[,yHhokulponfquf ur|mef;? r[mr*Fvax&f ur|mef;} ponfwdk
hjzpfukef\/
atmufygtwdkif; MunfndKzG,f&m usrf;pmESifh usrf;jyKyk*dK[f xl;jcm;csuf q&mpOfqufrsm;udkvnf;
zwfI&onf/
]]em*kPfBuD; ur|mef;um; Ak'gEkwdrQ vmrl 0dyemodk h oGm;av\/ r[mAm[k*F
ur|mef;um; Ak'gEkwdu p vnf;aumif; xm;\/]}
]]xdkwGif r[mygrkuftBuD;um; tem*grf[l\/ (r[mygarmu rax&fBuD;um; tem*grfymk
qdkvdkonf/) xdkodk haomtjzpfudk odpdrfhaomiSm ]igpkawvQif acgif;avmif;udk oHk;csufxdk;} [l
wynfhBuD;udkrSmcJhaom[l\/]}
]]r[m r*Fvax&f? r[m Am[k*Fax&f onfESpfyg;wdk honfum; &[Emjzpfukef\/ oN*FdK[faomtcg
"mwfpkonfcsnf;[l\/ um,\ 'k*Evnf; r&Sdukef[l\/ ("mwfawmfusonf/ tavmif;awmf
reHrapmf rykyf[k qdkvdkonf/)}}

]]em*kPfBuD;? em*kPfi,f wdk honf xdkyk*dKvfjrwfwdk h\ a&S;ur |mef; q&mcsnfhwnf;/ t&d,mwdk


hcsnf; [kqkdukef\}}
'domjymrkuf q&mawmf ( OD;usnfayG h ) ESifh ulAavcef bk&ifBuD;
'domjymrkuf q&mawmf
txufyg pum;&yfwGif ]r[mygrkuf tBuD;um;} qdkonfrSm 'domygarmu q&mawmfudk qdkvdk[ef
&Sd\/ ,if;udkyif ouwtoHxGufjzifh ]'domjymrkuf} [kac:Muonf/
,cktcg uav;i,frsm;txd odaeMuaom ]q&mawmfOD;usnfayG h} udkyifac:qdkMujcif; jzpfonf/
BuD;rS pmoif&aomfvnf; &Sifbk&if tudk;tuG,f cH&avmufatmif yd#u wwfaom yk*dKvf[k
ajymprSwf jyKMu\/
oN*Kvfusrf;udk oif,lMuaomtcg tnormef; apwoduf tntyg'gefESifh pyfaom
tcgwGifvnf; OD;usnfayG htaMumif;udk ajymdk;jyKpavhukef\/
yk*H ]kyfar;kyfajzuef} [l&Sdonf/ OD;usnfayG htm; pmwwfq&mawmfrsm;u pmay okyfouef
ppfar;&mXme[k qdkMuonf/
OD;usnfayG h taMumif;um; xdkrQomr[kwf/ yk*Hjynf wkwfajy;rif; vufxufwGif yk*HjynfBuD;
wkwfppf&efaMumifh ysufpD;&aomtcg jrefrmjynfoltvkH;\ udk,fpm; wkwfjynf yDuif;NrdK h
ulAavcef bk&ifBuD;xH udk,fwdkifBuGa&muf ta&;qdkcJhaom jidrf;csrf;a&; acgif;aqmifBuD;yifwnf;/
ulAavcefESifh aqG;aEG;yHk
wkwfjynfodk h BuGaomESpfum; c&pfou&mZf at-'D 1285-ck jzpf\/ 1283-ckESpfrS p
iaqmifcsH aumifpif waumifNrdK hrsm; usqkH;aecJhNyDjzpf wkwfrGef*dkwdk h NrdK hawmftESH h wyfNrdK
hawmf jyKvkyfxm;&m q&mawmfonf pcef;wpfckodk h a&mufwdkif; oufqdkif&m
ppfbuftBuD;tuJrsm;xH ok0Pvdyf(pm) a&;om; taMumif;Mum;NyD;rS tqifhqifh cufcJpGm
BuGawmfrl&onf/
q&mawmfonf xdkESpf ,qnf (,leefzk) 0gqdk 'DZifbmwGif w,fwl(yDuif;) &Sd
{u&mZfbk&ifBuD; ulAavcefESifh pum;tajcwif qkd&onf/ q&mawmf ajymqdkaom pum;rsm;rSm
tvGefpdwf0ifpm;zG,f aumif;vSayonf/ ]'domjymrkuf ausmufpm} [k xif&Sm;&Sd\/
ulAavcefESifh aqG;aEG;ajymqdk&ykHudk ausmufpmwGif tjynfhtpkH azmfjyxm;&m aumufEkwfcsufrSm
atmufygtwdkif; jzpf\/
ulAavcef/ /y@dwf? ig\ ol&J(ppfonf) ESpfaxmifESifh r[max&f&SifESifh (yk*H)
omoemjyKav[k qdkESif\/
q&mawmf/ /r[m&mZf? ol&JtvkH;? oCFmtvkH; pyg;[drSom wnfMunfthH/ pyg;um;
jynfpnf;pdrf tjrpfr[kwfavm/ ol&Jwdk honf xef;(oD;ESifh xef;tl) wdk hudkom pOf;pm;NyD;um
0rf;em raoukefoavm/ BuGif;aom oCFmwdk hvnf; jynfwGif;r0if0Hh/ awmodk hajy; aoukefcH
aomwum;/ rif;BuD;atmifaom trIr[kwfavm/ O,efpdkufaom a,mufsm;um; a&oGef;
opfyifwdk hudk BuD;ap\/ tnGef hrqdwfwum;/ opfyif oD;jyD;aomfom toD; pm;\/ wHjywduf

(wr'dyf=yk*H) jynfudkvnf; a&oGef;OD;vwfao;/ jrwfpGmomoemvnf; aoi,frljyD/


]]rif;BuD;um; bk&m;qk awmif;oolr[kwfavm/ tza*gwr omoemudk rysufap vwfao;/
rif;BuD;Edkifaom jynfum; rsm;vnf;rsm;pGmh? BuD;vnf;BuD;pGmh? wHjywdufjynfum; ti,fwnf;/
omoem [daomaMumifh&um; bk&m;tavmif;wdkifum jynfhajrmuf\/ ol&Jt0if pJvwfbd/ igum;
aumufyJpdkufapOD;thH/ aumufyJNyD;aomfum; 0if/ (yk*Hu vufaqmifyPm ay;&ef uwday;pum;
ajymqdkvdkuf&m......)
ulAavcef/ /pum;wGif ighzdk hvnf;yg\/ y@dwfvm; xGufajy;aom oCFmwdk hudk ac:av/
aumufyJvnf; pdkufav/ (qdk ppfonfrsm; jyefvnfkyfodrf;&ef uwdjyK\/)
jynfa&;jynfrI jzpfapumrl oCFmawmft&Sifjrwfwdk honf &Hcg rif;ESifh jynfolwdk htwGuf 0ifa&muf
ulnDawmfrlavhSdaMumif; jyTef&mvnf; a&mufayonf/ ('domjymrkuf ausmufpm? a'gufwm
oef;xGef;\ ]topfjrif Armordkif;} ESifh tajcjy jrefrmEdkifiHa&;ordkif;/)
em*kPfi,f em*kPfBuD; tar;tajz
jyqdkNyD; ]0dok'd'DyeD} t& em*kPfBuD; em*kPfi,f rax&f t&SifjrwfESpfyg;onf yk*Hacwf tqdkyg
ur|mef;q&m tqufquf\ rlvblw a&S;OD; ur|mef;q&mawmfBuD;rsm; jzpfkHomru t&d,m
yk*dKvf jrwfBuD;rsm; jzpfMuonfudkvnf; rSwfod&ay\/
xdkt&SifjrwfESpfyg;\ taMumif;ESifhpyf uEDq&mawmfbk&m;BuD;\ (1293-ckESpfa&;)
]opmyg&*lusrf;} edAmefudk taMumif;av;yg;ESifh jynfhpkHrS jrifEdkifykH tcef;pmrsufESm 406-7
xdkt&SifjrwfESpfyg;\ tar;tajzudk zwfI&ayonf/
xdktar;tajzum; (rl&if;twdkif;)ae&m em*kPfi,f em*kPfBuD;wdk h\ ykpmudk jyvdkuftHh/ tcg wpfyg; ayguHjynf0,f
em*kPfi,f rnfaom &[ef;u em*kPfBuD;tm; a&S;yk&ydkufrl awG hzl;aom t&d,kywd
(t&d,mjzpfykH) ykpmudk avQmufxm; ar;jref;av\/ ykpmum;1/ tarmifaomwyef? tarmifonf {uef edAmefudk jrifzl;\[k qdkaomf wpfyg;aom
t&omudkjrif wpfyg;aom t&omudk pm;&\avm/
2/ ESpfyg;rS x ESpfyg;rS jyefEdkifyg\avm/
3/ okH;yg;rS vGwf okH;yg;udk rsufarSmufjyK&yg\avm/
4/ av;yg;vkH;udk wpfcgwnf;jyK av;yg;vkH;rS vGwfyg\avm/
]]odk h av;euf? ykpmcsufudk? vuf0,fwifxm;? ywjrm;odk h? ydkif;jcm;odaxG? ajzEdkifayrl? (ae)
jcnfwpfaxmif? ta&mifxGufonfh? b0*fyg&*l? aomifedALudk? odolwpfa,muf? jzpfayavmuf?
xufatmuf&yfcGif? awG hprf;csifonf? vG,fvQifajzbd?usrf;t&Sd}} [laom ykpmudk ajz
ay;awmfrlyg[k avQmufxm;zl;owwf/
edAAm efjrifykH em*kPfBuD;tajz
1/ em*kPfBuD; ajzMum; trdef h&Sdvdkufonf wynfhem*kPfi,f? ]wpfyg;aom t&omudkjrif
wpfyg;aom t&omudk pm;&yg\avm} qdk&m edAmefudk jrifaomolonf aouyk*dKvftm; ]"r&o}?

taouyk*dKvftm; ]0drkwd&o} udk pm;&rnf igh&Sif/


2/ ]ESpfyg;x ESpfyg;rS jyefEdkifyg\avm} [l&m edAmefudk jrifaomolonf edrdw y0wwdk hrSx
tocFwm&rP orKwdopm&rP wdk hrS jyef&rnf igh&Sif/
3/ ]okH;yg;rSvGwf okH;yg;udk rsufarSmufjyK&yg\avm} [l&m edAmefudk jrifaomolonf
umvokH;yg;rS vGwf udavoedAmef cEedAmeff tocFw edAmef okH;yg;vkH;udk wpfNydKifeuf
rsufarSmuf jyK&rnf igh&Sif/
4/ ]av;yg;vkH;udk wpfcgwnf;jyK av;yg;vkH;rS vGwfyg\avm} [l&m edAmefudkjrifaomolonf
y&dan,s y[mwA opdumwA bma0wA (od? y,f? qdkuf? yGm; 4-yg;udp) wdk hudk
wpfcsufwnf; jyK kyf emrf okc 'ku wdk hrS vGwf&rnf ighSif/
]odk h tjrifrSefvQif edAmefudkjrifaomol} [k ajzMum;awmfrlvdkuf\/ xdktcg em*kPfi,fonf
em*kPfBuD;tm; ykxkZOfwdk h\ Munfdkjcif;udk vTwf txl;ojzifh Munfdkowwf/
xdkem*kPfBuD;onf aemifaomtcg r&Panmifapmif; wynfhwdk htm; ]]igaovQif acgif;avmif;
okH;csufxdk;&pfawmh}} [k rSmawmfrlcJhowwf/ om"k-om"k-om"k/
yk*Hacwf psmeftbdnmOf& yk*dKvfrsm;
yk*HacwfwGif jyqdkcJhjyD;onfrSwpfyg; psmeftbdnmOf&onf[k ausmfBum;aom
tjcm;yk*dKvfxl;rsm;vnf; &Sdayao;onf/ xdkyk*dKvfrsm;rSm atmufygwdk hjzpfBu\/
eef;awmif;rsm;q&mESifh wufao;BuD;
jynfNrdK heef;awmif;rsm;rif;\ q&mawmfonf wpfae haomtcg yJcl;NrdK h&Sd qifjzLrsm;&Sif
rif;w&m;BuD; ewfGmpHaom cPrSmyif odjrifawmfrl ]tdk tb} [k EIwfrS xGufrd\/
rvSrf;rurf;wGif &Sdaom wynfhwpfa,mufu Mum;vdkufrd rSwfom;xm;onf/ aemuf
owif;Mum;&onfh&ufESifh rSwfom;xm;aom&uf udkufnDaeonf [l\/
xdk htjyif urf;yg;,Hxuf EGm;wpfaumif tpmpm;ae&mrS rawmfwq vdrfhus aoonf
udkjrifedkifavmufaom ae&mr[kwfbJvsuf ]tvdk EGm;us aoNyD} [k EIwfxGufrdonfudk Mum;
pHkprf;aomtcg qdkwdkif;rSefonf[k omoemvuFm& rSwfwrf;jyKxm;\/
wufao;BuD;
yk*Hwufao;BuD; rax&fvnf; r[m*D&dewf ae hpOfqnf;uyf vm trItcif; &SdvQif apcdkif;
&owwf/ 0dok'dr*'DyeD psmeftbdnmOf& yk*dKvf[l\/
yk*Hacwf y&d,wd omoem tiftm;ESifh urmausmf apwDykxdk;rsm; paom yk*H omoema&;
tajctae t&yf&yfudk axmufqygvQif rSwfwrf;yif r&Sdapumrl psmeftbdnmOf& t&d,myk*dKvf
rsm;pGmyif &Sdedkifonfudk cef hrSef;Ekdifayonf/ rSwfwrf;yif &Sdvsuf uREkfyfwdk hrawG hrdaom t&mvnf;
MuGif;usefEkdifayao;\/ taemf&xmrif; vufxuf ]]&[Emyif wpfaxmifajrmufpif &Sdvsuf

aomwmyef? ou'g*grf? tem*grfwdk hum; ra&rwGufEdkifatmif rsm;jym;aMumif;]] omoemvuFm&


qdk\/
orkdif;uay;aom NrefrmwkdYwm0ef
yif;,acwfwGifvnf; r[m,me0g' t&nf;MuD;wkdY\ vIyf&Sm;rIrSm Nyif;xefvsufyif &Sdao;\/
ax&0g' wuokdvf ac:qkd&rnfh pum;ckepfausmif; ausmif;awmf MuD;ukdyif yGJausmif;tNzpf (0g)
r[m,me wuokdvftNzpf OD;wnfapchJavonf/ rif;rIxrf;aom t&nf;MuD;rsm;yif &SdaeMu\/
acwf&mZ0if okawoDwkdYonf awGY&Sd&aom ausmufpmukdomvQif tckdiftrm cH,l vlrIa&;Iaxmifh
rsufpdwpfvkH;wnf;ukdom toHk;NyK MunfhIwwfMu&m ppfrSefaom orkdif;rsm;
ay:xGufrvmEkdifawmhacs/<O font=""><O font="" o="">
yif;,acwf rSwfwkdifrsm;
1/ xkdacwfwGif tckdiftrm &Sdaeaom t&Sif'dApuf y&urnDaemif paom (acwfvlwkdYtNrif
'@m&D[kom em;vnfwwfaom) y#dywqdkif&m acwfNydKif t&d,m olawmfaumifMuD;wkdY\
taNcrae/<O font="">
2/ rPdrOLom q&mawmf? ql;wGif;ypf q&mawmf (t&Sifem*dw)? pwk&*FAv trwfMuD; paom
y&d,wde,fy,frS tmZmenf yk*KdvfMuD;rsm;? xkdyk*KdvfMuD;rsm; a&;om; NyKpkcJhaom usrf;rsm;ESifh
xkdusrf;rsm;\twdrfteuf/<O font="">
3/ xkdacwf y&d,wf y#dywf pHcsdefukd Nyaom (ausmufpm paom) acwfNydKif tNcm; omoedu
axmufqzG,frsm;/<O font="">
<O font="" o="">
( Oyrm-awmifwGif;rif; rif;oD&daZ,ol& ZeD;armifESHu ou&mZf 800-NynfhESpf yk*HaTpnf;ckH
taemufbuf wufEG,facsmif; ausmif;awmfMuD; aqmufv acwfqkd; acwfysufMuD;wGif yd#u
usrf;pmrsm; raysmufrysufap&ef ynm&Sdrsm;ESifh wkdifyifa&;ul;ap usrf;pmrsm;ukdyg
ylaZmfcJhMuonf/ wufEG,facsmif; ausmufpm[k ac:onf/ xkdausmufpmyg ax&0g' yd#uqkdif&m
usrf;pmrsm; pm&if;ukd MunfhygvQif ,cktcg ygVdynm&Sifrsm;yif rMum;zl;aom ygVdusrf;pm
trsm;rNym; yg0ifaeonfukd pthHwMo awGY&rnfNzpf\/ o'gusrf; aq; aA'if paom
*EE&(taxGaxG) usrf;rsm;um; qkdzG,f&mr&Sd/)
tqifhqifhcHppfrS xkd;ppfokdY
Nrefrm&mZ0ifukd acwfrDavhvm azmfxkwfMu&m omoedu axmufqzG,frsm;ukd csefvSyf
NynfhpkHaom &mZ0if avhvmcsufwpfck? okdYr[kwf &mZ0ifynm&Sif wpfOD; NzpfrvmEkdifacs/
tb,fhaMumifhqkdaomf NrefrmwkdYonf Ak'0g'ukd yifr rSDckd tm;xm;&m enf;ynmMuD;tNzpf
tckdiftrm cH,l xkdtawG;tac: xkdtNrif todNzifhom b0ukd &yfwnfvmcJhaom vlrsKd;
Nzpfavonf/<O font="">

,aeY taNctaeokdY a&mufatmif tcuftcJ trsKd;rsKd; Mum;rS kef;uef ax&0g'


omoemorkdif; xlaxmifcJhMuaom NrefrmwkdY\ ZGJ owd vkHv 0D&d,ESifh todPf
taNrmfrNrifrsm;rSm thHrcef; Nzpfygayonf/<O font=""><O font="">
1/ bkd;awmfrif;w&m;MuD;onf awmpGeftkHzsm;yg rusefatmif yd#u usrf;pmrsm;ESifhtwl
&[ef;awmfrsm;ukd NynfwGif; NynfyokdY omoemNyK apvTwf r[m,me0g'ukd tNrpfNywf
&Sif;vif;ay;cJhNcif;/<O font="">
2/ rif;wkef;rif; w&m;MuD;onf wpfurmvkH; e,fcsJY0g'rsm; MuD;pkd; vTrf;zd vmaom tcsdef
yOro*Fg,enwif [efYwm;cJhNcif;/<O font="">
3/ wpfurmvkH; kyf0g'MuD; zdpD;vmthHaom tcsdef NrefrmwkdYonf qXo*Fg,em wifcJhNcif;
ponfNzif ax&0g' omoemukd ckdifrmapEkdifcJhMu avonf/<O font="">
aemufqkH;&v'fum; trsKd;rsKd;aom vlrI'ku? xkd'kuwkdYrS vGwfaNrmufaMumif; trsKd;rsKd;aom
t,l0g' tawG;tac: enf;ynm aq;pGrf;aumif;wkdYNzifh ukoaomfvnf; wpfaeYwpfNcm;
vkH;yg;yg;aeaom vlom;wkdif;twGuf aemufqkH; aq;awmfMuD;ukd NrefrmwkdYu NzefYa0
ay;iSvkdufEkdifNcif;yifwnf;/ NrefrmwkdY\ bkef;uHonf MuD;rm;avpGmh/
Nrefrmwkdif; rodaom Nrefrm
tem*wHo PfawmfNzifh csifhaNrmfodNrif omoemNyKawmfrl cJhMuaom tSif arm*vdykww?
tSif aomP? tSif oDvAk'dESifh tSif t&[H paom &[Em tSifNrwfMuD;wkdY\ aus;Zl; arwmukd
cH,laom taemf&xmrif;MuD;\ aus;Zl;awmfvnf; MuD;rm;vSaypGmh/ NrefrmwkdYum; ES,fES,f&&
r[kwf/ orkdif;ay; wm0efukd xrf;aqmifaeMuolrsm; omwnf;/
okdY&mwGif &[Em t&SifNrwfMuD;rsm;ESifh omoemh 'g,umawmf taemf&xm rif;w&m;MuD;wkdY
Nrifvkdaom ax&0g' omoemawmfum; rsm;Nym;vSaom wdrfwkduf wdrfvdyfwkdY tMum;wGif
aNy;vTm;aeaom vrif;MuD;uJhokdY vif;csnfwpfcg rSdefcsnfwpfvSnfh NzpfcJh&av\/<O font <>
,if;okdYvQif NrefrmEdkifiH omoemorkdif;onf IyfaxG;ayGvdrfaecJh &oNzifh orkdif; ygarmu? Nrefrmpm
ygarmuMuD;wkdYyif rsufpdvnfum awm&&[ef; aumif;rsm;ESifh awm& t&nf;MuD;rsm;ukd
a&maxG;vsuf ]] t&nu*FrS t&nf;Nzpfonf/ t&nf;MuD;wkdY\ v,f,mckwfxGif pkdufysdK;Ncif;rSm
csD;usL;zG,f} NzpfaMumif;? ]] Nrif;pD;vSHxkd; yGJausmif; wuokdvfrsm; NyefvnfazmfxkwfoifhaMumif;}}
ynmay; a&;om;aeMu&Smav\/
xkdYaMumifhvnf; tMum;tNrif& EkdifiHNcm;ynm&Sif tcsdKYu ]],aeYausmif; oifpmtkyfxJu
&mZ0ifrsm;onf wu,fhNzpf&yfrSefESifh MunfhvQif &,fTifzG,f}} NzpfaMumif; aNymqkdMuavonf/
tdEd,ausmufpm ynm&SdMuD; ] a*s? tdyfcsfrm&S,f } wkdYrSp NrefrmwkdYonf tdEd, oD[kdVf omoem
tNywftpJ tusyftwnf; umvwGif wpfckwnf;aom cHwyfMuD;tNzpf &yfwnfvsuf ta&SYbuf
urmwGif tdEd, wkwf EkdifiHMuD;rsm;ukdyif ausmfvTm;um ,Ofaus;rI OD;aqmifpHNy EkdifiHi,fwpfck
tNzpf &yfwnfcJhaMumif; csD;usL;cJhMu&\/ NrefrmwkdYom xkduJhokdY r&yfwnfcJhaomf ,aeY ax&0g'
omoemokdufMuD;onf tNcm;wpfae&m&m arS;rSdefpGmom &Sdayonf/ t&Sifr[marm*vd

ykwwd\ tem*wHo PfawmfESifh NrefrmwkdY\ bkef;uHtpGrf;ukd cefYrSef;Ekdifavonf/ okdY&mwGif


]Nrefrmqkdonfukd ao;ao;av; Nzpfatmif} vDq,fMuaom taemufwkdif;rSvmonfh
a&S;a[mif;ynm&Sif tcsdKYESifh &mZ0ifq&mtcsdKY? 4if;wkdY\ tqufqufaom wynfhwkdYum;
rkd;om;aom q&mhq&mMuD;wkd\ &nfG,fcsuf? omoeduqkdif&m NyqkdNyD; uG,f0Sufonfh obm0
0wKrsm;ukd rqifNcifEkdifMuoNzifh xif&mNrif&m ynmay; a&;om;vsuf &Sd&m xkdobm0rsm;ukd
em;vnf xm;ESifhaom acwfvlwkdYyif oD;oefYvkdufpm;aeMuaom orkdif;&mZ0if ynm&SifMuD;rsm;ukd
ykH,kHpm;tm;ukd;vkdaomfvnf; tm;rukd;&Jatmif &SdMu&onf/
psmeftbdnmOf& tnmwuk@nf;rax&f
yk*H? yif;, acwfysufumvMuD;um; xdkodkYaom ygarmuMuD;rsm;yif em;a,mifzG,f&m r[m,meESifY
ax&0g' &IyfaxG;ayGvdrfaom umvjzpf cJGjcm; &Ijrifwwf&ef rvG,fulvSacs/ rnfodkYjzpfap
wdkif;jynftvHk; upOfYuvsm;jzpf omoemawmf0efxrf;wdkY y&rf;ywm &SdaepOfrSmyif
psmeftbdnmOf& yk*dKvfxl;rsm; &Sdaeao;onfudk axmufygvQif rsufjrift& rpnfum;vSaomfvnf;
"rtiftm;um; MuD;rm;cdkifrmpGm tajcpdkufxm;jyD;udk odomvSayonf/
ou&mZf ckESpf&m ywf0ef;usif awm&ausmif; trsm;tjym;&SdonfrSm jrif;rl (tjrifh-tedrfY) paom
a'orsm;jzpf\/ xdkpOfu awm&aeaom bkef;MuD;udk ]awmjrwfMuD;} [kac:qdkMuaMumif;
xdkacwfausmufpmrsm;t& od&\/
ou&mZf 733-ckESpfxdk; tjrifY rif;&Jausmif; ausmufpmyg awmjrwfMuD; wpfyg;\ taMumif;rSm
pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSonf/ xdkawmjrwfMuD;\ trnfrSm]tnmw uk@nf;} (tnmw
aum@n) rax&fjzpf\/ avmuDpsmef tbdnmOftaMumif; ausmufpm twdtvif;
a&;om;yg&Sdonf/ psmeftbdnmOf &&HkrQru avmukw&m tiftm;rsm;udkyg awGYjrif&ojzifY t&d,m
yk*dKvfMuD; jzpfonf[kvnf; qdkEdkifavonf/
xdkt&SifjrwfMuD;\ taMumif;udk ausmufpm atmufygtwdkif; a&;xdk;xm;\/
]zk&m;jrwfpGm omoemESkduf tusifhoDwif; onf;cHjcif;ESifh jynfhpHkpGmaom tvGef avmuDpsmef&jyD;
aus;Zl;MuD;aom zkef;jrwfMuD;pGm tnmwuk@nf; rnfaom r[max&fonfum; MuHwlrnfaom
jynf\ awmifrsufESm? &GmESifhruyf awm\t&yf opfyif&if; prcPf (om;a&tcif;) cif;
oHoydwfudk a&SYwnfvsuf bm0emrl (w&m;xdkif) aepOfvQif awmqifaygufjrif
ESmarmif;rdk;vsuf awmoH[def; ajy;ckwfvwfaw;/
bk&m;yGifh&m tdEd,EdkifiH tb,fhaMumifhomoem uG,faysmufcJh&oenf;
&m[kvmoHudpnf;

ae&m bk&m;yGifhawmfrl&m tdEd,EdkifiH Ak'omoem uG,faysmufcJh&yHk taMumif;onf


pdwf0ifpm;zG,f aumif;vS\/ oifcef;pm ,lzG,fvnf; aumif;vS\/
xkdtaMumif;ukd uGsEkfyfwkdh a&;om;jcif;xuf tdEd,om;wkdh udk,fwkdifa&;om; 0efcHjcif;u ykd
avsmf\/ ckdifrm\/ xkdhaMumifh emrnfausmf pma&;q&mBuD; &m[kvmoHudpnf;\ aqmif;yg;ukd
rl&if;pmom;twkdif; tusOf;csKyf azmfjyygtHh/
( xkdaqmif;yg; rl&if;rSm 1973ck? pufwifbmvxkwf tdEd,jynfrS r[maAm"d*sme,f trSwf 81? 9
yg&dS urmhAk'wuokdvf okawoet&m&dS OD;[efaX;u jrefrmjyefygonf/ )
]]jrwfpGmbk&m; y&dedAmefjyKNyD;aemuf tESpfwpf&m Mumaomtcg 0ZDwkdif;om; &[ef;rsm;onf
0denf;Oya'ukd dkaopGm rvkdufemMuawmhbJ a&T? aiGESifh ao&nfao&uf tyfonf ponfjzifh
jyefvnfjyifqifvkdMu\/ rax&fBuD;rsm;u 0denf;a'oemonf tmPma'oemawmfjzpf
wdwdusus vkdufem&rnf[k aMujimcJhMu\/ tBuD;tus,f jiif;ckef Mu\/ pdwf0rf;uGJMu\/
xkdhaMumifh a0omvDjynf umvmaumorif;ukd trDSo[JjyK 'kwd,o*Fg,emwifMuNyD;vQif
t"rw&m;rsm;ukd y,fzsufcJhMu&onf/ wdwdusus jywfjywfom;om; qHk;jzwf 0denf;av;pm;aom
,if;rax&fBuD;rsm;ukd ax&0g'*kdPf;[k vnf;aumif;? t"r0wKq,fyg; wDxGifaom oHCmrsm;ukd
r[moHCdo *kdPf;[k vnf;aumif; ac:wGifcJhMu\/ r[moHCdo *dkPf;uvnf; oD;jcm; o*Fg,em
wifMujyefonf/
'kwd, o*Fg,emacwfrSp wwd, o*Fg,emacwf ( taomurif;acwf ) txd 125 ESpftwGif;
ax&0g'rS wpfq,fhESpf*dkPf;? r[moHCdurS ajcmuf*dkPf; toD;oD; uGJxGufMu\/
xkdtcg Ak'bmom trnfcH *dkPf;rsm;u ]jrwfpGmbk&m;ukd xm0&bk&m;? xm0&bHk} ponfjzifh
tawG;tac: w&m;opfrsm;ukd zefwD;vmMuukef\/
xkdhaMumifh r[marm*vdykwwd paom rax&fBuD;wkdhonf yg#vdykwf aejynfawmf
taomurif;ukd rDS wwd,o*Fg,em wifMu&onf/ rl&if;w&m;awmfukd rvkdufemcsifaom
oHCmrsm;uvnf; oD;jcm;okwf? 0denf;? tbd"rm wkdhukd wDxGif oD;jcm; o*Fg,em wifMujyef\/
t,l0g' tusifhodum tvGeftrif; uGJjym;jcm;em;MuavNyD/
taomurif;\ aemufumv tdEd,jynfwGif vlrsdK;toD;oD;? rif;quftrsdK;rsdK;
0ifa&mufvmMu&m qHk*rif;quf yk&SrdMwrif;vufxufwGif Ak'omoemawmf rsm;pGm qkwf,kwf\/
jA[Pbmomukd pmayopfrsm;jzifh jyefvnf trTrf;wifcJhonf/
Ak'bmomtrnfcH oAwd0g'*kdPf;vnf; usrf;pmtrsdK;rsdK; a&;om; tcsif;csif; tjiif;yGm;Mu&m

*svef'&NrdKh (uoD,) uedoQrif;BuD;ESifh 0okrdw? taCmo rax&fBuD;wkdh OD;pD; o*Fg,em


wifcJhMujyefonf/ xkdtcg 0dbmoQmac: ( r[m,e ) t|uxmBuD; oHk;usrf;ukd NyKpk
0dbmoQm*dkPf;[k uGJjym;cJh\/
1 - [de,me ( t&[w,me? om0u,me )
2 - yapuAk',meESifh
3 - Ak',me ( r[m,me? aAm"dowvrf;pOf ) [k vrf;oHk;oG,f wDxGifMuukef\/
c&pfESpf (1) &mpk? (2) &mpkwGif [de,meukd usOf;ajrmif; ,kwfnHonf[k Iwfcsum &[Emukd
txifao;vmMu\/ if;wkdh\ ,lqcsufrsm;ukd MoZmwuf vlBudKufrsm;vmap&ef ynmyg&rdwm
paom okwefBuD;rsm;ukd bk&m;a[m jzpfav[ef bk&m;trnfoHk; a&;om;Mu\/ (2) &mpk? (3)
&mpk wGif r[m,e*dkPf;0g'ukd twdtvif; a&;om;vmMuonf/ rsm;jym;vSaom aAm"dow
bk&m;rsm;ukdvnf; wDxGifvmMu\/
y&dedAmefpHNyD; ESpf 500 - 600 wGif okwefopf? tbd"rmopfwkdhukd &J&J0Hh0HhBuD; a&;om; yif&if;rlv
omoemESifh jcm;cGmcJhMuonf/ xkdhaemuf tdEd,awmifykdif; 0d'gwEkdifiH em*ZKac:
tbd"rmq&mBuD;u rZsdrdu ( okn0g' ) *dkPf;BuD;ukd wnfaxmif\/ avm*spfenf;?
'kdif,mvufwpfenf;t& y#dporkym'f qefqef 0g'opf zefwD;cJhonf/
xkdhaemuf ESpfaygif; 200-tMum 0dbmoQm0g'ukd y,f ygVdawmf (r[m,eokwefrsm;) ukdom
cH,laom okwEdu*dkPf;[k wpfpifaxmifMujyef\/ *dkPf; txif&Sm;qHk; acgif;aqmifrSm at'D
400-&mpkwGif ay:xGef;aom 0okAEKESifh 0dnP0g' (emrft"du0g') *dkPf;ukd wnfaxmifol if;\
nDawmfto*F wkdhjzpf\/ xkd*dkPf;rS ,kwdaA' (avm*spf) Ak'bmom*dkPf;BuD; cGJjcm;um 'domem*ESifh
"ruxduwkdh ay:xGef;vmMu&m bmomwGif; bmomy tjiif;tckefrsm; rsm;jym;vmcJhonf/
Ak'ae&m ewfbk&m;rsm;a&muf
c&pfawmfay:NyD; 400-&mpkwGif a0bmoQdu?okwEdu? 0dP (a,m*gpm&) rZsdrdu [laom
zDvkdqkdzD Ak'bmom*dkPf;BuD; av;*kdPf; ay:xGef;vsuf&dS\/ jA[Prsm;ESifh tawG;tac: wkdufyGJ
qifETJcJhMuav\/
&mpkESpfwGif tdEd, yif&if;rlv Ak'omoemjzpfaom ax&0g'ESifh ax&0g' ygVdpmayrsm; vHk;0
qdwfokOf;&avNyD/ ]]Ak'\ yif&if; rlrSef w&m;awmfum; tb,fenf;}} [k odjrif&ef
cufcJoGm;avawmh\/
aAm"dowudkyif bk&m;tjzpf ajymif;vJukd;uG,fvmMu\/ r[m,me uAsmq&mBuD;rsm;onf
aAm"dowudk ukd;uG,fylaZmf&ef? r[m,meomvQif edAmefa&mufaMumif; w&m;tjzpf jyo&ef okw?
uAsm? p&dw pmaytrsdK;rsdK;ukd a&;om;vmMu\/ 400-pk 500-pk wGif ow0gtm;vHk;
aAm"dowcsnf;[k vnf;aumif;? vlwkdif; (&[Emtygt0if) ormorK' jzpf&rnf[k vnf;aumif;

aMujimMuavonf/
bk&m;xuf bk&m;avmif;ukd tom;ay;vmMujyef\/ bk&m;avmif;rSmvnf; t&darw,s
tavmif;omru topftopf jzpfaom t0avmuDawoG&? rOKo&D? "&yPd paom
ewfbk&m;rsm;ukd wDxGifvmMu&m aemufqHk;wGif vlwkdif; bk&m;? bk&m;avmif;jzpf&ef cJ,Of;aMumif;
0efcHaomtm;jzifh aumif;uifbHk&dS bk&m;avmif;ukdom ukd;uG,f&ef nTefMum;&jyefonf/ tdEd,wGif
ae&mtESH aAm"dowukd ewfbk&m;toGif ukd;uG,fyo vmMuukef\/ tppftrSef uG,favNyD/ (
yk*HewfavSmifausmif; owd&zG,f )
tusOf;csHK;&mrS tif;jzpfvm
r[m,mewkdhonf (9) &mpkrSonf (12) &mpk twGif; rE&[me rEef*dkPf;BuD;ukd
wnfaxmifvmMujyef\/ ynmyg&rDwm? o'ryk@&du paom r[m,me okwefBuD;rsm;onf
tvGef&Snfvsm; IyfaxG;vGef;ojzifh tusOf;csKyf*gxmrsm; a&; "m&PDac: EIwfiHkaqmif
&GwfqkdMuukef\/ ( aemuftp*gxm? tqHk;*gxmavmufom &Gwfjcif;? aemuf oH? *Hk? y? r uJhokdh
twkdaumuf&Gwfjcif;? xdrS r&GwfawmhbJ pm&GufwGifa&; jymcsrsdKjcif;rsm; jzpfvm&onf/ )
*gxmrEef&Gwfjcif; ? ykwD;pdyfjcif;? qkawmif;yHkygaom puf0dkif;bD;rsm; vSnfhay;jcif;wkdhukd
txl;tom;ay;cJhMuonf/ (5) &mpkESpf aemufykdif;rS p wkwf? wdAuf ponfwkdh jyefhyGm;oGm;\/
okwefBuD;rsm;ukdvnf; bk&m;tjzpf ukd;uG,fvmMuNyD;vQif ]ynmyg&rDwm kyfwk} ponfjzifh xkvkyf
ukd;uG,fMuonf/
ouFef;0wf 0dZmESifh atmufvrf; bkef;BuD;*kdPf; pwifyHk
(5) &mpkaemufykdif;rSp bk&ifESifh olaX;rsm; ukd;uG,f crf;em;aomausmif;rsm;
aqmufvkyfvSLNyD;vQif tvSLtwef; &ufa&mvmMu&m t&nftcsif;rrDaom tnHhpm;yk*Kdvfrsm;vnf;
omoemhabmifokdh 0ifa&mufvmMuonf/ if;tnHhpm; &[ef;wkdhom tm;aumif;vmaomtcg
0denf;ukd ayghayghwefwef vkyfypfMu\/ *E"k&? 0dyem"k&ukd rvkdufemMu/ pm;umaomufum
aevmMu\/
xkd&[ef;rsdK;wkdhuyif okwefukd jyifqifjcif;? wE&pmay wkdhukda&;om;jcif;rsm; jyKvkyfMuonf/
rEefpkyfjcif;? tif;csjcif;? arSmf0ifjcif;? aq;ukjcif;? aA'ifa[mjcif;? euwfMunhfjcif; paom
avmuDtvkyfwkhdukdom tBuD;tus,fjyKvkyfvm Muonf/ vlxkukdvnf; vQdKh0Sufodyfonf;pGm
pnf;Hk;odrf;oGif; Muavonf/
"rpMumonf om0u,metwGuf? &mZN*dKvf a[monfh w&m;rsm;onf r[m,etwGuf jzpf
r[m,mejzifhvnf; tvGefPfxufolwkdh twGuf rvHkavmufao;aomaMumifh "nuwue,f
0dZm[m& (0Zd&,me) w&m;ukd bk&m;a[mcJh&onf[k BuHzef0g' jzefhMuukef\/

(9) &mpkokdh a&mufaomtcg rlvr[m,mewkdhonf 0Zd&,me (rEef) *dkPf;BuD;ukd


rwm;qD;EkdifMuawmhacs/ (Ak'bmom trnfcH r[m,me*dkPf;uGJ wpfckjzpfaom) 0ZD&,me
*dkPf;onf vlNydef;BudKuf vQdKh0Sufvkyfief; 'dyg'f vkyfief;rsm;ukd vkyfcJhMu\/ Oyrm - bl;oGif;jcif;?
em;rvnfaom pum;vkH;oHk;jcif;? t*d&wfxkd;jcif;? aq;pD&ifjcif;? tif;csjcif;? *koQrE? puor0?
*kVrEef ponfwkdhukd oD;jcm;a&;om;NyD; orxarSmfoGif;jcif;ESifh od'drsm;ukdjyum vlNydef;rsm;tm;
odrf;oGif; qGJaqmifMuav\/ pdwfndKhjcif;? orxtmHkjyKjcif;rsm; ykd acwfpm;vm\/
rlvyifr omoemawmfukd arS;rSdefaponfomru r[m,m*dkPf;rsm;ukdyif 0Zd,me yHkpHokdh
ajymif;vJypfcJhMuavonf/ yef;OD;vTwfjcif;? tbdodufcHjcif;? a&TaiGcHjcif; paom ukd,fusdK;&Sm
umr*kPfcHpm;rIrsm;? twudvrxusifhjcif;? od'dudpwkdhukd vHk;yrf; (12) &mpkwGif
umr*kPfazmufjyefrI? wefcdk;tvGJoHk;pm;rIwkdhaMumihf wjznf;jznf; odumusavawmh\/
(8) &mpk? (9)&mpkwGif emVEm wuokdvf? 0dMuroDv wuokdvfwkdhuyif 0Zd&,me vrf;pOfrsm;ukd
oifMum;cJhMu\/ xkdrSwqifh ewf0ifpkef;yl;jcif;? pkef;? ua0? wap (atmufvrf;) ynmwkdhukdyg
yl;wGJavhvmMujyef\/
wE&,me 0g'Dwkdhonf aAm"dowkyfwkrsm; trsdK;rsdK; xkvkyf ukd;uG,fMu aMumufrufzG,f
yHkrsm;ukdyif xkvkyfudk;uG,fvmMu\/ (8)&mpkrS (10) &mpktwGif; Ak'bmom trnfcHNyD; 0dZm?
aZmf*sD? wyoDBuD; 84 a,muf ay:xGef;vmum 0dZm*dkPf; ynm&yfwkdhukd xlaxmif
odrf;oGif;cJhMuonf/ xif&Sm;aom *dkPf;q&mBuD;rsm;rSm q&o[yg q&mBuD;? or0q&mBuD;
ponfwkdh jzpfMu t0wfpkwf0wfjcif;? t*d&wfxkd;jcif;? rEefpkyfjcif;? okef aejcif;?
tkd;cGHukdoHk;jcif;? aq;0g;pD&ifjcif; ponfjzifh xl;xl;qef;qef; tvkyfwkdhudk vkyfMu\/
ao&nfaomufjcif;? yef;OD;vTwfjcif; ponfwkdhukdvnf; vkyfMu\/ vQdKh0Suf odEdwefcdk;rsm;ukd jyum
vQdKh0Sufq&m (rpfpwpf) yk*dKvfxl;BuD;rsm;[kyif ac:wGifcJhMuonf/
tdEd,jynfwGif omoem arS;rdSefvmaomacwf olaX; olMuG,fESifh &Sifbk&ifrsm;uyif
xkdvlxl;BuD;rsm;ukd csD;ajrmuf ukd;uG,fvmMu\/ wkdif;jynfat;csrf;a&;? vHkNcHKa&;?
ab;&efuif;a&;twGufyif xkdvlxl; vlqef;BuD;rsm;\ wE&? rE&? 0dZm,me twwfwkdhukd
&Sifbk&ifrsm; ukd,fwkdifrsm;pGm toHk;jyKcJhMu\/
0denf;awmfESifh tnD aexkdifMuaom &[ef;aumif;rsm; qif;&JNidKjiifum tiftm;enf;onfxuf
enf;yg;oGm;Mu&awmh\/
&[ef;wkdh\ twGif;omoem aysmhnHhtm;enf;vmaomtcg tcsdKh&[ef;rsm; 0dZmusifhpOfrsm; qDokdh
tmHkpkduf oGm;Muonf/
(11) &mpkokdh a&mufaomtcg tdEd,jynf vlrsm;pkonf t,lonf;rI tkyfpkuGJ jiif;ckefrIrsm;
rsm;jym;vm\/ &[ef;rsm;vnf; ypnf;pkjcif;? a&mif;0,fjcif;jzifh ykd tusifhysufvmMu\/

]r[max&f\xH a&mufvwfaomf owftHYrw opfcufcsdK; &Sdcdk;ylaZmfjyD;aomf vufsmywfvnf


oGm;cJY/ (xGufoGm;\/)}
]taMumif;udk wHigwdkYjrif av;aomif;olMuD; ok0PyMuHtm; (ajym) Mum;yav\/
trwfMuD;vnf; bkef;jrwfMuD;pGm txHvm.....
]jrwfpGmocif? twD (tb,f) t&yfodkY oGm;tHYoaES;} [kar;&um;]zkef;MuD;aom trwfMuD;? jynfESkdufrSD qGrf;cHpHaom} (qGrf;cHaexdkifonf) [lay&um;
oifcrf;jyKaycJY/ (ausmif;aqmufvav\/) (ausmufpmaumufEkwfcsuf)
um; acwfMuD; rnfodkYyif qdk;&Gm; ysufpD;aeaomfvnf; rnfonfYtcgrQ rysufpD;aom
olawmfaumif;w&m;\ om"u wpf&yfaywnf;/
0dZmawG OHKcH yk*HodkY aNy;vmBuyHk ......
wmuf (,l&uf)vlrsKd;? rGef*dkvfvlrsKd;? tmz*efvlrsKd; paom bmomrwl vlrsKd;Ncm;rsm;onf cef;em;
BuG,f0csrf;omaom ausmif;wdkufBuD;rsm;udk vk,ufwdkufcdkufvmBuukef\/
0dZm? aZmf*sD *dkPf;0ifwdkYonf 0dZmrEmef wefcdk;'dwdkYNzifY ckcHumuG,fcJYBuaomfvnf; tcsnf;ESD;
NzpfcJY&av\/ wuodkvfBuD;rsm;? ausmif;wdkufBuD;rsm; rD;&IdU zsufqD;cHBu&\/ Ak'bmom trnfcH
&[ef;wdkYonftZswo@ef tusifYoDv ,dk,Gif;NyD; ypnf;&Sifrsm; NzpfaeonfuwpfaBumif;?
A[d' edkifiHa&;&IyfaxG;aeonfu wpfaBumif;wdkYaBumifY Ak'bmom vHk;0uG,faysmufoGm;&avonf/
0dZm*dkPfBuD; ay:xGef; twGif;omoem tiftm; ysufNym;&Ncif;onf tdEd,edkifiH omoem
uG,fy&Ncif;\ t"dutaBumif;BuD; Nzpfavonf/
NA[P0g'Drsm;rSm ausmif;uefrsm;udk NyefvnfwnfaxmifedkifBu\/ Ak'0d[m&rsm;udkrl Nyefvnf
rwnfaxmifedkifBuawmYay/ &[ef;awmfrsm; 0wfpm;qif,ifyHk xl;Ncm;oNzifY ydk
&eftcGifYomcJYavonf/ Nynfolvlxkuvnf; &efolrsm; 0ifa&mufvmNyD;aemuf 0dZm*dkPf;q&mwdkY\
wefcdk;'dyg'fudk t,HktBunfr&SdBuawmY oNzifY emvHrxledkifatmif usqif;oGm;&awmY\/
tdEd,&Sdr[m,me Ak'bmomtrnfcH 0Zd&,me 0dZm*dkPf;0if &[ef;awmfrsm; wdAuf? edayg? yk*H
paom t&yfrsm;odkY aNy;oGm; ykef;atmif; Bu&avawmYonf/ &[ef;awmfrsm; twGif;omoem
,dk,Gif;&mrS oHCmacgif;aqmif r&SdNcif;? omoemtaqmufttHkrsm; zsufqD;cH&Ncif;wdkYaBumifY
tdEd,vlxkonf NA[P0g'odkY Nyefvnful;aNymif;um Ak'bmomudk ypfy,foGm;BuawmYonf/
(14) &mpka&mufaomtcg NrwfpGmbk&m; arG;zGm;&m tdEd,a'o Ak'omoemawmf vHk;0uG,fy
oGm;&avawmYownf;/
wGif tusOf;csKyfaqmifyg; az:Nycsuf NyD;\/

&m[kvmoHudpnf;udk xyfar;OD
ar;OD;pdkY
rSwfcsuf/ / &m[kvmoHudpnf;\ qdkvdk&if;rSm rQomNzpf\/ }}&[ef;awmfrsm; twGif;omoem
,dk;,Gif; tm;enf; omoemysufuG,f&onf}} [laom t"dutaBumif;rSm aumif;Nrwf
rSefuefvSay\/ obm0vJqdkuf\/ ordkif;aBumif;vJ udkuf\/ usef tcsuftvuf
tawG;tac:rsm;rSm uGsEkfyfwdkYESifY rwdkufqdkifwwf/ &efolrsm;0ifa&muf zsufqD;Ncif;udk eHygwf (2)
taBumif; tNzpfaz:Ny NA[P0g'Drsm; tEkenf;? tBurf;enf; (w&m;ppf?"m;ppf) wdkYNzifY
yl;uyfeSdyfpufNcif;udkrl &mZ0ifuGif;qufoabm rQom az:Ny y"metaBumif;ESpf&yfwGif
rxnfYoGif; edkifcJYacs/ xdkrQomru [dELordkif; q&mwdkY vufcHxm;aom Nzpf&yfrsm;udkyif
rsufESmvTJvdkaBumif; ay:vGifaeayonf/
Oyrm ya&mzufqm tvmawumESifY qGm&Dy&quf polwdkY\ tdEd,&mZ0if ta[mif;?topfwdkY
c&pfray:rSD 184 ckESpfwGif qHk*rif;quf yk&SrdBwrif; onf NA[P0g' &SifoefNyefYyGm;a&;twGuf
ukuK!m&mr paom omoemY taqmufttHk rsm;pGmESifY oHCmrsm;pGmudk zsufqD;owfNzwf
usef&Sdaom oHCmrsm;udkvnf; oHCmOD;acgif; wpfvHk; qkaiG 500-aBunmcJYolNzpf\/ xdktNyif
c&pf(6)&mpkwGif r[maAm"dyifESifY wuG oHCmrsm;tm; tNypftrsKd;rsKd; &SmESdyfpufcJYaom
omouFmrif;/ c&pf 340 wGif ]] &[ef;rcH&? w&m;ra[m& }} paomOya'rsm;udk NyKum
tekenf;wdkufzsufcJYaom ork'*kBwrif;/ c&pf 750 wGif ukrm&fvb'? xdkolrsm; taBumif;udkrl
&m[kvm oHudpnf; arYypfvdk[ef &Sd\/
xdkolrsm;taBumif;udk az:Ny&m oltoHrSmwdk;oGm;\/ odomvGef;onfrSm }qH
qHu&mus&,}
&mus&,
taBumif;yifwnf;/ olum; c&pf 788 ckESpfwGif tdEd,awmifydkif; arG;zGm; Ak'pmayrsm;
oif,lNyD;aemuf NA[P0g'? qeEef0g'? urmOD;0g' udk wnfaxmifolNzpfonf/ &[ef;rsm;udk
pdefac:um0g'NydKifyGJ NyKvkyfNyD;vQif tmPmpuf tultnD,l tw0g' ul;aNymif;apNcif;?
axmywfylyl ESpfowfNcif; ponfNzifY w&m;wpfzuf "m;wpfvufESifY NydKifbufr&Sd ausmfBum;ol
NzpfcJYonf/
olYtaBumif;udk &mZ0if? omoem0if tqufquf vufcHcJYBu? 0efcHcJYBu\/ odkYpifvsuf }} ouw?
yg|dpmaywdkY taxmufxm;r&Sd }} [kqdkum &m[kvm oHudpnf; twdtvif;
Niif;y,fvdkuf&&Smonf/ tdEd,aNr arG;zGm;cJYrdNcif;uyif olYtm; ordkif;trSefudk
rsufESmvTJaponf[kom ,lqoifYawmY\/ ol\ aqmif;yg;wpfyk'fNzifY tdEd,omoem0iftrSefudk
aNymif;NyefrazmfedkifNyD/ &mZ0ifbD;um; qufvuf vnfywfNrJ vnfywfayawmYrnf/
(tNcm;aom bmom0ifwdkY\ tBurf;zuf tNrpfNywf zsufqD;yHkrSm txl;ZmwfaBumif; vSef&efrvdk/
Nyemopf ray:/ rpwmarmfvD\ bD[mESifYBo&p a*ZufwD;,m;? Aa*Fg'dpBwdwf a*ZufwD;,m;?
rpwmuvdwf\ a*g&'fyl'dpBwdwf c&D;pOf? rpwma'0NyD,\ Ak'pf pfwf&S&def tifef tif'D,m;?
rpwm',m&mrf&S[eD\ rd*0kef'g vrf;nTefESifY tdEd,&mZ0if tapmifapmifwdkY xif&Sm;ayvdrfYrnf/)
t&if;ppf tNrpfaNru
tdEd, omoemuG,fy&Ncif; taBumif;&if;rSm tcsuftm;NzifY oHk;csuf&SdaBumif; uREfkyfwdkY vufcH
twnfNyKBu\/ oHk;csufum; -

(1)&[ef;awmfrsm; oDv?arwm?cED paom taNccH &[ef;usifY0wfrsm; avsmYyg;tm;enf;Ncif;?


aemufqHk;vHk;0odum r&SdNcif;/
(2)tw0g'onf acgifaqmif trsKd;rsKd;? yHkpHtrsKd;rsKd;wdkYNzifY twGif;vdIuf arTNcif; (aemufqHk;
Ak'bmom trnfrQomcH? twudk r@dKifxm;aom r[m,me&[ef;rsm; Nzpfvm&Ncif;?
xdkrSwpfqifY *dkPf;q&m arSmfq&m tNzpfodkYa&mufNcif;/)
(3)aemufqHk; rdpm&efolwdkY t"r tBurf;zuf ESdyfpuf owfNzwfNcif;
(rBumrDumvu r[m,me wefcdk;xGm;aom edkifiHi,fwpfckvnf; tdEd,NynfuJYodkY Nzpf&NyD/)
obm0ESifY ordkif;Nzpf&yfudk odapvdkom a0befazmfNyNcif; Nzpfyg\/ }}vmrnfYab; aNy;awGY}}
[louJYodkY ,aeY tcsKdY&[ef;rsm; tHkusif;zGJY avQmufaeaom vrf;aBumif;onf rZdsry#dy'g usrus pdppf qifNcifoHk;oyfedkif&efom &nfnTef;ygonf/ &mZ0ifaBumif;vm &efolrsm;tm;
rvdkrkef;xm;Ncifvnf;r&Sd? 0rf;enf;aBuuGJvnf;r[kwf/ pifppf (2?3) tcsufrsm;onf
omrefvlwdkYtwGuf Zmwdrmefac: rme?a'go? mrap&udkom ysKd;axmifay;aom ty"me
taBumif;rsm;om NzpfBu\? tusKd;vJrrsm;? taBumif;&if;vnf;r[kwf/
taBumif;&if;yifr y"me y'|mef taNccHrlv ZmpfNrpfusaom ,xmblw taBumif;um;
}}&[ef;rsm; &[ef;vdk raeNcif; yifwnf;}}/ xdkodkY aeygbdrl(2)tcsuf w&m;wkvnf; rarTaESmufedkif?
(3)tcsuf "m;vufeufvnf; rxdk;azmufEdkifacswum;/
wufao;oljrwfESifh ykcef;BuD; udk&ifokar"m
tif;0acwf 1mk&ifrif;acgif;MuD; vufxuf (763-783)wGif yk*H oDwif;oHk;aeaom
wufao;oljrwfac: rax&fwpfyg;&Sd\/ wpfaeYwGif bk&ifrif;acgiftm; yk*H,mOfcGef vTwf&ef
tvcH&m ]rdzk&m; &SifbdkYr,fudk ajym&OD;r,f} [k avQmufojzifY]oifrif;MuD;udk rdzk&m;ydkifoavm} [k rdefYawmfrl\/ xdktaMumif;udkrdzk&m;MuD; Mum;ojzifY
rif;MuD;tm; ] &[ef;rlom? vljzpfwjyD;um; uGyf&av\/} [k rcsdpum; a&&Gwfajymqdk\/
aemufrMumrD rif;ESifY rdzk&m;wdkYonf bdk;acgif qif,mOfrudk pD; yk*Ha&Tpnf;cHkodkY aeYcsif;ayguf
bk&m;zl; oGm;Mu\/ wufao;oljrwfvnf; a&Tpnf;cHkodkY MuGvm ]tapm? igYudkuGyfrnfqdkvQif
uGyfavmY} [kajymav&m rif;ESifY rdzk&m;wdkY rsufESmysufukefMu\/ rif;rdzk&m;ESpfudk,fMum;
ajympum;udkyif Mum;onf[k od&SdMuavonf/
oDwif;onfwpfOD;tm; wufao;t&Sifoljrwfudk tpHkprf;cdkif;&m xdkrax&ftm; awyoifewfu
ajymonf[k qdkMuonf/ ewfqGrf;&onf[kvnf; ausmfMum;\/ 0dok'dr*'DyeD q&mu
wufao;oljrwf psmeftbdnmOf&onf[k azmfjy\/ aemiftcg ,mOfcGef vaMumif;
wGif;oif;&mZ0if qdkonf/
xdkrSwpfyg; tif;0 omvGefrif;MuD;acwf (990-1010) rSmbufwGifvnf; psmeftbdnmOf&
udk&ifokar"m[k omraPwpfyg; ay:aygufzl;\/

ycef;MuD;jrdKY r[defac:aom ausmif; oDwif;oHk;\/psmeftbdnmOf& wefcdk;zefqif;Edkifonf[k


Mum;odojzifY ol\q&mu udk&ifokar"mi,fpOfu upm;zl;aom *Hknif;'dk;udk&Sm
ESpf&ufoGm;&aom t&yf jrKyfxm;jyD;vQif ]oifi,fpOfu upm;aom *Hknif;udk ,lacs} [kapcdkif;\/
udk&ifokar"muvnf; wpfcPcsif;yif oGm;a&muf,laqmif ay;Edkifonf[k omoemvuFm&
qdk\/
ycef;rS taxmuftxm;
udk&ifokar"m omraPausmfESifYpyf ,aeYwdkif ycef;MuD; trSwftom; taxmuftxm;rsm;
&Sdaeao;aMumif; ]ycef;ausmf} a&; ]ycef;MuD;taMumif; odaumif;p&m} pmtkyf (140-1)
atmufygtwdkif; zwf&I&onf/
[ycef;ausmif;MuD;\ ta&S h1muf apmif;&ef;uyfvsuf&Sdonfh ausmif;wdkufrSmausmufumwdkuf
jzpfavonf/ ausmufum ausmif;wdkufMuD;rSmvnf; ,ckwdkif pnfum;aeqJjzpf apwDbk&m;
taqmufttHkrsm;jzifY wcrf;wem; awGYjrifEdkifao;onf/
ae&mwGif ,cifycef;MuD;jrdKY r[defausmif;q&mawmf\ wynfYjzpfaom ycef;MuD;jrdKUvQif
zGm;&mZmwd&Sdaom &[Emudk&ifuav;\ oDwif;oHk;awmf rlcJY&m Xmejzpfonf[k tqdk&Sdonf/
ausmufpmwGif omraPtjzpfuyif qVbdn y#dord'gyw &ymEm tjzpfodkY a&mufawmfrlaom
t&Sif'DyuF& omraP[k jyqdkonf/]
(omraP\ 1mGJ hrSmrl uGJvGJae\/ ycef;ausmf pmtkyfwGif ]'DyuH'&} [k &Sdae\/)
,if;ausmif;wdkufonf emrnfausmf acsmif;aumufq&mawmf t&Sif o'reED \ oDwif;oHk;&mvnf;
jzpf\/ ,cifu bkrdaZ,sm ausmif;wdkuf[k ac:wGif&m t&Sif o'reEDtm; a,mjrdKYe,f
ausmufum&GmrS yifY oDwif;oHk;apojzifY bkrdaZ,smtrnfrS ausmufumtrnfodkY
ajymif;a&TUac:wGifaMumif;udkyg ,if;pmtkyf azmfjyxm;\/
f
a&TOrifESifY awmifzDvmyk*dKvfausmf
(940(940-1012)
awmifzDvmq&mawmfonf tif;0acwf omvGefrif;MuD;vufxuf (990-1010) tvGefxif&Sm;aom
q&mawmfMuD;jzpfonf/ 15ESpfom;uyif a0E&mysdKYudk a&;\/ 0Dowd0Pem? ,o0ke0wK?
0de,mvuFm& #Dum? tbd"rmn0g t&aumufusrf;rsm;? aumif;rIawmfMuD; ausmufpm?

omvGefrif; tar;awmfyHk tajzESifY awmifnTef; ausmufnTef;usrf;rsm; jyKpkawmfrlcJYonf/ ,aeYxd


xdkusrf;rsm; xif&Sm;vsufyif/
Asm"d 0daovausmufusrf; (OD;yef;om) wGif ou&mZf 806-ckESpf qifjzL&Sifrif;MuD;vufxuf
ppfudkif;? yif;,? tif;0jynfwdkYwGif ausmufa&m*g jzpfyGm; vltrsm;aoaus ysufqD;ojzifY
rif;MuD;udk,fwdkif a&Tpnf;cHkbk&m;zl;jyD; penf;emaomtcg ]awmifzDvm&SmrSawGYrnf/ ajrmufavvmrS
csrf;omrnf/ ausmufcJMuD;udk csDygrnf} [kedrdwfay;ojzifY awmifzDvmq&mawmftm;
qGrf;vkyfauR; a&m*gjidrf;&ef awmif;yefavQmufxm;&onf [kqdkonf/ (ckESpf ou&mZf
rsm;uGm;jcm; pOf;pm;oifY/)
"mwk 0dwm&? orE"mwfusrf;? r[mem&D"mwfusrf;? uGefcsm"mwfusrf; paom aq;usrf;rsm;vnf;
jyKonf/ awmifzDvm ydk'fpHk Mo0g'&wk? qHk;rpm wdkYvnf;&SdaMumif; yd#u ordkif;rsm;u
jyqdkMuao;onf/ tqdkt& rSefapOD;? aq;usrf;a&;jyKaomfvnf; ,ckumvuJYodkU aq;ukaom
bkef;MuD;r[kwfonfudk owdjyK&ayvdrfYrnf/ 0denf;odum a'oemawmf abmiftwGif;rS
avmuwp&d,m jznfYusifYjcif;rQom jzpfay&m\/
q&mawmfonf i,fpOfuyif olrwlatmif xl;jcm;wwfyGef omraPausmf? jynfyOif;ausmf[k
wGifcJYonf/ rif; 6-qufwdkifatmif rif;q&mjzpfawmfrlcJYaom tif;0 qD;awma&Tausmif; q&mawmf
0ifpm;olvnf; jzpf\/ 940 jynfYESpf pvif;Zmwd? qD;awmq&mawmfvnf; xdkjrdKYzGm;yif/
pvif;jrdKYta&SY omxGef;OD;apwDwnf&m t&yfarG;zGm;cJYaomfvnf; &Srf;ta&;tcif;aMumifY
jynfrSwpfqifY awmifilodkYa&muf &Sif"r&mZm*k&kxH ynmoifonf/ jynfjrdKY omraPb0jzifY
ae&\/ &SifbGJY rkedEaCmo/ &[ef;bGJYrSm OD;&D;awmf\ trnftwdkif; t&SifOygvdac:onf/ wHqdyf
wdyd#umvuFm& &mZ*k&k/
xdkYaemuf tif;0odkY a&mufrS jynfbk&if &efEdkifrSL;u &[ef;'um jyK t&SiftbdoauFwxH
&[ef;jyKonf/ ]jynfyOif;ausmf} [kxif&Sm;um ]t0yOif;ausmf} (t&d,mvuFm&) ESifYpmjydKifMu&\/
977-ckESpfwGif nDawmf pvif;pm; rif;&JausmfpGm udk;uG,fcGifY&onf/ (omoemvuFm& tus,f&I/)
xdkq&mawmf\ y&d,wfpGrf;&nfrSm qdkzG,f&mr&Sd/ trsm;tm;jzifYvnf; odMu\/ xdkUaMumifU y#dywf
oabmqdkif&m ikyfuG,faeaom MunfndKzG,fwdkUudkom a&G;cs,fazmfjyygtHY/
pufawmf&mESpfql &SmazGjcif;
wpf&Ha&mtcg (ou&mZftm;jzifY wpfaxmifjynfYESpfwGif) ESpfaygif;rsm;pGm aysmufuG,faeaom
ref;pufawmf&mESpfqludk &SmazG&ef omvGefrif;MuD;xH pmoGif;Mu\/ rif;MuD;vJ oabmusojzifY

pufawmf&m t&SmxGufawmfrlcJYonf/ teE"Zq&mawmf? t&d,mvuF& q&mawmf? wdavmum


vuFm& q&mawmfwdkYvnf; tazmfygMu\/ tif;0aejynfawmfrS rif;bl;odkYMuGum wpfawm0if
wpfawmifxGuf oufwkH wufwHk &SmazGawmf rlMu\/ &ufvnf;twefMumavjyD/
pufawmf&mteD; r&Suf&GmwGif acwem;ae wnf;cdkawmfrl&m wpfnwGifawmifzDvm q&mawmf
tdyfruf jrifrufawmfrlonf/ tdyfrufxJwGif vlwpfa,mufonf acG;eufMuD;wpfaumifESifY twl
q&mawmfxHvm]]bkef;MuD;wdkU vmMuonfrSm tE &m,f MuD;vSonf/ awmeuf om;&Jwd&pmef xlajym\/
tb,fYaMumifU MuGvmcsif&oenf;} [kar; a&S;rif;wdkY oGm;a&mufylaZmfavY&Sdaom pufawmf&m
ESpfql&SdaMumif;?
pma[mif;pmwrf;awG &Sd &SmazG&ef vmaMumif; rdefYawmfrl\/
xdktcg 'g,umu]]odkYqdkaomf acG;eufMuD;0if&m awmodkY vdkufvQif awG&ygvdrfYrnf} [k avQmufonfwGif
Edk;awmfrl\/ tdyfruftaMumif; tazmfoHk;yg;tm; ajymjy&m Am&mPoDjynf omoem ndI;EGrf;csdefwGif
0doMuHKewfom;u acG;eufa,mifaqmif nTefjyonfudk qifjcifawmfrlMu aemufwpfaeY eHeuf
qufvuf&SmMuav\/
tdyfruf jrif&onfYtwdkif; acG;eufMuD;wpfaumifonf pufawmf&m&Sdaomae&modkY
a&SYuoGm;onfudk awGYvQif aemufuvdkufMu\/ pufawmf&m ae&m aysmufuG,foGm;\/
q&mawmfwdkYvnf; ref;acsmif; ezl;wGif ta&muf? ewfbDvl;wpfa,mufu udk,fxif&Sm;
xGufvmjyD;vQif ar;jref;ajymqdk pufawmf&mESpfqludk vkdufvHnTefjyavonf/
q&mawmfwdkUvnf; awmifay:wGif usdef;pufMu\/ awmifzDvmq&mawmfu y|mef;a'oem
&Gwfzwf&m ewfrsm; w&m;emvmMuonf/ teD;&SdewfMuD;tm;
]oiftolenf;} [kar;&m ]aomwmyef ewfMuD;yg} [kavQmuf\/ ]bk&m;&Sifudk rSDoavm} [kar;&m
]rSDygonf} [k qdk]ig&Gwfaom y|mef;onf bk&m;a[mESifYnDnGwf\avm} [k ar;awmfrlonfwGif
]ykyfvSaom ig;ydudkzufESifY txyfxyfxkyfvQif tay:qHk; zufeHYESifY wlay\} [k avQmuf]oifudk,fwdkif aomwmyefewf qdkwjyD;um; oifYEIwfxGuf ,kwfnHYvS\/ ig&Gwfaom y|mef;onf
bk&m;a[mESifYnD\/ igYpum; rrSefvQif igYOD;acgif;xuf rdk;MudK;pufoGm; a&mufapownf;} [k
t"d|mefawmfrl\/ xdktcg ewfu]uREfkyfvnf; aomwmyef [kwfygonf/ bkef;MuD; y|mef;a'oemvnf;
bk&m;a[mESifY nDyg\/ rqkwfrepf tm;xkwfapvdkaom qEjzifY avQmufrdygonfudk
cGifYvTwfygbd[k avQmufjyD; aysmufuG,foGm;\/

xdkYaemuf pufawmf&mudk yHYokul ouFef;jzifY vTrf;tkyf ]igonf bk&m;jzpfrnf {uefrSefvQif


ouFef; 108-uGuf pufvuPm xifapownf;} [k t"d|mef\/ ouFef;onf
MudK;Mum&kyfuJYodkY ukef;uG xvmonfudk jrif&onf/ MudK;vnf; MudK;pm;? Mumvnf;MumOD;rnf[k
edrdwfzwfawmfrl\/ pufawmf&mESpfqludk csnfrQifjzifY wdkif;wm ,laqmifcJYjyD;vQif
bk&ifrif;jrwftm; udk;uG,faponf/
aMumufvQif wpfa,mufxJawmrSmae
q&mawmfonf a&TpufawmfrS tjyef a&TOrifq&mawmfxH 0ifa&mufawGYyHkrSm &mZ0if wGifcJYavonf/
a&TOrif q&mawmf[lonf ycef;MuD;jrdKY vlolawmf uyd,wpfOD;ESifYom aeawmfrlavY&Sd\/
a&TOrifq&mawmf bk&m;MuD;\ aus;Zl;*kPfESifY awmifzDvmq&mawmfESifY awGqHkyHktcef;rSm
tvGefpdwf0ifpm;zG,f? MunfndKzG,f aumif;vSonf/ (a&TOrifum; jrdKYajrmufbuf &Sdonf/)
xdktaMumif; ou&mZf 1199-ckESpfa&; t&Sif 0deEmobac: wwd, eHarmf q&mawmfbk&m;MuD;\
emrnfausmf ]oDv0daom"eD} usrf;(85-88) rS rl&if;twdkif; aumufEkwf azmfjyOD;tHY/
[ae&if; rPd&wembkef;MuD;bk&m;? ykAm&Hkbkef;MuD;bk&m;? ycef;a&TOrif ]ZrK"Z}
bkef;MuD;bk&m;wdkUonf cyfodrf;ukefaom q&mawmfwdkY\ q&mvnf;jzpfonf/ usrf;*efvnf;
vGefolr&Sd/ t[kwft[wf wwfajrmufawmf rlukefonf/
omvGefrif;w&m;vufxuf ycef;om*& 0ufusOrif0,f oDwif;oHk;aexdkifaom ZrK"Z
trnfawmf&Sdaom 0denf;ig;usrf; ygVdt|uxm ed, pD&ifaom a&TOrifbk&m;xH
omvGefrif;w&m; q&mawmf awmifzDvmausmf bk&m;onf udk,fawmfwdkifMuG ]igpD&ifonfY
0denf;ed ,ESifY olpD&ifonfY 0denf;ed,udk wdkufqdkifrnf} [k v&ef vufaqmiftrsm;ESifY
vmonf/
xdktcg a&TOrifbk&m;vnf; tvkyftauR; olawmf0wf vlwynfYwpfa,mufESifYom acgif;yg;aom
toHk;taqmif &Sdonfjzpf aeawmfrlonfwGif y&dowfaemufygtrsm;ESifY rif;q&mawmf
a&mufvmonfudk 0wfjyK&ef (cif;&ef) r&Sd oHk;awmfrlonfY prcPf (om;a&EG,ftcif;) udkcg
ae&mcif;onf/
ynm&SdESpfOD; r&ufrpuf (cspfcif&if;ESD;pGm wm0efukefausatmif) EIwfcGef;quf zufvSJwuif;
jyKMuonf/ om&PD,uxm (atmufarYzG,f rarYEdkifaompum;) tqHk;wGif]y&dowf ajcG&Henf;onf/ aMumufawmfrrlavm} [k rif;q&m rdefYawmfrlonfudk]aMumufyif (awmxJ) y&dowftenf;ESifY aeygonf/} [k a&TOrifbk&m; pum;jyefonfudk
rif;q&mawmfu -

]aMomf igum; raMumufwwfoljzpfcJYjyD} [k ESvHk;ydkufawmfrlonf/


xdkYaemuf ygcJYonfY v&ef vufaqmifrsm;udk toD;oD; rif;q&mawmfvufESifY udkif]ouFef;ygbk&m;? t&Sifr[muyudk bk&m;&Sifonf uyfvaom 'kuk#f (ESpfxyfouFef;) uJYodkY
rGefjrwfaom rif;{u&mZf v &aom 0wK (ypnf;) yg/ oHo&mudk csD;jrSifYojzifY
oHk;aqmifawmfrlyg} [kvonfudk vufESifYcH]om"k-om"k? a&Tpnf;cHkudk vyg\} qdkcsxm;\/
odkYvQif vvorQ 0wKudkyif uJYodkYcsnf; qdk csxm;onfudk jrif]aMomf igum; rif;q&m (rif;tudk;uG,fcH) jzpf igYypnf; &GH&SmEdk;ojzifY (0denf;oHo,&Sd) odkY
jyKacsonf} [k ESvHk;ydkufawmf rlonf/ pdwfrnfodkUrQ a'gor&Sd (pdwfrck)/
w&m;jzifY ylaZmfwkHUjyefjcif;

a&TOrifbk&m; (oabm) um;]t&Sifjrwfonf rif;{u&mZf q&mawmfjzpfvsuf udk,fwdkif igodkY vma&muf ylaZmfoum&


trsm;ESifY igYtm; ylaZmfonf/ igum; ylaZmf&ef 0wKr&SdaomaMumifY olYtm;rylaZmf&/
xdkt&Sifoljrwftm; ypnf;? y&dowf ajcG&Hudk pGefY awmaejcif;tusdK;iSm jrwfaom tEkomoeD
(qHk;r) pum;jzifY ylaZmftHY} [k (&nf&G,f) qdkawmfrlonf/ ypnf; &GH&Smonfudk pGJrqdk?
wpfenf;vnf;]tvGef&cJvSpGmaom &[ef;olawmf tjzpfudk &ygvsuf rif;q&mawmfcH (tac:cH) aejcif;onf
tusdK;r&Sd/ tusdK;&Sd&mudk &SmaptHY} [k eSvHk;ydkuf qdkawmfrlonf [lvdk?
xdkaemifrS (a&TOrif q&mawmf) pD&ifawmfrlonfY 0denf; ed,udk awmif;MunfYvQif]igpD&ifonfY ed,onf us,fonf/ olpD&ifonfY ed,um; usOf;onf/ onfrQ (ESifY) yif
aemifom;wdkU rSD&m (tm;udk;&m) jzpfavmufjyD/ ESpfenf;&SdojzifY avmu0,f bk&m;ESpfql
jydKifyGifYaomf ow0gwdkY olYbk&m;omonf? igYbk&m;omonf tjiif;tcHkomjzpf
tusdK;r&Sd&mouJYodkY &SdawmYrnf} [k (atmufarYvsuf) udk,fpD&ifonfY ed,udk apwDjyifrSm
rD;ylaZmf jyefawmfrlavonf/
4if;aemuf tvkyftauR;olawmfu a&TOrifbk&m;odkY uyf (teD;odkYvm)]cifMuD; (bkef;MuD;) wdkY 0denf;rSm olo'g vaomypnf;udk roHk;aqmifbJ olwpfyg;udk ray;tyf/
ay;aomf olYo'gudk zsufonfrnf&um; ]o'ga',s 0dedygw 'ku#f} udk,f&Sdonf (tmywfoifYonf)
r[kwfavm/ tb,faMumifY rif;q&m udk,fwdkifvm vonfY ypnf;udk tm;yg;rem olYa&SYwGifyif
a&Tpnf;cHkudk vbdoenf;/ cifMuD; rapmifY r[kwfavm} (rapmifYa&Smuf riJYnSm&m ra&mufygavm)
qdkonfudk-

]olawmf? igapmifY\/ olawmfYq&mudk igqHk;rvdkufonf/ onfutjyefudk ppfudkif;av;xyfMuD;


(olaeaom) ausmif;awmfodkY olawmfYq&m0if0HYayvQif avmu0,f tvGefa,musfm;
(tm*a,musfm;) [k rdefYawmfrlonf/]
(oDv0daom"eD a&TOrifu tMuD;[kqdk\/ omoem vuFm& &G,fwl [l\/)
omoem0iftausmf q&mawmfbk&m;MuD; ESpfyg;onf zufvSJwuif; ajymqdk EIwfqufMujyD;aemuf
ausmif;rSqif; jyefonfwGif a&TOrifq&mawmfu vdkufydkY&m awmifzDvm q&mawmfu]uREkfyfu rif;q&m jzpfayonf/ igY&Sif a&SYu MuGyg} [k ESdrfYcs qdk\/ ]rif;q&mjzpf
a&SYuMuGonf[k olwum xifrnfpdk; qdkjcif;jzpfonf/ a&TOrifuvnf;]igY&Sif rif;q&mjzpfayonf/ a&SYu MuGyg} [kavQmuf\/ ]rif;q&mudkyif rcefYrnm; a&SYu
MuGbdonf} [kxifMurnf pdk; jzpfonf/
yk*dKvfausmfESpfyg; a&Smifwcif ajymqdkaom pum;pifvsuf omoem0ifwGif EIwfr*Fvm
rSwfwrf;MuD;tjzpf wGifusef&pfcJY\/
ynm&Sdolawmfaumif;MuD;rsm; jzpfawmfrlMuaom yk*dKvfMuD;ESpfOD;\ ajymqdkjyKrlyHk? ,Ofaus;pGm
qHk;ryHk? qHk;rcH&oluvnf; &dkaousdK;EGHpGm avmuD*kPfodumudk riJYbJ vdkufemyHkwdkYrSm csD;usL;
rukefEdkifatmif &Sdygayonf/
awmifzDvm q&mawmfvnf; xdkrStjyef *gr0goD&Gmae rif;q&mtjzpfudk &Suf&GHUawmfrlojzifY
qD;awm rif;0Hawmif&dk; (,ck ppfudkif;awmif) ta&SY acsmufMum; awmifzDvmawm& t&nuif
cdk0ifawmfrl\/ oufawmf 60-jynfYaom ou&mZf wpfaxmifjynfYESpf waygif;vjynfYaeY
jzpfavonf/
nDaemifrif;ESpfyg;vnf; q&mawmftm; ]tvsif zl;awGY&ol ausmif;aqmufrnf} [k
tjydKiftqdkif&SmMu&m omvGefrif; nDawmf rif;&JausmfpGm awGY& av;xyf aZw0ef a&Tausmif;
aqmufv&onf/ q&mawmfonf 1003-ckESpfwGif bk&m;wpfqlvnf; wnfxm; udk;uG,f\/
wpfvav;Mudrf ewfrsm; qGrf;uyfMuonf[k qdkonf/
owdkYorD;av;ESifh wpfnwm
awmifzDvmawm& q&mawmf oDwif;oHk;awmfrlpOf awGUBuHK&aom tjzpftysuf wpfckonf
r,HkMunfEdkifavmufatmif tHhzG,fo&J jzpfcJh\/ avmu rnfonfhtvkyfrqdk rarQmfvifhaom
tcuftcJrsm; ay:aygufvmwwf\/ xdk tcuftcJrsm;onf ]anmifa&tdk;rS rD;xawmuf}
[louJhodkY rnfodkYrQ jzpfvmvdrfhrnf[k rxifpaumif;aom Xmeuvnf; xGufvmwwfay\/
q&mawmf awm&xGuf rMumrDyif rarQmfvifhcJhaom tcuftcJwpfckonf rxifpaumif;aom
XmerS xGufay:vmcJhonfudk &ifqdkif&\/

ppfudkif;? yif;,? tif;0 wpfaMumwGif xdktcsdefu rdk;vGefpGm acgifcJh\/ wpfwdkif; wpfjynfvHk;


&d&Sm;iwfrGwfMu\/ rw&m;rIrsm; yGm;pD;\/ tcsdeftcgrJh roGm;vm&JMu/
wpfckaom ae0ifzsdK;zs tumvtcsdefrJhwGifrS qHyifzm;vsm; t0wftpm; tpkyftjywfESifh
'umruav; wpfa,muf awmifzDvmawm&ausmif;qDodkY tarmwaum ajy;vmae\/ kyf&nf
oem;urm;? kyfvuPmESifh t0wftpm;onf wjcm;pD jzpfae\/ q&mawmfonf awmifusa&cH&ef
wl;xm;aom uefteD; vrf;avQmufae&mrS bk&m;0wfy&ef [efjyifcdkuf ]]u,fawmfrlyg
q&mawmfbk&m;}} toHESifh zufawmhra,mif ajy;0ifvm\/ ae0ifoGm;aomfvnf; va&mifuav;
&dSae 'umrkyfoGifudk NyJUNyJUxifxif jrifae&\/ ]]tif; .....'kuygwum;}} [kq&mawmf
nnf;wGm;cdkuf]]wynfhawmfr vrf;c&D;tMum;rSm 'kuawGUvm q&mawmf ausmif;rSm aeyg&apbk&m;}} [k idk
avQmuf\/ q&mawmfrSm 'kuonftm; ntcg awmawmifBuD;twGif; ESifvTwf&tcuf
vufcH&tcuf jzpfaeonf/
]]bkef;BuD;ausmif;rSm 'umrae b,frSm jzpfrnfvJ}} [k EIwfuyif xGufvdkuf&aomfvnf;
vHk;0a&Smif r&Edkifonfudkum; odaeojzifh tBuH&cufaeavonf/
]]wpfnwmygbk&m;}} [laom 'umrav;\ toHrSm rsuf&nfESifhtwl tm;udk;vGef;aom trlt&mudk
aqmifaejyef\/
q&mawmfonf twefMum pum;qdwf oufjyif;csum pOf;pm;NyD;ae\/ tBuHwpfck&um
pdwfoufomoGm;aomtrlt&mjzifh ausmif;pjrif (tjyifbuf pBu) tdyf&ef cGifhy&avawmhonf/
q&mawmfum; ae&may; TefNyD;aemuf awmifzDvm apwD&ifjyifwGif bk&m;0wfy
awmifapmifhewfwdkYtm; trQa0 arwmydkYaeavawmhonf/
ausmif;i,fodkY rjyefvnf;cuf jyefvnf;cufjzpfae pBuajcvSrf;rsm; tusrrSefawmhay/ aemufqHk;
ausmif;uav;odkY jyefMuGum ]]'umr tJ'DrSm tdyfav}} [k wHk;wdwd ajymqdkum wHcg;rif;wkyfudk
cs ausmif;uav;twGif; ur|mef;bm0em yGm;av\/ pdwfum; cgwdkif;uJhodkY rMunf/ xGufav
0ifavvnf; ydk jrefae\/ jzpforQ taMumif; taumif;csnf;[k ajzqnfum rD;tdrfav;udk
xGef;dS ausmif;cef;uav; tv,f csdwfqGJxm;&\/ nwGif vHk;0rtdyfpufrdap&ef owdudk
aqmifxm;&\/ 0denf;awmfu - ]wpfrdk;wpf&Hwnf; 'umrESifhtwl rtdyfaumif;}/
]oifvm ignvHk;ayguf w&m;I&ayonf} [kajzqnftm;wif;vsuf tusdK;udkom Ijrif
wpfnvHk; w&m;IrSwf&ef jyifqif&\/ w&m;IrSwf&m tcuftcJ wpfckckawGU&wdkif;

wpfqifhwpfqifh atmifjrifwdk;wufaponf rSefaomfvnf; xdktcuftcJudk ausmfvTm;&onfrSmum;


vG,fulvSonf r[kwfacs/ cEDajruwkwf awmifhwif;rSom jzpfEdkifayonf/
q&mawmf w&m;IrSwf orm"d&ptcsdefrSmyif wHcg;udk vuf0g;ESifhykwfoH Mum;&\/
'umruav;rSm aMumufvGef; csrf;vGef; ausmif;xJodkY tdyfcGifhyyg&ef cdkufcdkufwkefaom toHjzifh
toem;cHvm\/ trsdK;rsdK;pOf;pm;aomfvnf; 'kudw ow0gESifh ukPmpdwfwdkYonf tav;csdef
vQmnDae tdyfcGifhy&jyefavonf/ q&mawmfum; ausmif;pjrifodkYxGuf w&m;xdkif&av\/
rMumrD rtdyf0Hhqdk txJodkY jyef0ifvm&jyef\/
]]eif.....tJ'DrSmae? aemufxyf vQmr&SnfESifh}} [kvnf; axmifhcsdK;wGif ae&mcs&if; uwkefu&D
tm;wif;xm;aom toHrmjzifh rdefYawmfrl\/ 'umruav;um; pkyfNyJaeaom tusESifh
&ifuGJxbDuav;udk [dkvSnfh onfvSnfh zHk;zd&if; ausmif;uav; axmifhauG; ukyfae&&Sm\/
pdkjynfaomtom;? zGHYxGm;aom t&G,fwGif orifruav;\ rsufvHk;uJhodkY &Tef;vJhaeaom
rsufvHk;&GJBuD;rsm;rSm xGef;dSxm;aom rD;a&mifrdSefrdSefatmufwGif rMunfhaomfvnf; jrifvsufom;
jzpfae&\/
q&mawmfum; rsufESmvTJum ausmay;ae&m,l xGufav0ifavudkom yGwfBudK;qGJouJhodkY
Iae&\/ wHk;vHk;vSJjcif;? vrf;avQmufjcif; yvdkaomfvnf; rsufpdudkpHkrdSwfum
Budwfxdkifaeawmfrl&\/ owd&orQ oHa0*jzpfzG,f? tokb jzpfzG,frsm;udk ESvHk;oGif;onfhtcg
oGif;ae&ayonf/ odod*F&aohuav; taMumif;u kwfw&uf 0ifvmojzifh ]igum; bk&m;&Sifh
wynfhom;? 60-ausmf? aovkNyD} [k tm;wif;&jyefonf/ wpfcsufwpfcsufwGif 'umruav;\
nnf;oHay:vmjyefonf/ q&mawmfum; bmrQ ar;awmfrrl/ OayumIom aevdkuf&\/
awmifzDvm apwDrS qnf;vnf; oHonf tNrJwrf; q&mawmfbufu &dSaeav\/ wpfcsDwpfcsD
vefYzsyf ysHoGm;aom vif;jymcsdK;iSufwdkY\toHu pdk;&drfruif;aom b0udk azmfjyaeonf/
vomomwGif aMumifhMurJh aysmf&TifjrL;xl;aeaom nOfhiSufoH rsm;rSm MunfEl;zG,f &dSav\/
usm;opf&JwdkY ab;aMumifh acG;tESifhom;orifwdkY\ atmfjrnfajy;vTm;oHrsm;udkvnf;
Mum;ae&jyefonf/ ]usm;udkufaorl wpfb0rQomwnf;} [k tmkHaemufodkY vdkufum
qifjcifaerd\/
0rf;rD;aumif;oltwGuf pm;orQ tpmonf tm;jzpf\/ owdmPf &dSoltwGuf awGUorQ tmkHonf
w&m;csnf;yifwnf;/
rdk;vif;&ef wpfjznf;jznf; eD;vmojzifh q&mawmfrSm wtm;wufvm\/ ykn&SifapwDrS
ausmufpnfxdk;oHudkyif oJhoJhMum;ae&onf/

]]tr,fav; u,fawmfrlyg q&mawmfbk&m;? wynfhawmfr ao&ygvdrfhr,f}} toHaMumifh


q&mawmfrSm]][Jh 'umr bmjzpf&jyefwmvJ}} [kaiguf&if; rD;tdrfudk jzKwfum teD;odkYoGm;&jyef&m
aeraumif;aom trlt&mjzifh w[D;[D; wkefcdkufaeonfudk awGU&\/
]]tvdk-bk&m;-bk&m;}} [ka&&Gwfum rsufESmvTJ]]ighrSm bmaq;rQ r&dS? rdk;vif;awmhrnf? onf;cHjyD; bk&m;tmkHyav}} [k rdefYawmfrl\/
'umruav;rSmum; ajcovHk;udk odrf;BuHK; ayGUzufawmhrnfh[ef jyifaeojzifh kwfw&uf
tBuH&um ausmif;eH&HwGif xdk;pdkufxm;aom 'efylowfonfh "m;armufudk oGm; ,lvdkuf\/
NyD;vQif rdrdajcovHk;tm; "m;ESifhrTef;avawmhonf/ aoG;pdrf;&Sif&Sif yef; xGufusvm\/
'umruav;rSm "m;,lpOfuyif aMumuf&mrS aoG;rsm;udk jrif&vQif tHhtm;oifh xdwfvefYoGm;&Sm\/
]]wynfhawmfrtm; cGifhvTwfygbk&m;? wynfhawmfr rSm;ygNyD}} [k uefawmhav\/ rMumrD
rdk;pifpifvif; 'umruav;um; jyefxGufoGm;\/ jyefxGufoGm; rMumrDyif cyfvSrf;vSrf;rS
rMum;pzl; vloHrsm;vnf; Mum;a,mifae&\/ rMumrD toHrsm; wdwfoGm;onf/
tjzpftysufum; qef;Mu,fav\/ BuHBuD;pnf&m[k xifzG,f&dSonf/ taMumif;um;
rdk;acgifjcif;onf awmifzDvmq&mawmf tusifhoDvjyif;xef[k trwftcsdKUu
oHawmfOD;wifMuonf/ rif;BuD;um; yxrwGif r,Hkav/ xdktrwfwdkYu edvdedum ZmwfwGif
odod*F&aoh tusifhjyif;xef umodwdkif; rdk;oHk;ESpf acgifaeojzifh odMum;rif;onfyif
Am&mPoDrif;\orD; edvdedumtm; tzsufcdkif;&zl;onf[k om"u aqmifMujyefavonf/
aemufqHk;wGif rif;BuD;ygoabmwl& trlt&maumif; kyfacsmrif;orD; wpfyg;udk oGefoif
tazmfrsm;xnfhum apvTwfjcif; jzpfavonf/ rjzpfoifhaomae&mrS rjzpfxdkufaomudprsm;
jzpfwwfonfrSm "rwmyifwnf;/
rif;orD;vnf; ]]apcdkif;onfh twdkif; awmifzDvm q&mawmftm; oDvtusifhudk jzm;a,mif;
zsufqD;cJhygNyD}} [k tjypfrSvGwf&ef oHawmfOD; wif&\/ xdkowif;rsdK;onf aMumfjimc rukefaom
owif;rsdK; jzpfonfhtwdkif; wpfrk[kwfcsif; jyefYum;oGm;awmhonf/ ,Hkolvnf;,Hk r,Hkolvnf;
r,HkMu/ xdktcg tvtwef;yvdk[efjzifh vmaom rif;BuD;ESifh y&dowfwdkYtm; ouFef;pkwf
ywfwD;pnf;xm;aom ajcaxmufjy&if; "m;armufudk ,lum]]ig\ oDvysufpD;ygrl "m;armufonf csaomcP a& jrKyfygapom;/ pifMu,fygrl
a&0,ful;apom;}} [kawmifzDvmuefyif opm"d|mef jyawmfrlavonf/ "m;armufvnf;

a&wGifjzwfoef; ig;uJhodkY wvef;vef;ul; aom[l\/ q&mawmfum; 1012-ckESpf oufawmf 72ESpfwGif ysHvGefawmf rlcJhownf;/
,ckwdkif xdkawm& ]"m;rul;uef} [l &dSaeao;onf/ 1228-ckESpfwGif rif;wkef;rif;\
ajrmufom;awmf pdefwHk;rdzk&m;u uefa[mif;udk xyfrH jyifqifaMumif; ausmufpmxdk;xm;onfudk
uREfkyfudk,fwdkif a&;ul;rSwfom;cJh&yg\/ xdkacwfu pufawmf&myGm; ESpfqludkvnf;
awmifzDvmawm& ,ckwdkif trdk;tumrJhawGUEdkifayonf/
q&mawmfonf 0de,mvuFm& #Dumusrf; ed*Hk; ormorK' bk&m; qkyefum *Erm'eawmif
kupdk;BuD; tjzpfjzifh rif;aumif; rif;jrwfrsm;tm; omoema&; tm;ay;ulnD&vdkaMumif;
qkawmif;xm;avonf/
(omoem0ifrsm;ESifh 1297-ckESpfkduf a&TjynfOD;bwifa&; ppfudkif;awmif ordkif;vm
taMumif;t&mudk acwfom;wdkY zwfpzG,f rl&if;rysuf pmwef;qm qifvdkufygonf- / pmyol/)
a,m*Dwdkif;twGuf a&S;OD;rSwfzG,f
tbd"rm okyfcGJ ur|mef;
]] owdy|mef a'oemawmfESifhtnD jzpfqJjzpfqJ kyfemrfudk rjywfIrSwfjyD; ododaewJh a,m*DawGrSm
]puKu&PD? Pu&PD} qdkwJh a'oemawmft&
IrSwfjyD;yGm;ap&wJh r*if&Spfyg; tusifhvrf;u ]ynmrsufpdudk yGifhapw,f? todPfudk jzpfapw,f}
qdkwm udk,fwdkifawGYtm;jzifh xif&Sm;aeygw,f/
]tbd"rmqdkif&m usrf;*efrsm;u jyxm;wJh twdkif;usufrSwfjyD; qifjcifaekHrQESifh 'Dvdkxl;jcm;wJh
todtjrif jzpfygrnfvm;/ rlvu usufrSwfxm;jyD; xuf xl;jcm;wJh todtjrif jzpfygrnfvm;?
rpOf;pm; rqifjcifbJ ypfxm;&if usufrSwfjyD;om;awGawmif arhaysmufroGm;aybl;vm;/ tJ'g
bmhaBumifhvJqdk&if]udk,fwdkif awGYjyD;odwJh ynmodr[kwfbJ usufrSwfxm;wJh onmodrQ jzpfvdkYyJqdkwm
xif&Sm;ygw,f}}
r[mpnf q&mawmfbk&m;BuD;
("rpBum w&m;awmf 122-3)
a,m*Dwdkif;twGuf a&S;OD;rSwfzG,f
&efolESifhrdwfaqG
]]jrefrmEdkifiH y#dywdomoem0if}} udkxkwfazmf&m uREfkyfwdkYodapvdkonfrSm tcsufESpfckom &Sd\/
1/ &efol/ 2/ rdwfaqG/

]&efol} [lonf tvkyfcGif tenf;ESifhtrsm; rvGJraoG awGYBuHK&rnfh taESmuft,Suf(tarT"mwf)


trsdK;rsdK;udk qdkvdkyg\/
]rdwfaqG} [lonf xdktarT"mwfrsm;udk z,f&Sm;&m txufjrufqHk;aom ed,mrobm0
tiftm;BuD;rsm;yif jzpfygonf/ a,bk,s tm;jzifh xdkESpfrsdK;pvHk;yif yuwdrsufpdjzifh
jrif&onfr[kwf/ xdkYaBumifh ,HkEdkifcuf\/ a,m*D udk,fwdkif cHpm;ae&apumrl &efolrSef;rod?
rdwfaqGrSef;rod/ xdkYaBumifh ESpfaygif;rsm;pGm oufpGefYBudK;yrf;ygaomfvnf; BudK;yrf;oavmuf
c&D;rayguf? 'kucHoavmuf rwdk;wuf/ tdyfrufxJ ajy;&ouJhodkYom jzpfBu&av\/
&efolum; enf;y&d,m,f BuG,fvS\/ ydkifeuftifyg&mvnf; us,fvS\/ jrif&-rjrif&aom
bufawmfom;vnf; twdkif;rod rsm;jym;bd\/ twwfrsdK;vnf; pHkvSonf/ olYEdkifiHwGif ae
olcdkif;apovdk&aom olYvlawGtBum; a,m*Dum; wpfa,mufwnf;/ obm0 tiftm;BuD;rsm;udk
xkwfazmfEdkifaom r[myk&doom ray:aygufcJhaomf cufavpGmh/
&efol tb,frS0ifoenf;/ a,m*D wHcg;oHk;ayguf&Sd\/ xdkrS0ifonf/ udk,f yl;uyf\/
EIwfudkpD;\/ pdwfudkrIdif;wdkuf\/ (raemwdkuf\/) ,if;odkYqdkaomf wpfa,mufwnf;aom
a,m*Donf &efolY EdkifiHom;? &efolY bufawmfom;rsm;udk tm;udk;&Jygp/ om;orD; rdb[lonf
tcdkuftwefYrQomwnf;/ q&mwynfh[lonf a0g[m&rQomwnf;/ tu,f xdkolrsm;udk
tm;udkrdacstHh/ xdkolwdkY &rufBuD;av? trsufBuD;av? trdkufBuD;av anmifa&tdk;rS
rD;xawmufvmouJhodkY 'kua&mufapEdkif\/ a,m*Dum; wpfa,mufwnf;/
aumif;ygjyD? ]udk,fhudkudk,fom tm;udk;aeygrnf} qdkap? a,m*D ,ckvkyfaeaom tjyKtrlrsm;onf
a,m*D\ yifudkpkdufESifh tBudKufnD kd;kd;om;om; BudKufaomtvkyf tjyKtrlrsm; [kwfygavp?
a,m*Dyg;pyfrS xGufvmaom pum;rsm;vnf; a,m*Dudk,fwdkif ajymaom pum;rsm; [kwfygavp/
xm;bdOD; ,cka,m*Dpdwful;BuHpnfaeaom tawG;rsm;onf Ak'&Sifawmfjrwfvdkvm;aom?
a,m*Dyuwdpdwf&if;tBudKufESifhavsmfaom? rZdry#dy'gusaom tawG;rsm;aum [kwfygavp/
tawG;onf avmuwGif wefcdk;tBuD;qHk; jzpf\/ raemuHyifwnf;/ b0udk yHkazmf&ef wpfpHkwpfckudk
trSwfrxif &SmazGaeaom pdwf0dnmOfyifwnf;/ olBudKufjyDqdkvQif aemufrqkwfwwf/
vkyfayawmhrnf/ xkdtawG;onf urmudk ysufapEdkif\/ urmopfwnfaxmifEdkifonfrSmvnf;
olyifwnf;/
(rZdr? OygvdokwfESifh "ry'/)
a,m*D\ b0udkrl vG,fvG,fuav;ESifh tHhzG,fqdk;aumif; ajymif;vJrI BuD;rsm;udk jzpfapEkdifpGrf;\/
xdkrQ tpGrf;xufonfh pdwf(tnm)udk odaom avmum,w(oHo&matmufqGJ)
wefcdk;&SifBuD;wdkYonf tm;enf;csufudk axmuf? ajrmuf? ajcmuf dIY,lEdkifBuavonf/
xdkYaBumifh a,m*DtwGuf taESmuft,Suf[lonf wapajcmuf pkef;yl;jcif;rsdK;om r[kwf? usm;cs?
ppfwk&if xdk;ouJhodkY trsdK;rsdK; uGufausmfqifum tm;enf;&mrS yd&dpGm uGif;quf0ifvmwwfonf/
odkY&mwGif t0dZmonf rnfrQ xkxnfBuD;rm;aomfvnf; 0dZmavmuf tiftm;r&Sd/
taESmuft,SufwdkY rnfrQrsm;jym; vSnfhjzm;tpGrf;xuf tuGufqifBuygap? rIp&mrvdk/
rdwfaqGobm0 pGrf;tm;rsm;\ tultnDudk &,lEkdifygvQif axmif;axmif;x aBurGysufjyKef;atmif
acsrIef;zsufcGJ vG,fvG,fESifh atmifyGJ&EdkifBuonfom/ rnfrQBuD;rm;us,f0ef;aom jrdKU&GmBuD;
jzpfapumrl rD;jcpfqH wpfqHrQjzifh wpfcPcsif; jymtwdjyD;apEdkifonf r[kwfygavm/
obm0pGrf;tm; wpfckckudk ,Hk,HkBunfBunf vufcHudkifwG,frdygvQif teE urmavmu"mwf&Sd

"mwfwltwkrJh pGrf;tm; tultnDwdkYonf jrpfa&wmkd; usdK;ouJhodkY xdk;vSdrfhpD;qif;um


t[keft&Sdefjyif;pGmjzifh &efoltm; eif;acs zsufrIef;ay;onfudk a,m*Dudk,fwdkifyif
wtHhwBoodjrifvmygvdrfhrnf/ Ak'&Sifawmfjrwfudk,fwkdif toHk;cs oHk;oyfjyD;rS xdktwkrJh twdkif;rod
obm0 pGrf;tm;rsm;udk xkwfazmfcJhjyD r[kwfygavm/
cufonfum; a,m*Dudk,fwdkifu &efolESifhrdwfaqG tiftm;rsm;udk owdrrlrdbJ
]igaumif;wmvkyfaewmyJ} [k rdrdudk,fudk txifBuD;? rod? r,Hk earmferJh aerdjcif;yifwnf;/
,if;onfyifvQif a,m*D\ ESvHk;om;onf &efolYvuf ygoGm;cJh&avjyD/ (rnrmaem acg bdua0
Aa'g rm&/ /,0uvmydokwf/ oVm-oH-405/)
tE&m,frsm;vSaom omoem
tewomoemonf tE&m,frsm;vSyg\/ tyifayguf taSmufuwnf;u ydk;udkufcJhonf/
twurm tewomoem rsdK;aphcsrnfholum; od'wwnf;/
olYudk zcifudk,fwdkifuyif bk&m;jzpf&ef rvdkvm;/ pBumrif;BuD; crnf;awmf jzpfvdkaom
tm;enf;csuf(tDS)&Sd&mrS taESmuft,Suf ,ifydk;wG,fvmcJh\/ um,uH&Sif(oka'g'e)
udk,fwdkifyif r&dyfrdcJh/ odkYaomf rsufpd&SdolwdkYu jrifBuonf/ BudKwifae&m,lBu\/ tuGufqif
yl;0ifESifhBuavjyD/ xdktcg oka'g'e bmvkyfoenf;/ od'wtm; bk&m;rjzpfatmif tBuHxkwf&\/
rdef;rtxdef;awmf? tacsmhawmf? tqdkawmf? rdef;rt&Ha&Gawmf wdkYjzifh zHk;tkyfay;&av\/
rdef;rwyfBuD;jzifh txyfxyf umqD;ay;xm;&onf/ umr*kPf ESpfjryfxm;vdkufjcif;yifwnf;/
oka'g'eonf ]]ighpdwful;ESifhig}} vkyfaeaomfvnf; &efolvufoyf arG;cH&rSef;rodcHcJh&&Sm\/
wpfzef rdrd\ twyfa[m a0'ynmudkvnf; tBuGif;rJh ,Hkpm;? od'wudkvnf;
tm;udk;ygonfqdkaom aum@n? olonf ]]od'w rkcs bk&m;jzpf&rnf}} [laom ,HkBunfcsufjzifh
tESpfoHk;q,fausmf 'kucHawmxGufESifh tavmif;awmftm; tultnD ay;cJh&m bk&m;jzpfcgeD;wGifrS
awmfvSef xGufoGm;cJh\/ aum@n tajymif;tvGJum; jrefqefvGef;pGmh? avmuDtodESifh
0D&d,ZGJBuD;rm;aom olonf acwfrD acwfpm;aeaom twudvrxvrf;pOf
t,lonf;rI(tm;enf;csuf)&Sd&mrS &efolYtBudKuf vkyfaqmifay;cJh&onf/
xdkYjyif tavmif;awmf udk,fwkdifyifvnf; tawG;? tBuH? pdwful;wpfcsufrSm; (0g) &efol\
rjrif&aomqGJaqmifrIt& 6-ESpfvHk;vHk; vrf;rSm;BuD;udk aovkarsmyg; vdkufpm;rdcJhonf/ xdktcg
a&SYaemuf urmav;q,fudk 'dk;,dkayguf jrifEdkifaom ajray:wefcdk;&SifwdkY trsm;tjym; &SdaeBu\/
(0d? |? 1/ 130/ 0dok'dr*f? 2? 41/) avmuBuD;udk BuD;yGm;apvdkaom? pdkjynfapvdkaom? rjrif&aom
ajrxuf wefcdk;&SifwdkYvnf; &SdaeESifhBu\/ touf&Snf wefcdk;vnf; BuD;rm;Buukefonf/
xdktcgrsdK; twomoem jyK&rnfrSm olwdkY\ r[mwm0efBuD;aywnf;/
tavmif;awmfonf xdkonfhtaESmuft,Suf tcuftcJrsm;Bum;rSyif aAm"dyifESifh a&TyvifodkY
ta&mufcsDawmfrlEkdifcJh\/ bk&m;jzpfayawmhrnf/
xdktcsdefrsdK; twwefcdk;&SifwdkYonf vufeuf vloltpGrf;ukef tiftm;ukef &SdpkrJhpk
oHk;Bu&ayvdrfhrnf/ xdkYaBumifh rm&fewfonf vufraES;/ a&SYwef;odkY udk,fwdkif xGufvm\/
twdkif;rodaom ppfonf vufeuftm;udk;jzifh yvifudk vkav\/ yvifvdkcsif r[kwf?

bk&m;jzpfrnfpdk;/ (xdkobm0udk em;rvnfEdkifaom Oa&mywdkuf ygVdynm&Sif tcsdKYonf


]rm&fewf[lonf ow0gtaumiftxnf &Sdaom t&mr[kwf/ pdwf wpfpHkwpfck jzpfay:rIudk
wifpm;jcif;rQom} [k rSwfxif ,lrSm;Buav\/)
bk&m;jzpfawmfrlonfh aemufydkif;wGifvnf; oHCmwGif; y#dyursm;? pifjydKifbk&m;rsm;? omoem0if
w&m;cdk;um ]]igwdkYvnf; 'Dtwdkif; a[majym usifhBuHonf}} [k toHvTifhaeaom
w&m;twkta,mifrsm;? rdef;rESifh pGyfpGJjcif;? AuuJhodkY twwefcdk;&SifBuD;awGudk,fwdkif
0g'wdkufyGJ0ifjcif;? aemufqHk; toufudkyif vkyfBuHBuonftxd y&dedAmef
pH0ifawmfrl&onfhwdkifatmif qufwdkuf rvGwfpwrf; aESmuf,SufcJhBuav\/
,if;odkYqdkaomf tb,frnfaom a,m*Donf olYpufuGif;rS vGwfuif;Edkifygcsdrfhrnfenf;/
ur|mef;owd &SdaekHrQjzifh ab;&efvHkjyD[k r,Hkpm;tyf/
(owdrawm oka0aoa,sm? a0&m e y&drkpwd/ / rPdb'okwf/ o*gxm-oH-210/)
urmudkyif BudK;udkifcsifolrsm;
Ak'&Sifawmfjrwf y&dedAmef pH0ifawmfrljyD;aemuf rZdra'o(tdEd,) tw0g'BuD;acgif;jyef
axmifvmcJh\/ acwfrD wdk;wufaom Ak'bmomBuD; jzpfvmap&ef "ropfrsm; zefwD;vmBuonf/
rm&udk,fpm;vS,f bkef;BuD;rsm;vnf; r[m,me *dkPf;BuD;udk xlaxmifcJhBu\/ ]bk&m;
t"dur[kwf? bk&m;avmif;om t"du} [laom 0g'BuD;udk pGJudkifvmBuonf/ aemufqHk;
atmufvrf; txufvrf; vlom;BudKuf twynm&yf rsdK;pHkjzifh OHKcH ref;rIwfBu&mrS yifr tdEd,
omoem vHk;0 uG,fycJh&onf/ (tdEd, omoemuG,fyHk &m[kvm oHudpnf;\ aqmif;yg;udk
yxrydkif; ed*Hk; tjynfhtpHk azmfjyxm;ygonf/)
jrefrmEkdifiH omoem0ifudk BunfhjyefygvQifvnf; acwftqufquf tarTcHcJh&\/ a&Tjzpf aiGjzpf
od'daygufvrf;pOftwGuf bk&ifrsm;udk,fwdkifyif aemufydkif;rS tm;ay;cJhBu&onf/ *dkPf;uGJrIrsm;
ay:cJh&\/ twiftkH 0d0g'yif ESpfaygif;&Spfq,f BumcJhonf/ taemf&xmESifh bdk;awmfuJhodkYaom
rif;rsm;om ray:aygufcJhygvQif cufavpGmh/ xdkYaBumifhvnf; avmum,w wefcdk;&SifwdkYonf
&mZ0ifudkyg ajymif;jyef vSefypf&ef BudK;pm;vmBu\/ odkYrS twomoemtwGuf pdwfBudKufomoe
'g,um&&SdBurnf r[kwfygvm;/ bBuD;awmf acwf pBumrif;uav;onfum; qdkvQif &mZ0if
wpfZmwf cif;&ef wefcdk;&SifwdkY zefwD;xdk;oGif;cJhaom oaEom;yifwnf;/ (t,lawmfr*Fvm
avQmufxHk;udk BunfhygvQif wduscdkifvHk jynfhpHkpGm odEdkifygonf/) xdkYaBumifh olwdkYonf bdk;awmftm;
tcJrausBu/ ]armif0dkif; uwdopmr&Sd} [k ,ckwdkif ajymrqHk;/ bmrQ rod&Smaom vlrsm;pkum;
pBuma&cs ,ckwdkif idkBuqJ/ &mZ0ifESifh omoem0iftm; tjcm; ,kwfnHhaom wefcdk;rsm;jzifhvnf;
npfayapcJhBu\/
jrefrmjynfwGifom r[kwf/ Oa&my &mZ0ifwGifvnf; jyifopfawmfvSefa&;BuD;rStp ]vdkvm;oludk
wif? rvdkvm;oludk jzKwfcsa&;} rif;ajymif;rif;vGJ udprsm;wGif ajray:ajrxuf wefcdk;&Sifrsm;
uvzefxdk; wefcdk;jycJhBu\/ toHwdwf vIyf&Sm;rIrsm;jzpf &mZ0if q&mwdkY rodvdkufBu/
(0gvfbl&f*g-yJa*; a&; ]rjrif&aom rdwfaqGwpfOD;ESifh aqG;aEG;yGJ}) 12-&mpk wcdku tdEd,
ppfyGJrsm;wGifvnf; xdkenf;if;yifwnf;/ a&S;tcg uvd*Frif;ESifh turif;wdkY ppfjzpfBu&m

uvd*Frif;onf ppftiftm; BuD;rm;vsuf &aohBuD;\ a[mudef;udkom tm;udk;,Hkpm;rd ppfa&;


IH;edrfhcJh&zl;\/ xdkppfyGJwGif vlom;rsm;omru udk,fapmifhewfcsif;vnf; wpfzufESifh wpfzuf
ppfxdk;Buonf[k yg&Sd&m a&S;tcguyif &SdcJhzl;aom toHwdwf ppfyGJyifwum;/ (pwkuedygwf?
plVumvd*FaAm"dZmwf/)
,cktcgwGifvnf; urmt&yf&yf tBum;tjrif& vlom;wefcdk;&Sifrsm; aygrsm;vSay\/
kyf0g'DEdkifiHrsm;u omyif wefcdk;okawoe jyKvkyfaeBu\/ blvfa*;&D;,m; EdkifiH ]A*Fg'DrD
xkdAm} ac: tBum;tjrif& trsdK;orD;wpfOD;udkyif vcpm;tjzpf cefYxm;onf[k qdkonf/
Ak'acwfwGif a&SYaemuf urmav;q,fudkjrifEdkifaom wdwdBuD;rsm; &SdouJhodkY ,ckvnf;
&SdaeBurnfom/
odkY&mwGif uH-Pf-0D&d,jzifh &,lEdkifaom twkrJh obm0 tiftm;BuD;rsm;um; wefcdk;&SifBuD;wdkY\
tBum;tjrifudk cRwfvTJapukef\/ pDrHudef;BuD;rsm;udk ysufjym;apEdkifBuukef\/ xdkYaBumifh
uHtaBumif;udk a[mBum;awmfrl&m ]uHtusdK;ay;ESifhpyfvQif pBu0Vm urmxkwfcsif; jrifEdkifaom
yk*dKvfrsm;\ pum;udkyif r,HkBunfBuvifh} [k ydwfyifawmfrlcJhzl;\/ (Oy&d? r[mur 0db*Fokwf/)
xdkYaBumifh twdwfuHESifh ypKyefvkyf&yfudk ypfy,f tb,frnfaom wefcdk;&Sifonf tjzLtrnf;
vHk;0ajymif;vJEkdifygcsdrfhrnfenf;/ odkY&mwGif ]r&wJh trJ oJeJYyuf} wwfonfudkrl
owdrlBu&ayvdrfhrnf/ (Av "r*kw? y#d0wm e 0dZwd/ a0ypdwdokwf? o*gxm-oH-223/)
rdpm'd|dab;BuD; a0;vsufeD;
uREkfyfwdkYonf tvkyfcGifodkY r0ifrDu tdk-em-ao ab;BuD;rsm;udkom aBumufp&m[k
xifrSwfcJhBu\/ b0wGif rdpm'd|d(t,lrSm;) ab;BuD;um; rnfodkYrQ jzpfEdkifpaumif;aom
taBumif;tcGifh rjrifrdcJh/ tjcm;bmom wpfckckodkY ul;ajymif;ouf0ifEdkif&ef tdyfruf pdwful;rQyif
rwnfhEdkifatmif todPf &SdcJhjyD r[kwfavm/ odkY&mwGif tvkyfcGifodkY a&mufaomtcg tdk-em-ao
ab;BuD;wdkYxuf aBumufvefY ausmcsrf;zG,f aumif;vSaom rdpm'd|d ab;BuD;rsm;
ur|mef;ausmif;uav;wHcg; vm acgufaeoHudk Bum;ae&\/
odkY&mwGif wHcg;udkzGifh 0ifvmaomtcg rdwfaqGaumif;ozG,f jzpf {nfh0wf ysLiSm
BudKqdkrdBuav\/ w&m;xl;? tmPm? pD;yGm;? usef;rma&; ponf a,m*D\ onf;ajcBudKuf
tjynfht0 &awmhrnfuJhodkY rsufvSnfhjyBu\/ erlemuav;rsm;yif tBudrfBudrfay;
jrLqG,fBuavonf/ a,m*Dum; ]]ig w&m; wufvmjyD}} [kxif\/ yxrwGif tawG; pdwful;
tmkHrQomwnf;/ a,m*Donf pm;kd;pm;pOf rpm;csifawmh/ wpfrsdK;wpfrnf jcdK;jcHpm;rS w&m;xl;
&rnf[k xifolxifwwfonf/ xdkYaemuf t0wf? aemuf taetxdkif ....ponf/ (xdktawG;cHae
oHC&udw rax&fBuD;onf &[EmrjzpfEdkifbJ ESpfaygif;rsm;pGm BumcJh&\/ ]t&daraw,susrS}
[ktawG;tac: tajrmfrSm;avonf/ 0dok'dr*f? 1? 45/ ]pHawmf0if t&d,mrsm;} pmtkyf tjynfhtpHk
Bunfhyg/)
tmkHtawG;onf aBumufzG,faumif;avpGmh/ tawG;jyD;vQif toHwpfpHkwpfck Bum;&wwf\/
tmemyge? uodkPf;ponf w&m;vrf;aBumif;ay;onfvnf; &Sd\/ rnfonfh wefcdk;&Sif[k
todray;ao;/ aemuf bdkifpukyf jyouJhodkY vQyfwpfjyuf udk,fxif&Sm; jywwfjyef\/ vdktyfvQif

vludk,fwdkif rdk;ay:u usovdk a&mufvmwwfonfvnf; &Sdonf/ xdktcg a,m*DtcsdKU yg;&mrS


aygufum acgif;ajymif;Bu&&Smavonf/ rZdry#dy'grS vrf;cGJum ow0grsm;tBudKuf
wpfvHk;wpf0wnf; jynfhpHkBuav\ (pdwful;)/ olaX;jzpf omoemjyKrnf/
touf&maxmif&Snf ow0gawG u,fwifum t&daraw,s vufxufusrS edAmef,lrnf/
qkBuD;yefrnf/ (qkBuD;yefolrsm; ,ckvdkb0rsdK;BuD; tavmif;awmfBuD;rsm;\ trltusifh&Sdr&Sd
pOf;pm;Bu&m\/) odkYr[kwf a,m*DtcsdKU t&d,mjzpfjyD[k xifolu xifBuav\/ tjcm;
avmum,w(oHo&me,fcsJU) twwfxl; wpfpHkwpf&m &csifolwdkY &Buonf/
xdkt&m tm;vHk;onf a,m*DjrwfEdk;vSaom omoem? umrbHkBuD;rS rxGufcGm vdkaom tw?
xdkESpfckudk aygif;pyf pdwfwdkif;us azsmfay;vdkufaom ysm;&nf0rf;us ,rumyifwnf;/
xdkazsmf&nfum; qm'l;b0rSonf AujA[mBuD;rsm; yg0gtxd od'djyD;Ekdif\/ arSmfq&mb0rSonf
t&d,m txifcH 0dZm"dk&fBuD;txd aygufajrmufEdkifavonf/
a,m*Dum; Eke,fao;\/ avmuum; us,fajymvSonf/ wefcdk;&Sif trsdK;rsdK;wdkYusufpm;&m
e,fajrjzpf\/ &efolESifh rdwfaqGudk arhavsmhum tewudkom rJ &Smaeaom a,m*D\
ur|mef;ausmif;uav; ywf0ef;usif wefcdk;&SifBuD;rsm;\ oufjyif;csoHum; jyif;xefvSaypGmh/
rdrdudk,fudk omoemjyKol[k txifrSm;aeaom udk,fpm;vS,frsm;vnf; ajccsif;vdrf aeBuavjyD/
(txacg rma&m ygydrm t0d'la& edoD'd wkPSDblawm ruFkblawm yZ,aEm/ / rm&"Dwkokwf/
o*gxm-oH 125/)
twum0pa&m "arm
omoem0ifwGif a,m*D olawmfpifBuD;rsm;\ b0jzpf&yfrsm;udk oHk;oyfazmfjy&m pmzwfolwdkif;
em;vnfrnf r[kwfaomta&;tom;rsm; ygaumif; yg0ifayvdrfhrnf/ avmutjrif Iaxmifht&
a0zefwwfol? y&d,wdtjrifudkom qkyfudkifxm;olwdkYtwGuf ,kwdrwef vufrcHEdkifaom
t,ltqrsm;vnf; tenf;i,f ygaumif;yg0ifayvdrfhrnf/ yg0ifcJhaomf kwfjcnf;tjypf
IawmfrrlBubJ acw&yfqdkif; rSwfom;xm;apcsifygonf/ tb,faBumifhqdkaomf
&efoltaESmuft,Sufrsm;onf vnf;aumif;? rdwfaqG w&m;awmf\ twkrJh pGrf;tm;rsm;onf
vnf;aumif;? rsufpdjzifh jrifaumif;aom (0g) udkifjy &paumif;aom t&mrsm; r[kwfygukef/
*rD&-eufIdif;? 'k'o-jrifEdkifcuf? y@dwa0'eD,-ynm&Sdaom a,m*DwdkYom odEdkifjrifEkdif?
twum0p&=tawG;tac: acwfPfjzifh ta0zefaumif;olwdkY\ ouf0ifusufpm;&m
r[kwfaomaBumifhwnf;/ (0de,? r[m0*-5/)
pifppf ordkif;udk jyKpk&m jyqdkcJhonfhtwkdif; tjrGufrQ ysdK;cJhaom oabmrsm;udk ydkifvQif
tmZmenf a,m*D olawmfpifBuD;wdkY\ taBumif; XKywfudk zwfI&mvnf; pmwGifa&;rxm;aom
t&omrsm;udkyg cHpm;&ygvdrfhrnf/ xdkoabmw&m;rsm;udk t,lonf;? txiftrSwfvGJ?
tpGJrSm; a&;om;jcif; r[kwfyg/ pdwful;,Ofoufoufjzifh a&;om;xm;jcif;vnf; r[kwfyg/
y"meokwf? jA[edrEeduokwf? rm&wZeD,okwf? ,0uvmydokwf? rm&oH,kwf?
r[my&dedAmeokwf paom ygVdawmfBuD;rsm;ESifh omoem0if c&D;wpfavQmuf
ordkif;taxmuftxm;rsm;t& a&;om;jcif; jzpfygonf/ tvkyfcGifESifh qufEG,faom ta&SUwkdif;
taemufwdkif; *E&Dynm pdwfynmrsm;ESifhvnf; PftvSrf;rDorQ ESD;aESmxm;ygonf/
xdkrQomvm; r[kwfao;? a,m*D olawmfpifBuD;rsm; jzpfBuaom q&morm;rsm;ESifh rdb tpfudktpfr
"rrdwfaqGrsm;\ udk,fawGUjzpf&yfrsm;udkvnf; xif[yfxm;ygonf/ tcsKyftm;jzifh tvkyfcGif

w&m;uay;aom todrsm;udk udk,fpm;jyKxm;jcif; jzpfygonf/


xdkYaBumifh uREkfyfwdkY BudKwifajymyg&ap-]]oifvufcH ,HkBunfatmif tjynfht0
rwifjyEdkifao;onfhtwGuf cGifhvTwfygbd/ odkYaomf xdkwifjycsuf xdktodrsm;udk tvsifpvdk
y,fcsxm;jcif; rjyKao;bJ acw &yfqdkif; aw;rSwfxm;ygavOD;/ tcsdeftcgu oifhtm;
tajzay;aumif; ay;ygvdrfhrnf}} [lownf;/
w&m;oabmum; eufIdif;avpGmh/
(,HwH aeuare wAH? wH 0w umry&da,oem, Okaum Owd0g? aewH XmeH 0dZwd/ 'E
blrdokwf? Oy&d-yH-172/)
tBuGif;rJh jynfhpHkaom urmopfodkY
a,m*Donf &efolESifhrdwfaqGudk cGJjcm;odjrifvmygvQif tvkyfcGif twdkif;rodaom tusdK;rsm;
&awmhrnfrSm aocsm\/ udk,fydkif todPfawG wdk;wufvmrnfudkvnf; uREkfyfwdkY ajym&Jyg\/
]]&efoludk aBumufjyD; tpkefvrf; vdkuf&if onfhxuf 'ku a&muf&acs&JU}} [k oabmaygufum
&efoludk raBumufonfhtjyif ydkyif tm;wufvmygvdrfhOD;rnf/ txmudk odaejyDjzpfvnf;
a'gorjzpf? pdwfvnf; rnpfawmh/ aysmfyif aeawmhrnf/ taESmuft,Suf wpfcgawGUvQif
wpfqifhwdk;wufoGm;onfudk a,m*Dudk,fwdkif odaejyDjzpfaomaBumifhwnf;/
a,m*Donf xdktodudk ,Hk,HkBunfBunf odrf;ydkufxm;ygvQifum; BumvQif rdrdcEmukd,f?
rdrdywf0ef;usifrQavmufomru wpfurmvHk; pBu0VmteE jzpf&yfrsm; txdjzefYcsdxdk;xGif;
vif;vif;csif;csif;BuD; odjrifvmygvdrfhrnf/ ]]i,fOD;rS BuD;&monf}} [louJhodkY toduav;rS
todBuD;jzpfvm&\/ tbdnmOf\ a&SUawmfajy; todrsm;yifwnf;/ xdkurmhjzpf&yf?
pBu0Vmjzpf&yfrsm;udk jcHKvdkufvQif ]]tvHk;pHkaom ocFg&\ tESpfom& bmrQr&Sd}} [laom
tedptcsufudk 'ufceJrdavaomtcg t&d,mudpBuD;yif tjyD;wkdifEdkifavawmhonf/
uREkfyfwdkY rQ &Snfvsm;pGm ed'gef;cif;aeonfrSm taBumif;&if;&Sdyg\/ wpfpHkwpfckaom
avmuDtusdK;udk arQmfudk; BudK;pm;aeaom *Em&D wefcdk;&Sifrsm;? ,if;wdkY\ toif;tyif;rsm;
ponfwdkYtm; Iwfcsvdk[k ,lqaumif;,lqp&m&Sdyg\/ pifppfum; r[kwfyg/ rdrdwdkY todPf
&Sdoavmuf tm;xkwfaeBuolcsnf;om jzpf tjypfvnf;rwif/ vlom;wdkYtm; txdkuftavsmuf
tusdK;jyKEdkifonfyif jzpfvnf; (xdkrQavmufudkom tvSrf;rDolwdkYtwGuf) twefi,f
ESpfoufzG,fum; &Sdygayonf/
odkY&mwGif y"me &nfTef;csufudk kd;om;pGm ajymyg&ap/ acwfum; xdkrQavmufjzifh
a&mifh&Jae&rnfhtcgrsdK; r[kwfyg/ rjywfrom; rwdrus rcdkifrrm ,m,DtiSm; tBum;tjrifrsdK;udk
rqdkxm;bd/ wu,fh tbdnmOf&kHrQjzifhyif auseyfxdkufonfhtcg r[kwfao;/ urmBuD;
us,fajymvmonfESifh trQ todtwwfynm&yfrsdK;pHkaeaomacwfjzpf oku0dyu &[Em
jzpfkHrQjzifhvnf; ,aeU omoemawmftwGuf vHkavmufjyD rqdkEdkifao;/
acwf urmBuD;url wefcdk;tbdnmOfwdkYESifh jynfhpHkaom &[Emt&SifjrwfBuD;rsm;udkom
awmif;qdk yifhavQmuf aeygacsjyD/ acwf urmBuD;u av;euf jyif;jypGm awmif;qdkaeaom
t&mvnf; rBum rjrifh rzifhrETJ rvGJraoG {uefrkcs jynfhpHk&rnf[k (acwfudkodjrifolwkdif;)
tBuGif;rJh ,HkBunfaeBu\/ Ak'&Sifawmfjrwf\ a'oemawmfuvnf; twdtvif; xkwfazmf
cGifhjyKxm;avjyD/ omoem0if ygaom t&d,m t&SifjrwfBuD;rsm;uvnf; a&SUoGm;om"u
ay;awmfrlcJBuukef\/

xdkodkYaom pG,fpHk tmZmenf yk*dKvfxl;BuD;rsm;twGuf odyHynmonf urmtm;


aq;aBumrGrf;rHvsuf&SdavjyD/
({0laye acg om&dykw bduKem a*god*Fomv0eH aomab,s/ r[ma*god*Fokwf/ rlvyH-281/)
xdkYaBumifh xl;jrwfaom acwftcgrsdK;wGif wpfurmvHk; jidrf;csrf;&m jidrf;csrf;aBumif;
aumif;onfxuf aumif;? ydkaumif;? taumif;qHk;aom vrf;pOfodkY ouf0ifvmBuygap&ef
&nfoefkd;&if; ESvHk;oGif;jzifh yGifhvif; kd;om;pGm xkwfazmf&ygaBumif;/
ukef;abmifacwf &[EmESifh yk*Kdvfxl;rsm;
pwk*D&d-awmifav;vHk; q&mawmf
(1088 - 1186)
]]om;awmfBuD;? armifyZif; a&;om;onfh IzG,frsm;rSm bk&m;&Sif udk,fawmfjrwf tvdkawmfus
omoemh0efxrf;wJh usrf;aumif;BuD;rsm; jzpfayw,f/ aeUpOf &dIufauG;qefUNyD; aeMuayr,fh
rSef;&dIufrSef; auG;rSef;qefUrSef; rodolawGu trsm;BuD;/ rdrdolwpfyg; tusdK;rsm;atmif BudK;pm;NyD;
ypkygav armifyZif;}}
]]rSefvSyg? crnf;awmf t&Sifbk&m;}}
]],ck IzG,f usrf;vnf; crnf;awmf tNrJwap Munfhvdku MunfhIawmfrl&efESifh crnf;awmfudk
taMumif;cHNyD; pdwftMuH&ovdk edAdEmPf &ifhoefBuD;yGm;&avatmif om;awmfudk,fwdkif
ayrSmwifNyD; pD&ifcJhygoz&m;}}
oufawmf oHk;q,fcefU &dSaom ]tHawmfacsmif;? 'DCm,k*gr0goD (ouf&Snf&Gmae) &[ef;ysdK
OD;ar"m0Du crnf;awmf OD;yOif;BuD;tm; ]emr&lyedAdEIzG,f} aypmudk qufuyfpOf ajymqdkaeMuyHk
jzpf\/
OD;yOif;BuD;um; usD;rEdk; awm&ausmif; wpfyg;wnf; &[ef;w&m;udk ESvHk;oGif;ae&m
&[ef;0gtm;jzifh igh;q,fhESpf0g oufawmftm;jzifh &Spfq,f &dSavNyD/ om;jzpfol OD;ar"m0D
ESpfESpfom; t&G,fuyif &[ef;ycJh\/
tcsdefum; tif;0jynfBuD; tNyD;wdkif ysufpD;&ef ig;ESpfcefUrQom vdkawmhonfh acwfysufBuD;yifwnf;/
OD;ar"m0Dum; xdk tif;0ukef;abmif Mum;umv 1088-ckESpfwGif vlvmjzpf&&Sm\/ Zmwdum;
a&Tbdke,f OoQpfaus;&Gm jzpfonf/ tavmif;awmfrif;w&m;BuD; rif;jzpfaom (1114) tcg

&[ef;y ajcmuf0grQom &dSao;\/ bGJU-OD;ar"m0D ac:wGifonf/ bdk;awmfrif;w&m; vufxufwGif


]rkedEmbdvuFm& o'romrd r[m"r&mZ*kk} bJGUwHqdyfawmf cH,l&onfh awmifav;vHk; q&mawmf
[lonf OD;ar"m0Dyifwnf;/
ysHvGefawmfrl&m tHhzG,fESifh IzG,f
awmifav;vHk;q&mawmfonf tavmif;rif;w&m;BuD; eef;wufp ajcmuf0g avmufuyif
trsdK;rsdK;aom IzG,fusrf;wdkUudk pD&if\/ (IzG,f usrf;aygif; oHk;q,fausmf pm&if;&dS ,cktcg
ok"r0wDwdkufu &Spfusrf;pD yg0ifaom av;wGJdkufxm;NyD; &dSonf/)
"redAdE IzG,fudk (1116-ckESpf? 6-0gt&) yxrqHk;a&; pm,Ofyef;IzG,fudk (1185-ckESpf? 97ESpfwGif) a&;onf[k usrf;NyD; ou&mZfrsm;t& axmufq &avonf/ earmw *rD&IzG,frSm
]pm,Ofyef; IzG,fvnf;a&;cJhzl;NyD} qdkojzifh q&mawmf\ aemufqHk;vuf&m[k ,lqzG,f &dS\/
pmom; t"dym,frsm; t&vnf; (ydkrdk jynfhpHkU av;eufonfudk axmuf) xdkodkUyif jzpfzG,f &dSay\/
oufawmf udk;q,fausmfonftxd pma&;awmfrlEdkifonf rSmvnf; tvGeftHhzG,f jzpfay\/
trwaomyge? trw'Gg&? "ryd,? oemx pom IzG,fusrf;rsm; omoemawmfESpf?
aumZmou&mZfrsm;udk (&Hcg ygVda&m jrefrmyg) xnfh oufawmfESifh 0gawmfrsm;udkyg awGU&\/
72-ESpf? 74-ESpfwGif pmtrsm;qHk; a&;om;awmfrlcJhonf/ odkU&mwGif ou&mZfrsm;rSm
]rlva&;ou&mZfavm? pmul;ol tqufquf\ xyfqifha&;avm} oHo, jzpfzG,f &dSaeayonf/
( zGm;ou&mZfESifh yHsvGefaom ou&mZfudk trwaomygeESifh pm,Ofyef; earmw*rD&
IzG,fwdkUt& jyqdkvdkuf&ayonf/)
ou&mZfrsm; ta&;tul; cRwf,Gif;vSonf/ earmw*rD& IzG,fudk pmtkyfrlrsm; 1151-ckESpf[k
jy ayrl 1182-ckESpf[k yg&dSonf/
1213-ckESpf rif;vSoD&d oD[ol rSwfwrf;yxm;aom emrnfausmf q&mawmfBuD; wpf&mhig;yg;
t|Kywd (vufa&;rl) ]]24? awmifav;vHk; q&mawmf 1090-zGm;? eH 5-aw;? oufawmf 78? 1168-b0ul;? &Sifar"m0D
OoQpfaus;&GmzGm;? orD;awmf [oFmwrif;orD; (udk;uG,f)? rkedEmbd vuFm& o'r r[m"r&mZ*kk?
tr&yl&rdU ajrmufrif;&Gmwdkuf oHk;xyfausmif;/}} [ka&;rSwfxm;onf/ rSwfwrf;txdkuftavsmuf
cdkifrm\/ ESpfouf&m ,lMuygukef/
IzG,fusrf;rsm;onf yd#uoHk;yHkrS ql&mql&m vdk&if; tESpfom&rsm;udk a&G;Ekwf
vlwdkif;em;vnfEdkifaom jrefrmpum;0gusrsm;jzifh yGifhyGifhvif;vif; a[ma[m'dkif;'dkif;BuD;
a&;om;xm;&m IzG,f rNiD;atmif qGJaqmifvSayonf/

ESpfaygif; ESpf&mausmfaomfvnf; a,bk,s vlrsm;pktm; owdoHa0* &ap a,m*DwdkUtm;


wGef;tm;ay;&m txdrdqHk; taumif;qHk; usrf;BuD;wpfqltjzpf &yfwnfvsufyif/ q&mawmf
ysHvGefawmfrljcif;ESifh pyf tvGef xl;jcm;tHhzG,f&m tjzpftysufudkom zwfI Mum;em&
IzG,fusrf;vm tvGefav;eufvSaom owdy|mef tmemyge t"dym,frsm;udk rzwfI& ao;vQif
,HkEdkifzG,f &dSrnfr[kwfay/
tb,faMumifhqdkaomf IzG,fusrf;rsm;u q&mawmf tb,frQ aygufajrmufawmfrlaeNyDjzpfaMumif;
wGef;jyaeNyD; jzpfaomaMumifhwnf;/
IzG,frS rSwfzG,f
ysHvGefawmfrl&m tHhzG,fudk rjyrD IzG,fusrf;rsm;rS jrefrmpm ta&;tom; pum;toHk;tEIef;ESifh
t"dym,f av;eufyHkwdkUudk odomHk azmfjyygOD;tHh/
]]xGufouf0ifoufudk xGufouf 0ifouf[k aomPod*Fgv (tdrfacG; awmacG;) wdkUyifvnf;
odukef\/ xdkUaMumifh xGufoufudk xGufouf[k? 0ifoufudk 0ifouf[k odumrwonf
owdy|mefudk yGm;rsm;aponf rrnfao;/}} (y?24/)
]]a[mawmfrlonfh twdkif;usifhvQif ,ck'd|"r r*fzdkvf&aMumif;udk txyfxyf a[mawmfrlonfh
a'oemawmf twdkif;rod &dSonf/ if;&dSygvsuf ,ckb0 r*fzdkvf&rnf r&rnfudk 0dpdudpm
&dScJhvQif q&mrjy enf;r&aomaMumifh &dSavonfaomf vnf;rSwf? q&mjy enf;&vsufyif ,ckb0
r*f&rnfavm r&rnfavm 0dpdudpm &dScJhvQif tpdae,s oAKwmPfawmfudk r,Hkaom
olomrSwf/ rSwpfyg; qdk&mr&dSNyD/}} (y?51/)
]tedp 'ku tew[k 0pDab' jzpfumrQ (&GwfaeHkrQ) onf r[mykn rjzpfwwfacs/} (tedp
ponfudk wyfwyfjrifvQif aeUpOf a&Tausmif;wpf&m? aiGausmif;wpf&m? a&TapwDaygif; 84000
wnf&onfxuf jrwfaMumif;/) (y?64/)
]]orx 0dyem tm;rxkwfbJ tmywfroifhHk? tukodkvfrjzpfHkrQ aeaom &[ef;ysif;um;
"mwfpmrQudkom a&SmifMuOf pm;oHk; a&m*gaysmufapwwfonfh aq;udk rrDS0Jaom olemuJhodkU
udavom ElemBuD; raysmufEdkifaMumif;}} (y?60/)
]]tMuifolonf avmuDpnf;pdrf? avmuDcsrf;omrQudkom awmifhw vGefuJpGmyif 'ge oDvudk
tm;xkwf\/ vHkUvy\/ xdkolonf udk,fhudkudk,f&SifoHo&m0#f'ku a&mif;pm;aygifESHaom
olrnf\/}} (y?210/)
]],xmblwmPf [laom avmuDopmawmfudkrQ rcH,lvQif tpdaE,s bk&m;ocif\

&efolawmfppfjzpfonf/ omoedu orm'd|d tjzpf odkUrQ ra&mufaomol jzpfaomaMumifh orm'd|d


yk*dKvfr[kwf/}} (y?296/)
]],xmblwmPf jzpfjcif;onf tkPfwufonfESifh wlNyD/ umvrjrifhrD ol&d,rnfaom ae0ef;
wufxGef;ay:vmbdouJhodkU r*fmPf zdkvfmPf edAmef&awmhrnf/ oifhtm; eD;vSNyD/ owd&dSvSap/}}
(y? 354/)
]]wpfaeUudkrQ qif;&JcH&aomaMumifh aeUrsm;pGm csrf;om&rnfrSefvQif wpfaeUtzdkU jzpfaomqif;&Judk
raMumufomNyD/ wpfvrQ? wpfESpfrQ? wpfb0rQom qif;&JcH&aomaMumifh vrsm;pGm? ESpfrsm;pGm?
b0rsm;pGm csrf;om&rnfrSefvQif wpfv? wpfESpf wpfb0jzpfaom qif;&Judk raMumufomNyD/
wpfaeU? wpfv? wpfESpf? wpfb0jzpfaom wPSm? avmb? &m*udk tvdkrvdkufoifh/
t&SnfudkarQmf olawmfw&m; ESpfESpfNcdKufNcdKuf udk,ftoufudk pGefUpm; aysmfydkufoifhvSonf/}}
(y?363/)
]]ig\trd? ig\tb? ig\r,m;? ig\vif odkU {uefxifpGJ NrJNrJrSwfacsvQif Al;awmif;xJodkU
BuGuf0ifouJhodkU xdkUtwl omoemawmfodkU r[mAmvkrwu (vlrdkufl;BuD;) a&muf
arTaESmufNyDrSwf/ ,xmblwmPfpuKr&dSukefaom Amvkrwu yk*dKvfwdkU tm;BuD;vQif
omoemawmf ysufpD;vdk ab;a&mufvmacsNyD[k owd&Muav/ aMumufvnf; aMumufMuav/}}
(udk,fhbmom t,ltq vGJrSm;ae bk&m;udkvnf; pGyfpGJ\/ udk,fhudkudk,fvnf; wl;NzdK\/
raumif;rIvnf; rsm;pGmyGm;\/) (y?291/'k?88/)
]],xmblwmPf orZnudkrQ r&&dSacsonfjzpfvQif oGm; oGm;rSef;udkrQ rod/ &yf-xdkiftdyf-tdyfrSef;udkrQ rod/ uRJ? EGm;? acG;? 0uf? Muuf? iSuf? wd&pmefwdkUESifh twlwl/}} ('k?388/)
nDawmf OD;"ryd,udk qHk;rjcif;
pwk*D&dawmifav;vHk;q&mawmf OD;"ryd,ac:aom nDawmfwpfyg;vnf; &dSonf/ 0rf;uGJavm?
ratwl zatuGJavm rqdkEdkif/ OD;"ryd,vnf; awm&ausmif;wpfausmif; ae[ef&dSonf/
aemifawmfa&;aom pmrsm;udk zwfIusifhBuHvsufae&m r&Sif;rvif;aom tcsuftvufrsm;udk
avQmufxm;ojzifh 1162-ckESpfwGif ]"ryd,IzG,f} [k a&;&jyefonf/
xdktcsdef nDawmfonf 62-ESpf? aemifawmfum; 73-ESpf &dSMuavNyD/
]]nDawmf "ryd,u aemifawmftm; "r&wemOpmudk awmif;onfrSm idkcsif&ufudk vufwdkUonfhyrm?
,m;&mudk dkufrdawmhonf qdkouJhodkU rSwf&mawmhonf}} [k tpcsDum 0rf;omtm;& a&;awmfrlyHk?
wpfwpfcGcG qHk;rawmfrlyHkrsm;rSm nDawmf aemifawmfESpfyg; ajymremqdkrem
w&m;aqG;aEG;aeMuouJhodkU &dSawmhonf/ rsufpdxJwGif jrifa,mifapawmh\/

]]acG;\tyg; 0uf\teD; apmif;wD;ouJhodkU &dSwwfMuonf/ xkduJhodkU ighnDr&dSapvifh/


tusifhnpfvQif oHo&m epfNrJ/ ([E'ged bdua0) oem; rSmxm;cJhonf[k odwwfap/
nDawmfrSwfav/ oHa0*rdrd owd&&? ,ckb0yif r*fzdkvfNyD;ajrmuf edAmefodkUa&mufatmif
vHkUvyEdkifwdkif; aumif;awmhonf}} (w? 142/)
]]t&Sif"ryd, nDvS? owdruGm? ynmESifhwuG udk,fusdK;&dSatmif tcgcyfodrf;
usifhoifhvSawmhonf/ tNrJtHoGm;cJ usifhav/ (149) [kwfrSefwdkif;udk rodbJvsuf
arharhavsmhavsmh raeoifh/ jyoEdkifaom q&mudk &Sm [kwfrSefpGm odatmif vHkUvyav?
tm;xkwfav}} (151/)
]]ig\ udk,f[k r[kwfrrSefajymqdkrSwf,lol....ig\ omoemawmfodkUr0ifNyD/ ]ykxkZaem Orwu
o'daom} oll;ESifh wlaom ykxkZOf[k bGJUcsnf vTwfonfrSwf/ onftwdkif;om rSefvQif r*fapmf
zdkvfapmf reH? edAmefESifh a0;onfxuf a0;vdrfhrnf acG;[lvdk (179)/ ,ck acG;xD; acG;r
wdkUonfvnf; rif;orD; rif;om;a[mif;? ewforD; ewfom;a[mif; wdkUyif/}} (156/)
q&mawmfonf ]earmw Ak'H o&PH *pmrd} t"dym,frStp a,bk,s em;vnfrIrsdK;udk
ausmfvGefum owdy|mef tmemyge tvkyfpcef;odkU ta&muf tiftm;ygygESifh wGef;ydkUawmf
rlxm;avonf/ 'ge oDvcef;vnf; rvGwf/ bk&m;'um bk&m;tr? ausmif;'um ausmif;trwdkU
rdpm'd|d jzpfrSef;rod jzpfaewwfyHkrStp vlwef;pm; toD;oD;twGuf a&;om;awmf rlcJhonf/
omoemawmfESifh BuHK&onfhtcg ]]bm ta&;BuD;qHk;vJ}} qdkonfudk tajccHrSp axmufjyxm;\/
bdk;awmftwGuf &mZaMu;rHkIzG,f
awmifav;vHk; q&mawmftm; &orQ ypnf;udk udk,fydkifrxm;? pGefUvNrJjzpf tusifhoDv
jrifhjrwfaMumif;? bdk;awmfrif;w&m;BuD;u ]&mZ*kk} bGJU tyfvaMumif; ]oDv0daom"eDusrf;} (123?
170) azmfjy\/
1123-ckESpf tv,feef; rdzk&m;BuD;rS zGm;jrifaom i,frnf &Sifrif;wkwfac: [oFmwNrdKU?
wvkwfNrdKUpm;rif;orD;u udk;uG,faMumif; q&mawmfudk,fwdkifa&;cJhonf/
q&mawmfonf rlvu pwk*D&dac:aom a&Tawmif aiGawmif jrawmif ywjrm;awmifwdkUjzifh
tvGefwifhw,faom rEav;ac: awmif0Srf;awmausmif; &[ef;w&m;jzifh oDwif;oHk;&m
aemiftcgwGifrS tr&yl&NrdKU (taemuf) ajrmuf rif;&Gmwdkuf ajymif;a&TUMuGvm&awmfrl[ef &dSonf/
xdktcgrSp if;wdkufudkvnf; awmifav;vHk;wdkuf (pwk*D&d) [kac:wGif[ef&dS\/
(ickefq&mawmfa&; ck'u ygX#Dum ed*Hk;/)

rlvawmifav;vHk;[lonf ]a0[mpuFr=av[mjyifpBu? tp&d, yAm&=tHhzG,f &dSaom awmif0Srf;}


ponfjzifh rdrd oDwif;oHk;&m Xmeudk azmfjy&m ]rEav;} [k wdkufdkufyg&dSonfudk awGU&ojzifh
,ck&dSaom rEav;awmifom jzpfzG,f rsm;avonf/ twdtus rqdkEdkif/
rnfodkUyifjzpfap? bdk;awmfvufxuf rif;rdzk&m;rsm;omru tr&yl& aejynfawmf?
aps;awmfBuD;&yfae bHkoHk;qifh a&Tausmif;BuD; 'um paom t&yfolt&yfom; vluHkxHrsm;yg
udk;uG,f qnf;uyf&onfh xif&Sm;aom omoemy yk*dKvfBuD; jzpfaMumif;rSm jiif;zG,fr&dSacs/
ou&mZf 1148-ckESpf wefaqmifrkef; vjynfhausmf oHk;&ufaeUwGif bdk;awmf rif;w&m;BuD;onf
&cdkifodkU omoemyvTwf&ef udpESifhpyf wHqdyf&q&mawmfBuD; ckESpfyg;udk eef;awmfodkU yifh
avQmuf&m]]rif;usifhw&m;ESifh rnD[k xifaom t&m&dSvQif qHk;rawmfrlMuygbk&m;? usifhEdkifonfudk
usifhygrnf/ rusifhEdkifao;vQifvnf; t&mjzifh rusifhEdkifao;aMumif; avQmufygrnf/
q&mawmfbk&m;wdkU trdefUawmfudk emcH usifhaqmif&ygrS q&mawmfbk&m;wdkUudk
udk;uG,f&usdK;&dSygrnf}} [k&TifMunf0rf;ajrmufpGm avQmufxm;av\/
bdk;awmf\ avQmufxm;yHkrSm av;euf odrfarGUvSay\/ ysLiSm,Ofaus;vSaypGmh/
xdktaMumif;ESifhpyf q&mawmfu ]&mZaMu;rHkIzG,f} trnfjzifh a&;om;qHk;rawmfrl&onf/
q&mawmf a&;om;onfh taMumif;t&mESifh a&;om;yHkwdkUrSm a&;dk;a&;pOf rif;usifhw&m;rsdK;
r[kwfacs/ acgif;aqmifvkyfolwdkif; odxm;oifhaom tcsufrsm; jzpfayonf/
acgif;aqmifvkyfolonf t&m&mwGif awmifvdkjrifhrm;rS olUudkrDS&onfh opfyifi,fom;wdkU
jrifhrm;EdkifyHkrStp vdrfvnfrI? trsufxGufrI? ayghjyufavsmhvsJrI oHk;rsdK;udk ausmfvGefEdkifap&ef
tusdK;tjypfESifhwuG a&;om;qHk;rxm;avonf/
tcsKyftm;jzifh ]&mZaMu;rHk IzG,f} onf tdrfacgif;aqmifrS tp acgif;aqmifwdkif; MunfhrSeftjzpf
aeUpOfMunhfI toHk;y&rnfh acgif;aqmifrI vrf;Tefusrf;BuD;yifwnf;/
xl;qef;pGm ysHvGefawmfrljcif;
q&mawmfbk&m;BuD;onf tr&yl& aejynfawmf\ ajrmufrif;&GmwdkufoHk;xyfausmif;
oDwif;oHk;aeawmfrlpOf wpfaeUaomtcg 'umrsm;udk ac:]]ig touft&G,f BuD;NyD? aocsdefeD;NyD? acgif;ESpfck yvkyfNyD; vmvvSnfhMu}} [krdefUawmfrl\/
'umrsm;rSmvnf; rnfodkUrQ jyefravQmuf&JMu/ ausmif;rS jyefvmMuum tjrefqHk;ESifh taumif;qHk;
jzpfatmifom pDpOfyvkyfMu&onf/

acgif;ESpfvHk; vkyfNyD;vQif ausmif;odkU ,laqmifvmMu\/ acgif;wpfvHk;udk oifhawmf&m


ae&mcsxm;NyD;aemuf acgif;wpfvHk;udk erlemtjzpf q&mawmfteD;odkU ,lcs jyMuonf/
q&mawmfum; ae&mrSxum]]eifwdkUacgif; igESifhawmf&JUvm;}} [k ajymajymqdkqdk acgif;xJodkU0if tdyfprf;Munfhawmfrl\/ jyef
xawmfrrljyD/ avsmif;NyD;onfESifh 0dnmOfcsKyfNidrf; b0Zmwfodrf;awmf rlav\/
'umrsm;vnf; wpfa,mufrsufESm wpfa,mufMunfhum rnfodkU vkyf&rnfrod? twefMum
rifwufrdaeMu\/ xdktcdkuf 'umrsm;teD;odkU tm*EKu bkef;BuD;wpfyg; MuGvmojzifh
tm;vHk;vIyf&Sm;vmum bkef;awmfBuD;tm; OD;csMuonf/ tm*EKu bkef;awmfBuD;\ rsufESmwGifum;
wpfpHkwpf&m xl;jcm;tHhMoonfh trlt&mudk rawGU&/ awmifav;vHk; q&mawmf\ tavmif;awmf
teD;odkU oGm;]]tif;-'umBuD;wdkU q&mawmfbk&m;BuD; ysHvGefawmf rlavrSudk;}} [k om ajymqdkav\/
rwfwyf&yfvsufuyif rsufpdudk pHkrdSwfNyD; ocFg& w&m;udk ESvHk;oGif; qifjcif NidrfoufpGm
aeawmfrlavonf/
'umrsm;vnf; tvdkufodpGm pum;wpfpHkwpf&m ravQmufao;bJ Nidrf vuftkyfcsDaeMupOfrSmyif
xdktm*EKu bkef;awmfBuD;onf rsufpdudk zGifh ausmif;wpfae&modkU vSrf;Munfh&if;]]aMomf......[dkrSmvJ acgif;wpfvHk;ygvm;}} [k tjcm; acgif;qDodkU MuGa&mufMunfhI\/ acgif;xJodkU
0if vJavsmif;Munfhawmfrlonf/ xdkbkef;awmfBuD;vnf; jyef xvmawmfrrl/ 0dnmOfcsKyfNidrf;
b0Zmwfodrf;awmf rljyef\/
'umrsm;vnf; tusdK;taMumif;yif avQmufcsdefr&bJ ydk tHhtm;oifhMu&jyefavonf/ acgif;ESpfvHk;
tvkyfcdkif;onfudk ,ckrSyif em;vnfoGm;Mu&\/
tm*EKu bkef;awmfBuD;um; awmifav;vHk; q&mawmfbk&m;BuD;\ nDawmf OD;"ryd,yifwnf;/
awmifav;vHk;q&mawmf nDaemifESpfyg; ,if;odkU xl;qef;pGm ysHvGefawmfrlMuyHk anmifav;yifawm&
t*r[m@dw q&mawmf OD;t&d,t&SifjrwfBuD; a&;om;awmfrlaom ]0dok'dr*ft&om} pmrsufESm
129- yg&dSonfhtwdkif; azmfjyygonf/odkU&mwGif xdkpmtkyf tm*EKu bkef;awmfBuD;rSm
awmifav;vHk; q&mawmf\ aemifawmf[k yg&dS&m tajctaet&yf&yfudk axmufq ]"ryd,IzG,f}
vm nDawmf "ryd,q&mawmfyifjzpfzG,frsm;ojzifh ]nDawmf OD;"ryd,yifwnf;} [ka&;vdkufygonf/
(acgif;wpfckxJ-ESpfyg;wGJ y&dedAmefpHum aumif;uif ysHwuftylaZmfcH&aom oD[dkVfacwf
&[Emrsm; taMumif; ]pHawmf0ift&d,mrsm;} Munfhyg/)

q&mawmf\ qEESifh Mo0g'


q&mawmfbk&m;BuD;onf trsdK;rsdK;aom IzG,fusrf;rsm;udk ypkawmfrlcJh&m q&mawmf\ qE?
&nf&G,fcsufrSmrl wpfckwnf;om &dSavonf/
]]pmi,fonf a&ay:qDESHU jyefUouJhodkU xdkxdkt&yfodkU tESHUjyefU onfjzpf igyif aoaomfvnf;
ig\ udk,fpm; bk&m; oAK trIawmfxrf; usrf;jzpf bk&m;ocif tvdkawmfjynfh
ewfvltaygif;wdkU\ aumif;usdK;udk tNyD;odkUa&mufatmif &Gufaqmifonf jzpfapownf;/}}
(earmw *rD&ESifh trw'Gg& IzG,fed*Hk;/)
IzG,fwdkif; vdkvdkyif ed*Hk; txufyg pum;udk udk,fawmfwdkif ay unpfjzifh a&;jcpf
azmfjyavonf/ xdkqEawmftwdkif; q&mawmf rvGefrD tcsdefapmpGm (1164-ckESpf) umvuyif
armfvNrdKifNrdKU ]&ryl&} pmyHkEdSyfwdkufrS NyD;orQ IzG,f 12-wGJudk yHkEdSyfum q&mawmf\ qEudk
jznfhqnf;cJhzl;avonf/ oufawmfxif&Sm; &dSaeao;ojzifh awGUjrifaomfvnf; jrifoGm;Edkifayonf/
xdkrSwpfyg; ]trw'Gg&IzG,f} ('k wGJ-66) twGif;pmom; uREkfyfwdkUtwGuf xl;jcm;pGm rSmxm;awmf
rlcJhaom Mo0g'pum; wpfcGef;udk zwfI&onf/ xdkMo0g'awmfum; atmufygtwdkif; jzpfygonf/
]]{u o|d owo[ = (1161) ou&mZf pwk*D&dq&m aemifvmvlaygif;wdkUtm; qHk;rMo0g'
ay;xm;rSmcJhonf/ (rsufawmftydwfaysmufqHk;aeonf/)
]]owd&&? vHkUv&dSMuap/}}
]]raortdk? rNydKruGJ? tNrJwluG aeMu&rnfvnf; r[kwf/ wpfa,mufudk wpfa,muf pGefUypfxm;cJh
oGm;vnf; oGm;zl;vSukefNyD/ oGm;vnf; oGm;jyefukefvwHU/ oGm;vnf; ,ckpGefUxm;cJh
oGm;Mu&ukefonf/ odkUjzpf&jcif;um; "rwm? oHo&m0#f\ tusifhtavhwnf;[k oHa0*vnf;
&Muap/}}
psmemvmbD t&SifrkedE aCmoESifiYf t&Sif*rDom&
1114-ckESpf tr&yl&jrdKYwnf bdk;awmfrif;w&m;MuD;vufxuf a&pMudKt&yf yk*dKvfausmf ESpfyg;rSm
q&m t&SifrkedEdaCmoESifh wynfh t&Sif*rDom& jzpf\/ q&mwynfh qdkaomfvnf;
udk,fhausmif;ESifhudk,f oDwif;oHk;Muonf/
wckaom 0gqdkvjynfh 0g0iftcgMuD;aeYwGif t&Sif urDom&onf olYq&mausmif;odkY vma&muf
uefawmh&m t&SifrkedEaCmou qHk;rMo0g' pum;rsm;udk rdefYMum;jyD;vSsif]]igY&Sif urDom&? ,cktcg bk&m;&Sif omoemawmf tESpfom& uif;jywfjyD[k rrSwfvifh?
tESpfom& &Sdayao;onf/ tm;xkwfrSl vHkYv0D&d, r&SdMuom tESpfom& uif;jywfaeonf

xifaeMuonf/ igh&SifvJ ayghayghavsmhavsmh raeESifh/ oDvudk MudK;pm;jznfhjyD;ur|mef;w&m;


yGm;rsm;tm;xkwfzdkY tcsdefoifhjyD}} [k ed*Hk;csKyfwdkufwGef;pum; rdefYMum;awmfrlonf/
]]tESpfom& uif;jywfjyD[k rrSwfvifh}} [laom pum;rSm &[ef;awmfjzpfom 0denf;odumyk'faMumifh
rdrd&&Sdaom w&m;udk wdkuf&dkufrajymMum;bJ "r"d|meftm;jzifh rdefYawmfrljcif; jzpfonf/
t&Sif*rDom&vnf; xdkt"dym,fudk em;vnf\/ av;av;pm;pm;yif em,lrSwfom;jyD; ausmif;odkY
jyefvmcJYonf/ yVu pmayrsm;ESifY 0dyem usrf;rsm;udk jyefvnfavYvm\/
tXuxmMuD; 5-apmif omoemawmf acwf-5 acwf cGJjcm;jyonfrSm ,cktcgwGif psmeftbdnmOf
r&EdkifouJhodkY awGY&onfudk rauseyfEdkifbJ &Sdavonf/ pmwwfaywwf yk*dKvftcsdKYuvnf;
&[Emudk rqdkxm;bd psmeftbdnmOfudkyif &Edkifaomacwf r[kwfoa,mif tm;avSsmYaeMuonfudk
vnf; b0ifrus/ r[my&dedAmeokwf okb''tm; a[mMum;aom pum;udkawGYrS ]]omoemvnf;
wpfaxmifru wpfaomif;ru? w&m;rSefrsm; wnf&SdaeorSs jzpfvdkaomt&m tcsdefra&G;
jzpfEdkifonf}} [k wpfxpfcs qHk;jzwf,Hkpm;um w&m;tm;xkwf&ef pDpOfavawmh\/
urXmef; 40-wGif rdrdp&dkufESifh udkufnDaom urXmef;udk a&G;cs,fvdkuf\/ eDvuodkPf; jzpfonf/
,if; edvuodkPf;udk yGm;rsm;&m rMumrDyif orm"d& at;jidrf;csrf;ajrYaom "ryDwD "rokcudk
cHpm;&\/ atmufrJdSyGifhuJYodkY dSjymjym tm&Hledrdwfvnf; xifxif&Sm;&Sm; ay:vmonf/ xdktcg
tESpfom& ruif;jywfao;[laom q&m\pum; txl;av;pm; 0rf;ajrmufvsuf&Sd\/
]]um;tprSsom&Sdao;onf}} [k oabmaygufum qufvuf&SkyGm;onf/ dSjyma&mifxJwGif
qif&kyfay:vm\/ qif&kyfay:wGif jcaoFh? e*g;? *VKef edrdwfrsm;vnf;
wpfaumifay:wpfaumifqifh qifh ay:vm\/ xdkYjyif xl;xl;qef;qef; edrdwfrsm;rSm
ra&wGufEdkifatmif jzpfvmavonf/ q&mudkvnf; ravSsmufrd/ pdwfxJwGifvnf; rwifrus
jzpfaeonf/
wpfaeYwGif &GmwGif;odkY qGrf;cHMuGpOf xGufav-0ifavrsm; ay:rvmawmhbJ ESpfem&D-oHk;em&D
csKyfaysmufae\/ xdktcg oDwif;0gvvnf; uGswfojzifh q&mtm; uefawmh&if; tusdK;taMumif;udk
avSsmufxm;&awmhonf/ q&muvnf; twefi,f ppfaq;jyD;vSsif 0rf;omtm;&jzpfum ygVdrsm;udk
&Gwfqdk udk;um;jyD;]]igh&Sif 'gudk pwkwpsmefvdkY ac:w,f}} [k trdefY&Sdvdkuf\/ qufvuftm;xkwf&efvnf;
rSmMum;onf/
aejynfawmf owif;jyefYyGm;
a&pMudKjrdKY q&mwynfhESpfyg; psmef&onf[laom owif;rSm tr&yl&aejynfawmf
bdk;awmfrif;w&m;MuD;eef;awmfodkY aygufoGm;\/ tjrdKYjrdKY t&Gm&GmwGifvnf; ysYHESHoGm;onf/ xdktcg
rif;MuD;u usrf;wwftausmf q&mawmfMuD; av;yg;udk eefawmfodkY yifh-

]]a&pMudKjrdKYu oHCmESpfyg;\ owif;udk Mum;&onfrSm 'umawmf tvGef0rf;ajrmufvSygonf/


omoemawmf wdk;wufpnfyifvmjyD[k xifygonf/ q&mawmfrsm;u onf;cHjyD; a&pMudKodkY
MuGa&mufum usrf;*efESifY nD-rnDudk ar;jref;pdppfay;apvdkygonf/ Mum;wdkif;rSefvSsif
a&TjrdKYawmfodkYyifh 'umawmf udk;uG,fvSygonf bk&m;}} [k avSsmufxm;avonf/
q&mawmf av;yg;rSm Am;u&m q&mawmf? rJxD;q&mawmf? ref;usnf;awm q&mawmf? r[m'gef0ef
q&mawmfwdkYjzpfMuonf/ q&mawmf av;yg;wdkYuvnf; 0rf;ajrmufpGm vufcHMujyD; oGm;&ef&uf
owfrSwfMu\/ rif;MuD;vnf; a&pMudKt&yf&Sd jrdKY0efjrKdYolMuD;wdkYxH ypnf;av;yg; a0,sm0ptwGuf
vdktyfonfrsm;udk aqmif&Guf&ef trdefYawmf qifhqdkxkwfjyefvdkufonf/
t&Sif rkedEaCmoonf xdkowif;udk jrdKY0efwdkYrS wpfqifhMum;od t&Sif*rDom&tm; ausmif;odkY
ac:um]]igh&Sif &if;ESD;oltcsdKYtm; tjrGufpum; ajymMum;rd&mrS wpfpwpfp owif;jyefYum igwdkYtaMumif;
aejynfawmfodkYyif aygufMum; rif;w&m;MuD;u q&mawfMuD;av;yg;wdkYtm; ppfar;&ef
avSsmufxm;apvTwfrnf[k owif;&onf/ MuGvmppfar;aomf rdrdoEmef jzpfay:vmorSs
tjcif;t&mudk tydktvdkryg [kwfwdkif;rSef&m avSsmufxm;&efom &Sdonf/ igvnf; odkYyif
tppftar; cHrnf}} [k MudKwifowday;vdkuf\/
w&m;tm;xkwfolrsm; tcsufonf ta&;MuD;vS\/ rdrdawGYjrifonfudk awGYjrifonfhtwdkif;
tydktvdkr&Sd tppfcHjcif;? aqG;aEG;jcif;onf y"med,*Fw&m;ig;yg;wGif ]toaXm? trm,m0D}
yifwnf;/ xdk&kd;ajzmifhrSk&SdrSom wdk;wufEdkifavonf/
owfrSwfxm;aom aeYwGif q&mawmfMuD;av;yg; MuGvmawmfrl
a&pMudKjrdKYwGif;wnf;ausmif;r@yf oDwif;oHk;Muonf/ t&Sif rkedEaCmo q&mwynfh ESpfyg;udk
yifh ppfar;aomf rlMuonf/ t&SifrkedEaCmou]]bk&m;wynfhawmf yxrpsmefrSp pwkwpsmefwdkifatmif aumif;pGm &ygonf/ 0oDabmfudkum;
avYusifygaomfvnf; avYusuf rjzpfEdkif&Sdaeygonf bk&m;}} [kavSsmufxm;\/
}]igh&SifwdkYrSm w&m;qHk;raomq&mrsm; &Sdygovm;}} [k ppfar;awmf rlMuaomtcg]]bk&m;wynfhawmfrSm w&m;qHk;raomq&m r&Sdyg/ 0dok'dr*fusrf;udk Munfh&Skom tm;xkwf&ygonf
bk&m;}} [k t&SifrkedEaCmou avSsmufxm;\/
wynfh t&Sif*rDom&uvnf; q&morm; ajymMum; wdkufwGef;yHkrSp tm&HkedrdwfjrifyHkpaom
rdrdoEmef jzpforSsudk ruG,fr0Suf jyufjyufxifxif tukeftpif avSsmufxm;avonf/
q&mawmfMuD; av;yg;wdkYu tMudrfMudrf ppfar;pOf;pm;MujyD;vSsif]}tdrf;-igh&SifwdkY tppfcHcsuftwdkif; tcsdKYum; w&m;usrf;*efESifh nDGwfay\/ tcsdKYum; rnDGwf}}
[k rdefYawmfrlMu\/ xdktcg t&SifrkedEaCmou]]tb,ft&monf w&m;usrf;*efESifhnD tb,ft&monf rnDaMumif; trdefY&Sdawmfrlyg bk&m;}} [k

avSsmufxm;avvSsif]]tdrf;.......olwpfyg; oEmef jzpfaom w&m;rSm udk,fhoEmef jzpfaom w&m;r[kwf&um;


trSm;trSef {uef{u q&mwdkY rqdkEdkif}} [k trdefY&SdawmfrlMu\/
q&mawmfMuD; av;yg;vnf; aejynfawmfodkY jyef MuGawmfrl\/ rsm;rMumrD
bdk;awmfrif;w&m;MuD;vnf; ewf&GmpHavonfESifh jyemrjyD;rajy &Sdav\/ bdk;awmf ewf&GmpHaom
ESpfum; 1181-ckESpf jzpf\/
xdkaemuf bMuD;awmfrif;w&m;MuD; (1181-1191) vufxuf t&Sif rkedEaCmo oljrwfonf
ppfudkif;awmif&dk; ybmacsmifawm& ajymif;a&GY oDwif;oHk;awmfrl\/ (ybmacsmif;um; ykn&Sif?
Orifudk;qif,teD; ,ckwdkif &Sdonf/ yAmacsmif [kvnf; a&xHk;&Sdonf/) rif;w&m;MuD;uvnf;
ypnf;av;yg; axmufyHhawmfrlonf/ ybmacsmif te,fe,ft&yf&yfrS &[ef;&Sifvl wynfhtaygif;
wdkYtm; urVmef; bm0emw&m; a[mMum;jyoay;awmfrlonf/ psmevmbD t&Sifoljrwf[k
t&yfav;rsufESm ausmfapm\/ (bm0eme, 'DyeDusrf;wGif vm\/)
tif;0jrdKY &[Em t&Sif o'vuFm&
bMuD;awmfvufxuf tif;0jrdKY rdk;xdausmif; pmayy&d,wd oif,laeqJ oDwif;oHk;azmf
rdwfaqG&[ef; ESpfyg;&Sd\/ wpfyg;u t&Sif0dok'gpm&? 0denf;t&m &dkaoav;pm;
wpfyg;udkwpfyg; tvGefcspfuRrf;0ifMuonf/ pmayy&d,wv
d nf; uRrf;usifMu\/
wpfaeYaomtcg t&Sifo'rmvuFm&u t&Sif0dok'gpm&tm;]]ight&Sif? igwdkYonf &cJaom vlYb0wGif &[ef;b0udkvnf; &cJYMujyD/ pmay y&d,wdvnf;
pGrf;tm;&Sdoavmuf wwfajrmufMujyD? tjypfra&muf&Hk aeonfrSty &[ef;udpum; rvkyfMu&ao;?
&[ef;udprjyD;ao;orSs oHo&mab;um; &ifav;p&m jzpfayonf/ tvGefMuD;rm;aom yd*Fvig;MuD;
wpfaumifrSm vGefcJYaom b0u ausmif;wdkufaygif;rsm;pGm wynfYaygif;rsm;pGmudk y&d,wd
oifMum;ay;cJYzl;aom vGefpGm usrf;*efwwf rax&fMuD;wpfyg; jzpfowwf/ y&d,wdrSsjzifh
tyg,fab;rS rat;Edkifao;acs/ ]y&d,wd A[kavm aemf "r0d[m&D} pmayusrf;*ef wwfod&kHrSsjzifh
w&m;&Sdolrrnfao;/ 0dyem w&m;tm;xkwf&ef tcsdefawmfjyD[k atmufarYonfigh&Sif}} [k
wdkifyifavonf/
t&Sif0dok'gpm&vnf; e*dkuyif oHa0*Pf yg&rD "mwfcH &Sdonfhtm;avsmfpGm]],cktcg r*fzdkvfedAmef psmeftbdnmOf w&m;rsm; &aumif;onf[k wynfhawmf ,HkMunfygonf/
a&S;rqGuyif 0dyem tm;xkwf&ef qE&Sdygonfudk ,ckuJYodkY trdefY&Sd 0rf;ajrmufvSygonf/
odkYaomfvnf; tvkyfonf q&mESifhuif; rvkyftyfyg/ ],xmblwH Pm, owm
y&da,odwaAm} &kyfESifh emrfudk trSefwus od&ef q&m&Sm&rnf[kvnf; a[mawmfrlygonf/
q&mawGYygjyDvm; bk&m;}} [k jyefvnfavQmufxm;\/
]]igh&Sif ajymonfudkvnf; oabmusay\/ odkYjzpfvQif usrf;*efvnf; wwfajrmuf

w&m;aygufatmifvnf; jyEdkifpGrf;aom q&mudk &SmMurnf/ Oywd? aumvdwwdkYuJhodkY


igh&Sifvnf; wpfvrf;MuG? wynfhawmfuvnf; wpfvrf;xGufygrnf/ q&mudk awGYvQif wpfOD;udk
wpfOD; today;pwrf;}} [kt&Sifo'rmvuFm&u ajym tcsif;csif;uxdu0wf xm;um
oydwfwpfvHk; oHk;xnfaom ouFef;jzifh q&m&Sm xGufMu&m ESpfESpfausmf MumcJhavonf/
t&Sifo'rmvuFm&onf a&mufav&m&m owif;udkpHkprf; emcH&if; aemufqHk;wGif ppfudkif;awmifodkY
a&mufavonf/ xdktcsdefum; a&pMudKrS psmevmbD t&Sifjrwf ybmacsmif oDwif;oHk;awmf
rlpjzpfonf/ t&Sifo'rmvuFm&onf t&Sif0dok'gpm& b,ft&yfodkY a&mufaeaMumif;
pHkprf;r&ojzifh ybmacsmifodkY wpfyg;wnf; MuGvmjcif; jzpf\/ <uvmjcif; jzpf\=""></uvmjcif;>
tvkyfcGif r0ifrD MudKwifjyifqifrSk
t&Sifo'rmvuFm&onf ybmacsmif psmevmbDyk*dKvfxHodkY ajcawmf OD;cdkuf&Sdcdk;um urXmef;w&m;
csD;jrSifh&ef &dkaopGmavQmufxm;onf/ xdktcg a,m*DwdkY vdkufem&jrJjzpfaom urXmef;bm0em\
y&duH (a&SYajy;jyifqifrSk) rsm;udk rdefYawmfrlonf/ yvdaAm" 10-yg;udk wif;usyfpGm
ta&Smifcdkif;onf/
]]igh&Sif? oDvudk OD;pGm pifMu,fap&rnf/ oDvajcaxmufrygbJ oGm; r&/ 227-oG,f
tus,ftm;jzifh rsm;jym;vSaomfvnf; udk,fESkwfpdwfoHk;yg; apmifhEdkifvQif jyD;awmhonf/
xdkoHk;rsdK;wGifvnf; rdrdpdwfwpfckudk EdkifvQif rnfonfhusifh0wfrQ0efrav;/
tvHk;pHkayghyg;oGm;awmhonf/ y&du&m&Spfyg;rS wpfyg;tydk rdrdydkifrxm;&/ ypnf;tydk xm;vQif
wpfyg;wnf;aeaomfvnf; {upm& rrnf/ ]rD;cdk;rpJ &[ef;rGJ} qdkouJYodkY vQmtvdkvdkufvQif
qHk;zGifr&Sd? &orQESifh a&mifh&J&rnf/ igh&Sif wwfEdkifrnfavm}} [k ar;awmfrl\/
t&Sifo'rmvuFm&uvnf; ]]q&mcdkif;orQ rjzpfrae vdkufemygrnf}} [k avQmufonf/
tmemyge owdESifh &wemaxmifxkyf
xdktcg q&mu quf rdefYonfrSm]]igh&Sif aumif;vSay\/ odkYqdkvQif OD;pGm bk&m;a&SYrSm *kPfawmfudk tm&HkjyK0wfwuf&vdrfYrnf/
udk,fESihftoufudk bk&m;&Siftm; &uf&uf0Hh0Hh pGefYvIjyD; arwmudk pl;pl;pdkufpdkufyGm;/ edAme"mwfudk
pdwfukefvTwfjyD;aemuf tmemygeurXmef;udk yGm;rsm;&rnf/ xGufav0ifav ESmoD;0rS
xGufwdkif;0ifwdkif; xdonfudk odatmif apmifhMunfh&rnf/ pdwfudk tjyifodkY rxGufap&/
urXmef;um; rcuf? vkyfEdkifonfh o'g 0D&d,om vdkawmhonf igh&Sif/ wpfckwnf;aom
tocFw"mwf jrwfaom edAmefudkom a&SY&Sk&rnf/
]]xderd' t0dZmarm[ ESdyfpufvGef;tm;MuD; vJavsmif;tdyf&apumrl ESmoD;0rS owdudk rvTwf&/
jcaoFYrif;rsm; tdyfouJhodkY Edk;vmaomtcgwGifvnf; tdyfpufudk,fae ajcvuf rysufap&bl;/

xdkrSwpfyg; OpmaxmifxkyfESifh &wemrsm;udk aqmif,l c&D;oGm;aom a,ufsm;onf


tdyfvdkaomfvnf; rtdyfpuf/ armyef;vSojzifh wpfckaom opfyif&dyf tdyfaysmfapumrl Opm
aMumifhMum pdwfcsvufcs rtdyfyJ Edk;vQifEdk;csif; Opmxkyfudk udkifrdvsufom;&SdouJhodkY
xGufav0ifavudk uJhodkY apmifha&Smuf&rnf igh&Sif/
]]tmemyge urXmef; rxifEdkifao;vQif qGrf;cHoGm;&m a&cyfoGm;&m ponfwdkY A,fajcvSrf;vQif
A,fajcvSrf;onf/ nmajcvSrf;vQif nmajcvSrf;onf}} [k ajc owduyf tm&Hkpdkuf
rSwfom;&rnf/
]]igh&Sifum; pmayy&d,wd uRrf;ojzifh awmfayonf/ pmrwwfolrsm;um; rdrdtodudk xifpm;vGef;
ysufpD;wwfonf/ t&m&m o'gynf? 0D&d,? orm"d rQwatmif MudK;pm;avawmh igh&Sif}} ponfjzifh
<st1:city><st1:place>ur</st1:place></st1:city>Xmef;ESifh pyforQ vdkavao;r&Sd&atmif
enf;ay;nTefjyawmfrlonf/
rtdyfrae aoapawmh
t&Sifo'rmvuFm&vnf; ybmacsmif *lwpfck ae&m& tm;xkwfawmfrl\/ OD;pGm 0wfwwf\/
bk&m;&Sidtm; cEmudk,fudk rihHruGuf tjyD;tydkif vSkonf/ aemufarwmydkY trQa0onf/
enf;jzifhtm;xkwf&m arm[ w&m; xderd'rsm;u ESdyfpufojzifh aeYtm;xkwfvdkuf? ntcg
arm[zHk;vdkuf arm[wpfxyf? tarm[ (Pfynm0dZm) wpfxyf jzpfaeonf/ pMuHFoGm;jcif;?
a&at;at;ESifh rsufESmopfjcif;? pm&Gwfjcif;? em;&GufqGJjcif; ponfjzifh tdyfvdkpdwfudkajz&onf/
av;ig;&uf &aomtcg q&mu]]igh&Sif? tdyfvdkjcif;udk onf;rcHEdkif tdyfvQif wpfoHo&mvHk; Edk;awmhrnfr[kwf/
tdyfcJh&vSjyD/ a,m*DwdkYtwGuf rtdyfcsifaom ae&m&Sdonf/ ig&Sifa&mufatmif oGm;&rnf/}} [k
rdefYawmfrl&m tm;usrcHaom o'g0D&d,jzifh]]wynfhawmf edoZf"kwifcGifhjyKvQif aqmifygrnf}} [k avQmuf&m aqmif&ef wdkufwGef;awmfrlonf/
edoZf"kwif[lonf aeYa&mnyg rtdyfyg[k aqmufwnf&aom tusifhjzpfonf/ rtdyf&Hkomr[kwf/
Edk;vsufvnf; ausmcif; rae&/ arm[ESifh xderd'udk tjywfwdkufaom t"dXmefenf;wpfrsdK;yif
jzpfonf/ t&Sifjrwfonf rtdyfrae aoaomf aoapawmh[k emrusef;jzpfonfudkyif *&krxm;bJ
yGm;rsm;&m xderd'jyif;jy pMuFHavQmuf&if;u vJusonfhtcg usonf/ usvQif jyefx
avQmuf\/
wpfckaom nOfhOD;,HwGif ybmacsmif rS ykn&SifapwDodkY wuf q&morm; a&SYwGifrQru
jrwfpGmbk&m;a&SYyif edoZf"kwifudk avQmufxm; xyfrH wif;usyfpGm aqmufwnfonf- ]]igonf
touf&SiforQ? &[Em rjzpforQ rtdyfawmhjyD/}}
yxrwGif cufcJonfxif&aomfvnf; o'g qE 0D&d,wufvQif vG,fulawmhonf/

rMumrD w&kP0dyem ,xmblwPfodkY ouf0if &kyfemrf tjzpftysufrsm;udk


jrif&avawmhonf/ udavomudk w'*F? 0ure tm;jzifh y,fowfEdkifawmh\/ odkYaom vHkYvjzifh
0dyem orm'd|d yGm;olrSm ,ckb0yif &[EmjzpfvQifjzpf? rjzpfaomf ckepfb0xuf rvGefjyD[k
t*Fkw& t|uxm rdefYqdk\/
ybmacsmif&Sd &[ef;&Sifvl a,m*Drsm;wGif t&Sifo'rmvuFm&\ owif;onf wpfaeYwjcm;
ausmfMum; q&m\ tm;&auseyfjcif; cH&oljzpfavonf/
wpfaeYaomtcg psmevmbD yk*dKvfxH cGifhyef ,cifuwd&Sdzl;aom t&Sif 0dol'gpm&tm;
today;&ef wm0efvnf; &SdonfhtwGuf ybmacsmifrS xGufcGmcJYavonf/ xGufvmonfh tcsdefrSp
t&Sif0dok'gpm&\ owif;udk pHkprf;&m owif;tpte r&&Sdojzifh rdrdaecJhzl;aom tif;0jrdKY
rdk;xdwdkufodkY oGm;\/ t&Sif0dok'gpm&vnf; ESpfESpf? oHk;ESpf vSnfhvnf q&m&Smr&onfh tqHk;
pdwfajyvufaysmuf rdk;xdwdkufrSm pmcsaecdkuf jzpf yufyif;awGYMuavonf/ odkYESifh ybmacsmif
q&mawmftaMumif;rsm;udk tmvmy ovmy ajymqdkMujyD;vQif t&Sif0dok'gpm&vnf; ybmacsmifodkY
vdkuf&ef oabmwl vufcHvdkuf\/ rdk;xdausmif;rS ESpfyg;twl xGufvm psmevmbD yk*dKvfxH
twl w&m;xdkifMuavonf/
rsm;rMumrD t&Sifo'rmvuFm&um; tm;&auseyfavmufatmif tm;xkwfjyD;aemuf q&mtm;
&kdaopGm avQmufxm; ybmacsmifrS xGufcGmcJYonf/ tr&yl&jrdK\ ta&SY vrdkif;e,fpD&ifpk
ewfpk&Gmudk a*gp&*grf jyK oDwif;oHk;aeawmfrl\/ orx? 0dyemw&m;udk rdrdvnf;
usifhjrJusifh &[ef;&Sifvltaygif;udkvnf; enf;ay;nTefjyawmfrlonf/
a&m*gwdk;av MudK;pm;av
;pm;av
umvawmifwm Mumvwfaomf t&Sifo'rmvuFm& ao0yg;eD; aMumufzG,f onf;aom
a&m*gMuD;wpfrsdK; pGJuyfavawmh\/ rnfrQavmuf a&m*g jyif;xefapumrl MudwfrSdwf
onf;cHawmfrlvsuf OD;acgif;ESifh ausmufukef;udk acgif;tHk;ESifhtdyf&m rnfonfYtcgrQ rcsbJ
(rtdyfpufbJ) ikwfwkwf tm;xkwfjrJ tm;xkwfawmfrl&m jrif&ol wynfhrsm;twGuf pdwfpufrom
*&kPm jzpfMu&onf/ aemufqHk; wynfhtrsm; wdkifyifMu]]q&mawmfbk&m;? yifyef;vSygjyD? a&m*gvJ oufomvmygawmhrnf/ edoZf"kwifudk cPcsxm;
usef;rmvmrS qufvuftm;xkwf&efoifhygrnf}} [k awmif;yefMu\/
xdktcg avoHtm;EGJY ,Jh,JhrQ&SdonfYMum;u]]wynfhwdkY? edoZf"kwifudk t"DXmefaMumifhom aqmifonfr[kwf/ urXmef;w&m; [lonf
aocgeD;av zd MudK;pm;&av vkyf&onf/ a&m*gr&Sdolyif aygifudk ausmufwHk;ESifhxk a0'em

vkyf,lMu&zl;onf/ a&m*gudk ckcHEdkifonfrSm urXmef;w&m; wpfckom&Sdonf wynfhwdkY?


aojcif;w&m;um; tqef;r[kwf/ bk&m;&[Emrsm;aomfrS vGefqefEdkif&kd;r&SdjyD}} [k rdefYawmfrl\/
wynfhrsm;vnf; qdwfqdwfaeMu&awmhonf/
twefMum tarmajzjyD;aemuf]]wynfhwdkY? igwdkYudk jrwfEdk;vQif aotHhqJ jzpfaecsdefrSm tm;rxkwf&zl;ao;aom w&m;rsm;
jzpfay:ap&efom wdkufwGef;Mu/ tm;xkwfqJw&m;rsm;udkum; avsmhyg;qkwf,kwfatmif
rwm;jrpfcsifMuygESifh}} [k aemufqHk;pum;udk rdefYawmfrl\/ wynfhrsm;vnf; a&SYquf
ravQmuf&JMuawmhbJ *dvme 0wfudkom MudK;pm;jhyKpk Mu&awmhonf/ rMumrDyif pkwdurZ&kyf
csKyfjidrf; cEm0ef odrf;awmfrlavonf/
tcsdefum; tr&yl& aejynfawmf yk*Hrif; eefwufcsdef jzpf\/ wynfhrsm;vnf;
tavmif;awmfudkjyifqif eef;awmfodkY owif;ydkYvTwf&onf/ taMumif;rSm q&mawmfonf nDawmf
tdrfa&SYrif;om; (rif;wkef;rif; ) qnf;uyf udk;uG,faom q&mawmf jzpfcJYay\/ rMumrDyif
rif;wkef;rif;om; (aemiftcg yOroH*g,emwif rif;w&m;MuD; jzpfol) u OD;pD; rD;oj*dKvf&onf/
wynfhrsm;vnf; tavmif;awmf jymus rD;jidrf;aomtcg olYxufig a&jzifh yufzsef; t&kd;udk
&SmazGaumuf,l ylaZmfMu\/ tjcm; t&kd;rsm;rSm aMurG uRrf;jcpfoGm;aomfvnf; wpfawmifqpfrS
vufaumuf0wftwGif;&Sd vufzsH&kd; 2-acsmif;rSmrl topfpufpuf a&Tydef;csxm;ouhJodkY a&Ta&mifrsm;
0g0if;vSyvsuf usef&Sd&pfonfwdkYudk zl;ajrmfMu&\/ t&yfa0;eD; ausmfMum;jyefYyGm;vsuf vltrsm;
vma&mufzl;ajrmfMu avonf/ &[Emt&Sifjrwf[l ajymprSwf jyKMuav\/
(bm0eme, 'DyeDusrf; vmonfh tjzpftysuf trSeftwdkif; azmfjyvdkufygonf/ rl&if;yif
ckESpfou&mZf ryg/)
rdk;xd t&Sif0dok'gpm&
pm&
t&Sif0dok'gpm&um; t&d,mjzpf\[k twyfrqdkomacs/odk h&mwGif a&S;t&Sifjrwfrsm;ESifh pyf
aeaomajumifhvnf;aumif;? o'g 0D&d,&SdykHESifh w&m; edrdwfxifykH ponfwdk hrSm aESmif;vlwdk h
twk,lzG,f&Sdaomajumifh vnf;aumif; ae&m rl&if;yg t|Kywdwdk hudk tusOf;csKyf jyqdkygtHh/
t&Sif0dok'gpm&onf tif;0 rdk;xdwdkufrS rdwfaqG t&Sifo'rmvuFm&ESifh ppfudkif;odk h
rvmrDnuyif tdyfaomtcg arwmydk h?ewfrsm;udkwdkifwnf? tdyfruf,ljyD; tdyfpufonf/
a&Tavmif;avSBuD;onf vltjynfhESifh avSmfcwfvm&m qdyfurf;rS BudKqdk vuf&dyfjyvQif ol htm;
tvG,fwulyif wpfbufurf;odk hydk haqmifaMumif; tdyfrufjrifruf\/ tdyfruf t"dym,f
udkaumuf 0rf;ajrmuf0rf;ompGmjzifh oydwfwpfvkH; ouFef;okH;xnfESifh 0dok'dr*fayudk xrf;
t&Sifo'rmvuFm&ESifh ybmacsmifodk h vdkufcJ honf/

ybmacsmifodk ha&mufvQif psmevmbDq&mawmfu ESKwfcGef;qufpum; ajymMum;NyD;aemuf-]]igh&Sif?


w&m;tm;xkwf aernfavm? pmoifpmwuf aernfavm/ w&m;tm;xkwfvdkvQif
awmausmif;rSmae/ pmoifpmwufvdkvQif &GmeD;ausmif; wpfausmif;ausmif;rSmae/ qGrf;cHtjyef
pm0g ydk hcsay;cJhrnf}
[k olxrf;vmaom ayxkyfBuD;udk Bunfh rdef hawmfrl&m t&Sif0dok'gpm&onf - ]]w&m;vnf
;
]]
tm;xkwfvdkygonf/ pmvJoif,lvdk ygonf[k }} ESpfcGavQmufrdav\/ xdktcg q&mawmfu
]]igh&Sif? {&m0wDjrpftwGif; teHukwdk hydk haomolwdk hrSm 0efxkyfygoludk wpfrwfcH,lonf/
0efxkyfrygoludk wpfrl;om,lonf/ xdktcg 0efxkyfygol wpfOD;u ]ukwdk holBuD;rif;?uREkfyf
0efxkyfudk OD;rif;wdk havSrSm rcsxm;bJxrf; vdkufyg ygrnf/ ukwdk hc wpfrl;om,lyg } [kqdk ydk
hygrnfavm}} [kar;awmfrl\/ rdrdtavQmufrSm;ykH? 0dok'dr*fayxkyfBuD; ,lvmrSm;ykH owd&urVmef;w&m;udk omtm;xkwfygrnf}} [k jyif avQmufxm;&onf/
q&mawmfum; a&S;enf;twdkif; tajccH TefMum;csufudk a[majymay;\/]]orxudk
tm;xkwfvdkvQif pdwfudk xdef;&onf/ 0dyem tm;xkwfvQif jriforQ vuPma&;okH;yg;wif
pdwfudk vTifh&onf}} [kvnf;rdef hawmfrl\/ t&Sifvnf; tmemygeudk BudK;pm; &SKrSwfonf/
ajcmuf&ufMumaomfvnf; rSwfr&/ 0rf;AdkuftwGif; jynfhusyf armyef;vSojzifh q&mtm;oGm;
avQmuf\/
]]igh&Sif?a'gopdkuf rsm;vSonf/ temygeESifhrawmf/ uodkPf;udk pDjzef;&rnf}}
[krdef hum toifhvkyfxm;aom Mo'gw (tjzLa&mif) uodkPf;cGufudk csD;jrSifhvkduf\/uodkPf;udk
rdrdESifhreD;ra0; rikH htarmh &onf ha&S hwnfhwnfhcs SK&efvnf; rdef hawmfrlonf/
Mo'gw uodkPf;ESifh tokbonm
]tjzL?tjzL} [l pdwfxJu pl;pdkufMunf haomtcg udk;&uf&vQif uodkPf;cGuf wGif;u
rD;cdk;ajcmif;ajcmif; xonf[k edrdwfxifvm\/ xdktcg tvGef0rf;ajrmuf\/ r*fzdkvfESifh eD;jyD[k
ESpfoufae\/ taygif;tazmfwdk hESifh pum;vnf; rajym/ qGrf;cH? qGrf;pm;&mvnf; ra&mbJ
wpfudk,fwnf; zdBudK;pm;avonf/ rMumrD uodkPf;cGuf ydk;pkef;jul;a&mif? va&mif uJhodk
hw0if;0if; wvufvuf jrif&jyefonf/ uodkPf;cGufudkvTwf Munfhaomfvnf; MunfhorQ
ae&mwdkif; va&mifxGufaeouJhodk huGufuGufuGif;uGif;jrifae&\/ ydktm;&ESpfoufum
r*fzdkvfrSm eD;onfxuf eD;vmjyD[k 0rf;ajrmufaeonf/
&ufaygif;rsm;pGm Mo'gwedwfudk pGGJNrJ&&Sdvmojzifh-]] igonf uodkPf;um; pifMu,fpGm &&SdayjyD/
y#dukovonm (&GH&SmzG,f rSwf,lrSK) ajymif; rSwfOD;rSyJ}} [k tBuHjzpf\/ odk hESifh qGrf;cHtjyef
a&wpfcGufcyfjyD; bk&m;vdkPf*ltwGif; bk&m;a&S h csum a&cGufudk rpifusifBuD; trSwf&SK&m
pdwful;wdkif; xifavawmhonf/ odk haomf qGrf;pm;aomtcgwGifvnf; wpfoydwfvkH;
usifBuD;awG[k jrifaeojzifh qGrf;udk tenf;i,frQom pm;vdk h&\/ aemufwpf&uf cRJcef;udk
SK&mwGifvnf; odk hyif xif qGrf;pm;ysuf&jyefonf/ orm"d edrdwfwpfck &xm;ol twGuf
vG,fulNrJjzpf\/

bk&m;ESifhawG h idk&jcif;
orxum; awmfavmufNyD? jrifjriforQ ocFg&wif 0dyemul; rSoifhrnf}} [k,lqum
wpfnae 0dyemp ul;ajymif;&SKrSwfMunfh\/ i,fpOfu tmkH Nidzl;aom rmwk*gr wpfOD;udk
pdwftmkH xifjrifwyfruf pGJvrf;rd\/ qHyif? tarT;? ajconf;vufonf; paom 32 aum|mo
ur|mef;udk yGm; zsufqD;ypf&\/ 'Gg&udk;aygufrS tykyfa&,dkpD;ykH? y#doaE ae&? tdk&? em&? ao&
ykHwdk hudk qifjcif&onf/ taoaumif[l yifxif\/ xdktcg vuPma&;okH;yg;( tedp?'ku?
tew) xif&Sm;ay:vGif vmNyD[k,lqum rdrdoEmef &Sdaom wPSmt,kwfudk
tjypfjrifvmawmhonf/<O font <>
<O font <>
]] [Jh wPSmt,kwf &m*pkwf? eifhaMumifh oHo&mvnfum bk&m;tqlqlESifh vGJcJhonf}} ponfjzifh
wPSm\ tjypfrsm; mPfrsm;pGmxifjrifum wPSmtm; SKwfcsaerd\/<O font <>
odk h&efawG hajymqdkaomtcg wPSmonf vlwpfa,mufyrm taumif oPmefjrifvmjyef&m
xdkwPSmtaumifu ]]oifhudk ESdyfpufwm igcsnf;r[kwfyg}} [k qdkum tukodkvfpdwf 12-yg;udk
tazmfSd xkwfazmfvdkuf\/ taumif 12-aumif wdk;vmMuonf/ t&Sifu SkwfcsrmefrJjyef\/<O
font <>
]]igwdk hcsnf;r[kwf? yknud&d,m 10-yg;vnf; ygao;onf}} [k vufSkd;xdk;Mu jyefojzifh 10aumif wdk;vmjyef\/ xdktcg jrnfwGef&efyif rwwfEdkifawmhbJ udk;uG,f&m r&Sdojzifh bk&m;w um
(pdwftm;jzifh) xGufajy;&Sm\/ &efolwdk huvnf; vdkufygvmMuonf/ ]]'DudkvmcJh}} [laom toHudk
Mum; toHbufqDodk hajy;&m a&Tjymom'fBuD;udk awG hjrif&\/ avSum; oHk;xpf&Sd&mwGif yxrxpf?
'kwd,xpf txd &efolrsm;vdkufvmMuao;onf/ xdk haemuf owdarhoGm;\/ owd&vQif&csif;
wwd,xpfrS wpfqifh jymom'fwGif;odk h0ifoGm;&m rdrdudk,fudkvnf; a&Ta&mif0if;aeonf
[kxif\/<O font <>
a&S hwGif tvGefoym,faom bk&m;&Sifudk zl;ajrmf&ojzifh 0rf;omtm;& ajcawmfudk zuf OD;cs
pum;awGudkvnf; rsm;pGm avQmufxm;NyD; tm;&yg;& idkavawmhonf/ idkjcif;rSmum; pdwftmkHwGif
rQr[kwf/ wu,fyif toHxGufatmif idkrd rsuf&nfrsm; &TJ&GJpdkvmawmhonf/<O font <>
xdkt&SifESifh rvSrf;rurf;wGif w&m;tm;xkwfaeaom t&Sifo'rmvuFm&onf idkoHMum;
vSnfhMunfhvdkuf&m idkaeaom t&Sifudkjrif ]]tif;......igh&Sif0dok'gpm&? igh&Sif\ yDwdum;
tvGefeufpGmhwum; }} [k vSrf; rdef hawmfrl\/ bmhaMumifhidkonfudk rar;/ t&SifrSm
ajymoHMum;aomfvnf; jyefravQmufEdkif jzpfonf/<O font <>
(rSwfcsuf/ /]tmkH} [lonf rdrdpdwful; ]onZ} aMumifhvnf;jzpf\/ trSefwu,f a&S;u
jzpfzl;vnf; ay:wwf\/ rolawmf wefcdk;&Sifwdk h vSnfhpm;jcif;vnf;jzpfwwf\/ rdrdkyfemrf
0dyem SKuGufudkvTwfNyD; tmkHaemuf vkduf rqkH;Edkifjzpf&onfudk owdrloifh\/ q&mu
w&m;ul;ajymif;ay;jcif;? xl;jcm;csuf jzpfay:vmvQifvnf; q&mtm; avQmufxm; today;jcif;
rjyKbJ udk,fhoabmESifh udk,fvkyfaeykHudkvnf; owdjyKyg
t&d,m jzpfNyDxif

t&Sifonf bk&m;&Sifudk zl;jrif&NyD; idk&mrS wpfjznf;jznf; udk,f&Sdefowf aomu Nidrf;oGm;NyD;vQif


b0 aMumufzG,f tjypftemtqmESifh NiD;aiG hzG,f paom todmPfrsm; 0ifvm\/
xdktcgwGifvnf;-<O font <>
]]igonf txufr*f txufzdkvfwdkifatmif w&m;xl; &avNyD}} [k pdwful; (pdEmr,okwr,)
rQjzifh tqifhqifh mPfpOf 10-yg; wufum t"drme(w&m; xl;&NyD[k txifa&mufpdwf) 0ifjyef\/
w&m;jzKwfNyD; aumif;uifodk harmhMunfh&m pdMweuwfyif rGef;wnfhavNyD/<O font <>
]]tif;....ig w&m;xl&wm wefcl;vjynfhae hnoef;acgif;,Htcsdef}} [k rdrdpdwf
rSwfwrf;wifavonf/(w&m;xdkifolrsm; xl;aom t&mudk rSwfwrf;wifxm;&NrJ jzpfonf/)<O
font <>
eHeufrdk;vif;aomtcg psmevmbD q&mawmfxH 0rf;omtm;&oGm;-<O font <>
]]q&m\ BuD;rm;aom arwmawmfaMumifh wynfhawmf w&m;xl; &ygNyD}} [k avQmufxm;&m
q&mu- <O font <>
]]tdrf;.....igh&Sif odok'gpm&? owdMuyfMuyfxm;yg/ ykxkZOftEG,f tjrpf wG,faeaom t0dZm
wPSm a&aomufjrpfum; jzwfEdkifcJ\/ Oyrmtm;jzifh anmifyifBuD; wpfyifudk rdk;BudK;ypf&m
cufvufrsm; usdK;yJhukefaomfvnf; a&aomufjrpf rxdrSefu rdk;&GmjyefvQif anmifikwfwdkrS
twufaygufvmvdrfhrnf/ owdxm;ygav}} [k rdef hawmfrlonf/<O font <>
umvtwefMum q&mhxHrSm aeNyD;aemuf rdwfaqG t&Sifo'rmvuFm&vnf; r&Sdawmhojzifh
q&mhxHrS cGm&ef qkH;jzwfonf/ w&m;xl;&NyD jzpf qufvufae&efvnf; rvdkawmh[k pOf;pm;onf/
rdrd\ rdtdk ztdk q&morm;rsm;u pNyD; ow0g trsm;udk rdrduJhodk hcHpm;apcsifonfh
ukPmapwemrsm; xufoefae\/ odk hESifh Zmwd uarmZ awmifvm;NrdK hodk h <U font <
ay:aygufvmojzifh-<< x<u udavom?mwfonf tEko, ikyfvQdK;aecJhaom wefaqmifrkef;vwGif
&Spfvajrmuf a&wGufaomf wefcl;vrS w&m;xl;&onfh aecJh&m enf;ay;vsuf vltrsm;udkvnf;
tm;xkwf? rdrdvnf; awm&aqmufwnfae\>
]]tif;......q&mhpum; w,frSefyguvm;? ykxkZOftEG,fudkrQ rvGefEdkifao;? anmmifikwfwdk
twufaygufavNyD}} [k ,lusHK;r& aemifwjzpfae&Sm\/ (pmayusrf;*efwwf yk*dKvfrsm;yif
jzpfwwfonfudk owdjyKrlMu&m\/ w&m;oabmonf eufSKdif;pGmh/<O font <>
t&Sif0dok'gpm&onf udavom rukefrSef;od rdrdwwfpGrf;orQ w&m;wdk hudk ESvkH;oGif;vsuf
&moufyef awmxJrSmyif oDwif;oHk;awmfrl\/ enf;cHwynfhrsm;vnf; yg&rDtavsmuf orx
0dyemmPf &ifhoefBuD;yGm; w&m;&olawG rsm;pGmyif &SdMu\/ aemifaomtcgwGif taMumif;roifh
tcGifhrom yg&rDukefojzifh omoemawmf raebJ vlolawmfb0jzifhom w&m;tm;xkwf&if;
awmrSmyifae 1234-ckESpf oDaygrif;vufxufwGif uG,fvGef&&Sm\/ rif;ig;quf odrSD
yg&rDtavsmuf rdrd tusdK; olwpfyg;tusdK;udk w&m;jzifh onfydk;awmfrlcJhaom &moufyef
awmaysmfa,m*D tmZmenfBuD;yif jzpfownf;/
rEav;acwf
y#dywd omoem\
omoem\ &wemyHkacwf &mZ0ifaemufcHrsm;

&wemyHk rEav;acwf (1221-1247) onf y&d,wf txGwfwifaom acwf[kqdkoifh\/


rEav;awmifajc&Sd yro*Fg,em ausmufpmawmfrsm;onf xdkacwf\ oufaorsm;yif jzpfMu\/
xdkacwf rEav;NrdK h\ vlOD;a&rSm wpfodef;ausmf &Sd oHCmawmfaygif; (tr&yl&yg) 15366-yg;
&Sdavonf/ (v,fwD#Dumarmf ]OMowGefoH ref;NrdK hjrwfoHCm} vuFmudk tjyef,l 6-aomif;[k
jyqdkxm;\/) omoemawmftm; omoemydkif ok"rmtzGJ h? r[m'gef0ef? y-'k-w pmawmfrsm; cef
htyf pepfwus csD;ajrSmufonfrSm rEav;acwf\ xl;jcm;csufrsm;jzpfay\/ 'umh bufu
wm0efrSm qdkzG,f&mr&Sd/
rif;wkef;rif;w&m;BuD;onf omoemtm; o'golyDyD y&d,wdbufrSm omru
tusifhy#dywfbufvnf; wdk;wufapvdkaom ormqE jyif;jyawmfrl\/ ]]tod&SdNyD; tusifhr&SdvQif
tcsnf;ESD;}} [k od&Sdawmfrlonf/ odk hESifh ]"r-0de, trdef hawmfjyefwrf;BuD;} udk aejynfawmftESH
hxkwfjyefawmfrl\/ xdkjyefwrf;um; ]]aq;bkef;BuD;? aA'ifbkef;BuD;? rrmrusef; r&SdyJ ouf&Sd,mOfpD;?
NrdK h-GmwGif; zdeyfpD;? xD;aqmif;? aevTJuGrf;pm;? aq;aomuf paom tvZD&[ef;rsm;tm;
rvrwef;ap&? &yfGm tBuD;tuJwdk hu twif;tusyf wm;jrpf&rnf}} [laom tref hawmfjzpfonf/
&nfG,fcsuf aumif;rGefaom trdef hawmfyif jzpf\/ odk haomf xdkacwfbkef;BuD; awmfawmfrsm;rsm;u
rBudKufMuay/ uef huGufjiif;qefMu\/ oHCmtm; bk&m;rqefom &Sdav\/ trdef hawmf
jyefwrf;a&;ol &Srf;uav;uRef; q&mawmfudkvnf; ]]awmxJu e*spfodk;? *sdKusdK;r[Jhaemf}} ponfjzifh
Budrf;pmrsm;ypfMu\/ jyefwrf;rxkwfrDuwnf;u yuwd oDv jzLpifaom omoemapmifh
q&mawmfBuD;rsm; ta&twGuf renf;vSygacs/
]]twme ar0 yxrH? y#dlay eda0oa,}} olwpfyg;udkyjyif oGefoifcsifolonf rdrdu
tvsifjyif&rnf/ tmPmwnfapvdkolonf rdrd tmPm&Sdatmif tvsifvkyf&rnf/ (0g)
oDv[laom tmPm a'oemawmfBuD; rdrdoEmef tvsifudef;ap&rnf/ tavmif;awmfwdk honf
b0tqufquf rkom0g'uH (uwdopm) udkrnfonfhtcgrS razmufvSJcJh/ xdk haMumifh b0wdkif; ol
hywf0ef;usifonf ol htvdkvdkufaomtm;jzifh ol htm; uwdwHk hopmwHk h ay;avsmfMu&\/ "r0de, jyefwrf;BuD; toufoGif; r&cJhonfrSm oGif;olrsm;toufoGif;tm; enf;ae[kom
ajzqnf&ayrnf/ rnfodk hqdkap? aemufqHk;tjrwfum; xdktcgrSp y&d,wd tajymoefum
oDvrnfaom omoemawmf\ ajcaxufBuD;um; MuGufom;rsm; avsmhrSef;rod avsmh
vmcJh&ay\/
bkef;BuD;ESifhaiG
Oyrmqdk&aomf ESpfpOf oHCmawmf tm;vHk;tm; qGrf;qefvNrJ jzpf\/ pmcs yk*dK[frsm;wGif yxrpmcs
ig;wif;? 'kwd, av;wif;? wwd, oHk;wif; vonf/ yxrjyefpmajz atmifolrsm;wGifvnf;
yxrBuD; atmifvQif ausmufeDvufpGyf wpfuGif;ESifh qlawmfaiG 1500-v\/ pmcspmoif trdef

hawmfjzifhvnf; EId;aqmf\/ omoemydkifESifhwuG oHCmhOaoQmif tzGJ hBuD;wpfck zGJ hpnf;


pepfwuscsD;ajrSmufonf/ r[m'gef0efpaom omoema&; trIxrf;rsm;udk vc&dumay;
oD;jcm;omoemh0wfudk aqmifGufap\/
umvMumaomf omoema&; trIxrf;wdk honf tvkyfoufomrI udkMunfh qGrf;qefawmftpm;
(xdkacwf wefzdk;jzifh qefwpfwif;vQif ESpfusyfus&m) vG,fvG,fulul a'gif;'*Fg;rsm;udk
vMuavonf/ xdktcgrSp ]]ysdKwdk harmif 0g0g0wfwdk h a'gif;cGyfjcif;}} cHMu&\/
bkef;BuD;ESifhaiGonf rnfodk hrQ rtyfpyf&um; 0dok'gpm& rnfaom (r[m0dok'gHk) q&mawmfu
1232-ckESpfwGif ]a'gif;arwmpm} udka&; aiGrvoifhaMumif; arwmpm qufoGif;onf/
omoem wdk;wufapvdkonf rSefaomfvnf; aTaiG tvonf omoemzsuf
vufeufBuD;yifjzpfayonf/ 0denf;a'oemawmf twif;tMuyfwm;jrpfNyD; jzpf\/ ]oVm,we
0*oH,kwf ygVdawmf rPdplVuokwf} ]]&[ef;wdk honf aTaiGudk rnfonfhenf;ESifhrQ r&SmrSD;tyf?
aTaiGtyfvQif umr*kPfig;yg;vnf; tyfawmhonf/ (0g) aTaiGtyfvQif rdef;rvnf; tyfawmhonf/
umr*kPf ig;yg; vufcHvQifvnf; &[ef;yif rrnfawmh}} [k a[mawmfrlcJh\/
j
refrmjynf omoem tcsdK haom &[ef;awmf wdk honf xdktcgrSp tvGeftjypfBuD;av;aom
Oya'BuD;udk ausmcdkif;pyvmMu\/ csdK;azmuf&ef twifh&JvmcJhMu\/ xdkaiGudkifrIaMumifhyif
'kwd,o*Fg,emwif ta&;,lcJh& onfudkyif arhavsmhMuavNyD/
ypnf;av;yg; jynfhpHkaevQif tb,ft&m vdkygao;csdrfhenf;/ ypnf;av;yg;udkyif vdkonfxuf
ydkvQHaeygrl bk&m;rBudKufygacs/ ,ae h ypuomoem ,if;aiGvrIBuD;udk &Sifa&mvlyg
ESpfESpfumumBuD; pOf;pm;oifhMuNyD/ pOf;pm;oifhaumif;vSyg\/ bk&m;&Sif\ trdef hawmfum;
qifajcqifvuf wufp&mr&Sd/ a&SmifvTJ&ef Oyg,fr0ifom/ wdkufdkufpif;pif;BuD;
ajzmifhajzmifhBuD;omwnf;/ 0denf; ynwfcsufwdk hum; tmPm a'oemjzpfonfudk
owdrloifhayonf/
atmufajctxd pdrfh0ifaom tajccH y#dywf
&wemyHkacwf\ txl;jcm;qHk; omoemy vkyfief;wpfck &Sdayao;\/ yro*Fg,em
wifonfavmuf tusdK;rsm;aomfvnf; xdkvkyfief;onf rsufjrif ta&;ygvSonf[k
rxifrdwwfacs/ ,if;vkyfief;um; tjcm;r[kwf? t&yfom;oDwif; onfwdk hudk arG;xkwfcJhjcif;yif
jzpf\/ OD;pGm Oykofawmfapmifh vlaygif; ESpfaxmifhav;&m ausmfudk zGJ hpnf; t0wfykqdk; vc&dum
vpOfay;awmfrl\/
vqef; 5-&ufae hwdkif; ]*k
*k"r (igyg;oDv) trdef hawmfjyefwrf;BuD;} udk av;jyifav;&yf
r*Fvmqifawmfjzifh vSnfh trdef hawmf jyef&onf/ vlig;q,f xrf;&aom w&m;pDBuD;udkvnf;
wD;&onf/ vuf0J vuf,m 0if;cif; crf;crf;em;em;BuD; aMunmaponf/ trdef hawmf yk&ydkufudk
OD;oHk;Budrf wdkufNyD;rS qifawmf txufuae trdef hawmf jyef&onf/ yg0ifonfh

taMumif;t&mrsm;rSm
]]wdkif;oljynfom;wdk htm; ig;yg;oDv? &Spfyg;oDv NrJMu&ef? jA[0d[m& arwm bm0em yGm;Mu&ef?
dkaooifholwdk htm; dkaojcif; paom r*Fvmw&m;awmfESihftnD aexdkifMu&ef}} EId;aqmfonfh tajccH
y#dywf omoemypum;rsm; jzpfayonf/
aTrd hawmfwGif jynfolwdk h ae hpOf0wfwuf 0wfuyf&ef "rmHk 11-aqmif? wHcg; 12-&yfwdk hvnf;
w&m;wif;ukyf 12-ckaqmufvkyfay;xm;\/ Oykofonf rsm;udkvnf; wpfvav;oDwif;
pm&if;aumuf,l&onf/ Oykofonfrsm;udk twef;tpm; ESpfrsdK; cGJjcm;xm;ayonf/ ESpfrsdK;rSm tE
ESifh uvsmP jzpf\/ vl husifh0wfESifh cEm? tm,we? "mwf? opm em;rvnfoludk tE
pm&if;wif em;vnfoludk uvsmP pm&if;oGif;onf/ oDwif;ae hwdkif; t0wftpm;rsm;
axmufyHhay;\/ ]tE wpf
wpfrl;? uvsmP wpfrwf} owfrSwf qkaiGrsm;vnf; csD;jrSifhonf/
rQ tajccHusaom y#dywd omoemyvkyfxHk;um; a&S;uvnf; r&SdcJh? ,ckvnf; r&Sdao;aom
vkyfief;BuD;jzpfonf/ om;pOfajr;quf tdk;pGJatmif yEufdkufcJhaom vlrIa&;? bmoma&;
tarGaumif;BuD;yifwnf;/ o*Fg,emwifouJhodk h aus;Zl;rsm; jrwfvSonf/
,ae h rEav;udk MunfhwwfvQifyif rif;wkef;rif;BuD;\ tajrmftjrifudk awG hEkdifao;\/ rEav;rd
hwGif &yfuGufwdkif; OykofZ&yfrsm; &SdMu\/ 0gwGif; tzdwfae hwdkif; 0wftoif;vSnfh\/ Oykofae
hwdkif; pk Oykof,lMuonf/ ckepfESpf &SpfESpfuav;rsm;u tp ydwfjzL0wf0wfvSnfh&onfudk
arm&rSef;rod ? *kPf,l 0ifhMuGm;aeMuonf/ vlBuD;rsm;u uefawmhyGJtvSnfhus wm0ef,l
tydiftqdkif auR;arG; ay;vMuonf/ ntcg &yfuGufwGif;odk h vSnfh y&dwf"rpMum
GwfzwfMuonf/ oDwif;0gvuRwfvQif wpfrd hvHk;&Sd 0wftoif;wdkif;u r[mrked bk&m;BuD;tm;
eHeuf apmapmBuD; tkPfuyfMu\/ pnfawmf ckoif; twD;trIwfrsm;jzifh vnf;aumif;
odkif;usdKif;paom rif;crf;rif;em;jzifh vnf;aumif; wpfarQmfwpfac:BuD; pDwef; tkPfqGrf;uyf
oGm;MuonfrSm MunfEl;p&maumif;vS\/ oDwif;0gvuRwfNyD;aemuf &yfuGufwdkif; vrf;rwdkif;
uxdefyGJvrf;rsm;u wpfvrf;vHk; NcdrfhNcdrfhnHavawmh\/
um; tajccHy#dywdomoemac: udk,fusifhw&m;udk atmufajcxd pdrfh0ifatmif wDxGifcJhaom
rif;wkef;rif;BuD;\ aus;Zl;awmfyif r[kwfavm/ ywf0ef;usif tmHkaumif;&ef zefwD;ay;jcif;jzifh
ukodkvfy vG,fvm&ayonf/
0gwGif;wGif OykofZ&yf pka0;Mu 0gvuRwfvQif qdkif&m wefcdk;BuD; bk&m;apwD
tkPfawmfuyfyGJ vkyfxHk;rSm rd hGmwdkif;u twk,lzdk h aumif;vS\/
&mZ*kk q&mawmfBuD; awmxGufcef;

&wemyHk rEav;acwfwGif rif;rdzk&m;wdk hudk,fwdkif tydiftqdkif axmufyHh v'gef;Mu


y&d,wdomoemum; qdkzG,f&mr&Sd? txl;pnfyifvSayonf/ tcsdK hausmif;wdkuf rsm;wGif
axmufyHhaiGjzifh qGrf;uGrf; csufywf&aom uyd, um&u (0denf;ESifh nDnGwfatmif pDrH&ol)
rsm;udkyg cef hxm;ay;\/ 0denf;a'oemawmfudk toufavmufjrwfEkd; apmifha&Smufonfh
&[ef;awmfrsm;vnf; aygrsm;vSao;onf/
oD;vHk;q&mawmf\ wynfhrsm;jzpfMuaom aTusifq&mawmf? r[mAdkvf q&mawmf? &Srf;uav;uRef;
q&mawmf? ausmif;awmf&m q&mawmf? r[m0dok'g&mr q&mawmf? polwdk hrSm oD;vHk;q&mawmf\
y#dywftarGudk jrwfEdk;wem vGefpGmwefzdk;odaom q&mawmfrsm; jzpfMu\/ rif;rdzk&m;wdk h
aqmufvkyfvaom rdk;yg;xdeD; aTausmif;awmf BuD;rsm;rS zJcGm rMumcP awm&0ifawmfrlMuonf/
]*E yvdaAm"} ac: y&d,wf oHa,mZOfBudK;BuD; cdkifrm&onfhtxJ ]tm0go yvdaAm"} ac:
odef;ausmfwef ausmif;wdkufBuD;rsm; wpfwdkufNyD; wpfwdkuf tvcHaeMu&\/
O'gef;wifavmufatmif
oDvjzLpifawmfrlMuoavmuf y&d,wdt&mwGifvnf; ajymifajrmufawmfrlcJhMuygay\/ y#dywd
omoem0ifwGifum; armfuGef;xdk;avmufatmif yg&rD ay;awmfrlMu[ef r&Sd/
xdkacwfu BuD;us,foam oHCmht&HBuD;\ OD;pD;em,u &mZ*kk bGJ hwHqdyfawmf& emrnfausmf
q&mawmfBud;wpfyg;onf oHCmav;ig;&m&Sd oHCmht&HBuD;udk pGef hy,f uyd,wpfOD;udkom
tazmfac:vsuf awmxGufawmfrlcJh\/ y&dowfESifh ae&onfudk vGefpGm NiD;aiG hawmfrl\/
ur|mef;usrf;BuD;udkvnf; ypkawmfrlxm; ]aeurZo,} (awmxGufvdkpdwf jyif;jyrI)vnf;
rsm;awmfrl\/ ola&;aomusrf;udkMunfh ]usrf;rsdK;jyKonfh yk*dK[fum; {uefw&m;aygufonfh
yk*dK[fjzpf&onf} txifjzifh atmufjynfatmufGmrS xdkur|mef;usrf; ayxkyfBuD;udk xrf;
vma&muf pHkprf;onfh &[ef;rsm;yif &SdcJhzl;onf/ ur|mef;usrf; qdkaonfvnf; 0dok'dr*ftwdkif;yif
jzpf\/ pmwwfojzifh a&;om;yHk xdrdvSonf/
tqdkyg q&mawmfBuD;onf qdwfNidrfat;csrf;onfh awm&ausmif;i,f 0gqdkOD;uyifa&mufvm
a&mufpae hrSpvsuf tjyif;txefusifhBuHawmfrl\/ y&dowfrsm;udk tkyfcsKyf pmwwfyk*dK[fBuD;
tjzpf ESpfaygif;rsm;pGm ukefvGefcJh&onfudkyif aemifwjzpfawmfrlonf/ wpfae hwpfjcm; orm"dtm;
aumif;vm\/ orm"daumif; oavmuf yDwd? okcESifh y'd (Nidrf;at;rI) paom t&omwdk
hudkvnf; wdk; wdk; vmawmh\/
xdktcg wpfpHkwpfa,mufaomolu ]]rif;'Dtvkyfudk rvkyfESifh? vkyfvQif "m;ESifh ckwfowfrnf}}
qdkjim;tHh/ toufom taocHrnf? w&m;rrSwfIyJrae/ udk,fawG hcsrf;omjzpf
aemufrqkwfawmhNyD/ tjcm;olwdk hu wdkufwGef;&efyif rvdkawmh/ ]]wu,fvkyfvQif
tvG,fav;yguvm;}] [k wpfywftwGif;rSmyif w&m;awmf\ oEd|du*kPfudk awG h
xdkw&m;t&omudk rdrd&if0,f tNrJodrf;ydkufxm;vdkaom Moyae,sdu*kPfvnf;
tvdkvdkay:xGufvmawmhonf/

xdktcg Edkifajc&Sdonfudk &dyfrdaom ppfAdkvfonf a&S hodk hom tm;oGefcsDwuf &efol hwyfudk
eif;NzdKouJhodk h o'g? 0D&d,? owd? orm"d? ynm ac: AdkvfcsKyf ig;OD; wdk honfvnf; ol
hppfaMumif;ESifhol a&S hodk hom OD;wnfcsDwuf tukodkvf&efwyfrsm;udk ESdrfESif;avawmhonf/
Adkvfig;OD;wdk h tqkwftwuf txdk;tcH yHkrSeftay;t,lrQaevQif &efoludk tvG,fwuljzifhyif
tEdkif,lawmhonf/ qkwfolqkwf? wufolwuf? tquftpyf tay;t,l r&SdvQifrlum; &efol
he,fvGef uRHoGm;aom AdkvfcsKyfrSm &efol hvufckyfwGif <st1:place
w:st="on"><st1:country-region w:st="on">usa</st1:countryregion></st1:place>&mufoGm;&\/ usefav;wyfvnf; upOfhuvsm; ysufoGm; Edkifavonf/
xdkOyrmwdkif;yif q&mawmfBuD;onf q&m;IrSwf wpfvausmfvQifyif udk,fawG hrsm;aMumifh &Hcg
,HkMunfcsufrsm; vdktyfonfxufyif wdk;yGm;vm\/ &Hcg ae hcsif;ncsif; w&m;xl;&awmhrnfuJhodk h
rtdyfrae BudK;pm;\/ wyfr; AdkvfcsKyftcsdK h e,fuRH uRHoGm;onfudk owdrjyKrd/ uyd,tm;
wpfaeukef w&m;zd a[monfhtcg a[monf/ rdrd apwemxm;oavmuf wynfh vdkufemyHk
ray:aomtcg rdrdomvQif arm a'gre jzpf&jyefonf/ &Hcg aejynfawmfjyef 0dZmp&P
bufpHk omoemBuD; jzpfatmif vkyfaqmifrnf[kvnf; pDrHudef; qGJaerd\/
omoemESifhpyfaom ukodkvfa&; pdwful;BuD;rsm; jzpf t&yfxJwGif wefzdk; &Sdaomfvnf; ur|mef;
ausmif;twGufrl BuD;pGmaom &efolBuD; jzpf\/ 0dyem npfnl;aMumif;jzpf\/ o'gAdkvf
e,fuRHjcif;yifwnf;/
]]w&m;udk ememzdrSwf? rcHEdkifvQif yg;&maygufuxGufvdrfhrnf}} qdkouJhodk h a,m*Dwdkif;
tm;enf;csuf&Sd&mu aygufxGufNrJjzpf\/ a'gopdkuf &SdoljzpftHh/ w&m;xdkifaomtcg ydk
a'goBuD;vmwwf\/ aq;pm;pwGif a&m*gMuGouJhodk hwnf;/ a&m*gNydKatmif rzdEdkifu xdkae&mrS
wyfvef&avawmhonf/
awmxGufrdwm rSm;avpGmh
q&mawmfBuD;onf 0gv,favmuf a&mufaomtcg ]]awmxGufrdwm aemufusavjcif;]] tpm;
]]awmxGufrdwm rSm;NyD}} [k ajzrqnfEdkifatmif jzpf& jyefonf/ a&mufpu qdwfNidrfat;csrf;
aysmfp&m aumif;vSonfqdkaom awm& ausmif;uav;onf vlolreD; ysif;p&mBuD; jzpfae\/ ae
hwmnwm&Snf 0guRwfcJonf[k atmufarhawmfrl\/ rcsdrqef h ysif;&dae\/ w&m;IyGm;&ef
owdr&? aeumrw? pm;umrw jzpfaeonf/ rm&fewf wyfrBuD;q,fwyfwGuf ]t&wd} ac:aom
'kwd, wyfrBuD;yifwnf;/
0gv,favmufwGif aejynfawmfrS wynfhBuD;tcsdK h awm&ausmif;av;odk h vdkufvm\/
tppt&m&m oym, (tqifajyrS) jzpfrjzpf odvdk jzpfonf/ xdktcsdefum; awm&ausmif;av;rS
ajy;xGufcsifavmufatmif ysif;&daomtcsdef jzpf\/ aejynfawmf jyefMuG&efvnf; 0gruRwfao;

cufaeonf/ wpf0gwpfcsDrQ ratmifhEdkif jyef&aomf trsm; ajymprSwfBuD;jzpf aeawmhrnf/


q&mawmfBuD;onf awmifpOfa&r& tysif;e,fcsJ hum opfyifatmufwGif wkwfacsmif;av;udk
udkifum ajrBuD; a&;jcpfaeav\/
&[ef;awmfrsm;onf ajr ra&;jcpfaumif;/ tvGef0denf;odum av;pm;vSaom q&mawmfBuD;um;
xdk0denf; Oya'udkyif arhavsmhum rcsdrqef h ysif;&awmfrlae\/ aejynfawmfrSa&mufvmonfh
wynfhBuD;rSm xdktjzpftysufudk jrifawG h&vQif rqkwfom rwdk;om &Sdaeav\/
]t&wd} ac: tvkyfcGif ysif;&drl rm&fewf\ 'kwd,wyfrBuD;udk rausmfvGef Edkifojzifh
0guRwfonfESifh wpfNydKifeuf aejynfawmfodk h jyefMuGawmfrlav\/ aejynfawmf&Sd wdkufBuD;wGif
vpOf axmifcsD axmufyHhv'gef;rnfh 'umrsm;uvnf; apmifharQmfaeMu\/
&[ef;wynfhBuD;rsm;uvnf; ]]q&mawmf r&SdvQif rjzpfyg}} [k ZGwfyifh&ef
jyifqifaeMuonfESifhvnf; tawmfyifjzpfae\/
TH hEGHrS aTudk usif,l&ouJhodk h t&d,m olawmfaumif;wpfyg; xGufay:&ef rvG,fulvSacswum;/
&mZ*kk wHqdyfawmf& omoemydkif OD;udkifq&mawmfBuD;\ y#dywf jzpfpOfrSm rQom jzpf\/
xdktcgrSp awmxGufvdkpdwfudk 'kef;'kef;csvdkuf[ef &Sdonf/oHCy&DowfBuD;ESifhom &moufyef
y&d,wdomoemjyKawmf rloGm;\/ wynfhrsm;udkvnf; awmxGuf&ef rwdkufwGef;/
q&mawmfBuD;\ wynfhom; tpOfqufwkd honf ,ckwdkif y&d,wdESifh oDvodumt&mwGif rsm;pGm
xif&Sm; jyef hyGm;qJ &Sdayao;\/ y#dywft&mwGifum; xl;xl;cRefcRef xGufay:rvmMu/
]'Davmuf oDv av;pm; 'Davmuf pmwwf? 'Davmuf tvdk&rufenf;NyD; wu,fht&d,mBuD;vdk
aeoGm;wJh wdk hq&mawmfBuD;rS awmxGufusifhvdk h bmrStjzpfwm? igwdk hvdkvla0;ygao;&J h} [k
wdkufyGJr0ifrDuyif vufajrSmufxm;apouJhodk h jzpfavawmh\/ ppfOD;usdK; oGm;jcif;yifwnf;/
tu,fom ysif;&dxdkif;rIdif;jcif; (t&wd? xde? rd'G) wyfBuD;udk xdk;azmuf ausmfvGef
atmifjrifEdkifygrl xdkuJhodk haom yk*dK[fBuD;rsdK;\ aemufwGif a0e,saygif;rsm;pGm
rm&f\vufcsufum; xdrdvSaypGmh? vufOD;avpGmh?
pmayt&m? oDvt&m? tvdkenf;rI ponfwdk hwGif olrwl jrifhjrwfawmfrlaom q&mawmfBuD;wpfyg;
pdwfudk tjyD;tjywf qHk;jzwf awmodk h pGef hpGef hpm;pm;BuD;0ifvm NyD;umrS
tvkyfcGifraysmfydkufaom pdwf? rcsdrqef h ysif;&daom pdwfBuD;0ifvmonfrSm rdk;om;acs/
xdkpdwfyif b0wpfckvHk; jrSKyfESHvdkuf&jcif; jzpf q&mawmfBuD;\ yifudk,frlv Zmwdyg yuwdpdwf
r[kwf[kyif qdk&ayvdrfhrnf/
]]igvkyfcsifvdk h vkyfwm? oGm;csifvdk hoGm;wm? pdwful;csifvdk h pdwful;wm? ysif;csifvdk hysif;wm}}
ponfjzifh ighpdwfESifh ig[k xifwwfMuaomfvnf; y#dywf tvkyfcGif ]ighpdwf} [kwfcsifrS

[kwfwwfayonf/ tysif;pdwfomr[kwf/ tjcm;rnfonfh pdwfrsdK;udkrqdk vG,fvG,fESifh


vufrcHoifhacs/ orm"d ajcaxmuf&aom raemuHjzpf tiftm;BuD;rm;vS\/
qufvufjyif;xefaom 0pDuH/ um,uHwdk hudk aygufzGm; apwwfavonf/
Ak''0 if\ aemufuG,frS vQdK h0SufodzG,f
ae&m yuwdpdwf? yifudk,fpdwf? tdk;cHpdwf [kwfr[kwf pOf;pm;Edkif&ef bk&m;&Sif\
tavmif;awmfb0 jzpf&yfudk oHk;oyfMunfhMuOD;pdk h/
od'wrif;om; arG;zGm; edrdwfzwfpOfu tjcm; yk&m[dwf aA'ifausmfwdk honf
vufESpfacsmif;axmif a[mudef;xkwfMu\/ aum@num; ]]{uef bk&m; jzpf&rnf}} [k
wpfxpfcs qdk\/ xdkrQru ol hynmudk rnfrQ,HkMunf tavmif;awmftm;
rnfrQtm;udk;onfudkvnf; rarhoifh/ &aoh0wf Oka0vuyif apmifhBudKESifh\/
tESpfoHk;q,feD;yg; awmxJu 'kucHNyD; apmifhae&avmufatmif ,HkMunf\/ tm;udk;\/
tavmif;awmf awmxGuf vmaomtcg w&m;twlusifhMu\/ 0y paom tjcm;tazmf
av;OD;vnf; ygMuonf/
tavmif;awmfonf oAkwOmPfudk &&Sd&ef rZdry#dy'gvrf;udk &SmazGvsufu tpm;rpm;yJ
taotvJtm;xkwfrS bk&m;jzpfrnf[k pdwful;ayguf\/ txifa&muf\/ xdktodpdwfjzifh
]'kup&d,m} ac:aom raoaumif; raysmufaumif; vrf;rSm;BuD;udk ajcmufESpfvHk;vHk; um,uH
tjzpf qufvufjyKrl\/ ]igvkyfcsifvdk h vkyfwm} jzpfaomfvnf; xdkpdwfudk pOf;pm;oifh\/
aemufwpfcsufum; tavmif;awmfonf vrf;rSm;BuD;udk aovkarsmyg; vkyfaecsdefwGif ydk
tusemap&ef wGef;ydk houJhodk h aum@nESifhwuG y0*D ig;OD;wdk hu aemufydkif;u vdkavao;r&Sd
0dkif; tm;ay;Mu\/ 0wfBuD;0wfi,f jyKpkMuonf/
odk h&mwGif tavmif;awmfudk,fwdkifu rSm;rSef;od rZdry#dy'g vrf;udkajymif;vdkuf\/ tpmvnf;
jyefpm;onf/ vrf;rSef& bk&m;jzpf&efyif eD;uyfvm\/ xdktcgrS aum@nwdk h ig;OD;
xGufoGm;Muonf/ (0g) oydwfarSufoGm; Mu\/
]]a*gwr[m tvkyfcGifuxGufNyD; bkef;BuD;atmif vkyfaeNyD}} [kyif IwfcsMu\/ bk&m;jzpf
w&m;OD;a[m&ef &SmazGvdkufvmonfudkyif tzufrvkyfMu/ ]]&Sdrcdk;Mupwrf;? c&D;OD;rBudKqdkMupwrf;?
oydwfouFef; rvSrf;,lMupwrf;? (Zmwfjrifholjzpf) xdkifvdkuxdkif&ef ae&mudkrlcif;ay;xm;rnf}}
[k uwdxm;um 0dkif;y,fMujyefonf/
rdrd\ ynmESifh tavmif;awmftay: tcdkiftrm pdwfcs,HkMunfpGm qHk;jzwf tESpfoHk;q,feD;yg;
'kucHEdkifcJhNyD; yef;wdkifa&mufumeD;rS aum@n xGufcGmoGm;onfrSm ol\yuwdpdwfrS
[kwfygavp/ tajymif;tvJum; jrefqefvGef;vS\/ pdrf;um;&ufpufvGef;pGmh/

pMum0Vm teEudkyif ajymif;jyef vSefypfEdkifaom Ak'trnfcH ol&Jaumif;BuD; ay:aygufvmrnfudk


rsufpd&Sdolwdk hu jrifaeMu\/ vdkvm;olrsm;vnf; &Sd\/ remvdk olrsm;vnf; teE / rvdkvm;olwdk
hwGif rm&onf xdyfqHk;uyg\/ ol hwm0eft& xdktcsdefrsdK;onf vufaES;ae&rnfhtcgr[kwf/
um; Ak'0ifaemufuG,frS vQdK h0Suf
tjzpfrSef wpfck[k qdk&ayvdrfhrnf/
tenf;i,f quf MunfhMuOD;pdk h/ ,if;odk h y0*Dwdk h uwdcsKyfxm; ausmay;aeMucdkuf olwkd
hxHodk h Ak'a&mufvmawmfrl\/ xdktcg tcdkiftrm csKyfqdkxm;aom olwdk huwdrsm; xl;xl;jcm;jcm;
ysufjym;oGm;\/ Ak'a&mufvmvQif ae&mcif;olucif;\/ oydwfouFef; vSrf;oluvSrf;,lonf/
,if;odk h pdwfajymif;oGm;Mu&aMumif;udk (rlv yPmo t|uxmESifh om&w#Dum q&mwdk hu)
]]bk&m;&Sif\ wefcdk;aMumifh}} [k zGifhMu\/ (Ak'0ifESifh Zmwft|uxmq&mwdk hurl) ]]Ak'\
arwm"mwfaMumifh}} [k qdkonf/ arwmydk hyHk nSKd hyHkudkvnf; quf jyao;\/
]]pMum0Vm teE&Sd ow0g teEtay: ydkufuGefuJhodk h jzef hcsDxm;Edkifaom &SdorQ
arwmpdwf"mwfrsm; tm;vHk;udk y0*D ig;OD;tay:om (rD;qvdkufudk jzef h&mrS pkvdkufouJhodk h)
pkNyHKzdwifvdkufonf}} [kzGifhjy\/ (emVm*D&dqifudk arwmjzifh nSdK h&mvnf; xdkenf;zGifhonf/)
rSwfom;zG,f aumif;avpGmh/ xdkarwmonfyif Ak'\wefcdk; r[kwfygavm/ odk h pif wefcdk;BuD;aom
Ak'udkyif taESmuft,Suf ay;Edkifao;vQif ,ae htb,f a,m*Donf ol hpufuGif;rS
vGwfuif;Edkifcsdrfhrnfenf;/ xdktarG"mwfudk tvG,fwul atmifEdkifpGrf;aom arwmwefcdk;vnf;
tm;udk;avmufygaypGmh/

wefcdk;&Sifwdk h yl;0ifappm;EdkifyHk
wpfzeftaumif;bufu pdwf"mwftpm;xdk;yHkudk tenf;i,fqdkygtHh/
a&S;u *Em&wdkif; olqif;&Jom;trd&Sd\/ *Em&wdkif;rS ok0Pblrdodk hoGm;aom avSoabFm
om;jzpfolu vufaxmuf tBuD;trI;&mxl;& rdcifudkyg ac:cJh\/ vrf;ckvwf rkefwdkif;aMumifh
oabFmysufoGm;onf/ om;u rdciftm; ausmay:wif yifv,fuudk vufypful;\/ om;trd
ESpfa,mufrSwpfyg; usefc&D;onfrsm;tm;vHk; aoaMu ysufpD;Mu&onf/ tued| jA[mhbHkrS &[Em
jA[mhBuD;onf urmwpfodef; bk&m;ryGifh ok*wdvrf;ydwfum bHkAdrmefrsm; ajcmufaoG haeojzifh
bk&m;qkyef a,mufsm;rsm; &Sd-r&Sd MunfhIcdkufjzpf\/ rmwkk'g&uac: owdk;om;um;
urf;rjrifaom yifv,fjyif rdcifudkausmydk; vufypful;qJ/ &[Em jA[mBuD;onf xdktjzpfudk
jrifawG h& ]]olum; aus;Zl;w&m;od 0D&d, BuD;rm;ay\/ oltm; bk&m;qkyefvdkaom

pdwfudk jzpfay:&apaomf aumif;avpGmh}} [k pOf;pm;\/ jA[m\ wefcdk;jzifh u,fwif


bk&m;qkyefaponf/
bk&m;jzpfvdkaom pdwfudk oGif;ay;vdkuf\/ xdkowdk;om;um; igwdk h a*gwr
tavmif;awmfyifwnf;/ (aomwwuD t|uxm/9-12/)
{um'oedygwfvm "rewfom; 0wKwGifvnf; "rewfom;onf tajcGt&H ESifhwuG ZrL'Dygudk
vuf,m&pfvSnfh vlom;wdk htm; aumif;rIjyK&ef EdI;aqmf\/ xdktwl t"rewfom;uvnf;
vuf0J&pfvSnfhum raumif;rI y&ef EdI;aqmf\/
uybk&m;&Sif omoem aemufydkif;wGif odMum;rif; udk,fwdkif acG;eufBuD; a,mifaqmifap
EdI;aqmfaMumif; awG h&\/
0wKrsm;jzifh vlom;wdk h\ aumif;pdwf raumif;pdwf (raemuH) udk tajccH aumif;rI raumif;rI
(0pDuH? um,uH) rsm;udk yvkyfaeMu&m rjrifEdkifaom ewfaumif;? ewfqdk;wdk h\ yl;0ifvSKH haqmf
appm;csufrsm;ESifh ruif;aMumif; awG h&\/(*dkPf;avmu ]raemwdkufonf} [k ac:Muonf/)
,if;odk hqdkaomf ]]igvkyfcsif vkyfonf? oljzpfcsif jzpfonf}} [k csnf;r,Hkpm;oifhaMumif;
tjrGufrQ azmfjy&ay\/
azmfjyyg &mZ*kk q&mawmfBuD;um; rEv;acwfwGif tvGefxif&Sm; onfhtjyif
wynfhtpOftqufvnf; xGef;um;vsuf &Sdygojzifh trnfemr rxkwfazmfyJ a&;om;vdkuf&ygonf/
txdu& xif&Sm; ausmfMum;awmfrlaom omoemh0efaqmif q&mawmf bk&m;BuD;\
]ysif;&dpdwfuav; wpfvHk;} tHI;ay;vdkuf&jcif;jzifh wpfavmuvHk; y#dywftvif;a&mif
ay;EdkifpGrf;aom t&nftcsif;rsm; wpfb0wm ikyfuG,foGm;&yHkudk oifcef;pm &,lapvdkaomaMumifh
azmfjy&jcif; jzpfygaMumif;/
oD;vHk;q&mawmfESifh uif;awm&q&mawmf
oD;vHk;q&mawmfonf a&Tbkdrif;? rif;wkef;rif;wkdYvufxuf a&Tbkdc&dkif qdyfcGef&GmteD; oD;vHk;&Gm
awm&ausmif; oDwif;oHk;onf/ omoemawmf tvGefxif&Sm;aom yxra&Tusifq&mawmfESifh
&efukef ausmif;awmf&m rlvq&mawmf (OD;omoe)wdkY\ q&mjzpfonf/ bGJUawmfrSm
t&SifpEdrmwnf;/
a&S;q&mawmfrsm;onf y&d,wfudk vufrvTwf/ pmcscsdefcs w&m;tm;xkwfcsdef xkwfMuonf/
wGJ vkyfawmfrlMu\/ cGJvnf; r&ay/ r[mpnf q&mawmfvnf; odkYyif oD;oefYtcsdefxm;
vkyfawmfrlMuonf/ w&m;tm;xkwfrSef;yif todrcHvdkMu/ taMumif;aMumif;jynhfpHk
tvGefvdktyfaomtcgrS tvGwftuRwf aqmifawmfrlMuonf/

ou&mZf 1199- ckESpf eef;wufaom a&Tbkdrif;onf oD;vHk;q&mawmftm; oD;jcm;*dkPf;vGwftjzpf


udk;uG,fawmfrlonf/ pEdrmbd0Ho oD&do'r"Z r[m"r&mZm"d&mZ*k&k} bGJUwHqdyfudkvnf;
uyfvSLawmfrlonf/ rif;wkef;rif;onf xkdpOfu rif;om;MuD;t&m cpm; vTwf&Hk;odkY wufa&muf
w&m;pD&if&onf/ xkdpOfuyif q&mawmfudk MunfndKcJh\/ rif;tjzpfodkY a&mufaomtcg
rEav;aejynfawmfodkY q&mawmfudk yifhcJhonf/ q&mawmfum; juGrvm/ xkdYaMumifh oD;vHk;&GmrSmyif
&wembHkpH ausmif;awmf aqmufvSLcJhonf/
oD;vHk;q&mawmfonf y&d,wf y#dywf pG,fpHkwwfajrmufonfh tm;avsmfpGm rlvyPmo
t|uxmed,? 0denf;tqHk;tjzwf? ukv'lou 0dedp,? *rD&wa'oem? 0dok'dr*'DyeD?
y#dywdyumoeD &SpfapmifwGJusrf;rsm;udkvnf; jyKpkawmfrlcJhonf/ xkdusrf;rsm; ,aeYwkdif xif&Sm;\/
64- usrf; &Sdonf qkdMuonf/
oD;vHk;q&mawmfxH x&Humq&mawmf (aemuf x&HumvlxGufMuD; OD;tHk;nGefY) jzpfvwYHaom
oli,fudk ausmif;om;tjzpf tyfESHvufcHrnfhn qifjzLawmfuav;wpfpD; avSum;&if;
vm0yfonf[k tdyfrufjrifrufawmfrlaMumif; ]yp,wm0aAm"eDusrf; ed'gef;} awGY&\/ xkdYtwl
ausmif;awmf&m a&Tusifq&mawmf avmif;vsm a&mufvmrnfhnwGifvnf; ta&mift0g
vGefpGmawmufyaom aomMumMu,fMuD;&ifcGifodkY xkd;0ifusa&mufonf[k jrifrufawmfrlaMumif;
]ausmif;awmf&m q&mawmf ax&kywd} zwfI&onf/ bkef;uH&Sdaom yk*dKvfwkdY tdyfrufpaom
a&SUajy;edrdwfrsm; jzpfay:wwfonf[k ]okwfr[m0g t|uxm} rdefYqkdxm;onfudkvnf;
owdrlMu&m\/

y#dywd yumoeDrS rSwfom;zG,f&mrsm;


oD;vHk;q&mawmfMuD;onf usrf;aygif; 64-usrf; jyKpkawmfrlcJhonf[k rSwfwrf;&Sdonf/ jyqkdjyD;
usrf;rsm;om txift&Sm;awGYMu&\/ 1315- ckESpfu OD;armifMuD;paom "rrdwfaqGrsm;\
MudK;yrf;csufaMumifh rEav;jrdKU jrefrmhwm&m pmyHkESdyfwkdufrS 'kwd,tMudrf&dkuf ]y#dywd
yumoeDusrf;} &SpfapmifwGJ xGufay:vmcJhonf/ tvm;wl y#dywfqdkif&m wkdwkdxGmxGm
usrf;pmrsm;vnf; &SmazG &&SdEdkifayOD;rnf/
xdk&SpfapmifwGJ pkpkaygif; 291291- rsufESm &Sd1/y#dywd yumoeDusrf;?
2/ynwd yumoeDusrf;?

3/'d|dab' yumoeDusrf;?
4/*kPfawmfzGifh tusOf;ESifh tus,f?
5/o*F[ 9-ydkif; bk&m;&Sdckd;?
6/aumvif;okwf ygXfteuf?
7/'Gwomum& ygXfteufus,f?
8/bm0emav;q,f teufus,f?
tHhzG,f 18-yg;? apwD 4-yg; bk&m;&Sdckd;? uyd, bkd;vGef;ajy? bkd;tHk;wkdY avQmufxHk;tajz (r*fzkdvf
&jcif;taMumif; t*Fgrsm;) yg0if\/
xkd&SpfapmifwGJ usrf;pk q&mawmfonf ]bGJUawmft&Sif pEdrmjzpf &Tef;&Tef;wuf&Gm ZmwdjzpfaMumif;}
q&mawmfudk,fwkdif a&;om;xm;aom ed*Hk;rsm;udk awGYEdkif\/ y#dywd yumoeDusrf;rsm;onf
1205- ckESpf wefcl;vqef; 12-&uf paeaeY usrf;jyD;aMumif; awGY&onf/
]aumvif;okwf} [lonf aumvif;jrdKUpm;xH qHk;raom bk&m;a[m usrf;*efvm rSwfom;zG,f
*gxmpkPd, ygVdteufrsm; jzpf\/ if;ESifhtwl ]edpm'da'go 'DyeD} ESifh 'Gwomum&
ur|mef;usrf;} ESpfusrf;yg ay;ydkYaMumif; yg&Sd\/ atmufyg*gxmjzifh ed*Hk;csKyfxm;avonf/
pZ 'kZe oHo*H? bZ om"k orm*rH/
u& yknH ta[m&w? o& edp} redpwH/ /
'kZe oHo*H=ol,kwfrmESifh aygif;azmf&jcif;udk/ pZ=pGefYavmh/ om"korm*rH=aygif;azmftyfaom
olawmfaumif;udk/ bZ=qnf;uyfavmh/ ta[m&w=aeYnfhywfvHk;/ yknH=aumif;rIudk/
u&=jyKavmh/ tedpwH=cEmudk,f\ rjrJaom tjzpfudk/ edpH=tcgrjywf/ o&=atmufarhavmh/
uyd,bkd;vGef;ajy? bkd;tHk;wkdY avQmufxHk;wGif r*fzkdvf&jcif;\ taMumif; t*Fgrsm;udk jy&m
o&P*Hk? ig;yg;oDv jrJ oufawmfxif&Sm; bk&m;tm&HkpGJ&yHk? ynm&Sdukd rSD0JoifhyHkrsm;udk
jyqkdjyD;aemuf]]Pf 0D&d,ESpfyg; a&SYoGm;jyKvsuf uHESpfyg;&Sdaom olwkdYrSmrlum; avmuD jzpfaom csrf;om
tusdK;pD;yGm;? avmukw&m jzpfaom csrf;omtusdK;pD;yGm;wkdYudk vsifjrefpGm cHpm;Mu&ukef\/
Pf,SOf 0D&d,tm; arG;jrLrSom yg&rDuH tusdK;ay; oefEdkifavonf rSwfMuukefavmh}} [k
qHk;rawmfrlcJhonf/
ykaAp uHonfom y"mejzpf xdkuHudk ypKyef Pf0D&d,jzifh wl;azmf&ef owday;jcif; jzpf\/

(t*FkwdK&f pwku? puokwf tzGifhvnf;Munfh/)


xkdusrf;pk (279) atmufyg rSwfwrf;onf okawoDwkdYtwGuf tusdK;rsm;vS\/
]]t&SifpEdrm vuFm& trnf&Sdaom oD;vHk;q&mawmfbk&m;MuD;onf ou&mZf 1148- ckESpfwGif
arG;zGm; ou&mZf 1222- ckESpfwGif ysHvGefawmfrl\/ toufawmfum; ckepfq,fhig;ESpf ae&onf/}}
cEDw&m; ylaZmfyGJ
oD;vHk;q&mawmfbk&m;MuD;um; i,fpOfuyif onf;cHjcif; tiftm;MuD;rm;\/ ylrI? at;rI? qif;&J
csrf;omrI? csD;rGrf;uJh&JUrI paom aumif;qkd; ESpfwef avmu"Hudk cHEdkif&nf &SdrIonf txGwftxdyf
a&mufvdkolwkdif;\ tajccH tiftm;MuD;aywnf;/
q&mawmfbk&m;MuD; i,fpOfumv udk&ifpEdrmb0u wpfaeYaomtcg a&uefwpfck a&csdK;aepOf
udk&ifMuD;wpfyg;u ol\ouFef;rsm;udk 0Sufxm;\/ udk&ifpEdrmuav;rSm a&csdK;jyD; vJvS,f&ef
ouFef;r&Sd/ tat;ywfum ckdufckdufwkefaeawmhonf/ twefMumvQif ouFef;0Sufxm;aom
udk&ifMuD; a&mufvm\/ ouFef;ray;onfhtjyif [dkYES,f 'DhES,f usDp,fajymqkdum nOf;qJonf/
udk&ifpEdrmav;um; pdwfrqkd;? &dk&dkaoaoyif ajymqkd r&onfhtqHk; onf;cHjyD; a&pdkoif;ykdifESifhyif
qdwfqdwfaeav\/
ukd&ifMuD;um; tm;&atmif usDp,fjyD; xGufoGm;\/ tjcm;tazmfrsm;u oem;
ouFef;,lay;Muonf/ udk&ifMuD;um; xkdrQjzifh rauseyfao;/ udk&ifpEdrm oif;ydkifa&m {uoDyg
vJvS,fjyD;aomtcg ykef;uG,fae&mrS a&tdk;udk qGJjyD; xGufvmum jzKef;ceJ avmif;csjyefonf/
wpfudk,fvHk; &TJ&TJpdkaeaomfvnf; udk&ifpEdrmum; tjyHK;rysuf/
]]'Daumif onf;cHw,fqkdwm igr,HkvdkY prf;wmuG}} [k udk&ifMuD;u qkd\/
tESpfav;q,fausmf ig;q,ftcsdef xkdtjzpftysufuav;onf jyef ay:vm\/ atmufjynf
atmuf&Gm csrf;omjuG,f0aeaom avSolMuD;wpfOD;onf ig;yd? ig;ajcmuf? pm;aomufzG,f&mrsm;?
vSLzG,fypnf;rsm;udk avSMuD;ESifh tjynfhwifvmum pkjyHKvSL'gef;&m acgif;yg;vSaom
awm&ausmif;twGuf to'do tvSLMuD; jzpfaeawmh\/ avSolMuD;u q&mawmftm; taMumif;pHk
awmif;yef avQmufxm;aomtcg-

]]aeOD;.....aeOD;..... 'umMuD;? a[m[kdem;rSm qGJxm;whJ wHk;(acgif;)uav;udk acgufvdkuf/


cPapmifhOD;/}} [k rdefYawmfrl\/
wHk;acguf tcsufay;vdkufvQif awm&ausmif;&Sd &[ef; udk&if oHk;q,fcefY q&mawmhf a&SUarSmuf
a&mufvmMuonf/
]]uJ....'umMuD;? 'Davmuf rsm;jym;wJh pm;aomufzG,fawGudk b,ftwGuf vSLw,fqkdwm OD;yOif;
udk&ifrsm;udk avQmufygOD;}} [k q&mawmfu trdefY&Sdvdkufonf/ xkdtcg avSolMuD;u]]if;onf i,fpOfu q&mawmfESifh &if;ESD;cspfcifaom pmoifzufjzpfaMumif;? &[ef;jzpfcgeD;txd
pmMuD;ayMuD;rsm;udk oifcJh&aMumif;? udk&ifpEdrm\ onf;cHyHkudk r,Hk vufawGUprf;cJhrdaMumif;?
oD;vHk;q&mawmf[k ausmfMum;vS pHkprf;aomtcg udk&ifpEdrm jzpfaeonfudk Mum;od&
rdrdjyKvkyfrdonfudk tMuD;tus,f aemifwjzpfaMumif;}} avQmufxm;&m OD;yOif; udk&ifrsm;rSm
txl;pdwf0ifpm;aeMu\/ udk&ifi,frsm;rSm pm;aomufzG,f&mrsm;udk Munfh yDwdjzpfaeMuonf/
]]omoemawmfrSm onf;cHjcif; tusifh[m tjrifhjrwfqHk; jzpfovdk onf;cHwJhyk*dKvfudk
wpfenf;enf;eJY tEkdif,lESdyfpufwJh vl[mvJ i&JtMuD;qHk;? tepfemqHk;jzpfaeygayghuvm; qkdjyD;
wpfaeYwjcm; xdwfvefYvmvdkY jypfrSm;rdwJh tjypfrsm;ausaysmufap&ef q&mawmfudk
vmuefawmhwmygyJ bk&m;}} [k avSolMuD;u quf avQmuf&m q&mawmfuvnf;]]uJ.... armifyOif;wkdY Mum;wJhtwkdif;yJ? 'umMuD;[m q&morm; tqHk;tr&vdkY? pmawGayawGvJ
wwfvdkY 'DvdkqifjcifEkdifwm/ omoemrSm tjrifhjrwfqHk; w&m;MuD;yJ/ cED&SdrS oDv? orm"d? ynm
odumoHk;yg; jzpfay:Ekdifwm/ bk&m;&Sif tqlqlwkdYvJ ]]cEDy&rH waygwd wdum}} qkdjyD; vkd&if;
tqHk;trawmfMuD;tjzpf xm;awmfrlMuw,f/}}
]]cED&SdrS oDvudk vG,fvG,feJY apmifhxdef;Ekdifw,f/ arwm? orm"d paom olawmfaumif;
w&m;awG[m vG,fvG,feJY jzpfay:vmEkdifw,f/ twGif;&ef tjyif&efawGudkvJ Edkifw,f/
'Dolawmfaumif; w&m;MuD;awGudk rowf&bl;/ 'Dw&m;MuD;awG xGef;um;rS? touf&SnfrS ypKyef
csrf;om? oHo&mcsrf;om&MurSm jzpfwJhtavsmuf apmifha&SmufMu&r,f/ toufqufay;Mu&r,f/}}

]]'umMuD;uvJ 'Dypnf;awGudk bkef;MuD;udk rvSLeJY/ 'DoHCmawmfawGudkvJ vSLzkdY r[kwfbl;/


bk&m;&Siftqlql csD;usL; qHk;rawmfrlwJh tqHk;tr Mo0g'tcsKyf 'DcED olawmfaumif;w&m;MuD;udk
ylaZmfw,fvdkY rSwf,l&r,f/}}
]]'Du armifyOif; udk&ifrsm;uvJ 'DouFef;? xD;? zdeyfESifhwuG 'Dpm;zG,fawGudk 'D'umMuD;u vSLvdkY?
bkef;MuD;u ay;vdkY 'Dvdk rrSwfMueJY/ cEDw&m;MuD;u ay;w,fvdkY rSwf&r,f}} [k
&moufyefrQomru om;pOf ajr;quf rSwfom;avmufatmifyif a[mMum;awmfrl\/ (rEav;jrdKU

&wemyHkwkduf armif;axmifq&mawmf OD;uvsmP trdefY&Sdcsuf/)

awmwGif; aeygvsuf rif;rdzk&m;wkdY\ tudk;uG,f tylaZmfcH&jcif;? psmeftbdnmOf


ormywfESifhwuG y&d,wf? y#dywft&m olrwlatmif xufjrufawmfrljcif;\ taMumif;&if; y"me
"rtiftm;um; tm;uszG,f aumif;vSayonf/
(o'wy&rm twm? cEsm bda,sm e0dZwd/ o*gxm a0ypdwdokwf/)

uif;awm&q&mawmf qGJaqmifyHk
oD;vHk;q&mawmfonf rif;wkef;rif;vufxuf y&d,wft&m vGefpGmxif&Sm;ausmfapm\/ oD;vHk;&Gm
wynhftrsm;wkdYtm; pmayydkYcsvsuf&SdpOf i,fpOfu emrnfausmf earmq&mawmfxH pmtwloifzuf
rdwfaqG&if;jzpfaom OD;acrmpm&onf naecsrf; tcsdefwkdif; oD;vHk;ausmif;odkY juGa&mufavh&Sd\/
OD;acrmpm&um; rif;uGef;ajrmufbuf uif;awm& y#dywftvkyfjzifhom aeawmfrl\/ uif;awm&
q&mawmf[k wGifonf/
uif;awm&q&mawmfonf ppfudkif;rif;uGef;rS tvGefa0;uGmaom a&Tbkdc&dkif oD;vHk;&Gmausmif;odkY
naewkdif;vdkvdk juGa&mufum y&d,wf? y#dywftaMumif;rsm;udkom aqG;aEG;avh&Sdonf/
]]udkoD;vHk;? usLyfwkdYawmh rif;tukd;uG,fcHjyD; *E"k&avmufeJYawmh rao0Hhbl;}} [k tpcsDum
r*fzkdvfESifh pyfaompum;rsm;? edAme"mwfMuD;taMumif;? ,cktcg tbdnmOf&EkdifyHk? orx 0dyem
tvkyfcGif odyHk? jrifyHk? wefzkd;MuD;yHkwkdYudk pmawGUvufawGY ESD;aESm aqG;aEG;Mu\/ rdrduJhodkY
w&m;csrf;omudk &&SdcHpm;vdkaom apwemtjynfhjzifh rodrom qGJaqmifawmfrl\/

wefzkd;rjzwfEdkifaom rdwfaqGaumif;MuD;tjzpf nTefjyawmfrl\/ odkY&mwGif oD;vHk;q&mawmfum;


y&d,wdudkom vGefpGm yrmPjyK\/ pdwfoef\/ orx 0dyem psmef r*fzdkvf qdkonfudk
pdwfr0ifpm;? tm;xkwfvdkY vG,fvG,fESifh &paumif;onf ol rxif/

pmawGYESifh vufawGU
uif;awm&q&mawmf trdefY&Sdaom psmefr*fzdkvfrsm;ESifh pyfvmwkdif; ygVd? t|uxm? #DumESifh
wkduf&dkuf nDnGwfrSomvQif axmufcHajymqkd\/ rnDnGwf[k xifjrifaomt&m uefYuGuf\/
jiif;qef\/ y#dywf tvkyfpcef;wGif tcsdKUae&m cRwfpGyf tHr0ifaom t&mrsm;vnf; &SdEdkifaMumif;
uif;awm& q&mawmfu &Sif;jy\/ oD;vHk;q&mawmfum; xkdt&mrsdK;wGif vufrcHvdk/
taMumif;,kwd om"u trsdK;rsdK; jyum avQmufvJ\/
]]udkoD;vHk;? Ow&drEk"r(avmukw&mpcef;)t&m xifjrifawGU&Sdonfrsm;rSm tcsif;cyfodrf;
usrf;*eftqkdESifh wpfMuHhwnf; nDnGwfrS rSefuefonf r[kwfacs/ usrf;*efwGif rvmaom
t&mwkdYum; rsm;pGm&Sd\/ usrf;*ef[lonf yk*dKvftpm;pm;? p&dkuftpm;pm;? Pftpm;pm;odkY vdkuf
a,bk,s enf;rQom jzpf\/ usrf;*efudk rSm;onf[kum; qkdzG,fr&Sd/}}
]]okw[lonf wHrsOf;csnf[lonfhtwkdif; vuform;wkdY pl;aqmufazmuf&ef omref tvsmtwm;rQ
jzpf trSefwu,f azmufxGif;aomtcg tauGUtaumuf twdrfteuf wpforwfwnf;
r[l&macs/ wHrsOf;csnf&mudk vTwfvnf; razmufxGif;oifhouJhodkY bk&m;&Sif\ okwrsm;vnf;
xkdYtwlyif jzpfonf/ p&dkuftm;vHk;ESifh jcHKiHkrd&Hk oabmtcsKyfrQom &Sday\/ rSm;aomt&mvnf;
r&Sdpaumif;/}}
]]usrf;*efESihf tvHk;pHk rnDnGwfvQif psmeftbdnmOf r*fzdkvf edAmefr&EdkifjyD[k r,lomacs/ bk&m;a[m
a'oemonfum; pifppftm;jzifh jznhfpGuf y,fEkwf&efrvdk? tvHk;pHk jynfhpHk\/ rdrdudk,fawGYudk pmESihf
ndEdkifonfh todPfom vdkay\/}} [k uif;awm& q&mawmfu &Sif;vif; rdefYMum;onf/
rSefygay\/ jrwfpGmbk&m;onf oH,kwf ygVdawmf ]ouFmoeokwfESifh r[moD[em'okwf} wkdY
opmav;yg;taMumif;udk a[majym&ef tvGefus,f0ef;vS tu&mpmyif ravmufEkdif[k
a[mawmfrlcJh\/ a[mxm;orQonf vkd&if;tESpfom& tusOf;csKyfrQom &Sdayao;onf[k
qkdvkdayonf/ xdktusOf;csKyfyif o*Fg,emwif ayxufwifaomtcg omyif usOf;usHKU

oGm;ayvdrfhrnf/
wpfcsdefu jrwfpGmbk&m;onf ,if;wkdufawm oDwif;oHk;awmfrlpOf odvsuf ra[maomw&m;u
rsm;jym; a[maomw&m;u tenf;tusOf;rQom &SdaMumif; ,if;wkduf&Gufrsm;udk vufay:wif
&[ef;wkdYtm; xdkOyrmay; a[mcJhzl;ay\// xkd tcsufrsm;onf uif;awm&q&mawmf
trdefY&Sdcsufrsm;wGif axmufwnf&m jzpfayvdrfhrnf/ ( r[m0*oH,kwf? oDoyg0eokwf/)
uif;awm&q&mawmfonf oD;vHk;odkY juGwkdif;juGwkdif; vufawGYtvkyfpcef;ESifh rpyf-pyfatmif
taMumif;&Sm qGJaqmifawmfrlaomfvnf; oD;vHk;q&mawmfum; vufawGYxuf pmawGUudkom
yrmPrl pmudkom qkyfudkifxm;jrJjzpf\/ uif;awm& q&mawmfurl y&d,m,frsdK;pHkjzifh onf;cH
qGJaqmifawmfrl\/ aemufydkif;umvwGifum; pum;rsm;rsm; rajyma[mawmhay/ vufawGYodkY
a&mufatmifom wkdufwGef;awmfrl\/
aemufqkH;Mo0g'
aemufqkH; BuGa&mufaomtcgwGifum; uif;awm&q&mawmfonf tyrm' owdjzifhom
oDwif;okH;um a[majym aqG;aEG;jcif; enf;oGm;avonf/ ]]uJ.......udkoD;vkH;? jyefzdkUoifhNyD}} [k
rdef.um ae&mrS xawmfrl\/ oD;vkH;q&mawmfvnf; cgwdkif;ydk.aeus awmpyftxdvdkufydk.\/
awmpyfa&mufvQif &yfwefU oD;vkH;q&mawmfbuf vSnfhvsuf]]tif;.....udkoD;vkH;? jrwfpGmbk&m;\ ygVdawmf a'oemawGuawmh ppfrSef&kHrQomru
ylylaEG;aEG;rQom&Sdayao;\/ o'g? 0D&d,omvdkayonf/ udkoD;vkH;vJ omoemawmfESifh
BuKHBudKufwJhtcg? o'gynm dS NrJNrHaom owdudk 0D&d,BuD;BuD;ESifh xlaxmif&pfayawmh}} [k
rdefUawmfrl ajymajymqdkqdk ouFef;awmfudk cgwGufvsuf xdkae&mrSyif aumif;uifodkU
wufBuGawmfrlav\/
oD;vkH;q&mawmfvnf; tvGeftrif; tHhtm;oifhum vuftkyfcsD rwfwwf&yfvsuf ai;arm
usef&pfawmhonf/ tcsdef rnfrQMumoGm;onfudkyif owdrrlrd/ xufMuyfruGm vdkufygvdkaom
qEESifh o'g? 0D&d, wdk.om wzGm;zGm; jzpfay:ae\/ omoemawmftwGuf 0rf;omvnf; rqkH;Edkif
awmhay/ rdrdxH naecsrf;wdkif;vdkvdk rif;uGef;rS BuGvmEdkifykHudk ,ckrSyif owdjyKrdawmhonf/
a[mMum; aqG;aEG;aom w&m;rsm;udkvnf; ,ckrSyif ]'gaMumifhudk;} [k oabmayguf
avawmhonf/

usrf;*ef ygVdrsm;udk &Gwf&Gwf apm'u 0ifrdonfudkyif &SufpEdk;rdav\/ 0efcsawmif;yef vdkaom


qEjzifh csufcsif;awG.vdkaom pdwfrsm;u jyif;jyvsuf &Sdayawmh\/
aemufwpfaeUncsrf;
oD;vkH;q&mawmf a&mufcsdef ra&mufvm omraP udk&ifudkif;onf ausmif;rS awmpyftxd
vdkufvm\/ q&mawmfrSm tai;om; &yfaeonfudk xl;xl;jcm;jcm; awG.&onf/
olvdkufvmonfudkyif owdrjyK/ ]]q&mawmfbk&m;}} [k udk&ifukdif;u avQmufxm;rSom
owd&[efjzihf]]tif;... udkacrmwdk.rsm; omoemESifh BuKH&usKd; eyfygay./ oD;vkH; oD;vkH;eJ. bmrS
tokH;rusao;yguvm;}} [k a&&Gwfvdkuf\/ udk&ifudkif;um; bmrQem;vnf&Smay/
]]q&mawmfbk&m; bmaMumifhygvJ}} [k odvdkaZmjzifh avQmuf&m]]o,f.....eifht&mvm;}} [k rmefrJawmfrl ausmif;odkU jyefcJhavonf/ ukd&ifudkif;crsm a&S.odk.
wdk;ravQmuf0HUawmhbJ aemufrS ,dk.,dk.uav; vdkufygcJh&\/
oD;vkH;q&mawmfvnf; aemufwpfaeU ncsrf;um; olarQmfrSef;ovdk tm;yg;w& aqG;aEG;
avQmufxm;jcif;? awmif;yefjcif;? uwday;jcif;paom BudKwifpOf;pm;xm;orQ tpDtpOfrsm;tm;vkH;?
zsufodrf;vdkuf&\/ tvGef0rf;om&rnf[k tm;cJxm;orQ 0rf;enf;aMuuGJzG,fESifh &ifqdkif&awmh\/
,aeU tkPfwufcsdefuyif uif;awm&q&mawmf ysHvGefawmfrlaMumif; rif;uGef;rS
owif;a&mufvm\/ tm;udk;&mrSef;rod aemifwBuD;pGm oHa0*onf;pGm jzpfawmfrl&\/
oD;vkH;q&mawmf udk,fwdkifyif rif;uGef;odkU BuGa&muf ckepf&uftwGif; psmyeyGJNyD;atmif
OD;pD;aqmif&Gufawmfrl\/ xdktcsdefrSp oD;vkH;q&mawmfvnf; uyd,ESifhom awm&0ifawmfrl
tjyif;txef BudK;pm;awmfrlavonf/ rMumrDyif oD;vkH;q&mawmfvnf; &nf&G,frSef;xm;oavmuf
c&D;aygufa&mufawmfrlav\/ ]],cktcg psmeftbdnmOf &rS&Edkifao;&J.vm;}} [laom rdrdudk,fudk
avQmhwGuf-wGuf wpfzufowf pmoefum pdwf"mwf aysmhnHrh drSm;onfudkyif udk,fawGU
&SufpEdk;awmf rlav\/ (rif;uGef; aZw0ef q&mawmf axkywdrS taMumif;t&m,lygonf/)
tbdnmOfESifh aumifuif;c&D;
oD;vkH;q&mawmfESifh pyfMunfdktHharmzG,f jzpf&yfwpfckrSm atmufygtwdkif;jzpfonf/
q&mawmfonf uy,wpfa,mufESifhtwl awm&ausmif; aeawmfrlpOf wpfckaom aEGOD;umv
ntcgwGif vlolawmf uyd,BuD;onf ausmif;ESifh a0;uGmaom a&uefodk. a&csKd;&ef q&mawmftm;
avQmuf oGm;\/ vuav;uvnf; omaeonf/ xkdolteD;odk. a&mufoGm;aomtcg uyd,BuD;
tvGeftHhBooGm;avonf/

taMumif;rSm a&csKd;ESifh aeolonf q&mawmfBuD; jzpfaeaomaBumifhwnf;/ tdkrif;rpGrf;


&Sdawmfrlaom q&mawmfBuD;onf ntcg rQ a0;uGmaomt&yfodkU rnfonhfc&D;jzifh
rQvsifjrefpGm BuGvmawmfrnf; [kpOf;pm;aerd\/ ola&mufvQifyif q&mawmfBuD;rSm a&csKd;
NyD;avNyD/ NyD;vQif uyd vlolawmftm;]]olawmf taMumif;udk igtoufxif&Sm; &SdpOf rnfolUudkrQ rajym&}} [k EIwfydwfawmfrlvsuf
aumif;uifrSyif ausmif;odk. jyefBuGawmfrlonf/ uyd,vnf; taMumif;udk q&mawmf
r&SdaomtcgusrS zGifh[xkwfazmfcJh\/
xdktaMumif;ESifhpyf ]a&Tusifedum, omoem0ifpmtkyf} (ESm-97) atmufygtwdkif;
rSwfcsufjyKxm;onf/
oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;onf avmuD tbdnmOfrQ r[kwfrl tmo0u, tbdnmOfESifhwuG
qVbdnyk*dKvf rjzpfbl;[l rqdk0HUacs/ olawmfaumif;wdk.\ vuPmrSm tvGefvQKd.0Suf
apmifhpnf;aom tjcif;t&m &SdawmfrlwwfMuonf/
pdwvawmif oDwif okH;awmfrlaom &[Emrax&fjrwf/ tvkyftauR;&[ef;BuD; wpfyg;onf
wpfae.oqGrf;cH&ef rax&fjrwf\ oydwfudk,l aemufrSvdkuf&if; ]]t&Sifbk&m;? t&d,mqdkwm
b,fvdk yk*dKvfygvJ? b,fvdkaeygovJ}} [k ar;avQmuf\/ rax&fjrwfu ]]ig&Sif? tcsKd. yk*dKvf[m
t&d,m\ aemufu oydwfouFef;udk ,laqmif twlwuGoGm;aeaomfvnf; yk*dKvfonf
t&d,myJ[k rodbl;? t&d,mudk tJovdk todcufw,fig&Sif}} [k rdef.qdk\/ &[ef;BuD;onf
olUq&mudk t&d,m[k r&dyfrdacs/
wpfzef oxkH aZw0ef q&mawmfbk&m;BuD;u ppfudkif; tmvuybkef;BuD;tm; trdefU&Sdzl;onfrSm]]oD;vkH;q&mawmfBuD;u tem*grfBuD;uG,fh? oD;vkH;&Gmuae rif;bl;a&TpufawmfudkBuG&m
ajcvSrf;aygif; b,favmuf&Sdw,fqdkwmudk odw,f}} tem*grfqdkwm tifrwef
owdaumif;wmuvm;/ wrifuvm *&kpdkufrSwfom;ae&wm r[kwfbl;}} [k trdef.&SdaMumif;
wpfqifhrSwfom;&zl;ygonf/
rauG;NrdK. ta&Soajyprf; awm&*lausmif; oDwif;okH;awmfrlaom oufawmf82 ESpf&dS *lausmif;
q&mawmfbk&m;BuD; a&; 1961 ckESpf &efukefNrdK. pOfhtdk;wef; omoemvuFm& yd#u ykHEdkyfwdkuf
&dkufEdkyfaom ]bm0eme, 'DyeDusrf;} wGifvnf; ]]oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;onf 'Gwdomum&
(32-aum|mo) ur|mef;udk avhvmyGm;rsm;jcif; rsm;aomaMumifh ausmif;odkU
ylaZmfuefawmhvmMuaom 'um'umrsm;udk Munhfawmfrl&m a,musmf; rdef;r[laom ow0goPmef
rjrif&bJ wpfzsm&m ESpfzsm&m t&yf uRJEGm;taowdkUudk wkH;wpfckwfpOf;xm;ouJhodkU tom;t&kd;
taMumtaoG;wkd.udkomvQif wpfckpD wpfykHpD jrifaeawmh\/}} [kqdkonf/

oD;vkH;q&mawmfESifh o*FZmq&mawmf
oD;vkH;q&mawmf[l ausmfMum;cgp rif;wkef;rif;BuD;onf owif;pum;t& tvGefMunfdkvSojzifh
pkHprf;axmufvSrf;ay;yg&ef q&mawmfrsm;tm; avQmufxm;&m q&mawmfrsm;u pmwwf pum;wwf
o*FZmq&mawmftm; a&G;cs,fapvTwfMuonf/
xdkpOfu q&mawmfonf ausmufajrmif;NrdKU ajrmufbuf{&m0wD jrpfurf;teD; cufoif&Gm
awm&ausmif; oDwif;okH;onf/ &GmESifh ausmif;Mum;wGif a&jcm;vsuf&Sd\/ o*FZmq&mawmfvnf;
cufoif&GmrS awmausmif;odkU avSpD; BuG&onf/ wpfckaom eHeufcif;wGif
q&mawmfxHa&mufoGm;&m q&mawmfrSm at;at;aq;aq; 'efylowfaeonfudk zl;awGU&\/
o*FZmq&mawmf BudKwifpOf;pm;xm;aom y&d,wf-y#dywfqdkif&m cJ&mcJqpf tar;ykpmrsm;udk
vG,fvG,fulul 'efylowf&if;yif ajzqdkawmfrlvdkufonf/
o*FZm q&mawmfonfpkHprf;ar;jref;NyD;aemuf jyef&ef 0wfjznfh (OD;cs) aom tcg]]udko*FZm wdkUrsm;udk cufoifu qGrf;pm;yifhxm;w,f/ qGrf;pm;vkdufNyD;rS jyefav}} [k
rdef.awmfrl\/ quf]]udko*FZm? tvmu bmeJUul;vmcJhowkH;}}
]]avSeJ.yg t&Sifbk&m;}}
]]tdrf;-'gjzifhvJ avSeJUyJBuGESihfav}}
o*FZm q&mawmfvnf; rnfodk.rQ pOf;pm;avQmufxm;&ef owdr&awmhbJ OD;csNyD;aemuf
tvmuavSESifhyif cufoif&Gmodk. ul;vmcJhawmh\/ avSqdyfodk.a&mufvQif urf;xdyf
ouFef;kHaeaom bkef;BuD;wpfyg;udk trSwfwrJhMunfhvdkuf&m oD;vkH;q&mawmfBuD; jzpfaeawmhonf/
o*FZm q&mawmfonf pdwfxJwGifom&Sd rar;avQmufjzpfcJhaom ar;cGef;wpfck\ tajzudk
&&SdoGm;ojzifh tm;&auseyfum aejynfawmfodkU jyefvmcJhawmh\/
ukd,fawGUw&m;a[mMum;jcif;
aus;Zl;&Sif r[mpnf q&mawmfbk&m;BuD;uvnf; ]0dyemIenf;usrf;} ed'gef;wGif
atmufygtwdkif; a&;om;trdefUqdkxm;ygonf/
oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;onf tyrm'y#dywft&m aev tvm;uJhodkU xif&Sm;awmfrlcJhavNyD/
wpfqifhMum;&onfrSm &Sdrf;rum;&Gm odrforkwfudptwGuf rEav;? ppfudkif;paom Xmersm;rS
&mZ*kkwHqdyf& q&mawmfBuD;rsm;pGmwdk. pka0;rdMu&mwGif avQmufxm;awmif;yefaomaMumifh

oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;u oHCm hy&dowftm; w&m; a[mjyqkH;rawmfrlowwf/


a[maomtcgrSmvnf; ]]rdrdoabmus ESvkH;oGif; tm;xkwfonfh twdkif; a[mygrnf/}} [k
pum;ykvifcHNyD;vQif tem*grd r*fzdkvfwdkifatmif 0dyemIykH 0dyem Pfrsm;jzpfykH
r*fzdkvfodk.a&mufykH zvormywf 0ifpm;ykHwdkUudk usepGm a[mjyawmfrlowwf/
a[mtyfaom w&m;awmfonf usrf;*efwwfjzpfaom xdkq&mawmfBuD;rsm;yif tHhMoavmufatmif
eufeJodrfarGUowwf/ xdkUaMumifh o*FZm q&mawmfu]],ck t&Sifbk&m;a[mjyonfhtwkdif; usrf;jyKpkawmfrlygu tvGefaumif;ygvdrfhrnf}} [k
avQmufowwf/ xdktcg q&mawmfbk&m;BuD;u trdefU&SdawmfrlonfrSm]]OD;t*a&? a[mrIusifhrIuawmh udk,foabmusonfhtwdkif; jyKvkyfEdkifonf/ usrf;a&;om;vQifawmh
olwpfyg;usrf;rsm;ESifh wlnDap&onf? igwdkU&SdcdkufrSm em;vnfatmif ajzEdkifaomfvnf; ighwdkUu
rMumrD aooGm;Murnf/ xdktcgrSm xl;aomtcsuf jiif;ckefrI jzpfyGm;ae&pfMurnfudk pdk;&drf&onf}}
[k rdefUawmfrlowwf? aSUa[mif; t|Kywdrsm;udk NrJNrHpGm rSwfom;avh&Sdao qdyfcGef&Gm
tif;Muif;awm wdkufopf q&mawmfxHrS rSwfom;&zl;aom wpfqifhpum;yifwnf;/
txufygwpfqifhpum;udk axmufxm;aomtm;jzifh ]oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;onf
rdrdtm;xkwfykHtwdkif; usrf;*efra&;om;cJh} [k xif&Sm;od&\/ xdkodkUra&;om;jcif;rSmvnf;
xdkacwfumvu vdkufemrnfh yk*Kdvfenf;yg;aomaMumifh[k ,lqzG,f&Sday\/ ]tm;xkwfykHESihf
usrf;*efrwl} [k&mvnf; trnf a0g[m&rQudkom pGJ qdkonfjzpf&m\/
oabmteuftm;jzifhum; wlnDonf [lom ,loifhayonf/
oD;vkH;q&mawmfbk&m;BuD;\ wynfhrsm;pGmwdk.wGif wpfyg;tygt0ifjzpfaom ppfudkif;rif;uGef;
awmifdk; tv,fawm& q&mawmfBuD; OD;rOLomonf wpfyg;aomudp aMumifhMurpdkufrl
tyrm' y#dywfom arG.avsmfawmfrlowwf/ xdkq&mawmfBuD;xHrS enf;edudk
rSwfom;cH,lzl;aom rif;uGef;aZw0ef q&mawmfBuD;onf vGefcJhaom ESpfaygif;ajcmufq,fausmfrS
p tyrm' wwdy|mefvkyfief; w&m;udkay:vGifxif&Sm;pGm a[mMum;TefjyawmfrlcJh\/
,cktcg ,if;tyrm' y#dywftarGudk aus;Zl;&Sif r[mpnfq&mawmfbk&m;BuD;u qufvuf
tarG&um tus,fjyefUqkH; jzefUcsdawmfrlvsuf &SdaeavNyD/
oD;vkH;q&mawmfBuD; rMumcP qkH;rawmf rlavh&Sdaom Mo0g'rSm]]Zave b0wd yu? Zavae0 0dokZwd/
pdawe b0wd ygyH? pdawae0 0dokZwd/

xG#facgifq&mawmf(11601160-1241)
rif;wkef;rif;vufxufwGif a,m*Dtrsm;tNym; rSDcdk&avmufatmif y#dywfomoemNyKEdkifolrSm
xG#facgifq&mawmfyifNzpfonf/ xG#facgifq&mawmf\ taMumif;tXywfudk ,cktcg odol<O
font <>
&Sm;aomfvnf; xdktrnfudkum; odaeMu\/OykofZ&yfrsm;wGif q&mawmf\
tqHk;trrsm;um;,aeYwdkif toHrwdwfao;/<O font <>
<O font <>
1/oaAowm?a0ae,sm?oHom&SnfvSNyD/<O font <>
2/twnfusus?b,fb0?&Mur&SdNyD/<O font <>
3/&tHYEdk;Edk;?avmbrsdK;?tusdK;,kwfvSNyD/<O font <>
4/eifYudk,feifYtm;?eifroem;?eifrSm;&SmawmYonf/<O font <>
5/vlNzpfusdK;rS?rcH&?&SHk;vSacs\rif;/<O font <>
7/,ckb0?rodMurl?trwrnfac:?a&TNynfawmf?tapmfreHvQif;/<O font <>
<O font <>
yk'fa& 101-yk'f&Sd <?xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoftcom:office:smarttags" /><st1:place w:st="on"><st1:City
w:st="on">ur</st1:City></st1:place>Xmef;oHaygufrsm;onf pmrwwfaom tbGm;tdkrsm;
ESkwfodkYyif a&mufcJUMu\/q&mawmfa&;om;NyKpkcJYaom
(&mZygarmZusrf;?"r?yDwd?yudPu?oHa0*?tZso,?orE?om"kZeygarmZpaom)ygarmZtrnf&Sd
usrf; 13-usrf;xufyif omoemNyKc&D;wGifcJUMuonf/ (&mZygarmZusrf; [Hom0wDwdkufrS
&dkufESyfNyD;&SdNyD/)a&yGufyrm wpfoufwmrQaom b0udk omoemawmfESifYMuHKMudKufvdkYrS
tavsmftpm;rvkyf&J?[kdenf;enf;?onfenf;enf;?[kdEdk;Edk;?onfEdk;Edk;NzifY r&SkrvSudk,fusdK;enf;&aom
ykxkZOfwdkY\ a,mifcsmcsmb0o&kyfum; ay:vGifvSay\/,ckvdkb0rsdK;&vdkYrS todw&m;r&SdMuvQif
edAmefudk tapmfrQreH&/ b0wdkif;&SkH;?vlYausmufwHk;?pkef;pkef;NrKyf&efom &SdawmYaMumif;
ponfNzifYq&mawmf\ oHaygufvuFmrsm;rSm arYavsmYaysmfNrL;aeolrsm;tm; MuD;pGmaom
wkefvSkyfacsmuf<O font <>
csm;Ncif; Nyif;Nyaomw&m;oHa0*udk Nzpfay:apEdkif\/tdyfaysmfaeolrsm;tm; 'dk;'dk;a'gufa'guf &dkuf
EdSk;vdkufouJYodkYvnf; &Sdayonf/<O font <>
NrwfpGmbk&m;&Sif yGifYay: tewa'oemawmfMuD; aMuG;aMumfvdkufaomtcg cdkifNrJaomb0[k
xif&avmufatmif touf&Snfaom NA[mMuD;rsm;yif wkefvSkyfaMumufvefYoGm;ouJYodkY
aNymifaNrmufvSay\/xdrdvSay
\/wpfaeYwpfacgufrSefrSefzwfoGm;vQif rkcsaNymif;vJwdk;wuf<O font <>
ap&rnf[kyif qdkoifYpGm/

xG#facgifq&mawmf\ b0NzpfpOf
xG#facgifq&mawmfonf y#dywdt&mwGif ausmfMum;ouJUodkY y&d,wdrSmvnf; xl;Ncm;vS<O font
<>
onf/&SifomraPb0uyif yxrausmfatmif y&,wdpGrf;&nfNzifYvnf; aqGrsdK;rsm;\
tm;udk;&mNzpfcJY tm;udk;&mNzpfcJYonf/
q&mawmf\Zmwdum; [oFmwNrdKYe,fav;rsufESmNrdKYteD; Nrif;uukef;&GmNzpf\/
rdb OD;vlMuD;-a':ar/ 1160-NynfYESpf waygif;vNynfY t*FgaeYaewufcsdef zGm;
onf/i,frnfrSm armifpdk/ om;csif;rSm tpfr raiGwpfOD;om&Sd\/armifpdk 13ESpft&G,fa&mufaomtcg tif;0NrdKYrS usrf;wwftausmf refusnf;awmq&mawmf
MuD;onf taMumif;tm;avsmfpGm av;rsufESmNrdKYe,f iwa&mfuRJacgif;ausmif; oDwif;oHk;cdkufESifY
MuHKMudKuf&onf/rdbrsm;u xdkq&mawmfxH tyfESH rMumrD &SifomraPNyKay;Muonf/bGJYrSm
&SifP0E/armifpdk &SifomraPNzpf
csdefwGif crnf;awmfMuD;uG,fvGefavNyD/
refusnf;awmq&mawmfMuD; tif;0odkY NyefMuGaomtcg &SifP0Evnf;
r,fawmfMuD;tm;cGifYawmif; q&mESifYtwl tif;0odkY vdkufygoGm;cJY\/xdktcsdefum;
tr&yl&aeNynfawmf bdk;awmfrif;w&m;MuD; xD;eef;pHcdkufNzpfonf/tif;0odkYa&mufvQif
pmayy&d,wdudk MudK;pm;oif,l
\/PfynmxufNruf toufESifYrvdkufatmif oif&dk;wwfaNrmufonf/
&lyum,oyg,foavmuf aNEvnf;&ifYusuf\/&wem&Sd&m&wempk
[louJYodkY awmfolrsm; tm;vHk;awmfwwfonfY tusifYoDvNzLpif usifY0wf
p&PbufwGifvnf; vdkaeonfr&Sd/xdkYaMumifY q&morm;wkdY\ aNrSmufpm;Ncif;
cH&ouJYodkY oD&y0& wdavmur[m&mZdEm &wema'0D bGJYcsDaom rdzk&m;acgif
MuD;\ ypnf;av;yg;taxmuftyYHudkvnf; cH,l&\/
ykaAp uH?t&if;cH?MuHwdkif;atmifpNrJ
ykaAp uwyknwmpuf (a&S;ukodkvfuH)tm;aumif;aomolonf rnfrQedrfYus
aom Zmwda'oNzpf&apumrl xdkuHuyif xdkolESifYxdkufwefaom (y#d&ly)t&yfodkY ydkYaqmifay;&\/
xdkolrsdK;ESifYxkdufwefaom q&morm;rdwfaqGrsm;&Sd&modkY ra&muf-a&muf
atmif xdkuHuyifpDrH\/oyK&dolyed,pufudk qufvnfap\/
rQomvm;?r[kwfao;/b0vrf;aMumif; wdrf;apmif;rSkr&Sd?rdrdudk,fudk [efcsufnDnD
xdef;csKyfEdkifpGrf;aom twormyPD"dpufudkvnf; xdka&S;uH
uyif uGyfuJ\/(um; t*Fkw&pwku?puokwf tXuxmpum;wnf;)
a&S;uHum; wpfusyfom;wGif wpfrwfom;cefYom yg0ifonf[k &kyf0wKtpGJ
oefolwdkY\ a&;om;aNymqdkcsufudk owdrlMu&efom Nzpfonf/xG#facgifavmif;
vsm &SifP0E \ykaAp uwyknwmpuftm; MuD;rm;yHkudk quf MunfYOD;pdkY/
&SifP0E onf &SifomraPb0NzifY yd#uoif&dk;aygufum ok"rmyxrNyefyGJ
MuD; 0ifa&mufrSwfausmufwif&m yxrausmfbGJYudk qGwfcl;EdkifcJY\/rdzk&m;

acgifMuD;u armif&ifrdbom;csif;rsm;udk aeNynfawmfac:yg/csrf;csrf;omom csD;


aNrSmufaxmufyHYay;ygrnf [kavQmuf tpfra':aiG?OD;pHvHk; (om;-armifom&GJ?
armifomzJ?orD;-rZHoD;?rvGef;r,f )wdkYudk ppfudkif;yGJqdyf&yf ae&mcsxm;
ay;\/xdktcg r,fawmfMuD;vnf; uG,fvGef&SmNyD/ou&mZfum; 1180-NynfY
ESpfwnf;/
yxrausmfatmifNyD; 1181-ckESpfwGif xkdausmif;?xdkq&m?xkd'umwkdY\ w&m;ypnf;csD;aNrSmufNcif;udk
cH,l &SifP0E &[ef;tNzpfodkY a&muf\/
a&Tausmif;pHb0rS awm&0if
&[ef;&Spf0gtxd y&d,wf0efaqmif 1188-ckESpfwGif *kPfusufoa&MuD;rm;
vSaom rif;rdzk&m;tudk;uG,fcH?a&Tausmif;pHpmcsq&mawmfav;t NzpfrS opfwpfyif&if;
0g;wpfyifatmufodkY aemufygtaz:rrSD;wpfudk,fwnf;
awmxGufawmfrl\/
yxrqHk;awm&cdk0ifonfYae&mum; rif;0Hac:ppfudkif;awmif taemufbufawmif
aNc&Sd pnf;cHkapwDawmfMuD;teD;tyg;Nzpf\/aemufrMumrD awmifay:&Sd &wemxG#facgifapwDteD;odkY
a&TYaNymif;onf/&wemxG#facgifapwDum;,ck
wdkif&Sd\/ou&mZf 677-ckESpf ppfudkif;NrdKYwnf tocF,mapm,Gef;\ orD;
awmf pdk;rif;MuD;udk,fawmfMuD;\ aumif;rSkwnf;/xdkapwDtaemufapmif;wef;
OD;\awmifbufwGif oDwif;oHk;onf/xdktcgrSp &wemxG#facgifbkef;MuD;
av; [kac:wGifpNyKMuav\/
q&mawmfonf taNccHNzpfaom &[ef;oDvudk NrJNrHvHkNcHKpGm NznfYqnf; "kwif
13-yg;udkvnf; tvsOf;oifYovdk aqmifawmfrl\/&[ef;&Spf0grS ptESpf 20ausmf 30-eD;yg;ae&mtwnfwusrxm;/&[ef;w&m;ESifYavsmf&m qdwfNidrf&m
t&yfwdkYom wpfawmxGuf0ifvSnfYvnfoDwif;oHk;onf/trsm;tm;NzifY rif;0H
awmifMuD;udk A[kdNyK oDwif;oHk;awmfrl&m xdktcsdef rif;0HawmifMuD;onf
vnf; qifaeusm;atmif; ykaygif;xlxyfaom wu,fYawmMuD;NrdKifv,fyifNzpf
onf/a&S;NycJYaom psmevmbD t&SifrkedEaCmoac: urXmef;enf;Ny
bkef;awmfMuD;vnf; ybmacsmif oDwif;oHk;cdkuf&Sdayonf/
xG#facgifq&mawmfum; tESpf 20-ausmfvHk;vHk; b0ZmwfNrSKyf 'Db0ESifY'Dtvkyf [krqkwfrepfaom
vHkYvNzifY b0udk tavsmftpm;NyK&Jaom tmZmenfa,muFsm;aywnf;/rnfonfYtaMumif;aMumifYrQ
aemufaMumif;rNyefbJ
awGYorQ qif;&J'Pfudk cEDNzifYtEkdif,l\/
t&SkH;ay;rStEdkif&?avmuukdrMunfYrS avmuudkNrifaMumif; udk,fwdkifawGYaom todua&SYodkYom
wGef;ydkYxm;avawmY\/Amvy@dwokwf EdkifpEdkifaNc&Sdaom tavmif;tpm;orm;onf
wdk;wkd;om &SdorQyHkatmNyD; avmif;pm;onf[k a[mawmfrlouJYodkYwnf;/
awGYorQopfyifwdkYonf q&mawmf\ausmif;rsm;NzpfMuonf/narSmifpNyKvQif
bk&m;0wfwuf?arwmyGm;?bk&m;&Siftm; toufESifYcEmudk,fudk tNywf

vSL trQa0onf/aus;iSufrsm;tdyfwef;wufonfESifY nOfYOD;,HurXmef;t


vkyfudk pavawmY\/
rtdyfraeaeYpOfyGm;rsm; orm"dtm;aumif;pNyKcsdef acgif;yg;aom tpma&pmaMumifY
avema&m*gMuD;pGJuyfavawmYonf/a&m*gudk rausmfvGefEdkifonfUtqHk; ydefcsHK;EGrf;&daecdkuf
q&marmifcsrf;omESifY qGrf;cH&GmrS 'umrsm;u Nrif;arG;
awm&ausmif;uav;odkY aq;ukocH&ef yifYaqmifMu\/Nrif;arG;awm&um; xG#f
acgifawm&rS taemufaNrmuf av;rdkifcefYa0;uGmonf/a&m*goufompNyKvQifyif
xdkawm&rSzJcGm vufvkyfawm&?aygufawmuefawm&?yJuwdk;awm&paom
aumif;rSkawmfapwDMuD;\ ywf0ef;usifawm&pcef;wkdY vSnfYvnfoDwif;oHk;
awmfrl\/wap?o&J?om;&Jwd&pmefwdkYESifY tMudrfMudrfawGYMuHK&aomfvnf; q&mawmf\ arwmonf
a&mufav&m aqGrsdK;yrm Muifemap\/ab;&efukdum
uG,fay;onf/
&THUGefonf a&aMumifhjzpf&\/ a&jzifhomvQif pifMu,f\/ raumif;rIonf pdwfaMumifh jzpf&\/
pdwfjzifhomvQif pifMu,f\/ (pdwfaMumihf jzpfvm&aom raumif;rI tnpftaMu;udk pdwfjzifh
aq;aMumrSomvQif jzLpifEdkifayonf/)
tE&m,frsm;ESifY &ifqdkif&Jaom vufeuf
xG#facgifq&mawmfonf t&n0goDtNzpf wpfawmxGuf0if oDwif;oHk;awmfrl
&mwGif awm&yk*dKvfwdkY\xHk;pHtwdkif; tE&m,ftrsdK;rsdK;ESifY rMum
cP &ifqdkifawmfrl&\/
wpf&Ha&mumv awmausmif;rS qGrf;cHMuG&m vrf;ckvwf awmqiftkyfMuD;ESifY
c&D;&ifqdkifwdk;rdonf/q&mawmfonf acw&yfwefY vuf0g;NzefYumvsuf
arwmbm0emyGm;ydkY\/qifrsm;rSm csufcsif;yif upOfYuvsm; vrf;z,foGm;Mu
onf/tcsdKYqifrsm;um; OD;nTwfyif oGm;Muaom[l\/
NrwfpGmbk&m;&Sifonf ao&nfaomufMuL; rkef,pfrl;aom emVm*D&dqifESifY &ifqdkif&&m
pMu0VmteE&Sd ow0gteEtay: NzefYvTrf;xm;Edkifaom arwm
pdwf"mwfrsm;tm;vHk;udk pkNyHKusHK;zd yGm;ydkYvQif csufcsif;rkef,pfaNy OD;nTwf
vmouJYodkYNzpfavonf/
rdrdarwmpdwf"mwfvTwfvdk&m pl;pl;pdkufpdkuf cdkufcdkufxdxd?rdrd&& ydkufuGefNzifY vTrf;tkyfouJYodkY
ydkYvTwfEdkifygvQif ,HkMunfcufaom olawmfaumif;wdkY\ wefcdk;qdkonfYt&mudk aumif;pGm
oabmayguf
vmygvwHY/
aygufawmuefawm& oDwif;oHk;awmfrlpOfumvuvnf; ao0eD;yg;
tE&m,fESifY &ifqdkifawmfrlcJY\/q&mawmfonf awmausmif;uav;om
aeawmfrlonfr[kwf/opfyif&if;aeNcif; (&ku"kwif)?vGifwD;acgif aeNcif;
(taAmumodu"kwif) paom "kwifftusifYrsm;udkvnf; usifYMuHonf/wpf

aeYaomtcg awmcsHKxlxyfaomt&yf aeoefY&mtNzpf oDwif;oHk; w&m;&Sk


rSwfawmfrl\/bkd;wufcg;trnf&Sdaom awmvdkufrkqdk;MuD;onfvnf; xkdawm usufpm;vsuf&Sd&m
q&mawmftm; om;aumifrSwf aoewfNzifYypf\/
aoewfrSm rD;rul;bJ bdk;wufcg;om rl;rdkufvJusoGm;onf/q&mawmfum;
rnfodkYrQrod?rkqdk;vnf; owd&MunfYvkdufaomtcg q&mawmfMuD;Nzpfae
aMumif;od&oNzifY xdwfvefYoGm;onf/csufcsif;yif q&mawmf\ aNcpHkudkzuf
cGifYvTwf&ef taMumif;pHkavQmufxm;awmif;yef\/aemufoHa0*& bdk;wufcg;
&[ef;NyKoGm;onf/
oDv arwmpaom obm0w&m;wdkYum; tcsdefcgra&G;?ae&mXmera&G; rsufESmMuD;
i,frvdkuf/wu,f,HkMunf usifYoHk;vQif Ak'acwfESifY ,aeYbmrQ xl;Ncm;
Ncif;r&Sd/xdktcsufudk NrefrmEdkifiHt&d,molawmfNrwfMuD;rsm;u om"urlMu
ukefNyD/
tmcD;rD;'D;(pf)rS e,lwef?tdkif;pwdkif; wdkifatmifaom odyHq&m tqufquf
wdkYonf wduscdkifvHkonfY odkufnTef;usrf;pmr&SdygbJvsuf vQyfppftPkNrL
paom urmYtHYzG,f toHk;taqmifrsm;udk xkwfaz:EdkifcJYMu\/rdrdpdwf0ifpm;
&mtvkyfwpfckwnf;om b0udkNrSKyfESH?avmuudk aNcuef ywf0ef;usif\
uJY&JU'Pf?&Hcgrif;pdk;&mZm bmoma&;wpf,fwdkY\ &mZ0wf'Pfrsm;udkyif
cH,lum rNzpfrae &SmazGcJYMu&wHkao;\/y#dywftvkyfum; xdkodkYr[kwf?wdus
cdkifrmonfY usrf;pmvnf;&SdNyD; a&SYoGm;acgif;aqmifvnf;renf;/vrf;vnf; zHkaeNyD/
&efol0dkif;xm;?xdka,muFsm;um;?aNy;oGm;zdkY&m?vrf;a ygufomvsuf?aNy;rxGuf?
vrf;wGufr[kwfygacswum;/
q&mawmfonf wd&pmefESifYvlom;wdkY\ aNcmufvSefYNcif;trsdK;rsdK;udkvnf;
cHcJU&onf/aumif;rSkawmfapwDawmfMuD;aNrmufbuf awmausmif; aepOfu
okomef"kwifaqmufwnf&m emembm0wdkYonf trsdK;rsdK;aNcmufvSefYMu\/
q&mawmftm; t&dktaoay; w&m;em,laom emembm0a0rmedu NydwmwdkY
vnf; renf;ay/
xkduJYodkYaom oHo&mYtqef yk*dKvfwdkY o&Jwap pkef;rStp?"mwfvHk;"mwf
Nym 0dZmtif;tdkiftqHk;?rm&\aNrSmufvHk;?aNcmufvHk;?vuf eufAHk;wdkYum; tqef;r[kwfawmYNyD/
udk,fraumif;olu qGrf;csuf?udk,fysufolu qGrf;uyf
xG#facgifq&mawmfonf wpfawmxGuf0if {upm&DvSnfYvnftm;xkwf&m oufawmf 50avmufusrS ae&mtwnfwus ae[ef&Sdonf/q&mawmfonf
y&dowfESifYaeaomtcg urXmef;tm;xkwfaom enf;cH&[ef;omraP wynfYrsm;
oHk;&mausmfyif&Sd\/oDv&Sifq&mESifY a,m*Drsm;vnf; rsm;Nym;vSonf/
oDaygrif;\ r,fawmfavmif;&Snfrdzk&m;MuD;onfyif q&mawmfxH oDv&Sif
0wfaeonf/eef;wGif;olrdzk&m; tysdKawmfrsm;yif 0#faMumifudk vGwfatmif

&kef;r,fy?xG#facgifbkef;xH0,f [keef;wGif;olb0 NiD;aiGUMuaomtcg xG#facgifq&mawmftyg;rSm


w&m;tm;xkwf&onfudkyif *kPf,l&aumif;rSef;od
Muavonf/
ae&m uREfkyfwdkYaz:NyvdkonfrSm q&mawmfonf touft&G,fMuD;&ifY
y&dowfESifYae&aomtcg rif;rdzk&m;wdkY\ tudk;uG,fcH,l&aomfvnf; tvdk
enf; tusifYacgif;yg;onfY taMumif;yifNzpfygonf/q&mawmfonf a&ESifY
tazsmfrsm;udk aomufoHk;aomtcg rif;oHk;xD;oHk;pdefYwdkif;Nzpf?NyifopfNzpf zvfcGufponfudk
roHk;?tkef;rSkwfcGufudkom oHk;awmfrlonf/
q&mawmfxHwGif a':Ow&mtrSL;&Sdaom qGrf;csuf0wfNyKol oDv&Sifq&mrsm;
vnf;&SdMu\/xdktxJwGif udk,fysufaeaom oDv&Sifa':ukvm;rvnf;
yg0if\/qGrf;uGrf;tazsmfponfwdkYudk udk,fwdkifqufuyf&aom uyd,um;
udkom[efqdkolwnf;/udkom[efum;
ukXa&m*gMuD;pGJuyfzl;ol?tvQif;raysmufao;olNzpf\/vufacsmif;uav;rsm;yif
Nywf?wdk?aumuf
aeowwf/
aEGumvnaecsrf;tcgrsm;wGif q&mawmfonf refusnf;azsmf&nf bkOf;ay;awmfrl
avY&Sd\/ukXa&m*g&Sdol uyd,udkom[efyifazsmf&nfpdrf& pDpOf&\/uyfcgeD;
vQif q&mawmf\ a&SYrSmyif udkom[efu xef;vsuf?refusnf;?qm; avsmfatmif
vufNzifY e,fe,farT&ppf&\/csdK?csOf?ief tcsdK;tpyfwnfYrwnfY NrD;prf;&onf/NyD;rS
tkef;rSkwfcGufMuD;udk udkom[efyif y,fy,fe,fe,faq;
xnfY uyf&onf/udkom[ef\ wdkaeaom vufacsmif;av;rsm;NzifY a&SYrSmyif
e,farT ppfuyfonfudk Nrifae&aomfvnf; q&mawmfrSm &GH&SmNcif; tvQif;r&Sd?NrdefNrdefMuD;
bkOf;ay;awmfrlonf/
xdktcsdeftcgrsdK;wGif teD;tem;odkY a&mufvmol vlvl&Sif&Sif cGJa0rQw
tuyfcdkif;\/a&mufvmaom yk*dKvfrsm;rSm udkom[ef&kyfESifYvkyfyHkudk
Nrifae&oNzifY azsmf&nfcGufudk,lNyD; a&SUrSmom tomcsxm; pum;udkom wGifwGifaNymum
ra,mifrvnf vkyfaewwfMuonf/aomufyg&Sif&JU?azsmf&nf
uat;ygw,f?csdKygw,f&Sif&JU [kwGifwGifwdkufwGef;aom q&mawmf\pum;
aMumifY tm;emyg;emaomufMu&aom[l\/
&Sifr[m uy\ xHk;
qGrf;csufola&m uyfolyg temMuD;a&m*gonfrsm; Nzpfaomfvnf; q&mawmf pufqkwf&GH&SmNcif;
r&SdonfrSm aNymprSwfMuD; NzpfavawmYonf/olawmfaumif;
wdkY\ pdwfraemum; NrifYNrwfvSay\/xG#facgifq&mawmf\ xdk (ty#dulv
onm=r&GH&Smrpufqkwfaom)olawmfaumif;vuPmonf Ak'vufxuf
awmfu t&d,mMuD;rsm;\ raemESifY wpfoabmwnf; NzpfaMumif; xGef;Ny&ma&muf
ayonf/
wpfcsdefu &Sifr[muyMuD;onf oDwif;oHk;&m awmifay:rS &GmwGif;odkY qGrf;cHMuGvm&m
wpfaeYo Elema&m*gonfwpfOD;tm; csD;aNrSmufaomtm;NzifY

xkdol\qGrf;udk tvSLcHzl;\/qGrf;avmif;xnfYvdkufaomtcg xdk'um\ vufacsmif;rsm;rSm


aoG;Nynf,dkpD; ykyfyGaqG;NrnfYaeoNzifY oydwfxJrSmyif vufacsmif;Nywfus usef&pfonf/ &Sifr[m
uyvnf; Nrif\/'umvnf;od
onf/ &Sifr[muyum; xdk'umtm; apwemyGm;ap&ef xdktdrfeH&HaNcyif ausmrDxdkif qGrf;xJrS
vufacsmif;Nywfuav;udk z,fumz,fum Nrdef&SufpGm
bkOf;ay;awmfrlaMumif; ax&*gxm ygVdawmf rSwfwrf;wifxm;onf/ykxkZOf
wdkYtzdkY tlxGufusavmufatmif ysdKUtefayvdrfYrnf [k tXuxmq&mu
rSwfcsufay;vdkufayao;onf/
edAmef vrf;cJGuav;rsm;
&GHp&maumif;aom tm&Hk r&GH&SmNcif;?ESpfoufp&m aumif;aom tm&Hk pufqkwf
Ncif;wdkYudk y#dukvonm ty#dulav y#dulvonm [kac:onf/ qdk;qdk;
aumif;aumif; raNymif;vJaom oabmudk wm'd*kPf [kvnf; ac:onf/ qV*kFayum
[kvnf;ac:\/xdkoabmum; t&d,myk*dKvfwdkY wrifvkyf&
onfr[kwf/ t&d,d'd (t&d,mwdkY\ tvdkvdk NyD;NynfYpHkaomwefcdk;) [kyif
(wefcdk; 10-yg;wGif yg0ifaMumif; ) orom'e,okwf?y#dord'gr*f?0dok'd
r*f wdkY a[mawmfrl\/
xdkuJYodkY &ifYusufol r[kwfao;vQif aumif;tm&Hk tokb tedp ESvHk;
oGif;vnf;aumif;? qkd;tm&Hk arwmESifY "mwfobm0udk &SkqifNcif vnf;
aumif; avmb?a'goudk Nypfy,f&avonf/
wefcdk;um; aNrvQdK;rdk;ysHzefqif;rSk trsdK;rsdK;Nyaom wefcdk;xuf twdkif;rod
NrifYNrwfaMumif; a[mawmfrl\/ odkY&mwGif-&m*onf arwm[efaqmifouJYodkY vnf;aumif;?
-aomuonf u&kPm [efaqmifouJYodkY vnf;aumif;?
-xderd'onf orm"d[efaqmifouJYodkY vnf;aumif;?
-arm[uvnf; aumif;qdk;ESpfwef vspfvsL&Sk onf;cHav[ef aqmifwwf\/
-ESvHk;romaom Asmyg'uvnf; y#dulv(pufqkyf) [efaqmifwwf\/
-umrpEuvnf; &GH&SmzG,f ty#dulv (rpufqkyf[ef) 0g NrifYNrwfaom
r&GH&Smpdwf[ef aqmifwwf\/
um; aewdtXuxmvm a,m*DwdkYtwGuf (ravQmufzl;ao;aom) edAmef
c&D;wGif qifwl,dk;rSm; vrf;cGJuav;rsm; Nzpf\/
awmrSmae&if; rif;q&mNzpf
xG#facgifq&mawmfonf &[ef; 8-0grS 27-0gxd (ou&mZf 1208-ck yk*Hrif;
vufxuf)ae&mtwnfwus r&SdbJ oDwif;oHk;awmfrl&m 27-0gt&wGi ppfudkif;awmif&dk;
qifracsmufac: qifracsmif oDwif;oHk;onf/ qifracsmif

onf vQdKaNrmifxlxyf wHwdkif;cwfouJUodkY awmifywf&Haeaom vQdKMuD;Nzpf\/ a&S;u


rif;oHk;qifawmfrsm; vTwfausmif;&m XmeNzpf qifracsmifac:onf/
wpfaeYo q&mawmfw&m;&SkrSwfaepOf vl&nfoefUoefY vl&G,fESpfa,muf
qifracsmifodkY wdwfwqdwf a&mufvmMu\/ rnfodkYaom tMuHNzifY a&mufvm
onfrod/ awmifaNrmufav;yg; MunfY r,HkouFmpdwfNzifY acR;odyfem;&if; q&m
awmftm; vm 0wfNznfYMuonf/ q&mawmfvnf; axG&mav;yg;rar;? w&m;udkom
a[may;\/ vl&G,fESpfa,mufvnf; av;av;pm;pm; em,lMuonf/ wpfpHkwpfck
aom aMumifUMupdwfaMumifY w&m;em&mwGif csDwHkcswHkpdwfrsm; rsufESm az:Nyae
Muaomfvnf; w&m;t&Sdef &oGm;aomtcg ESpfa,mufpvHk; acgif;idkufpdkufus
oGm;Muonf/
wynfYawmfwdkY nDtpfudkESpfa,muftm; q&mawmfYxH &[ef;0wfay;NyD; urXmef;xdkifcGifYNyKygbk&m;
[k tpfudkNzpfolu nDi,fYrsufESmudk MunfY&if; avQmuf\/ nDi,fuvnf; oabmwlaom
trlt&m? q&mawmfudk tm;udk;aom[efNzifY xyfrHavQmufonf/ q&mawmfrSm acgif;ndwfvsuf
NyKH;&Tifaom rsufESmNzifY....
armifwdkYu b,fuvmNyD; b,foGm;MurSmvJ [kar;awmfrlvQiftr&yl&uyg bk&m;? a&Tbdkbuf oGm;rvdkYyg [kavQmuf\/q&mawmfvnf;
acgif;ndwfvsuf pOf;pm;ae\/ wdwfqdwfat;csrf;vSaom awmawmif vQdKaNrmif
MuD;twGif; twefMum pum;qdwf tawG;udk,fpD aeMu&mrStif;-armifwdkYrSm ooemNyK&OD;rnfY bkef;uH &Sdao;onf/ &[ef;0wfvdkvQif aemifcgusrS
0wfMuwmaygY [k twdwftem*wfudk NrifawmfrlonfY twdkif;
acsmYarmYa[mawmfrlvQif nDaemifrif;om; ESpfOD;rSm rwifrus&Sdaeaom tMuHMuD;
atmifNrifoGm;ouJYodkY twdkif;rod 0rf;aNrmufoGm;Mu\/ avmavmq,f qHk;Nzwfxm;onf
tpDtpOfrsm;udkvnf; &yfqdkif;xm;vdkuf&[ef wlavonf/
q&mawmftrdefYtwdkif; emcHygrnf [kavQmufxm; c&D;pOfzsufum qifracsmifae&m
ausmufwHk;ausmufcJrsm;udk ukd,fpDxrf;NyD; ae&mvrf;yef;
okwfoif nSdcif;Muonf/nDaemifESpfyg; Nyefrnf&Sd 0wfNznfYaomtcg
'kvbig;yg;?rif;usifYw&m;ESifY nDnGwfNcif;\ tusdK;rsm;ud a[mMum;
vdkufav\/
aemufqHk;av;av;eufeufay;vdkufonfY Mo0g'um;armifwdkY twdwfuygonfY bkef;uHudk ypKyefpdwfrdkufMuD;aMumifY rysufpD;
MuapvifY/ tyifwdkY rnfonf tcsdefwefrSom oD;&yGifY&onf/ twif;tusyf
vkyf,l r&/ vdrfvdrfrmrm aeMuav [lownf;/
rjrif&aom olawmfaumif;wdkY wefcdk;tm;
q&mawmf\ pum;rsm;onf av;eufvS\/ q&mawmf\ todtNrif wkdYonfvnf;
vif;csif;vSay\/ opmw&m;ukd apmifhxdef;olyDyD rdrd\ t&Sdeft0g trdefYtmPm wefckd;vnf;

wpfyg;olwkdY tay: vTrf;rkd;EkdifaypGmh/ vl,Of vlkdif; raG; wkwf? "m;raqmif MudK;raESmifbJ


,Ofaus;atmif twkrJh qkkH;rawmfrlEkdifaom ]tEkwa&m yk&do 'rom&xd} *kPfawmfocif
bk&m;&Sif\ om;MuD;Mo&o rnfawmf rlygay\/
rif;om;nDaemifwkdY q&mawmfhxH vma&mufMuonfrSm q&mawmf\ todtNrif ynmpGrf;&nfukd
MuKdwifod&Sd rdrdwkdY &nfG,fcsufatmif ratmif aA'ifar:ouJhokdY vmNcif;avm/
w&m;tNrKdufa&Nzifh rkdufrsufaNz&ef ewfwkdY aqmfzefNcif;avm/ rnfolrQ twdtus raNymEdkif/
qifracsmif awmifMum;wGif okH;OD;om; trSwfrxif acgif;csif;qkdif vkduf&mrS MuD;us,faom
aNymif;vJrIMuD;wpfck NzpfoGm;onfukdvnf; rnfolrQ rodvkdufMu? vlaygif;rsm;pGm aoaMuysufpD;
wkdif;NynftvkH; rD;[kef;[kef;awmufum owE&uyfMuD; qkdufa&muf&ef [efNyifae&m
qifrawmifMum;wGifyif toHwdwfpGm csKyfNidrf; aysmufuG,foGm;av\/
taMumif;um; rif;om;nDaemifonf tr&yl& eef;pH aemifawmfyk*H rif;tm; ykefuef&ef tMuHMuD;ukd
&if0,fykduf vmMuNcif; Nzpf\/ xG#facgif q&mawmfESifh omrawGYMuKHvkdufygrl ow0gtrsm;
rnfrQ aoaMu iwfrGwfMurnfukd rcefYrSef;Ekdifacs/ avmuMuD; y#dywfw&m; usifhMuHIyGm;Muaom
t&d,m olawmfaumif; MuD;rsm;\ wdwfqdwfNidrfoufpGm xkdif&mrx avmuMuD;ukd
xdef;csKyfEdkifonfh rNrif&aom tm;tpGrf;um; MuD;rm;pl;&SavpGmh/ (wdwfqdwfNcif;tm;ukd okwedygwf
emvuax&f tcef; Munfhyg/)
wdwfqdwfat;csrf;pGm avmuMuD;rS zJcGm oHo&m vGwfaMumif; wpfukd,faumif;
tvGwfkef;onf[k xifNrif&aomfvnf; xkdolawmfNrwfMuD;wkdY\ oDv?opm?arwm?cED
obm0pGrf;&nfwkdYNzifh wpfavmuvkH;tm; xdef;csKyf yJhukdifEkdifpGrf; &Sdonfukdrl rNrifEkdifMuacs/
,kkHMunf&efvnf; cJ,Of;aypGmh/
a&S;tcgu uEm&c&D;vrf; tpma&pm Nywf iwfrGwf aoaMuthHaom vSnf;ukefonfwkdYtm;
wefckd;Nzifh a&zefqif; AuNA[mavmif; &aohMuD; ulnDcJhzl;\/ aus;Zl;ukd rodrNrifEkdifMu/
vlNydef;wkdYvnf; xkdokdYaom a,m*Dolawmfaumif;wkdYtm; tcsdefNzKef;onf ukd,fvGwfkef;onf[k
xifrSm;Muav\/ qdwfqdwfae toHrNrnfaom pGrf;tm; rsm;ukdum; rNrif&acs/
ouf&SdoufrJhwkdYukd rdrdokdY nGwfukdif;atmif vkd&m qGJaqmifEkdifaom tvif;a&mif\ qGJtm;?
oufrJhacsmif;aNrmif; paom a&tvsOfrsm;ukd (ig;yda& tkd;ygrusef) wufapusapatmif toHwdwf
qGJaqmifEkdifaom v\ qGJtm;? xdef;csKyftm;? avxk\ zdtm;? wGef;tm; xdef;csKyftm;wkdYum;
rMum;& rNrif&aomfvnf; obm0tm;rsm;tNzpf xm0& wnf&Sd xdef;csKyfyJhukdif aeMuayonf/
odyHq&mwkdY awGYaom tm;wufyif olawmfaumif;wkdY\ tm;onftq &maxmifru
MuD;rm;vSay\/ xkdYaMumifhvnf; ]],w t&[aEm 0d[&Ed/ wHblrd &mrPD,uH = t&d,m olNrwfwkdY ae&mt&yfonf arGYavsmfzG,f
&Sd\/ ab;&efuif;uGm Nidrf;csrf;om,m\}} [k a[mawmfrlavonf/
xG#facgifq&mawmfuJhokdYaom t&n0goD yk*KdvfolNrwfMuD;rsm;ukd rqkdxm;bd? *gr0goD
bkef;MuD;wpfyg; wnf&SdaevQifyif tdrfaNcokH;av;&mukd omreft&Sdeft0grQ
Nzifhyifxdef;xm;Edkifonfukd axmufqvQifvnf; odomvSayonf/ xkduJhokdYaom bkef;awmfMuD;om
r&SdygvQif xkdae&m xkdYxuf ukefusp&dwf rsm;pGm? vlOD;a&rsm;pGm tokH;NyK vkHNcKHa&;
Nidrf0yfydNym;a&; twGuf vkyfMu&ayvdrfhrnf/ okdYaomfvnf; xkdrQavmuf Nidrf0yfydNym;Murnfr[kwf/
Nidrf;csrf;om,mrI &Murnfr[kwf/

okdY&mwGif ]]0d!!L omuDowfpOfu? apmNrwfpGm ukd,fawmfwkdify? ru,fEkdif onfpOfwkef;u&,f?


bkef;t&Sdom;}} [louJhokdY bk&m;tqlqlyif u,fwifxdef;csKyf r&paumif;aom uHa[mif;
0#faMuG;wkdYukdum; NcGif;csuf NrifaNrmfMu&\/ olawmfaumif; wkdY\ rNrif&aom wefckd;ESifh
ow0gwkdY\ uHtusdK;um; odEkdifcufaom tpdaE,s wkdYyifwnf;/
xG#facgifq&mawmfonf qifracsmif;yif oDwif;okH;awmfrlcJh&m 34-0g t& 1214-ckESpfwGif
aemifawmfyk*Hrif;ukd eef;cs rif;wkef;rif;om; eef;wufonf? nDawmf uaemifrif;om;um; tdrfa&SY
Oy&mZmwnf;/
nDaemif ESpfyg;txGwftxdyf a&mufMuaomtcg qifracsmif aemifawmfu bkHokH;qifh&Sd
ausmif;rukdvnf;aumif;? nDawmfu pMuFHausmif;ukd vnf;aumif; ukd,fwkdif vkyftm;ay;um
aqmufvSLMuonf/ qifracsmif;ukdvnf; ]"ruacsmif} [k ausmufpm
urnf; xkd;vSLMu\/
xkdrQESifh tm;r& q&mawmftm; eef;awmfokdY yifhMu\/ eef;awmfokdY a&mufvQif (&mZ*kk=rif;q&m)
bGJY wHqdyfwkH;MuD;ukd rif;y&dowf tv,f qufuyfvSL'gef;cJhMu&m]]wHqdyfwkH;MuD; bmtokH;usvJ? igaovQif wHqdyfwkH;MuD;ukd acgif;tkH;ab; csxm;rnfukd
ig&SufvSw,f? MunfdkvQif ighw&m;twkdif; vkdufemMu}} [k rdefYum ppfukdif;awmifokdY
NyefMuGav\/
Aef;armfq&mawmf pmcsKd; cEkd;ceJ
ceY
xG#facgif q&mawmfonf awmxJrSmae&if;u rif;q&m NzpfawmfrlcJh\/ ypnf;av;yg; tvkdYiSm
0wfrkd;0wfaNrrsm;ukdvnf; tvSLcH,lcJh&onf/ bk&ifrif;Nrwfu ]*P0drkwf} vnf; orkwfcGifh
NyKawmfrl\/ ]*P0drkwf} [lonf &Sifbk&ifu cefYxm;aom omoemykdif trSL;&Sdonfh ok"rm0if
q&mawmfrsm; tzGJYu rnfonfhudpESifhrQ qifhqkd ac: ,lEkdifNcif; r&Sdap&/ *kdPf;vGwftNzpf
oD;Ncm;&yfwnfcGifh NyKNcif;yifwnf;/
pHausmif;wkdufrS &[Em[k l;oGyf aNymqkdrdaom &Sifem*aoetm; rdrdESifxkwfonfukd
vufcH&aumif;vm;[k pHausmif;q&mawmfu xG#facgifq&mawmf tm;rauseyf/ omoemykdif
OD;a,s"rtm; wkdifwef;\/ rif;wkef;rif;MuD; Mum;od ]]xG#facgifq&mawmftm; bk&m;trdefY rS
vGJ rnfolY trdefYukdrQ rem,lbJ aeEkdif&ef 'umawmf *P0drkwf orkwfvSLNyD; Nzpfygonf/}}
[kavQmufzl;onf/
rif;wkef;rif;MuD; ukd,fawmfwkdifu aus;Zl;*kPfukd odNrifukd;uG,fonfh twkdif; tNcm; eef;wGif;ol
eef;wGif;om;wkdYuvnf; tNyKdiftqkdifyif ukd;uG,fqnf;uyfcJh Muonf/ qifNzLr&Sif
rdzk&m;acgifMuD;u tkwfNymom'fMuD;? tv,feef;rdzk&m;u odrfawmf? aNrmufeef;rdzk&m;u
ydwfausmif;MuD;? okH;q,frif;om;\ r,fawmf ckepf&Gmrdzk&m;? opfawm0ef? aiGcGef0ef
ponfwkdYuvnf; rSefpDausmif;? apwD? *l? a&uef ponfwkdYukd vSL'gef;Mu&m "rduacsmif
MuufysHrus pnfum;cJh\/ 0dyem wynfh&[ef;rsm;yif okH;&mausmf vl0wfaMumif oDv&Sif
a,m*DwkdYum; trsm;rNym; Nzpfavonf/
xkdYaMumifhvnf; uAsmvuFm pmcsKd; vufaqmhavh&Sdaom Aef;armfq&mawmfu ]]pdyfykwD;&,fESifh?

&dyfrSD;wJh xG#facgif/ OD;a&Tpkd oDvacsm&,fESifh? awmckdonfhacsmif}} [kpmcsdK;ypfzl;onf/


(oDvacsm=tusifhoDv NzLpifacsmarGYNcif;? oDv&Siftacsmrsm; &SdNcif; t"dym,fESpfcG xGufaom
a0g[m&/)
wpfcgu Aef;armfq&mawmfMuD;onfyif xG#facgifq&mawmfESifh reD;ra0; oHCmrsm; pka0;Mu&mwGif]]rif;wkdY xG#facgif[m vSefMuKd;r&SdwJh EGm;ESifhwlouGm}} [k oHCmrsm;tm; &,fzG,f rdefYzl;\/
]]b,fvkdwlovJ}} [kk oHCmi,frsm; avQmufMu&m]]rif;wkdY igwkdYrSmawmh [dkNrufqGJcsif? 'DNrufqGJcsifqkdawmh vSefMudK;MuD; wef;vef;eJY r[kwfvm;?
olYrSmawmhNzifh aNE xdef;odrf;Ekdifygayw,f? MudK;rvkdawmhbl;}} [k&,farm aNzawmfrlowwf/
,if;okdY "ruacsmif y&dowfrsm; rsm;Nym;vGef; q&mawmfMuD; NiD;aiGYawmfrl\/ y&dowfESifhuif;
vnf;r&/ xm0& onftwkdif; aeoGm;&efvnf; raevkd/ xkdaMumifh tenf;qkH; wpf0gwGif;umv
y&dowfESifh cGJcGm aeawmfrlavh &Sdonf/ ouf&G,fawmf MuD;&ifhaom aemufykdif;umv q&mawmf
0guyfonfrSm rif;uGef;awmifkd; aTNrifwif awm& Nzpf\/ "rduacsmif\aNrmuf
ESpfrkdifcefYa0;onf/ rif;wkef;rif;MuD; awmif;yef ]&mZygarmZusrf;} ukda&;om;&m Xmeum;
aTNrifawm& Nzpfonf/ 1220-NynfhESpf waygif;v/
rif;a&;rif;cGifhom trsm;csrf;om
q&mawmfonf rEav;acwfwGif rif;rdzk&m;wdk h tvGefMunfndK av;pm;MuouJhodk h
wdkif;oljynfom;rsm;uvnf; MunfndKav;pm;Mu\/ rif;a&;rif;cGifhom rif;xuf
rif;jzpfawmfrlonfudk tcGifhaumif;,lum rif;jypfrif;'Pf cH&olrsm;onf q&mawmfhxH
toem;cHvmMu\/ xdkacwfu "rduacsmifonf vTwfawmfBuD;yrm jzpf q&mawmfrSm
&mZ0wfom;wdk h\ tm;xm;rSDcdk&mBuD; jzpfcJhjyefonf/ 'kudwow0gwdk h\ toufab; jzpfvnf;
q&mawmfonf rygvdkaomfvnf; ra&Smifom jzpfcJh&\/
w&Ha&mtcg ausmufaqmufrif;om; &mZ0wfoifh usnf;wdkufoGif;xm;&m Muif,mawmf
,if;awmfrav;u q&mawmf qGrf;bkOf;ay;ckduf idk,dkavQmufxm; Ekwf,lawmfrl&\/
&efatmifjrif 0efaxmufrif; &mxl;rScsxm;jcif;cH&pOf q&mawmf\ arwm&dyf cdkvIHvm&m
Oykof&uf&Snf apmifhcdkif;xm; "rpMum owdy|mefygVdawmfrsm;udk tusufcdkif;xm;\/ q&mawmf
eef;awmfodk h MuGaomtcg aemufygac: rif;BuD;a&S hwGif usufcdkif;xm;aom pmrsm;udk
GwftHjyapNyD;vQif ol\aus;Zl;*kPfrsm;udk rdef hMum;ay;\/ &mxl;jyef&avonf/
b@mawmf 0g*Grf;rsm;udk a&mif;pm;NyD; ]rD;avmifoGm;onf} vdrfvnfrIaMumifh ppfudkif;
refusnf;pOfGmom; OD;csdefudk vnf;aumif;? b@mawmf ywjrm;rsm;udk taemufEdkifiHodk
hcdk;0Sufa&mif;csol olaX; 16 OD; udkvnf;aumif; u,fr&zl;\/
b@awmf*sHKrsm;udk cdk;0Sufa&mif;cspm;ol ppfudkif;OD;bdk;armif? OD;rdwfwdk hudk rif;w&m;BuD;u

tkef;oD;wpfvHk;pDay; tkef;oD;oD;rS jyefvm&rnf[k tif;0awmifbuf&Sd iSufzsm;zsm;wwfaom


oefGmodk h e,fESifav&m taMumif;tm;avsmfpGm u,fwifcJh&onf/
wpfcgu ppfudkif;NrdK h0ef OD;dk;onf rw&m;ESdyfpufvGef;tm;BuD; 'umwpfOD;u ycef;q&mawmftm;
avQmuf&m ]]igrwwfEdkif? omoemydkifhxH oGm;}} [k nTef\/ omoemydkifuvnf; ]]igu
omoemudkomydkifwm? xG#facgifudk rydkifbl;}} [k trdef h&Sdvdkufaom [l\/ NrdK h0ef OD;dk;um;
xG#facgifq&mawmf\ wynfhjzpfowwf/
wpfcguaomf &mZ0wfjypfrI ruif;olrsm;onf at;jraom q&mawmf\ arwm&dyf
vma&mufcdkvIHaeMu&m oHawmfqifhrif;udk,fwdkif vdkufzrf;pOf &[ef;i,frsm;ESifh
tvkt,ufjzpfoGm;onf/ &[ef;i,frsm;u oHawmfqifhrif;tm; yg;em;dkufykwfvdkufMuojzifh
oHawmfqifhrif;u bk&iftm; jyefvnfoHawmfOD;wif&m
]]armifrif;? olawmfaumif;awG aMumuf&SmvGef;vdk h awmxJrSm ykef;atmif;aeygonfudk
armifrif;oGm;jypfrSm;oudk;? uefawmhacsyg}} ESpfodrfhpum; rdef hMum; uefawmhcdkif;zl;onf/
cH&oludkyif xyf tHI;ay;ouJhodk h vnf;aumif;? &[ef;rsm;udk ]b pm;} ay;vGef;onf[k
vnf;aumif; xifzG,f&Sd\/ r[kwfacs/ bk&m;om;awmfrsm;tm; vuftkyfcsD tEkenf;jzifh
qHk;rvdkufjcif; jzpfay\/
xdkacwfwGif &mZ0wfrIrsdK;pHkjzifh 'kua&mufolrsm;udk q&mawmf u,fwifEkwf,l toufab;
csrf;om&m &cJholrsm; rsm;vSpGm\/ ]aemif odk hrvkyf&ef} w&m;jzifh qHk;r vnf;aumif;?
pmayusrf;*ef usufcdkif;oifholtm; tusufcdkif; vnf;aumif;? w&m;bm0em yGm;oifholtm;
yGm;ap vnf;aumif; 'kpdkuform; vlMurf;rsm;udkvnf; w&m;ojzifh ,Ofaus;apawmfrl\/
q&mawmf rif;a&;rif;cGifh omrSef;od t&Sdeft0gudk tumtuG,f,lum tcGifhta&;tvGJoHk;pm;
vkyfvdkolrsm;vnf; &SdcJhEdkif&m\/ bk&m;&Sif vufxufawmfuvnf; avmu Oya'udk
csdK;azmufolrsm;? ppfrIxrf;b0 NiD;aiG h xGufajy;vmolrsm;? rusef;rmaomfvnf; aiGaMu;
tukeftus rcHEdkifojzifh q&mZD0uxH aq;ukocHvdk tcGifhta&;,;um omoem&dyf cdkvSmolrsm;
&SdcJhavonf/ um; vlom;wdk h\ obm0yifwnf;/
&mZOyg,f wk,lzG,f
rif;wkef;rif;BuD;onf yifudkuvnf; omoemawmf o'golyDyD q&mawmf\ oDv? orm"d?
ynmudkvnf; av;pm;&rSef; odjrifawmfrlonfh tavsmuf &[ef; oHCm omoemawmftm; rsm;pGm
vdkufavsm csD;ajrSmufawmfrlonfrSm txl;qdkzG,f&m r&Sd/ odk h&mwGif &mZ0wfom;rsm;ESifh pyf
xG#facgifq&mawmf u,fwif Ekwf,l udprsdK; q&ma&m'umyg aysmhnHhvGef; &mZa&;? "ra&; (0g)
EdkifiHa&; bmoma&; a&maxG;onf[k wpfzufowf a0zefaumif; a0zefp&m &Sday\/ odk h&mwGif
tjypfrqdkomacs/

wdkif;jynftkyfcsKyfaom rif;wdk hrnfonf rnfol wpfOD;wpfa,mufrQ tjypf'PfaMumifh


qHk;HI;epfemapvdkjcif; r&Sddk;trSef/ rw&m;rI yGm;pD;rnfudkvnf; rBudKuf/ rdrd\ MoZmtmPm
wnfjcif;udkom vdkvm;Muonf/ wpfpHkwpfck jypfrIusL;vGef apumrl tjypfray;vdkMu/ ray;vnf;
rjzpf/
txl;ojzifh &Hcg rdrdtusdK;udk o,faqmifol? cspfuRrf;0ifolrsm; udk,fwdkifu rnfodk hrQ
cGifhrvTwfEdkifaom jypfrIudk usL;vGefvmaomtcg ydkcuf\/ vTwfvnf;rjzpf/
tjypfvnf;ray;&uf/ rdrdjyKxm;aom trsm;qdkif Oya'udk jyif& zsuf&rnf qdkjyefyguvnf;
]axG;NyD; wHawG;udk jyefrsdK} ouJhodk h jzpf &mZda`E ysufrnfudk &SufpEdk;awmf rlMu&\/ xdktcg
]ysm;vnf;pGJom? &SOfhvnf; avQmufom} aom y&d,m,fudk toHk;jyKavh&SdMu\/ ,if;udkyifvQif
]&mZOyg,f} [k ac:onf/ rif;vkyfol wwfudk wwf&rnfh ynmwpf&yfaywnf;/ a&S;rif;
tqufqufwdk hvnf; vkyfcJhNyD/ ,ckvnf; vkyfqJ/ aemifvnf; enf;udkyif
toHk;jyKMu&ayOD;rnf/
qdkygtHh .. bk&ifhaemif vufxufu jzpfonf/ bk&ifhaemifonf ppfonfAdkvfyg tvHk;t&if;ESifh
Zif;r,fodk h ppfcsDoGm;&m NrdK hapmifhr&Sdojzifh &SdorQ ]&upk} &Srf; rGef paom e,fpGefe,fzsm; ]oHk h&}
vlrsm;udk ta&;ay: pkpnf; NrdK hapmifhwyf zGJ hpnf;um tapmifhxm;zl;onf/ bk&ifhaemifjyefrvmrD
NrdK hapmifhwyfonf rif;pnf;pdrf ckepf&uf& aumif;rSef;odojzifh vufrvTwfcsif? bk&ifpdwf
aygufvmMu&m aus;Zl;&Sif bk&ifhaemifudkyif jyefawmfvSefMuonf/ aemuf tiftm;rrQojzifh
ta&;edrfhum NrdK hapmifh wyfacgif;aqmif ta&;ay:Adkvfr;rsm;ESifh aemufvdkufi,fom; tm;vHk;tm;
wJBuD;xdk; avSmifoGif;xm;NyD; rD;dI howf&ef pDpOfonf/ wyfom;rsm;rSm jcif;xJu MuufuJhodk h
xGufaygufr&/ aemifwBuD;pGm aMumufvef hidk,dkMuukef\/ bk&ifuvnf; xdktwdkif;yif vSef
hxm;onf/ rD;dI h owfrnf&Sdaomtcg q&mawmfrsm;tm; bk&ifudk,fwdkifuyif wpfzufvSnfh
arwm&yfap toufab; tvcHapcJhzl;\/ (acgif;aqmifrsm;om uGyfrsufcH&onf/)
omoemawmfvnf; *kPfwuf oHk;OD;om; om;aTtdk; xrf;aom &mZOyg,faywnf;/
,cktcgwGifvnf; tcgBuD; ae hBuD;rsm;udk &nfnTef; tjypfrS yvSyfjcif;? &ufavQmhjcif;rsm;
jyKvkyfaeMu&onf r[kwfavm/ vkyfoifhonfudk vkyfjcif;aywnf;/
*smrefq&m0efBuD; rmbd
xG#facgif q&mawmf\ bm0emw&m;udk pOf;pm;awG;BuH vufcH ESpfoufolrsm;wGif
jrefrmrsm;omru xdkacwfu &Sdaom Oa&mywdkufom;rsm;vnf; yg0if\/ xdktxJwGif *smreDvlrsdK;
q&m0efBuD; rmbdum; a&S hwef;rS yg0if\/ rif;wkef;rif;BuD; vufxufwGif oltdkolemHk
(aq;Hkrsm;) aqmufvkyfum vcaMu;aiGrsm;xkwfay; usef;rma&;udk tm;ay;cJhonf/ q&m0ef
rmbdum; bk&ifh&dumawmf& orm;awmfBuD; jzpdonf/ ol htaMumif; 1238-ckESpf wydk hwGJvqef;
7-&uf paeae h(20? 1? 1877) xkwf &efukefrS ]avmuDokwynm} owif;pmeGif atmufygtwdkif;

azmfjyxm;onf/
]ZmreDwdkif;om; rmADocifonf a&S;txufausmfumv &efukefNrdK hwGif opfawm0eft&mESifh
t*Fvdyftpdk;&rif;rsm;\ trIawmfudk aumif;rGefpGm xrf;GufNyD;aemuf rEav;NrdK hodk h qef
jrefrmaTeef;&Sif bk&if;rif;jrwf\ opmawmfa&udk aomuf t*Fvdyft0wftpm;udk y,fNyD;vQif
jrefrmwdk ht0wftpm;udk 0wfqifvsuf a&S;OD;tp opfawm0eft&mESifh xrf;aepOf 1238ckESpftwGif; tedpa&muf if;\ aetdrf0if;twGif;yif jrefrmbkef;awmfBuD;rsm;udk yifh zkwfMunf;
oN*K[faMumif;}}
pifppf q&m0efBuD;rmbdum; c&pf,mefbmomrS Ak'bmomtjzpf ul;ajymif;um Oygoum
jzpfHkrQru "rduacsmifyif ausmif;wpfaqmif aqmufv ausmif;'um tjzpfodk hyif
a&mufcJholjzpf\/
bkef;uHBuD;rm; vmbfaygrsm;
q&mawmfonf i,fpOfuyif bkef;uHBuD;rm; vmbfaygrsm;oljzpfonf/ txl;ojzifh
rEav;acwfwGif olrwlatmif bkef;uHBuD;rm; vmbfaygrsm;aMumif; odrdcJhol rEav;taemufjyif
ig;qlawmfq&mawmfbk&m;BuD;u ajymMum;zl;owwf/
q&mawmfxH OD;aT&if;ac: uyd, 'umwpfOD;vnf;&Sdonf/ olum;q&mawmfESifhtwl eef;awmfodk
ha&muf twGif;awmfu 0ifapvTwfap tcGifh&xm;ol jzpf\/ ]][Jh- 'Daus;awmom; vldkif;BuD;[m
aTeef;awmfudk rjrifzl;&Smygbl;[,f? 0ifygxGufygap}} [k q&mawmfu csD;ajrSmuf
taemufaqmifaom ajrmufaqmifaom wHcg;r&Sd "m;r&Sd 0ifxGufcGifh&xm;\/ tcgwpfyg;
q&mawmfu ae0ifcgeD;rS
]][Jh - aT&if;? ig eufjzefeHeuf oHCmtyg; oHk;&mudk oydwfpHk tdwfpHk tkef; iSufaysmtpHkeJ h
qGrf;avmif;vcsifouG,fh? jzpfygrvm;}} [k ar;awmfrl&m nBuD;rif;BuD; pDpOf&ef
cufrSef;odaomfvnf; tvdkawmf jynfhap&ef yg&rDjznfhaomtm;jzifh ]rSefyg? jzpfEdkifygoz&m;}}
[kavQmuf&onf/ OD;aT&if;onf csufcsif;pDpOfum "rduacsmifrS xGuf cdkawmifukwdk hqdyf
avSawmfrsm;udk q&mawmf trdef hjzifh qifhqdk pD;eif; aTNrdK hawmftwGif;odk h oGm;&\/ NrdK
hawmfwGif; tdrfwpftdrfodk h a&mufoGm;&m pma&;awmfBuDltdrf jzpfaeonf/ pma&;awmfBuD;u
tusdK;taMumif; ar;jref; ajymqdkaomtcg pma&;awmfBuD;rSm 0rf;omtm;&jzpfum
]]aumif;ygNyD? olrsm;udk todray;ygESifh? uRefawmfyJ ukodkvf,lyg&ap? oHCmtyg; oHk;&mru
ig;&myif avmif;vygrnf}} [k ajymqdkavonf/ csufcsif;pDpOf vlolpkaqmif; ppfudkif;odk h
ul;Mu&m nOfhoef;acgifausmfrS a&mufMu\/ a&mufvQif a&mufcsif; csufjyKwf eHeufwGif
oHCmtyg; ig;&myif avmif;vEdkifMuonf/

q&mawmfrSm qGrf;avmif;v&m udk,fawmfwdkif Muyfrwf teD;rSMunfdk 0rf;ajrmufpGm


MunfhIawmfrl\/ &SifomraPi,f uav;rsm; tvSnfha&mufvQif ]]xnfhygOD;[Jh}} [kqdkum rqef
hrNyJ avmif;vaponf/
pma&;awmfBuD;vnf; xdkae htwGuf nDvmcH r0ifEdkifbJ&Sd&m aemufwpfae hwGif rif;w&m;BuD;u
tusdK;taMumif; ar;jref;ojzifh taMumif;pHk oHawmfOD;wif&m
]]armifrif; uHaumif;vdkufygbd? igudk,fawmfjrwfxH q&mawmfu tvrcHbl;uG,fh? armifrif;
w,fuHaumif;ygayw,f/ tdrf; --- igudk,fawmfjrwfuvJ oHCmtyg; oHk;&mtwGuf
ukodkvfawmf yg0ifyg&apuG,f}} [k rdef hawmfrlum aiGawmfoHk;&m qkcs vdkufowwf/
]]ykn0EmeH a'0wm y&dygapEd = bkef;uH&Sdolwdk htwGuf ewfwdk honf tpmudk usufapMuukef\}}
(oarm t|uwm) [k vmonfhtwdkif; oHCmig;&mtwGuf oydwfpHk tkef;iSufaysmpHkjzifh
csufcsif;jzpfay:vmaom qGrf;onf omref oDv? omref vlwdk h tpGrf;rQavmufESifh jzpfonf[kum;
rxifrSwf0Hhygacs/
xdk haMumifh ]]&Sif&Sifvlvl ypnf;av;yg; aygrsm;vdkaom olonf oDvudkom BudK;pm;jznfh}} [k
]rZdr-tmuacF,sokwfESifh wd0kwf-okcywemokwf} wdk h wdkufdkufBuD; a[mawmfrlcJhNyD/
q&mawmf bk&m;BuD;onf oufG,fawmf BuD;&ifhaomtcg ywydkPf? {umoedwf "kwifudkzsuf
wpfae hvQif qGrf;oHk;Budrf bkOf;ay;awmfrl\/ eHeuf tkPfqGrf;udk [if;cGuf ig;q,fjzifh
bkOf;ay;awmfrlonf/ eHeufqGrf;NyD;vQif acwcP apmifhiHh qGrf;cHMuGonf/ rEav;? tr&yl&?
ppfudkif;? tif;0 ponfwdk hrS qGrf;avmif;volrsm;onf q&mawmfrMuGrDuwnf;u tkwfZ&yfBuD;
toifhapmifhvifh aeMuNrJ jzpf\/ q&mawmfonf qGrf;cHNyD;vQif xkdtkwfZ&yfBuD; wpfBudrf
bkOf;ay;awmfrl&jyef\/ xdk haemuf ausmif;odk ha&mufaomtcg wpfBudrf bkOf;ay;awmfrl&onf/
'um 'umrwdk h\ o'gw&m;udk iJh&[ef wlavonf/
olawmfaumif;BuD;rsm;tzdk h odk h vmbfvmbrsm; vdktyfonfxuf rsm;jym; ydkvQHaom tcgrsm;
&SdouJhodk h vHk;0 rbkOf;ay;&aom &ufrsm;vnf; &Sdwwfayonf/ rnfonfht&mrqdk
vdktyfonfxuf rsm;jym;aevQifvnf; taESmuft,Suf wpfckyif jzpfay\/ &[ef;udp NyD;olwdk h
raxmif;wmvSaomfvnf; usifhBuHqJ yk*dK[fwdk h ]bkef;} wGif arsmygroGm;&ef owdyMu&avonf/
odk haom tm[kae,s? yg[kae,s*kPfwdk hudk Munfhvnf; xG#facgif q&mawmfBuD\
oDvorm"d ynmudk cef hrSef;Mu&m\/ wpfpHk wpfckaom 'd|"r okc0d[m& (vufawG h csrf;ompGm
aeEdkifjcif;) r&SdvQifvnf; ESpfaygif;oHk;q,fcef h wpfudk,fawmfwnf; awmBuD;rsufrnf;
qif;&Jaygif; rsm;pGmudk wrifatmifhtnf; onf;cH&ef vG,fulvSrnf r[kwfygacs/
vmbfvmb rsm;jym;onfh tG,f twdkif;rod rsm;jym;jcif;? acgif;yg;onfhtcsdef jzpfovdk

pm;aomuf aexdkif&jcif; [laom tpGef;ESpfzufvHk; csdefcsufusum rZdry#dy'g ]wm'd*kPf}


ESifhavsmfpGm b0wpfoufudk vGefapEdkifonfrSmvnf; t&d,m olawmfaumif;BuD;wdk h\ tavhyif
jzpfyg\/
,if;odk hvQif ESpfaygif;rsm;pGm rdrdudk,fudk OD;pGmtEGHwmcH ow0gtrsm;\ tusdK;udkonfydk;&m
twdkif;rod tiftm;BuD;rm;vSaom y#dywfvkyfief;jzifh trsdK;bmom omoem yawmfrlcJhaom
xG#facgif q&mawmfbk&m;BuD;onf 1242-ckESpf yxr0gqdk vqef; 1-&ufae h eHeuf jrefrmem&D 1csufwD;tcsdef? oufawmf 81? odum 61-0gt& "rduacsmif&Sd *smreD q&m0efBuD; rmbd\
ausmif;yif pkwdurZkyf csKyfNidrf;awmfrlav\/
ysHvGefawmfrlNyD; rMumrD xdkausmif;vnf; rD;cysufpD;av\/ tdk;"mwfapwDudkrl "rduacsmif\ ta&S
hwmav;&m tuGm ajrnD&m wnfxm;udk;uG,fMuonf/ "rduacsmif q&mawmf
oDwif;oHk;oGm;aom *lESifh ]q&mawmfESifhwlvSonf} [k odrDolwdk h tHhMo&aom opfom;yHkwl
kyfwlawmfudkvnf; zl;ajrmfEdkifMuonf/
( q&mawmfbk&m;BuD; taMumif; rQavmuf tcsuftcuf &onfrSm (1301-ckESpf rEav; vScif
tifqef;yHkESdyfwdkufrS 'kwd,tBudrf dkufESdyfaom) ]xG#facgif q&mawmfbk&m;BuD; taMumif;} [k
pkaqmif;a&;om;awmf rlcJhaom ppfudkif;awmif aT[oFm q&mawmfbk&m;BuD; (OD;y@dw) \
aus;Zl;awmfyif jzpfygaMumif;/)
xG#facgifq&mawmfbk&m;MuD;\
urXmef;oHayguf vuFmrsm;
1/ oaAowm? a0ae,sm? oHom&SnfvSNyD/
2/ twnfusus? b,fb0? &Mur&SdNyD/
3/ &tHhEdk;Ekd;? avmbrsdK;? tusdK;,kwfvSNyD/
4/ oHk;yg;nD;nD;? avmifrD;MuD;? zdpD;vSavNyD/
5/ avmifrSef;rod? arm[zd? rdkufrdvSavNyD/
6/ ydk;zvHrsdK;? rD;ukdwkd;? udk,fusdK;enf;vSNyD/
7/ umr*kPfrGJ? onfrdkufcJ? rcGJEkdifMuNyD/
8/ rcGJEkdifMu? vlUAmv? rkdufpodrf;oifhNyD/
9/ **FgoJwl? yGifhawmfrl? qlqlrsm;vSNyD/
10/ rsm;toacFs? &SifapmaxG? a&SmifaoGvGJcJhNyD/
11/ wpfqlroifh? wpfqloifh? zl;cGifhawGYxkdufNyD/
12/ rawmfrw&m;? usifhazmufNym;? rdkuftm;MuD;vSNyD/
13/ tvkdrvkduf? onftrkduf? y,fxkdufoifhvSNyD/
14/ ry,frcsdK;? qifuef;wdk;? [kwfEkd;xifvSNyD/
15/ [kwfEdk;orSK? xifwkdif;NyK? ,ckwdkifcJhNyD/

16/ w&m;vufvGwf? iSufawmifuGswf? 0#fESifhruif;NyD/


17/ rEkw? 'kvb? r&rsm;avNyD/
18/ t&awmfpG? onfb0? vSvSusifhxkdufNyD/
19/ MuHKMudKufawmfpGm? omoem? a&mif0gxGef;vSNyD/
20/ owd&&? Nrwfykn? NyK&aumif;oifhNyD/
21/ wpfaeYwpfaeY? eufNzefa&GU? rarhaumif;oifhNyD/
22/ ighudk,fighom;? ighr,m;? xifrSm;vSavNyD/
23/ xifrSm;wwfpGm? oum,m? rdpmuif;oifhNyD/
24/ ig;ckcEm? &kyferfrSm? rSefpGm rSwfoifhNyD/
25/ oroe? OmPftp? xifvSoifhMuNyD/
26/ eifNzifheifhudk,f? qHk;r,qkd? eifhudk,ftrSKonf/
27/ eifrqHk;r? eifhwmy? b,fucHvdrfhrnf/
28/ eSvHk;zHkzHk? xkHwHkwHk? eifhyHkaMumhMurf;onf/
29/ eifeSifUeifhuH? pD&ifzef? trSefNzpfawmYonf/
30/ ,ckeifhudk,f? eifhtvdk? b,fukdNynfhpkHonf/
31/ eifhudk,feifESpf? eifhtNypf? eifNzpfcH&rnf/
32/ eifhukdeifhtm;? eifroem;? eifrSm;&SmawmYonf/
33/ 'geoDvm? bm0em? eifomNyKoifhonf/
34/ ZmwdZ&m? r&Pm? rMumeifawGUrnf/
35/ rsufawmifwpf,Suf? vQyfwpfNyuf? eifhoufaovdrfhrnf/
36/ b,fESpfb,fv? a&mufcgrS? umvra&G;NyD/
37/ MuD;i,fr[l? udk,fh&G,fwl? ckrlaovSNyD/
38/ trSefao&dk;? xkdvlrsdK;? aMumufpdk;&GHUoifhNyD/
39/ roGif;ESvHk;? txif&SHK;? ysufNyKef;vSavNyD/
40/ cEmaMuGavsmf? &SdNyefaomf? ylaZmfaumif;vSNyD/
41/ oGm;usdK;qHNzL? &Sdygrl? b,folraMumufNyD/
42/ onfhr,m;? onfhom;? rD;yGm;rSefawmhonf/
43/ c,0,? bdZe? ysufMuvSavNyD/
44/ tyda,[d? yda,[d? 'kudMuHKavNyD/
45/ 'kutaxGaxG? wayay? cHae&avNyD/
46/ edAmefomacgif? ab;rJhaomif? a&mufatmifNyKoifhNyD/
47/ rNyKygbJ? eifa&SmifvGJ? eifyJrkdufvSonf/
48/ ,kwd,kwm? eifqifum? [efomeifrsm;onf/
49/ bk&m;oGm;oGm;? ausmif;oGm;oGm;? pdwfxm;eifrMunf/
50/ 'geoDvm? eifNyKcg? apwemaZmrMunf/
51/ odkYyifNyKvdk? eifhukokdvf? b,fukdoGm;vdrfhrnf/
52/ avmukw&m? NrdKufMoZm? eifoma0;vSonf/

53/ aZmpdwfoefoef? ukodkvfrSef? eifMuHNyK&rnf/


54/ okdYNyKrSom? onfacrm? eifomeD;&rnf/
55/ odkUpHkaph? NyefvSef? aphaphESvHk;wnf/
56/ terw*? oHom&? MumvSavukefNyD/
57/ **Fg0gVK? yrmNyK? oJpk ruNyD/
58/ wPSm\aemuf? waumufaumuf? vdkufaxmufroifhNyD/
59/ wPSmNrpfr? yifv,f0? epfMuavukefNyD/
60/ wPSmvnf;yGm;? 'kursm;? oGm;rqHk;NyD/
61/ wPSmydkYwif? yg,fav;cGif? vsifpGma&mufavNyD/
62/ aorif;EkdifiH? tzefzef? vkdufNyef&avNyD/
63/ a0blawmifrQ? yrmNy? t&dk;ruNyD/
64/ epfwHkay:wHk? oHk;yg;bHk? MuHKNyef&avNyD/
65/ csrf;omraiGU? qif;&JawGU? NiD;aiGUoifhvSNyD/
66/ t0dZE? onfarm[? nSOf;qJvSayNyD/
67/ eD0&P? qD;wm;Mu? vrf;p rqHk;NyD/
68/ *wdig;yg;? qHkvnfEGm;? oGm;rqHk;NyD/
69/ b0wdkif;ao? ocFsKdif;aNr? yGm;apvSavNyD/
70/ vrf;aumufvnf;oGm;? vltrsm;? trSm;MudKufcJhNyD/
71/ vrf;aMumif;rrSef? NrwfedAmef? {uefvGJcJhNyD/
72/ b0rqHk;? 'kuwHk;? vHk;vHk; cH&NyD/
73/ avmursuf&Sl? oAnk? ,ck&Sd&JU rif;/
74/ bk&m;Nzpfcg? omoem? a&mif0gw0if;0if;/
75/ rEkw? 'kvb? &atmifcJMurif;/
76/ NA[mhNynfu? tyfukdcs? aNrutyfwpfpif;/
77/ tyfoGm;csif;om? xdzG,f&m? yrmrSwfMurif;/
78/ ed,smedu? Nrwf"r? Mum;&cJ\rif;/
79/ o'gAv0? 'kvb? &atmifcJMurif;/
80/ t&awmfckduf? vlwpf0dkuf? cJvkdufMuukefrif;/
81/ ukd,fhzdkUr&? onfaemifw? NzpfwwfMu\rif;/
82/ okdYb0? NzpforQ? &rnfcJ\rif;/
83/ xl;NrwfpGmvS? vlUb0? ESaNrmMuukefrif;/
84/ NrwfonfukdrS? rodMu? AmveSvHk;oGif;/
85/ AmvNzpfu? vlUygy? MumMuukefNyDrif;/
86/ vlNzpfusdK;rS? rcH&? &SlH;vSacs\rif;/
87/ b0wdkif;&SlH;? vlUausmufwHk;? pkef;pkef;NrKyf\rif;/
88/ pkef;pkef;NrKyfcg? ray:vm? MurmarSmuf\rif;/
89/ edAmefvrf;p? okdYNy? rSwfMueSvHk;oGif;/
90/ uvsmPrdw? y@dw? aygif;azmf&\rif;/

91/ xdkuvsmP? qdkqHk;r? vkdufem&\rif;/


92/ a,medaomre? odum&? aeYnESvHk;oGif;/
93/ oDv"kwif? aqmufwnfvQif? onfwGiftprif;/
94/ tavmb ta'go tarm[ edur 0da0u ed&P? aNcmuf0? tvkd&SdMurif;/
95/ a&TNynfoepf? omonfhacwf? pdppfMuukefrif;/
96/ a&TNynfcsrf;om? pHcsif&Sm? qdwfNidrf&mokdYcsOf;/
97/ tedpaumif? 'kuaumif? tewaumif? tokbaumif? xifatmif ESvHk;oGif;/
98/ tedpwHk;? 'kuwHk;? tewwHk;? tokbwHk;? vHk;vHk; ESvHk;oGif;/
99/ okdYxifrS? r*fvrf;p? &rnfrSwfpif;pif;/
100/ r*ifazmifMuD;? wufpD;rS? NynfMuD;trw? eda&m"? &rnfrSwfMurif;/
101/ ,ckb0? rodMurll? trwrnfac:? a&TNynfawmf? tapmfreHvQif;/
&[Em ESpfudk,fcGJESifY tdrfruf& &[Em
&wemyHk rEav;acwf &[Emaumv[mvrsm; xl;xl;Ncm;Ncm; xGufay:cJh\/ y#dywfaqmifaom
&[ef;awmfrsm;vnf; rsm;Nym;vm[ef&Sdonf/
a&SUuazmfNycJhaom psmeftbdnmOf& uif;awm& q&mawmf? oD;vHk;q&mawmfpaom t&d,m
olawmfaumif;MuD;rsm;rSm &wemyHkacwf\ y#dywf0efaqmifMuD;rsm;NzpfMu\/
t|muxm tvdkaomf tbdnmOfacwf r&Sdawmhoa,mif Nzpfaomfvnf; wu,fhvufawGYwGif
tbdnmOf&aeBuaMumif; ,HkrSm;zG,fr&Sd/ ]uwm"Dum&} ac: qdkif&myk*dKvf\ b0tqufqufu
qk,l qnf;yl;cJhonfudk tb,folonf wm;qD;ydwfyifEdkiftHenf;/ NyD;avmufaom 0D&d,ESifh
xlaxmifaqmifvQif rNyD;Edkifaom t&mr&Sd/
&Sifem*odef? &Sifarm*vdykwwd? &Sift&[H? &Sif'dApufrax&fwdkYuJhodkY omoemudk
toufqufedkifonfh omoemh tmZmenfrsm; wpfacwfwpfacwfwGif ay:aygufvm&NrJNzpf\/
NA[mhNynfu tvSnfhuswm0ef,lvSmouJhodkY &Sdayonf/
xdkYaMumifh w&m;rSefudk {uef,HkMunfvsuf usifhMuHaeolrsm; &SdaeorQumvywfvHk; &[Em
qdwfokOf;aomtcg r&SdedkifaMumif; r[my&dedAmeokwf a[mawmfrlcJhNyD/
xdkrdefYcGef;awmfNzifhyif omoemoufwrf; 5000-qdkaompum;onf tcdkiftrmaxmufwnf&m
tm*r(ygVdawmf)r&SdaMumif; ay:vGifapcJh\/bduKeD 0dbif; ygVdawmfvm Oyrm oHk;EIef;aompum;rS
uGefYxGufvmaom 5000-[laomuefYowfcsufonfvnf; ]trSm;Mumu trSefjzpf} [louJhodkY
usrf;*efwwfynm&SdMuD;rsm; EIwfzsm;odkYyif wufvmcJh\/
omoemoufwrf; 5000-[laom uefYowfcsufrQ r&SdvQif ]yxr-1000u bmacwf}
ponfNyqdkaom t|muxmvm acwfig;acwf cGJwrf;MuD;rSmvnf; ]t&if;vJ tzsm;xif;Nzpf&}
avawmh\/ odMum;omoemqdkaompum;rSm aNymzG,f&mr&Sdawmh/ xdkpum;rsm; rcdkifvHkaMumif;
&wemyHkacwf t&d,myk*dKvfMuD;rsm;u udk,fESifh&if; oufaoxlcJhMuNyD/
&wemyHkacwfwGif &[Emowif;rsm;vnf; rMumcP ay:aygufcJhonf/ rEav;NrdKU aNrmufjyif
oHCmwpfaxmif&Sd pHausmif;wdkufMuD; q&mawmfMuD;u ]wdkufxJrSm &[Emwpfyg;&Sdonf}[k
tdrfruf Nrifrufawmfrl\/ q&mawmfMuD;onf oHCmawmfrsm;tm;vHk;udk pnf;a0;ac:

ouFef;wpfpHkpDvSLNyD; tdrfruftaMumif;xkwfazmfaNymqdk ar;Nref;awmfrlonf/


xdktcg ig;0g& pmcsbkef;MuD; OD;em*aoeu &[Emonf olyifNzpfaMumif;avQufxm;&m
pDppfar;Nref;avvQif r[kwfrrSefaMumif; xif&Sm;oNzifh ]yg&mZdu usNyD}[k Nypfcsufwifum
ESifawmfrl\/ OD;em*aoeum; ppfudkif;awmifkd; t&n0goD xG#facgifq&mawmfxHoGm;&m
xG#facgifq&mawmfu pdwfazmufNyef aNymrdaMumif;odoNzifh aq;0g;ukoay;awmfrlonf/
pHausmif;q&mawmfonf ]]rdrdwdkufu yg&mZduusESifxkwfoludk vufcH&aumif;vm;}}[k
rauseyfoNzifh xdktrIonf omoemydkifESifh bk&ifrif;NrwfxHodkYyif a&mufav\/ OD;em*aoe
pdwfazmufNyefonfudk odMu&aomtcg tm;vHk;ESaNrmwoMu&onf/
OD;em*aoeum; pvif;rif;orD;u &Sif-&[ef;'g,dumrtNzpf cH,l\/ t&G,fESifhrvdkufatmif
pmawmfolyifNzpfonf/ ppfudkif; refusnf;pOf&Gmom;wnf;/ 13-ESpfom;t&G,f omraPi,fb0Nzifh
pukq&mawmfMuD;xH y&dwfowftpGefrSaepm0gvdkuf&m ]]'Darmif&ifuav;u acgif;u'ufacs;eJY?
ESyfacs;rS rpifao;bl;? ighpm0grsm;vdkufvdkY}}[k NrnfwGefcH&\/ ppfaq;ar;Nref;aomtcg wpfaeYvQif
aypmwpft*Fg(12 &Guf)&aMumif; od&oNzifh ]]ighuyd,xH
aeYpOf[if;ESpfcGufvm,l}}[kcsD;aNrSmufawmfrl\/ rdbrsm;vnf; qif;&JEGrf;yg;vsuf
armif;axmif;pm;&olrsm;Nzpf&m xdk0#frS vGwfatmif apmifha&Smufawmfrl\/
xdkacwfum; pmawmfolrsm;\ rdbrsm;udkyif rif;wdkif; 12-rI vGwfap y&d,wdudk
xdxda&mufa&muf tm;ay;aom acwfaywnf;/ aemuf udk&ifem*aoetm; pukq&mawmfu
pHausmif;q&mawmfxH tyfESH\/ yxrausmfatmif i,fi,f&G,f&G,fESifh pmcst&m &avonf/
xdkpdwfrEHSYa&m*gNzifhyif OD;em*aoe ysHvGef&&Sm\/
&[Em ESpfudk,fcGJ
rif;wkef;rif;MuD;vufxuf ycef;e,f t&n0goDawm&rSDaom bkef;awmfMuD;wpfyg;&Sd\/
tusifhoDvNzLpif tvdkenf;Ncif;? wpfawmxGuf0if w&m;usifhoHk;jcif;wdkYudk Mum;od&olrsm;
vGefpGmMunfndKMu\/ bkef;awmfMuD;um; wpf&GmvQif oHk;&ufpDvSnfhvnf qGrf;cHawmfrlavh&Sdonf/
umvtwefMumaomtcg &Gmwpf&Gm oHk;&ufapYaomfvnf; qGrf;cHNrJcHawmfrloNzifY &Gmom;wdkY
0rf;aNrmufMu&onf/ txl;yifo'gayguf avmif;vSLMu\/ wpfaeUaomtcg wpf&GmESifhwpf&Gm
'umrsm;tcsif;csif; pum;vufqHkBu&mrS bkef;awmfMuD;onf olU&GmvJBuGonf?igY&GmvJBuGonf[k
wtHhwBo aNymqdkMu\/odkYESifh&Gmom;wdkU pHkprf;Muaomtcg bkef;awmfMuD; ESpfudk,fcGJBuGaeaMumif;
awGUMu&onf/ xdktcgrSp &[Em[k ausmfMum;avawmhonf/
bkef;awmfMuD;onf xdktcgrSp ycef;e,frS ppfudkif;awmifkd; t&d,0Hoacsmif
a&GUaNymif;aeYnrtm; w&m;tm;xkwfawmfrl\/ ]]&[Emyk*dKvf
t&d,0HoacsmifoDwif;oHk;aeonf}}[laom owif;rSm rEav;eef;awmfodkYyif
NyefYyGm;vmNyefawmhonf/
xdktcg rif;wkef;rif;MuD;u &mZ*kk q&mawmfrsm;tm; ppfudkif;bufodkYapvTwf ]&[Em
[kwfr[kwf} ppfar;ap\/ rif;q&mrsm;u]t&Sifbk&m;? t&Sifbk&m;udk vltrsm;u &[Em[k aNymqdkaeMuygonf/ ESpfudk,fcGJvnf;

qGrf;cHaBumif; rsufNrif'd| &Sdolrsm;udk,fwdkif aNymqdkMuonf[k od&ygonf/ wpfcsdefwnf;


&GmESpf&GmqGrf;cHonfqdkonfrSm [kwfygovm;}} [krif;q&mrsm;u qufar;avQmufMu&m
bkef;awmfMuD;onf twefi,fpOf;pmNyD;aemuf ]]onfvdkyJaNymMuygw,f? odkYaomfvJ tif;
'gtaESmifht,SufwpfrsdK;ayghav}}[kEIwfav;av;MuD; trdefY&Sdvdkufonf/ o&Jwpfumifu
bkef;MuD;[efaqmif tNcm;wpf&Gm qGrf;cHyHkudk trdefU&Sd&m]]'geJY b,fvdktaESmifht,SufNzpfygovJ}}[k wpfyg;u xyfqifhavQmuf&m ]]&[EmqdkNyD;
ckvdkemrnfMuD;vmawmh ydkNyD;vSLMuwef;Muw,f/awGYcsifzl;csifwJhvlawGvJ
wpfaeYwpfNcm;rsm;rsm;vmawmh ycef;rSmaevdkUrNzpfawmhbl;aygh/ckwpfcg
'Dppfudkif;a&mufNyefawmhvnf; t&Sifbk&m;rsm; ckvdkBuGvm ppfar;Mu&? t&Sifbk&m;rsm;vnf;
tvkyfysuf?wynfhawmfvnf;tvkyfrysufaybl;vm;?tJ-onfxJ rdrdudk,fudk
t"drme(r*fzdkvfr&bJvsuf &onf[k txifa&mufrI)om&SdaecJh&if wpfcgxJ &[EmNzpfoGm;rSmyJ/
r*fnTefYzdkvfnTefUwHk;ua&maygh/ 'DvdkyJ enf;trsdK;rsdK;eJY aESmifh,SufMuwmygyJ}}[ktrdefY&Sd\/
twefi,fpum;&yfqdkif;NyD;aemuf]]'gawGxm;ygawmhav/ t&Sifbk&m;rsm; odvdkwmod&NyDyJ/ t&Sifbk&m;rsm;vnf;
omoemawmfESifhMuHKMudKufwJhtcg y#dywd omoem
wnfatmifvJMudK;pm;awmfrlMuaygh/taESmifht,SufawG&Sdayr,fh bk&m;ay;wJh*gxmawGvnf;
,HkMunfvQifpGrf;yg&JY}}[k&Sif;Nyawmfrl\/
]]'umawmf a&aNrh&Sifuvnf; txl;Munfndk ylaZmfvdkvSoNzifh owif;Mum;onfhtwdkif;
[kwfr[kwfudk od&Sd&efavQmufxm;ygonf}}[k aNymqdkppfar;Mu\/
xdktcgbkef;awmfMuD;u ]]wynfhawmf y#dywftvkyfudk pGrf;tm;&SdorQ
tm;xkwfvsuf&Sdygonf/&[Emum; r[kwfyg/ aomwmyef[kyif 0efrcHEdkifao;yg}}[k qdkvQif
rif;q&mrsm; tHhtm;oifhum r,HkMunfEdkifbJ&SdaeMu\/
odkYESifhrif;q&mrsm; aeNynfawmf NyefBuGMu\/bkef;awmfMuD;vnf; t&d,0Hoacsmif
Mum&SnfoDwif;oHk;awmfrrlacs/rm&fewfudk,fwdkif bk&m;&Sif[efaqmif aESmifh,Sufzl;onfudk
owdNyKzG,fNzpf\/ EGm;a,mif?olqGHUolt a,mifaqmifvnf; aESmifh,Sufzl;vSNyD/
,kwdvS tppfESifhwlaom twkrsm;
xdk twkta,mifaqmifrI rsm;pGmwdkUwGif w&m;wk w&m;a,mifaqmifjcif;onf oHwlaMumif;uGJ
qifwl,dk;rSm; jzpf omvGef aMumufzG,f aumif;avpGmh/
Oyrm- o&P*Hk tpm; usrf;*ef rvmaom teaEmteE ig;yg; (odkUrSom bk&m;pif
od'dq&mrsm; ae&m&rnf/)
rnfodkUrQ twdk;tqkwfr&/ urmhed,mrjzpfaom ig;yg;oDv ae&m wwfEdkifoavmuf
ESpfyg;oDv-oHk;yg;oDv? (odkUrSom vlwef;pm; tm;vHk;udk qGJaqmifEdkif ta&twGufrsmrnf/)

orx 0dyem ae&m ]]oHo&mNiD;aiGUrSom 0dyemul;}} [kqdkum t&daraw,sbk&m;


vufxufxd raocsmaom pnf;pdrf? tmPm? od'drsm;jzifhrQm; 0#fEG,f&Snfapaom (0#bd&w)
orx0dyem trnfcH w&m;wkrsm;udk tpm;xdk; tcsdefqGJay;jcif;/
xdkodkU twdtvif; qGJaqmif r&Edkifolrsm;tm; trsdK;rsdK;aom atmufvrf; txufvrf;rsm;jzifh
ajcmufjcif;? ajrSmufjcif;/
aemufqHk; r*fa,mif? zdkvfa,mifrsm;jzifh w&m;xl;&apjcif;wdkUyif jzpf\/ toufESifh&if;
pOf;pm;Muygav olawmfaumif;awGwdkU/
txuftrdefUESifh tdyfruf
ppfudkif;awmifkd; ykn&SifapwD\ taemufbuf&dS yxr*EmHkacsmif OD;pGm oDwif;oHk;aom
bkef;awmfBuD;rSm vnf; y#dywd0efaqmif yk*dKvfBuD; jzpf\/
&GmwGif;&Gmhjyif? ausmif;wGif; ausmif;jyifra&G; a`Eudkapmifhxdef;&m ESpfyg;r&dS[k y#dywfaqmif
yk*KdvfBuD;rsm;uyif csD;usL;av;pm; Muonf/ y@ygwf"kwif tNrJaqmif ppfudkif;rdUwGif;odkU
qGrf;cHMuGonf/ ]iSufaysmoD; zD;vHk;&aom yk*dKvf} [kajymprSwf yMu\/ a&mufvmolrsm;tm;
t|du (tdk;pk) ur|mef; a[mavh&dSonf/
wpfaeUaomtcg {&m0wDjzpfdk;wpfavQmuf a&mif;0,fazmufum;ol avSukefonfBuD;wpfOD;
rdrda'o atmufrdUatmuf&GmrS qefwuftvm vrf;ckvwf wpfckaomn tdyfrufjrifavonf/
tdyfrufwGif t0wftpm; oefUjyefUaom vlwpfOD;u ]]&[Em zl;csifvQif vdkufcJh}} [k ac:oGm;\/
vrf;c&D;pOfudkvnf; rSwfom; vdkufoGm;&m rMumrD awmifapmif;&dS ausmif;i,fwpfckodkU ta&muf
]]&[Em[m 'Dt&SifjrwfBuD;yJ}} [k bkef;awmfBuD;tm;jyTefNyD; aysmufuG,foGm;onf/
aemufwpf&uf ppfudkif;odkUavSqdkufa&muf&m tdyfrufwGifjrif&aom qdyfurf;rS wuf
tdyfruftwdkif; awmifBuD;udk vrf;rrSm;atmif wufoGm;\/
tdyfruftwdkif; vrf;yef;taqmufttHkrsm; jzpfaeonfudk awGU&ojzifh ]]rkcs &[Emzl;&awmhrnf}}
[k 0rf;omae\/ arm&rSef;rod/ rMumrD awmifapmif;&dS ausmif;uav;wpfausmif;ESifh
bkef;awmfBuD;udkawGU&m tdyfrufxJu twdkif; jzpfaeojzifh twdkif;rod 0rf;ajrmufoGm;\/
xdkbkef;awmfBuD;um; yxr*EmHkacsmif bkef;awmfBuD;yifwnf;/
bkef;awmfBuD;um; ]]&[Em [kwf\? r[kwf\}} rnfodkUrQ rNrGufMum;/ BuD;rm;cefUnm;aom a`Eudk
Munfhyif &[Em[k twyfpGJ vdkavao;r&dS v'gef;av/ ,ckwdkif&dSaom odrf? *l?
ausmif;uefrsm;rSm xdkavSukefonfBuD;\ aumif;rIrsm;jzpfonf/

aemufqHk; tjrwfum; awm&ausmif;uav; {upm&D usifhoHk;aeaom bkef;awmfBuD;wGif


taqmufttHkrsm;ESifhtwl tajcGt&Hrsm;vnf; txdkuftavsmuf ay:aygufvmawmhojzifh
tenf;ESifhtrsm; tvkyfcsdef avsmhyg;&avawmh\/
- vmb (ypn;fav;yg; &jcif;)?
- oum& (tdktao tylaZmf cH&jcif;)?
- odavmu (ausmfaZmowif; jyefUyGm;jcif;) oHk;rsdK;onfvnf; wyfpdwfwpfck xufwpfck
odrfarGUvSaom rm&fwyfrBuD; wpfrsdK;yifwnf;/ &[ef;udp NyD;oGm;aom yk*dKvfrsm; twGuf
taESmifht,Suf jzpfapumrl raxmif;wmvS/ yGm;rsm;usifhBuHqJ yk*dKvfrsm;twGufum; BuD;pGmaom
taESmifht,Suf wpfrsdK;yifwnf;/
y#dywd omoem0ifwGif tdyfrufay;aom jyemvnf; rMumcP BuHK&wwfonf/ &Hcg
o'gvGefaom wefcdk;&Sifrsm;? ykxkZOf kupdk;rsm;\ zefwD;csuf jzpfwwf\/ wpfcgu oHk;q,fNrdKU
taemufbuf ajrjzLawmif awm&ausmif; bkef;awmfMuD;wpfyg;onf &yfa0;'um 'umrrsm;tm;
xdktdyfrufrsdK; rMumcPvkyfaeaom kupdk;BuD;tm; rmefrJawmf rl&zl;\/
wpfcgwpf&H ododomom aESmifh,Sufjcif;vnf; jzpfwwfonf/ wpfcgwpf&H txufyk*dKvfrsm;
trdefUt& w&m;yGm;rsm;aeolxH ]]w&m;em& usifh&rnf} [k wynfhcH vmolrsm;vnf; r&Sm;acs/
acgif;ay:wif ypfcsjcif;yifwnf;/

toufwpf&m&Snfaom
&[Em OD;om&Tef; (OD;u0dE)
( 1182 - 1282 )
armif;axmif? anmifuefwpf0dkuf t&n0goD awm&rDS yk*dKvfrsm; wpfacwfu tvGefrsm;jym;cJh[ef
&dS\/ xdka'oonf [dr0EmESifh wpfpyfwnf; jzpf awmawmifvnf; xlxyfonf/ aMumifyef;?
v,fwD? uEDpaom q&mawmfrsm;vnf; xdka'o awm&cdkawmfrlMuzl;\/ a,m*Dtjzpfjzifh
avhvmpHkprf;aomtcgrS a,m*DwdkUtwGuf a'oaumif;wpfck jzpfaMumif; awGU&dS&onf/
armif;axmifBuD;&Gm\ ajrmufbuf ajcmufrdkifcefU 0uf&Jawmac:aom t&yfonf ydk
awmNrdKifxlxyfojzifh olawmfaumif;BuD;rsm; cdkatmif;&m jzpfcJh\/ r[mNrdKifawmBuD;\
awmifbufydkif; jzpfonf/
emrnfausmf awm&pcef;rsm;
oxHkacwfaESmif; yk*HacwfOD;avmufuyif cifBuD;rdk;ac:aom olawmfpifBuD;wpfyg; xdkawmyif

acgif;cscJhonf/ xdktcsdefwGif awmBuD;rsufrnf; twGif; w&m; &GwfzwfoHrsm;ESifh aMu;pnf


acgif;avmif;oHrsm; nwdkif;vdkvdk &Gmom;rsm;tm;vHk; Mum;Mu&\/ qGrf;cHMuGaeus bkef;awmfBuD;
cifBuD;rdk;vnf; rMuGvmojzifh 0uf&J&Gmom;wdkU oGm;a&muf MunhfMu&m cifBuD;rdk;
ysHvGefawmfrlaeonfudk awGUMu&onf/ tavmif;awmfudk &GmodkU yifhaqmifcJhMu\/
armif;axmif &Gmom;wdkUvnf; xdktaMumif;udk Mum; cifBuD;rdk; Zmwd armif;axmifodkU yifh,l
ylaZmfvdkaMumif; awmif;qdkMuonf/ r&onfhtqHk; ntcg oGm;a&mufcdk;,lMu\/ tavmif;awmfudk
xrf; jyefvmMu&m rdk;arSmifawmv,f vuG,faeUnjzpfvsuf wpfvrf;vHk;
va&mifxdefxdefvif;aeonf/ armif;axmifodkU a&mufrSyif tvif;a&mifaysmuf vuG,faeU
jzpfaMumif; owdyrdMuavawmh\/ (xdktaMumif; ]armif;axmif kyfvHk;azmf #Dum} zwfI&onf/)
anmifuef&Gmtaemuf &SpfrdkifcefUwGif awmawmifxlxyf vQdKajrmif acsmufurf;yg;vnf;
aygrsm;aom awm&ausmif;wpfck &dSonf/ aywpf&m ay ig;q,f euf acsmif;\ atmufajcwGif
aywpf&mcefU &dSaom ajrjyefUrsm; obm0tavsmuf jzpfay:ae\/ urf;yg; eH&HwGif *lrsm;vnf; &dS&m
ur|mef;bm0em twGuf xl;jcm;aumif;rGefaom a'ojzpfayonf/ cdkacsmif; csyfuav; paom
&Gmrsm;udk a*gp&*grf yEdkif\/ a&S;tcgu xdkacsmufwGif OD;um ac:aom bkef;awmfBuD;wpfyg;
aezl\/ &[Em[k ausmfMum;onf/ usm;opfrsm;ESifhtwl rD;vIHwwf\/ ydk;avmuf tpm;cH
ysHvGefawmfrlonf/
xkdausmuf*lawm& ac: OD;umacsmufudk 1298-ckESpfrS 1311-ckESpf qufvufapmifha&Smuf awm&
aqmufwnfaom yk*dKvfrSm OD;OuHo ac: EdkifiHawmf Mo0g'gp&d, q&mawmfBuD;Nzpf\/ 1239-ck?
yif;NrdKU pcef;r tv,f&GmzGm;? refvnf? wvdkif;ukef;? 0wfcsufrif;ausmif;q&mawmfwdkU\
wynfhjzpfonf/
1293-ckESpfwGif armif;axmifBuD; &GmOD; apwDvS ac: pmoifwdkif wpfwdkufudkvnf;
wnfaxmifcJh\/ ]*rD&wyumoeD? pwku0dedp,? Ak'o&Pw'Dyu} usrf;rsm;udkvnf; y\/
ppfudkif; usdKufywdkifausmif; pmcsbkef;BuD;b0rS wpfawmxGuf0if awm& aqmufwnf\/
vHkUv0D&d, o'gw&m; BuD;rm;onf/ bkwvifNrdKU ta&SUajrmuf &SpfrdkifcefU&dS anmifeDawm& aepOf
wapo&Jrsm; ntcgwGif tBudrfBudrfaESmifh,Suf&m enf;trsdK;rsdK;jzifh umuG,f r&/ arwmydkUrSom
Edkifojzifh arwmvufeufwefcdk;BuD;aMumif; rMumcP wdkufwGef;awmfrlonf/
armif;axmifBuD;&Gm ta&SUajrmufbuf&dS tifMuif;prf; awm& aepOf awmvdkufrkqdk;rsm;
awmausmif;ywf0ef;usifodkU a&mufwdkif; rdk;arSmifBuD; usvm tBudrfBudrf awmvdkufr&ojzifh
tonf;pGJ Munfdkav;pm;Muonf/ xdkq&mawmf OD;umacsmuf aepOf wynfh&[ef;wpfyg;tm;
tawmifajcmufq,f&dS pMuausmif;BuD; ur|mef;ay;&m xdk&[ef; pMuxdyf w&m;xdkifae&mrS
wpfzuf pMuxdyfodkU cEmudk,fBuD; aNrSmufysH ajymif;a&TUoGm;onfudk BuHK&zl;\/

q&mawmf ausmuf*lawm&om ysHvGefawmfrlonftxd tcsdefMumjrifhpGm aeoGm;\/ wpfaeUo


ia&0if&GmrS OD;zdk;cifqdkolonf q&mawmfESifh rvSrf;rurf; ausmif;i,fwpfck w&m;xdkifvsuf&dSpOf
noef;acgifausmfwGif q&mawmfausmif;qDodkU vSrf;Munfhvdkuf&m wpfausmif;vHk; a&Ta&mifawmuf
vif;xdefaeonfudk awGU&\/ oGm; Munfh&m q&mawmfudk rawGUcJh&/ eHeufvif; q&mawmftm;
]]nu rawGU&aMumif;}} avQmuf&m ]]qdwfjidrfwJhtcg onfvdkyJ w&m; IyGm;Mu&wmaygh}} [kyif
ajzawmfrl\/ olUpdwfxJwGif Munfdk&onfrSty rnfodkUrQ ra0zefwwf&dSae\/
q&mawmfum; ZGJ? vHkUv BuD;rm;vSay\/ q&mawmfonf taMumif;udp&dSvQif awm&ausmif;rS
ig;rdkif? &Spfrdkif&Gmrsm;odkU eHeuftapmBuD; MuGvmawmfrlavh&dS\/ aqmif;umvwGif ESif;rsm;
&TJpdkaeaom vufckyfwpfazgifcefU ajymif;cif;rsm;xJrS jzwf MuGvm&onfrSm tvGef
ausmcsrf;zG,faumif;vSonf/ vrf;rSm awGUorQ vlrsm;tm; xdkif 0wfryvQif awmifa0S;ESifh &G,f
&dScdk;cdkif;avh&dS\/ ukodkvf ay;jcif;aywnf;/
wpfaeUwGif ulawmf&GmrS xef;a&rl;aeaom vlwpfa,muf vrf;usOf;wpfck q&mawmfESifhawGU&m
awmifa0S;ESifh acgif;udk tomzd xdkif&Sdcdk;ap\/ qHk;rpum;ajymMum;NyD; xef;a& tvcH&m ]]wpfv
raomufyg}} [k v&onf/ ]]at;-rif;Edkifoavmuf vwmaemf? rif;uwdysufuGuf&if rif;yJ
'kujzpfvdrfhr,f? at;-ckb0vJl;? aemufb0vJl;wwfouG,fh? raomufcsifygeJUuG,f}} [k ajym&if;
MuGawmfrl\/ oHk;&ufcefU &dSvQif xdkxef;a&orm;onf iSufaysma&wif&GmodkU oGm;&m
tazmftaygif;aumif; xef;a&aomufrd\/ tazmfrsm;uvnf; ]]tdk-uwday;NyD; vwm vwmaygh/
aomufwm rif;q&mawmf odwmvdkufvdkU}} [k 0dkif;wGef;Muojzifh xef;a&aomufNyD; jyefvm&m
vrf;ckvwfwGif a>rudkuf aoqHk;&&Sm\/
q&mawmfonf xdka'owpf0dkuf vlwef;pm; tvdkuf todtvdrm ay;awmfrl\/ odkUaomf
wu,fhaus;Zl;*kPfudk odolum; enf;yg;vSonf/ awm&ajr om;vdkuf? xif;ckwf?
,mckwfvdkolrsm;url &efoltjzpf ,SOfNydKifrdMu&Smav\/
1311-ckESpf? oufawmf-75-ESpft& azma&mifaom a&m*gjzifh tarmqdkU aeonfhMum;rS
wynfhrsm;tm; w&m;a[m r&yfbJ &dSae tarmydkjyif;xefvm\/ xdkESpf ewfawmfvqkwf 8&ufaeU nwGif aumif;uifrS oabFmMu,fudk tMunfhcdkif;NyD;vQif]]tif; ..... igajymwmudkom BudK;pm;rSwfMu? armwmarmygap? oabFmMu,f rGef;wdrf;&if
tarmoufom oGm;rSmyg}} [k rdefUawmfrlonf/ q&mawmf\ w&m;oHrsm;rSm cRJrsm;ESifh vHk;axG;
ryDrojzpf&mrS vHk;0 &yfoGm;\/ tarmrSm tenf;i,f oufomoGm; OD;jrat;ESifhwuG
olemytcsdKU awmifausmif;uav; tjyifodkU xGufum arwmydkUMu\/ yPzkoQKac:
oabFmMu,fudk Munfhvdkufaomtcg rGef;,drf;aeonfudk awGU&ojzifh q&mawmf
ajympum;rSefaMumif; ajymqdkaeMuonf/
pifppf q&mawmfum; oabFmMu,feSifhtwl rGef;wdrf;&avNyD/

,ck xdkawm& 0g;awmr OD;uvsmP q&mawmf qufvufapmifha&Smuf awm&aqmufwnfum


ur|mef; ay;awmfrlvsuf &dSonf/
wpfzef bkwvifajrmufbuf ig;rdkifuGmwGif awmifuvyfawm&[k ,ckwdkif&dS\/ wpfcsdefu
xdkawm& bkef;BuD;OD;a'G;aESmif;? bGJU-OD;t&d,mP ac:aom bkef;awmfBuD;wpfyg; &dSonf/
usm;opfrsm;ESifhtwl aexdkif\/ ]]a&Twd*Hkbk&m; teD;uav;yg [,f}} [k rMumcP ajymavh&dS&m
aeUpOf bk&m;zl; MuGonf[k ,lq ajymqdkMuonf/ bdk;awmf rif;w&m;BuD;u q&mawmftm;
aejynfawmfodkU tylaZmfcH yifhavQmuf&m oHk;Budrfwdkifwdkif yifhavQmufrS MuGonf/
awmifuvyf\ ajrmufbuf oHk;rdkifausmfwGif tkwfzdkawmif? q,frdkifcefUwGif vufyH&Gm
vufyHawm& [k &dS\/ a,m*Dyg&*l uEDq&mawmf\q&m? bGJU OD;tm'dpac: vufyHq&mawmf\
awm&Xmejzpfonf/ vHk;awmfq&mawmf? t&mawmf q&mawmfESifh wdAufjynfom; oQDvwd
q&mawmf wdkU\ wynfhjzpf\/ y#dywft&mwGif tvGefxif&Sm;onf/
um; bkwvifNrdKUe,f armif;axmif? anmifuef ywf0ef;usif&dS Bwd*Ha'o awm&pcef;rsm;
jzpfonf/ ,ckwdkifvnf; wnf&dSMu\/ a&S;u y#dywf tajctaeudk cefUrSef;Edkif&ef t&yfa'o
wpfckudk axmufI Munfhjcif;rQom jzpfayonf/
tawGUtBuHK A[kokw enf;aom a,m*DtcsdKUtm; ]]ig w,f[kwfaeygvm;}} [k txifa&mufap\/
xdktxifrsdK; aygufap&ef tjcm; enf;y&d,m,frsm;jzifhvnf; vkyfwwfMuonf/ arwmBuD;BuD;?
onf;cHjcif;rsm;pGmjzifh umuG,fBu&m\/ avmb? a'go? rme? o'g? 0D&d, paom rdrdpdwf"gwf
wmwrHwGif tm;enf;aysmhnHhonfh ae&mudk tNrJwap &SmazGaphik MunfhIoHk;oyf
xyfrHcdkifcHhMuapukef&m\/
bkef;awmfBuD; OD;om&Tef;
ae&m azmfjyvdkonfrSm OD;u0dEac: bkef;awmfBuD; OD;om&Tef; taMumif;yifwnf;/
OD;om&Tef;taMumif;rSm uREkfyfwdkU\ aemifawmfBuD; armifaxmif,Gef; qufwdkufq&mawmf
OD;aombdw udk,fwdkif avhvm a&;om;xm;aom rSwfwrf;t& azmfjyygrnf/ xdkrSwfwrf;rSm
OD;om&Tef;\ uyd, jzpfol anmifuef &GmteD; tkwftdkif&GmrS touf 85-ESpf&dS OD;vlrif;ESifh
tkwftdkifausmif; bkef;BuD;wdkUtm; ar;jref; a&;om;xm;aom rSwfwrf; jzpfygonf/
pma&;oludk,fwdkifvnf; xdkausmif;odkU oGm;a&muf xdkyk*dKvfrsm;tm;xyfrH
pHkprf;ar;jref;NyD;a&;om;ygonf/ q&mawmf oDwif;oHk;oGm;aom a&S;oHk;xyfausmif;vnf; ,ckwdkif
awGUEdkifygao;onf/ OD;om&Tef;\ ZmwdrSm anmifuef&GmteD; Muufdk;ukef;&Gm jzpf\/ i,fpOfuyif
awm&aqmufwnf&ef 0goemtavh BuD;rm;awmfrl\/ yxrqHk; oD;yiftdkif&GmESifh ukwfudkpk&Gm

tMum;&dS opfacgif; yvkyfwkwf awm& oDwif;oHk;onf/


1247-ckESpfwGif bkwvif-a&OD;oGm; vrf;ab;&dS vufyHawm& oDwif;oHk;onf/ xdktcsdefum;
rEav; aejynfawmf t*Fvdyfppfwyfrsm; odrf;,l wdkif;jynfqlylacsmufcsm;cdkuf jzpf\/
cdk;om;"m;jy aomif;usef;\/ bkef;awmfBuD;rSm w&m;IrSwf&if; pdwf"mwfrsm; acsmufcsm;ae\/
aMumifhMupdwfrsm; 0ifaeonf/ xdktwGif; q&mawmf oDwif;oHk;aom tkwfzkdawmiftm;
&efol&dSrnftxifjzifh ukvm; ppfwyfrsm; 0dkif;&HvmMu\/ q&mawmfrSm ydk xdwfvefUae&Smonf/
xdkUaMumifh ig;pyfwif;wdrfBuD;udk acgif;ykNcHKum vufyHawm& ausmif;uav;rS wdwfwqdwf
xGufcGmvmcJh&onf/ armif;axmif&Gm ajrmufbuf ajcmufrdkifuGm 0uf&Jawm a&TUajymif;
oDwif;oHk;awmfrl\/
xdkacwf 0uf&Jawmum; om;&JxlajymvS\/ bkef;awmfBuD;onf xef;vHk;cefU&dSa>rqdk;BuD;rsm;udk
awGU&aomfvnf; om;&JESifh a>rqdk;wdkUonf bkef;awmfBuD;\ rdwfaqGrsm; jzpfMu\/ xkdrSwqifh
a*G;yif usif;awm? qnfBuD;awmESifh a&Tpma&;awmifrsm;odkU vSnfhvnf oDwif;oHk;awmfrlonf/
xef;&GufoHk;av;&Gufudk opfyifay:wif ocFrf;ausmif;tjzpf oDwif;oHk;&m vloltoGm;tvm
rsm;yHk&vQif tjcm;wpfawmodkU a&TUajymif;av\/ qnfBuD;awm& aepOf udkomjyefUqdkolu tdk;tdrf
om;r,m;pGefUum uyd,tjzpf apmifha&SmufvkyfauR;onf/ xdktcg bkef;awmfBuD;um; touf 70ausmfavNyD/
&SifracsmufwGif;rS w&m;oH
uEDq&mawmf avmif;vsmjzpfaom yOif;i,f OD;aombdwonf vufyHawm& q&mawmfxH
0dyem w&m;rsm; enf;cHusifhBuH uEDNrdKUodkUjyef&mwGif anmifuef&GmodkU ta&muf bkef;awmfBuD;
OD;om&Tef;taMumif; pHkprf;onf/ bkef;awmfBuD; &dSrnfxifaom ae&mrsm;odkU wpfawmxGuf0if
vdkufvH &SmazG&m q&mawmf Ak"f Zmwd anmifuef&Gm\ awmifbuf oHk;rdkifcefU&dS &SifracsmuftwGif;
w&m; IrSwfaeaom bkef;awmfBuD;udk zl;awGU&\/ ayig;q,f? wpf&mcefU eufdIif;
obm0tavsmuf ausmufvTm ausmufcsyfrsm; pDxm;aom &Sifracsmufum;
qdwfNidrfat;csrf;vSay\/
bkef;awmfBuD;um; acsmufeH&Hajc&dS ausmufzsmBuD;ay:wGif oDwif;oHk;ae\/ acsmuftv,f&dS
a&oGm;vrf; oJprf;uav;rSmvnf; ajcmufaoGUaeojzifh OD;aombdw onf xdkoJprf;ay: 0wfy&ef
xdkifcsvdkufonf/ 0wfyNyD;vQif]]q&mawmfbk&m;? wynfhawmfvnf; q&mawmfrsm; usifhBuHtm;xkwfonfudk
tm;usMunfdkvsuf&dSygonf? vufyHq&mawmfxHrS enf;cHNyD; jyefcJh&m q&mawmf\
taMumif;rsm;udkvnf; a&S;OD;rqGuyif Mum;odNyD; jzpf enf;cHyGm;rsm;&ef vdkufvH &SmazG&ygonf/
oHo&mrS xGufajrmufaMumif; w&m;rsm; a[mMum;csD;jrSifhawmfrlygbk&m;? tqHk;tr
ay;awmfrlygbk&m;}} [k 0rf;omtm;& avQmufxm;vdkufonf/ xdktcg bkef;awmfBuD;u

tusdK;taMumif; tenf;i,f ar;jref;NyD;aemuf]]tif;-pmawG wwfom;Asm? pmtwdkif; vdkufemHkygyJ? b,folrS pmxufydkNyD; rvkyfEdkifygbl;? pmudk
t[kwf,HkMunfzdkUyJ vdkygw,f/ bk&m;u w&m;ESpfrsdK;wnf; a[mwmyJ/ b,f[mu y[mwA
(y,f&r,fh) w&m;? b,f[mu bma0wA (vdkufem yGm;rsm; usifhBuH&r,fh) w&m;qdkwm odw,f
r[kwfvm;/}}
]]rvkyfeJU qdkwJh[m rvkyfeJU? vkyfqdkwJh[mudkvkyf? 'gygyJ/ usKyfwdkU tckaewmvJ 'Dtwdkif;ygyJ}} [k
wdkwdkjzifh vdk&if;usatmif a[mjyay;awmfrl\/ acsmufurf;yg;xdyfu csdK;uloHrSwpfyg; wdwfqdwf
at;Nidrf;vSaypGmh/
uyd, udkomjyefUonf tm*EK bkef;BuD;wpfyg; MuGvmonfudk awGUjrif&ojzifh rvSrf;rurf;&dS
&Sifracsmuf acsmif;tauGU opfyifwpfyif atmufrS ausmufzsmavSum;tvdkuf wufoufauGUqif;
xGufvmcJh\/ bl;oD;cGHudk avQmfjzifh cufxm;aom a&bl;xJrSa&udk tkef;rIwfcGufi,fwpfckjzifh iSJU
tm*EKbkef;BuD;tm; uyfvdkuf\/ NyD;vQif rdrdaeNrJ opfyifodkUoGm; w&m;IrSwfNrJ IrSwfaeonf/
bkef;awmfBuD;um; pum;ukd qufjyef\/
]]armifyOif;wdkU- wdkUrsm; omoemeJU awGU&wm tvGeftusdK;rsm;w,f/ enf;emwus
ur|mef;ay;wwfwJh q&m&zdkU rvG,fbl;/ vufyHawm& OD;tm'dpvJ awmfygayw,f? ckvdk
omoemeJU q&meJU awGUwJhtcg toufudk tyfESif;EdkifwJhtxd omoemudka&m q&mudka&m
wpfxpfcs ,HkzdkU yHkzdkU ta&;BuD;w,f/}}
]]uybk&m;&Sifomoemawmf aemufydkif;rSm oHCmtrsm; udk,fusifhw&m;ysufuGufaewm
awGU&awmh oli,fcsif; &[ef; ckESpfyg;[m pdwfwl oabmwl uwdxm;NyD; ]'DtaMumif;w&m;udk
yGm;rsm;&if 'DtusdK;w&m;udk rkcs&r,f} qdkwm ,HkMunfMuw,f? udk,fawmf ckESpfyg;vHk;
EG,fBudK;avSum; qifNyD; awmifay:udk wufMuwm awmifay: a&mufwmeJU wpfNydKifeuf avSum;udk
wGef;csypfcJhw,f? jyefvrf;rxm;bl;/}}
]]w&m;xl;&vQif&? r&vJ 'Dawmifay:rSm ighocsKif;jzpfyapqdkNyD; toufeJUvJ tm;xkwfMuwm?
wpf&ufMumawmh wpfyg; &[EmjzpfvdkU tbdnmOfeJU ajrmufuRef; MuGNyD; qGrf;cHauR;w,f/
usefudk,fawmfpku rpm;Mubl;/ udk,fhtpGrf;eJUudk,f &rS pm;r,fqdkNyD; tm;usrcH tm;xkwfMuw,f?
aemufwpf&uf wpfyg;u tem*grf jzpfw,f/ ckESpf&ufMumawmh usefig;yg;[m w&m;xl;r&bJ
tpma&pm jywfaoNyD; ewfjynfa&mufMuw,f/}}
udk,fhwm0ef udk,fvkyf wpfcsufckwf ESpfcsufjywf

]] armifyOif;wkdY- wkdYwpfawG[m tJonfwkef;uxuf omoem yGifhvif;aerS udk,fu wu,f,HkjyD;


t[kwfvkyfzkdYom vdkwmyJ/ udk,fu a&SUra&mufao;bJeJY olrsm;udkiJhjyD; ac:csifwmrsdK; rvkyf&bl;/
wpfyg;xJaeayr,hf wpfudk,faumif; tvGwf&kef;wm r[kwfbl;uG,fh/ udk,fhudk,fudk aumif;atmif
vkyf&if;u trsm;tusdK; aqmifEdkifwm 'DtvkyfyJ&Sdw,f/}}
]]r[m0*oH,kwf ygVdawmfrSm q&mwynfh 0g;vHk;axmifwufwJh Oyrm jyjyD; jrwfpGmbk&m;
a[mawmfrlw,f/ 0g;vHk;udk ycHk;ay:axmufjyD; xdef;ay;wJh q&ma&m? wufwJhwynfha&m udk,fhtvkyf
udk,f&dkaojyD; udk,fhudk,fudk apmifha&Smuf&if; olrsm;udkvJ apmifha&SmufjyD;om; jzpfw,fwJh/}}
]]tJ'DOyrmtwkdif; rdrdur|mef;udk rdrdtm;xkwfaewm[m ow0gawGudk apmifha&Smufaew,fvdkY
rSwf&r,f (twmeH &uaEm y&H &uwd)/ onf;cHwm? arwmu&kPm rk'dwm yGm;rsm;aewmvJ (y&H
&uaEm twmeH &uwd) olrsm;udk apmifha&Smuf&if; udk,fhudk,fudk apmifha&SmufjyD;om; jzpfw,f/
odyfaus;Zl;MuD;wJh tvkyfuG,fh (ao'uokwf) /}}
]]ty&m y&d, a0'eD,uH oHo&mu tukodkvfajuG;awGudk &Sif;EdkifwmvJ 'DtvkyfyJ/ cEmudk,fudk
tavsmftpm;ay;jyD; ajuG;qyfvdkY ajuG;rausbl;/ uJ-uJ aeawmif tawmfenf;oGm;jyD/ tvkd&Sd&m
juGaya&mh}} [k pum;p jzwfawmfrl\/
uEDq&mawmf avmif;vsm (OD;aombdwm)vnf; OD;cs oydwfvG,fjyD; tx?
uyd,udkomjyefYvnf; aemufrSvkdufyg vrf;nTefjyav\/ ae0ifzsdK;zs qnf;qmumvwGif
xef;awmMuD;rsm;? awmif,mcif;rsm;? &Hcg ayig;q,fcefY&Sd acsmufrsm;udk ESpfOD;om; jzwfausmf
oGm;Mu&onf/ vuf,mbufwGif wGif;awmif (rD;awmif aygufuGJ wGif;jzpfaeaom awmif) udk
jrifae&onf/ xkdawmifrS vGifhpOfvm[ef&Sdaom wpf&yfwpfolcefY&Sd ausmufwkH;MuD;rsm;
,mcif;rsm;wGif ae&mtESHY jyefYMuJaeonfudkvnf; a&SmifuGif; oGm;Mu&\/ taemufawmif
taemufajrmufbufwGif a&Tpma&;awmif? uEDawmifrsm;udkvnf; vSrf; jrifae&\/ aeum;
0ifvkjyD/
]]'umMuD;? ckvdk bkef;MuD;aemufvdkufjyD; a0,sm0pvkyf&wm tvGef uHxl;w,f/ a0,sm0pvJvkyf?
w&m;vJ tm;xkwfaygh}} [k 'umjyefYbufodkY vSnfh trdefY&Sd&m 'umjyefY uvnf; ]]rSefyghbk&m;}} [k
avQmufxm;&if; vrf;nTefjy\/
]]uJ-uJ 'umMuD; aecJhaya&mh/ OD;yOif;oGm;wwfygjyD/ tif;.... ukodkvf tukodkvfqdkwm

enf;enf;av;yJvdkY txifrao;eJYaemf/ vuf,ufwGif;vdkyJ/ vuf,ufwGif; wl;wJhtcg oleJY


wpfaMumwnf; qufaewJhae&m tm;vHk;u a&awG[m oabmwl&m tukefvSdrfhqif;jyD;
pdrfh0ifvmwmyJ/}}
]]tJ- wpfckawmh owdxm;? tenf;qHk; ig;yg;oDvavmufrS pifMu,fatmif rapmifhEdkif vdkYawmh
tusdK;rrsm;bl;/ oDv&SdrS orm"d&? orm"d&SdrS ynm&Ekdifwm? uJ....uJ oGm;aya&mh}} [k
ajymajymqkdqkd ae0if&dk;w&DwGif wpfawm0ifxGuf c&D;qufav\/
uyd,udkomjyefYvnf; bkef;awmfMuD;&Sd&m &SifracsmufodkY jyefcJhonf/ (uEDq&mawmftaMumif; a&SU
jyrnf/)
bkef;awmfMuD;onf 70-ausmf tdkrif;rpGrf;&Sdaomtcg 'umrsm;u anmifuef&Gm teD;&Sd tkwftdkif&Gm
ajrmufausmif; yifhxm;Mu&\/ xkdausmif;um; refusnf;yifrsm; 0dkif;&Hvsuf&Sdaom
ausmufvTmukef;jrifhjzpfonf/ (xkd&Gmum; jAdwdoQ bm;rm; olaX;OD;nGefY\ Zmwd&Gmjzpf\/)
&Gmausmif; ae&aomfvnf; &[ef;&Sifvlrsm;ESifh tawGYrcH/ uyd,ESifhom aeawmfrl\/
aqGrsdK;om;csif; awmfpyfaom 'um 'umrrsm;udkyif tawGYrcH/ uyd,rSwpfqifh ESpfMudrfoHk;Mudrf
avQmufxm;rS zl;awGYMu&onf/ tcsdKUom;csif;rsm; idk,dkyif zl;cGifhawmif;Mu&\/ &orQ qGrf;cJzG,f
abmZOfrsm;udkvnf; tm;vHk; bk&m;wifvSLjyD;rS bkOf;ay;avh&Sdonf/
1282- ESpfOD;wGif uyd,udkomjyefYonf &kwfw&uf uG,fvGefoGm;&m 'umMuD; OD;yGm;ay:u
qufvuf wm0ef,l&\/ bkef;awmfMuD;onf udkomjyefY tokbudk &xm;jzifh oj*K[fawmrlonf/
wpfaeYaomtcg uyd, OD;yGm;ay:onf bkef;awmfMuD;tm; Munfhvdkuf&m bkef;awmfMuD;rSm
w&m;xkdif&if; rsuf&nfrsm; wawGawG usaeonfudk awGUjrif&ojzifh tusdK;taMumif;
avQmufxm;vQif ]]aumifuav; iomjyefYudk atmufarhvdkYyg[,f....}} [k aMuuGJoHjzifh
rdefYqkdowwf/
xkdtcsdeftxd bkef;awmfMuD;onf tem*grfyif rjzpfao;[k od&\/ rsm;rMumrDyif bkef;awmfMuD;\
w&m;todPfrsm; wkd;wufvm[ef &Sdonf/ uyd, OD;yGm;ay:onf oHk;xyfausmif;ay:
bkef;awmfMuD;ESifh reD;ra0;wGif tdyf& Ekd;wkdif; bkef;awmfMuD;tm; Munfh&m bkef;awmfMuD;rSm
rtdyfpuf? xkdifvsufom;csnf; awGU&\/ bkef;awmfMuD; ywf0ef;usifwpfckvHk;

oHk;xyfausmif;MuD;twGif; ta&mift0grsm; vif;xdefaeonfudk npOf jrifae&onf[k OD;yGm;ay:u


ajymjy\/
udk,fa&miftvif; pdppfcsuf
,cktcg uJhodkY ta&mift0g vif;xdefaeaom a,m*Drsm; rsm;pGm &Sdayvdrfhrnf/ t*r[my@dw
rdk;ukwfq&mawmfbk&m;MuD;u udk,fa&mifudk,f0gudk Munfh vlwpfa,muf\ pdwfaeoabmxm;udk
odEkdifaMumif; a[mcJhzl;\/
,if; udk,fa&mifudk,f0gESifh pyf Ed,a,m*Drsm; txl;ojzifh wdAufvmrmwefckd;&Sifrsm;
txl;ta&;xm; ajymqkdMu\/ wpfzufom;\ pdwful;pdwfaeoabmxm;ESihf a&m*gtajctaeudk
twdtus ajymqkdEkdifonftxd tav;ay; avhvmMuonf/ bk&m;&[EmwkdY\ udk,fa&mifonf
oefYpifaom t0ga&mif jzpfonf[k ,HkMunfMu\/ a&;om;Mu\/ vlwkdif;wGif
ta&mif&SdaMumif;vn;f ,HkMunfMuonf/
ygVdpmay usrf;*efwkdY awGY&onfrSmum; jrwfpGmbk&m;onf y|mef;usrf;MuD;udk ckepf&ufywfvHk;
qifjcifoHk;oyfawmfrlaomtcg a&mifjcnfawmf ajcmufjzm uGefYjrL;xGufay:um xufatmufzDvm
pMum0Vm teE xkwfcsif;ayguf vif;xdefoGm;aMumif; ("ro*FPD t|uxm) azmfjyonf/
([',0wKrS xkwfvTwfaom aoG;rsm;\ ta&mifudkvdkufvnf; vl\p&dkuf pdwfaeoabmxm;udk
qHk;jzwfaom t&mvnf; &Sdayao;onf/)
,if;odkY ta&mift0gxGufonfrSm pdwfMunfvif oefY&Sif; ESvHk;aoG; MunfvifoefY&Sif;\/
if;pdwfESifh qufoG,faom pdwZ&kyf? OwkZ&kyfrsm; tm;vHk; MunfvifoefY&Sif;\/ ta&mifxGuf\/
wefckd;zefqif; jzpfonfr[kwf? eufeJaom w&m;awmfrsm;udk qifjcif oHk;oyf
a&mifjcnfawmfrsm; xGufay:vm&jcif; jzpfonf/
(*dvmeokwf oH,kwft|uxm) &Sifr[muyonf aAmZifw&m;udk emMum; ESvHk;oGif;&ojzifh
]] jrwfpGmbk&m; w&m;awmfonf xGufajrmufaMumif; trSefjzpfaypG}} [k yDwdpdwf jzpf&mrS ESvHk;om;
[',0wK&kyfrS p &kyfrsm; Munfvifum a&m*gaysmufuif;aMumif; zGifhqkdxm;onf/ w&m;udk
qifjcif oHk;oyfjcif;onf tom;ta& MunfvifvSyjcif;? ta&mift0g xGufjcif;rQomru
a&m*grsm;yif aysmufuif;apEdkif\/

um; &kyfemrfw&m;wkdY\ qufpyf aus;Zl;jyKyHkudk owdjyK&efjzpf\/


a&S;tcgu dEd, pdwfynm&SifwpfOD;u vlwpfa,muf\ ta&mifESifh pyf avhvm
a&;om;zl;onfrSm vlwGif ta&mif&Sd\/ xkdta&mif&SdaMumif; zr;f,laxmufjyEdkifaom t&mudk
owdrjyKMuom jzpfonf/ aMu;rHkrSefjyif vl\ t&dyfxifjcif;onf ta&mifyif jzpf\/
xkdta&mifonf tqHk;ydkif;jcm;r&Sdaom pMu0VmwkdY ajy;vTm;aeum tjrJwrf;&Sd\/ rdrdESifh
wpfayuGm t&yf rSefaxmifMunfhvQif wpfayuGm t&yf rdrdta&mif&SdaMumif; odEdkif\/ xdkYtwl
aywpf&m ESpf&m tuGm? wpfrdkif? ESpfrkdiftuGm aemufqHk; zrf;,lEdkifavmufatmif qGJtm;&Sdaom
rSefom&SdvQif tjcm; pMu0Vm wpfckyif rdrdta&mif&SdaeaMumif; odEdkif\/
wdAufynm&SifwdkYuvnf; xkdYtwlyif xm0& wnf&Sdaeonf[k ,lqMu\/ wpfpuefYvQif
186000 EIef;jzifh ajy;oGm;aMumif; odyHq&mwkdYuvnf; tvif;a&mifrkdifudk toHk;jyKMuonf/
(cEmudk,frS tDom&pfESifh armfvDusK &dkufcwftm;rsm;taMumif; ae&m odyHtjrifjzifh qufvuf
oabmayguf&efvnf; &Sdayao;onf/)
(rlvyPmo t|uxm? ygo&modokwf) y|mef;oHk;oyfpOfu xGufay:vmaom a&mifjcnfrsm;
,ckxufxd pMu0VmtwGif; ysHUESYH wnf&SdaeaMumif; twdtvif; zGifhqkdxm;\/ (aAm"d0Ho
t|uxm) vnf; wm0womrS qif;aomtcg xGufay:cJhaom wefcdk; jy#d[m ta&mifrsm;
omoemuG,fonfh aeYtxd wnf&SdaMumif; twdtvif;yif a&;om; zGifhqkd\/ tbd"rm
oabmtm;jzifh bkwftqufquf &kyftqufquf qufvuf jzpfyGm;jcif;aywnf;/
qdkufudkrufx&D pdwfynm q&mwkdYurl yHko@mef t&dyfta&mifomru fvlwpfa,muf\
tMuHtpnf pdwful;wkdYyifvQif aysmufuG,froGm;/ xkdolESifh xdpyf&m rSeforQ xifusefaeonf[k
,HkMunfMu\/
vlwpfa,mufonf tcef;wpfck aeoGm;vQif urmausaomfvnf; xkdol\ tawG;t&dyf
o@mefrsm; xkdtcef; tjrJ&Sd\/
urmay:wGif a&S;a&S;u xGufay:cJhaom avmuDbuf? avmukw&mbuf? ppfa&;? pD;yGm;a&;
ponfESihf pyf atmifjrifcJhMuzl;olwkdY\ yHko@mef t&dyfta&mif tMuHtpnf ponfwkdY xm0&
ysHUESYH wnfU&SdaeMuonf/

oifonf pdwfudk Avmjzpfatmif (eD0&Puif;pGm) wnfjidrfaeaomtcg txl; rMudK;pm;&bJ


vkyfxHk;a[mif;rsm;ESihf xdawGUum vQyfwpfjyuf todPf vif;vmjyD;vQif tvkd &Sd&mbuf
wkd;wufatmifjrifEdkifonf[k ,HkMunfMu\/ om"uvnf; trsdK;rsdK; jyMuonf/
y#dywf vkyfief;wGifvnf; a&S;u &[Emyk*dKvfMuD;rsm; orkwfoGm;aom odrf? oDwif; oHk;zl;aom
Xme ponfwkdY w&m;xkdifvQif ydk w&m;&vG,fonf[k ,HkMunfaom a,m*Drsm;?
vufawGYom"ursm; &SdMuavonf/ toufxif&Sm;&Sdaom &[Em t&SifjrwfMuD;rsm;xH
qnf;uyf&aomf qdkzG,fr&Sd/
]]"mwkaom0 bdua0 owm oHoEEd oarEd ("mwkoH,kwf ygVdawmf) ow0gwkdY tcsif;csif;
"mwfoabmtm;jzifhom ESD;aESmqufoG,faeMuonf}} [laom a'oemvnf; om"uyifwnf;/
um; pdwfynm? odyHynmwkdYESihf qufEG,f raysmufysufaom t&d,m "mwftm;rsm;ESihf xdawGU
qufoG,f &EdkifyHkudk oabmtjrGufrQ jyjcif; jzpfay\/
ta&mift0gESifh pyf tenf;i,f qufvuf jyqkd&aomf wpfcsdefu jrwfpGmbk&m;ocif a0em*yk&
ykPm;&GmMuD;okdY juGa&mufpOf bk&m;&Sif\ tom;ta&mifrS ZrL&mZf a&TpifuJhodkYvnf;aumif;
&Tef;vJh0if;td aeonfudk zl;awGUMu&onf/ ykPm;rsm; &ifoyfIarm tHhMoaeMu\/ 0pa*gw
ykPm;url ydk;zJuwDyg El;nHhaom tdyf&m ae&maumif;ESifh ae&om rQ tom;ta&
Munfvifawmufyonf[k ,lq EIwfuvnf; zGifhjyD; ar;jref;onf/ xkdtcg bk&m;&Sifu]]&[ef;rsm;um; El;nHhaom tdyf&mae&maumif; &cJaMumif;? &aomfvnf; &[ef;rsm;ESihf
rtyfpyfaMumif;}} rdefYqkdjyD;vQif &[ef;wkdY oHk;pGJarGYavsmfaom jrifhjrwfaom ae&moHk;rsdK;udkvnf;
&Sif;jyonf/
xdkae&m (Opmo,e r[mo,e) oHk;rsdK;um;
1/ewfwkdY\ jrwfaomaejcif; (psmefav;yg;jzifh aejcif;)?
2/jA[mwkdY\ jrwfaomaejcif; (jA[0d[m& av;yg;jzifh aejcif;)?
3/t&d,mwkdY\ aejcif; (ormywf0ifpm; aejcif;) wkdY jzpfukef\/
,if;aejcif; oHk;rsdK;wGif wpfrsdK;rsdK;jzifh ae tom;ta& Munfvifum ta&mift0grsm;
xGufaMumif; rdefYawmfrlvdk&if; jzpf\/ (xdut*kFwdK&f? a0em*yk&okwf/)

,cktcg a,m*Drsm;vnf; odkY IrSwfyGm;rsm;aeMuojzifh pdwfMunfvif &kyfMunfum


ta&mift0grsm; xGufvm&ayonf/ (*Em&Hk q&mawmftcef;ESihf aouawmif q&mawmf
tcef;vnf; jyaytHh/)
temxydPfolaX;MuD; ukefa&mif; ukef0,foGm;pOf bk&m;zl;vdkpdwf aZmjzifh rkd;rvif;rD xGufoGm;&m
Ak'g&rPyDwdaMumifh rdrd\udk,frS xGufaomta&mifjzifh ntarSmifwGif oGm;vm &aMumif;vnf;
zwfemzl;Muayvdrfhrnf/
bk&m;&Sifum; tawmif&Spfq,ftxd a&mifjcnfrsm; tjrJwrf; uGefYjrL;vsuf&Sd&m vlwkdYum;
wpfvHrQavmufom[kxifMu&ayonf/
udk,fhpsmye udk,fMudKufpDpOfOf
,ck bkef;awmfMuD; OD;om&Tef;rSmvnf; ewfjA[mrsm; vma&muf zl;ajrmfMu
vif;xdefaeonfr[kwf/ w&m;IrSwf yGm;rsm; jzpfay:vmaom (bm0ed'd) ur|mef; wefckd;yif
jzpfayonf/ bkef;awmfMuD;onf xkdtaMumif;udk uyd, OD;yGm;ay:tm; rnfolYudkrQ rajym&ef
[eYfwm;awmfrlonf/ bkef;awmfMuD;onf y&dedAmef pHawmfrlonfhwkdifatmif rnfonfh omrI
emrIudkrQ rvdkuf/ y&dowfESifh uif;EdkiforQ uif;atmif ae\/ pifppfojzifh y&dowfum;
aMumufzG,f aumif;avpG/<o></o>
<o></o>
<o></o>
owd-orm"dtcHESihf todPfarwm acgif;yg;aom y&dowfonf a,m*Dyk*dKvftm; om;trdyif
jzpfapumrl 'kutrsdK;rsdK; ay;wwf\/ wpfrsdK;jyD; wpfrsdK; aESmifh,Sufwwfonf/ a,m*Dtm;
tvSnfhwkdif; wkduf&dkufypf r&aom rm&fewfonf xdkonfh rodrvdrmolwkdYrSwpfqifh
'kuay;wwfum trIdufup jymom'frD;avmifonfESihf wl\/ xkdodkYaom a,m*D\ udk,fawGYt&
y&dowfrS aMumufvefYjcif; jzpfayvdrfhrnf/<o></o>
<o></o>
<o></o>
bkef;awmfMuD;onf touf 70-ausmfrS p 1282- ckESpf (99- ESpf) wkdifatmif
xdkoHk;xyfausmif;yif rxifr&Sm; oDwif;oHk;awmfrl\/ xl;xl;jcm;jcm; rusef;rmonf [lvnf;
r&Sd/ xdkESpf wydkYwGJvwGifum; ywf0ef;usif&Sd &yf&GmvlMuD;rsm;ESihf bkef;awmfMuD;rsm;udk ausmif;odkY
yifhzdwf&m rac:pzl;ac:ojzifh 0rf;omtm;& pnf;a0; vma&mufMuonf/<o></o>
<o></o>
<o></o>
y&dowfpHkvQif bkef;awmfMuD;u-<o></o>

]],ck yifhzdwf&wmu wjcm;udp r[kwfygbl;/ wynfhawmf aovQif yGJvrf;obif rvkyfzkdY?


bkef;MuD;rsm;uvJ tultyHh rvkyfzdkY ajymcsifvdkYygyJ}} [k trdefY&Sd&m bkef;awmfMuD;rSm &Tif&Tifvef;vef;
usef;usef;rmrm &Sdae tm;vHk;uyif-<o></o>
]]'DtcsdefrSm 'gawG trdefYr&SdygESifh bk&m;? tcsdefusawmhvJ bkef;awmfMuD; qEawmftwkdif;
jzpfygaphrnf}} [k avQmufwifMuonf/ &yf&GmvlMuD;rsm;udkrl opmtqkdcdkif; MudKwif [efYwm;
awmfrl\/
tmeygeIyGm;aom a,m*DwkdYonf rdrdwdkYaornfh tcsdefumvudk rdepfruGm twdtus
odjrifwwfMuavonf/
]]wynhfawmf psmyemrSm ukodkvfr&bJ tukodkvf rjzpf&pfMuygeJY? bkef;MuD;rsm;ESifh
&yf&GmvlMuD;rsm;uvJ omoemawmfMuD;eJY MuHK&usdK;eyfatmif bm0emw&m;rsm;udk OD;aqmif
MudK;pm;Muyg}} [kvnf; wkdufwGef;awmfrluyd, OD;yGm;ay:onf npOfvdkvdk bkef;awmfMuD;tm;
w&m;em&if; 0wfjznfh(ESdyfe,f) ay;avh&Sd\/ wpfckaom nwGif oHk;xyfausmif;MuD;
pmwkdufAD&dkab; vJavsmif;vsuf 0wfjyK cHawmfrlpOf]]armifyGm;ay:? ckumv bkef;MuD;a&m vla&m
&wemoHk;yg;udk wu,f,HkwJhvl &Sm;w,f? b,ftvkyfrqkd ,HkrS vkyfwm? vkyfrSvJ ,Hkp&mawG
awGYwwfw,fuG,fh? ,HkrSvJ t[kwftm;udk;wm? tm;udk;awmh ypKyKefa&m oHo&myg tpD;tyGm;awG
rsm;awmhwmyJ}} [k jznf;jznf; av;av;MuD; trdefY&Sdonfudk OD;yGm;ay:onf ESdyfay;&if; em,lae\/
twefMumatmif ajcqkyfvufe,fjyKvkyf ay;aeaomfvnf; bkef;awmfMuD;\ toHrSm
qdwfoGmwaygif;vjzpf &moDOwkum; tvGefyltdkufvSonf/ bkef;awmfMuD;\ w&m;oHudk
qufvuf em;pGifhaeao;\/ ay:rvmawmhacs/ pmwdkufAD&dk xGef;ndxm;aom vomrSeftdrfrSm
tvdktavsmuf rD;jidrf;oGm;onf/ oHk;xyfausmif;MuD; wpfckvHk; arSmifusoGm;\/ OD;yGm;ay:onf
pdwfxJ rouFm rD;xxGef;ndjyD; (OD;u0dE) um; tm,kocFg& csKyfjidrf; tocFw
tjidrf;"mwfMuD;odkY tjyD;owf udef;0ifawmfrlavjyD/<o></o>
"mwfawmfzl;&rS aemifwjzpf<o></o>
y&dedAmefjyKaom xkdaeYum; bkef;awmfMuD; touf 99-ESpf? 9-v ESifh 9-&uf jynfhaomaeY
jzpfonfrSm xl;jcm;vS\/ rnfokdYaom taMumif;rsm;ESihf MuHK&apumrl uHw&m;\ pDrHcsufum;
twdrf;t,drf;r&Sd? wdusvSaypG/ toufwpf&myif &Snfaomfvnf; bkef;awmfMuD;\ yg&rD"mwfcH?
ow0gwkdY\ uHtm;enf;rIaMumifh bkef;awmfMuD;\ vlom;a0ae,sum; rsm;jym;[ef r&Sdacs/<o></o>
psmyeudk bkef;awmfMuD;\ qEawmfESifhtnD pDrHMu&\/ bkef;awmfMuD;\ i,fwynfh&if;jzpfol
rEav;jrdKU oHawmfqifhrif; OD;qkyef (tar-ukwfudkpk? taz-uwkd;) u edAmefpHausmif;MuD;ESifhwuG
vmorQ y&dowfwdkYtm; pwk'dom auR;arG; {nfhcHonf/ &yf&Gm'um 'umrrsm; wm0ef rwufap&ef
oHawmfqifhrif;uyif tukef tuscH oj*K[fav\/<o></o>
<o></o>
<o></o>
rD;oj*K[fjyD;aomtcg aygif&dk;? wifyg;qHk&dk;? ajcovHk;&dk;rsm;om t&dk;yuwdusef
tjcm;taoG;tom; t&dk;rsm;tm;vHk; "mwfawmfrsm; jzpfukef\/ tcsdKU "mwfawmfrsm;rSm t&dk;MuD;
oHk;ckwGif tnmav;rsm;jzifh tqkyfqkyf oD; aeMuonf/ t&dk;MuD; oHk;ckudkrl tkwftkdif&Gm
awmifausmif; t0if&Sd t&dk;tdk; apwD Xmyemxm;Mu\/<o></o>
<o></o>

<o></o>
xkdt&dk;tdk;wGifvnf; tjcm;bkef;awmfMuD; ESpfyg;\ t&kd;rsm;ESihf a&mpyfaejyD[k qkdonf/
"mwfawmfrs;udkrl toD;oD; cGJ,lylaZmfMu&m tkwftdkifausmif; vnf;aumif;? armif;axmif
,Gef;qufwkduf vnf;aumif; zl;ajrmfEkdifonf/ uEDq&mawmfbk&m;vnf; "mwfawmf ckepfql
yifhaqmif npOf qDrD; ylaZmfavh&Sd\/<o></o>
<o></o>
<o></o>
pma&;oludk,fwkdif ,Gef;qufwkduf q&mawmfxHrS cGJ,lyifhaqmif ylaZmfxm;&Sdygonf/
,if;"mwfawmfrsm;rSm tkwftdkifausmif; bkef;awmfMuD; y&dedAmefjyKpOfuxJu tvHk ydwfqdkYxm;aom
"mwfawmfMuKwfrS yxrqHk; cGJ,lylaZmfcJhaom "mwfawmfrsm; jzpfygonf/ ("mwfyHkwGif
Munfhyg)/<o></o>
<o></o>
<o></o>
bkef;awmfMuD; tavmif;awmfudk rD;oj*K[f "mwfawmfrsm; usvmonfudk zl;awGUMu&aomtcg
&[ef;&Sifvly&dowfrsm; 0rf;enf;0rf;om aemifwMuD;pGm jzpfMu&owwf/ tcsdKUu
bkef;awmfMuD;tm; ]oroDoD &[Em} [k ,lqMu\/ &[Em jzpfvQifjzpfcsif; y&dedAmefjyK&aom
&[EmrsdK;[k qkdvdk\/<o></o>
<o></o>
<o></o>
(oroDoD &[EmoHk;rsdK;? av;rsdK;&SdaMumif; yk*vynwf ygVdawmf-116/ tbd-|-3/ 37/ tH-|-3?
149/ oH-|-1? 168/ y#doH-|-1? 39-wkdY tus,fMunfh/)<o></o>
<o></o>
<o></o>
&[EmtjzpfESifh umvrMumjrifhaomfvnf; oroDoD &[EmrsdK; jzpfvdrfhrnf[kum; wpfxpfcs
r,lqomacs
&[Emwkdif; "mwfawmfusoavm
ae&m ]]&[Emrsm; y&dedAmef pH0ifwkdif; "mwfawmfusoavm}} [laom tar;udk A[kokwtjzpf
azmfjy&ef vkdayvdrfhrnf/ tusOf;csKyf azmfjyygthH/<o></o>
<o></o>
<o></o>
jrwfpGmbk&m;&Sifrsm; y&dedAmef pH0ifaomtcg "mwfawmfjzpfaMumif; txl;azmfjy&ef rvdk/
r[my&dedAmeokwfjzifh xif&Sm;jyD;/ (okwf r[m0g t|uxm-196/)<o></o>
<o></o>
yapuAk'g t&Sifjrwfrsm;um; y&dedAmefpHcgeD; tbdnmOf 0ifpm; t"d|mefjyKawmfrlrSom
"mwfawmfusEkdifonf/ (okwedygwf t|uxm-&weokwf/ c*0domPokwf-117/)<o></o>
<o></o>
<o></o>

&[Emt&Sifjrwfrsm;rSmvnf; t"d|merSomvQif t"d|mefonfhtwkdif; jzpfEkdifavonf/ (tH? |? 1/

0*o0wK-209/)<o></o>

<o></o>
<o></o>
t&Sifom&d ykMwm "mwfawmfrsm; yGwfopfp c&koif;uJhodkY juGif;usef\/ (r[m0*oH,kwf

t|uxm- pkEokwf- 254/)<o></o>

<o></o>
t&Sif'Arax&fum; aumif;uif wifysOfacG ormywf 0ifpm;jyD; t"d|mefawmf rlonfhtwkdif;
jymrQrusef&atmif awaZm"mwf avmifuRrf;onf/ (O'gef; t|uxm-'Aokwf-389/) &Sif'Aum;
&[Eyif jzpfaomfvnf; toufawmf&SdpOfuyif pGyfpGJ cH&jcif; ponfjzpfcJh&m ol\"mwfrsm;
pifMu,frI r&SdvSojzifh "mwfawmf rxm;cJhjcif; jzpfay rnfvm; rod/<o></o>
<o></o>
<o></o>
oufawmf&Snf t&Sif Amukvrax&fum; tjcm;olwkdYtm; rdrdtwGuf wm0efydkrwufap&ef xkdifvsuf
awaZm"mwfavmif y&dedAmefjyK&m jrwfav;yef;iHkyrm "mwfawmfrsm; usukef\/ (Oy&dyPm

t|uxm Amukvokwf-140/)<o></o>

<o></o>
<o></o>
]]xkdrSwpfyg; udavom tmoa0gukefaom &[Em t&Sifjrwfrsm;\ tavmif;awmf onfvnf;
tykyfeYH rxGufaMumif;}} (okwedygwf-tmr*EokwftzGifh-303/) zGifhqkdxm;onfrSm
rSwfzG,fwpf&yfyif/<o></o>
<o></o>
<o></o>
(t&dk;uGif;quf? csdwfquf? awhqufrsm;taMumif; rdk;ukwfq&mawmf tcef;I

rQaom pum;tpOfjzifh "mwfawmfusaom ]]jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0if}} bkef;awmfMuD;


OD;oDvESifh ,ckbkef;awmfMuD; ponfwkdYum; "mwfawmfusonfudk axmufq cDPmo0tppf
&[Em yk*dKvfMuD;rsm; jzpfaMumif; rrSdwfrokef ,HkMunf 0rf;ajrmufxkdufvSaypG/
ydEJuGif;q&mawmf OD;uvsmP
( 1188 - 1270)
ydEJuGif; q&mawmf OD;uvsmPESifhwuG aemuf 'kwd, wwd, q&mawmfrsm;yg
ysHvGefBuaomtcg okH;yg;vkH;yif tavmif;awmfrsm; rykyfreH yuwdtwkdif; ,ckxd &SdaeBuonf/
yxr q&mawmf bk&mBuD; OD;uvsmP t|Kywdudk armifausmf'ifqdkolu vGefcJhaom
tESpf&Spfq,fcefYu a&;om;cJhzl;\/ um&efeabrsm;jzifh a&;xm; tcsKdUt"dym,frsm; roJruGJ

jzpfae\/ rsufESmzkH; 'kwd,q&mawmf OD;0g,r\ ykHawmfudk awGY&onf/ pkpkaygif;


wpfq,fh&SpfrsufESmrQom/ ausmif;'umrsm;rSm bdk;yef;&ESifh OD;yg[k awGY&\/
q&mawmfonf a&TawmifjrdKU rdcif a':&pfrS 1188-ckESpf 'kwd,0gqdkvqef; 13-&uf
weif;vmaeYzGm;? i,frnf armifcdsef/ pmayusrf;*efrsm; wwfajrmufjyD;aemuf a&TawmifjrdKUrS
ydEJuGif;&GmodkYBuGa&mufoDwif;okH;onf/ rdcifBuD;udkyg jyKpkvkyfauR;\/
ydEJuGif;[lonf tkwfzdk (t*Fyl) jrdKUe,ftydkif taemufkd;rteD;&Sd uGif;aumufajcmuf&Gmwdkuf
tygt0if jzpf\/ &Gmausmif; ckESpf0grQaejyD;vQif 12-0gt& taemufkd;rwGif tjrifhqkH;jzpfaom
opfap;awmif? uAsKdU(urf;jydK)awmif? &efuif;awmif? uRJroem;awmif? udk;armif;awmif? pkdifawmif
ponfjzifh 15-Xmeawm&pcef;wdkY vSnfhvnf oDwif;oHk;onf/ 15-XmevHk; txdrf;trSwf
apwDrsm; wnfxm;cJh\/
w&m;tpGrf; xl;qef;tHhzG,f toG,foG,f
q&mawmfonf tvGef vlola0;acgifaom awmawmift&yf aeawmfrlonfh tavsmuf qifkdif;?
usm;kdif;ESifh uRJEGm;rsm;udkyif udkufowf rsdKEkdifaom ajrGqdk;BuD;rsm;? trsdK;rsdK;aom a0rmedursm;?
aywrsm;ESifhvnf; Budrfzefrsm;pGm awGYBuHK&ifqdkif&avonf/ xkdodkY awGY&Sd&ykHrsm;udk um&ef
eabvuFmoGm;rsm;jzifh wpfckpD wpfckpD a&;om;xm;onfudk t|Kywd pmwef; zwfI&onf/
arwmwefcdk;onf ajrvQdK; rdk;ysHEdkifaom wefcdk;xuf tm;udk;&onfudk om"u rloifhBuay\/
OD;vlvS (q&mawmfudk odrDol) \ om; OD;tkef;jrifh polwdkYxHrS wpfqifh rSwfom;&aom
tHhzG,frsm;vnf; renf;acs/
xkdtHhzG,frsm;rS tenf;i,f azmfjy&aomf(1) uRJroem;awmif aeawmfrlpOf vltrsm; vma&muf zl;Bu&m wpfaeYwGif tvdkvdk
prf;a&xGufaeaom uef (ewfa&uef) 'umrwpfOD; a&csdK;jyD;aemuf csufcsif;
a&rsm;cef;ajcmufoGm; q&mawmftm; avQmuf&m em&Dydkif;twGif; a&rsm; jyefxGufvmaBumif;?
(2) urf;jydKawmif aepOf noef;acgifausmf aumif;uifrS wl&d,moHrsm; teD;ywf0ef;usifrS
vlrsm;yif Bum;Bu&aBumif;?
(3) &efuif;awmif a&S;apwDa[mif;udk ikH topfwpfzef jyKjyif&m xD;a[mif;rSm vltm;ESifhyif
qGJcs r&Ekdifojzifh vufavQmhaeBupOf csufcsif; ivsifvIyfcgcs xD;awmfrysuf ajrc vmaBumif;?
(4) if;awmif aepOf qGrf;vSLvmol okH;av;q,fcefY &Sd&m vmwdkif;vdkvdkyif q&mawmf
tcef;vnf; rzl;awGYBu&/ qGrf;pm; wkH;acguf tcsufay;vQif rdrdwdkYa&SYyif zl;awGY Bu&aBumif;?
(5) eHuol*l ponfwdkY &Hcg uyd, wpfa,mufESifhom oDwif;okH;&m e*g;vdkvdk? ajrGvdkvdk
ow0grsm;tm; ]]'umu a&SYwdk;? 'umru aemufqkwf}} ponfjzifh trdefYay;&m trdefY twdkif;
vdkufem w&m;a[mavh&SdaBumif;? tjcm;qef;Bu,faom blw ow0grsm;tm; w&m;a[maBumif;?
&wemrsm; awGY&pOf uyd, pdwfxm;rajzmifh *lwHcg;BuD;ydwfoGm;ojzifh uyd,tm; rmefrJ&aBumif;
.....ponf/
q&mawmfonf 1270-jynfhESpf &Gmausmif;odkY ajymif;a&TYjyD; ESpf0gavmuft& oufawmf 82-ESpfwGif
ysHvGefawmfrl\/ BuD;us,fcrf;em;pGm psmyeyGJvkyf ylaZmfBu&m rD;oj*K[frnf&Sdaomtcg rnfodkYrQ
jyKjyif rxm;&bJ tavmif;awmfrSm yuwd usdef;pufaeouJhodkY &Sd *loGif; ylaZmfxm;Buonf/ ,ck

uAsKdU(urf;jydK)awmif &Sd&m t&yfav;rsufESmrS vma&muf zl;ajrmfBu\/ tavmif;awmfrSm


ajcmufaoGY roGm;onfhtjyif tarG;awmfrsm;yif yuwd&Sdonf[k qdkavonf/

a&pBudK *ljzLawm& q&mawmf


( 11911191- 1281)
a&pBudKjrdK h taemufajrmuf okH;rdkifcef h ompnf&Gm tbOD;xyf? trdr,fidkwdk hrS 1190-jynfhESpfzGm;/
i,frnf armifausmf&GJ h? bGJ h t&Sifar"m/
i,fpOf ausmufcwf&Gm ynmoif aemuf a&pBudK q&mawmf OD;0&oarm"d? tif;0jrdKU
Am;u&mq&mawmf ESifh eef;ausmif;q&mawmfrsm;xH ynmoifonf/ 0denf;t&m txl;ausmfBum;
pHxm;jcif; jyKBu&onf/ 0dok'dr*fESifh yd#uudk acgufa& 52-acgufwdkifwdkif ydk hcsawmfrlaom[l\/
oufawmf 91-ESpf? 0gawmf 72-0gwdkifwdkif qGrf;cHjcif;paom "kwif 13-yg;udk &moufyef
aqmifawmfrl&m ysHvGefcgeD; 11-&ufom yd@ygwf"kwif tysufcHavonf/ qGrf;cH &orQwGif
qefjzLqefaumif; qGrf;udk oHCmawmftm; vSL rdrdrSmrl ajymif;qefBurf; qGrf;eDeDBuD;rsm;udkom
bkOf;ay;avh&Sdowwf/ zdeyfrpD;? xD;raqmif;? ,yfraqmif;? xef;&Guftwdkif; oifh&kHjyKjyif
udkifawmfrlonf/

rdk;Sif;q&mawmf enf;cHzl;jcif;

emrnfausmf rdk;Sif;q&mawmf awmxGufp v,fwDq&mawmfESifh rawG hrD *ljzLq&mawmfxH okH;v


enf;cHcJhzl;onf/ rkd;Sif; ax&my'gef (83) ae&if; q&mawmf OD;aum0d'u atmufygtwdkif;
a&;xm;\/
[]]q&mawmfbk&mBuD;onf vlawG hrcH? pum;rajym? w&m;tm;xkwf&m ausmif; wpfyg;wnf;ae
urS|mef;udk tjyif;txef tm;xkwfawmfrl\/ ntcgwGif ausmif;eH&H [dkbufonfbuf
BudK;wef;qGJxm;jyD; BudK;wef;udk 0g;vkH;azmufqGJxm;onf/ xdk0g;vHk;udk vufESifhudkifum
vrf;avQmufvsuf w&m;tm;xkwf\/}}
]]wpfcgwpf&H tdyfidkuf 'dkif;ceJ wpfzufeH&Hudk wdkufrdrS ]aBomf- 'ku-'ku-xderd'
w,fESdyfpufvSyguvm;} [k nnf;wGm;jyD; wpfzef jyefavQmufavonf/ uJhodk h
t&kPfwufonftxd tm;xkwf\/ tm;xkwfykH jyif;xefvGef; *ljzLq&mawmfBuD;udk wpfe,fvHk;u
&[Em[k orkwfBuavonf/}}]

ppfudkif; a&T[oFmacsmif q&mawmf bk&m;BuD; ar;jref;rSwfom;xm;csufrsm;udkvnf; tvGef


pdwf0ifpm;zG,f aumif;ay\/ ]]a&Tusifedum, omoem0if}} Bunfhygukef/
bkef;awmfBuD; OD;oDvuyif av;pm;&
atmufjynfatmuf&Gm &[Em[k emrnfausmfBum;aom bkef;awmfBuD; OD;oDvuyif
]]*ljzLbkef;awmfBuD;u wdkUrsm;xuf omw,f}} [k trdef h&Sdzl;owwf? 0denf; av;pm;rSKt&mwGif
qdkvdk[ef &Sdonf/
*ljzLq&mawmfrsm; acwfum; odyHpufrSK xGef;um;pacwf jzpf trsKd;rsKd;aom ,mOf&xm;? pm;zG,f?
0wfzG,frsm; acwfajymif;pjzpfonf/ xdkacwf q&mawmfBuD;rsm;onf rnfonfU 0wKypnf;udkrqdk
rnfonfht&mESifh rnfodkUjyKvkyfxm;onf[kyif avhvmpl;prf; raeawmhbJ ]]topftqef; rSeforQ
rokH;bJ aewmu 0denf;jypfuif;w,f}} [kyif cH,lxm;Buavonf/ xdk haBumifhvnf;
tcsdKUudprsm;wGif 0denf;awmfESifh tyfpyfygvsuf rokH;rpGJ tqif;&JcH wpf,l oef&m
a&mufouJhodkU xif&\/
rnfodk hjzpfap ]0denf;[lonf omoemawmf\ touf} yifjzpf aemufom;wdk h twGufum;
twk,l av;jrwfxdkufaypGmh/ odyHxGef;um; vlokH;ypnf;rsm; topftopf rsKd;rqkH;atmif
&Sdaeaom ,ckacwf t&Sifjrwfrsm; owdrlBu&ef jzpfay\/
xdkacwfu bkef;awmfBuD; OD;oDv? tvkHcifrGef-q&mawmfESifh q&mawmfBuD; okH;yg;onf
rD;&xm;ay:pjzpf rD;&xm;udkyif pD;awmfrrlvdkBuay/ *ljzLq&mawmfu cifrGefq&mawmftm;
]]ckumv &xm; tyfrtyf pmqdktwdkif; ajzprf;yg}} qdk *dvme (rusef;rmol) r[kwfvQif
rpD;aumif;aom aygif;csKyf? &xm;? vSnf;? oHvsif;? xrf;pif? t0wfoHvsif; ajcmufrsdK;udk
0denf;ygVdawmftwdkif; &Gwfqdkjy\/
]],ckumv rEav;-&efukef pkefqefaewJh pufrD;&xm;rsm;aum tyfrtyf? b,fykH oabm&ovJ}}
[kqufar;jyef&m]]b,fykH oabm&zdk h&m xdkpufrD;&xm; oGm;vmyHk ajymjyprf;ygOD;}} [k cifrGefq&mawmfu xyf
ar;jref;onf/
]]b,fajymwwfrvJ/ awG hrS rawG hzl;yJ}} [k *ljzLq&mawmfu qdk]]onfvdkrawG hzl;olcsif; jzpfvQif tyf-rtyf qHk;jzwfzdk h b,frSmjzpfyghrvJ}} [k cifrGef q&mawmfu
ajymonfwGif]]'gjzifh rpD;wmyJ tjypfuif;ygw,fav}} [kom &xm; tyf-rtyf 0dedp,udk tqHk;owf
vdkuf&avonf/
bkef;awmfBuD; OD;oDvESifh *ljzLq&mawmfESpfyg;? awG hqHkBuyHkudk bkef;awmfBuD; OD;oDv t|Kywd
atmufygtwdkif; zwf&Sk&ay&m tcsif;csif; ajymqdkaom pum;ESifh tjyKtrlrsm;rSm
olawmfaumif;BuD;wdkU\ ESvHk;om;udk jrifomvSayonf/
[bkef;awmfBuD; yJcl;odkUa&muf vdyfjymuefausmif; owif;oHk;aepOf txufjrefrmjynf yckuL
a&pBudKe,f *ljzLawm&rS ycef;q&mawmfBuD;onf a&vrf;jzifh &efukefrS vSnfh
yJcl;odkUbkef;awmfBuD;xH a&mufvm\/ bkefawmfBuD;xuf wpf0g ESpf0grQBuD;onf/ tcsif;csif;vnf;

owif;pum;jzifh a&S;uwunf;u tav;jyKBuonf/ ycef;q&mawmfBuD;u bkef;awmfBuD;tm;]]rD;&xm;pD;jyD[k Bum;&onf/ [kwfavovm;}} [k tjypfwifpum; rdefUBum;awmfrlowwf/


]]tkwfwGif; odrforkwfoGm;&rStp pD;rdygjyD/ qHk;rawmfrlyg/ emcHygrnf}} [k vuftkyfcsDvsuf
0efcHawmfrl\/
]]rusef;rrm *dvme jzpfvQif tjypfrqdkomaybl;/ wynfhawmfjzifh usef;rmao;\}} [k rdefUawmf
rlowwf/
xdktcg bkef;awmfBuD; (OD;oDv) 0efcHvsuf aeykHrSm bk&m;teD; xkxm;aom &[Em&kyfxk
awmfouJhodk h jidrfoufvSojzifh jrif&olwdk hrSm rsufawmifrQ rcwfEkdifBuukef/ bkef;awmfBuD;udk
pifvsuf tjypfwifpum; &J0HhpGm rdef hBum;aom ycef;q&mawmfBuD;\ oDv*kPfawmf
orm"d*kPfawmf ponfwdkUudk vnf; wu,fh teE[k aomif;aomif;jzjz tHhBocsD;rGrf;BuonfrSm
yJhwifxyfravmuf jzpfukef\/ ycef;q&mawmfBuD; jyefBuGaomtcg oydwfouFef; ponfESifh
pm;aomufzG,f tajrmuftjrm; vSnf;wpfpD;wdkufrQ vSLvdkufavowwf/)
q&mawmfonf oufawmf 91-ESpf? 1281-ckESpfwGif ysHvGefawmfrlonf/ q&mawmf
a&;om;jyKpkcJhaom usrf;ESpfusrf; &Sdayonf/ vGefcJhaom tESpfig;q,fcefUu rEav;"m;wef;
*kP0wD ykHESdyfwdkufrS wpfBudrf/ 1322-ckESpfu ok"r0wDwdkufrS wpfBudrf &dkufzl;\/ 'kwd,
tBudrfum; &efukefa&TBuuf,ufausmif; q&mawmf OD;0dok']*ljzLq&mawmfBuD;\ ajr;awmf} u
&dkufESdyfv'gef;&m "mwfykHudkyg zl;awGU&ayonf/
usrf;trnfrSm ]'d|d0dap'yumoeD}- ESifh ]"mwkab'0dedp,} usrf;rsm;jzpfonf/

ykodrf rd*'gHk q&mawmf


(1194 - 1238)
ESpfaygif;oHk;q,fausmf &dScgrS xl;qef;pGm tavmif;awmf zl;awGUvdkuf&ojzifh ykodrfNrdKU
rd*'gHkq&mawmfbk&m;BuD; (bGJU OD;okrempm&) taMumif;udk MunfdkMu&ayonf/
q&mawmfum; tr&yl&NrdKU Zmwd? ykPm;rsdK; ZmwfrS zGm;jrifonf[k qdkonf/ &Srf;uav;uRef;
q&mawmfESifh emrnfausmf oDv&Sifq&mBuD; a':uif;wdkU tquftEG,frPdyl& uonf;vlrsdK;
jzpfzG,f&dSavonf/ 1194-ckESpf e,kefvqef; 10 &uf aomMumaeU eHeuf wpfcsufwD;ausmftcsdef
zGm;jrifonf/
'kwd, armif;axmif omoemydkif q&mawmf (t&Sifa,s"r) ESifh&Srf;uav;uRef; q&mawmfrsm;
xH yd#dupmayrsm; oifMum; wwfajrmufawmf rlcJhonf/
weoFm&D? a&;? Nrdwf? xm;0,fNrdKUrsm; omoemy MuGa&muf xdkrSwzef &efukef? vufyHwef;?

[oFmwrS wpfqifh ykodrfNrdKUodkU a&mufawmfrlvm\/ 1238-ckESpfavmufwGif ykodrfNrdKUodkU


a&mufawmfrl[ef &dSonf/
rD;uGif;q&mawmf
q&mawmfonf ykodrfodkU a&mufvQif ,ck rd*'gHk ausmif;\ ajrmufuefoHk;qifh teD;tyg;wGif
wpfyg;wnf; awm&aqmufwnfawmfrl\/ xdkpOfu xdka'oonf vloluif;a0;um
qifaeusm;atmif; ykaymif; xlxyfaom awmt&yfyif &dSao;onf/ tonf BuD;ukef; t&yfrsm;odkU
qGrf;cHawmfrl&onf/
wpfaeUaomtcg awm&ausmif;uav; teD;wGif awmif,mckwfxGif vkyfudkifaom 'umwpfOD;u
trdIufrsm;udk rD;dIU&ef tajcmufcH pkyHkxm;&m q&mawmfvnf; eHeufapmapm xdktrdIufyHkBuD;
teD;uyf w&m;IrSwfawmfrlae\/ awmif,mvkyfol 'umu trdIufyHkBuD;udk rD;wifIdU
vSnfhywfMunfhumrS q&mawmftm; rD;awmuf rD;vQHrsm;[yfum ywfywfvnf rD;0dkif;aeonfudk
zl;awGU&avonf/ rD;rsm;udk uref;uwef; jidrf;owfaomfvnf; r&/ q&mawmfudkom ZGwf0if
ayGUcsDum rD;vGwf&modkU yifh&awmhonf/ 'umvnf; tvGefpdwfxdcdkufum trsdK;rsdK;
0efcsawmif;yef&Sm\/
]][Jh....'um? ighrSm bmrS rjzpfygbl;/ igonf;cHygw,f/ oifrodvdkU vkyfrdwmuyJ}} [k
rdefUawmfrlumrS pdwfoufom&m &av\/

aumvm[vaMumifh a&TUajymif;&
,if;odkUvQif q&mawmfonf xdkteD;wpf0dkuf orx 0dyemw&m;yGm;rsm; tm;xkwf ae&m
wpf&yfuGufvQif oHk;&ufrQom qGrf;cHawmfrl okomef"kwif paom "kwifrsm;udkvnf;
aqmifawmfrl\/
]]&[Em qGrf;cHMuGvmawmfrlrnf}} paom tdyfrufESifh aumvm[vrsm;aMumifh v'gef; zl;jrifolrsm;
tqrwef rsm;jym;vmojzifh w&m;tvkyfysuf ykodrfta&SUydkif; opfdSukef;? NrdKUacsmif;?
wukef;BuD;? udk;aomif;? a&wGif;ukef;? a&ausmfBuD;paom &yf&GmtoD;toD; wpfae&mNyD; wpfae&m
rem;wrf; ajymif;a&TUawmfrlae&\/
wpfpwpfp w&m;pum; tenf;i,f a[majym? qHk;rawmfrlvsuf aecJh&m 1242-ckESpfwGif ykodrfNrdKU
OD;ukvm;ESifh tonfBuD;&yf yGJpm;BuD; OD;&efpdkuf a':csif;rwdkUu rSefausmif;BuD; aqmufvMuojzifh
awm&ae&mrS ,ck rd*'gHk ausmif;odkU MuGa&muf oDwif;oHk;&onf/ ausmif;'umBuD; OD;&efpdkufrSm
tonfBuD;&yfrS ausmif;&dS&m ukef;&yfuGuftxd ESpfrdkifausmf oHk;rdkifc&D;udk aeUpOfrvyf

vma&mufavh&dSonf/ w&m;tm;xkwfaeaom q&mawmf\ udk,frS ta&mift0grsm;


xGufay:uGefUjrL;onfudk Munfdk r0EdkifaomaMumifh jzpf\/
a&mif;a&;0,fwm tdrfrIudprsm;udk ausmif;trBuD; a':csif;rtm; vTJtyfxm;&m a':csif;rrSmvnf;
wpfykwfwpfawmif; a&mif;aumif;? a&mif;vdkUrukefaom qefrsm;? qla0vQHusaom qDtdk;rsm;udk
Munfhum 'd|"r a0'ed, (vufiif;tusdK;ay;) uHudk oabmaygufvm&\/ 1243-ckESpfwGif
yd#uwdkufBuD; wpfvHk;udkyif xyfrH aqmufvEdkifMujyefonf/ xdkwdkuf a&pufcsyGJodkU
tkwfzdkq&mawmfBuD;onf aemufygoHCmrsm;ESifhtwl MuGa&mufcsD;ajrSmufum wpf0gwGif;
oDwif;oHk;awmfrl\/
Munfhwdkif;oym,f MunfdkzG,f owd
owdy|mef tvS
wpfaeUwjcm; q&mawmf\ avsmif;xdkif&yfoGm; &d,mykwfav;yg;vHk; MunfdkzG,fcsnf; jzpfae\/
q&mawmfonf rsufvTmcs tNrJaeawmfrljcif;? pum;tydk rajymjcif;? rnfonfhtcgrQ
ouFef;udk,fHk\ twGif;om;rsm;udk twGif;ae wynfhrsm;yif rjrifpzl;atmif qdwfuG,f&myif
ouFef;udk aooyfyd&dpGm 0wfHkawmfrlavh &dSjcif;? qGrf;bkOf;ay;aom tcgwGifvnf;
qGrf;vkwf,lwm? pm;wm? rsdKwm? ZGef;yef;uef udkifwG,fwmrStp nifomodrfarGUjcif;
ponfwdkUaMumifh zl;jrif&olwdkif; rsufpdwGif Nidrf;Munf at;csrf;rI"mwfrsm; ul;pufaeawmh\/ zl;
r0EdkifMuav/
]]BuHpnfpdwful;aom pdwfutp vIyf&Sm; xdawGU&orQ yjyiforQ udk,ftrlt&m tm;vHk;udk IrSwf
IrSwf aeonfudk w&m;IrSwfonf rnf xdkIrSwfodjrifrI (orZn owdy|me) oabmrsm;
tvdkvdk wnf&dSaeaom t&d,m olawmfaumif;wdkU\ oabmawmfum; odkUyifwnf;}}
[kaumif;pGm em;&nf r0ao;bJ &dSaeMu&m q&mawmf wpfyg;wnf; udef;atmif;&m tcef;xJtxd
acsmif;ajrmif; Munfhvdkaom pdwfrsm;yif jzpfay:um zl;Munfh r0EdkifMuay/
bk&m;vufxufawmfu 0domcg ausmif;trBuD;onf orD;rsm;? ajr;rsm;ESifh cGJjcm; r&atmif
tydifvSoljzpf\/ jrif&olpdwf 0domcg iHkUaevQif armhoGm;rSm pdk;&drfMu\/ armhaevQifvnf;
iHkUoGm;rSm ESajrmaeMuonf/ rdrdjrif&wdkif;aom trl[efyefuav;rsm; taetxm; ajymif;vJroGm;bJ
tvSt&omudk cHpm;vdkMuaomaMumifh jzpf\/ pifppf 0domcg\tvSonf yuwdtvSom
r[kwfacs/ b,fawmhrS dk;roGm;Edkifaom tNrJwrf; vSyaponfh tvSrSm t&d,mwdkU\ tvS?
owdy|meftvSwpfckom &dSay\/ (vScsifolwdkif; w&m;tm;xkwfMuav/)
]]a*gwrAk'[m qGrf;pm;wmawmif tvGwfrpm;ygbl;/ qGrf;vkwfwdkif; qGrf;vkwf wdkif;rSm
&nf&G,fcsuf &SpfrsdK;eJUyJ pm;awmfrlygw,f}} ponf bk&m;&Siftm; tao;pdwf avhvmol
Ow&vkvifu ol\q&m jA[m,kykPm;BuD;tm; bk&m;&Sif\ tao;pdwf MunfdkzG,frsm;udk
jyefvnf ajymjyouJhodkU q&mawmf qGrf;bkOf;ay;onfudk Munfdk (Munfhaumif;) wrif

qGrf;vmuyfolrsm;vnf; renf;acs/
q&mawmfonf toufawmf twefaxmufvmaomtcg wynfhoHCmav;q,fudk wdkuftkyf
bkef;BuD; OD;ok'etm; vTJtyf rdrdrSmrl tyrm'owdy|mef tvkyfjzifh tcsdefjynfh
arGUavsmfawmfrl\/
oufawmf &Spfq,fausmfvQif aomwyom' cRwf,Gif; (em;rMum;) pmjzifh
a&;om;avQmufxm;&onf/ qGrf;yGJjyifNyD; yifhvQifvnf; OD;ok'e q&mawmfu
q&mawmftcef;odkU 0ifyifh&\/ tcef;rS xGufMuGvmvQifvnf; ouFef;rsm; t0ef;nDpGmyif
oym,f 'kuk#fouFef;BuD;udk vuf0JycHk;xufwifum xdkifae&mwGifvnf; nifompGm
xdkifawmfrl\/ tcef;wGif;odkU jyef0if&mvnf; xdkUtwlyif nifompGm vSrf;MuG 0ifpHawmfrl\/
rmefvnfq&mawmf tdyfruf& uefawmhcef;
1268-ckESpfwGifum; oufawmfckESpfq,f &dSNyDjzpf uvsmPD yGJpm;BuD; OD;om a':apmwdkU
oD;oefUaqmufvaom wpfxyfwdkufom tNrJIyGm; aeawmh\/ oufawmf &Spfq,fcefUtxd
ntcg okomefodkU MuGawmfrlonf/
1281-ckESpfu rmefvnf q&mawmfonf ykodrfodkU MuGa&mufvm\/ a&Trka|mbk&m;BuD; vQyfppfrD;
ylaZmf&m ykodrfOD;y'krESifh tyf-rtyf tjiif;yGm; 0denf;w&m;qHk;jzwf&ef MuGvmjcif; jzpfonf/
bk&m;&ifjyifay:yif oDwif;oHk;um 'um 'umrrsm;tm; w&m;a[mjy&if; t"dukPf;udk
Nidrf;jywfapcJhonf/
wpfnaomtcg rmefvnfq&mawmf tdyfrufqef;wpfck jrifruf\/ tvGefoym,f MunfdkzG,f
aumif;vSaom q&mawmfBuD;wpfyg; rdrd\ ezl;jyiftxuf pMuMuGavQmufaeonf[k jrifruf
tdyfruft& yk*dKvfxl;rsm;udk pHkprf;aomtcg r*'gHkq&mawmfBuD;taMumif; Mum;od
Munfdk&ojzifh vzG,fypnf;rsm;jzifh oGm;a&muf uefawmh\/ q&mawmfMuD;uvnf;
vzG,fypnf;rsm; wHkUjyef pGefUvum omoema&; aqG;aEG;OD;csNyD; jyefvmcJhonf/
ausmif;wdkuft0odkUa&mufcgrS q&mawmfBuD;tm; zl;ajrmf&onfrSm tm;r& wpfaMumUjyefNyD;
zl;jyefonf/ c&D;oGm;&if; v&ojzifh xdkufwefrGefjrwfatmif v'gef;ylaZmfcGifhr&
rmefvnfq&mawmf\pdwf tm;&auseyfawmf rrlav/ odkUESifh kwfw&uf tBuH&ojzifh rdrdudk,f
HkvTrf;vmaom tvGeftzdk;wef aumif;jrwfonfh uwDyg ouFef;BuD;udk tvcHawmfrl&ef
avQmufxm;qufuyfjyefonf/
]]rmefvnfq&mawmfum; bkef;uHBuD;rm;aom ynm&dS a,musfm;aumif; wpfqljzpfawmfrlw,f/
'gaMumifh olvwJhouFef;BuD;[m igwdkUqifjref;&ef rxdkufwefbl;/ odrfawmfBuD;xJrSm oDwif;oHk;wJh

avsmif;awmfrlbk&m; udk,fawmfjrwfBuD;tm; oGm;a&mufwifvTrf;NyD; v'gef;Muacs}} [k


rdefUawmfrlojzifh teD;&dS 'umrsm;u kyfyGm;udk,fawmfjrwfBuD;tm; oGm;a&muf wifvMu&onf/
omoemydkif\ udk,fydkifb0
rd*'gHkq&mawmf bk&m;BuD;onf y&d,wdbufuvnf; jynfhpHkawmfrlvS\/ 'ooDv0dedp,usrf;?
0Eem'd0dedp,uxm? oum,'d|duxm? Mo0g'uxmpmwef;? ,xm0de, 0kyem,dupmwef;
(y?'k) paom usrf;rsm;udkvnf; 1271-ckESpf twGif;u ypkawmfrlcJhonf/
yxr 'kwd, 'Gg&omoemydkifrsm; jzpfawmfrlMuaom tkwfzdkq&mawmfESifh vufyHwef; r[maAm"d0ef
q&mawmfwdkU 1260-ck? 1275-ckESpfrsm; toD;oD; ysHveG fawmfrlMu&m q&mawmfbk&m;BuD;tm;
1275-ckESpfrSp wwd,'Gg& omoemydkif tjzpf wifajrSmufcJhMuonf/ odkU&mwGif
q&mawmfbk&m;BuD;um; owdy|mef tmemyge rdrd\ y"metvkyf? bk&m;&Sif tvdkawmfus omoemh
tvkyfudkom &moufyef tm;xkwfawmfrlavonf/
rdrdudk,fudk ydkifEdkifatmif vkyfjcif;avmuf aumif;aom ydkifqdkifrIonf r&dSacs/ rdrdudk,fudkrS (0g)
rdrd\ rsufpd? em;? ESm? vQm? udk,fpdwfudkyifaomfrQ ydkifEdkifoolr[kwfygao;bJvsuf tjcm;ouf&dS
oufrJhrsm;tay: ydkifEdkifol vkyf&wmavmuf aMumufp&mb0 r&dSNyD/
]]ao&D (o+&=y0we) o,H0oD=udk,fhoabmus udk,fpdk; udk,fydkif udk,fhudk,fudk Edkifeif;atmif
vkyfaqmifEdkifjcif;}} onf avmu ta&;BuD;vSayonf/ vlrsm;pkum; udk,fhudk,fudk
(udk,fhpdwfudk,f) rpdk;ydkif rEdkifeif;Muojzifh jrifvQif jrif&maemufodkU? Mum;vQif Mum;&maemufodkU
aumufaumufygatmif vdkufygepfarsm aeMu&avonf/ tvG,fwul tmHk wpfpHkwpfck
ra&mufr&vQifvnf; xdkifae&if; tvkyfIyfum tmHkukd vdkufvH&SmazG BuHpnfaeMu&onf/
Nrifwdkif; Mum;wkdif; vdkufygaeMuojzifh jriforQ Mum;orQudk emrftm[m&tjzpf roHk;aqmifEdkifbJ
(rIrSwfEdkifbJ) aumif;raumif; tmHktvdkuf xdcdkufdkufykwfjcif; cH&um avmu"H 'DvdIif;wGif
tcsdef&dSwdkif; epfwHkay:wHk jzpfMu&ukef\/
xl;qef;aom tavmif;awmf
q&mawmfbk&m;BuD;onf ouf&G,fawmf BuD;&ifhum tcsdeftcgudk BudKwif odjrifawmfrlonfh
tavsmuf 1279-ckESpf avmufrSp tkwfvdkPf*lwpfckudk pdwfwdkif;us yvkyfapawmfrl\/
pum;udkvnf; enf;EdkiforQ enf;um wpfyg;wnf; udef;atmif;awmfrlonf/
1282-ckESpf oD[dkVfrS yifhaqmifpdkufysdK;xm;aom vif;vGef;yifBuD;ESifh OD;om wdkufausmif;uav;
a&SU&dSaom ydawmufyifBuD; oHk;yifvHk;rSm tudkif;tcufrsm; ajcmufaoGUum tvdkvdk
aoukefBuonf? q&mawmf bk&m;BuD;vnf;-

]]igao&if tavmif;udk rD;roN*K[fMuESifh/ yGJvrf;obifawGvJ rvkyfMuESifh/ 'DvdkPf*lxJrSm


oGif;xm;Mu}} [k rdefUrSmawmfrlum 1283-ckESpf wefcl;vjynfhausmf 12-&ufaeU (oufawmf 89-ESpf)
wGif rnfonfha&m*g a0'emudkrQ jyif;xefpGm cHpm;&onfr&dSbJ tyrm'owdjzifh pkwdcsKyfNidrf;
cEm0ef odrf;awmfrlav\/
tavmif;awmfrSm EkysdKyuwd &Tef;tdoym,fawmfrlojzifh xdkESpfwaygif;v txdyif trsm;&Sifvl
tylaZmfcH&avonf/ tMunfdkvGefMuojzifh rsufESmawmfESifh OD;acgif;awmfudk
a&TcsylaZmfMujyefonf/ tavmif;awmfudk cdk;,lrI &dSojzifh aemufqHk; waygif;vqef; 12-&ufwGif
tEdrylaZmfyGJy uRef;om;acgif;? aMu;acgif;ESifh rSefacgif; oHk;xyf ylaZmfxnfhoGif;vsuf
*loGif;Muavonf/ ausmif;'um OD;omuvnf; rnfolrQ rcdk;,lEdkifatmif *ludk ydkrdkcdkifcHhpGm
tkwfjym'fcH tay: apwDaygufum aqmufvkyf v'gef;\/
t&d,m olawmfaumif;BuD;rsm;onf jrwfpGmbk&m;&Sifh w&m;awmf\ oEd|du tumvdu*kPfudk
udk,fESifh&if;um vufawGUpHjy a&SUaqmifusifhBuH jyawmfrlcJhMu\/ udk,fwdkifvnf; csrf;om?
t*'udaP,sjzpf trsm;ow0gwdkUudkvnf; ypKyefoHo&m csrf;ompD;yGm;
rsm;jym;apawmfrlcJhMu\/
ykodrfrdUrS rlvc&pf,mef bmom0ifrsm; jzpfMuaom OD;tmvpf-a':pdefESifh om;orD;rsm;vnf;
q&mawmfbk&m;BuD; oufawmfxif&Sm; &dSpOfuyif Ak'bmom0ifjzpfvmMuolrsm; jzpfMu\/
q&mawmf\ tqHk;trtwdkif; vdkufem omoemyMuolrsm; jzpfMu\/ q&mawmf\
tqHk;trtwdkif; vdkufem omoemyMu&m OD;&efpdkuf-a':csif;rwdkUuJhodkUyif wpfaeUwpfjcm;
pD;yGm;Opmrsm; ododomomBuD; wdk;wufBuD;yGm;vmMuonf/ q&mawmfbk&m;BuD; r&dSonfhaemuf
(1940) yif ESpfxyfwdkuf ausmif;BuD;wpfaqmif aqmufvcJhMuavonf/ (v ukefcef;rIr&dS?
odomxl;jcm;pGm csrf;omMuG,f0vmaom ausmif;'umrsm;taMumif; uREkfyfwdkUypkaom &wemoHk;yg;
aus;Zl; Iyg/)
tavmif;awmf *loGif; 35-ESpft& 1318-ckESpf wydkUwGJvwGif rd*'gHkpwkw q&mawmf
OD;Zmae,sonf taMumif;tm;avsmfpGm tavmif;awmfrsm;udk wl;azmfapcJhonf/ wl;azmfaomtcg
yxrq&mawmfbk&m;BuD;\ tavmif;awmfrQomru 'kwd, (OD;ok'e)? wwd, (OD;ukov)
q&mawmf ESpfyg;\ tavmif;rsm;udkyg acgif;toD;oD;jzifh wpfaygif;wnf; NrSyfESHxm;onfudk
awGU&&m usefacgif;ESpfvHk;rSm ysufpD; aMurGaeojzifh jrpfa&wGif arQmcsypf&onf/ yxr rd*'gHk
q&mawmfbk&m;BuD;\ kyfuvmyfawmfrSmum; r,HkMunfEdkifavmufatmif xl;jcm;tHhzG,f&m
zl;awGU&avonf/
1/ tjyifacgif;? uRef;om;acgif;BuD;rSm jcpm; ukefaeNyD;vQif 'kwd, aBu;0g acgif;BuD;udkyif
azmufxGif;0ifa&mufum q&mawmfbk&m;BuD;\ kyfuvmyf eHab;yif jctdrfzGJUxm;onfudk
awGU&\/

2/ 35-ESpfyif Mumanmif;aomfvnf; tavmif;awmf vTrf;xm;aom ouFef;rSm


aqG;jrnfhysufpD;jcif;r&dS/ jcvnf;rpm;/
3/ tavmif;awmf eHab; jctdrfzGJUxm;aomfvnf; ouFef;awmf udk,fawmf ysufpD; cRwf,Gif;rIr&dS/
udk,ft*Fgrsm; yuwdyif &dSonf/ *lroGif;rDu csxm;aom a&TrSmvnf; ta&mifrysuf/
4/ tavmif;awmfudef;0yf&m tkwfjym'fBuD;udk wl;NzdKvdkufaomtcg arT;BudKifoif;ysHUaom
teHUrsm; xGufay:vm\/
,if;odkUvQif tavmif;awmfudk teHUtoufr&dS? ajcmufaoGUysufpD;jcif;r&dS yuwd
usdef;pufawmfrlaeouJhodkU zl;awGUBu&ojzifh ykodrfrdUwGif ]]&[Em tavmif;awmf ay:awmfrlavNyD}}
[kqdkum ,ckwdkif zl;ajrmfMunfdkMu&avonf/ (tjynfhtpHkudk ykodrfrdU
owdy|mefenf;jyq&mawmf OD;tmpduP t&Sifjrwfa&;om;xm;aom t|Kywd Iygukef/)
1mkef;awmfMuD; OD;oDv
(1194(1194-1269)
jrefrmedkifiH y#dywdomoem0ifwGif 1mkef;awmfMuD; OD;oDv\ taMumif; t|Kywfonf
vGefpGmxl;jrwfvSay\/ rdrdwpfudk,fwnf;omru t,loDv nDrSsaom tusifh&Sdol
&ymef;awmfrsm;tm; awm&aqmufwnf&ef wdkufwGef; atmufjrefrmjynf awm&*dkPf;MuD;udk
pwifwnfaxmifawmfrlcJh\/ pmoifwdkufMuD;rsm;udkvnf; wnfaxmifay;cJhavonf/
udk,fawmfwdkifvnf; awmae pHjytjzpf usifhoHk;jyawmfrlcJh&m ]ygVdawmf ax&my'gef0if} Ak'acwf
t&SifjrwfMuD;wdk htvm; rsm;pGmthHMozG,f? twk,lzG,f? MunfndKzG,fwdk hjzifh
jynfheSufaeayawmhonf/
1mkef;awmfMuD; OD;oDvm\ t|KywfrSmvnf; tjcm;t|Kywfrsm;eSifhrwl wpfrlxl;jcm;vSay\/
usrf;jyKyk*dKvfwpfOD;\ oa1mmrSsjzifh a&;om;aom usrf;rsdK;rymkwf/ 1mkef;awmfMuD;eSifh odrSD awG
hMuHKzl;olrsm;xH aMumfjimurf;vSrf; te,fe,f t&yf&yf &ymef;&Sifvlwdk hxHrS ay;ydk horSs
wdk hudk pkpnf; a&;om;xm;jcif;yif jzpfonf/ ay;ydk hol\ trnfvdyfpmudkvnf;
taMumif;t&meSifhwGJ azmfjyay;xm;avonf/ ay;ydk hwdik f;vnf; xnfhoGif;awmfrrl? txyfxyf
pdppf ,kwdwefrSom ,liifazmfjyxm;\/ usrf;jyKq&mum; tjcm;rymkwf/ omoemawmf
vGefpGmxif&Sm;aom ]t*rymmy@dw} anmifav;yifawm&q&mawmf } (OD;t&d,) t&SifjrwfMuD;
jzpfayonf/
a&;onfhtaMumif;t&m? a&;onf yk*dKvf? a&;yHka&;enf;ymlaom y"me 3-csufvHk;wGif
awmifhwif;cdkifrmvSonf/ ]xdkt|KywfrsdK; jrefrmjynfwGif r&Sdao;} ymkyif qdkxdkufvSay\/
,cktcg rdrdwdk h\ *dkPf;*P omoem0ifeSifh rdrdwdk hq&mrsm;\ t|Kywfrsm;udk a&;om;Mu&m

]igwdk h*dkPf;? igwdk h q&momvSsif} vkyfMuonfrSm tvGef&SufzG,f aumif;avonf/ ynm&Sdrsm;


tuJh&J hvGwfatmif a&;om;xm;aom omoem0ifeSifh t|Kywfrsm;um; &Sm;yg;vsufyif/ pifppf
twkr&Sd jrifhjrwfaom wpfu,fhomoema&; wpfu,fh omoemtvkyfwGif igwdk h*dkPf;? igwdk
hq&mymlyif r&Sdoifhygacs/
oli,fawmf1m0eSifh y&d,wdpmoifcsdef
1mkef;awmfMuD; OD;oDvum; yJcl;jrdK hajrmuf eSpfrdkifcef ha0;aom txuf Zdkif;*edkif;&GmMuDS;
zGm;jrifawmfrlcJh\/ ou&mZfum; 1194-ckeSpf ewfawmfvqef; &Spf&ufaomMumae heHeuf
&Spfem&Dwnf;/ rd1mOD;xGef;atmif? a':csdK/ om;csif; OD;a&Tom? a':olZm? a':tdk? a':vSatmif?
OD;1mdk;ausmf (OD;1mdk;ausmfrSm &ymef;i,f1m0 eSpf0gt&wGif ysHvGefawmfrlcJh\/) 1mkef;awmfMuD;\
t1mdk;rSm jrefrm1mk&ifvufxuf ]1mef;MuD;aqmif;&} trSKxrf; wpfOD;jzpf\/
r,fawmfMuD; a':csdKrSm 1mkef;awmfMuD;tvsm ukd,f0ef&SdpOf oDvoDwif; ae hpOf apmifhxdef;vdkjcif;?
om;vGwfpm;vdkjcif;? csifjcif;rsm;jzpf xkdktwdkif;yif usifhoHk;cJh\/ ]ql;onf jzpfpuwnf;u
cGsefonf} ymlouJhodk h 1mkef;awmfMuD;tavmif;vsmonf odwwfaom t&G,frSp cg;0wfjrJ\/
&SufaMumufao0yf\/ tpm;taomuf acs;rrsm;? pm;p&m&SdvSsif tazmfeSifh a0iSpm;\/ awmif;vSsif
rodkr0Suf &ufa&m\/ qJqdk &dkufykwfjcif; r&Sd? 1mkef;MuD;vkyfwrf; upm;avh&Sdonf/ oli,fcsif;wdk
htay: vGefpGm onf;cH\/
q,feSpfom;wGif yJcl;taemufajrmuf usdKufa';,sHK 1mk&m;teD; aumhjyif;&Gm 1mkef;MuD;OD;rSL;xH
ausmif;ae 12-eSpfwGif &SifjyK\/ 1mGJ h&SifoDvom&? 1213-ckeSpf wydk hwGJv wHigusdKufa';,sHK
1mk&m;ukef;&Sd odrf yDvcuf&Gm 1mkef;MuD;udk OyZm,fjyK &ymef;jyKavonf/ eSpf0g&vSsif 1mkef;MuD;yHk
(1mGJ h-OD;pEmvuFm&) xH ig;0g&onfhwdkif y&d,wdoif,lonf/ 1mkef;MuD;yHk\ ausmif;wdkufrSm ,ck
yJcl;aps;MuD;teD; ta&S Hajrmufaxmifh ausmif;&Hrsm;pGmeSifh axmifhausmif;ac: ausmif;wdkufyifwnf;/
xdkpOfuyif taymmtajymaumif;\/ jywfom;\/
1218-ckeSpf ig;0gt&wGif &efukefjrdK h (,ck usdKufxD;&dk;ausmif;wdkuf) ykZGefawmif awmifvHk;jyef
a&TMuuf,uf1mkef;MuD; OD;ar"m0DxH pmoifonf/ wpf0gaejyD;aemuf yJcl;odk hjyef
wpf&Gmwnf;om;jzpfaom uvsmPDawm& 1mkef;MuD; OD;0PxH wpf0gae pmoif\/ (xdkpOfu
uvsmPD ymoFmukef; ponfhXmaersm;um; qifaeusm;atmif;jzpf\/
a&Tomavsmif;1mk&m;onfyifvSsif ajrydk h ukef;jrifhjzpfum vSnf;rsm;yif ausmfjzwfarmif;&\/
1243-ckeSpf rS &kyfyGm; ay:awmfrlcJhaonf/)
1220-jynfheSpf ckepf0gt&wGif tazmfeSpfyg;eSifhtwl ppfudkif;awmif&dk; t&d,0Ho a&iHkwkduf
wpf0gpmoifjyefonf/ xkdrS rEav;ta&S hjyif pvif;wdkuf wpf0gae pmayoif,ljyef\/
1mkef;awmfMuD;onf &Spf0gausmf udk;0g&txd pmay y&d,wdudk oif,lcJhjyD;aemuf
awm&aqmufwnfavawmhonf/ a&mufav&m awmawmifwdk h ajymif;a&T h oD;wif;oHk;vsufu
pmoifwdkufMuD;rsm;udk w1mufuwnfaxmif y&d,wdomoemawmfMuD;udk csD;ajrSmufawmfrlcJh\/
rdrdrSmrl &moufyeft&n0goD awmaysmf a,m*DMuD;tjzpf oDwif;oHk;awmfrlcJhavonf/
okomef"kwif awm&0ifjcif;

1222-ckeSpf udk;0gt&wGif 1mkef;awmfMuD;onf pmayy&d,wd'PfeSifh 1m0ay; yg&rDuH\


edSK;aqmfcsuft& usef;rma&;csdK hwJhojzifh ae&yfodk h jyefMuGvmawmfrl&\/ tawmftoifh
usef;rmvmvSsif yJcl;taemuf1muf vmurGwf&Gm? awmif1mufaps; anmifyif&Gm? usdKufywdkif
ukef;wef;&Gmwdk h wpfvSnhfpD acwa&T hajymif; oDwif;oHk;onf/ xkdoDwif;oHk;&mwGifvnf;
ausmif;rymkwf/ xdk&Gmrsm;\ okomefwdk hom jzpfMu\/ xkdokomefrsm;onf
awm&rac:avmufojzifh &GmeSifh wm500(ig;zmvHkcef h) a0;uGmaom awmxJrSmyif aeawmfrlonf/
twlpmoifMuG1mufjzpfaom uvsmPDOD;0P? aps;anmifyifom; OD;okre wdk hvnf;
uvsmPDawmeSifh ta&S h a&TeH homodk h toD;oD; awm0ifMu\/ rEav;rS twlvdkufygvmaom
OD;tmp&vnf; OD;0PeSifhtwl awm&0if aemufMucwf0dkif;odk h
a&G hajymif;aeawmfrlonf/
1mkef;awmfMuD;eSifh uvsmPDOD;0Pwdk honf xdkpOfu tvGefxif&Sm; wynfhtiftm;aumif;aom
axmifhausmif;MuD; *dkPf;tkyf q&mawmfMuD; 1mkef;MuD;yHktm; awm&0if&ef vSHKaqmfMu\/
1mkef;MuD;yHkum; rlvuwnf; o'g0D&d,&Sdoljzpfonf/ q&mvnf; jzpfcJh\/ xdkpOfu 1mkef;awmfMuD;
tcsdK hrSm vSnf;EGm;axmif? aA'ifaymm? aq;ukaiGpkjcif; paom omoemawmfeSifh rtyfr&m
(taeoe? rdpmZD0? ukv') rsm;twk,l jydKifqdkifaeMuonfudk awm& &ymef;i,frsm;
pdwfraumif;&SmMu/ txl;ojzifh ]acgif} jzpfol q&m(1mkef;MuD;yHk) up jzdK&ef pOf;pm;&if;
wpfpwpfp em;azmufMu\/ qGJaqmifMu\/ 1mkef;MuD;yHkvnf; *gr0goD&ymef;\ trltusifh
tavhqdk;rsm;? wPSmtaeSmiftzGJ h\ vSnfhpm;zrf;rsdKyHk? twkjrif twwfoifum vlusifhvlMuH
tvZD? 'kDvawGom OD;a&rsm;vmyHkwdk hudk jrifvmawmhonf/
]]igonf oHCmrsm;pGmudk tkyfcsKyf *dkPf;tkyfMuD; vkyfumrSseSifh rjyD;ao;/ omrefukodkvfrSsom
&Sdao;\/ *dkPf;tkyfMuD;um; tyg,fa1m;rvHkacsao;}} ymk rdrd1mmom pOf;pm; awmxGuf&ef
qErsm; MuD;xGm;vmcJh\/
q&mhypnf;udk rD;&SdK h aus;Zl;qyfjcif;
dxdktawmtwGif; 1mkef;awmMuD; OD;oDvvnf; rdrdi,fq&mtwGuf trsdK;rsdK; tMuHxkwf
q&mvkyf&m ra&mufatmif MuHaqmif&avawmhonf/ wpfae haomtcg awmxJrS oydwfvG,f
1mkef;MuD;yHk ausmif;qDodk h MuGvmcJh\/
rdrdi,fpOfumv 0denf;rwwfrDu 1mkef;MuD;yHkxHwGif &ymef;ig;0gxd aecJh& omrSK emrSK oGm;&ef
udpay:vSsif rdrdudk,fwdkif vSnf;OD;pD;vkyfcJh&yHkudk jrifa,mifrdav\/ rdrdyifudk,f tavh 0goemt&
t&m&mwGif aooyfjcif;? vlMuD; pdwfcsavmufatmif aqmif&Gufwwfjcif; ponfwdk haMumifh
1mkef;MuD;yHku ]]OD;yOif; vSnf;armif;yHku c&D;vnf;wGif? EGm;vnf; oufomay\/}} ymk csD;usL;cH&um
ta0;odk h oGm;p&m &SdorSs OD;yOif; OD;oDvonf vSnf;OD;pD;csnf; vkyfcJh&av\/ xdk trltusifhwdk
hum; 0denf;wwfvmaom OD;yOif; OD;oDvtm; axmifhausmif;MuD;rS xGufcGmapawmh\/
i,fpOfu tjzpftysufrsm;udk pOf;pm;&if; avSsmufcJh&m 1mkef;MuD;yHk ausmif;MuD;wdkufodk h
a&mufvm\/ odk haomf wdkifxJodk hum;r0if/ ausmif;tjyif&Sd Z&yfom pwnf;csav\/
om;a&EG,fudkcif;um arwmpaom ur |mef;1mm0emudk yGm;vdkuf? avSsmufxm;&ef pOf;pm;vkdufeSifh

eSpf&ufcef hMumoGm;\/ ]]tvZD &ymef;wpfyg;onfvnf; vZD&ymef;aygif; t&mtaxmif jyef


hapedkifao;vSsif vZD&ymef;wpfyg;onfvnf; vZD&ymef;aygif; t&mtaxmifru jyef hyGm;ap&rnf}}
ymkvnf; tm;cJawmfrlxm;\/
ausmif;wdkufxJodk h r0if1mJ aecJhjcif;rSmvnf; trsm;tm;jzifh &ymef;rsm; rtyfrpyf udk,fwdkif pDrHcef
hcGJ aqmufvkyfaprSk(ya,m*) rsm; yg0ifwwf&m 0denf;av;pm;aom &ymef;wdk honf
ausmif;wdkif;rae/ 1mk&m;apwDwdkif; OD;rcsMu/ rtyfpyfaom ausmif;uef1mk&m;um;
wpfomoemvHk;eSifhyif rtyf? xdpyforSs tmywfoifhapawmhonf/ ynmenf;aom tvSL&Sifwdk
hvnf; tusdK;enf;Mu&avawmh\/ oa1mmudk rodolwdk hu ]MuD;us,fvdkufwm} ymk
xifrSm;wwfMuavonf/
1mkef;MuD;yHkvnf; Z&yf OD;oDv a&mufaeonfudk od&ojzifh ukd,fwdkif <uvm\/
]]OD;yOif;? 1mmjzpfvdk h ausmif;ay: rvm1mJ 'DrSmae&ovJ/ wdk hrsm;rSm 1m,fvdktjypfrsm; jrifvdk hvJ}}
ymk 1mkef;MuD;yHku ar;&m.....
]]q&m1mk&m;onf trsm;wynhf\ aus;Zl;&SifMuD; jzpfygonf/ q&morm;\ aus;Zl;aMumifhyif
0denf;usrf;*efrsm; wwfajrmufcJh&ygonf/ 0denf;jypfruif;aom t&mrsm; awG h&
aus;Zl;qyfrnftMuHjzifh tcgtcGifhudk apmifhvifhaejcif; jzpfygonf 1mk&m;}} ymk avSsmufxm;vdkuf&m
1mkef;MuD;yHkrSm pdwfrckonfhtjyif 0rf;ajrmufoGm;\/
]]OD;yOif;? wdk hrsm;rSm wynfhtrsm;&SdaomfvJ OD;yOif;udkom tm;xm;onf/ roifhvSsif jyKjyifyg? wdk
hrsm;udk ypfrxm;ygeSifh? wdk hrsm; tm;vHk;tcGifhay;onf}} ymk rdef hawmfrlojzifh]]odk hcGifhjyKygvSsif omoemeSifh rpyfaom vSnf;,mOf? avSavmif;rS tp okwfoifyg&ap 1mk&m;}}
ymk avSsmuf\/
q&muvnf; ausauseyfeyfMuD; cGifhjyKojzifh rtyfr&m ypnf;tm;vHk; pk a&eHavmif;jyD;
1mk&m;tm; rD;ylaZmfvdkufonf/ 1mkef;MuD;yHkvnf; wynfhrsm;uJhokd hyif awm&0if&ef tpp
pDrHavawmh\/ ]wynhfi,fu q&mvkyfonf} ymk rjrif/ t&Sif om&dykMwmtm;
ouFef;w&GwfqGJonfudk avSsmufwifaom omraPxHk;eSvHk;rl MunfjzLpGmyif vufcHawmfrlonfrSm
omoemwGif wpfO'gef;yif wGif&pfavawmhonf/
({0H oH0km ymd w 1m*0awm y&dom ,'d'H tnrn0paee tnrn 0k|myaee-0denf;/)
vlaygif; aygif; 0rf;ausmif;aom &ymef;
1mkef;MuD;yHk awmxGuf&m txl;jcm;qHk;um; yAmZed,uH aqmifjcif; (0g) eSifxkwfcH&jcif;yif
jzpf\/ xdktjypfudk oHCmu pGyfpGJazmfxkwf cH&jcif;rymkwf/ rdrd1mmom udk,fhudk,fudk tqdk;xm;
xdkuHudk jyKapjcif;yif jzpf\/ xdkyAmZed,uH\ oa1mmtcsKyfrSm &ymef;jzpfvsuf 'um? 'umr
rsm;xHrS ypnf;&,lrSKtwGuf opfoD;ay;jcif;? ajrSmufw&m; aymmjcif;? aA'ifaymmjcif;? aq;ukjcif;
paom 21-rsdK;aom vm1mfqG,f (taeoe ulv') enf;rsm;jzifh vm1mf&atmif vkyfvSsif xdkypnf;
jyKvkyfolomru rnfonfh&ymef; eSifhrSsrtyf/ roHk;xkdif/ pGef hypf&onf/ jriforSs Mum;orSs
&ymef;wdk hu aemif odk hrvkyf&ef qHk;r &\/ oHk;MudrfqHk;rrS r&vSsif yAmZed,uH jyK&onf/
(eSifxkwf&onf/) xdkausmif;? xkdypnf;rsm;omru xdk'um xdk&Gmwdk hyif tvSLrcH&awmhacs/

tvGefMuD;av;aom rw&m; vm1mf&SmrSkMuD;yif jzpf\/


t1m,fhaMumifhqdkaomf odkd h&ymef;qdk;rsm;u vleSifha&maeSmum ypnf;r&/ &aMumif; enf;rsdK;pHkjzifh
aygif;oif;&,lcJhaom xkdypnf;udk oHk;pm;rd (ausmif;jzpfvSsif) aerdaom &ymef;aumif;wdkif;tm;
tmywfoifhaprd\/ vl'umwdk hvnf; xdkodk h qufqHa&; rvkyfaom olawmfaumif; &ymef;rsm;tm;
ay;vSLvdkjcif; r&SdMuawmhojzifh omoemawmf MuD;pGmaom tE&m,fMuD;wpfck jzpfvmawmhonf/
'umvnf; tusdK;ay; rxufoefawmhacs/ xdk haMumifh vlaygif; aygif; 0rf;ausmif; vm1mf&Sm
o'gzsuf &ymef;rsdK;udk eSifxkwf&aom pnf;urf;wpfck ynwfcJh&avonf/
1mkef;MuD;yHkum; tjypfrsdK; r&Sd/ roef h&Sif;ymk xiforSs ausmif;rSp pGef hypfvdkuf ayjyD/ odk h&mwGif
1mkef;MuD;yHkonf rdrdudk,fudk tqdk;xm; oHCmxH xdkuHudk cH,lcJhonf/
sd]]*dkPf;tkyfMuD;jzpfvsuf yAmZed,uH jyKonfudk cH&ovm;ymk ar;vSsif ukv' ('umwdk h
o'gudkzsufqD;rSk) aMumifh cH&onfymk ajym&pfMuyap}} ymk aemufom;wdk h owd& a&SmifedkifMuap&ef
omoemtwGuf rdrd*kPfudk tepfemcHcJhaonf/
avmuDypnf;udk rpHkruftyf/ eSpfoufzG,f*kPfum; awmxJrSmom &Sdonfudkvnf; om ;pOajr;quf
oifcef;pmay;vdkufayonf/
rdrdusL;vGefrdonfxuf tjypf'Pfudk ydk xrf;aqmifjcif;? rdrdukd,fudk omvSsif rdkuf&mxm;
omoem jyKjcif;rSmvnf; tHhzG,fo&J jzpfay\/ tcsdK hum; rdrdusL;vGefrdonfudk ajzazsmufypf&ef
r&dk;om;aom pdwfjzifh 1mk&m;aymmudkyif rwnfh?wnfhatmif zmax; zHk;uG,fvdkMu\/
]]rdk;MudK;ypfxef;vufum}} ymlouJhodk h rdrdtjypfudk 1mk&m;aymm yVdawmf xef;vufMuD;u vHkjcHKatmif
zHk;um ay;edkifavmufaom qGJqef h,ljcif; r&SdedkifcJhaomf ygVdawmfudkyif trSm;jzpfatmif qufvuf
aumufuspfpOf;vJ Muawmhonf/ aemufqHk; ]tjypfr&Sd 0g'D} (te0ZonD) 1m0rS i&J? ewfjynfyif
r&Sdapvdkaom rdpm'd|dyef;wdkifxd au&m#d,yu (pOf;vJrSk) aMumifvdrfavSum;MuD;udk axmif
wufrdrSm;Mu&Smawmhonf/
1mkef;MuD;yHk awmxGufcef;
1mkef;MuD;yHkum; r&Sdaom tjypffudkyif t&Sdvkyf omoemudk pifMu,fapcJhonfrSm o'g&Sdaom
ynmwwf olawmfaumif;MuD; yDoygaypGmh/ tjypfudk xkwfazmf0efcHjcif;onf omoemawmfvnf;
pifMu,f rdrdvnf; w&m;xl;&aMumif; olawmfaumif; vuPmyif jzpfayonf/
1mkef;awmfMuD;yHkonf *gr0goD(&Gmae) &ymef;wdk h\ trltusifh teH htoufrsm;tm;vHk;udk
aq;aMumokwfoifaepOf wynfh oHCm 'um 'umrwdk honf trsdK;rsdK; taMumif;jyvsuf
awmrxGuf&ef wm;Mu\/ zsufMu\/
]]rwm;csifMueSifhawmh wynfhwdk h? wdk hrsm; y&dowfarG; y&d,wfwm0efvnf; xrf;cJhjyD? wdk hrsm;
67-eSpf ao0yg;eD;&SdjyD/ oifwdk htm; rcspfrymkwf/ ed,smedu (xGufajrmufa&;)
omoemawmfMuD;eSifh MuHKvdk hrS wpfr*f wpfzdkvf r&vSsif MuHK&usdK;reyf}} ymk at;at;omomjzifh
eSpfodrfh&if ausmif;MuD;ay:rS qif;vmcJhawmh\/ ydkufuGefrdrSef;rodaom ig;\ xkd;xGufjcif;uJhodk
hvnf;aumif;? avmifpmtm;aumif;aom rD;\ rqkwfrepf a&S hwdk; avmifjcif;uJhodk hvnf;aumif;
wynfhy&dowfrsm; tMum;rS xdk;xGuf tvm oydwf? awmifa0S;eSifh wdpD0&duf ouFef;oHk;xnfudk

ausmif;0dkif;t0rSyif yHhokulaumif,l &&Sdavonf/


t1mdodwfcHtHhaom rif;{u&mZfonf rif;ajrmufwefqm ig;yg;&ouJhodk h yHhokul&aom
ouFef;rsm;jzifh ausmif;t0rSmyif vJvS,f0wf&Hk wynfh 'um? 'umrwdk hrsuf&nfjynfhaom
rsufpdwdk hjzifh MunfhMuukefpOf? awmif;yefc, idkaMuG;MuukefpOf uvsmPrdwvnf; jzpf
wynfhvnf;jzpfMuaom OD;0PeSifh OD;oDvwdk htm; aemufygac: uvsmPDawmwdk h
0ifawmfrlav\/ (1mkef;MuD;yHk 1159-ckzGm;? 1226-ck awmxGuf/ 1mkef;awmfMuD; OD;oDvum; 13-0g
&avjyD/ OD;0Pum; OD;oDvxuf 4-ESpf MuD;\/)
xkdtcgrSp atmufjrefrmedkifiHwGif ]awm&*dkPf;} yml xif&Sm;av\/ 1mkef;awmfMuD;rsm;uvnf;
MuHK&m pyf&m aymmajymwdkufwGef;awmf rlMuonf/
1mkef;MuD;yHkonf uvsmPDausmif;wdkuf awmif1muf opfap;yif av;wdkifpifausmif;vnf;aumif;?
1mkef;awmfMuD; OD;oDvum; xdktaemuf1muf ausmif;i,fwpfckvnf;aumif;
oDwif;oHk;awmfrlMu\/ 0gvuGswfaomf 1mkef;MuD;yHkonf a&TymoFmukef;odk h MuG 1mkef;awmfMuD;
OD;oDvvnf; 1228-ckeSpfwGif twlvdkuf 0guyfavonf/ xdkpOfu qifaeusm;atmif;
ykaymif;xlxyfaom awmt&yfaywnf;/
wpfae hwjcm; awm&*dkPf;MuD; xif&Sm;wdk;yGm;vmojzifh 1mkef;MuD;yHkudk em,uxm; 1233-ckeSpf
wefaqmifrkef;vrSp OD;0P\ vHSK haqmfcsuft& Mucwf0dkif; 0denf; pmjyefyGJMuD; jyKvkyfjcif;?
1253-ckeSpfrSp y0g&PmyGJMuD; usif;yjcif;rsm; jyKvkyfedkifcJh\/ txufjrefrmedkifiHwGif
a&Tusif*dkPf;uJhodk h *dkPf;aeoHCmi,frsm;vnf; a&mifjyefymyfum 'd|mek*wd (twkvdkufjcif;)
tm;jzifh ,ckwdkif ao0yf uspfvspfawmfrlMuygay\/
1mkef;awmfMuD;\ tavhtxrsm;
1mkef;awmfMuD; OD;oDvonf q&meSifhtwl eSpfeSpfwmrSs vdkufyg 0guyf aemufumvwGif ae&mtESH
htjym; wpfyg;wnf; wpfawmxGuf0if t&nuif aqmifawmfrl\/ yJcl;ywf0ef;usifESifh usdKufxdk?
oxHk? armfvjrdKif? rk'Hk? 1mDvl;uGsef; ponfjzifh 0gqdkpOf&ef rwwfedkifatmif &Sdavonf/ oGm;av&m
ydwfrdk;ausmif;xdk; ae\/ tjrJae&mr&Sd/ apmifymlr&Sd/ csrf;vSsif om;a&EG,ftcif;udk jcHK\/
1mkef;awmfMuD;\ t&yfrSm ig;aycGJcef hysyfysyfyg;yg;&Sd\/ tom;awmf jzL0g 0if;ae\/
omoema&;eSifh pyfvSsif yifh&modk hMuGa&mufcsD;ajrSmuf\/ pdwftvGefxuf\/ ajzmifhpif;\/
y#dywft&m odk0Suf\/ pmoifwdkufMuD;rsm; jzpfxGef;apvdk\/ c&D;oGm;onfhtcg uyd,? olawmf
ponftazmfygonfh tcgvnf; yg\/ ajrvrf; ajcjzifhom MuG a&mufav&m t0wfykqdk;
cif;Muojzifh ajr0,fajcrus/ cif;xm;aomfvnf; ]]edAmefr*fzdkvftwGuf csD;ajrSmufyg}} ymk
avSsmufrSom eif;MuG\/ qHyifrsm; cif;xm;onfudkrl reif;/ omoema&; udp&Sd vlodcH MuG&aom
Xmaewdkif;wGif ysm;yef;cwfrSs MudKqdkMu\/ 70-ausmfaomtcg xrf;pif? rD;&xm;jzifh MuGonf/
yHhokul "kwifudkvnf; tjrJaqmifrSef; odMuojzifh tcsdK hvnf; ouFef;udk okomef? vrf;a1m; cs
]]tok1m&SKMuGyg1mk&m;}} ymk yifhwwfMu\/ uk#Dvrf; csvnf; ]]tzl;ajrmfcHMuGyg}} ymk yifholu
yifhMu\/ wpfae hig;Mudrf ajcmufMudrf ouFef;topf vJ&avonf/ Mumaomf]]ighrSm 0rf;rem1mJ uk#DoGm;&? romr&Sd1mJ tok1m&SK MuGMuGae&w,f}} ymk rdef hawmfrl\/

qGrf;r&aomtcg a&jzifhom a&mifh&Jae\/ qGrf;udkvnf; wpfae&mwnf; wpfcGufwnf;


({umoeduf"kwift&) 1mkOf;ay;\/ oGm;emwwf oufoufvGwf tjrJ1mkOf;ay;\/ jrif;o&dkufeSifh
ovdyfyef;em&Sd xrif;&nf oifhjrwfonf qdkojzifh uyd,rsm;u &Sm uyf&onf/ odaEmqm;
tenf;i,fxnfhvnf; uyfMu\/
&ymef;i,frsm;tm; pmoif&ef wdkufwGef; &ymef;MuD;rsm;tm; awm&0if&ef wdkufwGef;avh&Sdonf/
a&mufav&m t&yfwdkif; 'um? 'umrrsm;u wpfokwfjyD; wpfokwf tcsdefqGJ ig;yg;oDvcsD;jrSifh&ef
avSsmufxm;wwfMu&m qkay;udk wdkwdkay; ]]earmwqdk}} ponfjzifhtqdkcdkif;onf/ jyD;vSsif
]]uJ-oGm;Mu? oGm;Mu}} ymk eSifavh&Sd\/ tuGsrf;w0if rajymaymm/ vltdkeSifh vlrsdK;jcm;rsm;
ygvmaomf w&m;tenf;i,faymmavh&Sd\/ 1mkef;awmfMuD;\ tavhtxudk odxm;olwdk hu vltdkeSifh
vlrsdK;jcm;rsm;udk a&S haqmifac:oGm;wwfMu\/ w&m;aymmjyefvSsifvnf;]]ol htoufrowfeJ h? oef;OrwkwfeJ h? i&JMuD;wwfonf}} ponfjzifh &wemoHk;yg;udk
tav;tjrwfjyK&ef tajccHudk wdkwdkwkwfwkwf rarhedkifatmif aymmavh&Sd\/ &Hcg ]]&lyuEm tedpm}}
ponfjzifh csay;wwf\/ 1mkef;awmfMuD;eSifh oHk;eSpfcef h vdkufzl;aom q&mawmfMuD; wpfyg;u]]1mkef;awmfMuD; tjrJvufoHk;jyKaom w&m;um; igwdk hodaom enf;eSifh ruGmvS? vHk hvMuD;rm;
&dk;om;ajzmifhpif;jcif;om uGmavonf}} ymk qkd\/
1mkef;awmfMuD; OD;oDv a&muf&mt&yf ypnf;vm1mfvm1mrsm; tHhMoavmufatmif rsm;jym;\/
&orSs &ymef;oHCmrsm;udkom vSLypfonf/ rdrdrSmrl oydwfwpfvHk;? oHk;xnfaom ouFef;jzifhom
wpfawmxGuf0if vSnfhvnfawmf rlavonf/
tE&m,ftrsdK;rsdK;eSifh awG hMuHKawmfrljcif;
1mkef;awmfMuD;onf touf&SiforSs umvywfvHk; wpfawmxGuf0if vSnfhvnf t&n0goD
(awm&aqmufwnf) aeawmfrl&m 1mkef;awmfMuD; raezl;aom awmawmifrsm; r&Sdoavmufjzpf\/
awmMuD; rsufrnf;wGif i&Jwd&pmefrsm;um; aygrsm;vSayonf/ tE&m,fvnf; MuD;rm;vSayonf/
omrefvlwdk htwGuf tE&m,fvnf MuD;rm;vSayonf/ omrefvlwdk htwGuf tE&m,fymk xif&aom
t&mrsm;onf 1mkef;awmfMuD;twGuf rdwfaqGrsm;ozG,f jzpfaeonfudk awG hMu&avonf/
]]a1m;&efymlonf olawmfaumif;rsm;xHrS rjzpf? ol,kwfrmwdk hxHrSom jzpfay:vm\/ xdk haMumifh
olawmfaumif;rsm; a1m;&efr&Sdacs/}} (Oy&d? Aymk"mwkuokwf/)
usm;
1mkef;awmfMuD;onf 1288-ckeSpfu usdKufa';,sHK1mk&m;MuD; taemufawmif1muf ydef;tif;awm&
av;wdkifpifausmif;i,fwGif oDwif;oHk;&m ,if;Xmeum; usm;rsm; usufpm;&mXmejzpf\/
ausmif;atmufeSifh uk#DoGm;vrf;wpfavSsmuf usm;rsm;npOf ymdef;aymmufae\/ 1mkef;awmfMuD;um;
aMumiftvm;? EGm;ozG,f atmufarhawmfrlonf/
wpfcsdefurl yJcl;acsmif;zsm;&Sd urf;jrifh&Gm okomefZ&yf wpfn wnf;cdkawmfrl\/ xdk&Gm
usm;qdk;wpfaumifonf npOf EGm;rsm;udk udkufowfavh&Sdojzifh &Gmom;rsm;rSm 1mkefa;wmfMuD;twGuf

pdwfraumif; jzpfaeMuonf? ntcg oGm;vnf; ravSsmuf&JMu/


eHeufrdk;vif;rS ]usm;pmjzpfa&mhrnf} txifeSifh oGm;Mu&m vrf;wGif qGrf;cHMuGvmonfeSifh yufyif;yg
zl;awG h& &GmjyefjyD; 0rf;omtm;& qGrf;avmif;Mu\/ qGrf;cHtjyefvdkufygMunfhMu&m
1mkef;awmfMuD;eSifh usm;qdk;MuD;rSm oHk;awmifcef hom a0;onfudk awG hMu&onf/
a';pGefygawm& aepOf uyd, OD;tmumvnf; tazmfvdkufae\/ uyd,MuD;um; aqmif;tcgvnf;
jzpfojzifh rD;vSHK&efeSifh usm;rsm; rvmap&ef &nf&G,f ae hcif;u xif;acGxm;jyD; ntcg
rD;xnfhvSHKavh&Sd\/ usm;MuD;wpfaumifonf rD;zdk&Sd&modk hwnfhwnfhMuD;0ifvm\/ 1mkef;awmfMuD;um;
av;wdkifpif ausmif;ay: &Sdae atmfvnf; ratmf&J/ r&Jaomfvnf; ajy;cJap vkyfae&\/
rD;zdkrSmyif &GwfzwfyGm;rsm;&if; wxdwfxdwf jzpfae\/ usm;MuD;vnf; rD;zdkodk hyifvm 0yfae\/
twefi,fMumvSsif usm;MuD;rSm rD;yHkteD; yg;pyfymvsufom; rSdef;oGm;ojzifh uyd,MuD;rSm
pdwfoufom&m &oGm;\/ usm;MuD; yg;pyftaymmif;om; tdyfaysmfoGm;cdkuf uyd,MuD;onf]'DrD;usD;cJawGaumfjyD; usm;MuD;yg;pyfxJ xnfhvdkuf& aumif;rSmyJ} ymk pdwful;rd&m xdkcPyif
usm;MuD; ymdef;avawmhonf/
]]uyd,MuD; 1mmvdk h raumif;MuHjyD; jypfrSm;&ovJ/ udk,fhtvkyf udk,fvkyfwm rymkwf1ml;?
awmif;yefvdkuf}} ymk 1mkefawmfMuD;u ausmif;uav;ay:rS toHjrSifh cyfqwfqwf ajymvdkuf\/
awmif;yefjyD; arwmyGm;vdkufrSom usm;MuD; jidrfusoGm;awmhonf/ (aumhu&dwfe,f
awmrsm;wGifvnf; ausmif;avSum;&if;xd usm;rsm; vmtdyfMuonfudk awG hMu&\/)
qif
1mkef;awmfMuD;onf usdKufxkdeSifh oHk;rdkiftuGm uifyGef;pcef;a1m;&Sd oufi,fusif;&Gmawm& 1250jynfheSpfavmufu oDwif;oHk;zl;onf/ xdk&Gm oDwif;oHk;&efyifhaom 'umoHk;a,mufeSifhtwl
armif;awmifawmrS vmMu&m &GmteD; wpfrdkifcef havmuf ta&mufwGif vlrsm;pGm eif;owfzl;aom
qif&dkif;wpfaumifudk awG h&\/ qifeSifh &ifqdkifawG hvSsif 'umoHk;a,mufrSm xGufajy;
wpfa,mufrSm opfyifay: wufae\/ 1mkef;awmfMuD;um; a&S hrwdk;? aemufrqkwf/ &yfjrJ&yfae\/
1mkef;awmfMuD;qDodk h tm;ukefajy;vmaom qifMuD;onf tem;a&mufvSsifyif tvdkvdk ykqpfwkyfjyD;
usoGm;\/ 1mkef;awmfMuD;uvnf; rwkefvSKyf/ qif&dkif;MuD;rSm ykqpfwkyfjyD; rsuf&nfrsm;
wawGawGusum acgif;iHk hjyD; aemufvSnfhxGufoGm;onfudk jrifMu&avonf/
tvm;wlyif 1257-ckeSpfavmufwGif udsKufxdk tif;pdkifarmif awm&? oxHk? ajreDukef;awm&?
c&GJawmifay:awm& ausmif;rsm; aepOfuvnf; qGrf;cHvrf;wGif awmqif&dkif;rsm;eSifh awG h&m
qif&dkif;rsm;uyif a&Smifay;Mu&\/ ausmif;0if;twGif; awmqiftkyf 0ifvm&mwGifvnf; ]]oifwdk
hraESmifh,SufMueSifh}} ymk rdef hawmfrl&m vl hpum; em;vnfouJhodk h xGufcGmoGm;Muzl;\/
wpfzef aumhu'Gwf&Gm awmausmif; aepOf usdKufxdkjrdK h ta&S h 1mk&m;oHk;qlawm&rS
&ymef;cHudptwGuf ntcg wpfyg;wnf; MuGvm\/ vrf;ckvwf Z&yfwpfckwGif vSnf;orm;rsm;
vSnf;0dkif;cs em;aeMu&m 'umwpfa,mufrSm usdKufxdkodk hvdkufvdkojzifh 1mkef;awmfMuD;aemuf
oydwfvG,f vdkufygcJh\/ vomom awmvrf;c&D;wGif awmqiftkyfMuD;vmaeonfudk ta0;rSyif

jrifae&\/
]]t&Sif1mk&m; aemufjyefqkwfyg}} ymk tMudrfMudrf avSsmufaomfvnf; r&ojzifh 'umrSm oydwftyfjyD;
aemufaMumif;jyef xGufajy;av\/ 1mkef;awmfMuD;udk vSrf; Munfhvdkuf&m rwkefrvSKyf qiftkyfxJ
jrKyfoGm;onfukd jrifae&\/ vSnf;0dkif;a&mf xdk'umu tjcm;olrsm;tm;]]ckavmufqdk 1mkef;awmfMuD;rSm tpteawmif &Sm&awmhrSm rymkwf1ml;}} ymk ajymqdk&m vltrsm;u
]]tJ'g 1mkef;awmfMuD; OD;oDv jzpfvdrfhrnf/ 'D1mkef;awmfMuD;u qifreif; usm;rudkuf1ml;}} ymk
ajymMu\/ xdk'umvnf; eHeufrdk;vif;vSsif 1mk&m;oHk;qlawmifodk h owif;ar; vdkufoGm;um
jypfrSm;rdorSs onf;cH&ef 0efcsawmif;yefavonf/
1mkef;awmfMuD; awmqif&dkif;rsm;eSifh tMudrfMudrf awG h&&mwGif usdKufxD;&dk;vrf; rdk;ayg&Gm
awm&aepOfu awG h&aom jzpf&yfrSm ydk tHhzG,faumif;avonf/ awG hyHkrSm rdk;ayg&GmrS
oufi,fawmifodk husdKufxD;&dk;vrf;jzifh MuGawmfrl&m yJcl;yef;vdSKifq&mzdk;uav;vnf; oydwfvG,f
aemufyg uyd,tjzpf vdkufygoGm;cJh\/ vrf;ckvwfwGif 1mk&m;zl;jyefrsm;eSifh teD;tem;&Sd
&Gmom;rsm;u]]1mkef;awmfMuD;1mk&m;? 'Dvrf;u rMuGygeSifh? aMumhrSL;ac:wJh qif&dkif;MuD;wpfaumif vGwfaeygw,f/
vljrifwdkif; vdkufjyD; eif;owfaeygw,f/ rMumrDu &Srf;MuD;av;a,muf eif;owfvdk ho&JjzpfJjyD;
aMumhrSL;MuD;udk pD;aeygw,f/ MuGawmfrrlygeSifh}} ym 0dkif; wm;Mu\/ yefcsmyD oHk;a,mufeSifh
t*FvdyfppfAdkvf wpfa,mufvnf; aoewfudk,fpDudkifvsuf awG h&jyef&m xdkenf;ajymqdk
wm;jrpfMu\/ 1mkef;awmfMuD;um; MuGjrJMuGav\/ rMumrD qifaMumhrSL;MuD;eSifh
yufyif;wdk;avawmhonf/ q&mzdk;uav;um; 1mkef;awmfMuD;tm; ,HkMunfod&Sdxm;oljzpf rsm;pGm
xdwfvef hjcif;rjzpf? 1mkef;awmfMuD;udkom tuJcwfae\/ 1mkef;awmfMuD;um; 1mmrSs trlt&m
rxl;jcm; a&S hodk hMuGjrJMuG\/
tMurf;ajy;vmaom qifMuD;onf 1mkef;awmfMuD;teD;odk h a&mufvSsifyif OD;acgif;idkufpdkuf ajr
vufarmif;csum atmfympfae\/ xdktcg carmufeDeD udk,fpDeSifh vlvdkvkd o@meMuD; av;ck
qifay:rS qif;ajy;oGm;onfudk jrifvdkuf&onf/ jyD;vSsif qifMuD;rSm vrf;a&Smifay; awmxJodk h
0ifoGm;avawmh\/ ]]1mkef;awmfMuD;\ oDvESifh arwmonf tpGrf;xufavpGmh}} ymk ajymqdkcsD;usL;
rqHk;Muawmh/
EGm;? ajrG? jcif? yk&Guf? ysm;
1mkef;awmfMuD; usdKufxdk qdyfzl;awmif aepOf wpfae h jrddK hwGif;&Sd r,fZ,fausmif;odk h udp&Sd
vmjyD; jyeftMuG vrf;ckvwf tkwfwHwm; vrf;usOf;ta&muf EGm;odk;&dkif;wpfaumifvnf;
ckefaygufajy;vmonfeSifh &ifqdkifwdk;\/ vdkufydk haom r,fZ,fq&mawmfrSm vGefpGm pdk;&drfae\/
1mkef;awmfMuD;um; ajErysuf MuGjrJMuGonf/ teD;odk ha&mufvSsif EGm;odk ;&dkif;MuD;onf
a&SmifxGufajy;av\/
usdKufywdkifukef;wef; aepOftcgurl *ltwGif; 15-awmif? vHk;ywf oHk;xGmcef h&Sd
ajrGMuD;wpfaumif0ifae 1mkef;awmfMuD;u ]]taeSmifht,SufrjyKaumif;1ml;}} ponfjzifh ajym&m
pum;em;vnfouJhodk h at;aq;pGm xGufoGm;\/

usdKufxkde,f usdKufuom&Gm aumhpHawm& aepOfuvnf; Z&yfrD;zdkodk h 12-awmifcef h&Snf


em;udk;ayguf&Sd ajrGMuD;wufvm 'um? 'umrrsm;onf xdwfvef haeMupOf 1mkef;awmfMuD;
MuGvmjyD; ]]ae&monf olawmfaumif;rsm; ukodkvfvkyf&m Xme jzpfonf/ raeSmifh,Sufoifh}} ymk
ajymvdkufrS xdkajrGMuD; qif;oGm;ojzihf vltrsm; tHhMoMu\/
xdk hjyif a&Tusifawm&ausmif;onf rSuf? jcif? yk&Gwfqdwf? u&ifeDrsm; tvGefayg\/ 1mkef;awmfMuD;
wpfem&D eSpfem&D ponf Mumatmif xdkif 0wfjyKjcif;? w&m;&SKjcif; jyKaomfvnf; wpfcsufrSs
rvSKyfojzifh ntdyf Oykofonfrsm;u ]]jcifrudkuf}} ymk vnf;aumif;? ]]udkufrSmygyJ? orm"daMumifh
aerSmyg}} ymk vnf;aumif; jcifrsm;udk w1mwfeSifh &rf;vsuf ajymqdkaecJhMuzl;\/ tvm;wlyif
zsmyHke,f ausmif;wdkufwnfodrforkwf&eftwGuf MuG&zl;&m ausmif;ajrwpfuGufrSm ydkif&SifeSifh
roifhjrwfjzpf tvSLcHr&? 0,fr&&SdaepOf 1mkef;awmfMuD; MuGvmvSsif ajr&Sifu
tvdkvdkvmvSLaMumif;? odrforkwf jyD;aomtcg yk&Gwf? cgcsOf? u&ifeDrsm; tvGefaygaom
xdkajruGufwGif xd&pmefrsm; xGufcGmoGm;Muonfymk wtHhwMo ajymprSwfjyKMu\/
usdKufxdk qdyfzl;awmif awmausmif;wGif ysm;MuD;rsm; tHkvkyfae&mrS w&kef;&kef;ysH0JvSKyf&Sm;aeojzifh
'um? 'umrrsm; roGm;0hhH &SdaeMu\/
]]tzl;ajrmfvmolwdk htm; oifwdk hraeSmifh,Sufaumif;}} ymk qdkvdkufvSsifyif ttHkodk h
oGm;a&mufjidrfouf aeMuonfudk ajymqdkMu\/
*lNydKusjcif;
bkef;awmfBuD;onf usKdufywdkif odrfukef;*lBuD;wpfck ae&m wpfaeUo EGm;ausmif;om; wpfOD;u
kwfw&uf *lBuD;NydKusoGm;onfudk jrif& &GmwGif;odkUcsufcsif;ajy;oGm;NyD; ajymMum;\/ wpf&GmvHk;
txdwfwvefU jzpfoGm;onf/ ]]bkef;awmfBuD;awmh ysHvGefawmfrl&ygNyD}} [k &Gmom;rsm;
0rf;enf;yufvufajy;vmMu\/ &Gmom;rsm; a&mufaomtcg bkef;awmfBuD;rSm *lteD;
opfyifwpfyifatmuf at;aq;pGm xdkifaeonfudk zl;awGUMu&rS &ifxJrSm at;oGm;Mu&awmhonf/
tusKd;taMumif; avQmufxm;Muaomtcg]]tdrf; ...... *lawmhNydKoGm;NyD? rif;wdkUjrifwJhtwdkif;yJ? wdkUvJ*lxJrSm xdkifaewkef; u,fawmfrlygbk&m;?
u,fawmfrlygbk&m;vdkU tjyifbufu tBudrfBudrf atmfoHMum;vdkU xGufNyD; *ludkvSnfhywfMunfhw,f?
bmrSvJ rawGUbl;/ Munfhaewkef;yJ *lBuD;NydKoGm;w,f}} [k trdefU&dSavonf/
emembm0ESifh ewfrsm;
bkef;awmfBuD;\ OD;oDv\ awm&tawGUtBuHK txl;tqef;wdkUum; ajym rukefEkdifatmif
&dSayvdrfhrnf/ odrDaom yk*dKvf toD;oD;wdkU wpfpGef;wpfp od&orQ rSwfom;xm;csufrsm;yif vGefpGm
rsm;aeayonf/ tHhMoavmufatmifvnf; xl;jcm;\/ olawmfpif t&SifjrwfwdkUtzdkUum;
xl;qef;onf[k vlomrefwdkU owfrSwfxm;aom t&mtm;vHk; bmrQ tqef;wMu,fr&dS/ todvnf;
ray;vdkMu/ tvkyfydkyifjzpf pum;tjzpfyif ajymvdkawmfrrl Muukef/

oDv? arwm? opmESifh cEDw&m;awmf\ tpGrf;owdudk rjrif&aomfvnf; vlom;wdkU\ tjrif


rjzpfEdkif[k xif&aom t&mtm;vHk;onf vG,fvG,fESifh jzpfEdkifonfudk owdyMu&efyif/
w&m;&dSol\ pdwfqEum; bmrqdkvdkwdkif;&? w wdkif;NyD;aponfwnf;/ ,if;onfyif wefcdk;
jzpfayawmh\/
wd&pmefrsm;ESifh awGUqHk&&m vlUpum; em;vnfouJhodkU ajympum;udk em;axmifaMumif;
odMu&ayNyD/ a0E&m? ok0PoQH paom Zmwfawmfrsm; vlom;ESifhwd&pmefwdkU ,Ofyg;yHk?
tcsif;csif;arwmjzifh ulnDapmifha&SmufMuyHk/ aemufqHk; vlom;ESifh wd&pmefwdkU
pum;ajymyHkrsm;udkvnf; Mum;zl;? zwfzl;MuayNyD/
,ckacwfwGif ]pdwfcsif; pum;ajymenf;} ac: w,fvDy,foD ynm&yf wpfckudk kyf0g'DEdkifiHrsm;uyif
avhusifhoHk;pGJvsuf &dSaeNyD/ wd&pmef tcsif;csif;vnf; w,fvDy,foDenf;jzifh qufoG,fMu\/
vlvlcsif;vnf; rdkifaygif;rsm;pGm a0;uGmapumrl ajym &\/ avmu xdktwwfwdkUonf
tNrJ&dSae\/ (Am0&DykPm;BuD;\ pdwfcsif; pum;ajymenf;udk okwedygwf Iyg/) odp&mawGum;
rsm;jym;vSonf/ rdrdwdkUjrifonf? odonfum; rqdkpavmuf? xdkUaMumifhvnf; olawmfaumif;wdkU
tusifhpcef;ESifh pyf rdrdwdkU mPfrrDojzifh rodao;/ rodao; vufrcHEdkif/ vufrcHEdkifaomf
&dSapOD;/ EIwfusL;EIwfvGef pum;ruRHatmifum; owdytyfpGmh/ EIwfaMumifh raoapoifh/
bkef;awmfBuD;\ tawGUtBuHK txl;tqef; taESmifht,Suf tcuftcJ wdkUum;
om;&Jwd&pmefrQru o&Jwap? Opmapmifh? kupdk; ponfac: ynwfaom emembm0 a0rmedu
Nydwm? blwewfrsm;vnf; yg0ifMu&m ,ck xdktaMumif;udk wifjyaytHh/
bkef;awmfBuD;onf urf;jrifh&Gm awm&aepOf ntcgwGif Nydwmrsm; om;orD;rsm;udk csDydk;
rMumcP w&m;em vmMuonfudk awGU&aMumif; urf;jrifh&Gmom;wdkU todtjrifyif jzpf\/
olawmfoljrwfrsm;vnf; vlwdkU\ tusdK;udkomru vlESifh qufpyfaeaom emembm0rsm;?
ewfrsm;udkvnf; a[mMum;jyo qHk;rae&onfudk em;vnftyfayonf/
,cifESifh ,ck
ae&m ,uoH,kwf ygVdawmfESifh ayw0wK ygVdawmfwdkUtay: ,HkMunfjcif; (o'gpdwf)
tm;rsm; ydk BuD;rm;apavonf/ bkef;awmfBuD;onf ,aeU vlomrefwdkU ,kwdrwef
vufrcHEdkifaom Ak'acwf tjzpfqef;rsm;udk wu,fhtppftrSefrsm; jzpfaMumif; udk,fESifh&if;
oufaoxljyvdkufayNyD/
Ak'vufxufawmfu Nydwmrom;trd wpfawGudk owd&rdayonf/ NydwmrBuD;wpfOD;onf orD;i,f
]Ow&m} udkcsD om;BuD; ]ykeAok} udk vufuqGJvsuf aZw0efausmif; ywf0ef;usif pm;MuGif;rsm;?
ESyf? cRJrsm;udk pm;aomuf&ef vSnfhvnf&SmazGae\/ bk&m;&Sifvnf; &[ef;rsm;udk w&m;a[mae\/

NydwmrBuD;onf &[ef;awmf tpkta0;udk jrif&ojzifh wpfpHkwpfck pm;aomufzG,f a0jcrf;aeonf


txifESifh a&mufoGm;\/ jrwfpGmbk&m;&Sif wdkU\ toHonf y&dowftjyifodkU xGufdk;xHk;pH
r&dSojzifh w&m;yGJ[k rxifay/ tem;odkUa&mufrS w&m;a[maerSef; od\/
yg&rD "mwfcHaMumifh bk&m;&Sif\ w&m;oHonf olrtm; vGefpGm pGJNidap\/
]]om;a&m orD;a&m wdwfwdwfaeMuaemf? ararwdkU 'Dpum;rsdK; Mum;&wm
aemufawmifusaeygaumvm; om;&,f? avmurSm vifom;ESifh orD;om;[m tcspfqHk;yJ? w&m;[m
tJ'DavmutcspfqHk;awGxuf cspfp&maumif;w,faemf? wdwfwdwfaeMu}} [kacsmharmh ajymqdk\/
]][kwfw,farar? om;vJ odyfem;axmifaumif;wmyJ/ om;rqlbl;/ nDrav;vJ raqmhygbl;/
Nidrfae&Smom;yJ? ararBudK;pm;NyD; rSwfom;ygaemf}} om;BuD; ykeAoku 0efcHwdkufwGef;&Smao;\/
om;trdum; w&m;ydkufuGef rdMuavNyD/
w&m;yGJqHk;vQif (wd[dwfZmwd jzpfMuonfhtwdkif;) om;trd ESpfa,mufrSm aomwmyef
jzpfoGm;Mu\/ orD;i,f Ow&mum; i,fvGef; em;rvnf&Smao;aomaMumifh w&m;xl;
r&aomfvnf; aZw0efausmif;wGif ae&m Adrmef&aeojzifh bk&m;&Siftm; zl;ajrmfcGifh &oGm;avonf/
(o*gxm0*oH,kwf? ykeAok okwf/)
t|uxm q&mwdkUonf oD[dkVfacwf t&d,myk*dKvfwdkU\ t|Kywfrsm;jzifh bk&m;&Sif
a'oemawmftm; axmufcHxm;ouJhodkU bkef;awmfBuD;\ jzpf&yfrsm;vnf; ,HkMunfEdkifcufaom
Ak'a'oemtm; tm;jznfhay;vsuf &dSayNyD/
oifcef;pm ,lMupdkU
usKdufxdke,fwGif armif;awmifonf tvGefawmMurf;onf[k emrnfBuD;vS\/ rMumcP
armif;wD;oHrsm; Mum;&wwfoNzifh armif;wD;awmif[kvnf; ac:Muavonf/ rnfolrQ rae0Hh?
roGm;0HhMu/
odkUpif awmMurf; vlolrae? roGm;0HhMuojzifh qdwfNidrfat;csrf;vSonf/ bkef;awmfBuD;
OD;oDvtwGuf ae&maumif;wpfck jzpfcJh\/ bkef;awmfBuD;um; xdkawmif rnfhonfhab;&efESifhrQ
rBuHKawGU&/
yg#dvdykwfjynfom; 0domcrax&f oD[dkVfuRef; pdwawmif aepOf av;vjynfhvQif ae&mopf
wpfae&modkU ajymif;a&TUNrJ xHk;pHt& pdwvawmif av;vjynfhMuGawmhrnf[k pdwful;vsuf
avsmif;cdkuf-

]]t&Sifbk&m; MuGvQif wynfhawmfwdkU tcsif;csif; arwmysufjym; tjiif;yGm; &efrsm; ygawmhrnf/


rMuGygESifh}} [k kupdk;ewfu idk,kd awmif;yefojzifh y&dedAmef pHonftxd oDwif;oHk;&aMumif;
]0dok'dr*f} qdk\/ olawmfaumif;wdkU ae&mXmeonf csrf;om&rnf/
ewfcspfcH&olonf xm0pOf taumif;csnf; awGU&\/
(a'0wm] Ekurdawm aygaom? o'g bj'med ywd/ r[m0*f/)
arwmyGm;jcif;onf orm"d&vG,faom ur|mef;vnf;rnf\/ ow0gtrsm;\
cspfaq;vnf;rnf\/ tE&m,ftumtuG,f (y&dwf) rEefvnf; rnf\/
awm&yk*dKvfrsm;tm; arwmryGm;rDu ajcmufvSefU &efycJhMuaom awmpdk;ewfwdkUonf &[ef;wdkU
arwmyGm;aomtcg wHjrwfvSnf;? ae&mcif;? eif;EdSyfay;? a&aEG;usKd ponfjzifh
tusKd;aqmifvmMuaMumif; ]okwedygwf t|uxm} jyqdk\/ arwmuJhodkUaom
tusKd;tmedoifrsKd;udk tjcm;rnfonfh ur|mef;wGifrQ a[mawmfrrlonfudk owdyoifh\/
bkef;awmfMuD;OD;oDv\ wefcdk;onf tb,ft&m jzpfonfudk mPfrsufpdjzifh MunfhI
twk,loifhMuonf/
rm&fewfy&d,m,f? odrMuG,f? tE&m,fvlwdkUy
yJcl;ajrmuf uvd&Gm wyfuav;awm& aepOf bdk;olawmf uyd,rsm;vnf; vdkufyg
0wfBuD;0wfi,f yaeMu\/ xdkwGif bkd;olawmfBuD; OD;usm;jzLonf pdwfjrefvufjref&dS\/
wpfckaomn bkef;awmfBuD;onf opfwpfyifatmuf at;aq;NidrfoufpGmxdkif w&m;IrSwfae\/
OD;usm;jzLvnf; uyd,tazmfwpfa,muf jzpfrnfxif ac:&m rxl;ojzifh acgif;udkvufoD;jzifh
xdk;\/ rvIyfojzifh prf;Munfh&m cg;yef;BudK;toD;udk prf;rd bkef;awmfBuD;rSef; odojzifh
xGufajy;rnfy\/ tazmfrsm;u]]xGufajy;vdkU tjypfuvGwfrSm r[kwfbl; OD;olawmf? bkef;awmfBuD;udk uefawmhvdkufyg}} qdk
uefawmhonf/ BuD;pGmaom oHa0*jzpf OD;usm;jzL &[ef;yoGm;avawmhonf/
1262-ckESpfavmufu bkef;awmfBuD;onf aemufyg&[ef;oHk;yg; ESifhtwl &efukefNrdKU
uefawmfBuD;vrf; udpwpfcktwGuf ajcusifMuGawmfrl\/ vlol&Sif;aom vrf;jzpf
jrif;&xm;wpfpD;onf tMurf;armif;ESifvm&m wdkufrdrnfpdk; bkef;awmfBuD;uyif vrf;z,f
ay;vdkuf&onf/ xdk&xm; 0g;ESpfjyefcefU vGefoGm;aomtcg 0kef;ceJtoHMum; vSnfhMunfhvdkuf&m
&xm;arSmuf &xm;armif;ukvm;onf 'vdrfhaumufauG;usaeonfudk awGUMu&\/
auvmoawmif wdkufukvm;awm& aepOfu &Gmaebkef;BuD; tcsdKUonf bkef;awmfBuD; tay:
remvdk0efwdk pdwfxm;jzifh t&uform;wpfOD;tm; ydkufqHay; bkef;awmfBuD;tm; &efyapMu\/

xdkt&uform;onf bkef;awmfBuD; qGrf;cHMuG&mvrf;rS BudK bkef;awmfBuD;tm; acgif;ESifhwtm;


0ifwdkuf a0SU\/ bkef;awmfBuD;\ arwm? oDvaMumifh ol\acgif;'Pfudk ajrBuD;u
udk,fpm;cH,lvdkufonf/ t&uform;vnf; t&dSefjyif;pGm xdkae&myif vJusoGm;\/
ta&SUbuf e,fwpfe,fwGifvnf; ]bkef;awmfBuD;tm; qGrf;ravmif;&} [k trdefUxkwf wm;jrpfrdaom
bkef;BuD;wpfyg;onf a0'emwpfck pGJuyf qGrf;yGJjrifwdkif; vefUatmfae&\/ xdka&m*gjzifhyif
ysHvGef&&Smonf/
]rlvyPmo? rm&wZeD,okwf} a[mawmfrlonfhtwdkif; odEdkifcufaom rm&fewf yl;0ifjcif;cH&
olawmfoljrwfrsm;ESifh &efoltjzpf ,SOfNydKif&aom tjzpfrsdK;onf txdemavpGmh?
aMumufzG,faumif;avpGmh/
,if;okwftzGifh rm&ESifhpyf zGifhjyonfrSm tvGefrSwfom;zG,f aumif;vS\/ rm&onf
yl;0ifHkrQomru a,m*DESifh&efolMum;wGif tjrifrSm;? tMum;rSm;rsm; jzpfatmifBuHaqmifvDq,faom
tmHkvdrfrsm; udkvnf; zefwD;wwfavonf/
Oyrm w&m;xdkifaeaom &[ef;teD; rmwk
rmwk*gr ESifh r&Sif;rvif; jzpfav[ef?
w&m;IyGm;aeaomfvnf; rawmfrwnfh vkyfaeav[ef tmHkvdrfrsm; zefwD; jyaomtcg
vlrdkufwdkUonf xdkrawmfrwnfhonfudk udk,fwdkifwyftyfyif jrif&wwfojzifh a,m*DESifh&efoltjzpf
&ifqdkif&Jum i&JBuD;Mu&&Smav\/ vlrdkufwdkU i&JrBuD;ap&ef a,m*DwdkU udk,fwdkifuvnf;
xdkoabmudk odjrif qifjcifMu&m\/
1255-ckESpfavmufu bkef;awmfBuD; oxkHodkU MuG&mwGifvnf; qGrf;oHk;&ufrbkOf;ay;&/
]]awmifaumif0ifvQif NrdKU&Gmemonf}} [k &Gmaebkef;BuD; tcsdKU\ vHIaqmfcsuft& NrdKU&GmvlBuD;rsm;u
]]bkef;awmfBuD;tm; qGrf;avmif;ol 'PfaiGig;usyf}} [k wm;jrpfMu\/ oHk;&ufwdkifwdkif bkef;BuD;ESifh
&GmvlBuD;rsm;udk aMumuf qGrf;ravmif;&JMu/
aemufwpfaeU eHeufwGif NcHtvkyf&Sif udk0dkif;onf NcHrStjyef rdrdZeD;tm;]]&Sifra& .... wdkUNcHxJu opfyifatmufrSm bkef;awmfBuD;udk awGUcJh&w,f/ Munfdkq&m
aumif;ygbdoeJU/ qGrf;rpm;&wm oHk;&ufawmif&dSNyD Mum;&wm[kwfrSmyJ/ NcHab;u prf;xJudkoGm;NyD;
a&ppfeJU oydwfxJ a&ppfxnfhNyD; aomufaewmawGU&w,f/ eufzef wdkUqGrf;avmif;vMu&atmif?
'PfaiGig;usyf wyfcsifwyfyap}} [kajymqdkavmif;v\/ tcsdKUvnf; csKHuG,f vMu&\/ rMumrD
wpfNrdKUvHk; tkwftkwfusufusuf avmif;vMu&m vSnf;rsm;jzifhyif wdkufydkU&avonf/
bkef;awmfBuD;\ wdkufwGef;csuft& "rdum&mrac: pmoifwdkufudkvnf; wnfaxmifMuonf/
oHCm oHk;av;q,f t&dSwGif qGrf;rva&; vIHUaqmfolrsm;aMumifh oHCmrsm; wpfBudrf qGrf;'ku
a&mufcJhMu&ao;\/ ,ckaomf pnfum;wdk;wufvsuf/ OD;0dkif;NcHae&mudkvnf; 1260-jynfhESpf

avmufwGif OD;bvdyf-a':bGm;pHkwdkUu NcH0,f OD;ZmEkw&tm; ausmif;aqmufvMuonf/


awmif0dkif;BuD;awm& yifwnf;/
usnfqefrc? puf&yf&? pGrf;vSb,f"mwfenf;
tcgwpfyg; bkef;awmfBuD;onf usKdufa';,sKH awmcsKHxlxyf&m NidrfoufpGm xdkif
w&m;IrSwfae&m a&TavS&Gmom; rkqdk;BuD;OD;aumfonf om;orifxif aoewfjzifhypf\/
oHk;Budrfwdkif rD;rul; aoewfudk tay:axmifypf&m usnfqefxGufoGm;\/ ]]csKHxJu
om;orifonf aoewfoHMum;vsuf tb,faMumifh rajy;ygvdrfh}} [k teD;odkU oGm;Munhf&m
bkef;awmfBuD; jzpfaeonfudk awGU&ojzifh xdwfvefU wkefvIyfum awmif;yefav\/
]]rdrdtjypfudk jrif awmif;yefukpm;jcif;onf aumif;\/ aemifBuD;yGm;aMumif; jzpfonf/
igonf;cH\}} [k rdefUawmfrl&m OD;aumftm; ewfa&pif oGef;csvdkufouJhodkU &Tifvef;ap\/
]]toufxufqHk; raumif;rIrS a&SmifMuOfygrnf}} [kavQmuf tdrfodkU jyefvmcJhonf/ rMumrD
&aohy\/ aemifbkef;awmfBuD;uJhodkUyif &[ef;y "kwifrsm;aqmifum awm&aqmufwnf
avawmhonf/ 1263-ckESpfwGif wdkufukvm; awmifajc ausmufwpfvHk; awm& 0guyfavonf/
1247-ckESpf ygawmfrlacwfwGif ppfawmif; r&rf;acsmif;bkef;BuD;? ausmufuvyf bkef;BuD;wdkUonf
Adkvfvkyf t*Fvdyftpdk;&tm; awmfvSefaecsdef jzpf\/
a&TusifNrdKUudk 0ifpD;&mwGif yefcsmyD ppfukvm;wdkU\ vufcsufaMumifh vufHk;Adkvf udkbm;BuD;
usqHk; wyfysufajy;Mu&onf/ yefcsmyDwyfuvnf; vdkufEdSrfeif;vsuf&dS\/ wpfaeUwGif
awmwpfcktwGif; bkef;awmfBuD;vnf; w&m;xdkifaepOf yefcsmyD ppfom;rsm;u &efolUbufom;[k
,lq av;bufav;wef aoewfjzifh 0dkif;ypfowfMu\/ aoewfrD;rxGufojzifh
bkef;BuD;rSef;odum teD;odkU vma&muf0efcs awmif;yefMu\/ ajcawmf OD;acgif;ESifhyGwfum
qvHay;Muonf/
1262-ckESpf wefaqmifrkef;v anmifav;yifawm& pmjyefyGJESifh &Srf;&Gm odrforkwf udpMuG&if;
>yefwefqm? 'dkufOD;? OuH&Gmrsm;odkU vSnfhvnfawmfrl\/ vrf;tMum;wGif rD;&xm;ESifh
&ifqdkifwdk;rdpOf rD;&xm;onf csufcsif;&yfoGm; vltrsm; kwfkwfoJoJ jzpfoGm;\/ pufAdkvfESifh
c&D;onfwdkUvnf; olUxufig bkef;awmfBuD;tm; ylaZmfMuukef\/ rD;&xm; xGufonfhwdkifatmifyif
udk,fwpfydkif;xkwf? acgif;jyL? atmf &dScdk;Muonf/
ouFef;uRef;rS 'vbuf uGrf;NcHukef;odkU MuGpOfwkef;uvnf; xdkenf;twdkif; BuHKcJhzl;\/
1244-ckESpf avmufwGif a&Tusif qdwfuav;awm&ausmif; aepOf 0rf;cedrf&GmodkU qGrf;cHMuG&\/
wpfaeUaomf qGrf;cHMuG&if; om;iSufrsm;udk axmifaom TwfuGif; ajcaxmufpGyfrd a&SUrwdk;bJ

&yfaeawmfrl\/ Twfaxmifxm;oljrifvQif aMumufvefUae tem;odkUruyf0Hhacs/


tacgufacgufvma&muf acsmif;ajrmif;Munfh\/ bkef;awmfBuD;um; &yfvsufom/ Twform;vnf;
BuD;pGm aomujzpfae&Sm\/ vmvnf; rjzKwf0Hh/ Mumaomf tjcm;olwpfa,muftm; tjzKwfcdkif;\/
bkef;awmfBuD;u xdkvmoltm;]]'um 'geifhTwfuGif;vm;}} [k ar;\/
]]r[kwfyg}} [k avQmuf]]olwpfyg; TwfuGif;udk rjzKwfESifh}} [k y,fjrpfawmfrl\/
udk,fwdkifvnf; 0denf;t& rjzKwftyf/ rqdkifoljzKwfaomfvnf; cGifhrjyKxdkuf/ odkUESifh xdkolu
TwfuGif;&Siftm;]]rif;awmhcufwmyJ? rGef;vnf; wnfhvkNyD? qGrf;rpm;&vdkU aooGm;&if rif;awmh t0DpdyJ}} [k
jyefajym&m Twf&Sifvnf; 0rf;enf;aMuuGJpGm idk,dk vma&muf jzKwf&awmh\/ ]]aemif'Dvdk
rvkyfawmhyg? onf;cHygbk&m;}} [kTwfuGif;ygv uefawmh\/ bkef;awmfBuD;um; qGrf;wpfeyf
vpfvyfavNyD/
bk&m;&Sifpaom olawmfaumif;wdkUonf rm&fewfaMumifh qGrf;vpfvyf&aom tcgrsdK;wGif
yDwdbu=w&m; yDwdudkom pm;aeaom jA[muJhodkU 0rf;ajrmuf0rf;omyif aeawmfrlMuNrJjzpf\/
(TwfuGif;udkjzKwfvQif rdxdkufaom om;aumiftwGuf b@mpm;xdkuf (avQmf&) \/
jyefaxmifxm;cJhjyefvQifvnf; ygPmwdygw rvGwf/ 0denf;/)
raoEdkifaom"mwf
bkef;awmfBuD;um; &xm;? aoewf? wd&pmef paom ao0eD;yg; ab;&ef rsm;ESifh tBudrfBudrf
BuHKcJh&aomfvnf; touftE&m,fr&dScJh? um;pifwifcH&aom Ow&omraP? rdciftavmif; rD;dIUpOf
0rf;wGif; &dSaom &Sif'A? ig;0rf;xJaecJh&aom &SifAmukv polwdkUuJhodkU b0wGif w&m;xl;
{uef&&rnfholonf aodk;xHk;pHr&dS/ ]mP0dym&'d} ac:onf/ twdwfuHxl;olrsm;? trawac:
rao"mwfygonfh ow0grsm;vnf; raoMu/
edAmef[laom tocFw trw"mwftm; (rao"mwfqGJtm;) onf rnfrQ BuD;rm;aBumif;
owdy&m\/
tm;MuD;olESifh ,SOfjydKif&aom tIH;

bkef;awmfMuD;tm; remvdk0efwkdvsuf qefYusifbuf jyKolrsm;ESifh pyf rSwfom;zG,f &Sdayao;\/


rdrdxuf jrifhjrwfolrsm;ESihf zuf &efolvkyf&onfrSm aMumufzG,f aumif;vS\/ *kPfMuD;oavmuf?
onf;cHoavmuf qefYusifolrSm epf\/ em\/ avnmavqefbufodkY ypfvTifhaom zkefjrLrsm;rSm
ypfolxH ESm? cHwGif;? rsufpdom jyef0ifusjrJjzpfonf/ a0'emcHpm;&jcif; paom ysufpD;jcif;
trsdK;rsdK; ('Pf-10 yg;) ESifh &ifqkdif&wwf\/ ]pdrfa&oifhonf} [k avmu ac:Muonf/
]rZdryPmo - Oygvdokwf} xHwGif raemuH
raemu wefckd;MuD;yHkudk jy&m udo0p&aohudk ypfrSm;Mu
'@uDjynf vufeufrkd;? jymylrkd;&Gm awmtwd jzpf&aMumif;vm\/
]{um'oedygwf} "rewfom; 0wKwGifvnf; "rewfom;onf wynfh tajcGt&HESifhwuG ZrL'Dygudk
vuf,m&pf vSnfhvsuf aumif;rIjyK&ef vlwkdYtm; EId;aqmf\/ t"rewfom;vnf; xkdYtwl vuf0J&pf
vSnfhum raumif;rIjyK&ef EId;aqmf\/ ,if;odkY oGm;MupOf aumif;uifvrf;c&D; &xm;csif;qHkMu&m
ola&Smifiga&Smif tacstwif qkdMuonf/ aemufqHk; "rewfom;uyif onf;cHtIH;ay;ojzifh
&xm;armif;ESif xGufcGmay;&m t"rewfom;onf &xm;rSus t0DpdokdY a&mufav\/ rjrif&aom
(t"d0goe) cED\ tm;um; MuD;rm;avpG/
tcgwpfyg; ykPm;wpfa,mufonf ]olYtpfudktm; &[ef;jyKay;&aumif;vm;} [k bk&m;&Siftm;
pdwfqkd; vma&muf qJa&;jcdrf;ajcmuf\/ olYemrnfum; taumou bm&'GgZ jzpf\/ xkdtcg
bk&m;&Sifu]]ykPm; oifhtdrfudk {nfhonfrsm;vm pm;zG,faomufzG,f wnfcif;ay;auR; {nfhonfu
rpm;r,lbJ xm;vQif b,folcH,l&oenf;}} [k ar;&m]]tuREkfyfwkdYyif cH,lMuygonf}} [k ajz\/
]]ykPm; ,ckvnf; oif\ qJa&; jcdrf;ajcmufjcif;udk igvufrcH/ oifh[moifom &Sdygapawmh}} [k
rdefYawmfrl&m jrwfpGmbk&m;u olYtm; usdefvkdufonfxif tvGefxdwfvGefYoGm;\/
avmuDwefckd;&SifwkdYum; rdrdwkdYwwfaom rEefwefckd;? orm"dwefckd;? usdefpmwkdufjcif; (usdefqJjcif;)
ponfwkdYjzifh rvkdolwkdYtm; 'kua&mufapEkdifonfukd bm&'GgZ odxm;jyD;jzpf xdwfvefYjcif;
jzpf\/ aemuf trSm;0efcH &[ef;jyKavonf/ (o*gxm0*f? taumouokwf/)
aemufyHkwpfckum; uREfkyfwkdY\ "rrdwfaqGjzpfol rauG;ayyifprf;t&Sif 0g,mr pmoifom;b0
pmoifaeMupOf rdwfaqG&[ef;wpfyg;u usDp,fvdk ]]rnfolrnf0gu OD;yOif;udk awGYvdk

,ckvmcJhygwJh}} [k aeylusJusJ wpfrkdifcefY a0;aom c&D;odkY vTwfvdkuf\/ rawGY jyefvmaomtcg


OD;0g,mr pdwfqkd;\/ csufcsif;pdwfajz onf;cHatmifhtnf; aevdkufonf/ aemufwpf&uf
usDp,faom OD;yOif;rSm taMumif;rJh rsufpdem tdyfr&awmhacs/ ]]OD;0g,mrMuD; pkef;wwfovm;?
wynfhawmf raeYu vkyfrdwm onf;cHyg}} [k awmif;yef\/ ododomom rsufpdem
aysmufoGm;onf/
rQaom pum;tpOfjzifh t&d,ly0g'uHudk cefYrSef;Edkifavmuf\/ oDv? orm"d? ynm*kPfMuD;vQif
MuD;oavmuf jypfrSm;oltm; usdefpmwkdufouJhodkY 'kua&mufapwwfayonf/ olawmfjrwfwkdYonf
ol,kwfrmwkdYtm; arwmonf;cHjcif;jzifh 'Pfwyf\/ raumif;rIudk rwHkYrjyef vufrcHjcif;jzifh
ol,kwfrmwkdYtm; ydk av;ap\/ 'udaP,s*d [laom oljrwft&d,m &[ef;oHCmwkdYrS vmaom
rD;onf IdUoltm;om rjidrf;Ekdifatmif avmifuRrf;ap\/ owdjyK Muygav olawmfaumif;awGwkdY/

r,fawmfMuD; uG,fvGefjcif;
bkef;awmfMuD;\ r,fawmfMuD; a':csdKonf wyfuav;awm& bkef;awmfMuD; ESifhtwl
0wfMuD;0wfi,fjyKvsuf oDv&Sif0wfESifh ae\/ bkef;awmfMuD;um; wpfae&mrS wpfae&modkY
ajymif;a&TYaomfvnf; r,fawmfMuD;um; wyfuav;awm&om w&m;ESvHk; oGif; ae&pf\/
1241- ckESpf bkef;awmfMuD; a&Tusifawm& oDwif;oHk;ckduf r,fawmfMuD; oDwif;oHk;&m
wyfuav;awm& "m;jyvlqkd;rsm; 0ifa&mufvmMu\/ OuH&GmorD;jzpfol a':olZmxHrS
aiGoHk;axmifESifh a&Ttpdwfom; tyfxm;onf[k owif;& vmwkdufjcif; jzpfonf/ "m;jyrsm;u
xkdypnf;rsm;udk awmif;Mu\/ oDv&SifMuD;u ]]r&Sd&yguvm; armifwkYd&,f}} [k ajymjy\/
xkdowif;vnf; pifppfr[kwfacs/ odkYaomf vlqkd;rsm;u r,HkMu/ ]]oDv&SifMuD; vdrfajymonf}} [k
xyfwvJvJ &dkufESufMuonf/ oDv&SifMuD;onf ]]ightm; twdwfuH pDrHavjyD}} [k atmufarhvsuf
]]om;awmfMuD;\ r,fawmfyDyD tm;wif;cHawmhrnf}} [k pdwfudk qHk;jzwf]]ighom;MuD; OD;oDv\ q&m jrwfpGmbk&m;udk udk;uG,fyg\bk&m;/ om;awmfMuD; ESifh jrwfpGmbk&m;?
om;awmfMuD;ESihf ... jrwfpGm ...... bk&m;? om;awmf .......}} r,fawmf oDv&SifMuD;\ toHonf
vlqdk;rsm;vufatmufwGif wjznf;jznf; tm;avsmhao;odrfum om;ESifh bk&m;udk w vsuf 0dnmOf
csKyf&&Smav\/

xkdtcg bkef;awmfMuD;tm; a&Tusifawmifbuf&Sd qdwfuav;awm&odkY vdkuf yifhMu&onf/


bkef;awmfMuD;onf r,fawmfMuD; tavmif;udk rD;oj*K[f jymusonfhwkdifatmif tokb bm0em
yGm;awmfrl\/ rD;rjidrf;rDyif rD;oj*K[f&mrS a&TusifokdY jyefjuGawmfrl\/
uHw&m;wkdYonf qef;Mu,fukefbdonf/ xl;jcm;onfh yk*dKvfwkdY\ ywf0ef;usif
tjzpftysufwkdYonf jzpf&dk;jzpfpOf r[kwfwwf? aumif;aumif;qdk;qkd; xl;jcm;vGef;wwfonf/
ajuG;rsm;udk tjywf&Sif;&aom b0jzpf xdkyk*dKvfxl;rsm;ESifh taMumif;ypnf;ruif;olwkdif;
us&mb0ZmwfwGif yg0ifMu&jrJ jzpfonfudk owdrloifhMu\/ rjrif&aom tarT"mwfudkvnf;
rsufjcnfrjywfoifh/ olawmfaumif;wkdY\ ywf0ef;usifwGif taumif;csnf; jzpfvmvdrfhrnf[kum;
r,Hkpm;oifh/
a,m*DwkdY txl;owdjyK&rnfrSm- rdrdaeaom ywf0ef;usif? rdrdvkyfaeaom tvkyfESifh
xkdufwefatmif ae&rnf/ ayghayghqq rae&/ a,m*D\ 0w&m;twkdif; cEmudk,f bk&m;vSL
tjypf[lorQ 0efcsawmif;yef? arwmememyGm; onf;cH? trQay;a0/ aeYpOf0wf rcRwfap&/
olwyg; pdwftBuHudkodyHk
bkef;awmfMuD;tm; (azmfjyvwHYaom um,uH&SifwdkY\ udk,fawGYom"u rsm;t&) olwpfyg;
pdwftMuHodonf? y&pdw0dZmee tbdnmOf &awmfrlonf[k ,kHMunfMuavonf/
tcgwpfyg; yJcl;r[mapwD q&mawmf OD;*kPonf aemufyg OD;yif; OD;*Ermudk ac:
bkef;awmfMuD;xH tzl;ajrmfoGm;\/ bkef;awmfMuD;onf rdrdxHa&mufvmaom OD;yif;rsm;tm;
ypnf;wpfpHkwpf&m rcsD;jrifhbJ rjyef&/ tjrJwrf;ay;vavh&Sdonf/ ypnf;vdkcsif oGm;onf[kyif
tajymcH&avmufatmif csD;ajrmufavh&Sdojzifh OD;*Ermonf rdrdq&mac:aomfvnf; rvdkufcsif/
bkef;awmfMuD;u ouFef;ponfpGefY ,lvm&vQif xdkodkYtxifcH&rnfudk &Suf\/ wpfvrf;vkH;
]]bkef;awmfMuD; bmrS rpGefYygapESifh}} [kpdwfxJu awmifhw&if; vkdufygvm\/
bkef;awmfMuD;xH q&mwynfhESpfyg; a&mufaomtcg bkef;awmfMuD;onf udk,fusifhw&m;rsm;udkom
rsm;pGma[m ypnf;wpfpkHwpf&m rpGefYbJ ]]uJ-jyefMu}} [krdefYawmfrl\/ OD;yif; OD;*Ermum;
pdwfawmifhwwkdif; jynfh0auseyf\/ ]]bkef;awmfMuD; pdwftMuH odavovm;}} [kvnf; oHo,
0ifvmavonf/
wpfzefOD;*Ermonfyif 0rf;yawmodkY a&mufckduf bkef;awmfMuD;vnf; usdKufxdkrS 0rf;yawmodkY
wynfhoHCmrsm;ESifh a&mufvm MuHK MudKuf\/ OD;*Ermonf bkef;awmfMuD; c&D;yef;vmojzifh
0wfjznfh (ESdyfES,f) ay;&ef pdwful;rdonf/ ,cifoHo, &Sdxm;zl;ojzifh pkHprf;vdkaom tMuHvnf;
0ifvm\/ xdkYaMumifh -

]]ightm; tvG,fwul 0wfjznfhcGifhjyKygap/ OD;yif; b,folvJ b,fuvJ ponfjzifh rar;ygapESifh}}


[k ywemjyK\/ ola&mufoGm;vQif bkef;awmfMuD; ajcqif;vsuf tvG,fwulyif 0wfjznfhcGifh&\/
bmrQrar;/ ESpfem&DcefYMumaomf ]]awmfavmufjyD? oGm;awmh}} [kvTwfvdkuf\/ OD;*Erm (aemif
r[mapwD q&mawmf) um; ,cifoHo,udk z,f wu,fyif odonf[k qkH;jzwfvsuf
0rf;omae&ayonf/
txifrBuD;aom q&mawmf\ aemifw
tcgwpfyg; yJcl;jrdKU&Sd ausmif;wkdufMuD; wpfwdkufrS em,u q&mawmfMuD;wpfyg;onf
wpfqifhpum; wpfqifhem;jzifh bkef;awmfMuD;\ owif;qef;rsm;udk Mum;ae&\/ txl;ojzifh
oGm;av&m&mwGif vSnf;ESifhwkduf&avmufatmif vmbfvmbaygrsm;jcif;rSm 'vHvkyfjyD;
0g'jzefYMuom jzpf&rnf[k xifae\/
wpfaeYaomtcg eHeufokH;em&D ausmif;wHcg; acgufoHMum;& wHcg;udkzGifhay;vdkuf&m
bkef;awmfMuD; jzpfaeonfudk awGU&ojzifh tvGeftHhtm;oifhoGm;\/ ae&mxdkifcif;ay;
bkef;awmfMuD;tm; 0wfjyKae&m bkef;awmfMuD;u udk,fusifhw&m;rsm;udk MudK;pm;&ef xr&atmifzd
a[mawmfrlonf/ ausmif;tkyfq&mawmfMuD;\ pdwfxJwGif bkef;awmfMuD; qGrf;cHpm;avh&Sd&m 'um
'umrrsm;udk MudKwifpDrH EId;aqmfcsdef r&ojzifh apmapmpD;pD; eHeufqGrf; (avmif;qGrf;) udk
tqifajyajy &Ekdif&efudkom pdwfapmae\/ bkef;awmfMuD; a[maeonfudkyif bmawG a[maerSef;
rrSwfrd/
]]wwfEkdifygbl;av? tkPfwufvdkY bkef;awmfMuD; qGrf;cHBuGrS ausmif;om; wpfa,mufudk
rkefYaowm oGm;jyD; wpfae&m&mu tavmif;ckdif;rSyJ}} [kausmif;&Sd vzG,f&mudkom pdwfxJu pDrH
pOf;pm;aerdavonf/ bkef;awmfMuD;um; tkPfwufvQif oydwfudk aumufvG,fvsuf]]uJ ....awmfavmufjyD? qGrf;cHoGm;&OD;r,f}} [krdefYum BuGoGm;awmfrl\/ ausmif;tkyf
q&mawmfvnf; aemufrSvdkufyg ausmif;0if;wHcg;udk zGifhay;vdkuf&m qGrf;avmif;&ef b,ftcsdefu
a&mufaeMuonfrod? vlaygif;rsm;pGm pDwef;apmifhaeMuonfudk awGY&ojzifh wpfoufESifhwpfudk,f
arhr&atmif tHhtm;oihfoGm;\/ bkef;awmfMuD;tay: rdrd txifrSm;cJhonfudk kwfjcnf;owd&
0rf;om&&mrS pdwfraumif; jzpfvm&\/
<uogm;awmfrl\ jzpfvm&\="" pdwfraumif;="" 0rf;om&&mrs="" kwfjcnf;owd&=""
txifrsm;cjhonfudk="" rdrd="" bkef;awmfmud;tay:="" thhtm;oihfogm;\="" arhr&atmif=""
wpfoufesifhwpfudk,f="" awgy&ojzifh="" pdwef;apmifhaemuonfudk="" vlaygif;rsm;pgm=""
a&mufaemuonfrod?="" b,ftcsdefu="" qgrf;avmif;&ef="" zgifhay;vdkuf&m=""
ausmif;0if;whcg;udk="" aemufrsvdkufyg="" q&mawmfvnf;=""
ausmif;tkyf=""></uogm;awmfrl\>

]tmuacF,sokwf} a[mawmfrlonfhtwdkif; ypnf;vmbf vmbESifhpyf ]oDv\ qGJiiftm;} udk


owdjyKMu&m\/
qGrf;avmif;onfhtxJwGif ausmif;'umMuD; OD;rSdefvnf; ygvmonfudk awGY&ojzifh ar;Munfh&m
OD;rSdefu]]wynfhawmfvJ bkef;awmfMuD;rSef; rodygbl;? nu tdyfrufrufw,f? tJ'Dudk qGrf;avmif;oGm;acs?
&[Emwpfyg; BuGvmvdrfhr,fwJh? tdyfrufrufwm rSm;onfjzpfap? rSefonfjzpfap qGrf;avmif;wm
ukodkvf&wmyJavqkdjyD; vmcJhwmyJ q&mawmf}} [kavQmuf&m ydkyif tHhtm;oifhoGm;jyef\/
tjcm;olrsm;udk ar;Munfhjyef&mwGifvnf; OD;rSdefuJhodkY tdyfrufjrifruf? tdrfeD;csif;uajym
bkrodbrod vmMujcif;jzpfaMumif; od&avonf/ vltkyfMuD;rSm qGrf;MuD;avmif;yGJwrQ
pnfum;vSay\/ ausmif;tkyfq&mawmfMuD;um; a&Tatmifkd; q&mawmfMuD;yif jzpfayawmhonf/
q&mawmfMuD;onf ,cifu txifvGJykHrsm;udk aemifwMuD;pGm jzpf &[ef;oHCmrsm;tm; w&m;a[m
pmcswdkif;vdkvdk trdefY&Sdawmfrl\/ rMumrD awm&0ifawmfrlavonf/
bkef;awmfMuD;uJhodkYaom olawmfoljrwfwkdY rnfonfum; wpfavmuvkH; 'dk;,kdayguf
[ifvif;yGifhatmif odjrifawmfrlMuonf ,kHrSm;zG,f r&Sdtyf/ odkYaomf odjrifwdik f; rdefYawmfrlrnf[k
rxifrSwfoifh/ a&Tatmifkd; q&mawmfuJhodkY aemufyg wynfhrsm;ESifh udk,fusifhw&m;jrwfudk
usifhokH;rnfh tvm;tvm tusdK;tmedoifudkyg odjrifawmfrlrS t&dyft>ruf today;awmfrlavh
&SdMuonf/
xef;vsuf urXmef;
bkef;awmfBuD; bDvl;uRef usKdufuGJawmifawm&aepOf vlrsm; uefawmUvmBu&m r&rf;&GmrS ukvm;
udkbdk;tm;]]'D'um touf60-&SdNyD? OykyfapmifUysif;onf? udk,fUtdrfudkyif trdIufrvSnf;? a&BuD;aomtcg
a&u vSnf;ay;&onf}} [krdefUawmfrl&m ]]tedrfUxJ tdrfaqmufonfudk b,fvdkodygvdrfY}} [k
tHUBoBu\/
&GmvGwf&Gmom;wdkUvnf; bkef;awmfBuD;tm; usKdufuGJawmifrS a&GU usKduf'dk;awmif oDwif;oHk;&ef
yifUBu&m awmifay:odkU a&mufaomtcg a&qm yifyef;arm[dkuf aeBu\/ a&vnf;rawGU?
,lvnf; r,lrdcJUBu/ xdktcg ]]'umwdkU [dkopfyifatmuf oGm;NyD; a&cyfBuprf;}} [k
cdkif;onfYtwdkif; oGm;cyfBu&m prf;a&&oNzifU ]]bkef;awmfBuD; ra&mufzl;bJ b,fvdkodygvdrfY}} [k

tHUBoBu&Nyefonf/
bkef;awmfBuD;vkyfaom a&avm? e*dku&SdESifUaeaom a&udk xdk;azmufodNrif Ncif;av rqdkedkif/
unGwfuGif;udk&ifBuD; OD;y@dw\ udk,fawGUrSm ydk tHUzG,faumif;vS\/
usKdufxdk armif;wD;awmifaepOf ODpEESifU &aoBuD; OD;y@d (xdkpOfu &aoU0wfom
&Sdao;onf)wdkUvnf; bkef;awmfBuD;ESifYtwl vdkufaeBu&m &aoUBuD;rSm ]]vdkvsif&ap?BudK;vdkacG}}
[laom a&S;vlBuD;yDyD t&m&mudk aBumifYBuwwf\/ wpfaeU bkef;awmfBuD;tm; 0wfNyK&ef
oGm;aomtcg]][JU&aoU? eif xef;vsufudk acgifrdk;xdk;NyD; abmufrJU odrf;qnf;xm;&owHk;}} [kar;vQif
]odaerSawmU rxl;ygbl;} [k ,lqum]]vdkvQif &atmifvdkYygbk&m;}} [k a&SYwdk;om avQmufxm; 0efcH&awmYonf/
]]tif;....eifurXmef; pD;NzefwJYtcg igYxef;vsuf BuGufpm;rvm;? &SOfUpm;rvm;eJY aBumifYBuNyD;
eifYurXmef;[m xef;vsuf urXmef; Nzpfaer,f/ rxm;ESifY}} [k rdefYawmfrl&m &aoUBuD;rSm NyHk;pdpdESifY
tHUBooGm;\/
wpfcgwGif OD;y@donf rusef;rm xyfau;&Gm q&mxGef;ESifY aq;ukcH&ef pOf;pm;rdaomfvnf;
bkefawmfBuD;tm; iJUroGm;Nzpf/ a&m*gvnf;roufom? aemufqHk; oGm;rSNzpfrnf[k pOf;pm;um
bkef;awmfBuD;tm; avQmufxm;&ef oGm; OD;cspOfyif
]][JY&aoU? eifigYudkiJYraeeJY? xyfau;&Gm q&mxGef;qD oGm;vdkwJYaeY oGm;wmaygY}} [k qD;
rdefYvdkuf&m &aoUBuD; OD;y@d vSnfU Nyefvm&awmUonf/
tusifYomNrwf? pmrwwf? xifrSwfrSm;avNcif;
a&TusifNrdKU ausmufvHk;BuD; uefab;tdkiftxuf r[maomifawm& aepOf ysOf;rem;rS 'umrsm;
bkefawmfBuD;tm; zl;aNrmfvdkoNzifU a&TusifrS OD;omxl;paom rdwfaqGrsm;u vdkufydkUBu&m
uefab;tdkif&GmrS qGrf;cHtNyef vrf;rSmyif zl;awGUBu&\/ 'umrsm; oydwfudk,l ausmif;odkU
aemufrSvdkufygvmBuonf/ ausmif;odkU a&mufvQif 'umrsm;tm; odkY Bo0g'w&m;
a[mBum;awmfrl\/
]]'umwdkY? tvGefqef;Bu,f cufcJwJU wefaqmif; Nymom'frsm; aqmufwJYtcg vufrIynmom
wwf pl;aqmuf wefqmyvm r&SdvQif Nzpfedkifrvm;/ vufeufom&SdNyD; ynmrwwf
ruRrf;usifvQifaum aqmufvdkY &ygUrvm;}}
]]r&edkifyg bk&m;}}
]]at;...vufeuf ud&d,ma&m? vufrIynmyg? uRrf;usifrSom NzpfEdkifonf r[kwfvm;}}
]]rSefvSygbk&m;}}
]]'DOyrmtwdkif;yJ omoemvkyfief;rSmvJ o'Gga&m ynmyg ESpfyg;pHkrSom aqmif&GufvdkY&w,f/
wpfckck vdkaevdkYr&bl;/ 'gaBumifY ukodkvfudpt00rSm o'g? ynm pHkvifatmifBudK;pm;Bu}} [k
rdefYawmfrlonf/

w&m;entNyD; 'umrsm; OD;cs NyefcJYBu\/ vrf;odkUa&mufaomtcg ysOf;rem;u 'umwpfOD;rSm


0rf;om 0rf;enf; Nzpfum]]bkef;awmfBuD;[m tbdmOf&wJY t&d,myk*dKBuD;qdkwm r,HkBunfp&m r&Sdygbl;Asm/ a[mvdkufwJY
w&m;u uRefawmfUudk qHk;rwmyJAs}} [kqdk tm;vHk;u pdwf0ifpm;NyD; tusKd;taBumif;udk ar;Bu\/
]]uRefawmfwdkUtvmu bkef;awmfBuD;aemufrS vdkufvmuwJu uRefawmfUpdwfxJrSm pdwful;NyD;
vdkufvmcJUwm/ ]tif;.....bkefawmfBuD;[m tusifYoDv y#dywfawmY NynfUpHkyg&JY? pmay
y&d,wdt&mrSmawmU rxif&Smavbl;/ pG,fpHkyk*dKvfum; t&Sm;om;yJ} vdkY wpfvrf;vHk;
uRefawmfpOfpm;NyD; vdkufvmwm bkef;awmfBuD; 'gudkodvdkU wrifqHk;r wmAs}} [k&Sif;Nyavonf/
ae&m olwpfyg;pdwful;tBuHudk odrIESifYpyf owdNyKzG,fwpf&yfudk tenf;i,f wifNyvdkyg\/
olwpfyg;tBuHudk odonfrSm ]y&pdw0dZme tbdnmOf} Nzpf\/ xdktbdnmOf &rSom odonfr[kwf?
orm"dtm; aumif;vQifvnf; txdkuftavsmuf odedkifay\/ odkYaomf rpifBu,f? rNywfom;?
rwdus/ tusifUoDv (NA[p&d,) ESifY rpyfaom tNcm;enf;vrf;rsm; tultyHUrsm;NzifYvnf;
odEdkifBuavonf/ xdkodkY olwpfyg; pdwftBuHudkodwdkif; t&d,mr[kwf/ r[kwf&KHomru oDvrQyif
NynfYpHkol[k rqdkedkifao;acs/ bkef;BuD;vnf;Nzpf? xdkodkU odkUaom xl;Ncm;csuf tcsKdUvnf;
&SdaeNyefoNzifU todmPfenf; xl;uJNcif;udkom txifBuD;wwfolwdkY t&d,mrSef;
twvGefuJvSaom r[m,me bkef;BuD; ( xGuf&yfvrf; q&m) rSef; rcGJNcm;edkif&SmBu/
pmoifwdkufBuD;rsm; wnfaxmifay;Ncif;
bkefawmfBuD;onf atmufNrefrmNynf t&yf&yf NrdKUBuD;rsm; y&d,wd pmoifwdkufBuD;rsm;
NzpfaNrmufatmifvnf; wnfaxmif aqmif&Gufay;awmfrlcJYonf/ y&d,wd aus;Zl;*kPfudk rsm;pGm
odawmfrlNcif;yifNzpfonf/
udk,fawmfwdkifurl wpfawm0if wpfawmxGuf opfwpfyifrS wpfyifodkU aNymifa&GU &moufyef
awmxJrSmyif aysmfawmfrl\/ y#dywf\ csrf;omudk oEd|du (udk,fawGY) cHpm;awmfrl&m
xdkcsrf;omrsKd; om;pOfaNr;quf &SifoefNyefUyGm; xGef;um;ap&ef rsm;pGm vdkvm;awmfrl\/
xdkr*fzdkvfcsrf;omrSefrsm;udk xdef;odrf;xm;edkifaom t&mum; y&d,wdrSwpfyg; tNcm;r&Sday/
uefabmif&SdrS a&uefwnfedkifouJYodkU a&S&SdrSvnf; BumwifYedkifayonf/ y&d,wf? y#dywf?
y#da0"[laom omoemoHk;&yf onfvnf; xdkyrmtwdkif;yifwnf;/ xdkUaBumifU bkef;awmfuD;ond
y&d,wfpmoifwdkufBuD;rsm; rNzpfrae zGifUvSpfwnfaxmif ay;awmfrlcJY\/ odrfaygif;rsm;pGmudkvnf;
orkwfay;awmfay;awmfrlcJY\/ odrforkwf&if;yifvnf; pkwdurZ&kyf csKyfawmfrlcJY&avNyD/
&[ef;i,frsm;tm; poif&ef a[maNymwdkufwGef; &[ef;BuD;rsm;tm; w&m;&I&ef tNrJwdkufwGef;
csD;aNrSmufawmfrlcJYavonf/
]]pmwwfzdkY rvdk? pmwwfvQif w&m;&cJonf}} [k qdk&JBuaom ckumv ur|mef;q&mtcsKdY
a,m*DtcsKdU\ taNymtqdkwdkYESifYum; b0*fESifY t0Dpd rsm;pGm uGmNcm;vSygbd/ xdkYaBumifY oDvAk'd?
p@0ZD? a&mbP paom a&S;a&S;umv omoemNyK rax&fBuD; tqufqufwdkYonf arm*vdykw?
em*odef? t&[Hpaom tavmif;vsm &SifomraP i,fuav;rsm;udk arG;NrLapmifYa&Smufawmf

rlcJYBuay\/ tdrfa&SUOy&m eef;vsm tarG;cHzdkY &ifcGifydkufNyKpkawmfrl y&d,wfynmedkUudk


wdkufauR;awmf rlcJyBuayNyD/
&[Emyk*dKvfBuD;rsm;[lonf &SifomraP i,fuav;rsm;xJrSom ay:xGufBu&\/ tESpfvdkvsif
tayG;uyifapmifU&\/ toD;pm;vdkvQif tyifpdkuf&onfcsnf;/
armfvNrdKif ausmif;w&m;jzpfjcif;
bkef;awmfBuD; OD;oDvonf 1249-ckESpfwGif armfvNrdKifNrdKUe,fodkU yxrqHk; a&mufawmfrl\/
bm;tHe,f wkyfvSGm ajrmufbuf okomefteD; awmBuD; aemawmfrl\/ aemuf Gmom;wkdUu
0g;ausmif;aqmufvMuonf/ bkef;awmfBuD; *kPfowif;um; wpfe,fvHk;odkUyif oif;ysHU
[kdrSonfrS omoema&;udp yifhvmMu\/<o></o>
rMumrD awmif0dkif;BuD;t&yf awmausmif; oDwif;oHk;&m armfvNrdKifNrdKU r[mNrdKifausmif;
OD;om*&xH rdrd\ wynfU&[ef;avmif;wpfyg; &[ef;cHay;&ef udptwGuf MuGa&mufawmfrl\/
OD;om*&onf bkef;awmfBuD;\ awm&*kPf;wGif em,uwpfyg;jzpfol ru&mq&mawmfBuD;\
wynfUjzpfaMumif; odawmfrlNyD; jzpf[ef &Sdonf/ OD;om*&uvnf; nuyif ]ausmif;awmifaygufrS
qifjzLawmf 0ifvmonf} [k tdyfrufrufESifh\/ &[ef;cHay;rnfUaeUwGif q&mwynfU awmvrf;rS
qGrf;cH&if; MuGvmMu&m vlaetdrfajc r&Sd&mrS tcgrJh MuGvmaom bkef;awmfBuD; q&mwynfUtm;
avmif;vMuonfU qGrf;[if;cJhzG,frsm;rSm r[mNrdKifausmif;odkU txrf;BuD;?i,frsm;jzifh
vkdufydkUMu&\/ &[ef;cHtwGuf pDpOfxm;aom pm;aomufzG,frsm;yif tydkjzpfoGm;awmh\/ <o></o>
um; armfvNrdKifa'o awm&*kPf;rsKd;aphudk pwifcsay;vdkufjcif; jzpfay\/<o></o>
wpfcgu armfvNrdKifNrdKUae OD;omndKpaom 'umrsm;u bkef;awmfBuD;tm;yifh yef;bJwef;
wdkufausmif;BuD;udk wifvMu\/ aTusifausmif;*kPf; oHCmwpfpku w&m;pGJqdkMuonf/
]bkef;awmfBuD; twif;wufaeonf/ bkef;awmfBuD; a&muf&m t"dukPf;jzpfavh&Sdonf} ponfjzifh
tjypftrsKd;rsKd;jy w&m;pGJqkdMuavonf/ (tart"mwfudk owdjyK&ef/ ) yxrwGif 0ZD&m
&mrq&mawmf/ rif;cif;q&mawmfrsm; BuD;r;aom NrdKUcHoHCmrsm;u bkef;awmfBuD;tm; xkacs&ef
qifhac:Muonf/ OD;omndKu ]bkef;awmfBuD;udk,fpm; wynfUawmf tppfcHoGm;ygrnf} [k avQmuf&m
]eifhudkpGJwmr[kwf} [k y,fawmfrlonf/ wpfzufaqmifGufMuaom 'umrsm;rSm OD;Zde? bk&m;'um
olaX;OD;rdk;wkdUjzpf\/
w&m;qdkifrnfUaeUwGif qlylrIjzpfrnfpdk; OD;rkd;wkdUu t*Fvdyfta&;ydkif ]rpwmy&uf} tm;
ppfykvdyfrsm;ESifhtwl zdwfac: r@yfBuD;xkd;vsuf {nfUcHxm;Muonf/ <o></o>
bkef;awmfBuD;vnf; yk*Hawmifausmif;wkdufrS qifhac:&mXmeodkU MuGvm\/ t*Fvdyfta&;ydkifum;
MuGvmvQifyif odzl;[efjzifh ukvm;xdkifrSx tdktaojyK&m vltrsm; tHhtm;oihfoGm;Mu\/
bkef;awmfBuD;um; pum; rnfodkUrQrqdk/ oHCmhy&dwfowfodkU MuGoGm;onf/ a&mufvQifyif
bk&m;0wfjyK\/ oHCmhrax&fBuD;rsm;tm; tkdtao vuftkyfcsD qifhac:jcif; taMumif;udk

avQmufxm;vdkufonf/ bkef;awmfBuD;\ usKd;EGHdkaoyHkudk jrif&aom NrdKUcH'umtcsKdUu


]bkef;awmfBuD;rSm aMumuf&SmvGef; &Sdcdk;ae&Sm\/} [k oem;ae&SmMuao;awmh\/ ( pmwwfaywwf
y&d,wf tausmfq&mawmfrsm;ESifh xkdq&mawmfrsKd;udkom udk;uG,fwwfaom 'umrsm; owdjyKzG,f
aumif;ygonf/
oHCmhax&f yef;bJwef; wdkufausmif;BuD;udk 'umrsm;xHrS bkef;awmfBuD; OD;oDv
tvcHxm;onfrSm roifhjrwfyg/ jyef pGefUvTwfapcsifygonf/<o></o>
<o></o>
bkef;awmfBuD; - ausmif;udk tvcHolrSm wynfUawmfr[kwfyg/ rk'Hkbkef;BuD; OD;rmvmom
jzpfygonf/<o></o>
<o></o>
0ZD&m&mr - OD;oDvonf rk'Hkbkef;BuD;rsm;ESifh wpfoabmwnf; jzpfygvsuf odkU a&SmifvTJ&ef
roifhyg/ <o></o>
]odCFykyZmwf} Zmwfawmfvm rkqdk;BuD;tm; MumpG,f MumyGifhrsm; rsm;pGm csKd;,loGm;apumrl olcdk;[k
tjypfwif rcH&/ avatmufrS teHcHaom tavmif;awmf &aohjrwfudkom opfyifapmifh ewforD;u
teHUolcdk;[k pGJqdk cH&zl;aomxHk; &Sdygonf/ ausmif;udk tjcm;ol tvcHvQif tjypfwifMurnf
r[kwf/ bkef;awmfBuD; OD;oDvuJhodkU vmbfvmb tvHk;pHkudk pkyHk v'gef;aeol jzpfvsuf
ausmif;udk rpGefUvTwfEdkifygu oifhawmfrnf rxifyg/ <o></o>
<o></o>
bkef;awmfBuD; - t&Sifjrwfrsm;onf trIudk qHk;jzwf&rnfU 0denf;"dk&frsm; jzpfMuygvsuf
w&m;vdkyifh&mausmif;odkU MuGvmNyD; w&m;vdk auR;arG;aom qGrf;cJzG,frsm; bkOf;ay;awmfrlMu
rar;jref; rppfaq;rDuyif ]w&m;vdkausmif;} [k ajymqdk oHk;EIef;awmf rlMuNyD/ qufvuf
ppfaq;um qHk;jzwfawmfrlMuygvQif w&m;"r*ef usygrnfvm; bk&m;/
xdktcg oHCmhrax&fBuD;rsm; rnfodkUrQ pum;rqdkom &SdaeMupOf bkef;awmfBuD;onf bk&m;0wfjyK
xvmawmh\/ ta&;ydkif rpwmy&ufvnf; tdktaoay; y&dowftm; ]bkef;awmfBuD;onf
tvGefaumif;aom bkef;awmfBuD; jzpfonf] [k ajymqkdum usKdufxkd qifaMumhr;ESihfawGUpOfu
jzpfysufyHkrsm;udk ajymqkd jyefoGm;\/ av;-ig;&ufMumvQif ta&;ydkifuawmfonf
bkef;awmfBuD;ESihfwuG aemufygoHCmrsm;tm; ouFef;'GdpHkpDESifh qGrf;avmif;vavonf/<o></o>
aemufrauseyf Hk;wifppfaq;&mwGif oHCduausmif;jzpf tjypfrSdaMumif; qHk;jzwfum
armfvNrdKifawm&*kPf; omoemudk ausmif;uyif pwifavawmhonf/ oHCmoHk;-av;q,f&Sd
pmoifwkdufBuD;jzpf 0denf; pmjyefyGJBuD;udk ESpfpOf usif;yMu\/<o></o>
usKdufxdk? oxHkwkdUvnf; xdktwkdif;yif usif;yMu\/ ( oxHk pmoifwdkuf wnfay;yHkudk jycJhNyD/ )
bkef;awmfBuD;onf omoemjyK&m 0denf;t"du y&d,wd pmoifwdkufBuD;rsm;udk wnfzefawmf
rlcJhonfrSm avmavmq,f yputajcrQudkom MunfUawmfrl jyKvkyfjcif;r[kwf/ t"Gef&SnfpGm
omoemaemifa&;udk jrifawmfrl[ef &Sdavonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf wpfcgu
usKdufaumfodrfqdyf usKdufxdkZmwd OD;bdk;&ifqdkolonf<o></o> &[ef;oHCmrsm;

cRwf,Gif;csufawGUvQif tjypfwifvG,foljzpf&m bkef;awmfBuD;u ][Jh...bdk;&if vmOD;} [k


odrfxJac:oGm; NyD;aemuf- ][Jh...bdk;&if? igwkdUr&SdonfUaemuf? igwkdUjyKxm;wJh omoemonf
twdkif; aernfr[kwf} [k qHk;rawmfrlonfrSm tem*wfomoemtwGuf Asm'dwfyif r[kwfavm/
]oifhpdwf jyKjyif MunfndKvQif v? rMunfndKvQif aewmaygh? Bmbmnmnm rajymESifh} [kvnf;
qHk;rawmf rlcJh\/<o></o>
<o></o>
anmifav;yifawm&
anmifav;yif awm&wdkufonfvnf; bkef;awmfBuD;\ trdefUt& 1256-ckESpfwGif wnfonf/
oHCm 11-yg;ESifh cifOD;rHkvSGmZmwd cGJq&mawmf OD;aomr pwifoDwif;oHk;\/ bkef;awmfBuD;yif
odrforkwfay;cJhonf/ 0denf;pmjyefyGJrsm;vnf; usif;yap\/ aemiftcgwGif ]t*r[my@dw ar'deD
q&mawmfBuD; OD;t&d,} ( bkef;awmfBuD; &[ef;cHay;ol ) ESifh ] t*r[my@dw ar'deD q&mawmf
OD;tm|m&} paom omoemwGif xif&Sm;onfU wynfUBuD; tqufqufwkdU xGef;um;vm\/ <o></o>
anmifav;yifawm& wdkufBuD;onf &Sifrsm;twGuf ]y#dporkyg'f armifr,frsm;} udkyif
arG;xkwfay;cJh&m vltrsm;twGufyg omoemrsKd;aph csay;aom omoemjyK XmeBuD;wpfck
jzpfvmcJh\/<o></o>
<o></o>
usKdupH ausmif;wkduf
&efukef usKdupHausmif;wkdufudk 1262-ckESpfwGif wnf\/ usKdupHbk&m;vlBuD; OD;omrdIu
jynfBuD;r@dKifwdkuf&Sif OD;bdk;Nidrf; pufqef; OD;bdk;qifwkdUESifh wkdifyifum ausmif;ajr&m0,f
pmoifwdkufvkyf&ef bkef;awmfBuD;tm; wifv\/ bkef;awmfBuD;u tvcHNyD; rEav;0dok'g&mr
q&mawmftm; vTJtyf&m wpf0gqdkNyD;vQif wpfqifh usKdufywkdifodrfukef; bkef;BuD; OD;Owrtm;
bkef;awmfBuD;\ qEESihftnD tkyfcsKyfap\/ oHCm wpf&mudk;q,f&Sd\/ OD;Owr q&mawmfonf
oHCmrsm;ESifhMuG yJcl;0denf;pmjyefyGJBuD;udk tkyfcsKyf&onf/ *kPf;wGif;rIcif;rsm;udkvnf;
pD&ifqHk;jzwfay;&\
anmifwkH;a&T[oFmawm&
1262-ckESpfwGif bkef;awmfBuD;tm; anmifwHk;'umrsm;uyifh&m ]omoem t&SnftusKd;&SdrS oifhrnf}
rdefUawmfrlojzifh pmoifwdkufwnf&ef ajrESifh odrforkwf&ef ajrae&mwkdUudk pDpOfMuonf/ aemiftcg
]a&T[oFmawm&} ac:aom pmoifwdkufBuD; jzpfvm\/ ausmif;awmf&mq&mawmf OD;omoetm;
OD;pGmvTJtyfonf/ yxr wJausmif;av;rsm; aqmuf oDwif;oHk;Mu&\/ odrforkwfaomtcg
tqifoifh BuHKBudKufvsuf&Sdojzifh r[m0dok'g&mr q&mawmfpaom omoemhOD;udkif
q&mawmfBuD;rsm; yg0ifojzifh 0denf;uHwkdU\ tcsuftcsm? omoemawmf\ toufyrmjzpfaom
xdkodrfonf t&awmfcJhay\/ 0denf; pmjyefyGJrsm;vnf; usif;yMu\/ oHCmwpf&mausmf ESpf&mjzifh
jrefrmEdkifiH y&d,wdomoem0ifwGif ,aeUxdyfwef; pmoifwdkufBuD;tjzpf &yfwnfvsuf&SdayNyD/

jzL;NrdKUwGifvnf; a&Tusifawmifausmif; ajrmufausmif;ESpfausmif;udk bkef;awmfBuD;\ Mo0g'udk


cH,l wkdufopfwnfMuav\/ bkef;awmfBuD;udk taMumif;jyK odrfESihf awm&ausmif;wkdU\
ta&twGufum; rsm;jym;vSawmhonf/
jyqdkNyD; pum;&yfjzifh xkdacwf atmufjrefrmEdkifiHtwGuf pwif tajcysKd;cJhaom
y&d,wdomoem\ yrmPudkvnf; EdIif;qEkdif&m\/
vmbfvmb rsm;jym;jcif;
bkef;awmfBuD;OD;oDv MuGav&mwkdif; ypnf;av;yg; qGrf;uGrf;rsm; vSnf;jzifhwkduf&atmifyif
rsm;jym;\/ ydkvQHaom ypnf;tm;vHk; oHCmawmfrsm;udkom v'gef;avh&Sdonf/ bkef;awmfBuD;
MuGrnfUt&yf olUxufig OD;atmif qGrf;vvdkMuojzifh usdwfusdwfwdk;aeMu\/ wpfcgu
awmifilNrdKUaxmifhausmif;odkU MuGpOf olut&if igut&if jiif;ckefaeMuojzifh]ukodkvfrsm;rsm; &csif&if ighpum;em;axmifMu? oHCmrsm;udkv} [k rdefYawmfrlum bk&m;&ifjyif
wef;pDap oHCmtrsm;ESifh MuGa&mufqGrf;cH&onf/
tcgwpfyg; uGrf;&dkufq&mawmf? r[mNrdKifq&mawmf? oufi,fawmif q&mawmfrsm;ESifhtwl
usKH'dk;odkU avSBuD;jzifhMuG\/ ntcg usKH'dk;odkUa&muf&efvnf; a0;ao;ojzifh vrf;ckvwf
avSqkduf &yfem;&ef rdefUawmfrl\/ avSorm;wkdUrSm bkef;awmfBuD; trdefU&Sdom em;Mu&onf/
vlolreD; awmBuD;xJjzpf eHeufqGrf; 'kua&mufrnfudk wpfnvHk; ylyefaeMu\/
eHeuft&kPfvif;vQif [dkwpfwJ onfwpfwJ v,fvkyfwJrsm;rS qlqlnHnHjzifh qGrf;vmydkUMu
tHhtm;oifhMu&\/
usKdufxDF;&dk;vrf;wGif qifaMumhr;udk awGUNyD;aemuf c&D;qufawmfrl&m aemufwpfaeU eHeufwGif
awmtkyfBuD;wpfck twGif;odkU a&mufawmfrl\/ oufi,fawmifvnf; a0;ao;\/
awmif,mwJrsm;vnf; rawGU&? uyd, q&mzdk;av;um; qGrf;tcsdef eD;uyfaeNyD jzpf
qGrf;&&efvnf; arQmfvifhcsuf r&Sdojzifh qGrf;wpfeyftwGuf pdwfylae\/ rMumrD vrf;ckvwf
opfikwfwdk wpfck taiGUwpfajcmif;ajcmif; xaeaom qGrf;xkyfudk yHoul&av\/ iSufaysmoD;?
tkef;qH? rkefUwkdUjzifh oufowfvGwf uyf& 0rf;ajrmuf tHhMorqHk; jzpf&avonf/
bkef;awmfBuD; a&Tusifawm& aepOf usKdufxkdrS OD;a&TESpfwkdUonf bkef;awmfBuD;tm; cwfavSBuD;jzifh
yifhcJh&m ESpf&ufcefU pkefNyD; ppfawmif;txuf vlolreD; awmBuD;wpfae&m a&mufav\/
tcsdefrSmvnf; eHeufoHk;em&DcefU &SdavNyD/ bkef;awmfBuD;u avSudk t&yfcdkif;NyD; Z&yfa[mif;BuD;
wpfckay:odkUMuG pBuF HavQmufae\/ rMumrD arSmifESihfrnf;rnf;wGif vlwpfa,muf a&mufvmNyD;
]b,folvJ} [k ar;&m ]bkef;awmfBuD;} [k ajymvdkufvQif csufcsif; jyefxGufoGm;\/

rMumrD ppfawmif;wpfNrdKUvHk; rD;xdefxdefvif;um vlaygif;rsm;pGm qGrf;vmydkUMu\/ avSBuD;wpfpif;


jynfUvkrwwf usKdufxkdokdUyif wif,lcJh&avonf/ vmbfrsm;jcif;onf &[Emudkyif
taESmifht,Sufay;\/ vmbfvmbaMumifh w&m;vkyfcsdef avsmhoGm;wwfay;onf/ ( vmboum&
oH,kwf/ ) vmbfwdkufjcif;onf uyfwkdufjcif;ESifh twlwlyif/
vlrodEdkifaom tusifhpGrf;&nf
onfum; vlolrodaom t,umv vlajcrJhaom a'owGif awGUBuHK&orQ wpfpdwfwpfa'o
rQomwnf;/ txifu& MuG&aom Xmersm;wGifum; vSnf;tpD;rsm;pGmESifh wkduf&atmifyif
rsm;jym;vS\/ qGrf;BuD;avmif;yGJBuD;rsm; jzpfaeayawmhonf/ &orQ oHCmrsm;udkom vawmfrl\/
xkdoabmudk rodoltcsKdUum; vmbfrsm;pGm&jcif;? crf;em;BuD;us,faom toHk;taqmifrsm;udk (
vlwkdU\ apwemudk iJh csD;ajrSmufaomtm;jzifh ) oHk;aqmifawmfrl&jcif;udk jrifaomtcg m?
rap&pdwfjzifh jypfrSm;wwfMuukef\/ MuyfMuyf owdjyKMuygav/ olawmffaumif;awGwkdU?
vmbfvmb[lonf ESpfbufoGm;&Sdaom "m;yifwnf;/
tcgwpfyg; 'umwpfOD;onf rdrdNcHxGuf tkef;&nfuyf&m ][dkem;rSm cPcsxm;OD;} rdefUonfudk
]MumvQif ayghoGm;rnf} avQmuf ZGwfuyfojzifh bkOf;ay;&\/ 'umum; rdrdtkef;&nf uyf&
0rf;ajrmufae\/ rGef;vGJvQif xdk'um pdwfraumif; jzpf&onf/
taMumif;um; bkef;awmfBuD;onf wpfaeUvQif rnfUonfUtpmudkrqdk wpfxdkifwnf;
wpfBudrfwnf;om bkOf;ay;awmfrlNrJjzpf\/ ]{umoeduf"kwif} [k ac:onf/ vlwkdUrodaom
usifh0wfwkdUum; rsm;jym;vSayukef\/
jrwfpGmbk&m; a0&Omjynf rm&fewf\ rIdif;wkdufrI ( tm0#eDrm,m ) aMumifh wpf0gwGif;vHk;
yifhzdwfxm;onfudk arhavsmhaeojzifh jrif;pm;*sKHrsm;udkom bkOf;ay;awmfrl&\/
bkef;awmfBuD;ESifhwuG xkdodkUaom olawmfoljrwfwkdUonfvnf; oHk;av;&ufyif qGrf;r& a&jzifhom
a&mifh&JawmfrlMu&onfU tcgrsKd;vnf; renf;acs/ olawmfaumif;wkdU\ tusifhy#dywf*kPfum;
vlomrefwkdU odjrifcJay\/ vmbfvmbrsm;pGm? aumif;rGef NrdefjrwfpGm &vQifaomfvnf;aumif;?
vHk;0r&vQifaom vnf;aumif; xl;jcm;aom cHpm;rI &SdawmfrrlMuukef/
]|meda|ok wm'daem=aumif;qdk;ESpfwef wpfacsmif;wnf;aom pdwf&SdawmfrlMu ukef\}/ (
wm'd='Dtwdkif;/ )
xdkUaMumifh &HcgvlwkdU\ o'gw&m;udk csD;ajrSmufaomtm;jzifh rsm;jrwfaumif;rGef wcrf;wem;
tqef;wMu,f tylaZmfcHawmfrl&jcif;rsKd;udk MunfU i&JrBuD;Muukef&m/ oDv? orm"d?
ynmwefcdk;wkdUum; ,kwdrwef vlUPfrrDEdkifaom &kyfvGef pGrf;&nfxl;wkdU jzpfayukef\/

y&dedAmefc&D;ESifh "mwfawmfrsm;
bkef;awmfBuD;onf 1268-ckESpf 0gudk bDvl;uRef; uGrfoJawm& 0gqkdawmfrl\/ jrpf0uRef;
wpfavQmufrS odrforkwf&ef q,fXmeyifhxm;Mu\/ &efukef oabFmrpD;rD armfvNrdKif
yk*Hawmifausmif;wkduf acwaecdkuf usKH'dk;awm&rS bkef;BuD; OD;mPkw&vnf; odrforkwf&ef
vmyifh\/ tcef;twGif; bkef;awmfBuD; wpfyg;wnf; udef;atmif;aepOf OD;mPkw&
0ifajcqkyfvufe,f 0wfjyKonf/ t&dk;ay:ta&wifaeonfudk awGU&ojzifh pdwfraumif;acs/
]wynfUawmf\ taoG;tom;awGvJ aqG;ukefNyD/ yifholawGuawmh usef;rmw,f xifMurSmyJ/
rusef;rmawmhbl; OD;mPkw&? ao&ifvnf; NrdKUxJ&GmxJrSm raocsifbl;? awmxJrSmyJ aocsifw,f}
[k rdefUawmfrlojzifh ydkpdwfraumif; jzpf&jyef\/
]OD;mPkw& odrftwGufvnf; jynfUpHkatmif vkyfxm;aygh? jyefa&mufEdkifaumif;yg&JU} [k
ESpfodrfhpum; rdefUawmfrlrS twefi,f tm;wufoGm;onf/ ]NrdKU&GmxJ raocsifbl;} [laom pum;udkrl
em;xJurxGuf/
aemufwpfaeUwGif &efukefxGufrnfU oabFmudk wynfUrsm;ESifh twlpD;&m vufrSwf,lolu r,lrd
ukef;ywfu pD;&onf/ jyefqif;rnftjyK ukef;abmifEIwfaeNyD jzpf BuHKovdk vdkufyg&av\/
oufawmfvnf; 75-ESpfodkU a&muf 'lvm aoG;0rf; a&m*guvnf; ydkjyif;xefaecsdef
rm&fewfonf rvGwfwrf; 'kuay;ae\/ &efukef a&mufvQif yef;waemf oabFmajymif;pD;
0Jaxmifh&Gm? a'g0g&Gm? tif;r&Gm? qdyfBuD;? c&GJczdkodrfrsm;udk orkwfay;awmfrlcJh\/ wefcl;v
&moDuvnf; yljyif;vSojzifh cEmudk,frSm ,Jh,JhrQom &Sdawmhonf/
xdkUaemuf anmifwkef; a&T[oFmawm&odkU 0ifNyD;vQif "EkjzLrS ZvGefodrforkwfyGJodkU MuG&avonf/
vrf;c&D;wavQmuf &uftm;r&Sd csD;ajrSmufawmfrl&\/ ZvGefodkUMuG&ef yifhaqmifa&;tzGJUrsm;
a&mufaeMu\/ oGm;aeMu uRef;ywfoabFm ysufae "EkjzLwGif apmifhae&onf/
'lvmaoG;0rf;vnf; wawGawG usae\/ tm[m&vnf; r0ifawmhNyD/ tESdyfonfwpfa,mufu]bkef;awmfBuD;rSm taoG;tom;uyfukefNyD/ b,fae&mudkifukdif t&dk;csnf;yJ/ "mwfawGysufukefNyD} [k
ajym\/ rsufESmawmfum; MunfvifNidrf;csrf;vsufyif/
1269-ckESpf? uqkefvjynfUausmf oHk;&ufaeUt0if nESpfem&DwGif ZvGefodkU qdkufa&mufonf/
OMooHMum;&vQif wpfNrdKUvHk; xGuf BudKMuonf/ OD;ykpifawmfBuD; &HkyGJujycdkufjzpf yGJyif
&yfvdkuf&avonf/ xGufaeus oabFm jyifrNyD;ao;ojzifh oabFmwpfpif; tpm;xGuf
vdkufygcJh&m xkdoabFm\trnfrSm ]edAmef} jzpfaeawmhonf/ ZvGefNrdKU okomefausmif;odkUa&mufvQif
tcsdefrqdkif;bJ aeUcsif; odrforkwf ay;awmfrlonf/
xdkaeUwpfaeUvHk; tzl;ajrmfcH nwGif 'lvmaoG;0rf;rSm tBudrfaygif;rsm;pGm qif;av\/

aq;0g;rsm;udkyif r,fjrpfawmfrl\/ ouFef;rsm;ayusH topfvJ&ef ouFef;udkqGJ&m


rvTwfyJqkyfxm;onf/ ]'DouFef;vJ yHoulouFef;yg? AdEKvJ xkd;NyD;ygNyDbk&m;} [k avQmufrS
vJcGifhjyKavonf/ av;&uf wevFmaeU eHeuf ckepfem&D oufawmf 75-ESpf t&wGif
owdorZntjynfUjzifh cEm0efudk tNyD;wkdif pGefUawmfrlonf/
olawmfaumif;BuD;wkdUum; omoemtwGuf ow0grsm;twGuf cEmudk,fudk aemufqHk;rdepftxd
toHk;jyKawmfrloGm;MuNrJ jzpf\/
tocFwedAme"mwf\ xm0& twkrJhNidrf;at;jcif;ukd odawmfrlNyD;aom &[Em t&SifjrwfwkdUonf
y&dedAmef pH0if&onfudk twkr&Sd 0rf;ajrmufawmf rlMuukef\/
]NrdKUxJ&GmxJ raocsif} onfUtwdkif; okomefawm& y&dedAmef jyKawmfrlcJhNyD/ y&dedAmef jyKjcif;ESifh
vlwkdUao&jcif;? xm0& tNidrf;"mwfBuD; &&Sdjcif;ESifh twnfrus b0opf'ku wpfckck&jcif;udk
em;rvnf&SmMuaom &[ef;&Sifvl vlwkdUum; MunfndKoavmuf rsuf&nfrusef toHukefatmif
idkaMuG;&SmMuukef\/
obm0trSefudk odaom ewfjA[m olawmfaumif;wkdUum; trsKd;rsKd;aom 0rf;omjcif;
txdrf;trSwfudk jyMuukef\/ ZvGefe,fajr wpfjyifvHk; odrfhodrfhwkefrQ ivsifawmfvnf;
yJhwif[D;um r[myx0DajrBuD;\ aumif;csD;om"koHvnf; Mum;Mu&onf/ trsKd;rsKd;aom
t0dnmPu opfyifwkdUvnf; tvkt,uf tNydKiftqdkif tcgrJh oD;yGifhylaZmfMuukef\/
]rjzpfEdkif? csJUvGef;onf} [k xif&aom yd#upmayvm jzpf&yfwkdUonf ]enf;awmiffenf;ao;ygum;}
[k ynm&Sd olawmfaumif;wkdU wtm;wufMu &avonf/
bkef;awmfBuD; cEm0efcsonfrSm ZvGefNrdKUi,fav;jzpf bkef;awmfBuD; *kPfESifh rwef[k ,lqum
&efukefNrdKU 'um?'umrrsm;u oabFmpif;vHk;iSm; tavmif;awmfudk awmif;Mu\/ aemufqHk;
q&mawmfBuD;rsm; trdefUt& ppfwyfrsm;? ykvdyfrsm;jzifhyif tMuyfudkif&ef pDpOfMuavawmhonf/
jrwfpGmbk&m; y&dedAmefpHpOfuuJhodkU rvme,fom; ZvGefom;wkdUonfvnf; aomuESifh a'gorTefum
]toufESifhvJrnf} [k wpfcJeuf tHkMuGvmMuukef\/ bkef;awmfBuD; oDwif;oHk;zl;&m
ta&SUbufwpfvTm;rS &[ef;&Sifvlrsm;uvnf; udk,fhtaMumif;jycsufESifhudk,f awmif;qdkvmMu\/
ZvGefom;wkdUu ray;/ ]t&dk;jymawmif jrpfta&SUbuf avrvGifhap&bl;a[h} [k bkef;BuD;a&m vlyg
oHa0*toGif rme0ifaeMuojzifh wpfEdkifiHvHk;u vufavQmhvdkufMu&onf/ ukokdvfyGJwGif i&JBuD;Mu
&ukef\/
tavmif;udk cdk;,lrnfpdk; aMu;owmacgif;vkyfNyD; vlrrDatmif tjrifh qGJxm;\/ vlav;a,muf
tapmifhtNrJcsxm;onf/ bkef;awmfBuD;\ ESrESifh te,fe,frS vlrsm;u tavmif;awmfab;wGif
ZvGeftm; xdyg;apmif;csdef ajymidk idkMu&m ]b,fvdkidkidk? tavmif;ray;& NyD;wmyJ} [k

auseyfaeMuavonf/
psmyeyGJudk xdkESpf wydkUwGJvwGif usif;y&m taqmufttHk tvtwef; vdkavao;r&Sd/ ysm;yef;cwfrQ
pnfum;vSayonf/ ZvGefom;wkdUvnf; o'gw&m;udk tpGrf;ukef azmfjycGifh &Muav\/
avmifwdkufrsm;wGif bkef;awmfBuD;\ b0jzpfpOfrsm;udk yef;csDum;csyf a&;qGJxm;&m vlwdkif;
rsuf&nfrqnfEdkif&SmMu/ aeUnrpJ t&yfol,drf; tqdktidk tzGJUrsm;uvnf; b0jzpfpOfudk
azmfusL;oDqdkMu&m bkef;awmfBuD;rsm;yif acgif;iHkU idkMu&\/ aus;Zl;*kPfwkdUudkvnf; ,ckrSyif
tukeftpif odMu&avonf/
tavmif;awmfab; av;bufav;wef za,mif;wkdifrsm; xGef;Sdxm;&m t&yfav;rsufESmrS
avqdkif wkdufay;ouJhodkU rD;vQHrsm; tavmif;awmfodkU apmif;iJhOD;nGwfvsuf awmufavmif\/
aMu;acgif;awmfwGif bkef;awmfBuD;wpfyg; oydwfydkufMuG ewfjA[mwpfOD; xD;rdk;vdkufygyHkudk
w&dyf&dyf jrifMu&onf/ wpfOD;wpfavr[kwf? vltrsm;yif jrifMu&\/
yGJawmftwGif; cdkuf&efa'gorjzpf? taysmuft&Sr&Sd? a'geyef;? a&arT;a&mif;ravmuf/
wydkUwGJvjynfUausmf ESpf&ufaeU oN*F dK[frnf qHk;jzwfxm;&m ,drf;tzGJUrsm;\ tqdktidkudk
vlBudKufrsm;NyD; tcsdefukefoGm;\/ aemuf&uf eHeuf&Spfem&DrS oN*F dK[f&onf/ tavmif;awmfrS
teHUeHjcif;r&Sd/ rD;wifvNyD; eHUomjzL oeyfcg;wHk;rsm; vSnf;ig;pD;wkduf usefaeao;onf/
t&dk;jymrsm;udk oHaowmESifh xnfUNyD;vQif y&dowftm; ,lvdk&m ,l&ef cGifhjyKonfESifh wpfNydKifeuf
olUxufig ,lMu&m rD;aoG; &mZrwf0g;rsm; ukef ajrBuD;yif wGif;BuD;jzpf usef&pf\/
t&dk;jym&olrsm; a&arT;ykvif; xnfU udk;uG,fMu&m jymrS tvHk;uav;rsm; jzpfvmum
wufcsnfqif;csnf uGefUjrL;aeMuonfudk zl;awGUMu&\/
t&dk;jymrsm;udk psmyetzGUu rD;cHaowmrsm;jzifh txyfxyf aomhcwf MuyfMuyfrwfrwf
apmifha&Smufxm;Mu\/ toufESifhvJ xdef;odrf;aeMu&\/ zGifh MunfUMuaomtcg aiGzvm;ESifh
xnfUxm;aom jymrsm;onf jymr[kwfawmhbJ tvHk;tvHk; "mwfawmfrsm; jzpfaeonfudk
tHhtm;oifhpGm zl;awGUMu&ukef\/ xdktcg vufyGef;wwD; aecJhMu&olrsm;yifvQif rQ jrifhjrwfaom
yk*Kdvf[k rxifbJ ayghayghqq aecJhrdoltcsKdU aemifwBuD;pGm jzpfMu&ukef\/
psmyeyGJNyD;oGm;aomfvnf; ocFsKdif;awmfwGif ]rD;vHk;BuD;rsm; ysHwufMuGonf} [k ausmfMum;um
wpfaEGvHk; yGJBuD; jzpfaeawmh\/ qGrf;qefpdrf; avmif;yGJBuD;rsm; vSnf;aygif; wpfaxmifausmfojzifh
psmyeyGJwkef;uxuf pnfum;aejyef\/ xkdae&m "mwfawmfppfrsm; Xmyem oJyHkapwD
wnfay;Mu&jyef\/ xdkapwDrSvnf; rD;vHk;BuD;rsm; ysHMuG uGefUjrL;onfudk awGUMu&jyefonf/
oJyHkapwDteD;rS oJrsm;udk a&xnfUvQif oabFmaphcefU ykvJa&miftvHk;uav;rsm; ykvif;xJwGif
ikyfcsnfay:csnf jzpfonfudkvnf; awGUMu&jyef\/ odkUESifh tvtwef; tauR;tarG;jzifh
"mwfawmfaumufolrsm; uqkefe,kef vSnf;vrf;ywf v,fvkyfief;prSom vlpJayawmhonf/

xkdae&m mPfawmf oHawmif 30-&Sd t&dk;"mwfapwDudk wnfxm;udk;uG,f Muav\/


(1959-ckESpf 'kwd,tBudrf [Hom0wDwdkuf&dkuf bkef;awmfBuD;OD;oDv ax&kywd
tus,f&IMuygukef/ )
rsuf&nfESifYaNymaom bkef;awmfBuD;taBumif;
bkef;awmfBuD; OD;oDvESifY pyf 1977 Zefe0g&Dv 17-&uf aeYu bkef;awmfBuD;\ aNr;awmfol
(a':tdk ac: bkef;awmfBuD;\ ESr a':vSol\ aNr;) touf 68-ESpf&Sd a':vSoif\
aNymNycsufrsm;udk atmufygtwdkif; rSwfom;&ygonf/ a':vSoifrSm ausmufqnfNrdKU
aps;taemufbuf aexdkif\/
bkef;awmfBuD;\ ESr zGm;olZm\ cifyGef; OD;vef;? a':tdkac: zGm;a&TvSol\ cifyGef; OD;a&Tek/
bkef;awmfBuD;\ t|Kywdvm ]q&mzdk;uav;} qdkolrSm a':vSoif\ tarUOD;av; OD;a&Tzl;yifNzpf\/
OD;a&Tzl;rSm aq;q&mvkyf\/ toufvnf; udk;q,fae&\/ aNr;rsm;u ]q&mtzdk;uav;} [k
ac:Buonf/
a':vSoifrSm i,fi,fuyif tzGm; a':vSol(a':tdk) ESifY twlae&ol Nzpf bGm;vSolonf
tudkbkef;BuD; taBumif;aNymum aNymwdkif; rsuf&nfus&&Sm\/
bkef;awmfBuD; udk,f0ef&Sdaomtcg rdcifBuD;a':csKd iSufaysmfoD;ESifY xef;vQuf udkom pm;
udk,f0efudk apmifYa&SmufcJY&\/ bkef;awmfBuD;onf uav;b0uyif wpfbufom;tm;
iJYnSmavY&Sd\/ tukodkvfudkvnf; aBumuf&GHUwwfonf/ awmt&yf uav;oli,fwdkY
bm0tavQmuf? EGm;ausmif;&if;? aumuf&kd;pk&if; ig;&HUacgif;wdkudk EdIufavY&SdBu&m armifa&Tom ac:
bkef;awmfBuD; tavmif;vsmrSm tukodkvfudk rvkyf&JoNzifY tazmfrsm;udk,fpm; EGm;ausmif;?
aumuf&kd;pkvsufom ae&pfcJYonf/ ESrrsm;Nzpfaom rolZm? rvSolESifY rvSatmifwdkY BuHpkyf
aeonfudk Nrif awmif;vQif]]acgif;udk BuHESifY t&kdufcH&if ay;r,f}} [kESrrsm;u qdkoNzifY ESri,frsm;vnf; pdwfauseyfap&ef
acgif;xdk;ay;NyD; t&kdufcHavonf/
armifa&Tomonf tBuD;qHk;om;Nzpf rdcifBuD;a':csKdtm; xrif;csufa&cyf? armif;axmif;rStp
ulnD&\/ wpfaeUaomf armifa&Tom armif;axmif;aecdkuf ESrNzpfol rvSoluav;u
olYudkcsD&rnfylqm ESrudkcsDydk;&if; armifaxmif;&&Sm\/
zGm;vSolrSm toufBuD;vmaomtcg toufBuD;vmaomtcg i,fpOfu tpfudkBuD;tay: EGJYqdk;
qdk;cJUonfrsm;udk aNym&if;idk&&Sm\/ raNymbJvnf; raeedkifacs/
ESrtBuD; rolZmrSm bkef;awmfBuD; awmxGufoGm;cgpu awmtESHU vdkuf&Sm xef;vsufESifU
za,mif;wdkifudk tvSLoGm;&m ]]eifwdkU aemuf igUqDvdkufrvmBuESifU}} [kqdk rolZm idkvsuf
NyefcJY&onf/ bk&m;uav; tkwfuef&Gm ukodem&kH bk&m;0if; twGif; aepOf rvSol qGrf;ydkYoGm;&m

bkef;awmfBuD;rSm wpfyg;wnf; pum;aNymaeonfudk Bum; acsmif;aNrmif; BunfY&m


bkef;awmfBuD;a&SU aNrGBuD; wpfaumif pif;aeonfudk awGU&\/
]]'uma&S? &efolrsm; vGwf&moGm;awmU}} [k qdkvQif vSnfUNyD; xGufoGm;onfudk NrifcJY&onf[k
qdkavonf/
rD;&xm;a&SU bkef;awmfMuD; NzwfoGm;pOf &xm;&yfoGm;aom ae&mrSm bk&m;uav;ESifY
0rf;bJtif;Mum;[k qdk\/
r,fawmfMuD; a':csdK "m;Nyrsm; owfoGm;aom trIeSifUpyf zdk;ygwl;eSifU zdk;a&TekwdkUudk trIqif
zrf;&m wHkuifNzifU &efukefodkUoGm; tppfcH&onf/ zdk;a&TekrSm iSufzsm; zsm;vsufu rMumcP
tppfcHoGm&\/ w&m;olMuD;u rvSoluav;tm;]]a':csdKudkowfwm eifYtazeSifYeifYtpfudk (bkef;awmfMuD;) r[kwfvm;}} [koGm;wdkif; ay;ausG;
acsmYarmYU ar;avonf/ rvSoluav;um; ar;wdkif; ]r[kwf} [kom aNz\/
aemufqHk; trIudk &kyfodrf;vdkuf&onf/ odkY&mwGif r,fawmfMuD;tm; &dkufoufolrsm;rSm
0rf;bJtif;om; wpfOD;yg0if xdkolrsm;tm;vHk; Oyap'uuH (taoqdk;) NzifU aoMu&&Smowwf/
r,fawmfMuD; uG,fvGefaomtcg rolZm paom orD;rsm;u [pfatmfidkaMuG;Mu&m bkef;awmfMuD;u]]'umrMuD;u vlqdk;MuD;? eifwdkU acG;tlovdk tlraeMueSifY}} [k eSrrsm;udk aNymqdk\/ oHo&mu
0#faMuG;[k qdkvdk[ef &Sdayonf/
bkef;awmfMuD; y&dedAmefpHaomtcg psmyeyGJrSm yxrwGif rpnfum;bJ &Sdae&m w&kwfvlrsdK;
udk,fysufolwpfOD; oGm;a&mufuefawmU&m xl;Ncm;pGm a&m*gaysmufuif; oGm;onfrStp
wpfaeUwpfNcm; pnfum;vmonf/ ZvGefNrdKUay:&Sd w&kwfolaX; wpfOD;uvnf;
tdyfrufrufonfUtwdkif; tavmif;awmfudk rD;&IUdoN*fdK[f&ef aNruGuf wpfuGuf vSL&m
xdkaNruGufrSmyif a&Ttdk;rsm; wl;azmf&&Sdonf[k qdkavonf/
um; toufudk;q,f&Sd zGm;vSolac: a':tdku rsuf&nfeSifY aNymNyaom bkef;awmfMuD;taMumif;
rSwfom;rdorQ NzpfygaMumif;/
( pmtkyf azmfNyxm;aom bkefawmfMuD; OD;oDv\ "mwfyHkrSm ausmufqnf a':vSoifxHrS
ul;,l&&Sdygonf/ usKdupHausmif;rS &onfqdk oufawmfaNcmufq,f ausmf[k ,lq&\/)
'kwd,ydkif;NyD;\
xxxxxx

tcsdef......wpfck
tvkyf.....eSpfrsdK;
tusdK;......rsm;pGm
&kyfeJYemrfudk rawGUcsifaygifqdkNyD; a&SmifvdkY wdrf;vdkYrsm; &ygYrvm;/ xGufav0ifav ESpf&yf[m
arG;uwnf;u aowJYtxd&Sdaewm/ bk&m;qHk;rwJYtwdkif; &kyfay:emrfay:
xm;&wm yifyef;ovm;? ydkufqHaum ukefovm;? iSm;& acs;&ao;ovm;/
tcsdefaum ukefovn;/ wpfyg;olaum odovm;/ xm;wmu 0D&d,? xm;wJYtwdkif; aewmu

0D&d,d'dyg'f? tckxm; tckae tckypKyefcsrf;om/ 'Dcsrf;om qdkufvmawmY 0D&d, t&Sifocifodw,f/


olrsm;oGm;ar;p&mrvdkbl;/ wpfaeUxufwpfaeU rwdk;wwfbJ aeygUrvm;/ b,fvl? b,fewf?
b,fNA[mrS wm;qD;ydwfyifvdkY r&bl;/
'Dolawmfaumif;xHrS csrf;omudk,lr,fqdkNyD; tedkiftxufvk,lvdkYaum &edkifygYrvm;/
NrifYNrwfvdkufwmAsm/
b,f&d,mykwfeJYrS Nzpfwm? b,f&d,mykwfeJYawmY rNzpfbl;vdkYaum &Sd&JYvm;/ ae&maum
a&G;&OD;rSmvm;? udk,fwpfa,mufwnf; ae&if;aum? apwD&ifNyif aAm"d&ifNyifrSm ae&if;aum?
om;awG orD;awG aNr;awGeJY ae&if;aum &ygoAsm/
tJ.....cEm0efBuD;u &SdaeavawmY rdrdwdkY &nf&G,frSef;xm;wJY tvkyfvJ vkyfae&rSmyJ/
'gayrJYbk&m;u tJ'g tvkyfrac:bl;/ 'grStvkyfwJY/ tJovdkvkyf&if;aum aqmifvdkY r&bl;vm;/
wpfcsdefwnf;rSm tvkyfESpfck NyD;ygoAsm/ 'D[mudk aqmif&if;eJY vkyfawmY ydkNyD; tvkyfNyD;vG,fw,f?
tusKd;ydkrsm;w,f r[kwfvm;/
'Dcsrf;omudk odNyD;vm;qdkrSNzifY tm;csdef em;csdefrQrxm;bJ wpfqufxJ aqmifxm;BuawmYwmyJ/

aus;Zl;&Sif a0blq&mawmfbk&m;BuD;
(qHk;rawmfrlavY&Sdaom Bo0g'w&m;rSwfpk)

&[EmESif.yk*Kdvfxl;rsm;

wwd,ydkif;

jAdwdoQacwfrS rsufarSmuf
mufacwfxd

wdkufqdkifvmaomaus;Zl;wHkUzG,f
jrefrmEdkifiH y#dywdomoem0if ]&[Emyk*dKvfxl;rsm;} taMumif;udk a&;om;cJh &mwGif pmzwfolrsm;\
trSefvdkvm;aomqE? tm;ay;cJhMuaom apwem? pmwpfwef vlwpfwef xufoefaomwdkuf
wGef;rIrsm;t& rusef;rmonfYMum;uyif MudK;pm; jyKpk cJh&m wwd,ydkif;udkwifjyvmEdkifygonf/
,ckuJhodkY aus;Zl;wHkYjyefEdkifonfudkyif 0rf;om&ygonf/ txdkuftavQmuf auseyfrI&Muvdrfhrnf[k
arQmfvifYyg\/t&d,molawmfaumif;MuD;rsm;\ taMumif; t|Kywfudk az:jy&m zwfIMum;em&orQ
tjzpfrSeftwdkif; rxdrfrcsef rcsJUrum; wifjyxm;ygonf/ pmzwfolwdkUudk,fwdkif udk,fydkifOmPfjzifY
qHk;jzwfEdkif&efvnf; &nfnTef; ygonf/ ,if;odkUwifjy&mwGif
om"kac:Munfndk&&HkrQomrupmIola,muD wdkif; rdrdwdkUb0ESifh xif[yfoHk;owf
usifUyGm;EdkifMuygap&ef ]tvkyfcGifoifcef;pm} &,lrSKudk y"me&nfnTef; xm;ygonf/ xdkYaMumifh
*dkPf;*Prvdk? yk*dKvf pGJrxm;? w&m;oabmt&omvQifIjrifoHk;owfMuapvdkygonf/ uREfkyfwdkU
roduRif;usef&pfaom yk*dKvfxl;rsm;? az:jyjyD;orQwGifvnf; odrSwfzG,f ta&;MuD;aom taMumif;
t&mrsm; rsmpGmusefSdEdkifygao;onf/ wpfusrf;wpfzGJUtjzpf &SdoifhonfrSm
MumjyDjzpfaomolawmfaumif;MuD;rsm;\ taMumif;t&mrsm;udk &SmazG pkaqmif;&onfrSmvnf;
rvG,fulvSyg/ t|Kywdrsm; rsmpGm&&Sdjyefygaomfvnf; ]jrifhjrwfpifMu,foam usifhaqmifrI} udkom
vdktyfojzifhwtHwMo ajymwdkif;a&;wdkif;vnf; rxnfhoGif;Edkif &Sd&jyefygonf/ ]t|KywdawG
pkaqmif;jyD; zwfaumif;atmifa&;&ifjyD;wmyJ} [komreftm;jzifh xifp&m&Sdaomfvnf;
vufawGUwGifum; xdkodkUrjzpfoifhay/ avmu xl;qef; tHhMozG,f wdkUum;
rsm;jym;vSayonfwum;/rnfodkUjzpfap? oufqdkif&m t|Kywdrsm; wGiftrSef wu,fvnf;yg&Sd
wrifcsJYum;jcif; vnf;rjyKbJ vkyfief;cGif Oya'ojzpfap&ef pGrf;tm; &SdorQ
ikwfuG,faeaomobm0rsm;udk az:aqmifxGef;jy&ojzifha,m*Drsm; rdrdwdkU\ b0 ESifhxif[yf
a&Smiftyf? aqmiftyf onfrsm;udk uGJuGJjym;jym; cGJjcm;odjrifawmfrlMuvQuf usifhyGm; Mu&m
taz:wrsdK; tm;udk;wpfck jzpfonf[k,lqMuygrlum; MudK;pm;wifjy&usdK; eyfygjyD/
wwd,ydkif;udk ZmwdXme awm&yf&GmodkUjyef touf83 ESpf&Sdr,fawmfMuD;tm; vlem jyKpk&if;
pwif a&;om;cJh&m pma&;jyD;qHk;vkqJqJ 1337 ckESpfoDwif;uRwf vjynfU ausmf 12 &ufaeUwGif
r,fawmfMuD; uG,fvGefcJhygonf/ xdkrSwyg; pma&;ol\ y&d,wdzcifMuD; jzpfawmfrl
pma&;oltouf 26 ESpfom;rS ,aeUtxd pma&;awmftjzpf csD;`rSifhcJhaom oufawmf 96 ESpf&Sd
]tbd"Zr[m&|*kk} aus;Zl;&Sif rpdk;&drfq&mawmfbk&m;MuD; vnf; r,fawmfMuD;ESifhwpf&ufwnf;yif
ysHvGefawmfrlcJhygonf/ a&;jyD;orQ ('kwd,ydkif;txd) pmtkyfrsm;udkvnf; aus;Zl;&SifMuD;rsm;tm;
zwfjyapcJh&m r,fawmfMuD;u ]]ighom;u pmawGwwfvdkufwm}} [k csD;usL;
q&mawmfbk&m;MuD;url ]]rif;a&;&ifvlawGem;vnfr,f}} [k tm;ay;cJh\/
]]armC&mZokwfudkigMunfndkcsifw,f? bmomjyefa&m t"dym,fyg a&;OD;uGm? igaiGoHk;&mqkcsr,f?
olrsm;vJ zwf&wmaygh}} [k rMumrD&ufydkif;uyif q&mawmfbk&m;MuDu
wm0efay;awmfrlcJhygao;onf/
wwd,ydkif;um; jyD;\/

emMum;tm;ay;rnfh aus;Zl;&SifMuD;rsm;um;wpfaeUwnf; rsufESmvTJawmfrlMuavjyD/


b0wpfoufwmwGif tcdkuftwefUrQ awGUMuHK&aom xdkteEaus;Zl;&SifMuD; ESpfOD;tm; pmjzifh
aus;Zl; wHkUum ylaZmf&ygawmhownf;/
q&mawmfOD;Munf
(yckuL oJyHkapwDawm& OD;udwd)
(1204(1204-1288 )
wpfcsdefu yckuLe,f ]&[Em} [k ausmfMum;awmfrlcJhaom t&n0goD q&mawmfOD;Bunf [ll
&Sd\/bGJ.awmfum;OD;udwd jzpfonf/oJyHk apwDawm&q&mawmf [kvnf;ac:Bu\/ yckuL
e,fq&mawmf\ tHYzG,f ESifYaus;Zl;*kPfum;,ckwdkifysHUvGifYvsuf&Sdonf/
q&mawmfoDwif;oHk;onfUoJyHkapwDawm&rSm yckuLjrdKU jrpfudkif;&Gm\ajrmufbufwGif&Sd/
xdkawmwef; cifilrsm;wGifjrpdrf;awmif?rSefpDawmif ponfjzifUawm& ausmif; Xmersm;udk
awmiftrnfwyf ac:qdkBuonf/ ppfudkif; awmif&dk;acsmifrsm;uJUodkU jzpfonf/ q&mawmf\
oJyHkapwDawm&awifrSmbm0emeka,m*D yk*KdvfwdkUtwGuf eSpfvdkzG,f qdwfjidrfat;csrf;vSay\/
awm&qdkaomfvnf; tcgMuD;&ufMuD;rsm;rl jrdKUay:rSoDv,l w&m;em bm0em yGm;aom
y&dowfrsm;jzifh pnfum;aewwfayonf/ q&mawmf\ZmwdXmeum; anmifOD;jrdKU? tzavSolMuD;
OD;ayacG;? trda':rif;bl;/ 1204- ckESpf oDwif;uRwfvjynfhausmf
ig;&ufaeUnESpfem&DausmftcsdefzGm;jrif\/ arG;csif;ig;
a,mufwGiftMuD;qHk;?i,frnfarmifMunf?q&mawmfBuD;Nzpf
onfhwdkifatmifxdktrnftwdkif;yifac:Mu\/ ]ynwfoGm;&m"mwfoufyg} [l\ odkUjrefrmEdkifiH
y&d,wdomoem0ifwGif xGef;awmufchJ aom aomufI;Munf(Mu,f) wpfvHk;yifwnf;/ wpfq,fhESpf
ESpfom; t&G,fwGif yckuLjrdKU ykxdk;ausmif;wdkuf cifMuD;wdk;ac: q&mawmf OD;okrexH a&mufvm\/
ykxdk;ausmif;um; emrnfausmf oD[dkVf&Sifbk&m;MuD;\ taemuf awmifbufwnf&Sdonf/
wpfq,fhig;ESpfom;wGif &Sifjzpf\/ bGJU&Sifudwd jzpfonf/ 1223-ckESpf e,kefvqef; 10&ufaeUwGif xdkwdkuf&Sd c@odrf xdkq&mawmfOD;okreudk
OyZm,fjyKjrifhjrwfaom&[ef;tjzpfodkUa&muf\/ ausmif;om;b0rS &[ef; ESpf0g &onfh wdkif
xdkq&mhajcawmf&if;y&d,wdoifMum;\/ oHk;0gt&wGif rEav;odkU <ua&muf pm oif onf/
OD;udwdpmayoif,laom ausmif;wdkufum; xdkacwfuoHCmwpfaxmif&Sd rEav;ajrmufjyif
emrnfausmf pHausmif; wdkufMuD;jzpf\/ &mZ*k&k wHqdyfawmf ESpfxyf& q&mawmf OD;ok'eu
tkyfcsKyfawmfrl\/ v,fwDq&mawmff avmif;vsm OD;OmPESifh &if;ESD;aom pmoifzuf
rdwfaqGjzpfcJhonf/
rtdyfrpuf ouf&Snfusef;rm
rEav;pmay y&d,wdoif,ljyD;aemuf ykxdk;wdkuf jyefvnfoDwif;oHk; yd#u usrf; pm rsm;
ydkUcsae\? udk;0g&onfUwdkifatmifykxdk;wdkufwGif pmayydkUcsvsuf wpfbufu
0dyemtm;xkwfawmfrlonf/ q,f0g &aomtcg txufaz:jyyg oJyHkapwD awm&
odkU0ifawmfrl\/ q&mawmfonf 78-ESpfwdkifwdkif awm& aqmufwnf tjrJwrf; qGrf;cH
awmfrlonf/ q&mawmf\ txl;jcm;qHk;rSm edoZf"kwifu&moufyef aqmifawmfrl jcif; jzpf \/

twlaewynfUMuD;rsm;yif ]]q&mawmfwpfcgrQ vJavQmif;onfudkrjrifzl;}} [k qdkMu\/ tjcm;


"kwifrsm;udkvnf; tcgtm;avsmfpGmaqmifawmfrlonf/ "kwifwq,fUoHk;rsdK;wGif edoZf"kwif[lonf
0D&d,udk tpGrf;ukefpdkufxkwfjcif;jzpf\/ usefwq,fUESpfrsdK;um;ausmif;?ouFef;?qGrf;udp
wdkUeSifYomqdkifonf/0D&d,udktpGrf;ukefxkwfarm[? xde? rd'udk
jywfjywfowfowfESifxkwfjcif;jzpfonf/xdkifvsuftdyfaysmfoGm;vQifvnf; edoZf"kwif
rysufay/wpfawmifxuf rjrihfaom trDSESifhvnf;xdkif aumif;\/ edoZf tnHHh pm;ac: onf/
vrf;avQmufjcif;? xdkifjcif; oHk;rsdK;udk vJvS,f omae&\/ tdyfraysmfaomf
vnf;rnfonfhtcgrQravsmif;&/ &d,mykwfav;rsdK;wGif xdkifjcif;onfom w&m;bm0em
tvkyfcGif tusqkH; jzpf\ / toifhavsmfqHk; jzpf\/ cEmudk,fudknSif;qJjcif;r[kwf/ udavomudk
nSOf;qJjcif; om jzpf onf/ tusifh&vQif bmrQrcuf/ oifvQifwwf\/ usifhvQifjrwf\/ pifppf
tdyfpufjcif;um; xde? rd'? arm[udk vuf,yfac: onfESifhwl\/ xde? rd'onf eD0&P wpfyg;
jzpf edAmefa&Tjynf\ wHwdkif;BuD;wpfxyfyifwnf;/ arm[ vnf; xdkh twlyif /
]ao,sokcH? yokcH? rd'okcH} [ka[mawmfrlonfhtwdkif; tdyfpufidkufrsOf; &jcif;onf
ykxkZOfwdkUtm; ,pfrl;awGa0 t&om[kxifapaomrm&\rSdKif;wdkufjcif;wpfrsdK;omwnf;?
tdyf&rStm;&Sdonf?usef;rmonf[kyif xyfuGefY ckcHumuG,fMuao;\/
wpfzeftdyf&mausmqefUtdyfjcif;onf umr*kPftm&Hk ig;jzmwGif azmXAtm&Hk yifjzpf odrfarGUaom
azmXAcHpm;jcif;(ZdrfcHjcif; ) yifjzpfaMumif; (ouyOSokwf) zGifUqdkxm;onf/ xdkUaMumifU
tdyfjcif;onftvGeftiftm;jynfUwdk;tusdK;&Sdaomtvkyf[k xif&aomfvnf; avmuDwdkU twGufum;
aumif;usdK;wpfpHkw&mrjyK/ tbufbuf tjypfcsnf;jzpfonf/ ]tdyfpufrSusef;rmrnf} [k
qdkygvQifvnf; ,kwdrwef/ ESpfaygif;rsm;pGm rtdyfpufbJvQuf (0g) raysmfaomfvnf;ausmcif;yif
ravsmif;ygbJvQuf toufwpf&mwrf;wGif wpf&mU ESpfq,f? wpf&mUajcmufq,f touf&SnfpGm
usef;rmyuwd y&dedAmef pH0ifawmfrl oGm; Muaom &Sifr[muy? &SifAmukv paom&[Em
t&SifjrwfMuD;rsm;u axmufjyawmf rlcJhMu\/(ouyOSokwf t|uxm/)
&Sifom&dykw&m? &Sifarm*vmef wdkUonf tESpfoHk;q,fvHk;vHk; ausmcif; awmf rrlMu/
edoZf"kwifapmifawmfrlMu\/ xdkUtwl &Sifr[muy &[ef;jzpfonfrSp toufwpf&mUESpfq,f
wdkifatmif? tEk&k'g ESpfig;q,f? b'd, ESpfoHk;q,f? aomP wpfq,fh&SpfESpf? &|ygv
wpfq,fUESpfESpf? tmeEm wpfq,fUig;ESpf? Amukv touf&Spfq,frS wpf&mUajcmufq,ftxd?
emVu y&dedAmefpHonfhwdkif ausmcif; awmfrrlcJhMu/ xdkrax&f rsm;usef;rmpGmjzifU
ydkyiftouf&SnfawmfrlcJhMuyg\/ edoZf"kwiftusifhonf a,m*DwdkUtwGuf
taumif;qHk;rdwfaqGjzpf\/ rm&ESifh ppfwdkuf&m taumif;qHk;aom
vufESufMuD;yifwnf;/onf;cHedAmef&awmfrlMuayukefjyD/
a>rqdk; qifMurf;ESifh rqef;aomw&m;
q&mawmfonf edoZf"kwifudk tjrJaqmifawmfrlouJhodkU oDvtajccdkif&efESifh cEDarwm w&m;udk
txl;a[mMum;awmfrlavh&Sd\/ a[majym&m jywfom;\/ em;0ifvG,f\/ pdwf&Snf
w&m;tav;jyKonf/ wpfcgutrsm;odausmfMum;aeaomq&mawmf\ tHhzG,f rsm;ESifh
pyf&if;ESD;olrsm;u avQmufxm;ar;jref;Mu\/ taMumif;um; q&mawmfonf
oJyHkapwDawmifrykxdk;wdkufodkU tumvntcgwGif rMumcP <uvmawmfrlavh&Sdonf/

xdke,fa'oonf tqdyfjyif;xefaoma>rayG;? a>ra[mufrsm;aygrsm;onfh a'ojzpf


a>rqdk;rsm;ESifhrMumcPawGU awmfrl&onf/ aEGaESmif;rdk;OD;wGif ydkayg\/
a>rqdk;rsm;udktacGay:wuf eif;onUf tcgeif;rdonf/ rdwfvdkufonfhtcgrsdK;wGif
&efola&Smifr&atmif uif;csxm;ouJhodkU&Sdonf/ [dkrSonfrS 0dkif;tHk
vmumtrsm;tjym;a&SmifrvGwfatmifawGU&wwf\/ wpfcguaomf bHkabbm;rm;ukrPDrS
rkef,dkaeaom qifMurf;MuD;wpfaumifESifh c&D;&ifqdkifawGU awmfrl&&m
eif;owfrnfht[efjzifha&S;&I&ifqdkifajy;vmaomfvnf; q&mawmfhteD;odkUa&mufvQif q&mawmfu
rnfodkUrQ trlt&mrjy&bJvsuftvdkvdka&Smifz,fxGufajy;oGm;zl;onf ? xdktaMumif;udk avQmuf
xm;Muav\/ txl;ojzifh a>ruif;aygrsm;aom a'ojzpf a>rarSmf? a>rtif;? a>r*gxm rsm;udk
&vdk&jim;[kq&mawmftm; pHkprf; ouJhodkUjzpfavonf/ ]at;? *gxmay; aw;jzpfw,fqdk
r[kwfvm;? *gxmuvG,fvG,fav;yg/ wu,fhwu,f a&mufawmh r,Hkbl;} [ktrdefU&Sd&m
]wynfhawmfwdkU cdkif;wmvkyfyghr,f? usufqdkusufygh r,fbk&m;} ponfjzifh arQmfvifh
wMuD;avQmufxm;Mu\/ uwdcHMu\/ ] wdkUrsm; vufawGY *gxmawG?
w&m;awGutvGefvG,fygw,fuG,f/ usufvJrae&ygbl;? &dk;vGef;awmh vlMudKufenf;aew,f/
wu,fvkyf&ift[kwfpGrf;yg&JU} [krdefUawmfrlavh&Sd\/ qifeif;raoaom rC 0wK? emVm*D&d0wK?
qDylavmif;rylaom Ow&m owdkUorD; taMumif;? vlUatmufwef;pm;jynfwefqmr AEKrwD yif
opmqdk jrpfa&wefU yHk (rdvdE)? om;i,fa>rqdyfrGefaomtcg tESpfajcmufq,f &aoh0wfESifh
raysmfydkufaom &aohMuD;? vifudk&GHrkef;aomfvnf; rdbrsdK;&dk;iJhaygif;oif;cJh&aom rdcif?
rvvdkaomfvnf; rsdK;&dk;iJh vae&aom zcifoHk;OD;om; trSeftwdkif; opmqdkMuyHk? cED0g'D&aoh
aoESifh
omo emjyK &SifykP onf;cHyHk? (ouoH,kwfvm) odMum;rif;ES
;ESifh tol&mwd
m kUudk
axmuftodynm? tmPm? pD;yGm;? cGeftm; ponfMuD;rm;omvGefoljzpfvQuf tm;enf;oltay:
onf;cHEdkifrS tm;&SdaomcEDjzpfyHkrsm;udk rMumcP a[mawmfrlavh&Sdonf/ ]]a&Sla&S;u
bk&m;&SifawG[m wdkUbk&m;&Sifvdk Oya'0denf;awG trsm;MuD;vJ rynwfbl;? yd#uoHk;yHk
qdkwmvnf;xm;awmfrrlcJhMubl;/ vjynfhvuG,faehwdkif; ] cEDy&rH wayg wdwdum} oHk;*gxmyJ
wpfoufvHk; a[moGm;MuwmyJ/ bmrqdk ajrMuD;vdk onf;cH&r,f/ olwpfyg;udk xdcdkufepfematmif
bmrSrvkyf&bl;/ tjypf&SdwJh tukodkvftvkyfqdk&if jyKcsif ayr,fh MudwfrSwfonf;cHjyD; a&Smif&r,f/
aumif;wJh ukodkvftvkyfudkrvkyfcsifayr,fU MudwfrSwfonf;cHjyD;vkyf/
tpm;taomufudkcsifhcsdefpm;jyD; pdwf"mwf jzLpifatmif qdwfjidrf at;csrf;&mrSm orm"d xlaxmif&HkyJ/
{wH Ak'gomoeH=a&S;uyGifhawmfrljyD; bk&m;&Sif tqlqlawG[m onftwdkif;a[mMum;
qHk;rawmfrlw,f/ yd#uoHk;yHk csKyfvdkuf&if vJ 'gygyJ/ 'Dvdkt&dk;cHw&m;awGudk usifhawmh
usifhEdkifoavmuf tusdK;MuD;Muw,f/ wefcdk; MuD;Muw,f/ onfhjyif r&Sdygbl;}} [k a[mawmfrl\/
urmUed,mrukd csKd;azmufNcif;
w&m;u&kd;vGef;tm;BuD; tNrifUwuf trSnfU&Ekd;Ekd; Nzwfvrf;u oGm;Ncifolrsm;
oufNyif;csBuavawmU\/ oDv?arwm?opm? cEDpaom taNccHw&mrsm;rygbJ ur|mef;xkdif

c&D;ra&mufEkdifaBumif; trsm;tm;NzifU oabmaygufum vkdufemusifUokH;Buolrsm;vnf;


rsm;Nym;ukef\/
onf;cHrS edAmefa&muf\ [laompum;rSm ae&m okH;&rnfUpum;Nzpfonf/ ttdyf?tae?tpm;
tm;vkH;ukd onf;cH&\/ eHeufrkd;vif; uwnf;u ,aeU igonf;cHNcif;ukd usifUokH;&rnf [k
wpf&ufpDvD usifU&m\/
oDv? opm? arwmwkdUukdvnf; xkdUtwl t"dXmefoHywf tNywftowf avYusifU,l&onf/
ukdifygrsm;aom ykqdef&kd;wGif vufacsmif;&mrsm; tvIdif;vIdif; xifvmouJUokdU tom;wufrSef;rod
wufvmayvdrfUrnf/ bk&m&SifonftHusdwf wufacgufyif tm;xkwf&SmazGawmf rlcJU&onf/
oA*kPmeH t"d0goeblrd = onf;cHNcif;? t&m&m t&IH;ay;Ncif;onf *kPfaus;Zl;tm;vkH;wkdU\
pka0;&mNzpfownf;/ (p&d,m yd#u/)
urmed,mrBuD;rsm;ukd csKd;azmuf aNymif;vJapEkdifonfrSm cEDpaom obm0 Oya'awmfBuDrsm;om
Nzpf\/ rD;&IdU r&? a&cs repf? ckwfxpf r&S?xkd;qG rayguf? tqdyfawmuf rao?
aoewfypf rD;rul;? txl;xl;aom urmUNzpf&kd;NzpfpOf trSefw&m;BuD;wkdUukd arSmufrSm;
vGJacsmfoGm;apEkdif\/
rQwefckd;BuD;rm;? tusKd;BuD;yGm;apoavmuf usifUBuH&m aiGrukef? tvkyfrysuf? rcufcJ/
,kHBunfNcif; t&if;pkduf&efom cufwwfayonf/
oHom&0 'kuawm rygaom arSmfq&m? pdwfynmq&m? qm'l;rsm;? zuD;rsm;yifvQif
oDv?arwmpaom obm0 Oya'oBuD;rsm;ukd rusifUEkdifygbJvsuf pdwfwefckd;? twwfwefckd;?
orm"dpkef;wefckd; wpfrsKd;rsKd;NzifU urmed,mrBuD;tcsKdUukd csKd;azmufNyEkdif Buayao;\/
enf;vrf;rSefrSef taNccHckdifckdifNzifU o'g? 0d&d,om pkdufxkwfEkdifaomf rNzpfEldifaom
t&mr&SdawmUNyD[k tav;teuf ,HkBunfBuKd;pm;aeaom a,m*Drsm; wpfaeUwNcm;
rsm;Nym;vmonfrSm ,aeU y#dywdomoem\ xl;Ncm;csufyifwnf;/
q&mawmf OD;Bunfum; wd&pmefqkd;rsm;ESifUomru vlqkd;rsm;ESifUvnf; awGUBuKHawmf rl&\/
wpfcgu qGrf;cH<u&mwGif ukef;pyf,mawm wpfcktwGif; y'wfnTwfuGif;NzifU aNcpGyfrdav\/
q&mawmfum; a&SUokdUquf r<ubJ&yfaeawmfrlonf/ 'umwpfOD; c&D;oGm;&if; Nrif nTwfuGif;ukd
NzKwfrnfNyK&m olykdifnTwfuGif;r[kwf NzKwfcGifUray;/ aemuf nTwfuGif;axmifolukd vkdufvH&SmazG
NzKwfap&onf/
q&mawmfukd Nyefay;qGJNcif;
rm&ygo
rm&ygo
rm&ygo ac: rm&\nTwfukd vGwfatmif&kef;uef&m oDv[laom taNccHrlv 0denf;Oya'oukd
twdtus em,lawmfrlNrJyif/
wpf&Ha&mumv vlqkd;av;ig;a,muf awm&ausmif;wGif;okdU r0HUr&J0ifa&mufvmBu\/ a0g,Of
(xrf;pif) wpfckukdvnf; ,laqmifvmBuonf/ tvGef tBuHBuD;olrsm;NzpfBu\/ q&mawmfum;
naecsrf; vlol&Sif;csdef NzpfoNzifU opfwpfyif&if; at;aq;pGm ur|mef; xkdifaeckduf Nzpfonf/
xkdtcg 'umwpfOD;u q&mawmftm; ,kHBunfavmufatmif wpfpkHwpfck taBumif;Ny avQmufxm;

a0g,OfNzifU yifUBuonf/ at;......at;.....?rif;wkdU vkd&myifUwmaygU [k rdefUum a0gay: okdU


wufawmfrl\/ vlqkd;rsm;rSm tBuHykdifNyD [k0rf;aNrmufpGm xrf; yifUBuonf/
taBumif;rSm q&mawmftm; yckuLwpfNrKdUe,fvkH;rS olaX;ol<u,frsm; toufwrQ ukd;uG,f
qnf;uyfBu&m Nyefay;qGJvQif a&TaiGvkdoavmuf&rnf [k udef;aowGuf Nyefay;qGJBuNcif;
Nzpfonf/ av;a,mufom; rarmEkdif? ryef;Ekdif/ acR;w'D;'D;usatmif xrf;Bu&\/
wpfem&Dausmfausmf Bumaomtcg rdrdwkdU BuKdwifpDpOfxm;aom vkHNcKHonfUpcef;okdU a&mufNyD[k
,lq a0gukd aNrNyif csBuonf/ a0gukdcsNySD; ywfywfvnf awmifaNrmufav;yg;
pdwfcsavmufaom taNctae &Sdr&Sd tuJcwf&if; BunfUvkdufBu\/ wpfem&Dausmfausmf
acR;'D;'D;usatmif xrf;cJUaomfvnf; q&mawmf\ awm&ausmif;0if;uav;rS tNyifra&muf/
ausmif;twGif;rSmyif csmcsmvnfaeBuaBumif;ukd owd&BuavawmU\/ xkdtcg vlqkd;rsm;
oufNyif;cs acR;okwf&if; 0efcsuefawmUum xGufaNy;BuavawmUonf/
{0H tpdEd,m Ak'g? Ak'"rm tpdEd,m (ty'gef ygVdawmf) a[mawmfrlonfUtwkdif; NrwfpGmbk&m;
xkd;xGif;odNrifawmfrlaom obm0w&m;wkdUonf pdwful;NzifU xdawGU rrSD/ BuHpnf
r&paumif;aom oabm&dSukef\/
xkdUaBumifUvnf; obm0Oya'ukd ,kH,kHBunfBunf vkdufemusifUokH;Buaom yk*KdvfBuD;rsm;\
Nzpf&yfwkdUonf rdrdwkdU\ rsufpd? em;ponfrS &aom todukdom trSef[k pGJvrf;aeaom
vlomrmefwkdUtwGuf '@m&Drsm; NzpfBu&\/
tpdEda, yoEmeH? 0dygaum a[mwd tpdEda,m /(wd0kwf? t*om'okwf) tpdaE,s t&m
,kHBunfusifUBuHolwkdU &&SdaomtusKd;Nzpf&yfonfvnf; pdwful; r&aumif;aom
tpdaE,syifwnf;/
xkdrQavmuf&ifUusufawmfrlaom q&mawmfBuD;rsm;ukd rqkdxm;bd umrabm*D tdrfaeol Oyoum
tcsKdUyif ta&;BuKHvQif ,kHEkdifcufavmufatmif w&m;awmfum; tpGrf;Nyyg\/ ,kHBunfoavmuf?
usifUBuHEldifoavmuf wkefUNyefNrJ Nzpfonf/
Bum;zl;onfum; txuftnm csyfoif;t&yfwGif a[wkypa,m paom y|mef; 24-ypnf;ukd
tdyf&m0ifwkdif;pnf;cs tdyfavU&Sdolrsm;onf[k qkd\/ (ta&SU t&yfrSp vuf,m&pf
t&yf&SpfrsufESm &Sd&m wpf&yfvQif 3-ypnf;us &Gwf pnf;cs&onf/ 3 _ 8 = 24 ) /
wpfaeUaomn tdrfwpftdrf olckd;0if ckd;&m txkyfBuD;i,fxkyfykd; tdrfrStxGuf xGufayguf&Sm
r&oNzifU NcHtwGif;rSmyif wpfnvkH; csmcsmvnfae\/ rkd;vif;vQif tzrf;cH&owwf/
,if;okdUqkdaomf bk&m;&Sif vufxufawmfu xif;acGorm;om;uav; tumv ntcg NrKdUtwGif;
r0ifEkdif NrKdUtNyifrSmyif tdyfarmusaeckduf bDvl;u ukdufpm;&ef qGJukdif&m uav;u earm
Ak'= bk&m;ukd &Sdckd;yg\/ [k a,mif&rf; EIwfxGufrdumrQNzifU bDvl;xGufaNy;&onf qkdaom
("ry' 0wKawmfvm) Nzpf&yfonf r,kHBunfEkdif&ef taBumif;&Sdygao;\avm/ w&m;ukd
usifUBuH&m ,cifESifU ,ckrnfokdUaom uGmNcm;rI &Sdygao;tHYenf;/
qif;&JESifY&if;rS csrf;om&

NyqkdNyD;aom taBumif;wkdYum; trsm;odNzpf&yfrsm;om &Sdayao;\/ ESpfaygif;av;q,fausmf


awm&0ifawmfrlcJY&m tNcm;tE&m,frsKd;pHkESifY ,kHEkdifcufaom tHYzG,fwkdYum; rsm;pGm&SdayvdrfYOD;rnf/
xkd'ku? xkdtE&m,fESifY xkdtHzG,fwkdYum; t&n0goD awmaysmfa,m*DwkdY twGuf
tqef;r[kwfawmYacs/ b0[lonf 'kutNynfYNzpf\/ tqefvrf;um; tcsKdYolrsm; ykd 'kursm;
qufwkdufawGUwwfonf/ okdYaomf tpkefvrf;rS 'kuonf 'kuukdom qufvufNzpfyGm;ap
tyg,fwkdifatmif 'kutvsOfrqkH;/ tqefvrf;rS 'kuum; okcukdom qifUyGm;Nzpfay:ap\/
qif;&JBuD;ukdNrifu qif;&Jav;ukd BudwfrSdwfcH? okcBuD;NrifaerS okcav;awGukd NywfNywfpGefU/
(ppfukdif; r[m*Em&kHq&mawmf/)
temcHrS tompH&\/ 'kkurS okcokdYaygif;ul;&m acsmarmaNyNypf&efwHwm;wpfck&SdrS Nzpfonf/
wHwm; um; rSm;onfNzpfap rSefonfNzpfap? qkd;onfNzpfap aumif;onfNzpfap/ igYxkdufeJYigYuH?
b,folrNyK rdrdrI/ NyKoltopf Nzpfolta[mif;/ usorQ igacgif;xkd; cHrnf [laom rdrdwkdU\
t"d0goecED yifwnf;/
xkdYaBumifY wdAufr[m,me avmuDq&mwkdYyif &kyfb0emrS todPfemrfw&m; wkd;wufonf
[k,lqBu\/ ,aeYwdAufwefckd;&Sif a'gufwm&rfy ac:aom vmrmbkef;BuD;onf tufuyfpwpf
rSwfwrf;ukdBunfYEkdifol (ykaAed0go tbdnmOfrsKd;? wwd,rsufvkH;&ol('dApuKrsLd; )
aumif;uifysHouJYokdY 0dnmOfc&D; oGm;EkdifolponfNzifY ausmfBum;vQuf&Sd\/ olYb0um;
xkom;awom;& aowGif;okdY tBudrfBudrf a&mufcJY&onf/ rD;rsm;rsm;&aom "gwfvkH;?
tavSmfrsm;aoma&T? yGwfwkdufcHrsm;aom ausmufwkH;uJYokdY Nzpf\/
wpfzef c&pfESpf 1943-ckESpfu e,fomvefNynf [d*fNrKdY yDwm[m;ukdYpf qkdolonf acgif;
Nyif;xefpGm'Pf&m&NyD; arYaNrmoGm;&mrS owd&vmaomtcg wpfpkHwpf&mukd pl;pl;pkdufpkduf
tm&kH,lpOf;pm;vkdufvQif twdwftem*gwfrsm;ukd Nrifae&onf[kqkd\/
urmUpkHaxmuftzGJUBuD;ESifYyif yl;wGJ NypfrIrsKd;pkHukd azmfxkwfay;EkdifcJYonf/
oufqkdif&mypnf;wpfckukd BunfY&kHrQNzifY xkdypnf;&Sif\ oGm;vmvkyfukdifykH twdwf?tem*gwfwkdYukd
twyfa[mEkdif\/ avmuDynm&SifwkdYyifvQif 'ku\wefbkd;ukd odNrif txkduftavsmuf
wefckd;NyEkdifayao;\/
e,d'H odxdvH rm&A/ (ed'ge0*f?e0okwf ygVdawmft&) 'kutm;vkH; wkdY\ vGwfaNrmuf&m
xm0Ycsrf;omBuD;ukd avsmYavsmYvsJvsJeJeJyg;yg; BuKd;pm;&kHNzifY &Ekdifonfr[kwfacs/
,ckurmESifYcsD &ifqkdifaeBu&aom pDyGm;ysufuyfBuD;onf wpfckwnf;aom y#dywfvrf;
edAmefwHcg;ukd ememBuD;&kdufzGifYykdYay;ae\/
,ckb0 r*fzkdvf&rnfU yg&rDtcH&Sdvsuf arYavsmYaysmfaeolrsm;NzpfvQif acrmrdzk&m;uJYokdY
acsmYarmYacscRwfrnfYolrsm; r&Sdygu udoma*gwrD?y#mpm&mwkdY ZmwfrsKd;uNy&ef avmu"Hu
cyfemem &kdufykdYwwfay\/ taNccHPf&SdvQuf pmusufysif;aom ausmif;om;rsm; ausmif;q&m\
t&kdufcH&ouJYokdYwnf;/ ,if;okdY avmu"H\ &kdufNcif; cH&aomf awmfayao;\/ xkdokdY
r[kwfvQifum; rqkH;Ekdifaomb0 'kurS 'kuokdYomvSnfYvnf&ayawmYrnf/

&kd;&kd;avm qef;qef;avm
xkdYaBumifY a,m*Dpcef;wGif 'kuwpfxpfawGYu okcwpf&pfwuf&awmYrnf[k rSwf,l&m\/
roifYaomtpmrSef;od csKyfwD;xm;&oNzifY qmavmifvGef;aom Nzpf&kd;NzpfpOf'ku? roifYrSef;rod
pm;rdNcif;? aBumifYBurpkduf&bJ tvkdvkdrwnfYpmrsm;qufumqufum wpfOD;OD;u ay;aeouJYokdY
vG,fvG,fulul& pm;rdNcif;[laom tukokdvfuHa[mif;\ zefwD;rI'ku?(0g)
taESmifYt,Sufoabmukd vufawGUowdNyKvQif odomaom'ku? ,if;Oyrmtwkdif;
taESmifYt,Sufoabmukd vufawGUtvkyfuom cGJNcm;odapvdrfYrnf/ rnfonfY'kutE&m,f Nzpfap?
tyg,f'kuavmufrBuD;/ onf;cHNcif;NzifY ausmfvGefEkdifonfom/
rm&fq,fwyfvkH;wGif &kd;&kd;ESifYqef;qef; ESpfrsKd;pD&Sdonf[k qkdoifY\/ Oyrm vmbfvmbESifY
0dobm*(rdef;r) tm&kHukd Nrif t&kd;cHvkdNcifrIonf terw*oHo&mu ygcJUaom ow0gwkdY\/
yifukdpdwfyifwnf;/ xkdumrrSvnf; vGefaNrmufatmif BuKd;pm;&onf/ &Hcg xkdtm&kHrsm;
&kd;&kd;pif;pif;r[kwf/ vufrcH? cHcsifvmatmif tqifYqifYtuGufqif wrifxk;d oGif;aom
Nzpf&yfvnf; &Sdwwfonf/ &Sdonf/ odcJ? a&SmifcJpGmh/ xkdESpfrsKd;vkH;yif rm&f\ yxrqkH;wyf umr
yifwnf;/
tNcm; ysif;&drI? tdyfcskifrI? txifBuD;rI? ausmfaZmvkdrIpaom rm&fwyfrsm;ESifY ur|mef;cGifokdY
r0ifEkdifatmif tvkyfrsm;rI? aeraumif;rI ponfwkdYvnf; ESpfrsKd;pDyif &Sdonf/ &kd;&kd;avm
qef;qef;avm? cGJNcm;od&Sd&ef vkdtyf\/ odrfarGUpGm? rnfokdYNzpfap ? ausmfvGefatmif
&IyGm;Ekdifonfom y"gewnf;/ okdYaomf todrSef&Sdxm;rSom vG,fvG,fESifY vGefaNrmufEkdifavonf/
q&mawmf OD;Bunfvnf; okdYaom'kursKd;pkHukd Ak'vufxufu om0uBuD;rsm;uJYokdY oEd|du
awGYBuKHausmfvGefawmf rlEkdif(aomrH avmuH ybmaowd? tAm rkawmp pEdrm-) vrif;onf rkd;wdrftE&m,f tarSmifxkrsm;ESifY
&kef;uefvkH;axG;ae&mrS vGwfvGwfuRwfuRwfBuD; xGufaNrmufvmaomtcg wpfavmuvkH;ukdyif
tvif;a&mifay;EkdifouJYokdY Nidrf;at;aom w&m;a&mifNcnfwkdYNzifY tarSmifcGif; tvif;aqmifawmf
rlcJYavNyD/
vmbfvmbukd atmifEkdifykH
q&mawmf OD;Bunfonf &[Em[k ausmfBum;vmonfESifYtrQ vSL'gef;vkdolrsm;
BudwfBudwfwkd;ae\/ yHYokulaqmifoNzifY yHYokulouFef;ypfolrsm;vnf; rsm;Nym;vSonf/
q&mawmfum; aumuf,lvJvS,f r0wfEkdifatmif rsm;Nym;vSoNzifY vma&mufzl;aNrmfonfY
&[ef;?omraPrsm;ukdom aumuf,lap&onf/ taqmuftODrsm;ukdvnf; vkdoavmufom
aqmufvSLcGifYNyK\/ tykd vufrcH/
olawmfaumif;wkdYonf tvGef tvkdqE enf;yg;Buukef\/ tvkdqE enf;aomaBumifYvnf;
olawmfaumif; NzpfvmBu&\/

xkdYaBumifY oJykHapwDawmif bk&m;wpfql? odrfi,ftkwfwkdufwpfck? a&uefwpfuefESifY


q&mawmfw&m;0ifonfY *lwpfckom &Sdavonf/ oJykHapwDawmifrS BunfYvkdufvQif ta&SYbuf
rSefpDawmifESifY {&m0wD? ta&SYawmifbuf yckuLNrKdYESifY yk*HanmifOD;? ykym;awmif?
wefYBunfYawmifponfwdkYNzifY BunfEl;zG,f aumif;vSonf/ oJykHapwDawmif0ef;usifum;
yifv,fwdrf? Nrpfwdrfa'oNzpf aNrwpfaBumvkH; edrfYNrifYrnD? vIdif;xae\/
NrKdYt0if oGm;&mvrf; okefBuD; wpfck&Sd&m q&mawmftwGuf ae&maumif;wpfckyif NzpfcJYonf/
ykxkd;wkdufrSm aepOfuyif ,if;okef ntcgvm aeavY&Sd&m OD;au0v ac:
tazmfwpfyg;vnf; vkdufygcJYonf/ OD;au0v rSm rkd;rvif;rD xGufaNy;av\/
qGrfcH<uaomtcg avmif;vSLvkdol rsm;Nym;vSoNzifY &yfuGuftvSnfYus cHawmfrl&\/
okdY&mwGifvnf; o,frEkdif/ awmif;BuD; awmif;i,fNzifY vkdufygBu&onf/ wpfyg;pmcsef &orQ
vSLypf\/ ypnf;av;yg;ESifYpyf twk,lzG,fyif/ vkdtyfonfxuf ykdvQHaeaom
ausmif;?ouFef;?qGrf;?aq; ypnf;av;yg;wkdYonf olawmfaumif;rsm;tm; c&D;zifYaES; av;vHapaom
0efxkyf0efykd;rQomwnf;/ q&mawmf qGrf;cH<uvQif 0rf;tomqkH;olrsm;rSmum; ukd&ifi,fav;rsm;
NzpfBu\/ olwkdYonf q&mawmf rnfonfY &yfuGuf qGrf;cH<urnfukd penf;emaewwfBu\/
q&mawmfukd NrifvQif taNy;vkduf vmBuonf/ q&mawmf rNrifNrifatmif tenf;i,f
vGefoGm;NyD;vQif vSnfYBunfY vSnfYBunfY vkyfaewwfBu&m xkdtcg q&mawmfu vuf,yfac:
[if;okH;av;cGufESifY wpfyg;pm qGrf;tNynfY xnfYvSLwwfonf/ rEkdifrukef avmif;vSLBuaom
qGrf;rsm;ukd wpfNrKdUvkH;&Sd &Sifi,f? &[ef;i,frsm;tm; wpfqifYavmif;vSL&aom 'kuum;
rao;i,fvSygacs/
tcgwpfyg; qGrf;cH<u&m qGrf;omru zkdY'fum;wpfpD;yg tvSLcH&zl;onf/ taBumif;rSm 0rf;[kduf
tusukrPDrS w&kwfvlrsKd;wpfOD;onf orD;i,f tNyif;txef rusef;rrm&SdaepOf tdyfrufxJ
bkef;BuD;wpfyg;tm; qGrf;avmif;vSL& usef;rmvmum pD;yGm;wufaBumif; Nrifrufaom [l\/
eHeufrkd;vif;vQif tdrfa&SYvrf;wGif q&mawmfqGrf;cH&ufus <uvmonfukd awGY&m tdyfrufxJu
bkef;awmfBuD; Nzpfae\/ 0rf;omtm;& qGrf;avmif;vSLBuonf/ orD;i,fvnf; aeaumif;?
pD;yGm;a&;vnf; wkd;wufvmoNzifY um;[l ay:OD;pwGifyif zkdY'fac:aom um;wpfpD;ukdyg
vSLavonf/ q&mawmfum; o'gukdiJY tvSLcHxm;&aomfvnf; tokH;rNyK/ (ysHvGefawmfrlrSom
tavmif;wifum;tNzpf tokH;NyKBu&avonf[k qkdonf/)
a&pBuKdq&mawmf av;pm;rI
r[m0dokwm&mr ausmif;wkdufBuD;ukd OD;pGmwnfzefaom a&pBuKdq&mawmfBuD; OD;*Eom&um;
y&d,wdrmef BuD;vS\/ ysHvGefcgeD; em&Dykdif;txd y&d,wdpmayukd ykdYcsonf/ a&Tpufawmf
bk&m;zl;<u&myif avSay: pmyavG NzefYcif; pmykdYcsawmfrl\/ y&dd,wf tmZmenfBuD;wnf;/
yxraomf q&mawmf OD;Bunftm; awmusD;uef;[k uG,f&maNymqkd okH;EIH;avY&Sd\/
txifrBuD;/ aemifaomtcgwGifum; ukdBunf usKyfwkdYukd ypfrxm;eJYaemf [kaNymqkdum
w&if;wESD; cspfcif av;Nrwfawmf rlBuonf/ rBumcP w&m;pmay aqG;aEG;avY&SdBu&m

tvGefacgifvSaom {&m0wD taemufwpf&kd;wGif y&d,wf? y#dywfrsKd;apYukd csysKd;awmf rlcJYBuukef\/


q&mawmfum; tNrJyHYokul wdpD0&duf "kwifaqmif ouFef;oHk;xnfNzifYom aeawmfrl\/
ouFef;wGif oef;rsm;? tdyf&mwGif Burf;ykd;rsm; pGJuyfaeaomfvnf; &Sif;vif;cGifYrNyKay/ pm;rI?aerI?
0wfrIwGif tvGefNcKd;NcH acgif;yg;pGm usifUBuHawmfrlavY&Sdonf/ tocFwedAme"gwfBuD;ESifY
wkduf&kdufqufoG,fEkdifaom t&dyfvuPmrsm; ay:vGifvSay\/ vmb? oum&? odavmu[laom
vmbf&Ncif;? tylaZmfcH&Ncif;ESifY ausmfaZmowif;*kPfrsm;ukd yuwdNzLpifaom pdwf"gwfNzifYyif
ausmfvGefEkdifonfrSm xif&Sm;vSayonf/ yuwdr[kwfvQif Bum&Snf[efaqmifEkdifaom
t&mr[kwfacs/ trsm;pkum; oum&? odavmuukd rqkdxm;bd? vmbf&Ncif;uEm&rSyif
rausmfwufEkdif/ xkdom epfuRH oGm;BuukefNrJ/
tdEd, oD[kdVfrS oHa0*
q&mawmf OD;Bunfonf 1255-ckESpfwGif tdEd,okdY bk&m;zl; <uawmfrlonf/ w&m;OD;a[m&m
rd*'g0kefawmpaom Xmersm;okdY <ua&mufzl;aNrmf\/ 1258-ckESpfwGifvnf; oD[kdVfuRef;okdY
<ua&mufawmfrl r[mapwDESifY pG,fawmfponfrsm;ukd zl;aNrmfawmfrl\/ tdEd,rS tNyef
aAm"dyifysKdwpfyifyifYaqmif yckuLykxkd;ausmif;wkdufOD; pkdufysKd;ylaZmfxm;Buonf/ txl;oNzifY
tdEd,okdY<uawmfrlaomtcg BuD;pGmaom "roHa0* Nzpfawmfrlonf/ aemufyg
bk&m;zl;&[ef;wynfY'umrsm;ukdvnf; oDvukd BuKd;pm;aqmufwnfBu/ arwmykdY trQa0Buyg
[k rBumcP wkdufwGef;awmfrl\/
tdEd,Nynf bk&m;yGifYawmfrl&m aAm"dyif a&TyvmifXmerSp Ak'bmom t"du& XmeBuD;wkdif;rSmyif
tNrifrawmfaom &kyfwkrsm;? [dELbkef;BuD;rsm;ukdcsnf; awGYNrifae&avonf/ pmxJrSm pdwful;ESifY
zl;&wmurS aumif;ao;w,f [kyif vlomrmefwkdY nD;wGm;avmufatmif taNymif;tvJBuD;
aNymif;vJaeaomaBumifY Nzpf\/
Ak'bmom pwifay: xGef;vm&m rdcifa'oBuD; omoem taiGYtoufrQom awGY&awmYoNzifY
bk&m;zl;rsm; rsm;pGm oHa0* NzpfBu&\/ rnfonfY bmomu rw&m;0g'NzifY ESdyfpuf?
rnfonfYbmomu "g;0g'NzifYzsufqD; [k twdwfukd vSefum oHa0*toGif a'go-a'gre
0ifBu? aNymqkdBu\/
rnfonfYacwfu rnfolrnf0gwkdYu Ak'bmomausmif;rsm;ukd rD;&IdY &[ef;awmfaygif;rsm;pGmukd
owfNzwfBuaBumif; bk&m;zl;tzGJY0if wynfYtcsKdYu pdwfrcsrf;aNrYzG,f&m ZmwfaBumif;vSef
aNymqkdaeBuonfukd q&mawmf Bum;awmfrlavvQiftif;........ukokdvf&atmif BuKd;pm;vmcJYBu&wm? tukokdvf ygrvmBuapeJY?
NrwfpGmbk&m;yGifYawmfrlwJY tdEd,wkdif;NynfBuD;rSm omoemuG,fcJY&wm wpfNcm; bmom
wpfNcm;&efolwkdYaBumifY r[kwfbl;? bk&m;&Sif&JY tarGcH om;awmfawG ukd,fwkdifu ukd,fUoEmefrSm
ukd,fykdifomoem tm;enf;BuvkdYyJ? oDv arwmacgif;yg;BuvkdYyJ/ olrsm;ukd tNypf&Smwm
rrSefuefbl;/ (oH,k*f ygVdawmf? t*Fkw&ygVdawmf ) BuD;awGrSm aemifumv omoemawmf b,fvkd

qkwf,kwfr,fqkdwmukd a[mxm;wm tvGefus,f0ef;w,f/ vkd&if;csKyfvkdufawmY olrsm;aBumifY


r[kwfbl;/ b,folrNyK? rdrdrI qkdovkd ukd,fw&m;ysufvkdY rm&fewfu tcGifYomwmbJ?
oDvBuKd;pm; aqmufwnfNyD; arwmykdY trQa0Bu? ukd,fUomoem rysufBuapeJY [kqkH;rawmfrl\/
ukd,fawmfwkdifvnf; bk&m;zGm;&m? yGifY&m? w&m;OD;a[m&m paom (t0dZ[du oHa0Zed,) orkdif;0if
Xmewkdif; 0dyem &IyGm;awmfrlonf/
q&mawmf\/ Bo0g'rSm wefbkd;&SdvSay\/ aemufyg bk&m;zl;rsm;vnf; xkdtcgrSp arwm&IyGm;um
csrf;csrf;omom vSnfYvnf zl;aNrmfEkdifBuonf/ tedpvuPm wifEkdifBu\/ ukd,fYoDv? orm"d?
ynm rdrd\ ukd,fykdif tZwdu omoemomvQif y"ge NzpfaBumif; qifNcifEkdifBuavawmY\/
rSefvSay\/
bk&m;Asm'dwf omoemuG,faBumif;rsm;
(1) bk&m;&Sif oufawmfxif&Sm; &SdpOfu t&Sifudrdvu bk&m;&Siftm; tem*gwfomoema&;ukd
arQmfawG;aavQmufzl;\/
&Sifawmfbk&m;? y&dedAmefpHonfYaemufumv omoem t&Snf rwnfwHYEkdifNcif;onf
tb,ftBumif;rsm;aBumifYygenf;/ xkdtcg bk&m;&Sifu
bk&m;-w&m;-oHCm r&kdao rav;pm;Ncif;? ukd,fusifYw&m;ESifY orx 0dyemwkdY r&kdao
rav;pm;Ncif;? wpfOD;ESifYwpfOD; t&kdtao wefNcif;? y#doEm& (w&m; ypnf;NzifY tapYtpyf
vkdufavsmnDaxG NyKrlNcif; ) trI r&kdraoNyKrlNcif; rsm;aBumifY omoem uG,fEkdifaBumif;
(t*Fkw& yOu? ou? owu udrdvokwfrsm;) twdtvif; a[mawmfrlonf/
(2) yOuedygwf o'roarmo okH;okwfwGifvnf; w&m;awmfukd us,fus,fNyefYNyefY t&kdtao
oifBum; em,laqmifxm;Ncif;r&Sd? pOf;pm; usifYyGm;Ncif; rNyK? rSm;,Gif;pGm oif,lykdYcsNcif;?
EIwfvSHxkd;Ncif;? oHCmuGJNym;Ncif; rsm;aBumifY omoem arS;rSdef&aBumif;ukd a[mawmfrlonf/
(3) xkd yOuedygwfyif omoemaemifa&; awGYrnfYab; [kqkdxkdufaom tem*wb,okwf
av;okwf &Sd&m a[mawmfrlvkd&if;um; okdY Nzpfonf/
&[ef;wkdYonf acgif;yg; tE&m,frsm;vSaom awmxJ raevkdNcif;? w&m;bm0em r&Sdol
tqufqufu &[ef;NyKay;BuNcif;? ukd,fusifYuGm bm0em a0;Ncif;? ynm oDv ("r? 0de,)
ESifYpyfaom pum;ukd rodNrifawmYNcif;? vufopf acwfay: w&m;qef;rsm;ukdom em,lvkdNcif;?
a[mBum;vkdNcif;? bkef;BuD;atmifvkyfNcif;? oDvodum avQmYaps;wGufum avsmY&J&JvkyfNcif;?
ypnf;av;yg; taumif;BuKduf ukd,fwkdif qGrf;cH pm;Ncif; paom "kwif tusifYaumif;
olNrwfavmif;wkdY\ tavYrsm; uG,fyum umrabm*DwkdYuJYokdYyif 0wf-pm;-aexkdifNcif;? rmwk*gr
ponfwkdYESifY a&ma&maESmaESm aexkdifqufqHNcif;wkdY Nzpfukef\/

(4) xdkrSwpfyg; ed'ge0*oH,kwf ygVdawmfwGif aemifwpfacwf omoem taBumif;


txl;yGifYvif;pGm a[mxm;aomAsm'dwfa'oem &Sdayao;onf/ tmPdokwfNzifY aemifwpfacwf
w&m;awmf taBumif;azmfNy uvd*F&okwfNzifY aemifwpfacwf &[ef;awmfrsm; taBumif;ukd
nTefNyawmfrlcJY\/
tmPdokwf\ qkdvkd&if;um;a&S;tcgu 'om&[ac: rif;nDrif;om;wkdY tmPac: r*FvmpnfBuD;ukd tokH;NyKBu\/
wpfq,fYESpf,lZemuyif Bum;&onf/ umvBumaomtcg xkdpnfBuD; ayguf tBudrfBudrf
zmax;Bu&m aemufqkH;wGif rl&if;pnfom; r&SdawmYbJ tzmtax;csnf;om usef&SdawmY
wpfq,fY,lZem rqkdxm;bd? Z&yftwGif;rSmyif oJYoJYrQom Bum;&awmYonf/
xkd OyrmuJYokdY aemifwpfacwfwGif tppftrSef bk&m;a[mw&m;awmfrsm; pmay usrf;*efrsm;ukd
em,lrSwfom; oifBum;avYvmvkdpdwf r&SdBu/ om0ursm;? Am[d& ta&;taNymaumif;olrsm;\
ygXfteuf t"dym,f NznfYpGuf Nyifqif ukd,fvkdcsifovkd qGJa&;aompmrsm;? tqef;wBu,f
a&;om;a[maNymaom okwef vufopf? w&m;? tawG;tac: tqef;tNym;wkdYukdom ta&;w,l
em,lrSwfom; zwfBum; avYvmvkdBurnf/ xkdtcg tmPu pnfBuD;uJYokdY w&m;tum
tzmtax; tavS;tzsif;wkdUom NyefYyGm;ukefvwHU? w&m;tppftrSef uG,fvwHU[ka[mawmfrlcJYonf/ (tmPdokwf? ed'ge-457-ESifY wdu edygwf? uu#Zmwf-308/)
(5) aemifwpfacwf &[ef;awmfrsm;ESifY pyf uvd*F&okwf a[mawmfrlonfrSmvdp0Drif;om;wkdYonf ynmtwwf oif,lrI rarYravsmY opfom;wkH; acgif;tkH;aeBuoNzifY
tZmwowf BuHr&Ekdif/ umvBumaomf xkdrif;om;wkdY El;nHYaom aNcvuf &Sdukefonf Nzpf
El;nYHaom tdyf&m vJrIdYacgif;tkH;ukd tkH;vsuf aexGufatmif tdyfBuvwHU/ xkdtcg tZmwowf
tBuHatmif tcGifY&vwHU/
xkdYtwl ,cktcg &[ef;wkdYonf ravQmYaom vkHYv tyrm' owdw&m; &SdBuukef opfom;wkH;
acgif;tkH;aeBuoNzifY rm&fewf tcGifYr&av/ aemufumv &[ef;wkdYonfum; El;nYHaom aNcvuf
&SdBuukefonf Nzpf El;nYHaom tdyf&mae&m vJrIdYacgif;tkH;ukd tkH;vsuf aexGufatmif
tdyfukefBuvwHU/ xkdtcg rm&fewf yl;0ifcGifYomvwHU[k &[ef;wkdY bm0em owdw&m;ESifY
0d&d,tm;enf;vsuf rm&fq,fwyfukd vuf,yfac:&ma&muf omoem
uG,faysmufaBumif;Nzpfonf[k a[mawmfrlvkdayonf/
(6) xkded'ge0*oH,kwf ygVdawmf(422)yif w&m;wk w&m;a,mifwkdY\ tE&m,faBumifY
omoemuG,f&ykHukd a[mawmfrlonfrSm ykd rSwfom;zG,f aumif;\/ okwf\ trnfum;
o'ry#d&lyuokwf[k ac:ayonf/ &Sifr[m uyu bk&m;&Siftm; avQmuf a[mawmfrlaom
okwfwnf;/ &Sifr[m uyuNrwfpGmbk&m;? a&S;tcgu 0denf;ynwfawmfrsm; enf;yg;aomfvnf; w&m;xl;&onfY yk*Kdvfrsm;
rsm;Nym;Buygonf/ ,cktcg 0denf;ynwfrsm; rsm;Nym; ygvsuf tb,faBumifY w&m;xl;&onfY

yk*Kdvfrsm; enf;yg;vm&ygoenf; [kavQmuf\/ xkdtcg NrwfpGmbk&m;uvlwkdY oufwrf;wkd; omoem uG,fvkvwfaomf okdYyif NzpfNrJ? avmu a&Ttwk
ray:ao;orQ a&TtppfruG,fouJYokdY (aps;rusouJYokdY) w&m;twk ray:ao;orQ w&m;tppfrsm;
ruG,fao;/ pifppf a0[ydKvf NA[mYbkHwkdifatmif urmukd zsufqD;Ekdifaom aNr-a&-av-rD;
tiftm; tBuD;rm;qkH;aom "mwfBuD;av;yg;wkdYyifvQif omoemawmfukd rzsufqD;
ruG,fyapEkdif/ (0g'wpfyg; bmomNcm;um; qkdzG,fr&Sd/ #Dum/) omoemawmfukd
zsufqD;azsmufuG,frnfY tcsnf;ESD;aom a,musfm;um; (oHukd oHzsuf oHacs;wuf [louJYokdY/
t|uxm/) omoem abmiftwGif;yif&Sdae\/ odumyk'f ynwfcsufwkdYrsm;Nym;aomfvnf;
ukefpnf 0efxkyfrsm;ukd o,faqmif&aom avSonf 0efrsm; epfryf&ouJYokdY r[kwfacs/
(odumyk'frsm;Ncif;ESifY rqkdif/) &wemokH;yg;? odum? orm"dw&m;wkdY av;pm;wkyfysyfrI
r&SdNcif;aBumifYomvQif omoemoufavsm uG,faysmuf&acsonf [k a[mawmfrl\/
um; xkdokwf\ tusOf;csKyfwnf;/
t|uxm q&mum; Zif;r,fy@mo ? vvdw0dwm&wkdYuJYokdYaom usrf;pmtwkrsm;ukd
y&d,wduG,faBumif;[k vnf;aumif;? yDwdy'dpaom 0dyem npfnl;aBumif; q,fyg;ukd
0dyemtvkyfcGifwGif r*fzkdvfedAmef[k xifrSm;wwfoNzifY y#dywftrSefw&m; uG,faBumif;[k
vnf;aumif; xyfqifY zGifYNycJYavonf/
um; yd#uokH;ykHrS awGY&SdorQ xkwfEIwfazmfNy&Ncif; Nzpfay\/
zkzkax&*gxm ygVdawmf vnf; xkdomoemuG,faBumif; w&m;rsm;ukd tcsKyftm;NzifY
zkrax&f a[mawmfrlxm;&m rmefvnfq&mawmfonfyif ed, NrefrmNyefaomtm;NzifY
NrefrmEkdifiH y#dywdomoemtm; owday;awmf rlcJYbl;onf/
&wemokH;yg; t&kdaowefrIonf BuD;pGmaom omoemuG,faBumif; Nzpfonfukd tBudrfBudrf
a[mawmfrlcJYNyD/ apwD&kyfyGm; bk&m;&ifNyifwkdYvnf;aumif;? ykHawmfrsm;ukd okH;pGJ&mvnf;aumif;?
w&m;em&m (toHoGif;pufNzifY emNcif;vnf; yg0if\/) w&m;aqG;aEG;&m w&m;pmtkyf
ukdifwG,fBunfY&I xm;okd&m vnf;aumif;? &[ef;oHCmrsm;ukd qufqHawGYqkH&m vnf;aumif;?
rnfokdYaexkdifNcif;? aNymqkdNcif;? xm;okdNcif;rsKd;onf r&kdaorav;pm;&m a&mufonfukd
owdyBu&m\/ ukd;uG,fvsufu zsufqD;&mrusatmif txl; owdytyf\/ oufawmfxif&Sm;
bk&m;&Sifa&SUrSmaevQif rdrdukd,fukd rnfuJYokdY ae&rnfukd axmuf&Iom aeBu&m\/ t|uxm
q&mwkdY zGifYqkdBuonfukd rNyawmYNyD/
acwfrD omoemycsifolrsm; owd
omoemuG,faBumif;rsm;ukd ae&mrsm;pGm a[mawmfrlonfrsm;ukd tusOf;csKyfvkdufvQif
omoemzsufrnfholonf tNyifavmu tjyifbmom0g'wkdYr&Sdacs/ vufId;xkd;rvGJoifh/
tom;xJu avmufxGuf? oHukdoHzsuf oHacs;wuf [louJhodkh omoemzsufqD;rnfholum;

bk&m;om;awmf Oyoum? OyoumrdrdwkdYomvQif Nzpfonfukd Nrif&m\/ w&m;rSef aBu;rkHNyif


a&Sh &yf w&m;cHukd Nrifatmif&I&m\/
rdpm'd|drsm;aBumifh? avmuDpmoifausmif;rsm;aBumifh? odyHynmaBumifh? ponfNzifh acwftqufquf
vufId;xkd; vGJcJhBuNyD/ xkdokdh taBumif;&SmrSm;&mrS a'grewkdhukdom quf
xrf;aqmifBu&Nyef\/
,kwfavsmhoGm;aom omoemukd tzwfq,f&ef Nyif;xefaom vkHYvNzifh bmoE&rsm;ukd
oif,lukdifaqmif taNy;vkdufBuNyef\/ omoemavSBuD; arsmonfukd ukd,fykdifomoemavSNzifh
rvkdufrd/ rdrdomvQif 0g'rum&f; xklaNymaom avmuNrpfNyif cg;qpfxdatmif uRHepf&Nyef\/
ausmif;om;ukd&ifr&Sd [kqkdum acwfynmukd Aef;Ny olwpfyg;ukdyif u,fq,f&ef
udpm;BuNyef\/ u,fwifNcif;wyf rsm;ukd tm;ukd;tm;xm;rSm;um vlrI0efrsm;ukdyif 0if
xrf;rdBuNyefonf/ taBumif;&Sm rSm;&mrS olwpfyg;ukd q,f&if; vnfrsKdxd epfryfBuav\/
okdh&mwGif aemufqkwf&ef owdrrlrd/ omoemyvkdaom u&kPmpdwfu a&Shokdhom wGef;
ykdYaeawmhoNzifh tNcm;olrsm;ukdyif tazmfSdBuavawmh\/
NrwfpGmbk&m; a[mawmfrlvkdonfum; bk
bk&m;om;awmfrsm; bk&m;om;awmfvkd raeEkdifNcif;onf
omoemoHacs;wufNcif; Nzpf omoemuG,fyaBumif; [k odapvkdayonf/ okdYaomf
taBumif;onf vkd&if; r[kwfacs/ w&m;ppf w&m;rSefrsm;&Sdaeao;vQif (0g) w&m;wk
ray:ao;vQif omoem wnfvsufyif &Sdae\/ tqkd;&Gm;qkH;um; w&m;twkta,mifrsm;om
Nzpfonf/
y&d,wfrSwfausmuf raumif; r&Sd rwifBunfY vuf0wf&wemtwkrsm;ukdyif tppf[k xifum
0ifY0g 0wfpm;Buukef\/ yGJvrf;obif tydiftqkdif 0wfpm;wky aBu;NzwfBuukef\/
rSwfausmufr&Sdaomfvnf; txkduftavsmuf tvkyfuRrf;usif vlomrmefwkdY thHBoavmufatmif
tpGrf;vnf;&SdaeBuaom yef;wdrfq&mBuD;rsm;uvnf; vuf0wf&wem twkrsm;ukd wGifwGifBuD;
xkwfvkyfay;aeBuonf/ twkawGrsm;vmaomtcg rSwfausmuf\ tqkH;tNzwfukdyif rcH,lvkdBu/
rSefonf[k rxifrSwfBuawmhay/ q&mBuD;rsm;ukd,fwkdifyif igukd,fwkdif cJcJ,Of,Of;
usif,lcJh&wm/ 'ga&Ttppf [ktwdtvif; aBunmawmhonf/
xkdw&m;wk w&m;a,mifwkYdwGif yDwdy'd paom 0dyEkyudavow&m;wk
rsm;omNzpfygvQifrlum; awmfayao;\/Ak'bmom trnfcHaomfvnf; r[m,me0Zd&,mOf*kdPf;
vrf;pOfrsKd;um; uGJvGJvGef;aom twkrsm;om/ (0g) a&T&nfpdrf r[kwfaom aBu;0gomvQif
jzpfayawmh\/
ykd;avmufaysmf&m ukd,fcEm

wpfaehaomtcg q&mawmf OD;Bunfonf qGrf;cH<u&m&yfuGuf qGrf;cHNyD; tNyefwGif


ukrPDausmif; tvwpfck&Sd&m xkdtvyGJwGif q&mawmftm; a&pufcs yifYavQmuf&ef

pDpOfxm;onfYtwkdif; vrf;rS qD;ud yifhoNzifh tvokdY<u&onf/


a&pufcs trQa0NyD;aemuf q&mawmfNyef<u&m q&mawmf xkdifawmfrlaom ae&m ykd;avmufrsm;
wpfvIyfvIyf wpf&G&G aNy;aeBuonfukd awGYBu&mrS q&mawmfrSm tem&SdykH&w,f/
[k,lqBu&onf/ tusKd;taBumif;avQmuf&m q&mawmf\ wifyg;cGuf tb,ftcsdefu
Nzpfaeonfukd rod/ ykd;avmufrsm; pkcJaeonfukd awGYBu&onf/ aq;uko&ef
avQmufBuaomfvnf; vufrcHacs/
cEmukd,fqkdwm ykd;awGavmufawGaewJY tdrfBuD;yJ [lomrdefYawmfrl\/ onf;cH&if;ESifYyif
aysmufuif;[ef&Sdonf/
xkdifvsufcsKyfNidrf; wpfZmwfodrf;
q&mawmf OD;Bunfonf oufawmf 78-ESpfwkdifatmif wpfyg;wnf; awm& aqmufwnf
qGrf;cHpm;&aom a&S;olNrwfwkdY\ vrf;pOfukd rzsufay/ rkd;&Gmaeylra&Smif qGrf;cHpm;&aom tavhukd
*kPf,lawmfrlavonf/ 78-ESpf&Sdaomtcg ouf&G,fawmfvnf;BuD;? a&m*gvnf; zdpD;vmoNzifY
awmxJ wpfyg;xnf; oDwif;okH;&ef roifYawmfawmh q&mawmf\ wynfhNzpfol OD;eEd, (,ck
ykxkd;wkduf q&mawmf)u ykxkd;wkdufausmif;okdYyifY xm;&onf/ wdpD0&dwfESifh edoZf"kwifwkdYukd
tNrJaqmifawmfrl\/
wpfaeYxufwpfaeY Z&mAsm"d zdpD;vmoNzifh 84-ESpft&G,fwGif t&kd;ay: ta&wif taBumyif
ydif;ydif;xvsuf aeawmh\/ aq;0g;rsKd;pkHNzifh ukaomfvnf; a&m*grSm oufom&dyfrxif/
a&m*grnfrQyif Nyif;xefaomfvnf; rtdyfpuf/ ckwif anmifapmif; tNrJwef;
ikwfwkwfxkdifvsufom; aeawmfrl\/ Nrif&ol wynfhtcsKdYu tdyfpufvJavsmif;aevQif
oufomrnfxif tdyfpufvJavsmif;ae&efawmif;yefBu\/ q&mawmfu acgif;cg Nypfy,fawmf
rlonf/
a0'em Ekyemt& okca0'em? 'kua0'emonf;cHEkdifaom a&S;olawmfaumif;BuD;wkdY\
taBumif;ukdom txyfxyf a[mawmfrlcJY\/ edoZf "kwifNzifY ikwfwkwf ae& rqif;&JonfYtNyif
ykdyif csrf;omykH? qif;&JcHEkdifykH wkdYukdrdefUawmfrlonf/ ig;&ufwmrQ t[m&ukd
rokH;aqmifEkdifaomtcg rdrdaeaom ckkwifukd ausmif;&dyf vGwf&m ta&TUckdif;avawmYonf/
0denf;awmft& ausmif;tay: oHo, rNzpfapvkd Nzpf\/ taAmumodu "kwif
(vGifwD;acgifaeNcif; tusifY) twGufvnf; NzpfEkdif\/ xkd&ufykdif;wGif vkH;0 pum;raNymawmYay/
ckwifay: ikwfwkwfxkdifvsuf ur|mef;tm&kHom 0ifpm;awmfrl\/
NrwfpGmbk&m;&Sifonf a'0'wf vufcsufaBumifY aNcrawmf ausmufcsyfxdrSefaom a0'emukd
ormywfNzifY onf;cHawmfrl&m odNrifaom ewfNA[mtm;vkH;onf tmZmenfBuD;tNzpf toD;oD;
csD;usL;vmouJhokdY q&mawmf a0'emonf;cHykHukd zl;Nrif Bum;od&olrsm;tm;vkH; rthHBobJ
raeEkdifBuay/
vlomrmefwkdYum; Nyif;xefaom a0'em wpfpkHwpfck cHpm;&aomtcg teD;tem;wGif tazmf&SdaerS

tm;&Sdonf/ nnf;wGm;&rS oufomonf/ vJavsmif;NyD; tem;,laerS? tpm0ifrS cHomonf


ponfNzifh xif&mNrif&m aNymqkd usifhokH;Buukef\/ bk&m;&Sif\ w&m;awmfESifYum; aNzmifhaNzmifh
qefYusifaeawmhonf/
bk&m; tvkdawmfum; aeraumif;av? w&m;&IrSwf&av Nzpfonf/ xkdYaBumifh NrwfpGbk&m; a0omvD
qifaNczkH;? a0VK0&Gmi,f aeawmfrlpOf aovkeD;yg; a&m*gzdpD;onfukd q,fvvkH;vkH; 0dyem
&IyGm; ormywfw&m;NzifY y,fazsmufawmfrl\/ w&m;&IrSwfrIonf aoNcif;ukdyif wm;qD;Ekdif\/
touf&maxmif &SnfapEkdifaBumif;(r[m0*? apwd,okwf) a[mawmfrlonf/
a&m*g-a0'emukd w&m;NzifY onf;rcH raNzazsmufEkdifygu pdwfqif;&JNcif; (y#d*gEko,) Nzpf&\/
xkdqif;&JrS vGwfaNrmufap&ef &lyg&kH o'g&kHponfwkdYNzifY tpm;xkd;aNzazsmuf&m umr&m*gEko,
xyf Nzpf&Nyef\/ yxr pl;0ifonfukd ql;wpfacsmif;NzifY EkwfxGif&m aemufxyf
ql;wpfacsmif;xyf pl;0if&monf[k (a0'emoH,k*f? ovokwf) qkH;rawmfrlcJY\/
q&mawmf OD;Bunfonf wpfaeYwpfNcm; a&m*gqkd;&Gm;vmaomfvnf; xkdifvsufom a0'emukd
&IrSwfae&km ig;&ufvkH;vkH; tm[m&r0if? w&m;ukdom wGifwGif&Iawmfrl\/ 1288-ckESpf yxr
0gqkdvqkwf 6-&ufaeh nESpfem&D tcsdefwGif &Sifr[muy? &SifAmukv rax&fBuD;wkdYuJhokdY
anmifapmif;ay: xkdifvsufikwfwkwf urZ&kyfcsKyfawmfrlonf/ &xm;Ny'faygif; wpf&mNzifh
crf;em;pGm o*vfBu\/ (vuf&Sd ykxkd;q&mawmf OD;eEd,a&; q&mawmf
q&mawmf OD;Bunf ax&kywd?
yckuLt&Sif auvmo bD-at\ yck
yckuLomoem0if ESifh yckuLrdY "rrdwfaqGrsm;xHrS
zwf&IodrSwf&orQ azmfNyygonf/)
txifESifhtNrif
ykxkZOf omref vlom;wkdYu 'ku[k xifNrifBuaom t&mukd olawmfolNrwf wkdYonf
okc[kvnf;aumif;? okc[k ,lqBuaom t&mukd 'ku[kvnf;aumif; odNrifawmfrlBuukef\/
wpfavmuvkH;u ,lqowfrSwfxm;aom okc 'kutxifonf olNrwfwkdY tNrifESifY
aNzmifYaNzmifYqefYusif vSay\/ (oVm,we oH,kwf? &ly&mrokwf/)
pm&kdufukokdvf,lol\ rSwfcsuf/ / wGif q&mawmfOD;Bunf (yckuLoJykHapwDawm& OD;udwd)\
ax&kywd NyD;\/
a';pGefygawmifrS
psmeftbdnmOf& yk*Kdvfxl;ESpfyg;
(tem*grf q&moufBuD;\ a[mNycsuftwkdif; azmfNyygonf/)

wpfckaom wefaqmifrkef;vNynfh nOD;,Htcsdef? yJcl;r[mapwD &ifNyifokdY aumif;uif,HrS


psmeftbdnmOfNzifY &[ef;awmfESpfyg; <uvmBu\/ r[mapwDukd 0wfyNyD;aemuf
uvsmeDodrfbufokdY ESpfyg;twl avQmufvmBuonf/
t&G,fawmftm;Nzifh ig;q,fausmf rwdrf;r,drf; NzpfBu\/ aevnf;0ifp va&mifvnf; omqJ?
ESpfyg;twl uvsmeDodrfxJokdY 0ifoGm;Buonf/ cPBumvQif NyefxGufvmBuonf/
&[ef;awmfwkdY\ xkH;pH 0denf;uHt& Oykvfy&efvmBuNcif;Nzpfonf/ a&Tomavsmif; ukef;awmf
ta&mufwGif aNrmufpl;pl; t&yfokdY aumif;uifc&D;NzifYyif Nyef<uawmfrlBu\/
wefaqmifrkef;vNynfhn vomomwGif zl;Nrifvkduf&olwkdif;tzkdY &moufyef rarhEkdifaom
'emEkw&d, ( taumif;qHk;tjrif )r*FvmBuD;wpfckyifwnf;/
&[ef;awmfESpfyg;onf a';pGef;ygawmifokdY wpfawmifqDcGJ oufqif;awmfrlBu\/
tcsdef;tcsufxm; ESpfyg;twl <uBuaomfvnf; rsm;pGm pum;aNymqkdNcif; r&SdBu/ ukd,fhw&m;udk,f
ESvkH;oGif;om <uawmfrlBu\/ tbdnmOf&awmfrlBuaomfvnf; t&d,mpcef;okdY ra&mufEkdif&Sdae
tcsdef&Sdo rtdyfrae &IyGm;awmfrlBuonf/ y"getvkyfBuD; rNyD;qkH;ao;oNzifh &&Sdaomwefckd;ukdyif
txl;okd0Suf aeawmfrlBu&\/ avmb? rmefrme xlaNymaom ykxkZOfb0Nzifh &&Sdxm;aom
wefckd;onf wefckd;&Sifukdyif Nyef tE&m,f yEkdifaBumif;ukd aumif;pGmESvkH;ykdufawmf rlBuonf/
rSefvS\/ a'0'wf &[ef; t0dpDokdY us&mwGif wefckd;onf taBumif;wpf&yftNzpf yg0if\/ (0de,?
plV0*f-366/ wd0kwf-253/) xkdhaBumifh omref a,m*Dxufykd oufpGefYud;yrf;awmf rlBuonf/
yg&rD"gwfcH y&d,wftodPf acgif;yg;aom olwkdYonf xkdt&SifolNrwfwkdY\ wefckd; pGrf;tifukd
tykHwpf&mykH wpfykHrQavmuf&vQifyif q&mBuD;wpfqltNzpf wHcGefxlBurnf Nzpfaomfvnf;
xkdt&SifNrwfESpfyg;um; xkdwefckd; &Ncif;aBumifYyif ykd xdwfvefYum avmurS xGuf&yfvrf;tppfukd
rtdyfrae pl;prf;&SmazGBu&\/
rcsaom vkHYvNzifh twlwuG tm;xkwf&mrSigU&Sif......igwkdYESpfyg;[m tbdnmOf&NyD;wJhaemuf r*faygufzkdvfayguf Nzpfatmif rqkwfepfaom
vkHYvNzifh aqG;aEG;vkduf tm;xkwfvkduf vkyfcJhBuwm wpfESpfawmif ausmfcJhNyD/ 'DuaeYupNyD;
vrf;cGJBupkdY/ igY&Sifu 'DawmifrSm ae&pf? wynfYawmfu [kdbufawmifukda&TYr,f/ tvGef
taBumif;xl;? udp&SdygrS aeYtcg wkH;acguf? nNzpfvQif rD;xGef; tcsufay; [k rax&fBuD;u
trdefY&Sd&m]aumif;vSygNyD t&Sifbk&m;? 'Dvkd omoemeJY awGU&NyD;? y&d,wf tod&Sdxm;NyD;rS ykxkZOfb0eJY
touf&SnfvSwJh NA[mBuD;Nzpf&rSm aBumufp&m Nzpfygw,f/} [k rax&fi,fu NyefavQmuf\/
,if;okdY uwdxm;BuNyD;aemuf a';pGef;ygawmifwef;wGif wpfawmifqDcGJ oDwif ;okH;Buonf/
ESpfvokH ;vtwGif; OykvftwlyBuonfrSty tcsufay;Ncif; ? aqG;aEG;Ncif; &SdawmfrrlBuukef/
olawmfaumif; ewfaumif;r

wpfckaom noef;acgifausmf tcsdefavmufwGif rax&fBuD;aeaom awmif tarT;eYHrsm;


wpfawmifvkH; oif;ysHYae\/ rax&fBuD;um; awmifxdyfvGifNyif wpfae&m taAmumodu"kwif
(vGifwD;acgifaeNcif;tusifh)Nzifh pBuFH<u&if;? tm;xkwfawmfrlckduf Nzpfonf/ ukd,fa&mifukd,f0grsm;
vif;csif;aeaom ewfrif;BuD;wpfOD;onf rax&fBuD;tm; rwfwyf&yf &Sdckd;vsuft&Sifbk&m;? o'g0D&d, BuD;rm;awmfrlonfukd Bunfnkd vma&mufNcif;Nzpfygonf/,ckvkd
pmayusrf;*efawGwwfNyD; o'g0D&d,&Sdwkdif; y#dywfvkyfief;wGif rNyD;ao;yg/ q&maumif; trD&vQif
rBumrD w&m;xl;&EkdifwJh taNccH vHkavmufaeygw,f/ 'Dtwkdif; tm;xkwfaeBuvkdYuawmh
t&Sifbk&m;rsm; &nf&G,frSef;xm;wJUtwkdif; aygufaNrmuf&ef rvG,fyg/ wNcm;wpfae&mukd
<urSNzpfr,f [kavQmufxm;\/
rax&fBuD; a`Erysuf em;axmif&if; avQmufxm;aom pum;rSm wNznf;Nznf; rmausmvmoNzifh
oifb,folvJ [kcyfrmrm ar;vkdufonf/ wynfhawmf a';pGef;ygawmif ukd apmifhaewJh
ewfBuD;yg [kavQmufvQif bmvJ oif\awmifay:rSmraeapcsifvkdYvm; [k rax&fBuD;xyf
ar;\/
r[kwfygbl; wynfhawmf t&Sifbk&m;wkdYukd tNrJapmifha&SmufaewmyJ r[kwfvm;/
tbdnmOfwefckd;rmef y&d,wdrmefawG csxm;ayrJh rodrom rmemEko,awG ckcHaewmukd
owdyrdBu&Jhvm; [kxyf ar;avQmufvQif rax&fBuD;rSm oufNyif;wpfcsufcs pum;qdwfaepOf
awmifapmifhewfu'Dtvkyf[m q&maumif;&zkdY ta&;BuD;qkH;ygbk&m;/ wynfhawmf nTefwJYae&mukd pdwfcsvufcs
<uawmfrlBuyg [kquf avQmuf\/
aumif;ygNyD ? b,f<u&rSmvJ
t&Sifbk&m;wkdYtusKd;yg ? a[m'Duae awmifpl;pl;t&yfukd<uyg/ wGHaw;e,f
'vaysmfbG,fBuD;&Gmqkdwm &Sdygw,f/ tJ'DrSm ur|mef;NywJh q&mu vlyk*KdvfyJ/
txifrao;BuygeJY/ t&Sifbk&m;wkdYtbdnmOfeJYvJ a0befawmfrlBuygOD; [kavQmufxm;&if;
uG,faNymufoGm;awmh\/
ur|mef;q&mBuD;um; tNcm;r[kwf? tem*grf[k orkwfcH&aom q&moufBuD; yifNzpfonf/
v,fwDq&mawmf? aousawmifq&mawmf ? odrfawmif tif;rBuD;q&mawmfwkdY\ wynfhNzpf\/
v,fwDq&mawmfukd,fwkdif w&m;ay;w&m;ppfar; tm;&awmfrloNzifh w&m;Nyq&mvkyf&ef
txl;wkdufwGef;csD;aNrmufNcif;cH&olNzpfonf/ &[ef;&Sifvlwynfhaygif; aNcmufaxmifausmfukd
w&m;ay;cJhaom yk*Kdvfxl;BuD;yifwnf;/ (q&moufBuD;pmtkyf tNynfYtpkH zwf&IBunfnkdBuyg&ef/)
rax&fBuD;onf awmifapmifhewfBuD; uG,faysmufoGm;vQif cPrQpOf;pm;awmfrlNyD; &kwfw&uf
tBuHwpfck&oNzifh rD;zkdvkduf\/ taBumif;xl;&SdvQif today;pwrf; uwdt& wpfbufawmifrS
rax&fi,ftm; tcsufay;vkdufNcif;Nzpfonf/ okdY&mwGif rax&fi,fum; wpfbufawmifrS
rD;a&mifukd owdryrdvkdufay/ ra&S;raESmif;rSmyif awmifxdyfopfwpfyifatmuf &kurl

"kwifaqmif&if; w&m;&IrSwfae&m wpfpkHwpfa,mufu rdrdtm; vlrNrif&bJ


vma&mufpum;aNymaeonfESifh BuKH&\/ tNcm;bmukdrQ rod/ owdryrd/ ,cifenf;twkdif;
w&m;tm;xkwfBu&ef wkdufwGef;Ncif; Nzpfonf/
t&Sifbk&m;pdwful;rvGJeJY/ <uNzpfatmif<uyg/ wynfhawmf t&Sifbk&m;wkdYukd
tNrJwrf;ulnDapmifha&SmufaewJhawmifapmifhewfBuD;yg [kqkdum toHaysmuf uG,foGm;\/
(a'0wmoH,kwf ponf ewfrsm; tultnDayykHrsm;pGmh/)
avQmhvkdufwif;vkduf a0zefaNymBum;aom ewfrif;\ pum;rsm;ukd tpOf;pm;&cufae\/
rmeEko,ponfh odrfarGUaom udavomwpfpkHwpf&m tcktcH NzpfaewwfaBumif;
a0zefowday;aom ewfrif;\pum;rSm vefYNzwfoGm;rwwf wmoGm;vSayonf/
rax&fi,fonfvnf; wpfyg;xnf;acgif;ndwfvsuf rax&fBuD;tm; tcsufay;&ef x
rD;zkdvkdufawmY\/ okdYaomf rax&fBuD;onf oltcsufNyonfudk rNrifav/
taBumif;rSm rax&fi,f tvmukd rapmifhawmhbJ ta&;BuD;vSoNzifh ukd,fwkdifaNymNy&ef
oydwfukdvG,f ? om;a&EG,fukd yckH;wifvsuf rdrdawmifay :rS qif;vmcJhavawmh\/
rax&fi,fuvnf; rD;tcsufNyNyD;vQif rdrdwm0eft& rax&fBuD;tm; avQmufxm;&ef xkdYtwl
awmifay :rS qif;vmcJhawmhonf/ tm &kPfvnf; wufavNyD/ aqmif;umvNzpf
&kkd;rwpfaBumvkH;ESif;rsm;a0ae\/ pdwful;ukd,fpDNzifh <uvmawmfrlBu&m ESif;rIefESif;zGJrsm;tBum;
vrf;ckvwf awmifaNcaNrNyefYwGif qkHrdBuav\/
ESpfyg;qkHrdvQif &kwfw&uf tHhtm;oifhoGm;Bu\/ aNrNyefYwpfae&mwGif om;a&EG,fukd cif;
xkdifNyD;vQif tusKd;taBumif;ukd aNymqkd aqG;aEG;Buonf/
bk&m;&Sifvufxufawmfu ayg|dv rax&fBuD;[m y&d,wfrmefcHaevkdY &SifomraPi,fxHrSm
enf;cHNyD;rS &[EmNzpfawmfrl&w,f igh&Sif/ r[mem* rax&fBuD;vJ tbdnmOfawG&NyD;
&[ef;udpNyD;NyDxifvkdY wynfhubJ y&d,m,feJhw&m;vmNyay;&zl;w,f/ wkdYrsm;vJ 'Dtwkdif;
NzpfaeNyD/ ,ckvkd olrsm;xHrS enf;emcHzkdY&m pdwful;rQ rxnfhcJhrdBubl;? tif; ,ckoGm;&r,fh
q&mBuD;uvJ wynfhcHxkdufwJh q&mBuD;yJ/ awmifapmifhewfBuD; aus;Zl;vJ BuD;ygay&Jh/ uJigh&Sif
oGm;BupkdY/ [k rax&fBuD;u aNymqkdum tv,f&kd;rtvkduf awmifbufokdY aumif;uifrS
<uawmfrlvmBu\/
a&Twd*kHapwDawmftm; acwrQ 0ifa&mufzl;aNrmfBuNyD;vQif 'vaysmfbG,fBuD;&GmokdY a&mufum
oydwfvG,fNyD; &Gm&kd;wpfavQmuf <uvm\/ tdrfwpftdrfa&SYwGif &yfwefYawmfrlBuum 'umBuD;
q&mouftdrf b,ftdrfvJ [k ar;awmfrl&m xkdtdrfonfyif q&mBuD;tdrf Nzpfae\/ q&mBuD;vnf;
bk&m;cef;rS qif;vmckdufESifh yufyif;awGUqkH t&SifNrwfrsm; b,fu<uvmawmfrlBuygovJ [k
y#doEm&pum; aNymBum;NyD ;aemuf t&yfrSm arGYavsmfoavmuf oDwif;okH;&ef
qGrf;uGrf;a0,sm0pycGifhay;&ef avQmufxm;onf/ &Gmv,f&Sdw&m;NyZ&yf <ua&mufoDwif;okH;&ef
tarmtyef;aNz&efvnf; avQmufxm;NyD; OD;bodef;tm; rax&fBuD;ESpfyg;ukd Z&yfokdYyifhaponf/
tcsdefum; eHeuf 8-em&DrQom&Sdao;\/ xkH;pHtwkdif; q&mBuD;um; 10-em&DrS
a,m*Drsm;&Sd&mZ&yfokdY<u w&m;ppfaq; a[maNymavonf/

orxwef
orxwefckd ; 'kuopm
q&mBuD;onfxkdaeY 10em&DcGJwGif Z&yfokdY <uvm\/ a,mufsm;rdef;r vkla,m*DokH;q,fcefY
bk&m;cef;ESifh oHCmpifa&SYwGif pDwef; aeESifhBuonf/ oHCmawmf q,fyg;cefYurl
tNrifhoHCmpif oDwif;okH;aeBu\/ q&mBuD;rSm a,m*Drsm;a&SYoHCmpifatmuf xkdif
ta&;BuD;aom a,m*Drsm;tm; wpfOD;pD ppfar;awmfrl\/ tenf;i,f a[maNymonf/ a';pGef;yg
rax&fESpfyg;&Sd&m oHCmpifbufokdY vSnfU vuftkyfcsDum",aeY<uvmaom a';pGef;yg t&SifNrwfESpfyg; csrf;omrQw Buyg&JYvm;? tm;xkwfNrJ tmeygeukdyJ
okH;&ufavmuf qufvuf&IyGm;awmfrlBuygOD;? wynfhawmf a,m*Drsm;ukdvnf;
vkdtyfovkdqkH;rBuygbk&m;" [kavQmufxm;NyD; q&mBuD; tdrfokdYNyef<uonf/ av;&uft&wGif
0dyemokdY ul;aNymif;ay;\/
eHeuf 10-em&DcGJvQif q&mBuD; <uvm\/ cgwkdif;ae&mwGif xkdifNyD; xkH;pHtwkdif;
bk&m;ESifhoHCmrsm;ukd OD;csuefawmh w&m;ppfar;onf/ ",aeh 0dyemul;&r,fh
t&SifNrwfESpfyg;ESifh vla,m*D ig;OD;&Sdygw,f/ 'DrSm tm;xkwfBuwJh a,m*DawG[m trsm;tm;Nzifh
okH;&ufavmuf orxvkyfNyD; orm"d xlaxmifvkduf&if O*[edrdwf ?y#dbm* edrdwfawG
&wmrsm;wJYtwGuf 0dyemukdul;ay;&ygw,f/ 0dyemudk rul;yJxm;&if wpfcsKdYa,m*DawG[m
ta&miftvif;edrdwfawGomruyJ ewfawG ? Opmapmifh ? NydwmawG ? wapawG ? 0dZmaZmf*sDawGeJYvJ
pum;aNym& ukd,fxif&Sm;awGY& tultnDay;wmawGvJ&Sd rpifBu,fwJh tBum;tNrif txifawG
&wJhvl&Bu BumvQif b,fawmhbmNzpfawmhrvkdvkdeJY rdrdwkdYtmemyge rlvur|mef;yg aysmufNyD;
ua,mifacsmufcsm; NzpfoGm;wwfBuvkdY 0dyem ul;ay;&ygw,f/ psmeftbdnmOfvrf;ukd vkdufwJh
yk*Kdvfrsm;usawm. 'Dvdkavmum,w (oHo&maMumqGJ) yk*K dvfxl;awGeJY awGU&vJ ESpfoufraebJ
ukd,fhw&m;ukd quf&IBuygw,f/ uJ........ukdomOD;wkdY oabmaygufBuygw,faemf " [k
a,m*Drsm;tm;emrnfac:vnf; owday;onf/
pifppf ukdomOD;qkdolonf xGuf&yfayguf0dZmwpfOD;EsifY ul;vl;qufoG,faeonfudk
q&mBuD;odNrifNyD;Nzpfonf/ ukdomOD; rSmxdwfvef.oGm;\/ q&mMuD;uquf ............
"txl;oNzifh y&d,wfwwfwJh t&SifNrwfrsm; odawmfrljyD;jzpfygw,f/ ,ck a,m*D'umrsm;ukd
a[maNymaewm NzpfvkdY t&SifNrwfrsm;u oD;cHNyD; em;axmifawmfrlBuyg/ rSm;&ifvJ
Nyifay;awmfrlBuyg bk&m;/
orxtpGrf;eJh&wJhrpifBu,fwJh tBum;tNrifukdrqdkxm;eJ./ &ly? t&ly
psmeftbdnmOfwefckd;rsm;ukdyifvQif t&d,m olawmfaumif;BuD;rsm; OD;pm;ay;awmf rrlBuygbl;/
wefckd;qkdwm 'kuopmygbJ/ yumoewefckd;NywJh &Sifyda@mvukd NynfhwefqmrESifh
EIdif;NyD;&Iwfcsawmfrlzl;ygw,f/ wefckd;zefqif;NyvQif 'ku#ftmygwfvkdYvJ ynwfawmfrlygw,f/
tbdnmOfwefckd;[m &cJoavmuf aysmufysufvG,fygw,f/ apmifha&Smufcufygw,f/
,cktcguJhokdY "rtbdnmOfac:wJh opmav;yg;odrI ? t&d,mNzpfrI NzpfcGifhr&SdwJh omoemy
yk*Kdvfrsm;usawmh wefckd;aBumifh ykdNyD;'kua&mufBu ?wefckd;aBumifh oHo&m&SnfBuygw,f/

ykxkZOfom;awGNzpfavawmh wefckd;csif;ykdifBu wefckd;tm;ukd;eJY ow0gawGukd usdefpmwkdufBu


'kuay;Buwm terw*ygbJ/
bk&m;tavmif;awmf em&'&aohBuD;yifvQif a'0Dv&aohukd qHuspfeif;rd a'gormeNzpfBu&mrS
usdefpmwkdufcJhrdzl;ygw,f/ uHig;yg;ukdawmif rvkHwJY *Em&D0dZm avmum,w wefckd;&SifawGqkd&if
ykdNyD;qkd;Ekdifygao;w,f/ ZmwfawmfawGrSm txift&Sm;yJ/ ,ckvJ &SdBuwmygyJ/
pmwwfwJhvlu pmrwwfwJhvlukd ? ykdufqH&SdwJhvlu ykdufqHr&SdwJhvlukd ? tmPm&SdwJhvlu
tmPmr&SdwJhvlukd ukd,fhwefckd;av;eJYukd,f ESdyfpufBuovkdygyJ/ 'ghaBumifh olawmfaumif;BuD;rsm ;?
pufqkyfawmfrlBuygw,f/ wefckd;[m 0dyem tE&m,fBuD;wpfckyJvkdY a[mawmfrlygw,f/
avmuwefckd;awGxJrSm txGwftxdyfNzpfwJh tbdnmOfwefckd;ukdyifvQif "rtbdnmOfac:wJh
t&d,mtNzpfeJY rxdef;csKyf ruGyfuJEkdif&if rckdifNrJbJ 'kuopmxJukdom 0JvSnfhpkyf,loGm;wwfw,f/
'gayr,fh vlomrefawGuawmh txifBuD;Buwm xkH;pHygyJ/"
wefckd;Nzifh pnf;&kH;rnfhtBuH
NrwfpGmbk&m;vufxufawmfu emVEmrdYrSm uka#av;q,f<u,f0wJh au0ykPm;BuD;[m
omoemawmfukd BunfkdvGef;vkdY vlawGykdNyD;o'gw&m;Nzpfatmif &[ef;wpfyg;yg;tm; wefckd;NycGifY
&mxl;ay;zkdY bk&m;ukdavQmufawmh bk&m;&Sifu rodEkd;em;yNyD;aeawmfrlygw,f/ okH;BudrfavQmufawmh
raeombl;? wefckd;Nym#d[m okH;rsKd;ukd tusKd;tNypfeJYa[mNyawmf rlcJh&ygw,f
q&mBuD;onf vla,m*Drsm;bufokdY rsufESmrlxm;aomfvnf; a';pGef;yg rax&fBuD;ESpfyg;bufokdY
rBumrBum vSnfhBunfhonf/
oHCmawmft&SifNrwfrsm;u ykdNyD;odawmfrlBuygw,f/ wynfhawmfrsm; pmvkH;0rwwfygbl;/
aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmfBuD;rsm;ay;wJh Bo0g'ukd azmufonfcs&ygonfbk&m; [k SyfSyf
pum;cHum w&m;ukdqufa[monf/ q&mBuD; ,aeY a[mykHrSm xl;Ncm;vGef; a,m*Da[mif;rsm;
txl;pdwf0ifpm;Bu\/
Nym#d[m okH;rsKd;uawmh1) '
'dyg#d[m&d, = trsKd;rskKd;zefqif;Nywm ac:ygw,f 'umykPm;BuD;wJh / 'Dvkd wefckd;Ny&if
o'gwJhvlawG ykdNyD; BunfkdvmBuayrJh ? ro'gwJholawGu 'g*E
*Em&D0dZmyg qkdNyD;
uJh&JhBuvdrfhr,fwJh/ *Em&D0dZmwefckd;&SifawGuvJ 'DvkdbJ wefckd;NyEkdifBuavawmh a'G;a&m,Sufwif
oHo,0ifNyD; pifBu,fNrifhNrwfwJh 'kuvGwfaBumif; w&m;aumif;awG
xdckdufvdrfhr,fvkdYqkdvkdygw,f/
2) aemufwpfcku tma'oemyg#d[m&d, = olrsm;pdwftBuHukd odNyD; twyfa[mwJh wefckd;ygbJ/
'Dwefckd;ukdNy&ifvJ avmurSm rPdumac:wJh olrsm;pdwftBuHukd odNyD;twyfa[mEkdifwJY
twwfrsKd;awG &Sdaeavawmh omoem*kPfi,fNyD; a&maESmoGm;rSmpkd;vkdY cGifhyawmfrrlbl;/
3) aemufqkH; tEk
tEkomoedyg#d[m&d, ac:wJh NrwfpGmbk&m;w&m;awmf oDv?orm"d?ynmac:wJh
wefckd;tppftrSefukdom tm;ukd;BuzkdY wkdufwGef;awmfrlygw,f/

'DoDv? orm"d? ynmwefckd;omvQif avmuDe,ftwGufvJ vkdcsifwm tukef&NyD; 'kue,fu


vGwfzkdY&mvJ trSefNzpfwJhtwGuf taumif;qkH;vkdY qkH;rawmfrlcJhygw,f/
wefckd;y,fcGm 0dyemul;
vlqkd&if ig;yg;oDv? tmZD0|ru oDv? &[ef;qkd&if pwkyg&dok'doDv&Sd&ifyJ
b,ftxdtusKdrsm;NyD; wefckd;BuD;w,fqkdwm oAkwPfawmfeJY NrifawmfrlvkdY Nzpfygw,f/
'gaBumifh 'DuaeY 0dyemul;BuwJhtcg avmuBuD;xJrSm ykxkZOfwkdYobm0
pGJvrf;wyfrufzG,fNzpfwJh pmwefckd;? aiGwefckd;? tmPmwefckd;? tbdnmOfwefckd;awGtm;vkH;
NA[mhNynfrSm w0if;0if;? 0ufpm;usif;rSm w&Iyf&Iyf qkdwJhtwkdif; 'kuopmawGcsnf;yguvm;vkdY
qifNcif&ygvdrfhr,f/
ig[m opmav;yg; trSefNrifNyD; wu,fh edAmefcsrf;om tppfBuD;ukd {uef&awmhr,fvkdY
av;av;eufeuf ,kHBunf&ygvdrfhr,f/ 'kuawGu vGwfawmhr,fqkdNyD; rmeffrmeawGcs
pdwfukdaysmhaysmhxm;&r,f/ ukd,fEIwftrlt,mawG tm;vkH; El;nHhodrfarGYap&ygr,f/
xkH;pHtwkdif; y&duHukdvkyfNyD; ESmoD;zsm;rSm xGufav0ifav w&dyf&dyfESifh NzpfNzpf aysmufysuf
aysmufysufoGm;wJh tedptcsufukd Nrifatmif &IEkdif&if tmemyge[m orxtNzpfu
0dyemul;awmhwmygyJ/
tmemygeukd wpfcsKdUu orxyguGmvkdY t&rf;rJhpGyfpGJBuygw,f/ r[kwfygbl;/ pG,fpkH&wJh
ur|mef;BuD;yg/ bk&m;&Sifwkdif;oGm;awmfrlwJh vrf;&kd;BuD;yg/ tmemygEkwdokwfrSm ted
tedppm EkyD

= rNrJwJh oabmukd Nrifatmif Bunfh&r,f/ 0d&m*gEkyD


= wyfrufp&mawG uif;atmif &I&r,f
vkdY tmemygeukdyJ 0dyemvkdYwkduf&kdufa[mawmfrlygw,f/ v,fwDq&mawmf bk&m;BuD;uvJ
tmemygeukd orxtNzpf yxrxlaxmifNyD; yxrpsmefuNzpfap? 'kwd,psmefuNzpfap ckefausmfNyD;
'DtmemygeukdbJ 0dyemtNzpf ul;Ekdifw,fvkdY twdtvif; a&;awmfrlygw,f/
okdYygaomfvnf; aus;Zl;&SifBuD;rsm; qkH;rygwJhtwkdif; xGufav0ifavwkdY\ tedptcsuf?
'kutcsuf? tewtcsufukd Nrifatmifxifatmif q,frdepf? q,fhig;rdepf &INyD;vQif pdwfukd
i,fxdyfrSmxm;? pkdufNyD;&I/ usyfNym;0kdif;avmufae&mrSm ylrIat;rI awaZm "mwfBuD;oabm?
rmrIaysmYrI yx0D"mwfBuD;oabm ponfNzifh &kyf"mwfwpfckck rdatmifzrf;&vdrfhr,f/
vIyfvIyfvIyfvIyf? &G&G&G&G? zGmzGmzGmzGm wpfzspfzspfNrnfNyD; wpfNznf;Nznf; wpfukd,fvkH;e,fus,fum
Nzpf-ysuf-csKyf-aysmufaewmukd PfrsufpdrSm Nrif&ygvdrfhr,f/ &kyfuroGm;vJbJ emrfuBuKdNyD;
a&SYa&mufraeap&bl;/ wpfNznf;Nznf;csif; csJUoGm;wmukd rDatmif vkdufNyD; &IrSwf&r,f/
azm|A"gwfeJY um,yom'wkdY awGUxdNzpfysufwmukd emrfu ododaeNyD; xdwJh&kyfa&m odwJhemrfyg
xkdae&mrSmbJ tyfwpfpkdufpmrQ ra&GU? NzpffNyD;vQif csKyf-ysufwmudkNrif&ygvdrfhr,f/ xGufav
0ifavxJrSmwifbJ yx0DpwJh "mwfBuD;rsm;ukd &IrSwfvkdu &IrSwfEkdifygw,f/
(oHCmrsm;bufokdUvSnfh) t&SifNrwfrsm; onftwkdif; &IrSwfvkdYxifyg&JYvm;bk&m;[k avQmuf&m
a';pGef;ygrax&fBuD;ESpfyg;u ,ckyifxifaBumif; q&mBuD;tm; NyefvnfaNymNyBuonf/

aumif;vSygonfbk&m;/ ,ckvkd Bum;&wm 0rf;aNrmufvSygw,f/ oN*K[fusrf;BuD;?


tbd"rmusrf;BuD;rsm;rSm vmwJhtwkdif; &kyfawGtm;vkH;odbkdY rvkdygbl; bk&m;/
tbd"rma'oemawmfuawmh oAkwPfawmfBuD;t&m? y#dord'gyw t&mawGomNzpfygw,f/
&kyfwpfvkH; emrfwpfvkH;&JU tedptcsuf? 'kutcsuf? tewtcsufukd vif;vif;xifxif
PfrsufpdrSmNrifvQif tocFwac:wJh edAmef tNidrf;"gwfBuD;okdY qkdufa&mufEkdifygNyD/ aus;Zl;&Sif
v,fwDq&mawmf bk&m;BuD;uvJ onftwkdif;bJ rdefYrSma&;om;awmfrlygw,f/
txl;oNzifh owdxm;Bu&rSmuawmh wpfae&mu &cJh? wpfcsdefu odcJhwJh y&d,wdtodawG?
pdEmr, okwr, todawGukd cPz,fxm;BuzkdY ta&;BuD;ygw,f/
onftwkdif; tm;xkwfBuwm pmrwwfwJh olrsm;rSm wpfygwfESpfygwfeJY auseyftm;&p&m
awGY&ygw,f/
'gaBumifh r[mowdy|meokwfrSm &uftuefYtowfeJY &J&JBuD;tmrcHwmukd;vkdY oAkw
PfawmfBuD;ukd BunfkdrqkH;Ekdifyg/ a,m*Drsm;tm;vkH; tvkyfvkyfwJh tcsdefrSm
aoewfav;Nrm;ypfwJhvl[m rsufpdukd wpfbufrSdwfNyD; ypf&ovkd 'Dtm&kHwpfckxJ xm;&r,f/
NidwG,fp&mawG tukefNzwfNyD;awmh ukd,feJYtoufriJhuGufbJ oufpGefYBuKd;yrf;
tm;xkwfEkdifBuygap/
eHeufykdif;w&m;ukd tqkH;owfvkduf\/ tm;vkH; om"kac:Buonf/
( uk
ukokdvfokH;Nzm omoemokH;v Dig;rnfy[mef [laom tykdif;ukd qufygOD;rnf/)
ukokdvfokH;Nzm omoemokH;vDig;rnfy[mef
0dyemul; okH;av;&uf &aomtcg q&mBuD;onf &Tifvef;wuf<upGm w&m;ppfar;
a[maNymay;onf/ &Hcg vufckyfvuf0g;wD;yif a[maNym\/ v,fwDq&mawmf&Sd&mrSef;qvnf;
vuftkyfcsDvkdufonf/
'DaeYawmh oDv? orm"d? ynmtBumif; a,m*Drsm;ukd a[mygr,f/ t&SifNrwfrsm; uvJ trSm;yg&if
Nyifay;awmfrlBuygbk&m;/ oDv? orm"d? ynmqkdwm umrukdokdvf? r[*Kwfukokdvf?
avmukw&mukokdvf ukokdvfokH;yg;ukd qkdvkdwmygyJ/ wpfckeJYwpfck tEkt&ifh uGmNcm;ykHukdodrS
ukd,fhwefzkd;ukd ukd,fodBurSm Nzpfygw,f/
1) tEkomoeD Nym#d[m\ tp oDvomoemBuD; xlaxmifrdw,fqkd&ifyJ tem*wfudavomawG
cGm&SJoifhoavmuf cGm&SJygNyD/ ukd,fEIwfESpfyg;ukd xdef;xm;vkdufygw,f/ 0DwdurwGif;BuD;ukd
w'*F
w'*Fy[mef tm;Nzifh ydwfvkdufwmNzpfygw,f/ 'g umrm0p& ukokdvfyg/
2) &lyg0p&? t&lyg0p& ukokdvfac:wJh psmeform"duawmh 0Dwdurwif ru raem'kp&kdufac:wJh
x<uvmr,fh udavomawGukdyg pdwfxJrSm tvmrcHbJ 0d0durey[mef tzkH;BuD;eJY y&d,k|me

wGif;BuD;ukd ydwfvkdufwmygbJ/ tJ'D orm"domoem xlaxmifrdNyD qkdvQif psmef tbdnmOfawG &?


'geJYbJ ao&if &lybkH t&lybkHrSm ykxkZOf NA[mrif;BuD;awG NzpfBu&r,fvkdY qkdygw,f/ 'gayr,fh
'Dr[*Kwfukokdvf tpGrf;[m tNrpfrNywf? cGm&kHom cGmxm;vkdY rckdifNrJygbl;/ qefYusifbuf
tm&kHeJYawGU&if y&d,k|me raemuH wGif;BuD;wGifru 0Dwdur um,uH 0pDuH wGif;BuD;xJyg
udavomawGtNynfh 'kH&if;twkdif; pD;0ifNrJ 0ifvmBuawmhwmygbJ/ psmefupm;wJh armif&Sif
umef;reJY nm;wmukdom Bunfhyg/
'Dvkdomoemawmf twGif;rSm oDvukd taNccHNyD; wufwJh orm"dwefckd;awmifrS 'Davmuf
ysufvG,fao;&if oDvryg arwmppf rxkHbJ wpfpkHwpfckaomtwwf (ody)eJY &vmwJh
avmum,w orm"dwefckd;awG[m ow0gawGukd b,favmuf 'kuay;r,f? 0g;oD;[m
0g;yifukdowfovkd wefckd;&Sifukd b,fvkd owfEkdifw,fqkdwm oabmaygufp&m aumif;vSygw,f/
'gaBumifh 'Dorm"domoem r[*KwfukokdvfeJYvJ a&mifh&JNyD; raeoifhygbl;/ tE&m,f
ykdBuD;vSygw,f/
3) ckvkd omoemawmfESifh uH&wJh tckdufrSm avmukw&mukokdvfBuD;ukd OD;wnfqnf;yl;rS
oHo&mtwGuf pdwfcs&rSmyg/ 'g ynmomemygyJ/ 'Dr*fynmrS oHo&mu ygcJhwJh tudef;"mwf?
tikyf"mwf tEko, udavomwGif;BuD;ukd ork
orkap'y[mef eJY Nyefvrf;r&Sd tNrpfNywf
ydwfqkdYEkdifygw,f/
4) zkdvfukokdvf zkdvfynmuvJ tEko, udavomwGif;BuD;ukd t&SdeftaiGYrS rxGuf&atmif
y#d
y#dy'dy[mefeJY xyfrHNyD; Nidrf;zday;ygw,f/
5) tJ'DtcgrSm wpfr*fwpfzkdvf& t&d,bkHukda&mufNyD NzpfvkdY edAme csrf;omBuD;uvJ
udavomawGukd xkdyk*KdvfeJY reD;&avatmif eded&Py[mef eJY uRwfuRwfvGwfvGwfBuD;
NzpfzkdYxyfrHNyD; tNyD;owf cH ay;xm;ygw,f/ twkr&Sd tvGefcsrf;omvSygw,f/ 'gaBumifh
NrwfpGmbk&m;u "ry'ygVdawmfrSm oDveJY tm;&raeBueJY/ orm"drQeJY wpfpcef;cs em;raeBueJYvkdY
a[mfawmfrlygw,f/
pmvkd tao;pdwf odzkdYrvkd
oHCmawmfrsm;bufokdY vSnfhNyD; vuftkyfcsDvsuf t&SifNrwfrsm; [kwfBuyg&JYvm;bk&m; [k
avQmuf&if; &kyfwpfvkH; emrfwpfvkH;\ tedp? 'ku? tewoabmokdY a&mufatmif &IzkdY wkdufwGef;NyD;
cPpum;&yfxm;onf/
[kdorxvkyfpOfu psmeft*Fgig;yg;eJY NynfhpkHwm yxrpsmefvkdY ac:w,f/ 0dwuf? 0dpm&? yDwd? okc?
{u*wm Nzpfatmif owdxm;&r,fvkdY q&maNymcJhovm;/ (raNymcJhygbl; [k aNzBu\/) at;-'gu
pmwwfwJh q&morm;awGu emrnfwwfay;awmfrlBuwmAs/ eD0&P ig;yg;qkdwmvJ usufxm;p&m
rvkdbl;/ &I&if;eJY olYbmom uif;uGmoGm;wJh oabm/ a,m*Dwm0efuawmh xGufav? 0ifavukdyJ

rvGwfatmif Bunfhae&kHyJ r[kwfvm;/ yxrpsmefuae 'kwd,psmef? wwd,psmef? pwkwpsmef


olYbmom wufwufoGm;wmygyJ/ udwifusufrSwfxm;vkdY &wmrsKd; r[kwfygbl;/
,ck 0dyemykdif;rSmvJ 'Dtwkdif;ygyJ/ y&d,wdt&m y#dord'g t&mNzpfwJh cEmig;yg;?
tm,weu wpfq,fhESpfyg; "mwfu wpfq,fh&Spfyg;? emrf awynmo? &kyf t|0DoawG tukefvkH;
odxm;rS? &xm;rS? 0dyem PfawG&rSmbJvkdY rxifrSwfBueJY/ &kyfwpfvkH; emrfwpfvkH;ukd ykdif&if
PfpOfq,fyg;[m olYtvkdvkd wufvmawmhwmygyJ/ 'DPfNyD;&if 'DPfNzpfatmifqkdNyD;
vkyf,l&wmrsKd; r[kwfygbl;/ xGufvmwJhae[m taemufrSm0if&ovkd &efukefu &xm;pD;oGm;&if
rEav;eJYBum;ublwmawGukd odonfNzpfap? rodonfNzpfap? tvkdvkdawGUNyD; ausmfausmfNyD;
oGm;&ovkdygyJ? olu ra&mufyJeJY a&mufatmif pdwfeJYwrifuvm nTwfNyD;vkyf&if bm0emr,
rNzpfbJBum;zl;odzl;wJh y&d,wftodawG[m 'DrSmcsrxm;&if bm0emPfBuD;ukd qGJxm;ckdif;wmeJY
wlaewwfygw,f/
'gu bmPf nmPfqkdwmu y&d,wfodawmfrlwJh t&SifNrwfawGu emrnfwwfay;Buwmyg/
a,m*Duawmh 'Dvrf; oGm;rSmNzifh 'D&xm;ukd rrSm;atmif? rusatmif vkdufygoGm;zkdYygyJ/
orm"dNzpfNyD;aerSawmh ,xmblwmPf NzpfygapvkdY awmifhw aphaqmf apmifharQmfaezkdYrvkdbJ
opmav;yg;trSefw&m;awG tvkdvkdNrif? PfpOfawG tvkdvkd wufvmygvdrfhr,f/ oDv taNccH
ckdifrmNyD;&if t0dy#dom&? ygarmZ? yDwd? y'd? okc? orm"d? ,xmblwPf? edAd'gPf?
0drkwdPfawG[m a&aNrmif;zGifhovkd tvkdvkd awmufavQmufoGm;awmhwmygyJ/
'out*kFwKd&f? apwemu&PD,okwf? bm0emokwfawGrSm 'Dtwkdif;yJ bk&m;a[mawmfrlygw,f/
'gaBumifh oDvomoem umrm0peukokdvfawmfBuD;ukd wif;wif;&if;&if;eJY OD;pGmxlaxmifNyD;&if
pdwftcs&qkH;NzpfwJh r*fukokdvfBuD; aygufatmif r&yfrem;bJ &IyGm;BuygvkdY 'DuaeY
wkdufwGef;vkduf&ygw,f/ (tm;vkH; om"kac:Buonf/)
p
pmo,ywNrm;Nzif
rm;Nzifh w&m;ylaZmf tykdif;ukd qufygOD;rnf/
p
pmo,ywNrm;Nzifh w&m;ylaZmf
a';pGef;yg rax&fBuD;ESpfyg;onf q&mBuD;xH q,f&ufcefYBumoGm;aomtcg wpfnaewGif
q&mBuD;tm; "rm&kHw&m;XmeokdY txl;yifhac: xm;Bu\/ q&mBuD;tm; aus;Zl;qyf&ef Nzpfonf/
xkdaeUwGif q&mBuD;onf rax&fBuD;ESpfyg; trdefYt& vifAef;i,fwpfckwGif uwDygteufcif;
0g*Grf;qkdif wpfrkdufcefYxnfhNyD; wynfhwpfOD;ESifhtwl "rm&kHokdYvm\/ bk&m;ESifhoHCmawmfrsm;tm;
0wfNznfhvsuf xkdifaepOf rax&fti,fuq&mBuD; b,fvkdrS ratmufarhygeJY/ q&mBuD; aus;Zl; BuD;rm;vSygw,f/ eufNzef bkef;BuD;wkdYukd
NyefcGifhyyg/ rNyefrD aus;Zl;qyf&atmif qkdNyD; ,ckvkd yifhac:&wmyg/ uJ.....q&mBuD;
'DywNrm;ESpfvkH;ukd BunfhygOD;/ [k aNymaNymqkdqkd oydwfxJrS ausmufESpfvkH;,lNyD;
q&mBuD;vufxJokdY xnfhvkdufonf/ t&G,ftm;Nzifh BuufwnifOcefY? a*:vDvkH;cefY&Sd\/

q&mBuD;u ukdifBunfh&if;'g b,fu &ygovJ [k ar;&mywNrm;awmifu uwdeJY cP,lNyD;Nywmyg [kaNymum tBuD;wpfvkH;ukd vifAef;ay:wifNyonf/
wpfrkdufcefY 0g*Grf;xkrSm csif;csif;eDoGm;\/ aemufwpfvkH;ukd wifNy&m yxrtvkH;w0ufrQom
t&nftaoG;NyefYyGm;onfukd Nrif&onf/ q&mBuD;um; rnfokdYrQ trlt&mraNymif;/
at;aq;NidrfoufpGmyif yH;Bunfhaeonf/ aemuf a&zefcGuf ywNrm;ukdxnfhvkduf&m
wpfzefcGufvkH; &J&JawmufoGm;\/ 'kwd, tvkH;rSm xkd[mwpf0ufrQom awmufyonfukdawGY&\/
q&mBuD; 'DyxrtvkH;u raemr,ywNrm; Nzpfygw,f/ BuHpnfwkdif; NynfhpkHNyD; omoemyvkdY
rukefEkdifwJh wefckd;&Sdygw,f/ 'DywNrm;ukd xm;&if uefawmhyGJ okH;yGJxm;ay;&ygw,f/ 'kwd,
ywNrm;uawmh pnf;pdrfOpmr,kwfavsmh rysufpD;bJ tE&m,ftrsKd;rsKd;ukd umuG,fwJhowd
&Sdygw,f/ 'DtvkH;ukd xm;&if tenf;qkH; uefawmhyGJwpfyGJ ay;&ygw,f/ q&mBuD;&JU ynmyg&rDukd
ylaZmfaomtm;Nzifh aus;Zl;qyfyg&ap/ udufESpfouf&mwpfvkH;vkH;ukd q&mBuD;vufcHyg/ [k
rax&fti,fu trdefY&Sdonf/
q&mBuD;um;wpfcPrQ pOf;pm;NyD; yH;&TifBunfvifaom rsufESmNzifh,ckvkd csD;aNrmuf aus;Zl;qyfwm? rNrifpzl;Nrif&wmukdyif 0rf;aNrmufvSygNyDbk&m;/ wynfhawmf
vufrcH&ygapeJY/ onf;cHyg/ avmu 'kuawG us,fyGm;vmrSmvJ rvkdvm;yg/ ,ck t&SifNrwfrsm;
Nyef<uoGm;wJhaemuf &[ef; udpNyD;BuwJhtxd rcsaom0efNzifh tm;oGefBuKd;yrf;NyD; ur|mef;w&m;eJY
aus;Zl;qyfwmukdom 0rf;aNrmufaeyg&apbk&m; [k avQmufNyD; tdrfokdY NyefvmcJhonf/
b0rwlolwkdY\ aemufqkH;vrf;cGJ
rax&fBuD;ESpfyg;vnf; aemufwpfaeY eHeuf t&kPfqGrf;tNyD;wGif oydwfukd vG,f
oy,fwnfNidrfpGm "rm&kHrS xGufcGm<uoGm;awmf rlBu\/ rax&fi,frSm aNrmufpl;pl;t&yfokdY Nyef<u
rax&fBuD;rSm aysmfbG,f\ ta&SYaNrmuft&yfokdY vrf;cGJ <uawmfrlBuonf/ q&mBuD;\
wynfha,m*DokH;av;OD; vkdufykdYBu\/ v,fig;uGufcefYrQa&mufvQif Nyef vTwfvkdufonf/
&kd;Nywfv,fuGif;rsm;ukd Nzwf <uawmfrlBu&m vkdufykdYaoma,m*Drsm; Nyef vSnfhBunfhaomtcg
rNrifBu&awmhNyD/
rax&fBuD;um; aysmfbG,fBuD; ta&SYaNrmuf EGm;pk&GmokdYa&mufawmfrl\/EGm;pk&Gmom;rsm; vGefcJhaom
okH;&ufavmufurS p &[Em<uvmvdrfhrnf [laom tdyfrufaumvm[vrsm; NzpfaeESifhonf/
rax&fBuD; a&mufvmvQif xckefrwwf 0rf;aNrmufBuonf/
'umwpfOD;u t&Sifbk&m;? b,fu<uvmygovJ [k avQmuf&m aysmfbG,fBuD; ur|mef;Xmeu
vmcJhwm [k rdefYawmfrl\/ b,ft&yf?b,fausmif;uygvJbk&m; [k avQmufvQifwkdYrSm b,ft&yf? b,fausmif;&,fvkdY r&Sdbl;/ oifhawmf&m oDwif;okH;&wmyJ [k rdefYawmfrlonf/
xkdtcg &kwfw&uf tBuH&um rax&fBuD;tm; EGm;pk&Gmyif oDwif;okH; csD;aNrmuf&ef 0kdif;
avQmufxm;Buonf/ xkd&Gm bkef;BuD;ausmif;yif r&Sdao;oNzifh xkd&GmESifhxkdq&mwkdYonf

vGefpGmuHpyfBuav\/ &Gmuefabmifyif &Sif;vif; csufcsif; oDwif;okH;&atmif


ausmif;i,fwpfaqmifukdaqmufvBuonf/ okH;ESpfcefY rax&fBuD;\ w&m;tqkH;trukd &&SdBu\/
okH;ESpfcefY&SdvQif xkdausmif;i,f b0ukd pGefYawmfrlonf/
tavmif;awmfukd rD;oN*KvfBuaomtcg "mwfawmfrsm; tvkH;tvkH; usukef\/
BuKdwifxifNrifBuonfhtwkdif; [kwfrSefaeoNzifh 0rf;enf;0rf;om xkduefabmifyif apwD wnfxm;
ukd;uG,fBu&onf[kqkd\/
NrefrmEkdifiH y#dywdomoem0if t&SifNrwfuJhokdY vlodenf;yg; rxif&Sm;aom psmeftbdnmOf&
cDPmo0&[Em t&d,m t&SifNrwfBuD;wkdYum; tqufNywfawmf rrlBuukef/ oEd|du tumvdu
*kPfawmfukd xkwfazmf oufaorlBuavukefNyD/ yg&rDESifh acwfukdykHcs taygku
(aBumifhBurJh) rae? tcGifhaumif;BuD;ukd vufrvTwfapoifhBuNyDwum;/
rSwfcsuf
su/ / (rax&fESpfyg;wGif ti,frax&fonf 0dyemvkyf&mrS wpfpkHwpfckaom wG,fwmrI?
qGJaqmifcH&rIaBumifh avmuDxJ xkd;qif;oGm;onfukd owdy&ef Nzpfygonf/ oHo&mrS xGufaBumif;
tvkyfukd rnfrQ acsmifusaom t&yfvkyfapumrl tarT"mwf tazmf&wwf\/
ESpfOD;twlvkyfvQifvnf; wpfOD;ukd zJhxkwfum teD;uyf&efolvkyfapwwfonf/ BuyfBuyf
owdrlBuygukef/)
v,fwDq&mawmf
(1208(1208-1285)
jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0ifudk a&;&p v,fwDq&mawmf taMumif;ryg0ifvQif jynfhpHkaom
omoemawmf0ifwpfapmif rjzpfEdkifEdkifay/ vGefcJhaom tESpfwpf&mausmfu ]v,fwDq&mawf} [l
ray:aygufcJhygvQif ,aeU jrefrmEdkifiH omoem0ifonf ,ckuJhodkU &Sdaumif;rS &Sdayvdrfhrnf/
q&mawf\ y#dywfvkyfief;rSmvnf; tHhbeef; &SdvSay\/ t|Kywdudk zwfNyD;vQifrl y&d,wdrQjzifh
xdawGUodrSD;zl;olrsm;yif aemifwjzpfaumif;jzpfayrnf/

v,fwDrsKd;aph
v,fwDq&mawmf\ tavmif;vsmonf 'DyJ&if;jrdKUawmifzuf pdkifjyifBuD;&GmwGif 1208-ckESpf
ewfawmfvqef; 13-&uf t*FgaeUeHeuf wpfcsufwD;ausmf tcsdef zGm;oefUpifcJh\/ tz
OD;xGef;om? trd a':usKH;wdkU\ om;OD;&wemjzpfonf/ aemiftcg OD;wufpGm? OD;wufyGm;(OD;ukrm&)?

OD;wufxGm; (OD;udwd) ESifha':rav;[l arG;csif; ig;OD;&Sdonf/ q&mawmfavmif;vsm\ trnfrSm


armifwufacgifjzpf\/ xdktrnfrSm arG;zGm;pOfu jzpfay:vmaom edrdwfudktpGJjyK
ac:aomtrnfjzpfonf/
owdkUom;udk arG;zGm;aom tcsdefwGif tdrfacgif;&if;acgifwdkiftajcrS ta&mifrsKd;pHkyg0ifaom
pdkUoufwifa&; tvif;a&mifwef;BuD;onf tdrfacgifrdk;udkyif xdk;azmufwufoGm;\/ wpftdrfvHk;
a&mifpHk,Sufoef;aeawmhonf/ owdkUom;udkvnf; ]armifwufacgif} [kyif rSnfhac:Mu\/
tcgrJhrdk;vnf; xpfBudK;[def;a[muf &GmoGef;onf/ tdrfaemufaz; refusnf;yifBuD;
pkNyKHaxmifxm;aom 0g;vHk;pnf;BuD;rSmvnf; w[nf;[nf;jrnf[def;um 0g;pnf;txJrS
0g;wpfvHk;rSm aumif;uifodkU ysHwufoGm;onf/
ydkxl;jcm;onfrSm rD;zGm;csdefwGif rdcifwpfOD;wnf;om tdrfrSm&Sdae\/ tma0Pdu 'kuaMumifh
rdcifBuD;rSm owdvpfaecdkuf rdcifESifh uav;udk 0wfjzLpifMu,fESifh vlolawmfBuD;wpfOD;u tem;rS
apmifha&Smufvsuf&Sdonf/ uav;idkoHaMumifh aqGrsKd;rsm; vma&muf MurSomvQif vlolawmfBuD;
aysmufuG,foGm;\/ bkef;uHBuD;rm;aom yk*dKvfwdkU ,HkMunfEdkifcufaom jzpf&yfrsm;um;
jzpf&dk;jzpfpOfaywnf;/ owdkUom;i,fonf El;nHhat;aq;aom &kyfvuPm MueftifESifhvnf;
jynfhpHk\/ t&G,fESifhrvdkufatmif todtvdrmvnf; <u,f0onf/
udk&ifvlxGufudk qGJaqmifjcif;
&SpfESpfom;t&G,fwGif azsmufyifausmif;q&mawmf OD;eE"ZxH tyfESH q,fhig;ESpfom;wGif
&SifomraPjyKonf/ mPf&nfmPfoGm; xufjrufvS &SifmP"Z [kbGJUrnfay;\/ &Sifb0ESifh
oif&dk;yd#u ukefojzifh q&m\ ajrmufpm;jcif; tm;xm;jcif;udk cH&onf/ odkUaomf &SifmPonf
yd#uoif&dk;ukef ]topftqef; rawGUawmh} [k ,lqum pmjiD;aiGUvmojzifh
q,f&SpfESpft&G,fwGif &SifvlxGuf\/ q&morm;ESifh rdbwdkUum; ,lusKH;r&? zcifBuD;rSm
pdwfrqdk;Edkif&SmbJ usdwf csD;usL;aerdjyefonf/
awmfolonf t&m&mawmf nHholonf t&m&m nHhjrJyifwnf;/
azsmufyifq&mawmfonf rdrd\wynfhtwGuf pdwfrukefEdkifbJ &SdaepOf xdk&GmrS
jrifxifausmif;q&mawf OD;"rom&ESifh pum;vufqHkus&m armifwufacgif\ &kyf&nf?
todmPfESifh v,f,mvkyfief;udk awG;rdwdkif; &ifxkremjzpf&\/ odkUESifh ESpfyg;oabmwl
&SifvlxGufudk ausmif;odkUac: em;csMuonf/ armifwufacgifum; ouFef;jyef r0wfvdkaMumif;
tBudrfBudrfawmif;yefavQmufxm;&m q&mawmfESpfyg;vHk; MuH&mr& jzpfMu&\/
jrifxif q&mawmfonf twefi,fpOf;pm;NyD;aemuf ]] 'gavmufawmif pdwfukefae&ifvnf; igwdkU twif;tMuyf rwdkufwGef;vdkygbl;uGm/ 'gayr,fh
rif;&JU&kyf&nf? rif;&JU todmPfeJU 'Dawmifol vkyfief;eJUawmh rawmfygbl;/ rif;vJynma&;
0goemxHkol jzpfwJhtwdkif; aA'ifoifvdkuf&&if MumrSmr[kwfbl;/ jzef;jzef;uGJ wwfvmrSm/ ynmeJU
toufarG;&awmh aumif;wmyuG,f/ &JxGuf&Gmu wdkUrdwfaqG OD;*Erm[m yd#ueJU aA'ifrSm
ESpfyg;r&Sdbl;uG,fh}} [k trdefU&Sd&m armifwufacgifonf wpfrdk;wGif;BuHKawGU&aom v,f,m'kuudk

cHpm;&NyD;jzpfonfhtavsmuf toufarG;vG,fulaom ynmwpf&yfudk oif,l&ef 0efcHvdkuf&\/


ynmtopftqef; &rnfjzpfvnf; tvGefoabmacGUoGm;onf/
xdktcsufudk &dyfpm;rdaom jrifxifq&mawmfonf pP0ZDudk,fawmfu arm*vdykwwd
vkviftm; omoemhabmifodkU a&mufatmif y&d,m,fjzifh qGJaqmifonfhenf;wl]]at;-wpfckawmh&Sdw,f/ bkef;BuD; OD;*Erm[m vl0wfaMumifudkawmh ynmoifray;bl;/
aA'ifoifcsif&if ouFef;0wfrS jzpfr,f/ aemufawmh rif;oabm[k acsmharmh trdefU&Sdum
armifwufacgiftm; ooemhabmifodkU tydkifodrf;oGif;vdkufavonf/
&SifmPonf &SpfvrQESifh aA'ifoif&dk;udk 'dk;vdkarTEkdif azsmufyifausmif;odkU jyefvm&m wpfpwpfp
em;csojzifh ]aA'ifoifNyD; vlxGufrnf} [laom tBuHudk vufavQmhvdkuf&onf/ odkU&mwGif
omoem ESpfESpfNcdKufNcdKufBuD; raysmf&TifvSojzifh pdwfajyvufaysmuf aA'ifvuFmrsm;/
&wkuAsmrsm;jzifh tcsdefudk ukefvGefapcJhonf/ xD;[efeef;[efygaom emrnfausmf
]ra[mfaus;apcef; &Id;vdkuf&wk} onfvnf; &SifmPtwGuf omoemhabmif tcsdefqGJ
oyfckay;aom uAsmwpfyk'f jzpfcJhay\/ odkUESifh &SifmPonf 1228-ckESpf uqkefvqef;
ckepf&ufaeUwGif &[ef;abmifodkU a&mufcJhonf/
pmoifpmcs emrnf&
OD;mP"Zonf &[ef;jzpfvQif rEav;odkU pmoif<urnf[k tm;cJxm;aomfvnf; xdkESpfrSmyif
jrifuGef; ta&;awmfyHkBuD; jzpfae rdrdt&yfom 0guyfae&\/ xdktwGif; ausmif;&Sd AD&dkBuD;ig;vHk;rS
ed, jrefrmayxkyfrsm;ESifh vufvSrf;wrSD tjcm;ausmif;rsm;rS aypmrsm;yg rSwfom;cGifh
&avawmhonf/ 1229-ckESpf e,kefvqef; ig;&ufaeUwGif rdbq&mrsm;xH cGifhyef
rEav;aejynfawmfodkU pmoifxGufvmcJh\/
pmykavGjzifh &pfywfxm;aom ayxkyfESpfxkyf? ouFef;tydkwpfpHkudk xrf; oydwfvG,fum
ukef;aMumif;c&D;<u&onf/ tvHkrHk&GmrS acsmif;OD;? xdkrSwqifh EG,facGawmifwef;BuD;udk
jzwfausmfvsuf ppfudkif;awmifodkU ajcvsifvm&\? e0ur ydkufqHudkvnf; udkif&dk;r&Sd/ ppfudkif;rS
rEav;odkU avSBuHKpD; vdkufyg&onf/
,ckumv pmoifom;rsm;ESifh uGmjcm;vSygbd/ cufcufcJcJ oif,l&aom ynmjzpfvnf;
xdkufxdkufwefwefBuD; aygufa&muf\/ tcsdef&SdorQvnf; us,fus,fjyefUjyefUBuD;
jzefUcsdawmfrlcJhonf/
ausmif;wdkufaygif; av;&mausmf&Sd rEav;aejynfawmfwGif r[maZmwdum&mrac: ajrmufjyif&Sd
r*Fvm pHausmif;wkdufBuD;odkU xdkESpf0gqdktrSD a&mufawmfrl\/ a'Grmwdum jyefqdkEdkifrS aecGifh&onf/
ca&yifausmif; ae&m&\/ xdkausmif;vnf; oHCmtrsm; 0ifxGufoGm;vm&m a&tdk;pifteD;
wpfae&m& a&pdk&TJNyD; tNrJonf;cHae&onf/ q&mawmfBuD;u ]]rif;bGJUu r[mqefoudk;uG,fh}}[k
qdk ]mPmbd0Ho} [l jyif rSnfhac:&onf/ pHausmif;q&mawmfBuD;u rdrdxHwGif
vdkuf0gESifhpmwufap vuf&Hk;wynfhBuD;jzpfaom pvif;OD;y@dpxHwGif qdk0gESifh pmwuf&ef
tyfESHay;onf/
OD;mPonf yOro*Fg,emwifcsdefESifh BuHKBudKufaeojzifh t&nftcsif;jycGifh wdkufqdkifcJhonf/

NAJwdkufawmfwGif &[ef;&Sifvl? rif;? rdzk&m; y&dowfa&SY tbd"rm uxm0wKusrf;BuD;udk


wpfyg;wnf; tm*HkjyefqdkEdkifcJhojzifh OD;mP\ owif;onf oif;ysHUpjyKav\/ 1239-ckESpf
(q,f0gt&) wGif poifom;b0 r[kwfawmhbJ pmcsq&mawmfuav; jzpfvmonf/
pmawmfcsrsm;tm; &Sifbk&ifu y-'k-w cGJjcm; qGrf;qef;awmf ig;wif;? av;wif;? oHk;wif;[k
cGJjcm;axmufyHhonf/ OD;mPum; 'k-w pmcsb0wGif rae&awmhbJ wpf&Sdefwnf; ckefausmf
yxrpmawmfcs jzpfawmfrlcJhavonf/
ouwtay: OD;mPtjrif
OD;mPonf pmcsbkef;BuD; vkyfpwGif ]a,mrif;BuD;wdkUvdk ouwwwfvQif aumif;rSmbJ} [k
qEjzpf ouwpmtkyfrsm;udk &SmazGpkaqmif;\/ xdkpmtkyfrsm;udk acgif;xm; pOf;pm;rdonfrSm]]tif;.... ouwqdkwm jAm[PpmyJ/ 'DpmawGzwf&if avmuBuD;? taMumif;? tw0g'
taMumif;awGudkyJ awGU&r,f/ b0oHo&m tqufquf jAm[PwynfhBuD;jzpfNyD;? ouwpmawG
oifcJh&vSNyD/ tw0g'BuD;udk vufcHNyD; oHo&m usifvnfcJh&vSNyD/ ,ckb0uHaumif;axmufr
tew0g' yd#upmawGoifNyD; bk&m;wynfh jzpf&wJhtcg bk&m;omoemrSm aeNyD;? bk&m;pum;udkyJ
wpfxpfus vdkufem avhvmusifhBuHwm trSefqHk;yJ}} [k pdwfudk 'kef;'kef;csum ,wdjywf oEd|mef
csvdkufonf/ ouw pmtkyfrsm;udkvnf; vTifhypfvdkufawmh\/
(v,fwDy@dwtm; ouw oifapcdkif;zl;onfudk axmuf pum;udk rdrdrwwf qifajcukef
zHk;uG,fonf[k ,lqaumif; ,lq&m\/ r[kwfacs/ q&mawmfomwwfvdkvQif v ydkif;jzifh
jzef;jzef;uGJ wwfEdkif\/ v,fwDy@dw\ p&dkuf? 0goemudkvnf; odawmfrlNyD; jzpfonf/)
b0o&zlaqmif;rnfh bkef;&SifuH&Sif yk*dKvfausmfwdkU\ tBuHtpnf jzpf&yfrsm;udk vlomrefwdkU
udk,fcsif;pm r&paumif;acs/ ouwESifh ygVdpmay? Ak'pmayonf rajymyavmufaom tay:,H
aus;Zl;cH aus;Zl;pm; axmufxm;EIdif;&SnfzG,f tenf;i,f&Sdaomfvnf; pifppf
ajzmifhajzmifhqefUusifaom vrf;cGJBuD;yifwnf;/ tay:,H pmayA[kokw rQavmufudkom rMunfhrl
twGif;om; tESpfom&odkU xdqdkuatmif qifjcifEdkifbdrl oHo&mESifhcsD ajym&ayvdrfhrnf/
pOf;pm&ayvdrfhrnf/ xdkUaMumifh ouwESifh pyfaom OD;mP\tBuHonf ]]wpfurmvHk;udk
omoemjyKrnfh v,fwDavmif;vsmjzpfom}} [kyif qkd&ayvdrfhrnf/
xdkodkU pmcscdkuf ]#Dumausmf} udktpm;xdk;&ef oN*K[fusrf;tzGifh #DumwpfapmifESifh
o'gusrf;wpfusrf;jyK&ef qE&Sdojzifh pmcs&if; rSwfpkrsm; a&;xkwfvsuf&SdcJh\/ yd#uwdkuf&Sd
aypmrsm;udk wpfxkyfNyD;wpfxkyf xkwf,lavhvmonf/ opfqdrfhwdkufodkU tvnfoGm;&if;
pmwdkayprsm;udk arTaESmuf&mrS o'gbufqdkif&m y'&lyod'dusrf;ayudk &&SdcJh\/ txl;ESpfoufum
tpOftvm upnf;o'g usrf;tpm; prf;BudK;pm;ydkUcscJhonf/ o'gwwfvG,fojzifh ,aeUwdkif
OD;mP\aus;Zl;udk cHpm;Mu&onf/ yxrwGif xD;? zdeyf? ouFef;ay; qGJaqmifydkYcscJh&\/
tm;vyfaomtcsdef a,mtwGif;0ef OD;zdk;vdIif? vljyefawmf ynm&Sd OD;zm;wdkUxH pmayta&;tom;ESifh
pyf enf;,laqG;aEG;avh&Sdonf/
OD;mPonf A[kokwjynfpHk pmayta&;tom; 0goemxHkonfhtavsmuf mPfrD;awmufp 14
0gt&wGif usrf;jyK&ef tajctaewpf&yf ay:aygufcJh\/ taMumif;um; pHausmif;q&mawmfonf

yg&rDq,fyg;ESifh qufpyf cJ&mcJqpf jyem ESpfq,fwdkUudk ygVdbmomjzifh a&;om


]]ynm&SdolwdkUom ajzMuukef}} [k pmwrf;wpfckxkwfvdkuf\/ OD;mPonf ]]jyemrsm;
ightwGuf jzpfay:vmacsNyD}}[k ,lqum usrf;*ef tudk;tum; taxmuftxm; jynfhjynfhpHkpHkjzifh
yxrOD;qHk;usrf;pmtjzpf 0rf;omtm;& yg&rDtajzudk a&;csvdkuf\/
a&;NyD;vQif rdrd\pmcsq&m OD;y@dpq&mawmftm; oGm;jy&m ]]rif;'Dt"dym,fawG
'Davmufajymifajrmufatmif b,fwkef;ursm; oifxm;ovJuGm}} [kvufzsm;cg
csD;usL;jcif;cH&onf/ odkUESifh rdrd\ ]yg&rD'DyeD}udk ayxufwifNyD; a&TrsOf;owfum ykpm&Sif
pHausmif;q&mawmfBuD;xH oGm;a&muf qyfuyfvdkuf\/ q&mawmfBuD;xHodkUa&mufaomtcg
rdrdarQmfrSef;csufESifh rudkufjzpf&av\/
]]eifhpmbmtoHk;usvJ? eifhvdkvl&nf&G,fNyD; igar;wmr[kwf? av;jyifav;&yf pmwwftausmf
q&mawmfawGudk &nf&G,far;wm? 'DykpmESifh eifht&mvm;}} [k q&mawmfBuD;u qD;aigufirf;&m
OD;mPcifrsm rsufESmr& jzpf&\/
qufuyfxm;aom yg&rD'DyeDayxkyfudk z&kdz&JjyefUBuJatmif qGJ&GJypfvdkufaomfvnf; OD;mPonf
rnfodkUrQ pum;rqdkombJ cyfrqdwfOD;csNyD; jyefvm&onf/ xdktcsdefrSp rdrdusrf;pmudk
wpfcgrQyifjyefrMunfhbJ arhaysmufxm;vdkuf\/ wefzdk;odaom twlaerdwfaqG OD;em*\
wynfhwpfyg;u tjrwfwEdk;odrf;qnf;xm;onf/ (v,fwDwkduf wnfNyD;cgrS
xdkusrf;pmjyefvnfa&mufvm\/) jrefrmEdkifiH y#dywdomoemtm; uavmifjzifh EId;qGxdk;wifay;rnfh
omoemhtmZmenf t&Sifjrwftm; yGJOD;xGuf tESdyfcH&jcif;aywnf;/ q&mawmfBuD;\ qEawmfrSm
rnfodkU&Sdavrnfrod/ OD;mPtzdkUum; tcsdefydkif;tm;jzifh pdwfxdcdkuf&&Smonf/
OD;mP ,ckuJhodkU tajymtqdkcH&onfrSm jzpf&dk;jzpfpOf[k omreftm;jzifh xifp&m&Sd\/
rcHcsifpdwfudk EId;qGay;aomtm;jzifh ESdyfcsD;ajrmufonf[kvnf; wGufEdkifonf/ odkUaomf
xdkrQavmuf [kwf[efr&Sd/ taMumif;w&m;wdkUonf qef;Mu,fpGmh/ rQ tjrwfwEdk;vkyfxm;aom
tvkyf? mPfrD;awmufp ynm&SdavmuodkU wdk;prf; 0ifcgp? omoemawmfwGif
wxGwftxdyfqHk;yk*dKvf\ tjyif;xefqHk;aom &IHUcsrI/ xdkUaMumifh tod&cuf\/ OD;mPonf
,ckb0rSmyif w&m;xl;& wpfurmvHk; omoemjyKrnfh tmZmenfwnf;/ xdktcsufudk
rsufpd&SdolwdkU jrifMuukef\/
pma&;jcif;tvkyfjzifh wpfb0wm ikyfvQKd;oGm;rnf pdk;avm/ ]yg&rD 'DyeD? Owryk&do 'DyeD}
usrf;rsKd;udk a&;om;jcif;? udk,fwdkif tavmif;awmfrsm;uJhodkU vkyfaqmifavh&Sdjcif;rsm;udk axmuf
bk&m;avmif;pdwf0ifum bk&m;qkBuD;yefvsuf tcsdefzifhoGm;rnfudk pdk;avm/ um; taumif;?
odkUr[kwf xl;cRefrnfh tewtmZmenfudk wGefUqkwfoGm;atmif aAGaqmfOD; ESdrfvdkufjcif;avm/
rajymEdkif/ w&m;oabmum; euf&Idif;pGmh/ xdkjzpf&yfonf qdk;onfjzpfap? aumif;onfjzpfap
yg&rDuH &SdoltwGufum; taumif;? ykdtaumif;om jzpf&ayrnf/
1244-ckESpfwGif OD;mPonf rEav;aejynfawmfrS xGufcGm&ef taMumif;rsm; wdkufqdkifvmcJh\/
taMumif;rSm oDaygrif;eef;wuf av;ESpft& eef;wGif;a&;? wdkif;a&;jynfa&;rSm rjidrfrouf
&Sdaeonf/ xdktwGif; tPmpdk;wef;&yfrSp avmifvdkufaomrD;onf w&m;&Hk;ESifhwuG 0efBuD;?
rSL;BuD;tdrfrsm;yg avmifuRrf;cJhonf/ ausmif;&Haygif; 46 ausmif;&Sdaom pHausmif;wkdufBuD;vnf;
jymtwdNyD;cJh\/ q&mawmf oHCmawmfrsm;vnf; rdrdwdkU t&yfa'oodkU toD;oD;
ajymif;a&TUoGm;Muonf/ OD;mP\ pmcsq&mawmf OD;y@dpvnf; aemufygwynfhrsm;udk ac:

pvif;NrdKUodkU avSjzifh pkefqif;oGm;\/ (v,fwDq&mawmf 0g 30-cefU OD;y@dp ysHvGef&m


udk,fwdkifxrf; rD;oN*K[fonf/)
OD;mP tESajrmqHk;um; wpfq,fhajcmuf0gtxd pkaqmif;rSwfom;xm;aom edum,fig;&yfrS
yd#uwfrSwfpk yk&ydkufrsm;tm;vHk; rD;xJygoGm;jcif;yifwnf;/ o'gbuf, tbd"rmbuf
#Dumusrf;MuD;rsm; a&;om&ef tBuHBuD;yg rD;oifhjcif; jzpfawmhonf/ odkUaomf OD;mP\ yg&rDum;
rD;&IdUr&acs/
rHk&Gmjyef awm0ifjcif;
xdktawmtwGif; rHk&GmNrdKU a&Tpnf;cHk bk&m;BuD; ta&SUbuf jymom'fausmif;wdkuf bkef;BuD;
OD;mP0Ho (OD;pHcsdef) onf rdrd\ q&m OD;mP"Ztm; yifhaqmif&ef rEav;odkU a&muf&SdvmcJh\/
OD;mPuvnf; pHausmif;q&mawmfBuD;udk uefawmh aemufyg oHCm wpfusdyfausmfESifhtwl
xdkESpf wydkUwGJ vqef; 14-&ufaeUwGif jymyHktwdNyD;aom pHausmif;wdkufBuD;tm; 0rf;enf;aMuuGJpGm
ausmay;cJh&onf/
pmoifpmcs 16-ESpfumvtwGif; t&yfodkU wpfacgufrQ rjyefpzl;ay/ 16ESpfvHk;vHk;?
oHCmawmfrsm;twGuf uk#Da&cyfjcif;? uEkwH aq;jcif;? rsufESmopfa&? ajcaq;a&? aomufa&?
oHk;a&wnfjcif; paom yg&rD ukodkvfBuD;um; pHausmif;wdkufBuD;rS &&SdcJhaom &moufyef
arhaysmufr&onfh vmbfBuD;jzpfayawmh\/
OD;mP0Ho vSLaom jymom'fausmif;wGif acwrQ oDwif;oHk; pdkifjyif&GmodkU <ua&mufum
q&morm; rdbaqGrsdK;om;csif;rsm;ESifh awGUqHk\/ &uftenf;i,f aeNyD;aemuf rHk&GmNrdKUodkU
jyefcJhonf/ OD;mPonf &Gmausmif;wGif ae&ef NiD;aiGUvSojzifh rHk&GmNrdKU ajrmufbuf wmig;&Gm
a0;uGmaom awmpyf 0g;x&Hausmif;uav; aqmufum 1245ckESpf 0guyfawmfrl\/
0guRwfvQif anmifwpfyif&yfrS o*vfy&rwfwwfaom yGJpm;BuD; OD;0dkif;u avSul;&yf
awmifydkif;wGif; ausmif;aqmuf yifhvSL\/ pmoifom; av;q,fwdkUuvnf; OD;mP aemufrS
xyfMuyfruGm vdkufygaeMuonf/ pmay y&d,wrsm; oifMum;ay;jcif;? pma&;jcif;jzifhom
tcsdefukefaponf/ crnf;awmfBuD; OD;xGef;omvnf; oDwif;onftjzpf vma&muf twlae\/
1247-ckepfum; jrefrmwpfjynfvHk; BudrfrD;tHk;odkU udk,fhrif;udk,fcsif; b0BuD; qHk;&HI; t&yfwdkif;
rNidrfrouf&SdaepOf crnf;awmfBuD;rSm &kwfw&uf uG,fvGefoGm;onf/ awmxGufvdkaom
qErSmydkyif wuf<uEdI;aqmfvm\/ a&mufav&mwGif oHCmawmfrsm; csrf;ompGm omoemh0ef
aqmifEdkifMuap&ef uk#DoefU&Sif;jcif;? wHjrufvSnf;jcif; a&cyfjcif; 0wfrsm;udkrl
aqmifNrJaqmifawmfrl\/ a&Tpnf;cHkapwDawmf? qkawmif;jynfh apwDawmfBuD; rsm;\
&ifjyifoGm;vrf;wdkU acsmufBuD; csdKifhBuD;rsm;udk aeUpOf0wfxm; ajrzdkUjcif;?
wHjruf0wfaqmifjcif;jzifhvnf;aumif; apwd,*FP0wf rvpf[if;apcJh/
t*Fvdyfrsm; tkyfcsKyfaomtcgwGif taemufEdkifiHom;wdkU\ xHk;pHtwdkif; NrKdUBuD;jyBuD;rsm;

om;owf&Hkrsm; zGifh twdtvif; owfjzwfvmMuaomtcg OD;mPonf w&ma[m pmcs


edA'0wfrsm;udk aqmif&GufonfhMum;u ausmif;ae OD;yOif;rsm;u tpjyK ]] EGm;om; a&SmifMuOfa&;
}} udk pwifaqmif&Gufawmfrl\/ ]] EGm;arwmpm }} rsm;a&;um jrefrmwpfjynfvHk;odkU
EdI;aqmfvdkufonf/
1248-ck? wydkUwGJ vjynfhausmf &Spf&uf/ tESpfESpftvvu BuHpnf BudK;pm;cJhaom OD;mP\
qEonf ,aeU taumiftxnf ay:cJh\/ OD;mPonf xdkaeUnaewGif Oykofonf
oHk;av;a,muftm; tvnftywf oGm;&ef[k qdkum rHk&GmNrdKU\ ta&SUajrmufbuf awmpyfodkU
vrf;avQmufxGufcJhonf/ xdkawmum; v,f,mvkyfudkifr&? zkef;qdk;awmjzpf\/ aZmifcsrf;? rdk;eH? ZD;?
cH? xaemif;? waZmif;yif trsdK;rsdK;wdkUom aygufa&mufonfh v,fysuf uswfwD;ukef;ajrjzpf\/
usm;vQmpaom ql;yif;ESifh a>rqdk;rsm; aygvSonf/ v,fwDawm[k ac:\/ v,fwDawm\
ta&SUawmifbufwGif tdk;wpfvHk;awm[l &Sdonf/ xGuf&yfayguf OD;0g,rdE aexdkifcJhzl;aom
awmjzpf\/
OD;mPonf v,fwDawmwcGif vSnfhywfMunfh&I&m awm&avmufaom a'ovnf;jzpf
awm&aqmufwnf&ef qHk;jzwfcsuf csvdkufonf/ tudkif;tcuf a0qmvsuf&Sdaom
waZmif;yifBuD;atmufajc ygvmaom 'umrsm;tm; t&Sif;cdkif;NyD; tarmajzvsuf ...
]] uJ .. rif;wdkU jyefMuaya&mh/ ,ck igvmwm vrf;avQmuf&Hkr[kwf? awmxGufvmjcif; jzpfonf/
ausmif;'umeJU armifyOif;rsm;udkvJ ajymvdkufMuaya&mh }} [k rdefUawmfrl&m 'umrsm;
tHhtm;oifhukefMu\/
]] bkef;BuD;bk&m;? 'Dawm[m vlowfukef;? EGm;owfukef; jzpfygw,f? wapo&JeJU om;&Jwd&pmefrsm;
tvGefaygNyD; awmMurf;vdkU rnfolrQ v,f,m rvkyf0hHwJh awmjzpfygw,f/ bkef;BuD;wpfyg;xJ
aevdkU roifhawmfygbk&m;}} [kavQmufMu&m ...
]] at; - at; ... udpr&Sdygbl;? ighrSm vufeuf&Sdygw,f/ ae0ifawmhr,f rif;wdkUom jyefMuyg}} [k
ESifaomfvnf; 'umrsm;rSm cGJcGm rxm;&uf jzpfMu\/
awmxGuf&ef ESpfaygif;rsm;pGm BudK;pm;&aMumif;? rwm;jrpfxdkifaMumif; rdefUawmfrlNyD;aemuf ]] at; .. at; .. ckvdk umvysufBuD;xJrSm avmbou, rrsm;MueJU? w&m;tm;xkwf&r,fh
tcgBuD;uG,fh? rao&Hkpm;& awmfNyD/ 'DaeUvdk oDvudkom BudK;pm; aqmufwnfMu/ wu,fawmh
oDvompifMu,f&if tvdk&Sd&m tm;vHk;NyD;w,f/ &[ef;awmfrsm; ypnf;av;yg; aygrsm;csif&if?
vlrsm;vJ pD;yGm;Opmrsm;csif&if 'DoDvudkyJ jznfhMuzdkU bk&m; wdkuf&dkuf a[mawmfrlwm/
'gwifrubl; / ab;tE&m,f umuG,fwmu tp edAmeftxd ydkUEdkifwm[m oDvyJ &Sdw,f/
p&d,yd#durSm pdEmrPd ywjrm;eJU ya'omyifxufawmif oDvu ydkNyD; vdkwm&apEdkifw,fvdkU
zGifhqdkxm;w,f/ 'ghaMumifh tusdK;udkod&if enf;enf;uav; 'kucH&HkeJU &vdkufwJh tusdK;awG
renf;yguvm;/ b0ya'omyifBuD;a[h? BudK;pm;MuuG,fh/ uJ... uJ.. oGm; .. oGm;Mu }}
Oykofonf 'umrsm;rSm oufjyif;cs jyefcJhMu&onf/
awmaebkef;BuD;wkdU twk,lzG,f

OD;mPum; waZmif;yifwGif om;a&EG,fudk cif; wpfyg;wnf; auseyfrItjynfhjzifh aeawmfrlcJh\/


aevnf; pkyfpkyf0ifavNyD/ wydkUwGJjzpf ajrmufjyefavonf jrLrIefESif;rIefrsm;udk
a0SU,rf;o,faqmifvmojzifh ae0ifonfESifh csrf;p ysdK;av\/ OD;mPum; ouFef;oHk;xnfrS
wpfyg; tat;'Pfudk umuG,f&ef ryg/ ausmif;ocFrf;vnf; r&Sd/ w&m;yDwDjzifh Owk'Pfudk
ckcHEdkifayonf/ ae0ifonfESifh wNydKifeuf bk&m;0wfwuf? y&dwf&Gwf? trQa0 arwmydkUonf/
nOfUeufonfxuf eufvm&m wpfcsDwpfcsDwGif MuufoD;arG;nif; xavmufatmif roJruGJtoHrsm;
Mum;&\/ teHUqdk;rsm; eHapmf\/ xdktcg awmapmifhewf awmifapmifhewfwdkUudk wdkifwnf wap?
ajrbkwf? Nydwmac: trEkwdkUudk rdwfzGJUawmf rl\/
yxrqHk; ta&SUt&yfodkU rsufESmrlvsuf ]] ta&SUt&yf&Sd ayw,utaygif;wdkU? igonf awm oifwdkU\ rdbt&m aqGrsdK;t&mwnf
omoemawmftusdK;? ow0gtrsm;\ tusdK;udk aqmif&Guf&ef vmaejcif;jzpfonf/ oifwdkUuvnf;
rdbt&m aqGrsdK;t&m wnf wpfpHkw&m aESmuf,Sufjcif; rjyKbJ at;csrf;pGm aeMu&rnf}} [k rdwfzGJU trdefUawmf jyefvkduf\/ useft&yfoHk;rsufESmvnf; enf;yif wdkifwnfvdkufonf/ xdkodkU
rdwfzGJUNyD;rS arwmememyGm; ur|mef;xdkifonf/ aMumufvefU xdwf&GHUjcif; tvQif;r&Sdawmhay/
aemufwpf&uf eHeuf rdk;vif;vQif ausmif;'um OD;0dkif;ESifh 'umoHk;av;OD; aygufvmMu\/
OD;mPum; waZmif;yifBuD; atmufrSyif csrf;ompGm xdkifvsuf&Sdonf/ OD;0dkif;u ]] 'Dawmu tvGefMurf;ygonf/ tazmf oHCmESifh oDwif;oHk;&efoifhygonf }} ponfjzifh
rdrdausmif;odkU jyef<u&ef avQmufxm;&m]] a[h .. armif0dkif;&? rif;wdkUavSul;awm (rHk&GmNrdKU) avmuf rMurf;ygbl;uGm?
b,favmufMurf;Murf; bk&m;pum; em;axmif&if &efolr&Sdygbl;/ tazmfvnf; rvdkygbl;/
awmae&[ef;wdkUtwGuf taumif;qHk;vufeufuawmh oDvpifMu,fatmifaeNyD; arwmyGm;&if
aerIpm;rItwGufa&m ab;tE&m,f twGufa&m rvdkygbl;/}}
]] jrwfpGmbk&m; oH,kwfygVdawmfBuD;rSm arwmyGm;aewJh yk*dKvfudk jrnfhaeatmifxufwJh
ESpfzufoGm;vSHeJU wlw,fvdkU a[mxm;w,f/ tJ'D vSHoGm;udk csdK;r,facgufr,f vdyfr,fqdkNyD;
vkyf&if vkyfwJholom &SrSmyJ/ 'ghaMumifh arwmyGm;aewJh yk*dKvfudk b,ftrEkurS rxd&Jbl;/
xd&if xdwJholyJ 'kua&mufwm olwdkUodw,fuG,fh/ pdwfazmufjyef ajymif;vJatmif vkyfEdkifzdkUqdkwm
ta0;BuD;yJ? tJ'D ]owdokwf} udk Munfh&if arwm[m tumtuG,fwif r[kwfbl;?
wefjyefvufeufBuD;uvm;/ arwmtusdK; 11-rsdK;[m ajyma[maumif;&Hkr[kwfbl;?
wu,f,HkMunfNyD;oHk;&if b,fwap? b,fvufeuf? b,ftqdyfrS aMumufp&m rvdkygbl;/}}
]] armif0dkif;vJ pum;0dkif;rSmwif oN*Kvfo&kyfrcGJbJ ckvdk umvysufBuD;xJ rdrd AdkufxJrSm
o&kyfcGJMunfhzdkU vdkw,f/ uJ-uJ qGrf;cH0wf &Sdao;w,f/ jyefMuaya&mh/ t&ifESpfu wpfcgyifhMu&
vSLMu&NyDyJ/ ckwpfcg jyefvdkuf&if bkef;BuD;tvGef jzpfawmhr,f}} [kqdkum ESifvTwfawmfrl\/
OD;0dkif;wdkUvnf; tBuHvufavQmufum uyfrdk;uyfum wpfcef;ausmif;i,fwpfaqmif aeUcsif;NyD;
aqmufvSL&ef avQmufxm; pDrHMuav\/

tESpfESpfq,f edA'oHC0wf
v,fwDawmonf xdkacwfu ajymprSwfwGifavmufatmif tacsmuftvSefUxlajymojzifh
OD;mP"Zac: v,fwDq&mawmfudk,fwdkif ]awmauR;} 0wfudk tcgtm;avsmfpGm jyKvkyfcJhonf/
ntcgrJh acG;rsm; tlvQif trEkrsm; tpm;awmif;onf[kyif aemuf yk*dKvfwdkUu ,lqMu\/
xdktcg awmauR;Muonf/ awmauR;[lonf trJ[if;vsmrsm;ESifh xrif;rsm;udk
iSufaysmzufoefUoefUjzifh xnfh ae0if&dk;&DwGif auR;Mu&onf/
trEkrsm;onf acG;wpfaumif yl;0if pm;Muonf[kvnf; ,lqMuonf/avSul;&yf&Sd
oHCmi,frsm;rSmvnf; q&moHa,mZOf rjywfMuojzifh pmoifvdkjcif; awmMurf;jcif;rsm;udk
&r,f&Sm oHk;yg;av;yg; vma&mufaexdkifMuonf/ 'umrsm;uvnf; wpfpwpfp ausmif;BuD;
wdkufBuD;rsm; aqmufvSLvmMu\/ xdktcsdefrS p v,fwDausmif;wdkufBuD; jzpfrSef;rod
jzpfay:vmcJh&m *E"k& y&d,wd aESmifBudK;BuD;jzifh ajzEdkifcufatmif
twkyftaESmifcHvdkuf&ayawmhonf/ oHCmy&dwfowfvnf; wpf&meD;yg;cefU &SdavNyD/
v,fwDq&mawmfonf &wemoHk;yg;\ 0wfy#dudk jznfh&m txl;jcm;qHk; jzpfawmfrlonf/
oHCmy&dwfowfESifh ae&aomtcg pmcs? pma&;? a[majym&HkrQom r[kwf/ oHCmawmfrsm;twGuf
wpfNrdKUvHk; vSnfhvnf qGrf;cHauR;jcif;? wHjruf0wf? a&0wfrsm;omru oHCmrsm;
pm;aomufNyD;aom yef;uefrsm; aq;onftxd aqmifawmfrlonfrSm tHhzG,fo&J &SdaypGmh/
uk#DtdrfESifh wuG a&tdk;rSeforQ eHeufav;em&DwGif a&wGif;rS a&iif avmif;xnfhNyD; jzpfonf/
oHCmi,frsm; odoGm;aomtcg raomufrcsdK; raq;&J jzpfaeMuojzifh ]] oHk;omoHk;Mu }} [k
ESpfodrfha[mMum;awmfrl&jyef\/ wdkufwGif;&Sd oHCmrsm; twGufomru rHk&GmNrdKUwGif;&Sd
oHCmrax&fBuD;rsm; owif;oHk;&m? oHCmtrsm;&Sd&m ausmif;wdkufrsm;vnf; xdkenf;wl
uk#Da&jznfhjcif;? uEkwHaq;jcif;? a&cyfjcif;? wHjrufvSnf;jcif;rsm; jyKNyD;rS qGrf;cHavh&Sdonf/
tcsdKU bkef;awmfBuD;rsm;u tm;emvSojzifh]] v,fwDbkef;BuD;? onfvdkrvkyfygeJU ? awmfavmufygNyD }} [kwm;Mu&m ]] wynfhawmfudk oem;&if cGifhjyKyg? wpfoHo&mvHk; wynfhawmf&JUvufawG ajcawG[m om;uRef
r,m;uRef jzpfcJh&ygw,f/ oHCuRef omoemhuRef trI jyKcGifh ay;Muyg }} [k
jyefvnfavQmufxm; aqmifNrJaqmifawmfrl\/ xkdapwd,*FP0wf? oHC0wfukd jyif;jyif;xefxef
aqmifawmfrlonfrSm tESpf ESpfq,fvHk;vHk; jzpf\/ tavmif;awmfBuD;rsm;\ vHkUvyif wum;/
,if;odkU jyKvkyf&ef qGrf;cH<upOf wHjrufpnf;? a&tdk;ESifh oydwfudk aeUpOf o,faqmifoGm;&\/ ]]
cEmukd,f tiSm;EGm;BuD;udk wefatmifcdkif;ay;rSa[h }}
[kvnf; rMumcP Budrf;yavh&Sd\/ usifh0wfjznfhrS oDv orm"d ynm&? p&P&SdrS 0dZmmPf

aygufEdkifonfudk axmufjyawmfrljcif; jzpfay\/ p&P[laom usifh0wfonf edAmefoGm;&m


ajcvufESifh awmifyHjzpfonf r[kwfavm/ rsufpdtjrif (0dZm) om&Sd ajcvuf (p&P) r&SdvQif
oGm;vdkU,lvdkU r&Edkifacs/
wpf&Ha&mumv v,fwDwdkiftwGif; &[ef;wpfyg; 0rf;a&m*gjzpf&m tcsdKU oHCmrsm;
ajymif;a&TUoGm;Mu\/ usefoHCmpkuvnf; tem;odkU ruyf&JMu/ q&mawmfodvQif ]] aMumufwJh
udk&if OD;yOif;rsm; oGm;Edkifw,f ? *dvmeyOif;udk wdkUrsm; jyKpkr,f }} [k rdefUum usifBuD;rsm;
ayusHaeonfh ouFef;ponfwdkUudk udk,fawmfwdkif zGyfavQmfay;&ef a&wGif;odkU ,lcJh&m umv0rf;
usifBuD;teHUrSm vGefpGm qdk;&Gm;vSojzifhvnf;aumif;? pmoifom;
b0xJu vlrrm jyKpkcJh&jcif; rsm;ojzifh vnf;aumif; NiD;aiGU &GH&Smjcif; jzpfae\/
xdktcg ]] [,f pdwf,kwf? eifw,fvSnfhpm;yguvm; }} [k Budrf;0g;um apmif ouFef;wdkU
ayusHaeaom usifBuD;rsm;jzifh rdrdudk,f wpfudk,fvHk; yGwfwdkufum od'dwif
&Jaq;vdrf;usHvdkufonf/ xdktcgusrS &GH&SmpdwfaysmufoGm;awmhonf[k rdefUawmfrl\/
jrwfpGmbk&m;&Sif udk,fawmfwdkifvnf; xdkodkU *dvme oHCmudk jyKpk okwfoifay;zl;onf/
]] *dvme&[ef;udk jyKpkvkyfauR;olonf igbk&m;udk jyKpkvkyfauR;onfESifh twlwlyif }} [k
0denf;r[m0*ygVdawmf (0d 3/ 417) csD;usL;wdkufwGef;awmf rlcJh\/ vlomrefwkdU jyKEdkifcJaom
tusifhygay/
EGm;w&m; EGm;qHk;jzwf
q&mawmfonf t&ufaopm aomufpm;jcif;? tavmif;tpm;jyKjcif;? xDxdk;jcif;rsm;udk vGefpGm
&GHrkef;awmf rl\/ jrwfpGmbk&m;uvnf; ] rdef;r? t&uf? tavmif;tpm; oHk;rsdK;onf ysufpD;aMumif; }
[k y&mb0bkwf a[mawmfrlonfh twdkif; arwmpmrsm; a&;om; qHk;rawmfrlonf/ EGm;om;
a&SmifMuOfa&; udkvnf; xdyfwef;wif ief;wdkuf aqmif&Gufawmfrl\/
okwedygwf ygVdawmft& rdbozG,fjzpfaom uRJEGm;wdkUudk owfjzwfpm;aomufMu&mrS a&m*grsm;
rsm;jym;vm&yHkudkvnf; urmOD;ordkif;cs axmufjyawmfrlonf/ ] EGm;arwmpmESifh a*gPrHo'DyeD}
wdkUudkvnf; tBudrfBudrf &dkufESdyfjzefUa0cJh\/ axmifaygif;rsm;pGmaom uwd0efcH uRJEGm;om;
a&SmifMuOfolrsm; EdkifiH t0ef;jzpfonf/ okdU&mwGif ]EGm;om;pm;&rnf} [k uyfzJhwdkuf
a[mMum;a&;om;olrsm;vnf; renf;acs/ rmefvnfq&mawmfudk wkNydKifcJhzl;aom ykodrf OD;y'kronf
twdkiftcH acgif;aqmifjzpfcJh\/ q&mawmf ykodrfNrdKUodkU w&m;a[m<upOf OD;y'kr\ 'umrsm;vnf;
vma&mufum ]] EGm;om;udk tvSLcHvQif usefow0gwdkU\ tom;udk pm;ap&m a&mufojzifh q&mawmfh arwm
rQwyg&JUvm; }} [k avQmufMuonf/
]] at; .. [kwfw,fuG,fh? ighrSm 'umwdkU odwJhtwdkif; pma&;&? pmcs&? te,fe,fvdkufNyD;
uyfa&m*gBuD;awG umuG,fay;&? w&m;a[m&eJU onfMum;xJ EGm;uav; wpfaumifavmufudkyJ

tEdkifEdkifqGJ&w,f / usefwJh qdwf? 0uf? MuufawGtwGuf 'umwdkU q&mawG &Sdao;om;yJ?


avQmufMuyg? aumif;ygw,f }} [krdefUawmfrlvdkuf\ / OD;y'kr\ avoHrsm; jzpfonfudkvnf;
odawmfrlonf/
wpfcsdefu rEav;ajrmufjyif ol&Japs;wGif q&mawmf nw&m;a[mawmfrl&m vSnf;rsm;jzifh
vma&mufemMuonf/ vSnf;orm;wpfa,mufu y&dwfowftpGefrS ae ]] EGm;om;pm; bmjzpfovJ? bk&m;urS ra[mcJhwm? v,fwDq&mawmfu w&m;tqef;vkyfNyD;
a[m&ovm; }} [k rodEdk;em; ajymvdkuf&m tem;rSm 0yfaeaom olUEGm;uyif xtm;x
a0SUvdkufojzifh eH&dk;usdK; aq;&HkydkUvdkuf&onf/ rawmfwq wdkufqdkifjcif;rsdK;r[kwf/ w&m;udk
ewfapmifhay\/ EGm;w&mudk EGm;uyif qHk;jzwfvdkufonf
ur|mef;&I usrf;jyKjcif;
q&mawmfonf vlomrefwdkU rBuH&Jaom p&P0wfedA' tvkyfBuD;rsm;y&d,wfwm0ef?
a[majymrIwm0efrsm; tMum;rS usrf;pma&;om;rIudkvnf; wpfbufu ief;wdkufjyKawmfrlcJhonf/
ausmufxuftu&mwifNyD; 'DyeDpaom usrf;aygif; 101-usrf;&SdavNyD/ trsm;tm;jzifh ntcgwGif
za,mif;wdkif? a&eHqDrD;cGufrsm;jzifh a&;&onf/ o'g0D&d,udk tuJjzwf twk,loifhpGm/ OD;yif;
OD;a&0wonf pma&;&m tultnDay;&&oljzpf\/ cJwH wpf&m ESpf&mcRefay;xm;&\/
puLudkvnf; jzwf txyfvdkufyHkxm;&onf/ nua&;NyD;om; pmrsm;udk OD;a&0wuyif
tacsmul;xm;&\/
wpfnwGif pma&;aumif;aewkef; nESpfem&DcefU a&eHqDukef &yfvdkuf&ojzifh rdk;vif;tcg
uyd,udkac:]]rif;wdkU[mu rkqdk;rtdrfu rD;cGufvdk ua&mfur,f awmfpGavsmfpG uav;upm;ovdk
vkyfxm;wmudk;/ oHjzLq&mqDoGm;/ a&eHqDav;axmifhyHk;BuD; wpfvHk;udk rD;cGufvkyfcJh? rD;pmudkvnf;
wpfvESpfvcHatmifwyf/ a&eHqDvJ tjynfhxnfhNyD; ighacgif;&if;rSmxm;? 'Dvdkqdkawmh
tcuftcJr&Sdbl;ayghuG,f}}[k rdefUawmfrl\/ xdktwdkif;vkyfay;&onf/
touft&G,fawmfBuD;&ifhaomtcg rsufpda&m*g jzpf&onfrsm jzpfxdkufaypGmh/
pma&;aomtcg usrf;pmudkrMunfh/ teD;tem;wGifrxm;acs/ jyefrMunfh&atmif ausyGefpGm
avhvmxm;NyD;jzpfonf/ y&d,wdmPfawmfrQjzifhyif a&;rukefonfhtxJ y#dywdudkvnf;
csaqmifawmfrlojzifh todmPfwdkUonf vQrf;vQrf;awmufavawmh\/
]]pmwdkuf AD&dkem;a&;vQif ygVdtudk;tum;awGeJU pmwdkufoH? AD&dkoHawGygaevdkU vlNydef;awG
em;rvnfbl;uG,fh/ igwdkUu awmxJawmifxJrSm a&;wmqdkawmh igwdkUa&;wJhpmawG[m

awmoHawmifoHawG wGufNyD; awmolawmifom;vlNydef;awG em;vnfw,f/ ur|mef;tm;xkwf&if;


a&;awmhvJ ighpmzwf&if ur|mef;tm;xkwf ae&ovdkyJ t&omxGufw,f}}[kvnf;
rdefUawmfrlavh&Sd\/
rSefvSay\/ q&mawmfhpmrsm;wGif bk&m;vnf; wdkuf&dkufraumtqdkrsm;udkyifvQif ausmay;
xkwfazmf&Jay\/ pMuoVm teE uvmyfrIef uvmyfrTm;txd EIdufcRwfxdk;xGif;awmf rlEdkifcJhonf/
(ed,mr 'DyeD-ponf&I/)
,if;mPfawmfum; tjcm;r[kwf/ (udavo'l&Dbm0? ty&ZuZmwd-) udavomte,ftrIeftajr;
rNidaomy#dywf orm"dwefcdk;yifwnf;/ oGufvufaom y&d,wftcHwGif xufjrufaom
y#dywfrHojzifh q&mawmfhmPfum; a&;rukef tpGrf;ukefvnf; a&;awmfrl\? a&;wdkif;vnf;
aumif;onfcsnf;/ odkU&mwGif raxmufrmqdk&aomf xdk[monfyif q&mawmfh
y#da0"mPftwGuf [mebm*D, (tEkwf) vuPm jyoGm;\/ *EyvdaAm"BuD;yifwnf;/
aumif;um;aumif;\/ taumif;qHk;r[kwf/ b0\ av;yHkwpfyHk usrf;jyKjcif; jrKyfESHcJh&NyD/
r[maAm"drS qy*H awm&odkU
1257-ck wydkUwGJvjynfhausmf oHk;&ufaeUwGif q&mawmfonf aemufygwynfhrsm;ESifh tdEd,
r[maAm"dodkU bk&m;zl;<uawmfrlonf/ rEav;-&efukef rD;&xm;ay: 13-ydk'f&Sdaom y#dporkyg'f
vuFmBuD;udk a&; NyD;onf/ oabFmig;&uf av;nc&D;ESifh Ak'&Sifawmfjrwf\ t0dZ[dw
ordkif;0if|mersm;udk vSnhfywfzl;ajrmif&if; ]y#dporkyg'f 'DyeD} usrf;BuD;udk tNyD;a&;awmfrlcJh\/
r[maAm'DoGm; c&D;vrf;wGif y#dporkyg'fusrf; a&;om;awmfrlonfh tcgrSmvnf;
vdkufzufvSay\/ r[maAm"datmifajr &Sifawmfjrwfonf y#dporkyg'fudk oHk;oyf&IyGm;cJhonf
r[kwfavm/ r[maAm"datmifajr ukef;ow0gwdkU\ tom;udkvnf; ab;rJhvSLjcif;tm;jzifh
r[mu&kPmmPfawmfudk ylaZmfaus;Zl;qyfawmfrlcJhonf/ r[maAm"drS tjyef rHk&GmodkU r<uawmhbJ
wGHaw;? 'vawmBuD;wef; qy*Hawm 0guyfawmfrlonf/
Ak'yGifh&m rZdra'o omoemtjrpfjywfcJh&onfudk oHa0*wif psmeftbdnmOf&rS omoemjyK&m
c&D;a&mufrnf[k atmufarhawmfrl[ef&Sd\/
qy*Hawm& wefcl;vrSp orxudk pwiftm;xkwfawmfrl\/ yxrqHk; Mo'gwuodkPf;udk
a&G;cs,f tjzL0dkif;wpfck a&SUrSmcsvsuf ]]tjzL-tjzL}}[k pl;pdkufqifjcif&m uodkPf;tm&Hkudk
wjznf;jznf; csJUxGifESvHk;oGif;onf/ yxr ZD;jzLoD;cefU? aemuf *Hknif;wpfvHk;cefU ponfjzifh
jzefUcsdyGm;&m yifv,fjyifBuD;uJhodkU MunfvifoefU&Sif;pGm r#dbm*edrdwf xif\/ odkU&mwGif
uodkPf;0ef;tm&Hk us,fvGef;ojzifh Edkifeif;Nidrfoufjcif;r&Sd/
xdktcg]]y#dbm* edrdwfwdkUrnfonf NidrfoufwnfMunf&rnf[k usrf;uqdk\/ ,ckrl rNidrfouf?

vIyf&Sm;onf/ y#dbm* [kwfrnfrxif/ tm&HkvdrfBuD;om jzpfavrnf}} [k txifrSm;oGm;onf/


xdktxifrSm;udkyif twnfjyKy#dbm*edrdwfudk rysufysufatmif zdESdyfzsufqD;ypf\/ vG,fvG,fESifh
zsufr&/ wpfnvHk; rD;cGufrsm;pGm xGefndNyD; tvif;a&miftpm;xdk; &IyGm;rS ysufoGm;avawmhonf/
]]tJ'Drlvedrdwftwdkif;om rzsufbJwufoGm;&if tyemudk a&mufrSmyJuG,fh}} [k rdefUawmfrlzl;\/
xdkUaemuf tmemyge ur|mef;udk qufvufxlaxmifjyef\/ wpf0gwGif;ywfvHk; tmemyge
&IyGm;awmfrl&m rnfrQ c&D;aygufa&mufonfudk rcefUrSef;omacs? qy*HawmrSm aepOf wynfhBuD;
v,fwd0Pdw (,ckoxHkNrdKU q&mBuD;OD;vSwif)tm; atmufyg aw;xyfudk a&; ay;awmfrl\/
]]omoem aemufzsm;? aygufzGm;Mu qlql? a,musmf;yigvdkvl? ZrLrSm&Smprf;? tm;vHkUv tvHxl?
pHrwlxdk;awmh O'gef;/ a,m*DrlaxGvm? ya'om mPfqef;? auo&mmPftpGrf;[mrdkU?
psmefvrf;udkNyD;wdkif0oDawmf tpHkig;? tukefom; pdk;&ydkifEdkif/ jA[matmuf xufrdk;c&dkifrSm?
wefcdk;NrdKifNrdKif tvHpdkufvdkU? pHvdkufr,fy tausmftarmf? NiD;bl; aysmfaysmf? rdaw;ocifh
atmifyGJawmfrSm aemif&Jtarmf vkyfprf;r,fyav;}}/
aw;xyfygpum;wdkUum; oD[em'(jcaoFh BuHK;0g;oH) jzpf\/ ],ckyif psmeftbdnmOf
&aeavNyDavm}[kvnf; xifzG,f&Sd\/ ]araw,s vufxufusrS}[k tqHk;owf avQmhcsxm;onfrSm
zwf&oltwGuf [ifueJjzpfap\/
pifppf aemufbk&m; 0g'onf v,fwDq&mawmf\ yifudkpdwfxm;r[kwf/
t&yf&yfolUpmrsm;ESifhvnf; rnD/ xdktqHk;owf tawG;tBuH tm&Hkonf tm&HkvdrfBuD;omjzpf&m\/
xdkESpfwaygif;vwGif rHk&GmrS tbd"rm q&moJBuD;wdkU yifhavQmufcsuft& rHk&GmodkY
jyefvnfvdkufygawmfrl&jyef\/ 1259-1260? ESpfESpfywfvHk; v,fwDwkdufBuD;twGif;
tawmifajcmufq,f&Sd pBuFefBuD; 0guyfawmfrlonf/ xdk ]vuP'DyeD? ykaPm0g''DyeD}
usrf;rsm;udk a&;awmfrl\/
v,fwDtm; rHk&GmoHCmrsm; uefUuGuf
uf
1259-ckESpf rHk&GmoHCmrsm;u v,fwDq&mawmftm; qkawmif;jynfh ausmufpmESifh pyf wpfNrdKUvHk;
Oauma#usjzpfatmif twdkuftcHvkyfMu\/
taMumif;um; rHk&GmNrdKU qkawmif;jynfh apwDawmfBuD;onf 1254-ckESpfu NydKuGJ ysufpD;awmfrlcJh&m
jyifqifrnfholr&Sd v,fwDq&mawmfu a*gyuvlBuD;rsm;ESifh OD;aqmifjyKjyif atmifjrif&m
ausmufpmxdk;aomtcg rdrdudk,fudk ]yg#dyg&*l}[k a&;xdk; NrdKUaeoHCmpku uefUuGufMuonf/
yd#uyg&*lrjzpfEdkif[k ,lqMuukefwl\/ ausmufpmudkzsufqD; csif;wGif;jrpf ypfcs&ef
toHay;Muonf/ q&muGJ 'umrsm;vnf; uGJMu\/ olUbufudk,fhbuf tavQmhray;Mu/
v,fwDbufuvnf; t[kwfwwf yd#uyg&*l a&;xdk;aMumif; wif;cHaeMu\/
q&mawmfqHk;ronfudkyif rem,lMuawmh/

]]uw,fhyd#uyg&*l [kwf? r[kwf oda&maygh? &[ef;&Sifvly&dwfowfxJ t&SufuGJaphr,f}} [k


Budrf;0g;Muum yd#u oHk;yHkrS tcuftcJ jyemrsm;udk ar;rnf[k toHvTifhvdkufMujyef\/ ]]uJ...
ar;csifMuvJ ajz&ayomy}} [k q&mawmfudk,fwkdifyif zsefajz&mrS a&SUwdk;xGuf&aom
tajcodkUqdkufcJh\/
1259-ck? uqkefvjynfhausmf ig;&ufaeU/ rHk&GmwGif r@yfBuD;xdk;um ESpfzufoHCmrsm;udk yifhzdwf
qGrf;auR;Bu\/ oHCm&SpfusdwfausmfESifh vly&dwfowf trsm;tjym;vma&mufMuonf/
wpfbufuvnf; pmESifhrEdkifvQif Edkifonfhenf;jzifh zd&efaemufydkif;rS vQKdU0SufpDpOfxm;Mu\/
v,fwDq&mawmfonf (]]embmormeH ZmeEd? rdH Amav[d y@dwH}} [lonfhtwdkif qdka&;&Sdu
qdktyfvSojzifh usa&mufonfh tajctaetwdkif; &ifqdkif&ef oHCmhy&dwfowftv,f
x,f0gcefUnm; &GHU&Sm;jcif;uif; &Jwif;wnfNidrfpGm xdkifaeawmfrl\/
twdkuftcHacgif;aqmif q&mawmf OD;ykvJBuD;? OD;OwrwdkUum; rdrdwdkU wynfhrsm; NcH&Hvsuf
[efudk,fhzdkUvkyfum a&SUodkUrwdk;bJ r&GHUr&J xdkifaeMuonf/ v,fwDq&mawmfu wnfMunfjywfom;
cefUnm;&dk;ajzmifhaom toHjzifh ]]q&mawmf t&Sifjrwfrsm;ESifh 'um? 'umr taygif;wdkU? yd#uoHk;yHkrS
cufEdk;&m jyemrsm;udk ppfar;rnfqdk&m rnfolrqdk ar;vdk&m ar;Muyg}}[k pdefac:vdkuf&m
yk&dwfowfrSm &ifwzdkzdkESifh olUudk,fMunfh udk,fholMunhf jzpfaeMuonf/ twdkuftcH
bkef;awmfBuD;rsm;vnf;; wuf<uaoma'gorS qkefepfaom a'goodkU ul;ajymif;um r&Jaomfvnf;
ajy;cJap rwkefrvIyf&SdMuav\/
xdktcdkuf toufodumBuD;&ifhaom rax&fBuD;wpfyg;onf vly&dwfowfrsm;udkausmf
pnf;a0;r@yf oHCmpifodkU &kwfw&uf0ifvm&m y&dwfowftm;vHk; tawG;udk,fpDESifh
xdkq&mawmfBuD;tm; MunfhaeMu\/ xdk (trnfrod xl;jcm;odcufvSaom) q&mawmfBuD;um;
rxdkifbJrwfwyf&yf vufId;xdk;vsuf ]]a[h- [dkoHCmtv,fu &JU&ifhwnfMunfpGmxdkifaewm
b,fyk*dKvfvJ}}[k ar;vdkuf&m y&dwfowfrSm vefUoGm;onf/ v,fwDq&mawmfum;
toufodumBuD;aom q&mawmfBuD<uvmojzifh rlvae&mrS a&GUum vuftkyfcsDae\/
xdkq&mawmfBuD;u qufvuf]]udkif;-udk,fawmfwdkU oHCtv,fu &JwHcGefatmifvHBuD; NydKvJoGm;ygNyD/ ykpmar;r,fh
yk*dKvfawGuvJ udk,fhausmif;udkjyefNyD; "k&ckESpfyg' udk,fhw&m;udk,ftm;xkwfMu/ yg#dyg&*l
udk,fuvJ yd#uawmfudk urf;wpfzufwwfajrmufwJh twdkif;rdrdwynfhrsm;udk wwfajrmufatmif
oifMum;ay;&rnf}}[k rqkwfrqdkif; trdefU&Sdvdkuf&m oHCmrsm; vuftkyfcsD jyef<uMu&\/
auo&mzef*ludk &efol0uf0HwdkU &THUGefjzifh yGwfyufcgrS ta&mifonf ydkxGufvmawmhonf/
(tarT"mwfudk owdjyK&ef/)
rSefygonf? 1273-ckESpfwGif ]t*r[m y@dw} bGJUudkvnf;aumif;? 1283-ckESpfwGif ]'D-vpf
yd#uw,yg&*l}bGJUudkvnf;aumif; qufvSLcH&onf/ xdkbGJUxl;BuD;rsm;udkyif udk,fwdkif<ua&muf

,lawmfrrlcJh/
ausmufvHk;uav;rsm;onf awmifxdyfrSonf acsmif;&dk;jrpf&dk;wpfavQmuf xdyg;jcif;'Pfudk cH&&mrS
acsmarGU vHk;rGwf vmouJhodkU vlom;wdkU\ b0onfvnf; taESmuft,Suf twdkuftcdkufrsm;ESifh
awGU&aomtcg rcHcsnfhrcHom &Sdapumrl wky r&Edkifaom t&nftaoG;wdkUum; 'kuESifh awGUwdkif;
wufwufvmNrJjzpfonf/
#Dum ppfyGJBuD;
v,fwDq&mawmftwGuf ausmufpmESifh pyftxktESuf cH&rlonf uGufuGufuav;rQomwnf;/
a>ra[mufudk rxdcvkyf wkefESifhwdkUjcif;onf ol\ADZpGrf;tifudk EId;qGvdkufouJhodkUjzpf\/
1259-ckESpf wefaqmifrkef;vwGif oN*K[fusrf;tzGifh ]y&w'DyeD} r[m#Dum usrf;BuD;udk
a&;om;NyD;onf/ pHausmif;wdkufBuD; rD;oifh&mrS ikwfuG,fcJhaom qEonf jynfh0avawmhonf/
ed'gef;up #DumausmfESifh rPDrL usrf;BuD;udk zGJtdwfBuD;jzpfatmif y,fy,fe,fe,f
a0zefxm;\/ ]]wH eokE&H? 'Dtcsufonf raumif;? trSm;}} paom pum;vHk;aygif;rsm;pGm yg\?
jrefrmwpfjynfvHk; ynm&Sdavmu wkef[nf;onf;xefpGm *,uf&dkufoGm;onf/
omoem0ifwpfavQmuf ]#DumvS #Dumausmf}[k trGrf;wif ,k,cJhMuaom usrf;udk a0zef
qwfqwfcg emMunf;aeMu\/ #DumausmfbufrS jyefvnfacsyMuonfh ygVda&;
#Dumusrf;wdkUvnf; tvQKdvQKd xGufay:vmcJhMuonf/ tcsdKU rcHpdwfjzifh xa&;Mu&m (0g)
ynm&SdwkdufyGJ0ifMu&m wpfydkifwpfpESihf jywfusefcJholrsm;vnf; renf;acs/ tcsKdUvnf; xdktcgu
usrf;wwftausmf rmefvnf? 0dok'g&Hkq&mawmfBuD;rsm;udk acsy&ef avQmufMu&m v,fwDbufrS
axmufcHrdefUMum;Muojzifh tm;rvdktm;r&jzpfMu&onf/ &efukefoHCmxkurl v,fwD#Dum
uefUuGufyGJMuD; pnf;a0;jyKvkyfMu\/ v,fwDtm; y&dwfowfa&SU #Dumausmftay:
pGyfpGJcsufrsm;udkyif wpfckcsif; t&Sif;cdkif;rnf[k wmplaeMu\/
tbd"rmtausmf NrdKUjyifBuD; q&mawmfBuD;u trSef&yfwnf ajz&Sif;aomtcgrS tm;vHk;&SJoGm;Mu\/
]]igwdkUu #DumausmftrSm; 60-70 avmufyJawGUwm v,fwDawm&bkef;BuD;u 230ausmfawmifawGUw,f}} [kvnf; rdefUawmfrlonf/ trSm;udk tpOftquf rppfraq;
ai;armodrf;ydkufaecJhMu&mrS v,fwD#Dum xGufvmaomtcg ynm&Sdrsm;yif
ua,mifuwrf;jzpfukefMu\/ aemufqHk; #DumppfyGJBuD; ajyNidrf; v,fwD#DumuomvQif
]#Dumarmf}[k uifyGef;wyf cH&avawmhonf/ xGif;azmufEdkifpGrf;aypGmh/ trSm;udk trSm;[k
ajym&JaypGmh/
o'gbufwGifvnf; ]ed&kwd'DyeD}[k ygVdbmomjzifh a&;omcJh&m tbd"rma&m o'gyg?
ta&;tom;a&m ta[mtajymyg qdkzG,f&mr&Sd (0g) jydKifbufr&Sd u0dwpfql wHcGefxlawmfrlavNyD/

aNrNyif
aNrNyifrxdpsmefyDwd
q&mawmf ykodrfrdUokdY w&m;a[m<upOf emrnfausmf OD;y'kr\ wynfhrwpfOD;onf q&mawmfxH
vufzuftkyfukd ukdif a&mufvmNyD;aemuft&Sifbk&m; a&;awmfrlwJh #DumBuD;xJrS r&Sif;vif;wJh tcsufawG avQmufyg&apbk&m;
[kavQmuf&m
[Jh....'umr? igh#DumBuD;eJY eifeJY &m&mpp? oGm;trkdufr [kESifawmfrl&zl;\/ <uav&m&mwGif
[kdES,fonfES,f racsriH rwefr&m uyfzJhwkdufolrsm;vnf; aygvSay\/
1260-NynfhESpfwGif wynfhBuD;Nzpfol aousawmifOD;wdavmu\ yifhavQmufcsuft&
v,fwDq&mawmf usKdufxkdokdY <uawmfrl\/ (tb,faBumifh yifhaBumif;ukd
aousawmifq&mawmftcef;wGifrS tus,fa&;ygtHh/) aousawmif wefaqmifrkef;? ewfawmf
ESpfvcefYBum\/ wynfhBuD; OD;wdavmu ukdvnf; tvkyfpcef;ESifhpyf owday; w&m;rsm;
a[mBum;awmfrlonf/ xkdaepOf wkdufausmif;BuD;rsm; rae/ opfcufwJyif tcsdefNynfh
&IyGm;awmfrl\/
wpfnaewGif uyd,armifprkHonf azsmf&nfuyf&ef v,fwDq&mawmf oDwif;okH;aom
ocFrf;ausmif;uav;okdY oGm;\/ ausmif;uav;okdY r0ifrD txJokdYvSrf; BunfhvkdufpOf armifprkH\
aNcvSrf;rsm; tvkdvkd&yfwefYoGm;onf/ twefBumawGa0ai;armoGm;&mrS owd&vQif
azsmf&nfruyfawmhbJ aemufaBumif;NyefvSnfhum q&mawmf OD;wdavmutm;
tusKd;taBumif;oGm; avQmuf\/
OD;eErmvm(0dok'dr*f bmomNyefol)? OD;0dok'? OD;Z0e paom wynfhBuD;rsm;vnf;
q&mawmfESifhtwl ocFrf;ausmif;uav;qDokdY wdwfwqdwfwkd;oGm;Bu\/ cPBumvQif
OD;wdavmuu rsuf&dyfrsufNcnf Nyvkdufaomtcg tm;vkH;aNcoHrBum;atmif NyefvSnfhvmBuonf/
taBumif;rSm ocFrf;ausmif;uav;twGif; q&mawmfw&m;&IrSwfae&m cgwkdif;uJhokdY rzl;awGY&bJ
rsufvTmcs wifyvifacGvQuf aumif;uifxuf ESpfawmifcefY tNrifhwGif wuf<uaeonfukd
ta0;uyif NrifBu&\/
uyd,aNymonfhtwkdif; trSefyifawGYNrif&oNzifh q&mawmfOD;wdavmuu
zl;awGY&olwynfhtm;vkH;ukd ac: q&mawmfBuD; oufawmfxif&Sm; &SdpOftwGif; 'DtaBumif;ukd
rnfholukdrQ raNymBu&/ q&mawmf txl;wif;BuyfpGm wm;Nrpfw,f [k EIwfydwfvkdufonf/
pdwf"gwfNyif;xefvGef;aom aousawmif q&mawmftm; wrif psmef0ifpm; qkH;rawmfrlNcif;
Nzpfavrnfvm;rod/ (OaA*gyDwdNzifh ysHwufaom a,m*Drsm;vnf; ,cktcg rsm;pGm&Sdayrnf/)
ewfawmfvqef; av;&ufaeYwGif bD;vif;rdYokdY<u ukodem&kHbk&m;udk zl;aNrmfawmfrlonf/
xkdbk&m; ntdyfem;awmfrl&m xkdbk&m; aeBuaom &aoh okH;av;OD;vnf; q&mawmftm;
vma&mufuefawmhum tmvmyovmy pum;rsm; avQmufxm; aqG;aEG;Bu\/
xkdwGif acgif;aqmif &aohu-

q&mawmfbk&m;ukd zl;awGY&wm tvGef0rf;aNrmufygw,f/ wynfhawmfvJ &aohywm


q,fESpf&SdygNyD/ ow0gawG ukd,fusifhw&m; ysufNyD; uyf'kuawG qkdufa&mufaewm
tvGefoem;p&mNzpfvkdY ,ck 108-&uf oufvGwfpm;NyD; 45-&uf rD;vGwfpm;aeygw,f/ aeYpOf
oDv? opm? arwmyGm; t"dXmefxm;NyD; tmeyge w&m;tm;xkwfygw,f/ a&mufwJhtcg
wynfhrsm;ukdvJ qkH;rygbk&m; [kavQmuf\/
tusif
tusifhrSefaomfvnf;yef;wkdifvGJ
at;-aumif;ayw,f/ ow0gawGukd u,fzkdYtxl;vkyfae&wm r[kwfbl;/ ukd,fhukd,fukd ukef;ay:
t&ifa&mufatmif u,fwiful;aNrmufNyD;rS epfaewJh vlukd u,fEkdifwm/ckvkd ukd,fhw&m;ukd
ukd,ftm;xkwfaewm[m ow0gawGukd u,faewmbJ/ 'gayr,fh enf;vrf;taNccH rSefzkdYvkdw,f/
'um&aohaNymwm oDv?opmtp&SdwJh w&m;awG[m taNccH y"ge yg&rDw&m;aumif;BuD;awGyJ/
toHtrnfwlaomfvJ tppftrSefNzpfzkdY rvG,fbl;/
tppftrSef NzpfapOD;? yPD[dwrrSef&ifvnf; tusKd;rrsm;bl;/ yPD[dwqkdwm
&nf&G,frSef;xm;wmukd ac:w,f/ edAmefukd &nf&G,fNyD;vkyfrSom ormyPD[dw NzpfNyD; 'kucH&usKd;
omoemESifh awGY&usKd;eyfw,f/ ow0gawGtwGuf[kqkd NrifhNrwfwJh
oabmvuPmaqmifapumrl 0mbd&wavmuDe,fom wpfpkHwpfckaom wefckd;txl;Nzifh
NidwG,fapNyD; 0#fEG,f &Snfapr,fh oDv? opm? arwm t"d|mefeJY tmemygeawGNzpfaevQif 0#fb0
ul;aNrmufaBumif; yg&rDqkdwJh pum;eJYwpfNcm;pD Nzpfw,f/ toHrQomwlw,f OD;&aoh/
tpGrf;xufvSwJh 0&Zdefvufeufukd rkqkd;vkduf&kHyJ okH;ovkdNzpfaewwfw,f/
oufowfvGwf? rD;vGwfpm;wJhtusifh[mvJ omoemawmfusifhxkH;r[kwf/ oDvutp orm"dtqkH;
'gawGtm;vkH;[m ]p&P} yJ/ 'D ]p&P} rrSef&if 0dZmPf r&Ekdifbl;/ 'Dp&P yg&rD rSefrSefeJY
oufpGefYBuKd;yrf; ur|mef;tm;xkwfolrsm;yifvQif edAmefukd vkdcsifumrwESifh r&Ekdifbl;/
]y[dwawm} = edAmefokdY apvTwftyfaom pdwftNrJ&Sdae&r,fvkdY a[mawmfrlwm/ 'Db0eJY
'DtvkyfyJvkdY wpfcgxJ ikwf&kdufxm;wmukd y[dwwac:wmyJ/
"gwfvkH;0goemoefwJh yk*Kdvf[m oGm;vJ 'Dpdwf? pm;vJ'Dpdwf? tdyfvJ'Dpdwf &Sdaeovkd &Sd&r,fuG,fh/
taNcyg' p&PuvJ rckdifrm? &nf&G,frSef;xm;csufuvnf; ormyPD[dw rNzpf?
y[dwwpdwfuvJ rpGJNrJvQif rnfokdYyif cd;NcHacgif;yg;pGm tESpft&m taxmif usifhBuHaomfvJ
y#da0"okdY rqkdufa&mufEkdifbl;/ ukd,fESifhtoufukd riJhuGufbJ omoemawmf&kd;&m pm;0wfae
cd;NcHwmawGyifvQif w'*Fy[mefrQom Nzpf Oyg'gef vGefaNrmufEkdifaom tvkyfrsKd; r[kwf/
awmcsKHykwfukd ckwfxGifNcif;onf topfwpfzef pnfyif&ef Nzpfovkd aemufb0twGuf
Oyg'gefcsKHykwfBuD; ykdpnfum;&ef yovkd Nzpfaew,f [krdefYawmfrlonf/

0d0dZmr*'DyeD zGifhqkd&Ncif;
q&mawmftrdefY&Sdonfukd txl;pdwf0ifpm;pGm em,laeaom &aohq&muq&mawmf trdefY&Sdawmfrlvkd&if;ukd wynfhawmf aumif;pGmoabmusauseyfygonfbk&m;/
trSeftwkdif; 0efcH&ygvQif toufaxmifESifhcsD&Snf ow0gawGukd u,fwif&if; t&d,mNzpfwJh
0dZmBuD;rsm;ukd tm;usaerdygonfbk&m;/ [k zGifh[ &kd;om;pGm 0efcHavQmufxm;\/
q&mawmfu tif; toufaxmifcsDNyD; &SnfwJhenf;uawmh omoemNyifyrSmvJ &SdEkdifw,f/ omoemawmfrSmvJ
'dyg'fqkdwm&Sdw,f/ 'gayr,fh opmav;yg;ukd NrifBuwJh t&d,molawmfaumif;BuD;awG[m
wpf&ufae&&if wpf&uf 'kucH&wmyJvkdY NrifawmfrlBuvkdY y&dedAmefpH0if&wmukdyJ
tvGef0rf;omavh&SdBuw,f/ touf&Snfwmukd vkdvm;awmfrrlBubl;/ qHcsnfrQif[m
vuf0g;ay:rSm uyfae&if rodomayr,fh rsufpdxJ0if&if tvGefodomovkd ykxkZOfeJY
t&d,mawG[m ocFg&'kuukd &INrif&mrSm onfrQru uGmNcm;w,f/
touf&SnfcsifwJh 0g'? t&daraw,sxd tcsdefqGJwJh 0g'awG[mvJ rrSefuefbl;/
t&d,m0dZmqkdwmvJ a0g[m&wlayr,fh 0dZmaZmf*sDawGvrf;pOfeJY NzpfEkdifwmrsKd; r[kwfbl;/
ydvdE0pESifh wNcm;pD/ ra,mifeJY/
tif;eJY?aq;eJY? "gwfeJYxGufBuw,fqkdwJh 0dZmBuD;awG avmurSm t&d,m NzpfzkdYqkdwm
tvGefrtyfpyfwJh pum;yJ/ 'gayr,fh olwkdYukd,folwkdU t&d,mvkdY txifcHBuw,f/ 'gonfyif
t&d,mvkdY xifaewmvJ NzpfEkdifw,f/ ur|mef;awGvJ a[mwwfBuw,f/ orxavmufyJ
olwkdYvkdcsifw,f/ oHo&muxGufrSmukd ukd,fwkdifvJ aBumufw,f/ olrsm;xGufrSmukdvJ
rvkdvm;Bubl;/
pifppfawmh OD;&aoh? NrwfpGmbk&m;&Sif&Jh tewomoemawmfBuD;ukd arS;rSdefatmif ow0gawG
tBuKdufAef;NyNyD;qGJaqmifaeBuwm/ 0dZmvrf;pOf[m tw0g'BuD;yJ/
t&d,m0dZm qkdwm r*fPf ?zkdvfPfukdom ac:w,f/ wu,fhoDvukd taNccHrS&wm/
wefckd;NywJhae&mrSm qifwl,kd;rSm;&Sdaomfvnf; taNccHutp vkH;0rwlBubl;/ tw0g'kyg'gefBuD;
wef;vef;BuD;eJY aeBu&wJhtwkdif; touf&Snf wefckd;NywJh avmum,w (oHo&me,fcsJY)
vrf;pOfrSm;BuD;ukd todPf enf;vQif enf;oavmuf tm;ukd;rSm;rd&SmBuw,f/ [k
a[mNyawmfrlonf/
q&mawmfu avmum,w wefckd;&SiftcsKdYonf wpfpkHwpfckaom a&m*gab; tE&m,fukd
OD;pGmzefwD; u,fwif&Sif vkyfNyD;qGJaqmifwwfykH ponfwkdYukd yGifhyGifhvif;vif;BuD;
&Sif;Nyawmfrlonf/ avmuD 0dZmtrsKd;rsKd;ESifh t&d,m0dZmNcm;em;ykHukdvnf; &Sif;Nyawmfrl\/
ywNrm;awmifukda&mufNyD;cgrS zkdcaemufausmufukd raumufrSm;&ef qkH;r
tBunf"gwfaNcmufyg;ukd a[mawmfrlonf/ (rBumrD 0dZmr*'DyeDusrf;ukdvnf;
a&;om;csD;Nrifhawmfrl\/)

xkdtcgrSp &aohq&mrsm;vnf; vSnfhpm;aom tm&kHedrdwf? tdyfruf txifyvmorsm;


uif;pifvsuf r*ifvrf;ray: okdY Nyefvnf wufa&mufvmBuavawmh\/
*Em&D0dZm&DMuD
MuD;wdkY aemifwNzpf&SmMu
,cktcgwGifvnf; todPfenf;yg;olwdkYonf tvGefw&m NrifhNrwfvSpGmaom
omoemawmfMuD;ESifh awGYcJawGYMuHK&ygvsuf &Sifa'0'wfuJhodkY raNymyavmufaom wefcdk;xl;
tenf;i,frQNzifh vrf;ckvwf b0cg;Nywf Mu&&Sm\/ (Mo&rwaue 0daoom"d*are tE&m
a0gomeH tmyg'd/ / plV0*f-a'0owf 0wK-466/)
tcsKdY xGuf&yfayguf 0dZmMuD;rsm;onf ]]0dZmudk tm;rudk;MueJY? rrEdkifbl;}}
[k avoHypfum txifMuD;atmif wefcdk;Nyvsuf aemufqHk; olwdkY0g'bufudkom
qJGaqmifoGm;Mu\/ odkY&mwGif dk;aNzmifhNzLpif A[kokwtNrif MuD;rm;Muaom xGuf&yfayguf
yk*KdvfMuD;awmfawmfrsm;rsm;url]]igwdkYudk tm;rusMueJY/ olrsm;udk u,fwifum t&d,mtNzpfeJY edAmef0if&r,f xifNyD; *Em&Dvrf;
vdkufrdcJhwm rSm;ukefNyD/ xm;&mae? ap&moGm;? cdkifwmvkyf? ckawmh olwdkY (rdrdxufMuD;aom
wefcdk;&SifMuD;rsm cdkif;&mvkyfae&w,f/ rif;wkdY rrSm;MuaveJY}} [k aemifwMuD;pGm? ukPm
MuD;pGmNzifh yGifhyGifhvif;vif;MuD; aNymqdkaeMuonfudk rMumcP Mum;aeMu&onf/
aus;Zl;wifxdkufaypGmY/
urmtdk;pJG tw0g'MuD;ESifh ,if;udk trmcHxm;aom r[m,me0dZm"& ab;MuD;um;
aMumufzG,faumif;avpGmY/ owdNyKMuygav olawmfaumif;awGwdkY/
xdkYaMumifh ]t&d,m0dZmr* tvif;Nyusrf;} udk a&;om;awmfrlaom odrfawmifqnfMuD;awm&
q&mawmfbk&m;MuD;u]]aumufuspf pOf;vJaom avmuD0dZm"dk&fMuD;rsm;onf olwdkY\ kyfaNymif;kyfvJT wefcdk;trsKd;rsKd;Ny
e*g;udk *VKef okwfouJhodkY tHkNyKwfatmif pkyf,laeMuonf/ t&d,m0dZmtppf
rNzpfMuao;onfhtwGuf pdw0dyvo zHk;tkyfaeMuaomaMumifh cHaeMu&ayonf/ okdYtwGuf
t&d,m0dZmtppf aomwmyef (ponf) Nzpfatmif tm;xkwfMuukef olawmfaumif;taygif;wdkY}} [k
tppftwkudk cJGNcm;Edkifaom udk,fawGYynm? MuD;rm;aom u&kPmNzifh owday;awmfrlcJhzl;\/
(,if;usrf;=368/)
awmdkif; qif? usm;? aNrGqdk;rsm;
xkdYaemuf q&mawmfonf usKdufxD;dk;awmifodkY v,fwDy@w? OD;wdavmuwdkYESifh
twlMuGawmfrl\/ vrf;ckvwf awmqifdkif;MuD;wpfaumifonf aS;l&ifqdkifaNy;vm&m
wynfhESpfyg;rSm opfyifay kdY wufaNy;Muav\/ q&mawmfum; rwkefrvIyf/ arwmudkom
yGm;ydkYawmfrlonf/ (OD;wdavmutcef; tus,fMunfhygOD;/)
usKdufxdkrSNyefvQif 1261-ckESpf 0gudk rHk&GmNrdKY ta&SYawmif v,fpOf Gmausmif; 0guyfawmfrl\/

xkd ]edAe'DyeD} udk a&;awmfrlonf/


1262-ckESpf 0gum; armif;axmifMuD;&Gm aNrmufbuf r[mNrdKifawmMuD;ac: 0uf&Jawm
0guyfawmfrl\/ q&mawmf\ i,fwynfhMuD;Nzpfol aMumifyef; q&mawmfu yifhavQmuf
Nzpfonf/ aMumifyef; q&mawmfum; xdkawm udk;ESpfcefY dSavNyD/ aMumifyef;q&mawmf
rusef;rmoNzifh wpfywfrS wpf&ufom qGrf;cHMuGEdkif\/ v,fwDq&mawmfu qGrf;cHauR;&onf/
tvkyfESifh pyfaom Mo0g'w&m;rsm;udkvnf; a[mMum;ay;awmf rl&\/
[dr0Em\ vufarmif;Nzpfaom xdkawmpyfonf awmMuD;rsufrnf; om;&Jwd&pmef aygrsm;vS\/
xef;ESpf&yf oHk;&yfSd tifyif; uRef;yifMuD;rsm;vnf; wpfawmvHk; tkyfqdkif;aeonf/
aMumifyef;yifi,frsm;vnf; csKHykwfuJhodkY axG;Iyfaeawmh\/
q&mawmfESifh aMumifyef;q&mawmfwGifrnfh OD;EuwdkYonf &Hcg uRef;yifMuD;rsm;\
opfacgif;rsm;wGif vnf;aumif;? &HcgaMumifyef;csKHtwGif; vnf;aumif; aeawmfrlMu\/
&Hcgxef;vHk;cefYSd aNrGqdk;rsm;\ ESmrIwfoHrsm;/ awmacG;? opfusm;wdkY\ toHrsm;rSm
MuufoD;xrcef; &dSonf/ q&mawmfonf tmemyge ur|mef;udkyif IrSwfawmfrl\/
eawG}0 okydwHk a[mwd?
&wd euw rmvdeD/
y#dZ*wk} ara0}om?
&w a[mwd 0dZmewH/
(ax&*gxm? |? 1-205/)
euwrmvdeD- qdwfNidrfat;csrf;? euwfyef;wdkYNzifh? qef;Mu,fvSyaom? &wd-nOfhtcg
umvonfum;/ okydwHk- xde rd'? arm[ zdpD;/ ttdyfMuD; tdyf&ef tvdkYiSm/ eawG0 a[mwdtvsnf;yif Nzpfay:vmonf r[kwf/ aom &wd- qdwfNidrfat;csrf;? euwfyef;wdkYNzifh?
qef;Mu,fvSyaom xdknOfhtcg umvonfum;/ 0dZmewH- bk&m; qHk;r? &MuD;&vQuf? b0wefzdk;?
aMumif;usKd; odNrif? a,m*DynmSifwdkYtwGuf/ y#Z*dwHk {0- orx 0dyem bm0emw&m;wdkYudk?
Edk;Mum;xMuG? ory"mef vHkYvNzifh? t&MudK;ukwf? yGm;rsm;tm;xkwf&ef tvdkYiSmomvQif/ a[mwdpifppf raoG? n-[l Nzpfay:vmayawmhownf;/
(wpfaeY wpfnOfhudk 6-yHkyHk? rZsdr,mrf wpfyHkudk vTwf usef 5-yHkvHk;vHk; rtdyfrae
tm;xkwf&rnf[k r[meda'oyg'Vdawmf 194? if;t|uxm- 358-wdkY rdefYqdk\/ tdyfcsif
ikdufrsnf;aomtcg aS;tSifwdkY vufoHk; MuHk;0g;csuf *gxmrsKd;udk Gufoifhu Gwf&\/)
txl;oNzifh xkdawm aeYpOf tdyfpufNcif;\ tNypfudk rsm;pGm Nrifawmfrlonf/ ]]euwfwm&mwdkYNzifh
qdwfNidrfvSaom ntcg umvonf todPf SdolwdkYtwGuf w&m;IyGm;&ef
tcGifhaumif;MuD;yifNzpfonf}} [k Nrifawmfrl\/ edoZf"kwifudk aqmifum rtdyfrae MudK;pm;onf/
q&mawmfonf rtdyfrae wpfygwGif;vHk; tNyif;txef MudK;pm;tm;xkwfav&m
oDwif;uRwfcgeD;vQif tzsm;a&m*g ESdyfpufoNzifh ydefcsKH;csnfheJYoGm;\/ tm[m&rsm;uvnf;
acgif;yg;vSonf/ xkdowif;udk Mum;aomtcg v,fwDwdkuf&dS wynfhMuD;rsm;u xdkawmodkY
vma&mufyifhMu&onf/
aumv[vaMumifh "ruxduNzpf

v,fwDwdkufodkY a&mufvQif usef;rma&;twGuf NyKNyifaexdkif&if; wpfyg;wnf; qdwfNidrf&m


w&m;IyGm;awmfrlonf/ odkY&mwGif aeYtcg vma&mufzl;aNrmfolwdkY cgwdkif;xuf pnfum;ae
pm0gydkYcsrI &yfqdkif;xm;aomfvnf; tm;vyfcsdef &awmfrrlacs/ w&m;pum; aNymMum;ay;ae&\/
tb,fhaMumifh wpfaeYwNcm; y&dowfrsm;vmonfudk q&mawmf owdrNyKrd/ aumvm[vrsm;
NzpfyGm;um pnfum;aeNcif;Nzpfonf/
]]q&mawmfMuD; aewJhausmif; wpfnvHk; 0if;xdefaew,f}} [k vnf;aumif;?
]]pMuMuGwm aNrMuD;udk aNcrxdbl;}} vnf;aumif;?
]]q&mawmfMud; psmef&aeNyD}} [k vnf;aumif; rnfolrnf0g awGYNrif&onf[k tcdkiftrm
aNymqdkMu\/
xdkowif;aMumifh &if;ESD;aom 'umrsm;omrubJ t&yfav;rsufESmrS vma&muf
zl;aNrmfMuNcif;Nzpfonf/
tb,folu zefwD;aom aumvm[vayenf;/
xdktcg ay;vmaom taNctaet& 0dyemw&m;udkom a[maNymvTwf&\/ bdo
ZmwfawmfMuD;udkvnf; rMumcP a[mNy&onf/
bdoZmwf[lonf Am&mPoDola|;om; r[muOeonf nDawmfaNcmufa,muf? ESrawmf
wpfa,mufESifhtwl awmxGuf &aohNyKMuaom ZmwfNzpfonf/ rdwfaqGwpfa,mufESifh trIvkyf
ZeD;armifESHpkHvnf; ygonf/ MumpG,fopfoD;0vHrsm;udk tvSnfhus &SmazG a0pkcJGNyD; pm;aomuf
aexdkifMu&m tusifhoDv pl;prf;vdk odMum;rif;u aemifawmf &aohMuD;\ a0pkudk oHk;&ufwdwd
0Sufxm;onf/
wpfpHkwpfa,mufu cdk;,lpm;onfxif toD;oD; usdefpmqdkMu\/
]]uREkfyf MumpG,fcdk;,lrdygvQif om;r,m;taNcGt&H ypnf;Opmcsrf;om MuG,f0ol Nzpf&ygap&JY}}
vnf;aumif;?
]]a&aNroeif; Nynfh&Sifrif;MuD; Nzpf&ygap}} [k vnf;aumif;?
]]rdzk&m;acgifMuD; Nzpf&ygap}} [k vnf;aumif;?
]]Nynfa&;Nynf&mudk pDrH&aom yka&m[dwf &mxl;MuD; &ygap}} [k vnf;aumif;?
]]Nynfoltrsm; tMunfdkcH& vmbfaygrsm;aom NrdKYGmteD; a,m*D &aohMuD; Nzpf&ygap&JY}} [k
vnf;aumif; toD;oD; udsefqdkMuonf/
avmuDpnf;pdr?f tmPm? &mxl;? vmbfvmbwdkYonf 'kua&mufapaom t&mrsm;Nzpf ]aoNcif;qdk;
ao&ygap} xuf aMumufzG,f aumif;onf[k ,lq ,if;odkY udsefqdkMuNcif; Nzpfonf/
Mumtdkif ocFrf;teD;&dS kupdkMuD;url]]MumpG,f cdk;rdygu MuG,f0csrf;omaom a'o&dS MuD;us,faom ausmif;wkduf tdkMuD;udk
OD;pD;tkyfcsKyf e0ur tvkyfrsm;aom q&mawmfMuD;Nzpf&ygap}} [k udsefqdkavonf/
q&mawmfonf bdoZmwfawmfudk a[maNymavh&Sdonfudk axmuf y&dowfESifh ae&Ncif;?
y&d,wfeSifh ae&Ncif;udk ysif;&dNiD;aiGYawmfrlaMumif; azmfNyaeNcif;yif Nzpfonf/ pmcsaumif;MuD;
pma&;aumif;MuD;tNzpfudk tNypfNrifawmfrl\/ tMudrfMudrf a&SmifvJG awmxJodkY MuGaomfvnf;
&awmfrrlcJh/ r&onfhtNyif ,cktcsdefrSp ta[maumif;MuD; tNzpfodkYa&mufrSef;rod
a&mufae&ayNyD/ aumvm[vaMumifhom r[kwf? w&m;emvdk vmolrsm;yif pnfum;pNyKae\/
y#dywf tvkyf tEkwfvuPmNy ][mebm*,} vrf;cJGrsm;um; raSmifomatmif MuHKawmfrlavNyD/

a,m*DwdkYtm; xkdNzpf&yf? xdkoabmw&m;rsm;onf uGif;qufuav;rsm;Nzifh tuGufqifvmwwf


odEdkifcuf\/ odapumrlvnf; ausmfEdkifcufvSonf/
tb,faMumifh qdkaomf xdkNzpf&yfrsm;onf omoemESifh ow0gtrsm;pktm; taNcpdkuf
&nfnTef;xm;onfhtNyif rdrdpGrf;&nf? ADZm0goemESifh udkuf udk,fMudKufvkyfief;rsKd;
NzpfaeaomaMumifhwnf;/ xdkYaMumifh yvdaA"rSef;? [mebm*d,rSef; odvsufom;ESifh
ZGwfwdk;rdMu&\/
"wef
wefckd;&SifwkdY\ tultnD (okdYr[kwf) aESmifh,SufNcif
cif;"
1263-64ckESpf 0gum;? tvkHrdY\ taemuf ovm0wD csif;wGif;Nrpfurf; ezl;&Sd a&TawmifOD;awmif
0guyfonf/ okH;0gt& v,fwDy@dwuvnf; vkdufyg 0guyf&\/ q&mawmfonf
v,fwDy@dwtm; om;t&if;yrm oHa,mZOf Nzpfawmfrl&Sm\/
v,fwDy@dwESifh uyd,onf awmifaNc aeBu& q&mawmfum; awmifxdyf ausmuf*lBuD;xJ
oDwif;okH;awmfrlonf/ xkda'ovnf; tpm;taomuf acgif;yg;vS\/ qefqGrf; [lr&/
aNymifqGrf;? vl;qGrf;rsm;ukdom bkef;ay;&onf/ q&mawmfonfqGrf;cHNyef awmifaNcyif
qGrf;bkef;ay; NyD;vQif wd&pmefrsm;tm; 0rf;omtm;& yufauR;awmfrl\/
v,fwDy@dwum; cHqGrf;ukd rpm;Ekdif rdUae'umrsm;xHrS pm;aomufzG,frsm;ukd qefqDrStp
odrf;qnf;xm;&onf/ q&mawmfurl om;t&if;yrm cd;NcHNcif; tusifhukd rBumcP
csD;usL;a[mBum;tm;ay;avh&SdoNzifh q&mawmfrodatmif okd0Sufxm;&avonf/
wpfaeYaomtcg q&mawmfodoGm;oNzifh [Jh &Sifav; eif[m awmae &[ef;eJYrwlbl;/ w,fNyD;
vQmtvkdvkdufw,f/ [krmefrJum pm;zkdokH;xm;&m &dumwJukd awmifa0S;ESifh xkd;
NzefUusJypfawmfrl\/
y&d,mwfomoef y#dywf"mwfcH a0;vSoNzifh tm;rvkd tm;r&Nzpfum
u&kPma'goNzpfawmfrl&\/ orZOfqkdcGifhrsm;rSmawmh csKdESifhvm; ar;r,fholuG,f
aw;xyfukda&;vnf; qkH;rawmfrlonf/ xkdaepOf y&rwf taNymoef ur|mef; tvkyfckdif;vQif
a&Smifz,fa&Smifz,f vkyfaewwfaom tvkHrdYrS OD;xGef;OD;? OD;xGef;vS qkdolwkdUukdvnf;
qkH;rawmfrl\/
xkdawmif ausmuf*lxJ av;ig;v tNyif;txef tm;xkwfawmfrl\/ ESpfESpf vkH;vkH; aeawmfrl
]"r'DyeD? tm[m&'DyeD? tew'DyeD}wkdYukd a&;awmfrlonf/
xkdtcsdefvnf; tmeygeukdyif &IyGm;awmfrl&m rnfrQaygufa&mufonfukd xkd'DyeDrsm;uyif
wkdif;wmazmfNyaeayNyD/
xkdaepOf tNyif;txef tm;xkwfckduf tzsm;a&m*gBuD; uyfa&mufvmoNzifh wpfyg;wnf;
ausmuf*lBuD;xJ owdr&wpfcsuf &wpfcsufNzpfae\/ awmifaNcokdYvnf; qif; raNymEkdif?
apmapm &ufrsm;u usdwfrSdwf qGrf;cHBuGaeaomfvnf; xkdaeYum; rBuGEkdifawmh ay/ wpfaeYwpfn
tvl;tvJ Nzpfawmfrl\/ owdr&wpfcsuf &wpfcsuf Nzpfaeckduf wpfpkHwpfa,mufu
aq;wkdufonf[k atmufarh owd&ckduf rsufpdukd zspfSpfzGifhNyD; ausmuf*l twGif;okdYvSrf;
vSnfhywfBunfh&m axmifhauG;wpfae&mwGif ausmufqif;wkuJhokdY NzLaom yk*KdvfwpfOD; NidrfoufpGm

&yf Bunfhaeonfukd Nrif&\/ wrSdef;rSdef;NzpfaeoNzifh rnfokdYrQ rar;tm;/ rsufpdrsm;Nyef


rSdwfoGm;onf/
aemufwpfaeY eHeuf qGrf;cH&GmrS 'umrsm; awmausmif;okdYa&mufvm aq;uk&ef &GmokdYyifhBu\/
ighukd rkH&GmrdUokdY a&mufatmifom ykdYBu [k rdefY ukvm;xkdifukd xrf;pifvkyfum tvkHrdY
OD;pHcsdef(OD;mP0Ho) ausmif;okdY yifhBu&\/ ukvm;xkdifay: a&mufonfESifh wykdifeuf
vlaumif;uJhokdYNzpfoGm; tm;vkH;tHhtm;oifhaeBu\/ okdY&mwGif csufcsif;
owdarhoGm;umwpfawmifwufqif; xrf;cJhaomfvnf; q&mawmfum;owdr&? tdyfaysmf
vkdufygvmoNzifh rpOf;pm;wwfatmif &SdaeBuonf/ tvkHa&muf xrf;pifcsvkdufvQif
vlaumif;uJhokdY Ekd;vmNyef\/ tusKd;taBumif; avQmufaomtcg tif;nu
vlNzLvkdufvmw,fESifh wlyg&JY [krdefYawmfrlonf/
xkdokdYaom a,m*g0gp& yk*KdvfBuD;wkdY rnfokdYaom taBumif;aBumifhrQ pdwf"gwfavsmhoGm;onf
r&Sd/ okdY&mwGif &Hzef&Hcg &kyf"gwfum; avsmhyg;wwf&m xkdtcgrsKd;wGif tm&kHedrdwf tdyfrufpaom
taESmifht,Sufrsm; 0if&eftcGifh omavawmhonf/ taetpm;ukd txl; owdyBu&m\/ uGif;quf
zefwD;csufuav;rsm;Nzifh &kyfrem-ematmif 0ifwkd;rdwwfBuonf/
q&mawmf rkH&Gmv,fwDwkdufokdY Nyefa&mufaomnyif tdyfrufqef;BuD;wpfck Nrifrufonf/
tdyfrufum; Nrifhrkd&fawmifukd ausmrSD ,k*EKd&fawmifay: xkdifvsuf pdrf;vef;pkdNynfaom
pBum0VmBuD;wpfckvkH;ukd Nrifae&onf/ ta&SYbuf awmifwpfckwGif 0if;0if;vufaeaom
&wemvkdPf*lBuD; twGif; iSufrsKd;pkH NrL;wl;aysmf&TifpGm ckd0ifaeBu\/ xkdiSufrsm;tm; rD;awmufuJhokdY awmufyaeaom vkdPf*lxJ bmaBumifh 0ifaeBuovJ? rylBubl;vm; ar;vQifukd,fawmf\ vkdPf*lxJ 0ifae&wm at;Nrcsrf;omvkkdUyg [kaNymBuonf/ cPBumaomf
cEmukd,fBuD;yif Nrifhrkd&fawmifBuD;NzpfoGm;onf[k ruf&m ]EkdifiHvSnfh omoemy&rnf} [k
t"dy,faumufawmfrl\/
]yO*Fkw&ygVdawmf r[mokydeokwf} tavmif;awmf bk&m;NzpfcgeD; r[myx0DaNrNyifukd
tdyf&my Nrif;rkd&fawmifukd acgif;tkH;vkyfNyD; tdyf&onf ponfNzifh rufaom bk&m;Nzpfrnfh
a&SUaNy;twdwf tdyfrufBuD;ESifhwlvSayonf/ yk*Kvfxl;wkdY NzpfNrJyifwnf;/
okH;&ufaNrmufaomnwGif uyd,wpfa,mufvnf; ]q&mawmf\ vufckyfa&tkdifxJ ig;rsm;
aysmf&TifpGm aNy;vTm;aeBupOf vufckyfa&tkdifonf tBuD;BuD;Nzpfvmonf} [k NrifrufaBumif;
avQmuf\/ aeaumif;onfESifh xkdawmifokdY Nyef BuGawmfrlonf/

oHa,mZOfBuKd;wpfacsmif; (okdYr[kwf) v,fwDy@dw


1265-ckESpf0gukd rkH&GmrkdY taemufbuf ovm0wDNrpfurf;&Sd vufyHawmif;awm& 0guyfonf/

tawmifaNcmufq,f&Sd pBuausmif; oDwif;okH;\/ v,fwDy@dwESifh wynfhtcsKdYvnf;


vkdufygvmBuonf/ q&mawmfonf v,fwDy@dwtm; oHa,mZOfBuD;awmfrl&SmvGef;\/ olum;
tEkorm;/ &kyfukdnSm cEmukd,fukd tvkdvkdufonf/ q&mawmfESifh p&kdufcsif;um;rwlay/
cEmukd,fonf tqdyfwkH;BuD;ESifhwl typfrsm;vSonf/ a&m*gckdatmif;p&mBuD; Nzpf\/ rtkd? remrD
tNrwfxkwfoifhonf/ ckdif;EGm;tiSm;BuD;ukd oem;aevQif tcsdefus ykdif&Sifu Nyef,loGm;aomtcg
,lusKH;r& t&IH;aemifw Nzpfwwfonf/ ponfNzifh rBumcP a[mawmfrl\/
wpfaeYaomtcg qGrf;cHBuGpOf wynfhy@dwtm; qkH;rw&m;a[mvsuf a&SYu BuGawmfrl&m
vrf;rSm;oGm;oNzifh q&mawmf vrf;rSm;oGm;w,f z&mh? 'Dbufvrf; [k v,fwDy@dwu aemufrS
avQmuf&mo,f....eifiga[mwmukdawmh em;raxmifbl;? 'Dvrf;rSm;wmu bmab;&efrS rNzpfbl;? eif igpum;
em;raxmifvkdY vrf;rSm;oGm;&if wpfoHo&mvkH; acsmufxJu wufEkdifrSm r[kwfbl; odvm; [k
rmefrJawmfrl\/ eErif;om;onf &[ef;yNyD;aemufwGifvnf; ouFef;a&mif vGifvGifESifh acgif;ukd
pdrf;atmif &dwfvsuf rsufawmif rsufpOf;rsm; Nc,fum bk&m;&SifxH vma&muf&m
tif;.....b,fawmhrsm;rS yHhokul "kwifaqmifwJh eEukd awGY&ygrvJ [k bk&m;&Sifonf
nnf;wGm;awmf rlcJhzl;\/ tcsdefrusao;oltwGuf u&kPmrS wyg; tNcm;ay;p&mr&Sd/ EkdYpkdUt&G,f
uav;tm; om;NyGrf;xrif; auR;r&/
v,fwDq&mawmfvnf; cspf&SmvGef;aom y@dwtwGuf w&m;aemufqHwif;awmfrl&onf/ ukd,fom
tvkyfysuf\/ olum; q&mawmfNrifvkdaom awmxJraysmf/ aemufqkH; umrawmxJom
acgif;csoGm;&&Sm\/ pifppf olwkdYonf pmayawmf EkdifiHyifausmfaomfvnf; q&mawmf\
tESpfom& "rtarGukd r&Bu/ bkef;awmfbGJYNzifh aus;Zl;qyf wpfb0ukefBuavNyD/
q&mawmfonf xkdESpfwGif ]y&rwoHcdyf? pwkop'DyeD? ed&kwd'DyeD? ur|me'DyeD? orm'd|d'DyeD}
usrf;rsm;ukd wGifwGifBuD; a&;awmfrlcJh\/ uREkfyfwkdYonf q&mawmf\ pmwwfwynfhBuD;rsm;
tvkyfpcef;ESifh a0;uGmBuoNzifh q&mawmfh twGif;a&;*kPfrsm;ukd rBunfnkd&/ 'DyeDrsm;NzifhomvQif
cefYarQmf&awmhonf/
uif;0efrif;MuD; rsuf&nfusaomw&m;
1265-ckESpf ukefcgeD;wGif uif;0efrif;MuD;\ arG;pm;om; ykodrfMuD;NrdKYtkyf OD;cifarmifMuD;ESifh
av;ig;OD;onf rEav;rS q&mawmfxHodkY vma&muf w&m;emMuonf/ av;ig;&uftMum
rEav;odkY NyefMurnf&Sdaomtcg q&mawmfu ]] rifh crnf;awmfMuD;tm; vufaqmifudk
qufovkdufyg}} [k oHa0* av;csKd;MuD; wpfyk'fudk a&; ay;awmfrlvdkuf\/
av;csKd;rSm ]]rdkufrvif;Edkifbk? NrdKufcif;&Jh nmqDrSm? cgawmfrD oDra0hEdkifvdkY? onfauGYwGif
aeukefarsmNyef&? tawmb,frowfEdkifwJh? &[wfaAG}} csD av;csKd;MuD; yifwnf;/
xdkESpf waygif;vNynfhausmf 11-&ufaeYwGif uif;0efrif;MuD;u vlwpfwef pmwpfwefNzifh

yifhavQmufaomaMumifh vufyawmif;awmifrS rEav;odkY MuGawmfrlonf/ eef;awmfwGif;&Sd


0efMuD;aetdrftwGif; r@yfxdk; oHk;&uf oHk;n w&m;yJGMuD; usif;yMu\/ tdrfOD;cef;yif
oDwif;oHk;awmfrlvsuf aeYtcg ar;avQmuforQ aNzqdk ntcg w&m;a[mawmfrlonf/ 0efMuD;
r;MuD; rif;aqGpdk;rsKd;ESifh vluHkxHk vlynm&dSrsm;; pHkvifvS\/
tmemyge taNccH "mwfobm0rsm; aygufa&mufatmif tw'd|dNzKwf tvkyfay;w&m;udk
a[mawmfrlav&m wpfnwGif uif;0efrif;MuD;onf q&mawmfhtyg; vm 0rf;enf;yufvuf
rsuf&nfNzdKifNzdKifusum idkaMuG;avQmufxm;\/
]]'Davmuf eufeJwJh tbd"rm ur|mef;w&m;rsm;udk ewfGmpHrif;w&m;MuD;
emMum;roGm;&&amp;Smzl;bk&m;? emapcsifprf;ygbd/ owd&Nrifa,mifvGef;vdkY rqnfEdkifbl; bk&m;/
Z&yf? wefaqmif;? *lausmif;? Nymom'f? yd#uwf? ykxdk; trsKd;rsKd;aom ukodkvfawmfawG NyKNyD;
omoemh 'g,um trnfcHaomfNim;vnf; 'Dw&m;rsKd;udk emMum;roGm; &&amp;SmavNcif; bk&m;}} [k
avQmufxm;onf/
tmemyge IyGm;enf;udkvnf; a[mawmfrlonfhtwdkif; usrf;pma&;om;yg&ef avQmufxm;MuoNzifh
]tmemyge'DyeD} udk a&;om;awmfrlcJh\/
- owdNrJ&m? yxrm/ 'k-rSm &Snf wdkod/
- vHk;pHkvif;&m? w-om? p-rSm Nidrf;avbd/
]tmemygewd okwf}vm vkyfxHk;udk iHkrdatmif vuFmudkvnf; xnfhoGif;xm;onf/ odkY&mwGif
pwkw ,lqyHkESifhpyfum; wpfEdkifiHvHk; q&mawmhf aemufudkcsnf; vdkufygaeMu&m
r[mpnfq&mawmf\ owdy|meokwfed, ponfudkvnf; Munfhoifhukef\/
rEav; oDwif;oHk;pOf ausmif;aezuf q&mawmf OD;y@0 yifh csrf;omMuD; wdkufvnf;
&[ef;&Sifvl wpfaomif;ausmfwdkYtm; ig;nwdwd w&m;a[mawmfrl&ao;onf/
usrf;NyKZJG? e,fvSnfhw&m;a[mNcif;
,if;odkY rEav;NrdKYawmf\ rsufESmzHk; uif;0efrif;MuD; uJhodkYaom yk*dKvfu w&m;a[m
yifhvkdufNcif;rSm q&mawmf a[mNycsufudk wpfEdkifiHvHk;u vufcHvm&atmif vrf;aMumif;
ay;vdkufNcif;yifNzpf\/ "ra'oem"mwfudk zGifhvkdufNcif;yifwnf;/
rNrif&aom taMumif;tusKd;wdkYum; us,f0ef; w&m;oabmum; eufIdif;pGm/ xkdtcsdefrSp
e,fvSnfh a[mMum;awmfrlonf/
q&mawmfonf 1266-ckESpfwGif uqkefvrSp ysOf;rem;NrdKYaNrmuf tifMuif;NrdKif awmtkyf
oDwif;oHk;onf/ tawmifaNcmufq,fdS pMuausmif;MuD;udkvnf; aqmufvSLMu\/ xdkESpf xdkawm

usrf;pmtrsm;qHk; a&;onf[k qdkEdkifonf/


bm0em? aAm"dyu,? tmemyge? aomrekayum'DyeDrsm;ESifh edkwd 'DyeD ed,? o'oHcdyf
usrf;rsm; Nzpf\/ q&mawmfonf pma&;Ncif; rnfrQ ZJGMuD;onf/ odkYr[kwf yvdaAm"MuD;onfrSm
r,HkMunfEkdifatmif dS\/
wpfaeYaomtcg pMuteD; a&csKd;tdrf a&csKd;aevsufu a&;vufppmudk pOf;pm;&if;
pdwful;wpfcsuf ay:vmoNzifh wpfudk,fvHk; a&pdkJTvsuf a&oEkyfrvJbJ a&;vufp pmudk
qufa&;ae\/ tvGefat;vmrS owd&awmfrlonf/ rnfolurQvnf; ravQmuf0Hh/ &efukef
awmifvHk;Nyef&yfrS oDwif;onftNzpf vma&mufaexdkifaom "mwfq&mMuD; OD;NrdKYtm; avQmufay;&ef
wynfhrsm;u aNymoNzifh oif;ydkifa&pdkMuD;Nzifh pma&;aeaom q&mawmftm; oGm;a&muf
avQmufxm;&m q&mawmfu]]a[h-armifNrKdY&? cEmudk,fMuD; tvdkvdkufae&if MuHpnfxm;wJh pmt"dym,fawG aysmufukefrSmaygh/
cEmudk,fMuD;[m ighpmwpfvHk;avmuf wefzdk; rdSygbl;uGm}} [k rdefYawmfrlum a&;vdkaom pm
a&;NyD;rSyif a&NyefcsKd;awmhonf/
,if;odkYaom vHkYv 0d&d, orm"d todPfwdkYaMumifhvnf; taMumif; wdkufqdkifvmwkdif;
q&mawmfhpmrsm;udk t|uxmESifh wef;wlxm; wpfurmvHk;u udk;um;Mu&\/
rDS;Nirf;NyKMu&onf/
tvkyfpcef;ESifh pyfvnf; te,fe,f t&yf&yfrS q&mawmfh tqHk;tNzwfudk cH,lMu&onfu
rsm;avonf/
tvrcHaom Nrwfaom tvcHyk*dKvf
q&mawmf ysOf;rem; tifMuif;NrKdif awm& 0guyfpOfu Nzpf\/
wpfaeYaomtcg ysOf;rem; NrdKYolNrdKYom;rsm; pkaygif; oHC'ge qGrf;avmif;vyJG vkyfMuonf/
oHCmawmfrsm;vnf; pepfwus MuGa&mufEdkif vlrsm;vnf; 0J,m tpOftwdkif; avmif;vEdkif&ef
t0iftxGuf rkcfOD;ESifh &Javmif;ac: qGrf;cHvrf;&SnfMuD;udk MudKwifvkyfxm;Mu\/ 0J,mESpfbuf
&mZrwfrsm; um&Hxm;Muonf/ vrf;wpfavQmufvHk; zsmdkifoifNzL;rsm; t0wftxnfrsm;
cif;xm;Mu\/
oHCm wpf&mausmfESpf&mwGif q&mawmfonf aSYqHk;u MuGa&muf tvcH&onf/ &Javmif; rkcfOD;
wpfckrS0if MuGa&muf tvcH&m tNcm;wpfzuf rkcfOD;rS xGufMuG&ef xHk;pH Nzpfaomfvnf;
q,fhig;ayavmuf tvdkwGif xGufaygufrS
rMuGbJ &Javmif;vmvrf; twdkif; NyefvSnfhawmfrl\/ aemufygoHCmrsm;vnf; rnfodkYrQ
ravQmufxm;&JMubJ aemufrSom vdkufygoGm;Mu&onf/

&Javmif;xGufaygufteD;dS 0J,mwpfzufwpfcsufrS avmif;v&ef apmifhqdkif;aeolrsm;rSmvnf;


rdrdwdkYypnf;udk tvrcHbJ NyefvSnfhoGm;oNzifh tHhtm;oifhum pdwfraumif; NzpfaeMupOf]]usefwJh 'um 'umrawG vzG,fypnf;udk cJGa0NyD; uyd,awGu wpfqifh ausmif;ydkYvdkufMu}} [k
om rdefYawmfrl\/
oHCma&m vlrsm;yg pdwfxJwGif ra0cJGEdkifbJ dSMu&av\/ qGrf;avmif;vyJGMuD; NyD;qHk; rdrdwdkY\
zsmdkif oifNzL;rsm;udk toD;oD; Nyefvnf,lMu&aom tcgrS q&mawmf\ *kPfaus;Zl;udk
csD;usL;rqHk; TifNyHK;0rf;aNrmuf Mu&onf/
taMumif;rSm &Javmif; xGufayguf a&mufcgeD;wGif nOD;u cif;xm;aom zsmatmuf
vufarmif;cefY&dSaom aNrGayG;MuD;wpfaumif awGYMu&onf/ q&mawmfuom qifNcifrIrNyKbJ
xHk;pHtwdkif; xGufMuGvQif oHCmawmfrsm;\ eif;zdrIaMumifh xdkaNrGMuD;aomfvnf; ao&m\/ rao
aNrGxGufvmygvQifvnf; wpfpHkwpfa,muftm; 'kua&mufapEdkifavonf/ tvyJGyif ysufEdkif&m\/
oDv orm"d*kPfESifh yp
ypnf; vmbfvmb
tifMuif;NrdKifawm&aepOf OD;xGef;vdIif qdkolu rdrdudk;uG,faom bkef;awmfMuD; wpfyg;
ysHvGefoGm;&m xdkbkef;awmfMuD;rSm Nydwm Nzpfae ]]ig rpm;& r0wf&bl;/ ukodkvfvkyfNyD;
trQa0ay;prf;yg}} [k cP cP tdyfruf&aeoNzifh q&mawmftm; ouFef;vINyD; trQa0ay;onf/
q&mawmfu]]armifxGef;vIdif? wdkYrsm; oDv 'Davmufawmh u,fEdkifygao;w,fuG,f}} [k rdefYawmfrl\/
rSefayonf/ rMumrDyif xdkbkef;MuD;Nydwmonf ewf0wfwefqmNzifh vm OD;xGef;vIdiftm;
tdyfrufxJ 0rf;ompum; aNymMum;avonf/ OD;xGef;vIdifum; urmat; rpdk;&drfwkdufopf tpfr
a':&ifNr\ tbdk;wnf;/
1266-ckESpfrS p q&mawmfonf txuf atmuf NrefrmNynftESYH w&m;a[mMuGawmfrl\/ y&rw
oHcdyfusrf;udkvnf; 65-ckESpfuyif a&;NyD;Nzpf MuGa&muf&m t&yfwdkif; oHcdyf toif;ol
toif;om;rsm;udk zJGYpnf;awmfrlcJh\/ wpfEdkifiHvHk; tbd"rmrsKd;aph csawmfrlNcif;Nzpfonf/ 1288ckESpfxd toif;om;aygif; oHk;odef;ausmf\/ #Dumarmfudk vnf;aumif;? edkwd-'DyeDusrf;udk
vnf;aumif;? EGm;om; aSmifMuOfa&;udk vnf;aumif; twdkuftcH NyKvkyfMuouJhodkY
oHcdyfoif;udkvnf; SkwfcsaNymifavSmif Muukef\/ txdemMuSmavpGmh/
q&mawmf a&mufav&mwdkif; bk&m;&[Emtm; MudKqdkylaZmfouJhodkY tpGrf;ukef
MudKqdkylaZmfMuonf/ MuGav&m&mwGif qGrf;cHMuG&m ]aNrMuD;aNcrxd? psmefMuGonf} [k vnf;aumif;?
rD;&xm;ESpfpD;NzifhMuG&m ]oHk;pD;Nzpfaeonf} [k vnf;aumif; ponfNzifh aumvm[vrsm;vnf;
rsm;vS\/

w&m;a[m &orQypnf;tm;vHk; qdkif&mNrKdYSd oHCmawmfrsm;udkom vIavhdSonfrSmvnf;


vlomrefwdkY udk,fcsif;pmr&aom tHhzG,fMud;wpfckNzpfonf/ q&mawmfonf wpfcgu atmufNynf
atmufGmrStNyef v,fwDwdkufodkY a&mufvQif wHk;acguf oHCmrsm;udk ac:vdkuf\/
oHCmrsm; a&mufvmMuvQif]]at;......q&mawmf w&m;a[mMuG&mu Nyefa&mufvmvdkY ypnf;rsm;a0zdkY ac:w,f rxifMueJY/
wdkYrsm; i,fpOf rEav; aewkef;u "ruxdursm; atmufNynf atmuf&Gmu w&m;a[mNyefvQif
qefu b,favmuf/ ig;ydig;aNcmufu b,faGY/ ouFef;? xD;? zdeyf? aumfaZmu b,frQeJY
pm&if;csNyD; wpfvudk;oDwif; pm;MuaomufMu? tcsdefawG ESaNrmp&m aumif;vkdufwmuG,f/
at;....ckvJ OD;yOif;wdkYudk eufNzef pmcszdkY ac:wm}} [k rdefYawmfrl\/
wpfcgu rEav; rpdk;&drfausmif;wkduf acwoDwif;oHk; w&m;a[mawmfrl&m &yfuGuftoD;oD;rS
&orQypnf;rsm; ausmif;MuD;wpfausmif;ay: pkyHkxm;&onf/ ouFef;txyfMuD;yif eSpfcef;tNynfh
vlwpf&yfc1efYdS\/ xdkwkdufrS em,u q&mawmf uav; OD;ol&d, (,ck tbd"Zr[m&|*kk
oufawmf 96-ESpfdS rpdk;&drf q&mawmf bk&m;MuD u pm&if;vkyf xdef;odrf;xm;&&m q&mawmf
rHkGmNyefrMuGrD xdkypnf;rsm; rnfodkYa0zef&rnf[k rdefYMum;rnfhpum;udk iHhvifhae\/
ypnf;trsKd;trnf ta&twGufESifh wefzdk;udkvnf; tqrwef rsm;vSoNzifh apmifhxdef;&onfrSm
0efav;aeonf/ q&mawmfum; Nyefrnfh&uftxd rnfodkYrQ trdefYrSd/ avQmufvnf; ravQmufrd/
odkYESifh trdefY&dSEdk; apmifhpm;&if; q&mawmfrSm &xm;Nzifh rHkGmNrdKYodkY Nyef&ef blwmodkY MuGoGm;onf/
OD;ol&d,vnf; rwwfomoNzifh blwmodkYvdkuf zGifh[avQmufxm;&awmhonf/ xdktcg
q&mawmfrSm ta&;rMuD;av[efNzifh]]aMomf-rpdk;&drf q&mawmfuav;ES,f NzpfrS Nzpf&av? 'gtwGuf wynfhawmfudk avQmufraeygeJY/
oifhawmfovdk pDrHNyD; y&d,wd udk,fawmfawGudk a0zefvdkufa&maygh}} [k rdefYawmfrlvdkuf\/
axmifudk;&m&Sd wdkufwGif;oHCmrsm;ESifh NrdKYay:&Sd pmcsq&mawmfrsm; rusefoavmuf
cJGa0vSL'gef;&zl;onf[k aus;Zl;&Sif q&mawmfbk&m;MuD; trdefY&dSonfudk
rSwfom;Munfdk&zl;ygonf/
Oy|mayEd y&doH?
"rawm aemp urawm/
"rH ya&oH a'aoEd?
twawm aemp vmbawm/
(yg&m y&d,aw&ygxm/)
y&doH-&[ef;&Sifvl wynfh y&dowfudk/ "rawm- todPf wdk;yGm;? ukodkvfrsm;atmif
w&m;[laom taMumif;aMumifhomvQif? Oy|mayEd-rdrdxHyg;? cpm;qnf;uyfapukef\/ aemp
urawm- rdrd\ trIudpudk aqmifGuf NyKvkyfay;Muap&ef r[kwfukef/
twawm-avmukw&m tusKd;pD;yGm;? wdk;yGm;apvdkaomaMumifhomvQif/ ya&oH-olwyg;wdkYtm;?

"rH-w&m;udk/ a'aoEd-csydkYoifMum;? a&;om;a[maNymMuukef\/ aemp vmbawm-ausmfapm


oum? vmbfvmb &&ef r[kwfukef/ (ygVdawmfvm *gxmudk Aswda&uwwNyif aNymif;Nyef
,lxm;onf/)
aSYodkY omoemNyK? aemufrS omoemysuf
v,fwDq&mawmf e,fvSnfh w&m;a[m xGufawmfrlaomtcg v,fwDy@dw? v,fwD0g,mr
(q&mNrdKY)? v,fwDudwd (q&mpdef)? v,fwD 0@dw (OD;vSwif) paom kyfacsmta[mifaumif;
pmwwfwynfhMuD;rsm;vnf; NcH&HvdkufygMu&av\/ rMumrD wynfhMuD;rsm; ra&S;raESmif;
vlxGufukefMuonf/ xdktaMumif;ESifh pyf r[m0dok'gHkq&mawmf u v,fwD q&mawmfhxH
*gxmwpfyk'fa&; ydkYvdkuf\/
xdk*gxm\ t"dym,fum;]]cGeftm;MuD;aom MuhHow0gonf oefrmaom wpfacsmif;wnf;aom csKdNzifh rdrda&SY awGYorQ
t&m0wKwdkYudk csKdNzifhaumfwif aemufodkY ypfvTwfcsvsuf rdrdaemufrS vdkufygvmaom
om;orD;rsm;udk xdrSef aoaysmufapouJhodkY PAv MuD;rm;vSaom v,fwDvnf; xkdYtwl
wynfhrsm;udk owfav\}} [lownf;/
xdkpmudk zwf&aomtcg q&mawmfu ]]pmcsaewkef;uom r[m0dok'g&Hk q&mawmf tqHk;tr
&cJhvQif e,fvSnfhw&m; ra[mNzpfygbl;/ ckawmh a[mrd&uf NzpfaeNyD/ wpfAdkvfxJusefvJ
qufcDs&awmhrSmyJ? ppfwdkuf&w,fqdkwm udk,fhbufu ppfAdkvfawGvnf; usqHk;&wmyJaygh}} [k
wynfhrsm;udk rdefYawmfrlowwf/
rmefvnf q&mawmfuvnf; q&mawmfw&m;a[mMuGNyD[k Mum;vQif ]]tif; MuhHMuD;wpfaumifawmh
xGufNyefya[h/ om;b,fESpfaumif aocJhrvJrodbl;}} [k aNymavh&d&m ]]om;wpfaumif
ESpfaumifaowm ta&;rMu;D? awm&Sif;zdkYvdkw,f/ wynfhwpfyg; ESpfyg; vlxGufwm *krpdkufEdkif?
vlwpfaxmif wpfaomif; Pftvif;&zdkYu ta&;MuD;w,f}} [k aNymMum;owwf/
rm&fewfESifh tNrJwdkufyJG0ifae&aom olawmfaumif;MuD;wdkY\ tyg;wGif omrn udk,fcHtiftm;Nzifh
r&Edkifonfudk oifcef;pm ,lMu&m\/
xdktcsufudk xif&Sm;ap&ef v,fwDy@dwudk,fawmfuv;\ vQKdY0Suf Zmwfodrf;cef;udk
tenf;i,f azmfNyoifh\/
wpfcsdefu q&mawmfMuD;pmrsm; yHkEdSyf&m v,fwD y@dwonf MunfhMuyf yHkEdSyf&ef &efukefA[ef;
vma&mufaexdkif&onf/ xdktcg b,furSef; rodaom vlG,fvleDuav;wpfa,muf olYxH
a&mufvm\/ w&if;wESD; aexdkif ulnDvkyfay;onf/ olYtaMumif; ppfaq;ar;Nref;Ncif;vnf;
rNyKrd/ &Hcg vleDuav; &ufaygif;rsm;pGm wdwfwqdwf aysmufoGm;\/ NyefvmvQif a&S;a[mif;

&wem ypnf;rsm; ,lvmwwfonf/ aemufqHk; xdkvleDuav; aysmufoGm;um ysOf;rem; rrMuD;qDu


arwmpmrsm; ,lvmNyef\/ OD;yOif;xHu pmudk rrMuD;xH ydkYonf/ onfvdkESifh
q&mawmftm;udk;aom v,fwD y@dw a&wdrfepfcJhonf/ rrMud;ESifhcsdef;um rEav;wGif
vl0wfvJonfhtcg vleDuav; kwfw&uf ay:vmNyef\/ aemuf rawGY&awmhacs/
xdktaMumif;udk ]v,fwD*E0ifusrf;NyK} q&mu olawmfaumif; ewfaumif;ronf [k
*kPf,lazmfNy\/ y#dywdaemufuG,frS vQKdY0Sufqef;Mu,faom tE&m,fudk rNrifMuav/
opmNzifh rdk;Gmay;Ncif;
1268-ckESpf 0gudk NynfNrdKY 0dyemukef;awm& qkdawmfrl\/ xkdtcdkuf [oFmwe,fwGif
aemufrdk;rodrf; v,f{ursm;pGm ysufpD;&rnfh uyfMuD;qdkufaepOf t*FvdyfvlrsKd; {&m0wDrif;MuD;
]rufuqJG} u q&mawmfudkyifh w&m;yJGvkyf&ef trdefYcsonf/
q&mawmfvnf; vma&mufyifhonfh tcsdefrSp tESpfESpfq,fausmf a&tv edA'0wfMuD;udk
aeYpOfqifNcif opmNyKawmfrlvsuf rdk;ewfom; ponfwdkYudk arwmydkYawmfrlonf/
oabFmNzifhMuGawmfrl&m urf;vHk;GwfrQ MudKqdkMu\/ oabFmqdkufuyfrnf&dSpOf kwfw&uf rdk;qif
GmoGef;cs&m wpfem&DcefY Mumavonf/ Nrpfv,f oabFmausmufcsNyD; qdkif;ihHae&\/ vlwdkif;
tHhMorqHk; 0rf;omrqHk; Muawmh/ ]]tESpf ESpfq,fausmf a&0wfMuD\ tpGrf;uG,fh}} [kvnf;
rdefYawmfrlonf/
xdktcsdefrSp rdk;acgifa'orsm;twGuf ]rdk;y&dwf? rdk;ur0g? rdk;trdefYawmf Nyefwrf;] rsm; a&;om;um
rdrd\ oDv? arwm? opm? orm"dpGrf;tm;Nzifh ow0grsm;twGuf rdk;udkvnf; GmoGef;ay;awmf
rlcJh&onf/ olawmfaumif;MuD;wdkY\ pGrf;tm;um; vlomrefwdkY r,kHMunfEdkifavmufatmif
urmYed,mrMuD;rsm;udk csKd;azmufypfEdkifonfwum;/
oDvu ray;Edkifaom ypnf;Opm[lonf r&dSouJhodkY cED arwmrEdkifaom ab;&ef[lvnf;
r&dSpaumif;/ xdkYxuf opmw&m;u rNyKvkyf rpGrf;aqmifEdkifaom t&m[l r&dSacs/
wd&pmefrsm;\ opmNzifhyif rdk;udkGmcsapEdkifcJh\/ avmifaeaom rD;? pD;aeaom a&udkyif Nidrf;ap
&yfwefYapEdkifcJhonf/ opmum; urmYed,mr? trSefobm0w&m;MuD; oufoufwnf;/
ynmrsufpdNzifh MunfhvQif vlt"me r[kwf/ rSefuefNcif;om y"meNzpf\/
ow0gwdkYonf tusOf;tusyf rawGYao;orQ tpGrf;tprsm; wHk;um a&omcdk aewwfMu\/
rsufpd? em;? eSm? vQmESifh cEmudk,fudkom tm;udk;&m[k xifrSm;Muonf/ (0g) &kyfudkom
tm;udk;Muukef\/ wpfodef;tm;ESifh,l r&aom vG,fulMuD;rm;onfh tm;rsm;&Sdonfudkyif
r,HkMunfMuav/ wu,fha,m*D tmZmenfMuD;rsm;yifvQif vufeufaumif;rsm;udk wpfcgwpf&H
arhaewwfMu\/

txifrMuD;aom q&mawmf\ aemifw


,if;odkY te,fe,ft&yf&yf vSnfhvnf w&m;a[mawmfrl&m 1277 ckESpf awmifwGif;MuD;NrdKY
w&m;yJG xl;Ncm;csufwpfck &dScJhonf/ awmifwGif;MuD;om;wkdYonf q&mawmftm;
rdausmif;&JodkYvm oHk;q,fhig;rdkifcefY xrf;pifNzifh yifhMu&onfrSm omrn o'g? 0D&d,r[kwfacs/
xdkYaMumifhvnf; xdk ckESpfnwkdifatmif txl;a[mMum; csD;NrSifh\/ w&m;a[m av;-ig;&uf
&dSaomtcg q&mawmf wnf;ausmif;odkY Adkvfukef;q&mawmf MuGvmNyD; q&mawmftm; aus;Zl;wif
0efcHpum; avQmufxm;onf/
]]wynfhawmf rEav;u Adkvfukef;ausmif;bkef;MuD;ygbk&m;/ rEav; av;Nyifav;&yf
q&mawmfw&m;a[maeaomfvJ wpfcgrQ remzl;yg? olYvdkighvdkxifNyD; ]]v,fwDvdkawmh wkdYvJ
a[mwwfom;yJ? bk&m;a[mwJhtwdkif; pmMunfha[mMu&wm? v,fwDvJ 'DpmuvJGNyD;
ra[mEdkifygbl;}} qdkNyD; txifao;cJhrdygw,f bk&m;/ ,ckrS tprf;oabm taNymrsm;vkdY emMunfh&m
wynfhawmftxifawG vJGukefygNyD/ NypfrSm;rdonfrsm;udkvJ onf;cHygbk&m;}} avQmufxm;onf/
xdktcg v,fwDq&mawmfu]]Adkvfukef;q&ma&Y? wynfhawmfeJY wuG ow0gawG[m udk,fhtoduav;udk w,fNyD;
xifwwfMuw,f/ udk,fhtrSm; odwJhaeY[m wdk;wuf MuD;yGm;zdkY pwJhaeYyJ/ ck 'DawmifwGif;rSm a[mwJh
w&m;awGuawmh vlrsm;pktwGuf NcHKNyD; a[m&wm/ ck Adkvfukef;q&mtwGuf qdk&if
oD;Ncm;a[m&ao;wmaygh}} [k qdkum oHk;nquf y&d,wdtodPf? y#dywdtodPfwdkY\
twdrfteufudk cJGNcm;pdwfNzm Adkvfukef; q&mawmf odomatmif a[mawmfrlonf/
]]wynfhawmfvJ i,fi,fu udk,fh[mudk,f w,fNyD; txifa&mufwmuvm;/ rsufpd? em;? ESm? vQm?
udk,ftodavmufudk trSefqHk;NzwfNyD; aeMuayr,fh tJ'D todawG[m wu,fh &Syf&Syfuav;yJ/
trSefw&m; tyHkwpf&myHk wpfyHkawmif odwm r[kwfbl;/ pmcsbkef;MuD; b0wkef;u
teuft"dym,fodaewJh ]earmw} [m opfyifatmufa&mufawmh &,fp&m Nzpfaew,f/
[kdwkef;u teufxifMuwmu tvkyfNzpfatmif xifwmr[kwfbl;/ a[maNymydkYcsvdkY &Hkav;yJ/
qm;[m iefwJh t&m0wKvdkY aNymvdkY &HkyJ/ ylief? at;ief csKdief? ayghief? av;iefqdkwmawG
bmrSrodbl;/}}
]]Adkvfukef;q&ma&Y? yHkdkif;dkif; aNym&&ifawmh pdwfrESHYwJh vlwpfa,muf[m ynm pD;yGm;
r&SmEdkifwJhtNyif wwfodxm;NyD;wJh ynmawG? pnf;pdrfOpmawG[m olYtwGufa&m olrsm;twGufyg
w,fNyD; toHk;r0ifovdkyJ/}}
]]avmurSm aNcvufrEkdifwJhvl? EIwfrEdkifwJhvlawG[m aNceJY? vufeJY? EIwfeJY vkyf&r,fh tvkyfudk
tusKd;NyD;atmif rvkyfEdkifMuovdk pdwfrEkdifwJh vlvJ onftwkdif;yJ/}}

]]pdwfeJYvkyf&r,fh tvkyfrSm tusKd;NyD;atmif rvkyfEdkifbl;/ ]wdydawm} wpfyk'f qHk;atmifyif


bk&m;*kPfawmf pdwfpdkufNyD; rxm;EdkifMubl;/ rxm;Ekdif&if yd#uoHk;yHk aqmifEkdifOD;awmh
tusKd;rNyD;bl;? pdwfudkrEkdifwJholudk tl;vdkY ac:w,fr[kwfvm;? tJ....tl;[m olYpdwfudk
olrEdkifawmh xrif;wpfyef;uefudkyif NyD;atmif rpm;Edkifbl;/ zsufqD;acsrGNyD; xcsif xoGm;w,f/
pdwftvkyfNzpfwJh bm0emtvkyfusrS Adkvfukef;q&mwdkY wynfhawmfwdkYwawG[m udk,fhxrif;
udk,frpm;EdkifwJh tl;vdkyJqdkwm ay:awmhw,f/}}
]]wpfenf;tm;Nzifh aNym&&if pdwfrEdkifwJhbl[m yJhrEdkifwJhavSolMuD;eJY wlw,f/ tcsdefraG;
NrKyfoGm;Edkifavmufatmif av;vHwJh0efawGudk wifNyD; pkefqif;vmwJh avSolMuD;[m yJh rEdkifavawmh
tpD;xefwJh a&0JrSm a&qJGovdk cHNyD;arsm&w,f/ ntcg urf;pOfwpfavQmufvJ bmrSrNrif&ovdk
oHo&m0JxJrSm bk&m;ryGifhwJh okn urmMuD;awGeJY wdk;&? aeYtcgNzpfvdkY qdyfurf;wpfavQmuf
om,mwmudk Nrif&NyefawmhvJ yJhrEdkifvdkY uyfvdkYr&? arQmfumMunfhum csD;rGrf;umeJY ork'&mxJ
arsmygoGm;&vkdY qdyfurf;omwJh omoemawmfMuD;udk awGYNrif&ayr,fh orx0dyem r*fzdkvfedAmef
qdyfurf; odkY ruyfEdkif/ omoemudk MunfdkwJh bk&m;'um? bk&m;tr? omrn &[ef;
pmwwf&[ef;? wHqdyfawmf& &[ef;b0avmufeJY oknurm oHo&mNyifMuD;rSm vGifhumvGifhum
arsmygaeMu&wmyJ}} ponfNzifh b0\ tm'De0 (tNypf) udk Nyawmfrl\/ aemufnrsm;wGif
ed&P (xGufayguf) w&m; orx 0dyemrsm;udk a[mawmfrlonf/
pmawGYESifhvufawGY txiftm;Nzifh uGmNcm;onf xif&aomfvnf; wpfxyfwnf; usyHk?
ygVdawmfMuD;rsm;udk Munfh&m oJxJ a&oGefvdkufouJhodkY pl;0ifeufdIif;pGm od&Munfdk&yHkwdkYudk
&Sif;Nyawmfrlonf/ wnf;ausmif;twGif; ESpfyg;wnf; a[maNymem,lMu&m Adkvfukef;q&mawmfrSm
em&if;em&if; MuufoD;wNzef;Nzef; xae\/
]v,fwDq&mawmf[m wu,fh t&d,m yk*dKvfMuD;yguvm;} [k vQufNyufouJhodkY todPf
aygufvm xaNy;csifavmufatmif aMumufvnf; aMumufaeonf/ ]tawGY aemufusavNcif;}
[kvnf; aemifw Nzpfae\/
q&mawmfonf tvkyfpcef;ESifh pyf xGufouf0ifoufudk OD;pGm rvGwfwrf; rSwf&efESifh
ur|mef;IyGm;enf;udk y&duH taNccHrSp a[mawmfrl\/ "mwfav;yg;? 0dnmP "mwfaNcmufyg;
IyHkudkvnf; tao;pdwf TefNyonf/
tmemyge'DyeD? bm0em'DyeD paom 'DyeDrsm;onf w&m;tm;xkwf&m tem;u TefNyaeonfh
tazmfaumif; q&maumif;MuD;rsm; NzpfaMumif;udkvnf; TefNyawmf rlvdkuf\/
Adkvfukef;q&mawmfvnf; oD;oefY w&m; oHk;nemNyD; q&mawmf\ aNctpHkudk ezl;ESifhwdkuf
awmif;yefNcif;? tm;udk;Ncif;? aus;Zl;wifNcif; pum;rsm; avQmufxm;um ausmif;odkY NyefvmcJh\/
ausmif;odkY a&mufvQif toifhpDrHxm;aom oydwfwpfvHk;? oHk;xnfaom ouFef;Nzifh rdrdydkif

ausmif;wkdufESifh wynfhoHCm 'um 'umrrsm;udk pGefYcGm nwGif;csif;yif wdwfwqdwf


awmxGufawmfrlav\/
a&m*gu,fwifa&;vkyfief;
q&mawmfonf 1270-NynfhESpfwGif armfvrdifrdY usKdufoHvefawmifxdyf atmifvHawmif
0guyfawmfrl\/ xkdtcg txufNrefrmNynf umv0rf;a&m*g yvdyfa&m*grsm; tenf;tusOf;
NzpfpyaeoNzifh ]a&m*E&'DyeD} ukd a&;om;awmfrlonf/
oDvorm"d acgif;yg; ow0grsm; qif;&J'kua&mufaeonfukd rBunfh&uf?
rdrdwwfEkdifonfhbufu u,fwif&ef qENyif;Nyawmfrl\/ i,fpOfup a&m*gcHpm;aeolrsm;tm;
twwfEkdifqkH; ulnDcJholyDyD ,ckvnf; ]tE&,fuif; ur0g ? trdefYNyefwrf;? pufy&dwf} paom Ak'
rEmefawmfrsm; ,kH,kHBunfBunf ESifh uyfqkd;BuD;rsm;rS umuG,fEkdif&ef a&;om;awmfrlNcif; Nzpf\/
okdY&mwGif q&mawmfonf twkrJhtpGrf;xufaom opmpaom vufeufaumif;BuD;rsm;ESifh
y&dwfpaom Ak'rEmefrsm;tay: tBuGif;rJh tm;ukd;&rnfhtpm; tif;tkdif?cvSJYvufzGJY ponfwkdYukd
vufcHrdvQufom; NzpfcJh&onf/ pifppf xkdtwwfrsm;onf q&mawmf\ yifukd,fcH,lcsufESifh
qefYusifvSay\/ yuwdpdwfESifh rqDavsmfcJh/ xkdtcsdefu tcsKdY 0dyema,m*Dq&awmfrsm;u
q&mawmftay: ,kHBunfukd;pm;rI tenf;i,f avsmhyg;cJhBu&\/ pG,fpkH&yk*KdvfausmfBuD;rsm; Nzpf
rvGefqef&JBu/ (edAdE q&mawmftcef; Bunfh&ef/)
tarT"gwfwkdU\ oabmonf oabmonf odrfarGYyd&d odcufvSayonf/ rnfokdYrQ
ra&SmifvTJomatmif nSyfyl;nSyfydwf csdwfquf tuGufqif 0ifvmwwfonf/
xkdoabmw&m;rsm;onf a,m*Dtrsm;yif cGJNcm;odNrifEkdifonfr[kwf/ tvkyfcGif r0ifaom
olrsm;twGuf ,kkHBunf&ef taNymcufvSay\/ xkdYaBumifh y&d,wfwwfwkdif; oufpGefYBuKd;yrf;
tm;xkwfwkdif; yefr0ifEkdifNcif; NzpfBu&onf/ rm&\ tifyg,mum; us,faNymvSay\/
xkdtaESmifht,Suf tcuftcJvrf;cGJrsm;aBumifh vnf; q&mawmf\ oDv?orm"d? ynmrsm; ykd
BuD;xGm;cJh\/ q&mawmfh a0ae,svnf; ykdrsm;Nym;cJhonf/ q&mawmfonf xkdtcsufukd
Nrifawmfrlrnfom Nzpf\/ aumif;rnfh yk*Kdvf taESmifht,Sufonf ykdaumif;&ef
wkH;ckay;onfESifhomwlavonf/
q&mawmf a&m*E&'DyeD a&;aepOf ,kd;',m;e,fpyf aeaom &aohq&mwpfa,muf a&mufvm\/
q&mawmf a&m*E&'DyeD a&;om;onf[k Bum;& a&m*guko&m tvGeftpGrf;xufaom pr
tif;wpfck v&efvmNcif;Nzpfonf/ / xkdtif;um; &aohaeaom &Gmuav;wGif yvdyfa&m*gNzpfpOf
ntdyfrufwGif vlolawmf ckESpfa,mufu vmay;aom tif;Nzpf\/ xkdtif;ukd aqmifNcif;?
a&pdrfaomufNcif; ponf yvkyfu a&m*gcsufNcif; aysmufonf[k &aohu avQmufvonf/
xkdprtif;rSm ouwvkd Nyxr-ygVdvkd yxrNzpf y-&&pf x-ukd tv,f axmifxm;\/
NynfrdY 0dyemukef; awm& aepOfuvnf; ]wpfnwGif NynfrdY&Sd opfyifBuD;rsm; tm;vkH;
rD;avmif ukd,fwkdif Nidrf;owf&onf} [k tdyfrufNrifrufawmfrl\/ rBumrD NynfrdYwpfrdYvkH;
yvdyfa&m*gBuD; usa&mufvmonf/ wpfrdYvkH; txdwfwvefY NzpfaeBupOf yef;yJq&mwpfOD;u
tdyfrufwGif aNrapmifh bDvl;u ay;aom odaEmESifh 0wfNzLpifBu,f yk*KdvfBuD;uay;onf qkdaom

pufBuD; 13-yg;*gxm pkwf aq;uk&m ausmfBum;vQuf&SdpOf q&mawmfxH vm ynmvonf/


xkdtcsdefrS p q&mawmfonf w&m;yGJBuD;rsm;ukdyif &yfqkdif;um te,fe,f t&yf&yfwkdU
vSnfhvnf yvdyfESifh 0rf;a&m*grsm;ukd rem;rae umuG,fay;awmf rl&av\/ (1272-ckESpfrSp
1274 ckESpftxd tylwNyif; aqmif&Gufay;awmf rlonf/)
1275-ckESpf ppfukdif;rdY yvdyfa&m*g Nzpf&m q&mawmfu trdefYawmf Nyefwrf; ur0g?y&dwfrsm;
zwfap aoewf? oHacsmif;? oHykH;? ukvm;wufrsm;ukd uRufuRufnHatmif wD;ap\/ y&dwfcsnf?
oJrsm;ukdvnf; ay;onf/ avmufav;cGrsm; Nzifhvnf; ypfcwfap\/ pr vufzGJUukdvnf;
a0iSay;onf/ a&m*g aysmufNidrf;av\/ okdY&mwGif wyfBuD;wpfwyf aNrmufbufokdY
rD;&xm;vrf;twkdif; csDwufoGm;onf} [k tdyfruf rufBuoNzifh owif;ukdem;axmif&m
rD;&xm;vrf;&Sd rdY&Gmrsm; qifhumqifhum a&m*gNzpfyGm;av\/ tdyfrufvnf; xkdtwkdif;yif
NrifrufBuonf/
q&mawmf a&Tbkdtxd BuG&av\/ a&TbkdokdY BuGaomtcg BuKdwifwpfrdYvkH;
armif;aBumfnmaponf/ wpfrdYvkH; a&m*grsm;ukd v,fwDq&mawmf armif;xkwfvdrfhrnf/
rdYolrdYom;rsm; Nidrf0yfat;csrf;pGm aeBu&rnf/ [l\/ xkdtcg trEkrsm;onf
v,fwDq&mawmf BuGvmNyD? igwkdY'DrSm aevkdY rNzpfawmhbl; [k tdyfrufay;um xGufoGm;Bu\/
armif;aBumfNim&kHrQNzifh a&m*grsm; aysmufNidrf;Bu q&mawmftm; tvGefcsD;usL;Bunfnkd Buukef\/
wm0efykdavawmhonf/
uyfa&m*gBuD;onf aemufuvkduf a&SYuaNy; Nzpfae\\/ rD;ckd;BuGufavQmuf
vkdufESdrfeif;ae&onf/aemufykdif; 1274-ckwGif rEav;? rdwDvm? Nrif;NcH ponf tESHYtNym;
NzpfyGm;&m &[ef;oHCmawmfrsm;yif xGufaNy; wdrf;a&SmifaeBu&oNzifh rdYBuD; NyBuD;rsm;
omoemuG,f usD;vefUpmpm; NzpfBu&ukef\/ xkdtcg q&mawmfrSm ykd pdwfraumif;Nzpf&onf/
wpfrdYNyD;wpfrdYryifhaomfvnf; raerem; <uawmfrlavonf/ rEv;rdYum; a&m*gNzpfwwfaom
vrsm;wGif wrifapmifh umuG,fawmfrl\/
w&m;yvifxufrSae [pfatmfum acG;tloHrsm; Bum;vm;? em;axmifBu/ avmufav;rkd;?
cJrkd;&Gm;aprnf/ tdyfrufrufvQifvnf; vmaNymBu/ b,frdYb,f&Gmu rqkd a&m*gNzpfvQif
csufcsif;vmyifhBua[h [k a<u;aBumfzdwfac:awmfrl\/ q&mawmf <ua&muf&m rdYwkdif;
xl;xl;Ncm;Ncm; a&m*gaysmufuif;onfcsnf; Nzpfonf/ xkdokdY aysmufuif;onfrSm q&mawmf\
oDv?orm"daBumifhom r[kwf? odwwfaom t&G,frSp *dvmersm;ukd om;orD;yrm r&GHr&Sm
ypkaqmif&GufcJhaom edA'*dvme0wf yg&rD ukokdvfBuD;aBumifhvnf; Nzpfayonf/ tE&m,fuif;
y&dwf? ur0g&GwfzwfrIESifh pyfvnf;.......
r*FvmtvkdUiSm &GwfvQif om,memaysmfzG,f &Gwf&w,f/ tE&m,f umuG,fESifxkwfzkdY &GwfwJhtcg
anmifemem toHeJY r&Gwf&bl;uG,fh/ NywfNywfom;om; &J&Jwif;wif;eJY aigufwefaigufNyD;
&Gwf&w,f/ ur0gawmifrS puLur0geJY rvkyfeJY/ a&Tydef;cs refusnf;aph ur0gukdifNyD; &Gwf&w,f/
awmfawmh bkwfwap aNy;wmyJ/ [k rdefYawmfrlavh&Sd\/
xkdyGJwGif q&mawmf rESpfcsKdufqkH;rSm EGm;om;pm;aom bkef;BuD;rsm; &GwfzwfNcif; yifwnf;/
a[h EGm;om;pm;wJh yg;pyfBuD;eJY okPmwk arbaE oHaCm zwfvkdufa&m/ EGm;om;eHYBuD;u

wpfac:avmuf uif;axmuf oGm;avawmh bDvl;obufawGu tJ'D EGm;om;eYHBuD;ukd


rD;ckd;<uufavQmuf vkdufNyD; vma&maygh [kvnf; rdefYawmfrl\/
rSwfom;xkdufaypGmh/
q&mawmfonf uyfa&m*gBuD;rsm;ukd umuG,fESifxkwf&m wkdif;olNynfom;wkdY
tm;ukd;avmufatmif atmifNrifawmfrl\/ a0omvDNynf uyfBuD;okH;yg; qkdufa&mufpOf wpfnvkH;
&weokwf &Gwf u,fwifcJhaom &SiftmeEm\ oDv? u&kPm? orm"dESifh 0d&d,rsKd;
xm;awmfrlonf/ vkyfwkdif;Nzpf Nzpfwkdif;vnf; vkyfawmfrlcJh\/
q&mawmfum; uyfa&m*gBuD;rsm;ESifh vkdufwrf; aNy;wrf; upm;&ouJhokdY Nzpfaeonf/
ow0gwkdYtm; u,fwif&Ncif; tvkyfonf rGefNrwfvS\/ vkyfEkdifcJpGmh/ xkdtvkyfrsKd;onf
&[ef;udprNyD;ao;aom a,m*Drsm;twGuf rGefNrwfvSaomfvnf; raumif;acs/ [mebm*d,
(atmufqGJ) vkyfief;yif Nzpf&av\/
tpGrf;xufvSaom Elemaq;enf;wpfck& azmpyfpm;&mrS rdrdrSm wpf0ufwpfysufom aysmufuif;qJ
Nyif;Nyaom u&kPm'Pf ydvlemvnf;&Sd aiGaBu;vnf; NynfhpHkoNzifh Elemukq&mBuD; xvkyfolESifh
wlonf[kqkda&;aomf bk&m;&SiftmabmfESifh cRwfacsmftHhrxif/ y#dywfvkyfcGif ,if;okdYa&SmifvTJ
Ekdifcufaom uGif;quf tykdwm0efrsm; usa&mufvmwwfonfukd NrifcJpGmh/ a&SmifEkdifcJpGmh/
q&mBuD;wpfql vkyfvkdaom a,m*DwkdYum; auseyfyif aewwfao;awmh\/
rm&fewf\ tifyg,monf us,f0ef;\/ y&d,m,fvnf;<u,fvGef;\/ bdef;ypf zrf;aom
trIrsKd;vnf; qifwwfonf/ ykH&kdif;&kdif; aNy;vGef;aomNrif; cJqGJcH&wwfonf/ u,fwifNcif;
tvkyfukdpGrf;Ekdifygvsuf rvkyfvQif u&kPm&Sd&m ra&muf/ vkyfygvsifvnf; y"ge (ur|mef;
)tvkyfysufrnf/ tpGef;rvGwfaom axmifuGufNzpf\/
bk&m;&SifwkdYum; tpGef;rvGwf tuGufqifzrf;aom NyoemrsKd;ukd ta&;,lawmfrrlcJh/
qdwfqdwfaeNcif;Nzifh rZdry#dy'g opmvrf;ay: BuHYBuHYcH&yfawmfrlav\/ todmPfa&SYoGm;Nzifh
pOf;pm;usifhBuHBuygav olawmfaumif;awGwkdY/
tm&kHedrdwf tdyfruftxiftNrifESifhwuG tif;tkdif cvSJY? vufzGJU? rEmefponfwkdYonf
trIqif wrifzrf;qD;aBumif; ckdifrmonfh oJvGefp oufaocHypnf;rsm;yif r[kwfygavm/
acgif;ay:aNrmufwifNyD;rS ukdifaygufcH&Ncif;onf xkdifaepOf wufeif;onfxuf emwwf\/
xkdtvkyfrsm;ukd vkyfNcif;tm;Nzifh ykdrkdausmfBum;NyD; a0ae,strsm; tuRwfw&m;&rnfukd
NrifawmfrlomvQif taESmifht,SufrSef; odaomfvnf; &J&JBuD; vufcHvkyfaqmifNcif; Nzpfayvdrfhrnf
[kom aNzodrfh&awmh\/
bk&m;&Siftm;aus;Zl;qyfjcif;
q&mawmfonf 1279-ckESpfrSp e,fvSnfUw&m;a[mjcif; vkyfief;MuD;udk &yfqdkif;awmf rlavonf/
yvdaAm"=taESSmifht,SufMuD; wpfck[kvnf; odjrifawmfrl\/vufawGU a&SmifvGJ&ef rwwfom
jzpfcJh&onf/ q&mawmfum; rnfonfh tvkyfrqdk rqkwfrepf &Gyf&GyfcRHcRHMuD; ZGJ&Sd&SdESifh
vkyfaqmifawmf rlavU&Sd\/

tifMuif;jrdKif awm&aepOf yxrausmf OD;ynmoD[(OD;MuD;az) tm; udpwpfckESifh pyf


trdefU&Sdzl;aom pum;wpfckudk owd&rdayonf/
a[U-armifynmoD[/ tvkyfwpfck vkyfawmUr,fqdk&if udk,fwdkifuvJ MudKwifjyD;
MuyfMuyfpOf;pm;? tajrmftjrif&SdwJY yk*dKvfrsm;eSifUvJ wdkifyif? rSm;wwfw,faemf/ at;-pOf;pm;wdkifyif
jyD;yvm;? vkyfayawmU? vkyfawmUa[U pOf;pm;xm;ayr,fU rSm;jyDuG/ onfawmUrS
aemufrqkwfeJYawmU[/ b,folawG bmajymajym *&krpdkufeJU? vkyfomvkyf? rSm;av-vkyfav
vkyfav rSm;av/ rSm;yap? vkyfomvkyf/ qufvkyfuG/ vkyf&if;eJUyJ trSef&vmvdrfUr,f
[lownf;/
]vkyfcsifwmvkyf aemufrqkwfeJU/ jzpfcsif&mjzpf pdwfrnpfeJU} [laom aqmifyk'fuJhodkU q&mawmfU
Mo0g'onf a'gifjyif;vS\? xufvGef;vS\/ q&mawmfvnf; t&m&m cH,lcsuf twdkif;yif
vkyfaqmifawmfrlavU&Sdonf/ vkyfrnf[k qHk;jzwfjyD;vQif tavsmUray;wwf/ t"dywd
a,mufsm;aywnf;/ pum;ajym&mvnf;armif0Pdw&? pum;ajymwJU? a&;wJUtcg ydefydefanSmifanSif? anmifememeJU tqHrygwJY pum;rsdK;
rajym&? ra&;&bl;uG,fU/ wif;wif;&if;&if;? 00vifvif wpfqkyfwpfcJMuD; ajym&? a&;&w,f
[kqHk;rzl;\/
q&mawmfonf t"dywdpdwfjzifh jyKvkyfcJh&m q&mawmfvkyforQ urmUtwdkif;twm ESifUtrQ
us,fjyefUcJhonf/ urmwpf&dk; 'dk;,dkayguf oGm;\/ y#dywd &IaxmifhrSMunfUaomf
tcsdKUvkyfief;rsm;onf yvdaAm" ESifY 0dyEkyudvo (0dyemacs;wuf) jzpfaeonfudk
q&mawmfvnf; odjrifawmfrl&m\/
1279-ckESpf v,fwDwdkuf 0gqdkawmfrl\/ 0guRwfvQif &if;ESD;aom wynfU'um rsm;tm;wynfUwdkU? igonf tESpfESpfq,fvHk;vHk; txufatmuf jrefrmjynf vSnfYvnf ow0gawG
&kyfemrftvif;&zdkY iJYnSmjyD; w&m;a[mjcif; yvdaAm" tvkyfMuD;udk udk,fusdK;zsuf vkyfcJUjyD/ ,ck
ighrSm jrwfpGmbk&m;&Sif&JU aus;Zl;awmfudk qyf&ef qE&Sdaeao; qdwfjidrf&m aMu;wGif;MuD;
awm&odkU MuGOD;rnf? armif0PdwESifU uyd,wpfOD;om vdkufcJhayawmh [k rdefUqdkum oDwif;uRwf
vuG,faeUwGif v,fwDwdkufrS xGufcGm tvHkjrdKU ta&Subuf&Sd xdkawm&odkU 0ifawmfrl\/
wefaqmifrkef;vqef; 1-&ufaeUrSp aus;Zl;qyfvkyfief;MuD; pwif&m waygif; vuG,fUaeUtxd
ig;vwdwdjzpfonf/ aus;Zl;qyf vkyfief;[lonf yk'faygif;(pmaMumif;aygif) 483-yk'f&Sd pmrsufESm
('Drdkif;qdkuf) 34 rsufESm&Sd ]r[mo&P*HkMuD;udk} toHrqdwf? rtdyfrae &GwfzwfylaZmfjcif;yif jzpf\?
(aus;Zl;qyfenf; edosnf;[k pmtkyf&SdjyD;/)
o&P*Hk oHk;yg;udk opmav;yg; edAmef*kPfwdkUjzifU pufvSnfU a&;xm;jcif; jzpfonf/ Oyrm
pwkop y#da0" y&d,EH Ak'H o&PH *pmrd(tp) ? oA0dygu0H 'kuu, edAme"mwk opdu&P
y&d,eH oHCH o&PH *pmrd (tqHk; /
,if;o&P*HkawmfMuD;udk ig;vwdwd rtdyfrae &GwfzwfylaZmf&m wpfaeUvQif tacgufaygif;
wpfaomif;av;axmifUav;&m (14400) & ig;vvHk;aygif;aomf &GwfzwfonfU
tMudrftacgufaygif; ESpfoef; wpfodef; wpfaomif; ajcmufaxmif&Spf&m (2116800) jzpfavonf/
olrwlaom 0D&d,&SifMuD;ygay/

rtdyfrae &Gwfzwf&onfrSm ig;v[k qdkaomfvnf; xdkodkU aus;Zl;qyf&ef tawG;tMuH tm&HkMuD;


0ifa&mufvufcHrdonfrSp xdko&P*HkMuD; jzpfatmif awG;&? MuH&? a&;&aom tcsdefumvvnf;
rnfrQ Muonfrod? xdkrQavmuf&Snfvsm;pGm? MumjrifhpGm &Gyf&GyfcRHcRHMuD; &GwfzwfylaZmfjcif;udk y#dywf
tvkyfcGif wif pOf;pm;aomf &dk;&dk;MuD;pOf;pm; r&onfudk vufcHEdkifMuayvdrfUrnf/ tajzudk
pOf;pm;aomtcgwGifrl &IjrifyHkcsif; wlnDMurnf r[kwf/
o'goefolrsm;u urXmef;vkyfvQif vkyfoavmuf bk&m;&Sif\ aus;Zl;*kPfrsm;udk ydk jrifMu&\?
ty'gefygVdawmfvm rax&fMuD;rsm;yif bk&m;&Sifh *kPfudk xkwfazmf csD;usL;avU &SdMuonf/
tmemygeudkyGm;vQif owdyXmef av;yg;paom aAm"dyud, w&m;rsm; wpfqifhjyD; wpfqifh
wpfoDMuD; &IjrifMu&\/ xdktcg oAnkw OmPfawmfMuD;udk thHcsD;rukef&SdMu&onf/
&GwfzwfrIrS pdwfqifjcifrI? qifjcifrIrS vuPma&;oHk;yg;jrifrIodkU a&mufEdkifaMumif; ]0dok'dr*fESifh
oarmtXuxm} jy\/ &GwfzwfrIonfvnf; tcsnf;ESD;r[kwf/ xdkUaMumifhvnf; ] o*gxm0*f
oH,kwf } ] oZ,u rax&ff} onf rdrd&Gwfaom toHrsm; cskKyfaysmufoGm; onfudk qifjcif&if;
&[Em jzpfoGm;onfvnf;&Sd\/ odkU taumif;jrif ,lqMuayvdrfYrnf? odkU&mwGif &GwfzwfrIonf
&IyGg;rIavmuf tusdK;roufa&mufay/
tvkyfcGif&SdMuaom yk*dKvfwdkU\ tjrift&qdkvQif onfemrfESifh onfcEmudk,fMuD;udk tcsdefjynfU
tvkyfay;um q&mawmf\ y#da0"? odkUr[kwf tjcm;MuD;rm;aom omoemtusdK; wpfckckudk
tcsdefqGJxm;vdkufaom (0g) vrf;vTJay;vdkufaom tm&HkMuD; [kyif ajymqdkMuukef\/
w&m;tm;xkwf&if; o'gaygufvm qefwpfwif; x csufjyD; qGrf;awmfwifonf ESifh wlvSonf
[lvdk/
Armudk urmu odonfrSm Ak'0g'
q&mawmf\ ordkif;wGif EdkifiHjcm; omoemyK tcef;onf tvGefxl;jcm; ajymifajrmufaom
tcef;wpfckjzpf\/ q&mawmf\ aus;Zl;*kPfudk jrefrmjynfom;wdkYomru EdkifiHjcm;om;wdkYvnf;
cdkvIHMu&onf/
]EdkifiHjcm; Ak'bmom omoemy toif;BuD;} udk 1275-ckESpf e,kefvqef; 15-&ufaeYrSp
wnfaxmifcJY\/ rEav;NrdKUudk A[kdy tzJGYcJG(rdU)aygif; ESpfq,fausmf zJGYpnf;EdkifcJYonf/ aiGusyf
wpfodef;cefY r.wnfcJY\/ owif;pmrsm;ESifhwuG wpfjynfvHk;u axmufcHtm;ay;cJYonf/
xdktcsdefu k&SESihf Oa&myEdkifiHwdkY ygVdpmay avhvmolrsm;? uRrf;usifolrsm; aygrsm;aeayNyD/
vGefcJYaom ESpfw&m ausmfuwnf;u avhvm vdkufpm;Mu&m 1850-jynhfESpfuyif k&Sjynf pdefyDwm
pbwfrdU (,ck vDeif*&wfrdY) ygarmursm; OD;pD; ygVd-k&Stbd"mef a&;aeMuavNyD/ Oa&my
vnf; 1875-ckESpfuyif cspfvf'g;\ ygVd-t*Fvdyf tbd"mef xGufaeNyD/
"ry' vufwifbmomjyef (1855)? ZmwftXuxmygVd ( a&mrtu&mjzifh ajcmuftkyf/ 1877)?
0denf;ygVdawmf ig;usrf; (1879) ponfjzifh jrefrmjynfwGif yHkESdyfygVdpmtkyftaejzifh usrf;rsm;
r&Sdao;cifuyif Oa&my avhvmxkwfa0aeMuNyD/ 1881-ckESpfwGifum; ygVdynm&Sifrsm; pkaygif;
]ygVdwufpfqdkqdkuf,wD;} ac: vef'efygVd pmawmfrltoif;BuD; wnfaxmifESifhNyD; jzpfMuonf/
]*&dwfb&dwef tdkif,mvef Ak'omoemy toif;BuD;} udkvnf; 1907-ckESpfwGif wnfaxmif
*sme,fr*Zif;rsm;jzifh Ak'bmomudk aqG;aEG;vmcJYMuonf/

Oa&mywdkufom;wdkYonf Ak'bmom Iaxmifh t&omr[kwf/ a&S'a[mif; urmhpmayBuD;


wpf&yftaejzifhvnf; ygVdudk tywfwukwfavhvmcJYMu\/ r[m0H'ygVdESifh tomu
ausmufpmwdkYrSp ygVdpmay;rsm;udk ausmufpmzwf ouJYodkYvnf;aumif;? ausmufqpfouJYodkY
vnf;aumif; wpfwdwpfwd prf;w0g;0g; zwfI&mrS urmausmf ygVd tbd"mefBuD;
a&;om;Edkifonftxd atmifjrifcJYMu\/ pmaya[mif;BuD;wpfcktjzpf avhvm&mrS
wef;zdk;rjzwfEdkifaom Ak'bmom\ tESpfom&udkNrD;prf;t&omcHcJY&mrS a&SYodkYwdk;om
t&omcHvdkpdwfrsm; jzpfay:vmMu\/
vlYb0\ csrf;omtppftrSefudk ay;rnfh bmompmayBuD; jzpfaMumif; rrSdwfrokef
,HkMunfvufcHvmMuonf? odkY&mwGif Ak'\ pmayrsm;? ygVdawmrsm;udk vHk;aph ygXfaph toHk;cs
bmomjyefEdkifaom tqifhodkYum; ra&mufEdkifcJYMuay/
xdktcsdef jrefrmjynfwGif v,fwDq&mawmf\ trsdK;rsdK;aom 'DyeDbmoma&; tvif;a&mifrsm;
uGefYjrL;cdkufESifh wdkufqdkifBuHKBudKuf&av\/ Ak'bmom ygVdpmayrS odcufeufdIif;aom
a0g[m&rsm;udk xkwfazmfay;Edkifrnfh yk*dKvfBuD;tjzpf ,HkMunftm;udk;vmMuonf/ q&mawmfxH
ygVda0g[m&? Ak'bmom cufqpf cuf&mESifh txl;ojzifh tbd"rm rausvnfaom tcsufrsm;udk
ajz&Sif;ay;&ef pmtwefwefjzifh awmif;cHvmMuonf/ ajz&Sif; &&SdorQudkvnf; *sme,f?
r*Zif;rsm;wGif azmfjycJYMu\/ q&mawmf\ owif;*kPfonf urmmudkyif cHrdavNyD/
,rdkuftajzusrf;? ed,mr'DyeD?,if;tzGifh#Dum?rlvy&d,m,okwftzGifh#Dum? vef'efygVda'0Dykpm
tajzusrf;? omoe orwd'DyeD? omoe 0dywd'DyeD? yXmea'o'DyeDpaom usrf;rsm;udkvnf;
ygVdbmomjzifh a&;om;\/ (tzGifh #Dum-2apmif&SmazG xkwfazmfoifh\/)
rpdk;&drf OD;mP w&mawmfu Oa&myom;wdkYESifh oifhawmfrnfh 'DyeDusrf;
rsm;udk 'dkifcH t*Fvdyfbmom jyefay;awmfrlcJY\/ q&mawmfh 'DyeDwdkYum; jrefrm tXuxm
BuD;rsm;yifwnf;/
odyHynmtay: q&mawmfhtjrifrSm tHYMoavmufay\/ xdkacwfum; odyHxGef;um;cgpom
&Sdao;onf/ tvGefeufeJodrfarGYvSaom tbd"rmw&m;rsm;onf rsufpdBuD;aom odyHynm&Sifrsm;ESifh
vdkufzufonf[k q&mawmfcH,lxm;\/ (EdkifiHjcm; omoemjyK Mo0g'rsm;udk Iyg/)
xdktcg t*Fvef ygVdtoif;BuD;rS ygVd tbd"mef wpfck ypk&ef pdkif;jyif;Mu\/ 1850-jynfhESpfu
pwifa&;om;aom ygVd-k&S tbd"mefvnf; taMumif;trsdK;rsdK;aMumifh 1918-ckESpfwdkifatmif
tqHk;rowfEdkif&SdcJYonf/ ygVdpmawmfrltoif;BuD; udk,fwdkifuvnf; xdka0g[m&yk'frsm;udk
rSm,lpkaqmif; tbd"mefwpfck a&;&efpDrHMu\/ v,fwDq&mawmf OD;pD;aom EdkifiHjcm; omoemy
toif;BuD;udkvnf; ygVdtbd"mefBuD;wpfck ulnDa&;om;ay;&ef awmif;cHMuavonf/
xdkYaMumifh q&mawmfonf ,if;odkYBuD;av;aom wm0efBuD;udk aqmif&GufEdkif&ef rEav;rdUwGif
pmoifpmcs em,u trsm;qHk;&Sdaom rpdk;&drfwdkufudk tultnDawmif;cJYonf/ xdkwdkufum;
oifMum;ydkYcsrIESifh pnf;urf;wGif taumif;qHk;jzpf\/ em,uq&mawmfrsm;onf ouw? t*Fvdyf
bmomrsm;udkyg tvkyfjzpfatmif uRrf;usifMuonf/
wpfcgu ,if;tbd"mef udpjzifh rpdk;&drfwdkuf ntdyfnOfhae oDwif;oHk;awmfrlcdkuf
ausmif;atmufxyf q&mawmfuav; OD;ol&d,( ,ck wpfyg;wnf;aom tbd"rr[m&X*kk/ 96ESpf) ESifh v,fwDq&mawmf\ wynfh"ruxdu bkef;BuD;wpfyg; pum;vufqHkusaeMu&m
OD;ol&d,u ]]bkef;BuD;? udk,fawmfwdkY w&m;a[maumif;vmw,f[k ajymMuw,f/ wynfhawmfudk

oHa0*jzpfatmif a[mjyay;prf;yg}} [kajym&m "ruxdu bkef;BuD;u]]udk,fawmf tbd"rmpmawG onfavmufwwfaewm oHo&m ab;BuD; raMumufyJudk;}} [k
qdkavonf/
]]raMumufvdkY onfvdkaewmaygh udk,fawmf}} [kqdkojzifh ]]raMumufa[m&ao;wmaygh]] [k ajymum
oHa0* jzpfzG,frsm;udk q,fhig;rdepfcefY a[mjy\/
]] uJ....udk,fawmf? b,fhES,fvJ raMumufao;bl;vm;}} [kar;&m ]] [ifhtif; wynfhawmfjzihf
raMumufao;aygif}} [k qdk em&D0ufcefY xyf a[mjyef&m]]wynfhawmfjzifh b,fvdkrS raeaygif}} [k qdk "ruxdurSm atmifhoufoufESifh
w&m;yJGodrf;vdkuf&\/
aemuf q&mawmftm; oGm; avQmufojzifh q&mawmfu OD;ol&d,tm; ac:vsuf/
]]rpdk;&drf q&mawmfuav;....'D "ruxdu uvJ a0ae,sZo, rod&SmyJudk;/ OD;ol&d, 'Dt&G,f
'DynmawGeJY oHa0* rjzpfygESifhOD;? wynfhawmfawmif;yefyg&ap/ udk,fawmfwdkYESifhwJGNyD;
y&d,wdomoemyp&mawG trsm;BuD;ygao;w,f/ ig;q,fausmfvdkYrS oHa0*rjzpf&if
wynfhawmfa[may;yghr,f/ ,ck ygVdtbd"mefBuD; NyD;pD;atmif BudK;pm;MuygOD;}} [k rdefYawmfrl\/
,if;ygVd tbd"mefBuD;udk ygVdwwf wynfhoHk;&mausmf tultnD,l tydkif;av;ydkif; cJGNyD; 1278ckESpfrS pwifa&;om;cJYMu&m tcuftcJ trsdK;rsdK;ESifh &ifqdkifcJYMu&onf/ 1298-ckESpf tESpfESpfq,f
c&D;wGif pmrsufESm1134-rsufESm? tkyfa&tm;jzifh tkyfBuD; av;tkyf xGufay:cJY\/ aemufwGif
taMumif;trsKd;rsdK;aMumifh xdkvkyfief;BuD; &yfqdkif;oGm;cJYonf/ (,ck xdkvkyfief; vufikyfudk
Ak'omoemtzJGYu qufvuf taumiftxnfazmfvsuf&Sd&m rMumrD jynhfpHkaom
ygVdtbd"mefBuD;wpfck jrefrmjynfu xkwfazmfEdkifMuayawmhrnf/)
,if;odkY q&mawmf\ aus;Zl;aMumifh t*Fvef ygVdtoif;awmfBuD;uvnf; ygVdt*Fvdyftbd"mefBuD;wpfck xGufay:EdkifcJY\/ (1921-25/) ygVd wdyd#u uGefaum'if;pftbd"mef?
u&Dwdu,fvf ygVd tbd"mef( 1952)rsm;vnf; xGufqJ xGufvwHY&Sdayonf/
pifppftm;jzifh ,aeY urmt&yf&yf vkyfaqmifcJY vkyfaqmifqJ jzpfaom
ygVdtbd"mefvkyfief;BuD;rsm;vnf; q&mawmfysdK;cJYaom tarGrsm;[k qdkvQif rrSm;Edkifacs/
t*Fvef ygVdtoif;rS tXuxmrsm;udk t*Fvdyfbmomjyef&ef ,aeYyifvQif jrefrmjynfrS
ygVdynm&Sifrsm;xH tultnD awmif;cHvsuf&Sd\/
]]Ak'bmomudk t*Fvdyfvdk zwf&rS}} [kqdkaom jrefrmjynfrS yk*Kdvfrsm; t&if;tzsm; pOf;pm;zG,f
jzpfay\/
tu,ftm;jzifh vef'efygVd a'0Dac: Oa&myxdyfwef; ygVdynm&Sif &D;pfa';ApfwdkY ZeD;armifESHyifvQif
Ak'bmom ouf0ifcsOf;uyfyHk rwnfNidrfcJYMu/ olwdkY a&;om;csufrsm;vnf; abmifbifcwfae\/
vHk;0qefYusifaom xm0& twyHkpHcGuf tewudk r0if0ifatmif vdkovdk qJGqefY
vSnfhz,fdkufoGif;&if; wpfb0 ukefcJYMu&&SmavNyD/
pdwfoGm;wdkif; udk,fyg tmZmenf wefcdk;&Sif

y#dywd tvkyfESifhpyf &[ef;awmfrsm;onf txl;vQdKY0SufawmfrlMu\/ tydpum *kPfyifwnf;/


0denf; Oya'uvnf; xdkudp wif;MuyfvSay\/ &HcgtwGif;ae wynfhrsm;xHrS wpfpGef;wpfp
odMu&onf/( olwpfyg; pdwftBuH odyHkudk eAdE q&mawmf tcef; Munfhyg/ rD;rxGef;bJ ntcg
pma&;EdkifyHkudk aousawmif q&mawmf tcef; Munfhyg/) q&mht&nftcsif;udk tuJcwfEdkifaom
wynfhvnf; &Sm;vS\/ o'goavmuf yHkBuD;rcsJYbJ dl;ajzmifh awmfwnfhpGm ajymqdkwwfaom
wynfhrsdK;um; ydk &Sm;onf/
q&mawmf\ y#dywfpGrf;&nf wpfpdwfwpfa'oudk aysmfbG,fq&moufBuD;xHrS tenf;i,f
od&SdMunfndk&onf/ olum; q&mawmfESifh q,fESpfcefY awmtESHYvdkufyg tm;xkwfzl;oljzpf\/
vkyfBuHjcif;? csJYxGifjcif;? r&SdEdkifonfrSmvnf; aocsm\/ olum; tem*grf[k ausmfMum;olwnf;/
q&mawmf udk,fwdkif wdkufwGif;&Sd oHCmrsm;tm; q&mBuD;xH w&m;enf;cH xdkifapzl;\/ q&mawmf
txl;,HkMunf udk;pm;aom wynhfBuD; jzpfonf/
wpfcgu q&mawmfxH uRefawmfa&mufpOf......
]]q&mawmfbk&m;? wynfhawmf[m q&mawmf wynfhrsm;wGif pmrwwfayrwwfy&d,wf
tnHhqHk;jzpfygw,f/ q&mawmfhtrdefYt& urXmef;jy&rnfh omoemy tvkyfBuD;[m tvGefyif
odrfarGYBuD;av;vSygw,f/ xdkYaMumifh bk&m;wynfhBuD; avQmufxm;ar;jref;&ef &Sdonfhtcg
wynhfBuD;xH <ua&mufcsD;ajrmufyg/ udk;uG,f&m jzpfawmfrlyg/ qHk;roifhwm qHk;rygbk&m;]][k
avQmufxm;&m.....
]]ig y&dedAmefyrnfh tcsdefusawmif eifhudk ypfrxm;bl;[JY]] [kyif csD;ajrmufjcif;
cH&olkjzpf\/(avQmufxm;aom pum;rsm; t"dym,fav;eufvo
S nf/ xdkpum;udk q&mawmfESifh
q&mBuD;wdkY ESpfOD;om odMuonf/)
,cktcg xdkq&mawmfBuD;\ enf;pepft& urXmef;jyvsuf&Sdaom Xmetrsm;yif &Sdonf/ &efukef
[Hom0wD urXmef;wdkuf? q&mBuD; OD;bcif&dyfom(tif;vsm;NrdKif)ESifh rEav; r[maAm"d&dyfom
ponfwdkYjzpf\/
q&mBuD;xHrS wpfqifh rSwfom;&aom q&mawmfh taMumif;t&mrsm;pGmteuf tcsufESpfcsufrQ
xkwfjyvdkayonf/
q&mBuD;onf wpfaeYaomtcg ol\wynfh a,m*Drsm;jzpfMuaom OD;bpdk; tpfr a':zGm;&if
ESifhtwl OD;pHat; (,ck&Sdonf) wdkYtm; w&m;xdkif&m rm&fewf\ vSnfhpm;wwfyHkudk olukd,fawGY
om"ujzifh a[mjyzl;\/ xdkwGif OD;bpdk qdkolum; w&m;0ifwdkif; 0rf;ysuf? zsm;em? rl;a0jcif;
ponfjzifh tNrJwrf; udouatmuf jzpfavh&Sdonf/ aemufqHk; tdrfomwuf&if; w&m;rSwfrSom
rSwfvdkY&\/ xdktaMumif;t&mrsm;udk &nfnTef; a[mjyjcif; jzpfonf/ xdka[mjycsufrsm;wGif
taMumif;t&m wpfckonf q&mawmfESifhpyf r,HkEdkifavmufatmifvnf; tHYzG,f&Sdonf/
wpfcgu q&mBuD;onf a&TusifrdUrS &mbmolaX; OD;bdk;oif;\ yifhavQmufcsuft& a&TusifrdU
"rmHkwpfck &uf&Snfw&m;jyae\/ xdktcg v,fwDq&mawmfum; rHk&GmrdU oDwif;oHk;aeonf/
q&mBuD;onf xdk&Gmolewfpdrf; paom taESmifht,Sufrsm; rsm;pGmawGY&\/ odkYaomf rm&fewfonf
bk&m;udk Edkifdk;r&Sd? wpfckaom naecif; q&mBuD;onf rdYjyifodkY vrf;avQmufxGufonf/
oGm;&if;vm&if;ESifh rsufpdvnfoGm;\/awmeufonfxuf eufoGm;ojzifh qufroGm;yJ
anmifyifwpfyifatmuf xdkifvdkuf&onf/ aevnf; 0ifvkqJ? vlpvlevnf; rjrif?
jyefvnf;rjyefwwf/

]]tif;?'grm&fewfwynfhawG vufcsufyJ/ oHo&mu xGufr,fhvlr[kwf? wefcdk; csrf;omjzifh


oHo&mxJ vnfr,fhvlxifatmif ykwD;pdyfavrSyJ}} [k tBuH&um tdwfxJ ygaom ykwD;udk xkwf
*kPfawmfpdyfavonf/
rMumrDyif xif;acGolrwpfOD;udk rvSrf;rurf;wGifawGY& 0rf;omoGm;onf/ ]] tif;.....lyfemrf
tjzpftysufcsnf;om rSwfoGm;&if Z&yfa&mufatmif jyefvdkYwwfrSm r[kwfawmhbl;}} [k pOf;pm;rdum
rdrd kwfw&uf tBuHydkifyHkudk acgif;ndwf&if; xif;acGolrtm; tusdK;taMumif;ar; olrESifh
twljyefcJY&onf/ rMumrD olr vrf;cJGoGm;ojzifh jrif;vSnf;iSm;yif c&D;twefMum pD;cJY&ao;\/
]] rm&fewfe,f? a,musmf; tazmfuav;xnfhay; awmfOD;r,f? ckawmh tcsdefrJU rdef;rom;tazmfeJY}}
[kyif pOf;pm;&if; yH;rdav\/
xdk OD;bdk;oif;Z&yf a&SYydkif;uyif taESmifht,Suf tcuftcJ awmfawmfrsm;rsm;ESifh
awGYcJY&aomfvnf; rdrduyif tEdkif& raxmif;wmvS/ ,aeY rsufpdvnfonfrSm
tvGeftcH&cufaeojzifh ntdyf&m0if qDrD;ylaZmfNyD; bk&m;0wfypOf v,fwDq&mawmf oDwif;oHk;&m
t&yfodkU vSnfh &Sdcdk;NyD;aemuf....
]]aus;Zl;&Sif q&mawmfbk&m; ,aeY wynfhBuD; jzpfysufyHkrSm rcHcsd rcHom&SdvSygonf/ rsufpd0dnmOf
onmtod tm;udk;rSm;rdygonf/ tBuH&wwfoa&GYjzifh xGufayguf &cJYygaomfvnf; pdwfxJ
r&Sif;vif;yg/ aemiftcg uJYodkY rjzpf&atmif t&mtqHk;r ay;oem;awmf rlygbk&m;}} [k EIwfrS
avQmufxm;vdkufonf/
xdktcg q&mawmfonf bk&m;cef;odkY <uvmNyD; cif;xm;aom ae&m xdkifawmfrl\/ ]] q&mouf?
wpfpHkwpf&m tcuftcJawGYwdkif; rdrdpdwfrSm pEdk;paemifhjzpfwmupNyD; arwmyJ ememzdydkY/ NyD;&if
'Dkyfemrf tjzpftysufudk I&rSmaygh}} [krdef;qdkNyD; jyef<uawmfrl\/
auo&m mPftpGrf;eJY psmefvrf;ud tNyD;wdkif
,ck jyvwHYaom taMumif;rSmvnf; tHYzG,fo&J jzpfayonf/ q&mawmfinf Z&m'kAv
t&G,fawmfvnf; usqif; pm'PfaMumifh rsufpdESpfuGif; a&m*gjyif;xefcdkufjzpf\/ rsufpda&m*g
uko&ef &efukefA[ef;odkY <uvm oDwif;oHk;onf/ q&mawmfBuD;onf 'v? aysmfbG,fBuD;&GmrS
vma&muf zl;ajrmfuefawmh\/
]]at; q&moufwdkYvm;? 0rf;omp&myJuG,fh/ rjyefeJYOD;aemf/ wynfhtpGrf;aumif;awG qHkwkef;
a&Twd*Hkbk&m;BuD; qGrf;yef;rsm; rv&wmvJ MumNyD/ q&mouf aeEdkifao;&JY r[kwfvm;}}
[krdefYawmfrl tdrfudkpmjzifh taMumif;Mum;NyD; apmifhqdkif;ae&\/ t&ufESpfq,fcefY Mumavonf/
taMumif;um; qGrf;yef; uyfv&ef t0tus,f oHawmifudk;awmif&Sd aMu;vifyef;BuD; wpfcsyfvdk
ojzifh wynfhBuD;rsm;u yef;wOf;q&mtm; tyfESHapcdkif;Mu&\/ t0 udk;awmif tqifhudk;qifh&Sd
xD;BuD;udkvnf; ydk;&GuftjzLtNrdwf wyf csKyfvkyfMu&avonf/
tm;vHk;NyD;jynfhpHkaomtcg aMu;vifyef;BuD;wGif qGrf;ESifh tom;vGwf[if;udk;rsdK; toD;udk;rsdK;?
rkefYudk;rsdK;? ,dkudk;rsdK; jyifqif&\/ xD;udk;qifhwGifvnf; yef;wpfrsdK;pD oDuHk;
wyfqifxm;Mu&onf/ tm;vHk;pDrH NyD;aomtcg q&mawmftm; avQmufxm;Mu&\/
q&mawmfonf wynfh wpfq,fhig;OD;cefYESifh wpfckaom eHeufav;em&DcJG tcsdef vzG,fypnf;rsm;udk
,laqmif a&Twd*Hkukef;awmfay : odkY <uawmfrl\/ &ifjyifawmfay : odkU a&mufvQif apwDajc&if;

trdk;tum tqD;twm;r&Sdaom v[mjyif aMu;vifyef;BuD;udk 0dkif; xdkifvsufr.udkifxm;ap\/


udk;qifhxD;BuD;udk vifyef;ay: wifxm;&onf/
]]uJ...wynfhwdkY? tifrwef v&cJwJY tvBuD;uG,fh? rdrdwdkY aqmif&GufpDrH&wJY ukodkvfawGudk
0rf;ajrmufMu&r,f/ bk&m;&Sifh aus;Zl;*kPfawmfawGudk pdwfxJrSm MunfMunfEl;El; pl;pl;pdkufpdkufeJY
&TifjrL;xufoefpGm tmHkyMu/ vifyef;udk udkifxm;wJY wynfhrsm;uvnf; &G&Gav;udkif/ vifyef;u
<uwufvm&if vufudk tomazmhazmhxm;NyD; tvkdufoifh <uay;&r,f/ rD;tdrfysH
vTwfovdkayghuG,f}} [k rdefYqdkrSmMum;NyD; q&mawmfudk,fwdkif vufESpfbufjzifh vifyef;udkxd
bk&m;tmHkyawmfrl\/ tm;vHk;NidrfaeMuonf/
em&D0ufcefYtMum aetkPfvnf; wuftvmwGif xD;rS ykd;om;tNrdwfrsm; wzdwfzdwfvufum
<u&&m; pGifhysHvmMu\/ vuf0g;ay:wGif wifxm;aom aMu;vifyef;BuD;vnf; w&G&G
<uwufvmojcifh vufudk tvkdufoifh cHay;Mu&onf/ bef;awmfBuD; udkifrsm;onf
xdkif&mrSyifxvsuf udkifMu&\/ vufudk ajrmufEdkiforQtxd ajrmuf r.cHMu&m udk;awmif&Sd
aMu;vifyef;BuD;ESifh udk;qifhxD;BuD;onf aumif;uif,HodkY wa&GYa&GY ysHwufoGm;avawmh\/
tkPfwufp wvufvuf awmufyaeaom ydk;om;xD;rSm aiGapwDyrm MunfEl;p&m &SdvSonf/
tm;vHk;rsufpdwqHk; wtHYwMo zl;ajrmfMu&onf/ Munfh rjrifrSyif a&Twd*Hk &ifjyifawmrS
qif;vmcJYMu\/
q&mawmfum; aemufrSygvmonfh q&moufBuD;ESifhwuG wynfhrsm;tm; ]]omoemaemufzsm; ?
aygufzGm;Muqlql...auo&mmPfpGrf;[mrdkY? psmefvrf;udk NyD;wdkif yoDabmftpHkig;? tukefom;
pdk;&ydkifEdkif}} aw;xyfudk &Gwf jyawmfrlonf/
taMumif;t&mrsm;onf q&mBuD; q&mouf ajymjycsufrl&if;twdkif; jzpfygonf/ tpdaE,s
bk&m;&Sif\ tpdaE,s w&m;awmftwdkif; usifhBuHawmrlMuaom t&SifjrwfwdkY\ oDv? orm"d?
ynmpGr;f&nfawmfwdkYvnf; tpdaE,srif; pMumrif;\ bkef;wefcdk; toa&udk olzkef;pm;wdkY
ukd,fcsif;pm r&paumif;acswum;/
jrifolonf jrifoludkvnf;aumif;? rjrifoludkvnf;aumif; jrif\/ rjrifolonf
jrifoludkvnf;aumif;? rjrifoludkvnf;aumif; rjrif/ ( {yax&*gxm)
ewfwdkYyifhvm ajrygwkef[nf; qHk;c&D;
q&mawmf bk&m;BuD;onf v,fwDwdkuf 13 0grQom oGm;csnfhjyefvSnfh 0gqdkawmfrlzl;\/
usef0grsm;um; jyqdkNyD; awm&Xmersm;ESifh jrif;NcHrdU? rif;vSrdU? zufwef;awm&? omaygif;rdU?
&efukef anmifukef;ausmif;wdkuf ? usdKuf0dkif;? rEav; v,fwDpHausmif;? ppfudkif;awmif pHausmif;
ESifh aZw0efaq;wdkuf? jrpfom;rdU? uwGefrdU owKwGif; ponfwdkY vSnfhvnf 0guyfawmfrlkonf/
1238-ckESpfrS p ysOf;rem;rdYwGif trsm;qHk; oDwif;oHk;awmfrl\/ Z&m'kAv tdkrif;rpGrf;
cefusef;awmf rrlawmhNyD/ tom;ta&mifrSm 0if;0g Munfvifaeaomfvnf; tom;ta&rSm
avsmhvsJvsuf&Sd\/ (t&n0goDawm& rSDaom 0g pkpkaygif; 21- 0gjzpfonf/)
1285-ckESpf 0gum; ysOf;rem;rdU olaX;OD;vef;-a':rrav;wdkY wdkufausmif; oDwif;oHk;awmrl\/
oufawmf 77-ESpf &SdNyDjzpf usef;rma&; tqdk;&Gm;qHk;ESpfjzpfonf/ xdkESpf e,kefvavmufup

cEmukd,frSm tdkwtdtd ,dk,Gif;aqG;jrnfhcJY\/ aq;0g; trsdK;rsdK;jzifh tpm;xdk;aomfvnf;


wpfcPrQom oufom\/
xdkodkY rusef;rrm&SdcdkufrSmyif- ]] a[h-armif"rpm&D? ,ckigedAmef tqHk;tjzwfa&;OD;r,f?
ckaeoma&;vkduf&&if t&ifedAmefw&m;xuf trsm;BuD; vif;vmrSm tpm;taomuf rQwvmNyD;
aeomaumif;ayhapOD;}} [kBuHK;0g;awmfrlao;\/ udk,fawmfum; ,Jh,JhrQom &Sdawmhonf/
b0oufwrf;\ av;yHkwpfyHkudk pma&;jcif; tvkyf jrKyfESHcJYaomfvnf; tm;&awmf rrlav/
q&mawmfum; usrf;yq&mwdkY\ pHcsdefudk csdK;cJY\/ oifykef;BuD;rStp edAmeftxd a&;cJYNyD;
r[kwfavm/
0gqdkvwGif tajctaerSmydk qdk;&Gm;vmcJY\/ ]aeraumif;aeNyD} [kxifaomf rrlao; t&yf&yf&Sd
wynfhBuD;rsm;yif wzJGzJG a&mufvmMu\/
aousawmif OD;wdavmu? OD;y'kr? OD;0PdwESifh v,fwDy@dw OD;armifBuD;.... ponf/
]]igrsm; rusef;rrm &SdvQif tbd"rm yXmef;yOm0g&ygVdawmfBuD;udk &GwfzwfMu yXmef;oHBuD;
igMum;emvdkonf}} [k rdefYawmfrlcJYzl;onfudk wynfhBuD;rsm; wD;wdk;ajymqdk wdkifyifaeMu\/
yxr 0gqdkvrjynfhrD wpf&ufwGif q&mawmf vufzuf&nfMurf; bkOf;ay;cdkuf wpfausmif;vHk;
odrfhodrfhwkefatmif ajrivsif vIyf\/ q&mawmfu wynfhBuD;rsm;tm; ]]'g bmt"dym,fvJ?
odMu&JYvm;}} [k ar;awmfrl\/ tm;vHk; qdwfqdwfaeMupOf]]vlYjynfrSm tbdrmw&m; a[m&wm tm;&avmufygNyD? ewfjA[mawGudk wpfvSnfha[m&ef
tcsdefwefygNyDvdkY avQmufwmuG,fh}} [k rdefYawmfrlonf/
rdk;nSif; q&mawmfvnf; aMu;eef;& ysOf;rem;odkY a&mufvm\/ ajcawmfudk ezl;jzifhyGwf
q&mawmfa&;cJYaom ]tew'DyeD} udkzwfjyonf/
]]at;- aumif;vdkufwmuG,f? tewa'oem em&awmh tbbk&m; tewvuPmokwf
a[myHkjrifNyD; MunfndKvdkufwm? bk&m;&Sif ,ck<uvmovdkyJuG,f? ]cspfom; vlYjynfrSm
w&m;a[mNyD;NyD? ewfjA[mawGudk wpfvSnfh a[mcsdefusNyD} vdkY acgif;&if;rSm bk&m;&Sif<uvmNyD;
rdefYawmfrloHvdk ighem;xJrSm Mum;ae&w,f/ at;-at; igr&SdvdkY tm;ri,feJY? ighpmawG&Sdw,f?
0dyem omoemBuD; BudK;pm;jy&pfuG,fh}} [krdefYrSmawmfrlonf/
vjynfhaeY 12 -em&D tcsdef ivsifwpfBudrf vIyfjyef\/ xdktcg q&mawmfudk,fwdkif OD;wdavmu
paomwynfhrsm;tm; yXmef;&Gwf&ef trdefY&Sdonf/ wynfhawmfMuD;av;OD; wpfvSnfhpD &GwfjyMu\/
aeY 2 -em&D rdepf 10-wGif yO0g&ygVdawmfBuD; tptqHk; &GwfzwfNyD;onf/ &yfpJoGm;aom
yXmef;oHESifhtwl q&mawmf\ 0dnmOfvnf; wNydKifeuf csKyfNidrf;awmf rlav\/ wdkufqdkifvGef;pGm/
q&mawmf xkdESpf 0gb,frSm qdkavrnfenf;?ckESpf&uf &SdvQif tavmif;awmfudk OD;vef;wdkufrS
v,fwDpHausmif;
(,ck OD;a ,sausmif; )odkYajymif;a&TYyifhaqmifMuonf/ oHk;Budrfajrmuf ivsifvIyf\/
ausmif;avSum; teD;&Sd o&ufyifajcmufBuD;rSm tacguftayG;yif r&Sdawmh aomfvnf; xdk&ufwGif
kwfw&uf zl;yGifhaeonfrSm xl;jcm;vGef;vSonf/
bkef;BuD;ysHvGefawmrlvQif tavmif;vkyJG jzpfwwfMuonfhtwdkif; q&mawmf\ tavmif;udkvnf;
rHk&GmrS wynfh'umrsm;u r&rae awmif;Mu\/ ysOf;rem;rdUuvnf; ray;? ykvdyf
tapmifhcsxm;Mu&onf/ rHk&GmrS wynfhrsm;u q&mawmf\ nDt&if; OD;udwdudkygac:
tavmif;awmf&&efvmMu&m ysOf;rem;rS a&SYaewpfOD;u tavmif;awmfteD;odkY <uvmaom

OD;udwdtm; ]] wynfhawmfwdkY ,ckvdk crf;crf;em;em; ylaZmxm;wm oabmusyg&JYvm;bk&m;}}[k


avQmuf&m OD;udwdu ]]aumif;ygw,f 'umBuD; oabmusygw,f}} [k ajymrd\/
xdkpum;udk trdzrf; ]]q&mawmfh nDuawmif ,ckvdk ysOf;rem;rSm ylaZmfwm oabmusw,fvdkY
qdkaerS b,folY tvdkrS vdkufp&mrvdkbl;}} [kqdkojzifh rHk&Gmom;wdkY tHI;ay;Mu&av\/ odkYaomf
OD;udwdtm; 0dkif; qlMuajymMu&m OD;udwdvnf; rdrdEIwfaMumifh rvdrfhwpfywf cHvdkuf&ojzifh
acgif;ykcH tdyfNyD; pdwfraumif;jzpf&&Sm\/ jyefvQif 'DyJ&if;ausmif;odkU ta&muf rdrdudk,fudk BudK;jzifh
pD&if ysHvGef&&Smonf/
tavmif;awmfudk ewfwdkY ylaZmfjcif;
xdkESpf waygif;vjynfhaeYwGif ckESpf&ufwdwd psmyeyJGusif;y\/ t*Fvdyfwdkif; rif;BuD;rsm;?
ta&;ydkifrsm;ESifh te,fe,frS q&mawmfBuD;rsm; pHknDvSonf/
a&pBudKrdUe,f awm&aeaom bkef;BuD;OD;Ekvnf; psmyeyJG&Sdae\/ olum; q&mawmf ppfudkif;
w&m;a[monfudkem& o'gojzifh &[ef;yNyD; 0wfBuD;0wfi,f ypkvkyfauR;vQuf ckwifESifhwuG
y#dywf tarGcH om;BuD;jzpf\/ &[Em[k ausmfMum;onf/ bJGY OD;ynmoD[? q&mawmf
aeraumif;upyif <uvmNyD; 0wfBuD;0wfi,f ypkonf/ q&mawmfu qE&Sdaomfvnf; trsm;u
a&m*gESifh roifh[kxm;aom aq;0g;rsm;udk bkef;BuD;OD;Eku trsm;rodatmif wdkufavh&Sd\/ ar;vQif
]]q&mawmfu cdkif;}} [k ajzMum;avh&Sdonf/ qGrf;cHpm;\/ trsm;ESihfra&m? kurlckwifaqmif
opfyifatmuf aeavh&Sdonf/ emrnfausmf yk*dKvfBuD;rsm; todkif;t0dkif; t&mroGif;Mu/
xdkpHausmif;twGif;&Sd tkwf*l vjynfhaeYwGif rD;oN*K[f&ef pDpOfum eYHomxif;rsm; pDrHxm;Mu\/
odkY&mwGif tavmif;awmfrSm rykyfrodk; yuwd usdef;pufaeouJYodkY aysmif;td 0g0if;ae
rD;roN*Kvf&ufMu/ &[ef;&Sifvl trsm;qEjzifh rSefpDa&Tcs acgif;oGif;um tkwf*l&Sd yvifay:
wifxm;NyD;vQif oHwHcg;ESpfxyfudk aomhcwf *laygufudk t*Fawjzifh taoydwfvdkufMu\/
oHk;&ufcefY MumvQif aumif;uifrS wl&d,moHrsm; Mum;ae&onf/ xdkn ivsifvnf; qufwdkuf
oHk;BudrfvIyf\/ q&mawmfBuD; oHk;q,fausmfvnf; tkwf*lteD; npOf q&mawmf\
aus;Zl;pum;rsm; a[majym aqG;aEG;vsuf&SdMuonf/ tkwf*lrS rD;wpfvufvuf jrifae&onf[k
Mum;&ojzifh oGm;MunfhaomtcgivsifvIyf *layguf ydusaeonfrSty acgif;ESifh aomhESpfvHk;
yuwd &Sdae at;aeMu\/
aemuf rouFmojzifh aomhzGifhMunfh&m tavmif;awmf jymusaeonfudk awGYMu&onf/
tm;vkH;0rf;enf; aMuuJGMu\/ owif;pm
]]tavmif;awmf tvdktavsmuf awaZm"mwf avmifoGm;aMumif;}} owif;ygvmonf/ ta&;ydkif
e,fydkifwdkY OD;pD; ykvdyfpHkaxmufrsm; apvTwfum rHk&Gm? ppfudkif;? rEav;wdkY tylwjyif;
w&m;cH&SmMu\/ ysOf;rem;rS rHk&Gmjyefc&D;onf pm&if;udkvnf; blwm ppfaq;Muonf/ ]rHk&Gmom;wdkY
vufcsuf] [kxifMu\/ w&mcHudkum; rawGYao;/
xdktwGuf rauseyfMuojzifh &if;ESD;aom &[ef;&Sifvlrsm; jyefr<uMu/ oHk;vcefY&Sdaomtcg
tpnf;ta0; ta&;ydkifBuD;u ]]'Dudp vufo,fray:vQif OD;vef;ESifh OD;xGef;vIdifwdk;tm;
tjypfay;&rnf}} [k Budrf;&m bkef;BuD;OD;Eku x ]]tjypfr&Sdoludk tjypfray;oifhaMumif; ]]

uefYuGufonf/
]]'gjzifh vufo,ftppfudk ajymMuyg? ray:vQif OD;vef;? OD;xGef;vISdifwdkYudk tjypfay;&vdrfhr,f}}
[kqdk OD;Eku ]]vufo,f[m usKyfyJ}} [kqdkav\/
]]udk,fawmf b,fhES,fhvkyfwmvJ}} [k0dkif; a'gojzpfaeMuonf/ bkef;BuD;OD;Ekum; &Jwif;pGmyif]]ig ysHvGefawmfrlNyD; ckESpf&uf&SdvQif rif;rD;oN*Kvf&pf? b,folUrS rwdkifyifeJYvdkY q&mawmfBuD;
rSmcJYvdkY vkyfwmyJ? ckESpf&ufjynfhpOfu taMumif;rnDnGwfvdkY ckrSvkyf&wmyJ}} [ky&dowfa&SY &yf
&Sif;jyonf/
]]tazmf b,folygao;vJ}} [kar;Mu&m]]q&mawmf qEjynfh0ap&ef orma'0ewfawGudk tultnD awmif;NyD; vkyfwmyJ}} [kqdkum vkyfyHkudk
&Sif;jyonf/
xdkaeYn wpfem&Du ewfrsm;udk wdkifwnf tultnDawmif;NyD;vQif *laygufudk wl&Gif;ESifh
wpfcsufxdk;vdkuf&m qufwkduf ivsifoHk;Budrf vIyfNyD; tkwfrsm;tvdkvdk yduJGusvmojzifh teD;&Sd
eHUomxif;rsm;jzifh rD;oN*KvfaMumif; &Sif;jy&m y&dowftm;vHk; tHhtm;oifhum rnfodkYrQ rajymwwf
&SdMu\/ tjypfay;vdku ay;Mu&ef ? xdkudp rajym&ao; wpfjcm; b,frSroGm;bJ aecJYaMumif;
xyfajym&m ]]tjypfray;vdkyg}} [kqdk bkef;BuD; OD;Ekvnf; oydwfwpfvHk; oHk;xnfaom
ouFef;jzifh xdktpnf;ta0;rS xGufcGmoGm;avawmh\/ (&[Em[k ausmfMum;aom xdkt&Sifvnf;
*syefacwfwGif a&pBudKrdY ysHvGefoGm;onf/)
aus;Zlk;&Sif v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;\ "rmbdor,ESifh pyf ynm&Sd olawmfaumif;BuD;tcsdKUu
]psmeftbdnmOf& tem*grf} [k ,lqvdkMu\/ pmcs? w&m;a[m? pma&;jcif; tcsdefESifh
tiftm;rsm;udk oHk;rwfom;cefY roHk;rl 0dyem tvkyfomvQif b0tjynfh ? tcsdeftjynfh?
tiftm;tjynhf (wpfusyfom;vkH;vHk; ) toHk;cscJYaomf &[ef;udpNyD;av&m\ [kvnf;
a0zefMuonf/
tMum;tjrif&onfqdkaom olwdkYurl ]]q&mawmfonf oHk;q,fhwpfbHk twGif; &Sdaeao;\/
xl;jcm;awmufajymifaom udk,fa&mif udk,f0gjzifh ra&rwGufEdkifatmif rsm;jym;aom y&dowfrsm;tm;
w&m;a[mvsufcsnf; awGYjrif&onf}} [kqdkukef\/
v,fwD *E0ifausmfrsm; ordkif;q&murl ]] aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;onf
,cktcsdefwGif jA[mjynf a0[ydKvfbHk a&mufaeonf[k ajymvQif ,HkMunfEdkifolOD;a&
rsm;rnfr[kwf}} [k rSwfcsufa&;xm;onfudk awGY&\/ wdusvGef;vSonf/ tb,fudkaxmufq
tb,frS &aom tcsuf[kum; rod&acs/
pifppf xdktqdkycsuf tm;vHk;onf tvGefeD;pyfaom tqdkrsm;[kyif qdkoihf\/ q&mawmf\
ta&;tom;? tusihf? Oy"d? rdefYqdkcsuf ponfrsm;udk cH MunhfygvQif ] psmeftbdnmOf&aom
tem*grfBuD;} qdkonfrSm tenf;qHk;aom jzpfoifh&myg\/ odkYaomf xdkudpum; uREfkyfwdkY\
t&mr[kwfygacs/
OD;acgif; rD;avmifolonf rD;udk aemufrSNidrf;owf t&[wzdkvf ra&mufrcsif; raxmufrauGY
ra&GUr0dkuf ypfvTwfvdkufaom jrm;yrm usifhawmfrlEdkifygvQif jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0ifonf
q&mawmf\ ynm"du t&[wzkdvftiftm;aMumifh xdkYxuf tqaygif;rsm;pGm
vif;csif;&rnfomwnf;/
(v,fwD r[maxkywduxm? v,fwD *E0ifausmfrsm; ordkif;? q&moufBuD; twKywd?

v,fwD'DyeDrsm;ESifh olawmfaumif;ynm&Sd vlBuD;olrrsm;xHrS Mum;odrSwfem&orQ aphiHkom/)


edAmefESifh tyg,fav;yg; BudKuf&moGm;
]]edAmefcsrf;omBuD;udk jrifaerSawmh csrf;omuav;awG jywfjywfpGefY/
tyg,fav;yg; qif;&JBuD;udk jrifaerSawmh qif;&Juav;awG BudwfrSdwf onf;cH/}}
--ppfudkif; r[m*EmHk q&mawmf/
avSoif;rif;ausmif; q&mawmf
(1215-1288 )
]]avSoif;rif;ausmif; q&mawmfBuD; ysHawmfrlaom avSoif;rif;ausmif;BuD;a&m? olaezl;wJY
awm&Gmuausmif;a&m wpfydifeufxJ avmifrD;usoGm;w,f}} [k q&mawmfBuD;\ wynfhjzpfol
oufawmf96-ESpf&Sd aus;Zl;&Sif rpdk;&drfq&mawmf bk&m;BuD;xHrS rSwfom;&zl; ,if;q&mawmfBuD;\
axkywdudk vdkufvH&SmazG&m armif;axmif&Gm aemifawmfBuD; OD;aombdw xHrSyif vG,fvifhwul
&&Sd ,ckuJYodkY wifjyEdkifygonf/axkywd\ trnfrSm ax&0Hompm&ury'Dydum} [kac:
1289-ckESpf uqkefvu yHkESdyfonf/
a&;om;onfh yk*dKvfrSmvnf; rpdk;&drfem,u? aemif ppfudkif; opf0ifacsmifawm& q&mawmf
OD;aomrmbdod&D jzpfonf/
ygVd-owwwf/ v,fwDq&mawmf\ qEt& ygVdtbd"mefBuD;udk OD;pD;&aom yk*dKvfjzpfonf/
i,fpOfrSp avSoif;rif;ausmif;q&mawmfxH wynfhcHae&oljzpf&m udk,fpm;xm; tm;udk;jcif;
cH&aom wynfhBuD;wpfyg; jzpf\/ omoem0ifwGif xdkonfh y&d,wf? y#dywf uRrf;usifaom
twGif;ae yk*dKvfrsm;\ a&;om;csufrsdK;udk zwf&onfrS &Sm;yg;vS\/ aus;Zl;rsm;vSyg\/
avSoif; rif;ausmif;[lonf ppfudkif;awmifdl; 0wfcsuf&Gmajrmuf {&m0wDjrpfurf; ywjrm;apwD
apmif;wef;tajc&Sd 1236-ckESpf xdk&GmZmwD avSoif;twGif;0efrif; aqmufvaom AdrmefbHkom
ausmif;wdkufBuD;yifwnf;/ xdkausmif; oDwif;oHk; aexdkif avSoif;rif;ausmif; q&mawmf[k
wGifvwHYaom oli,fum; ppfudkif;rdYajrmuf ompnfbkZifyif&Gm 1215-ckESpf?
ewfawmfvqef;ESpf&uf? aomMumaeYn oHk;csufwD;ausmf tcsdef tz OD;umvD? trd
a':r,fnSif;wdkYrS zGm;jrifonf/ (rNidrf;atmif? rNidrf;wkwf tpfrESpfOD;&Sd\/) MueftifvuPm
cefYnm;xGm;BudKif;\/ (q&mawmfpD;aom zdeyfrSm wpfayausmf\/) i,frnfrSm armifomqdkif?
&Sifrnf aomr? bkZifyif&Gm abm* awm&ausmif; q&mawmfxH ynmoif\/
xdkawm&ausmif; q&mawmfum; vGifwD;acgif tNrJaeaom
"kwiftusifhaqmifawmfrlojzifh taAmumodo awm&ausmif;? taAmumodu q&mawmf[k
wGifonf/ (t&yfac: abm*q&mawmf) &Sifaomronf mPfxufjruf\/ wpfcPtwGif;
aywpft*Fg(12&Guf) ESpft*Fgudk tvGwf&atmif usufEdkifonf/ &vG,f\/ &NyD;pm rarYEkdif/

i,fu&aompm ysHvGefcgeD;umvtxd &GwfqdkEdkifonf/ 17-ESpfom; &Sifwpf0gt& crnf;awmfBuD;


uG,fvGef rdciftdkBuD;tm; vkyfauR;&ef &SifvlxGuf&\/
trsm;ES
trsm;ESifhrwlaom pmoifpmcsenf;
1235-ckESpf yg&rD EdI;aqmfvmojzifh vl0wfaMumifjzifh ae&efraysmf&Tif? rdciftdkBuD;tm;
&[ef;ycGifhawmif;&m rdcifBuD;\ pum;rS rSwfom;xdkufaypGm/
]]wpfa,mufwnf;aomom;rdkY tar rcJGcsifayr,fh tarhudk vkyfauR;ypkr,fhtpm; bk&m;&Sifudk
vkyfauR;yg/ tar arG;&usdK;eyfygNyD}} [l\/ &[ef;jzpfvQif abm*awmausmif;q&mawmf\
wynfhyDyD nOfhoHk;,HwGif wpf,Hom tdyfpuf useftcsdef0wfwuf? pmjyefonf/ 'um
'umrrsm;ESifh ra&maem/ &Sif&[ef;rsm;ESifh rajymrjzpfrSajym\/
]]ajymvdkrl tusdK;&Sdaom w&m;pum;udkomajym? rajymvQif aumif;pGm qdwfqdwfae}} [laom
bk&m;&Sif Mo0g'ESifh udkufnDvSayonf/ pmayy&d,wdudk BudK;pm;&mwGifvnf; tcsdeftm;rxm;/
qGrf;cHoGm;&myif oGm;&if;vm&if; usufrSef&ef xef;zl;&Guftwdkrsm;udk BudKwifa&;rSwf
xm;avh&Sdonf/ tcgtm;avsmfpGm ckwifrsm;udkvnf; aqmifonf/
&[ef;wpf0gt& rEav;odkY pmoif<u\/ a&T&ifhrmq&mawmf? aygif;vJwdkuf( ,ck r[matmifajr)
q&mawmf OD;em*xH ynmoifonf/ ESpf0gt& rdcifBuD;xH wpf0gwGif; jyef<uvm w&m;jzifh
csD;ajrmuf\/ ]0de,mabm*} usrf;udkvnf; yonf/ av;0gig;0gwGif rEav; av;jyifav;&yf
emrnfausmf q&mawmfrsm;xH tenf;qHk; ckESpf&ufuspD pmvdkufpmem\/ xdkYaMumifh rdrdudk,fwdkif
pmcsaomtcg ]rnfonfh q&mawmfu rnfodkYpmcsonf} ponfjzifh odkif;odkif;0kdif;0dkif;
pmajymavh&Sdonf/
ig;0grSp ]]omoemawmf\ toufonf 0denf;jzpfonf/ omoem[lonf 0denf;yifwnf;/
ighwpfukd,fvHk; omoem wnfudef;ap&rnf/}} [koabmusum 0denf;ig;usrf; ygVdawmfudk
tm*HkEIwfwuf aqmifawmfrl npOf bk&m;ylaZmfavh&Sd\/ wynfhrsm;udk pmcsaomtcgwGifvnf;
,if;ygVdawmfrsm;udk rnfonfhtcgrQ rudkif&awmh/ tvGwfcsydkYEdkifonf/ ow? aA'ifrsm;udkvnf;
Munfhum rwjzifh wwfajrmufav\/ r,HkEdkifavmufatmif xufjrufvSonf/
aewdygVdawmfBuD;udkyg qufvufusufaqmifav\/ (aemufaomtcg ]avSoif; rif;ausmif;
aewdaumif;} [kyif O'gef;wGifonf/) ig;0gt& 0denf; ig;usrf;ESifh aewdygVdawmfudkyg EIwfwuf
tm*Hk&NyD;aemuf jrif;0efwkduf jrif;0efq&mawmfxH pmcstjzpf cdkvIHonf/
1244-ckESpf avS;oif; twGif;0efrif;u 0wfcsuf&Gm&Sd AdrmefbHkom ausmif;wkdufBuD;udk
jrif;0efq&mawmfBuD;tm; wifv&m rEav;jrif;0efwdkufrS aemufygoHCmwpf&mausmfESifh
<ua&muftvcHonf/ pmcs bkef;BuD; OD;aomrvnf; jrif;0efq&mawmf\ vufHk;wpfqltjzpf
vdkufyg&onf/ xdkausmif;wdkuftwGif;&Sd avS;oif;Adkvfrif; OD;pHvS aqmufvaom ausmif;

OD;pGmoDwif;oHk;& ]Adkvfausmif;q&mawmf} [kwGifao;\/ jrif;0ef q&mawmfBuD; ysHvGefawmrl


1249-ckESpfwGif OD;aomronf rif;ausmif; q&mawmftjzpf tdkuft&m cH,l&onf/
q&mawmfpmoif,lpOfu trsm;ESifh rwlouJYodkU pmcsyHkrSmvnf; trsm;ESifh rwl/ wpfrlxlk;jcm;vS\/
rnfolrqdk rdrd oif,lvdkaomusrf;udk ae&m? tcsdef owfrSwf wpfOD;csif; oif,lEdkif\/
ynmyg&rDjznhfaomtm;jzifh tcsdefttm;rxm;acs? taMumif;wpfpHkwpfckaMumifh
pmwufysufuGufvQif xdkOD;yOif;&Sd&modkY oGm; ]]OD;yOif;? pmwufMu&atmifav}}[k EId;aqmf\/
xdkolu taMumif;rnD pmrwufEdkifrSom tjcm;pm0gtydkwufvdkolrsm;tm; oifMum;ay;onf/
&cg pmwwfolrsm; ESpfOD;qdkifae olt&if igt&if tjiif;yGm;&m rcsay;awmfrl\/
rQ ynmyg&rD jznfhawmfrlEdkifonfudk tcGifh,l oDv&SIf q&mrsm;onf rdrdwdkYacsmifodkY qGrf;uyf
pmwufMu&m [dkacsmifonfacsmif [dkenf;enf; onfenf;enf; qGrf;pm; pmcsae&ojzifh rGef;vJGrS
ausmif;odkY a&mufawmh\/ xdktcsdefusrSom &Sif&[ef;rsm; pm0gwwfvSnfh &Muawmhonf/
q&mawmfonf 0denf;ESifh aewdudk OD;pm;ay;ydkYcsavh&Sd\/
wpfcgu ppfudkif;taemufbuf &GmaxmifteD; MumeDuefausmif; bkef;BuD;uav;u 0denf;
oifcsifonfqdk ppfudkif;awmifBuD;udk jzwfausmfum ajzvsif<u aeYpOf pmoGm;csay;zl;aMumif;
rpdk;&drfq&mawmf trdefY&Sdzl;\/
pmayMunfhI usrf;yjcif;
q&mawmfonf &Hcg ]] igpmoGm;MunhfOD;r,f}} [kqdkum tjcm; ausmif;wdkufrsm;odkY
ESpf&ufoHk;&ufMum oGm;a&muf Munfhavh&Sd\/ a&0ef; awmifbDvl;ausmif; qifeif;ausmif;
yd#duwdkufrsm;rSm avmuD avmukw&m pmpHkojzifh t<ursm;\/ ausmif;cH bkef;BuD;rsm;vnf;
taMumif;odaeMuojzifh yd#uwdkuf pmwdkufADdkab;wGif ae&mxdkifcif; ay; q&mawmf aeorQ
qGrf;?uGrf;? a0,sm0p aqmifMu&onf/ &Hcg wpfq,fhig;&ufcefYyif Mumwwf\/
q&mawmf<uvmvQif avmuD avmukw&m vQdKU0Sufpmrsm;rStp ar;csifwm ar;&ojzifh
pm0goemygaom ausmif;cHbkef;BuD;rsm;vnf; 0rf;omMuonf/
q&mawmf\ t&nftaoG;udk odaom awmifbDvl; q&mawmfonf a&S;q&mudk tNyD;rowfaom
]0dok'dr*f r[m#Dum} 0dyemydkif;udk ed,a&;&ef ayxkyfrsm;udkyg ydkYavQmufxm;onf/
0dok'dr*f#Dum aemufydkif;um; 0dyemydkif; jzpf pmwwfHkrQjzifh ed, ra&;Edkif/ yuwd 0g'?
'A? ZD0? 'GdtPku paom tw0g' qdkif&m omoemy a0g[m&rsm; ('&f&Sef;ac: 'e? tdEd,
zdavmfqzD) trsm;qHk;yg0if aejyefojzifh tusifhwwf? y&d,wf wwfHkrQESifhvnf; r&acs/ ow
bmoE&udkyg wwfuRrf;rSomvQif ed, jrefrmjyefEdkifonf/ q&mawmfonf oufawmf 44-ESpf?
1257-ckESpfwGif 'l;yqpfay: ay&Gufwif unpfjzifh wpfBudrfwnf; tNyD;owf tacsmwif
a&;awmfrl\/ pmt*Fg oHk;q,f&Sdonf/

a&S;u usrf;yyHkrSm yxr y&ydkufwGif tMurf;a&;NyD;rS ay tacsma&;avh&Sd\/ xdkodkYr[kwfrl


wpfvufpwnf;'l;ay:wif tNyD;a&;aom ed,udk ]vufyef;ed,}[kvnf; ac:Muonf/
tyifyef;cHonf/ aphpyfonf [lvdk/ (,ck xdked,ayrl pHkprf; r&ao;/)
wpfaeYaomtcg ,if;#Dum ed,ayudk 'l;ay:wifa&;aepOf rEav;rdYbk&m;BuD;wkdufrS pmoifzuf
wdk;aMumifav;Zmwd q&mawmf OD;&efukef (bJGU-OD;okZmw) ausmif;odkY a&mufvmNyD; ]]bmusrf;awG
yaeowkef;}} [k ar;&m-OD;&efukefrSef; kwfw&uf rod ]] b,fausmif;u bkef;BuD;vJ}}
[kjyefar;onfwGif taysmftjyuf ajymwwfaom OD;&efukefu ]]ighausmif;u bkef;BuD;yg}} [kajymum
tmvmy ovmy aqG;aEG;Muonf/
#Dumed,rSm 'd|d0dok'd emrly y&d*[tcef; a&;aecdkuf jzpf OD;&efukefu aywpfcsyf ,lMunfh&m
or,E& (bmomjcm; t,l0g') pum;rsm;udk zwf&vQif ]]usKyfwdkY 'Dt"dym,frsdK;
rusufpm;EdkifaygifAsm}} [kqdkum csD;usL;NyD; ayudkcsxm;\/ rEav;a&muf pmcsaomtcg ]]
ppfudkif;bufrSm awmfpGmhavsmfpGm aeMuovm;atmufarh? rif;ausmif;q&mawmf[m
wu,fhyk*dKvfa[h}}[k csD;usL;avowwf/ (,cktcg #Dum ed,rlopfwpfapmifudk aus;Zl;&Sif
r[mpnfq&mawmf bk&m;BuD;u tdEd, a&S;a[mif; t,l0g'rsm;ESifh wdkufqdkif ajz&Sif;um
a&;om;dlufESdyfxm;NyD;/)
1259-ckESpf? waygif;vwGif rdkif;cdkif;q&mawmf a&mufvmNyD; ]] apwD&ifjyif zdeyf pD;tyf? rpD;tyf}}
jyemESifh pyf tqHk;tjzwf ay;&ef&Sdojzifh avSoif;q&mawmf\ t,ltqudk ESD;aESmMunfh&m
csufcsif;yif]]0denf;tvdk wHwdkif;&SdvQif wHwdkif;twGif;? r&SdvQif wHwdkif;yoifhaom ae&mtwGif; rpD;oifh/
okweftvdk apwDudkjrif&mtxd rpD;tyf? tbd"rmtvdk bk&m;*kPfawmfrsm;udk tmHkyaomtcg
*g0&pdwfxm; rpD;xdkuf}} [k avQmufxm;onf/
xdkYjyif atmufjynfatmuf&Gma&mufcdkuf emrnfausmf tkwfzdkq&mawmfBuD;ESifh awGYpOf wpfyg;wnf;
e0ur trIuav;wpfck udk,fwdkifvkyfaecdkufjzpf rdrdu OD;rcsyJ aeojzifh q&mawmfBuD;ua&m
teD;&Sd vlrsm;uyg 0dkif;ajymaomfvnf; 0denf; ygVdawmft& &Sdrcdk;yJ jyefcJYzl;aMumif;udkyg
ajymjyavQmufxm;&m rdkif;cdkif;q&mawmfu ]][kwfygay&JY}}[k csD;usL; jyef<uoGm;onf/
yk*dKvfausmf
usmf usihfxHk; tqHk;trrsm;
q&mawmfonf pmcsaomtcgom ]]rnfonfh q&mawmfh 0g'u rnfodkY}} [kajymqdk
ydkYcsonfomru taMumif;tm;avsmfpGm qHk;rw&m; a[majymaom tcgwGifvnf; ]rnfonfh
q&mawmfu rnfodkY usifhoHk; rnfodkU qHk;raMumif; vuFm oHaygufa&; qHk;ravh&Sdonf/
ukd,fwdkifvnf; ,if;odkY usifhBuHawmfrl\/

1/ &wemoHk;qdkif? iHkMumcdkif? qHkydif 0Eem/


2/ ESpfqD &o? jrwf"r? rSwfMu pOftvm/
3/ y&dedAe? jrwfAk'? rdefYx anmiffapmif;rSm/
4/ edAmefvdku? ocFg&? aeY n rarh&m/
5/ ykMwmrnf&Sd? &Sifom&d? tEd rdefYcJY&Sm/
6/ edAmef vdkvm;? o'gyGm;? rjcm;aeoifh&m/
7/ q&mawmfa&iHk? usifhtxHk? rSmyHk oifhvkyg/
8/ edAmef vdku? vdkorQ? usifhMu aumif;&m&m/
9/ 0Homt&d? om;rked? xm;&SdolYtrSm? (t&d,0Hoq&m)
10/ edAmef vdku ? udk,f{u? aex oifhavsmf&m/
11/ anmifuefq&mawmf? OD;yk"fac : xkwfazmfrdefYcJY&m/
12/ vlewf jA[m? uJY&JUrSm? qdwfpm raMumuf&m/
13/ bk&m;uJYodkY? aMumufoluG,fh? a&mufr,fh edAKwm/
14/ ig;cHku0d? jrwfaAm"d? a[m&SdonftrSm/
15/ pdwfqdk; pdwfnpf? udk,fhaMumifhjzpf? y,fvSpf olwum/
16/ pdwfnpfy,frsdK;? pdwfrqdk;? a&mufdl; edALwm/
17/ refusnf;awmac : q&mawmf? xkwfazmfrSwfp&m/
18/ edAmefudk&nf? ukwfESifhuD? aMumufonfr&Sd&m/
19/ usifhausmfxG#facgif? EIwfawmfaqmif? odatmifrdefYcJY&m/
20/ edAmefvdkvQif;? olYtwif;? ajymjcif;y,fcsdK;yg/
21/ a&T&ifhrm&Sif? q&myif? rSmwGifodp&m/
22/ a[mwdkif; ajymwdkif;? csifhpmEdIif;? a&;wdkif;r,Hk&m/
23/ edAmefvdku? 0d&m*? rdefYrS,Hkoifhyg/
24/ jrif;0efq&mawmf? rdefY>rufazmf? jrifajrmfrSwfp&m/
25/ edAmefvdkvpf? rkef;tcspf? qHk;ypfy,fcsyg/
26/ 0denf;ausmfvS? Aef;armfu? azmfjyrdefYcJY&m/
27/ edAmefudkrif? udk,ftouf? iJYuGufry&m/
28/ avSoif;rif;ausmif;? aewdaumif;? odaMumif;tpOfrSm/
29/ edAmefvdku? onf;cHMu? wGif;yt&m&m/
30/ oHk;yHkrukd#f? w&m;rduf? om;EIdufenf;om/
31/ tcsKyfpum;? qHk;w&m;? oHk;xm;NrJNrHpGm/
32/ t"dym,feuf? todcuf? xnfhpGuf mPf0dZm/
33/ usifhoHk;Adkvfvl? jynfedAL? vG,fula&mufrnfom/
xdkrSwyg; q&mawmf rMumcP qHk;rajymqdkavh &Sdaom Mo0g'vufoHk; pum;rsm;rSmvnf;
rSwfom;zG,f aumif;vS\/ xdkpum;rsm;jzifh q&mawmf\ Zmwdkyfudkvnf; cefYarQmfEdkifonf/
1/ oGm;? &yf? xdkif? avsmif;? &d,mykwfav;yg;wdkY tukodkvf rjzpf&/ ukodkvf w&m;om

jzpfatmif ESvHk;oGif;&rnf/
2/ tukodkvfjzpfaom tcsdefumvudk r&Sdap&? ukodkvf"rjzihfom tcsdefumvudk ukefvGefap&rnf/
3/ aumif; raumif;jzpfaom uHa[mif;udk rarQmfvifh&/ aumif;aom uHopfudkom jzpfyGm;atmif
tm;xkwf&rnf/
4/ tusdK;udk tm;rxkwf&? rusifh&/ taMumif;udkom ajzmifhrSefatmif tm;xkwf usifhBuH&rnf/
5/ tusifh twkta,mifudk rjzpfap&/ tusifh tppftrSefudk usifh&rnf/
6/ ukd,f\tusifhudk wpfyg;ol rodap&? udk,hftusifh rSef rrSefudk udk,fwdkifodatmif qifjcif&rnf/
7/ olwpfyg;udk tm;rudk;&/ rdrdudk,fom tm;udk; usifh&rnf/
8/ rdrdu rusifhrl olwpfyg;tm; rqHk;r&? udk,fhudkudk,fom ,Ofaus;atmif qHk;r&rnf/
9/ olwpfyg;\ tjypfudk rI&? udk,fhtjypfudkom udk,fjrifatmifI tjypfvGwfatmif y&rnf/
10/ olYypnf;udk rvdkcsif&? ukd,hfypnf;tppfjzpfaom tusifhw&m;udkom vdkcsifaom ormqEudk
jzpfap&rnf/
11/ ypnf;&atmif rusifh&/ w&m;aumif; tppfudk &atmifusifh&rnf/ ("r'g,m'/)
12/ taygif;tazmfESifh aysmfolrsm;ESifh oifhatmifrae&? kyfemrfw&m;wdkYESifh oHk;oyf arGYavsmf
oifhawmfatmif ae&rnf/
13/ aMumufvefYatmif rae&? aMumufvefYrI r&Sdatmifae&rnf/
14/ pmayusrf;*ef? wwfodjcif;? rrSm;ap&? wwfodjcif; trSefusatmif owdorZOf &Sd&rnf/
15/ pmayusrf;*ef wwfodHkrQESifh a&mifh&Jrae&? w&m;wwfodatmif tm;xkwfusifh BuH&rnf/
16/ oHo&m touf&Snf?&efrvdktyf/ oHo&moufwdk&efom vdktyfonf/
17/ &Snfvsm;aom wPSmudkjzwf wkdao;aom yg&rDudk qufay;&rnf/
18/ arYaevQif tzefwvJvJ ao&vdrfhrnf/ rarhvQifaemufxyfrao&NyD/
19/ toufrjywf &Sifvsuf&Sdaom t0dZmwPSmudk aoatmifowf/ tNrJaoomaeaom
tocFwedAmefodkY a&mufatmif
uyf&rnf/
20/ ocFg& tvHk;pHk pJGvrf;aom Oyg'gefudkjzwf? ocFg&[lorQudk pGefYvTwfEdkifrS tEkyg'daoo
edAmefodkY a&mufrnf/
w&m;IrSwfaeolrsm;onf IrSwfyGm;rsm;wdkif;a&SUodkY a&mufonfr[kwf/ wdk;wufonf rqdkom/
oDv? orm"d? ynm? o'g? 0D&d,jzpfaMumif; bk&m;paom olawmfaumif;BuD;wdkY\ odkYaom
Mo0g'rsm;? jzpfpOf jzpf&yf t|Kywfrsm;? ESvHk;oGif;yHkrsm;? w&m;aqmifyk'frsm;jzifhvnf; rMumcP
tm;jznfh qifjcif ay;oifhonf/ ay;&rnf/ wdk;? &yf? qkwf(0daoo? Xdwd? [me-bm*d,)
oHk;rsdK;jzifh csdefxdk;Munfh&m\/
qifwl,dk;rSm; tusif
tusifhrsm;udk jywfjywfrdefYjcif;

q&mawmfonf tvtwef;rsm; w&m;a[m&aomtcg Zmwfedygwf 0wKrsm;udk a[mMum;awmfrrl?


qkay;? a&pufcsutp vuPma&; oHk;yg;? 0dyemw&m;udkom a[mawmfrlavh&Sd\/ &if;ESD;aom?
pOf;pm;a0zefwwfaom yk*dKvfrsm;udkrl tusdK;ysufrnfht&m wif;wif;&if;&if; rsufESmriJYbJ
a[mMum;avh&Sdonf/
1271-ckESpfu rEav; rpdk;&drfausmif;wdkufBuD; a&pufcsyJG vkyfaomtcg ausmif;'um
OD;ouf&Snftm; ]]EGm;owfNyD; a&pufcsrS ygPmwdygw tukodkvfuH ajrmufovm;}}
[krdefYawmfrl\/ 0denf;tvdk t*FgpHkvQif uHajrmuf\/ okweftvdk 0wKtaqmufttHk jynfhpHkvQif
uHajrmuf\/ tbd"rmtvdk apwem paom w&m;udk,fxif&Sm; jzpfay:vQif uHajrmuf\/ ty,du
a0g[m&rQavmufudk y"meryoifhaMumif;udkvnf; tus,fa[mjyawmf rlonf/
oufowfvGwf tusifh
wpfcgu oufowfvGwf bkef;ay;aom wynfhOD;tmp& udk,fawmfESifh q&mawmfxH
oufowfvGwfqGrf; vmvaom 'umwpfOD;tm; tus,fa0zef a[mjyawmfrlzl;\/
]]&aohjzpfvQif &aohvdkusifh? wdwdjzpfvQif wdwdvkdusifh? aZmf*sDjzpfvQif aZmf*sDvdkusifh?
&[ef;vkyfvQif &[ef;vdkusifh? oufowfvGwf pm;jcif;udk tusifhy#dywfBuD;wpfck vkyfrusifhoifh/
tusdK;&Sddk;rSefvQif oAkw a&TmPfawmfBuD;jzifh odjrif cGifhyawmfrlcJY&m\/ a'0'wf
awmif;qdkonfyif wm;jrpfcJYNyD/
0denf;awmft& qifom;? a>rom; paom tom;BuD; q,frsdK;ESifh &nfrSef; owfaom tom;rsdK;
r[kwfvQif tyf\/ pm;aumif;\/ bk&m;cGifhyNyD; jzpfonf/
okweftvdk tpm;taomufESifh pyfaom ckwifoHk;rsdK; cGifhyxm;\/
tbd"rmtvdk rnfonfhtpmudk pm;rSa&SmifrS ukodkvf&onf rvm/ a,medaom reodum&
oifhwifhatmif pdwfudk yjyifrS ukodkvf&\/ rdpm? y#dyaE? twudvrxmEka,m* vrf;pOfom
jzpfonf/}}
]],kwd ,kwmjzihf tusifhaumif;[efaqmifaom tvGefruJGjym;vGef;onfh tusifhwpfckudk
vufcHrdvQif wpfpwpfp vrf;cJGrSef;rod cJG rZdry#dy'grS cRwfvJGwwfonf}}[k a[mMum;awmfrl\/
(tXKywd rl&if; txkl;? jynfhpHkpGm qHk;rxm;onf/)
y#dywfa&;&m rjrifEdkifaom odrf;oGif;rI? pdwfappm;rI? tmHkpJGaqmifrI? ukd,fhpdwfESifhudk,f[k
txifa&mufaprIrsm;onf aMumufrufzG,faumif;pGm/ xdkudp q&mawmfum;
us,fus,fjyefYjyefYBuD; jrifayvdrhfrnf/

xdkYaMumifh oAkw mPfawmfBuD;udk rausmfvGefoifhouJhodkY tawGYtBuHK todmPfBuD;rm;aom


olawmfaumif;ynm&SdBuD;wdkY\ pum;udkvnf; raxrJYjrif rytyf/ w&m;oabmum; eufdIif;pGm/
]twum0pa&m} BuHpnfpdwful; aumif;Hkjzifh a0zefzdkY aeaeomom? &dyfpm;rdHkrQyif csOf;uyf
&paumif;aom t&mr[kwf/
xif;acG a&cyfaom bkef;awmfBuD;
xl;jcm;onfh olawmfaumif;BuD;rsm; edA'(tNrJ) aqmifaom p&P tusifh 0w&m;rsm;&Sd\/ ]]0wH
ty&dyla&aEm oDvH ey&dyl&wd-usifh0wfrjznfh oDvrjynfh}} [lonfhtwdkif; usifh0wfrsm;udkvnf;
usef;rma&;tvdkuf aqmifMuonf/ aeYpOf 0wfxm; yMu\/
rif;ausmif; q&mawmfonf ausmif;0if;BuD; twGif;omru oHCmrsm;
qGrf;cH<u&mvrf;wpfavQmuf c&D;wpfwdkifcefY&Sd &Gm0ifayguftxd aeYwpfBudrf nwpfBudrf vSnfhvnf
wHjruf vSnf;awmfrl\/ tjcm;olrsm;vSnf;NyD;jzpfap? tvdkavsmufjzpfap trIdufodkuf
&Sif;aeaomfvnf; vSnf;NrJvSnf;awmfrl\/ ]]um,a0,sm0p? aoemoe0wf ukodkvfaZm jzpfo[JY}}
[kvnf; rdefYawmfrlonf/ aomufa&ukdvnf; {&m0wDjrpfodkY qif; oHCmrsm; rEdk;rD
avmif;xnfhNyD; jzpf\/ wynfhrsm;u OD;atmifavmif;xnfhxm;vQifvnf; xdka&rsm;udk tdk;vdkuf
bk&m;vNyD; xyfcyfxnfhawmfrlonf/ uk#D? oHk;a&? aq;a&rsm;vnf; tNrJyif avmif;xnfhonf/
uk#D oHCmtrsm;? oHk;NyD;aom uEkwHrsm;udkvnf; udk,fawmfwkdif aq;aMum
uEkwHukefvQifvnf; ukd,fawmfwdkif; 0g;udkcJGpdwf oyfawmfrl\/
q&mawmfonf {&m0wDjrpftwGif; a&csdK;qif;wdkif; xif;rsm;udk ukd,fwdkifq,f urf;em;
yHkxm;\/ vdkcsifol,l useforQ xif;rsm;udk ausmif;ta&muf udk,fwdkifxrf;o,f\/
aqmif;tcg xdkxif;rsm;idk rD;zdk bk&m;vjcif;? oHCmrsm; qGrf;cHvrf;wpfavQmuf rD;zdkjcif;?
acG;rsm; rD;vIH&efyif rD;zdkay;jcif; yawmfrl\/
{&m0wDjrpfwGif;rS oJrsm;udkvnf; ukd,fawmfwdkif xrf; ausmif;0if;tjynhf oJcif;awmfrl&m
vSnf;tpD; wpfaxmifcefY&Sd\/ ausmif;teD;tem;&Sd apwDrsm;wGifvnf; apwd,*FP 0wfrsm;udk
yawmfrlonf/ wHjrufvSnf;Hk? a&vHkrQru &moDOwktvdkuf aqmif;tcgwGif xif;rD;zkd vjcif;?
aEGtcgwGif kyfyGm;awmfa&SY ,yfavcwf vjcif;rsm;vnf; yawmfrlonfrSm xl;jcm;vSay\/
tvGefjrifh a0;vHvSaom ywjrm;apwD awmifay : odkY a&jynhftdk;xrf;vsuf a&vawmfrl\/
&Snfvsm;vSaom apmif;wef;BuD;vnf; toGm;tjyef wHjrufvSnf;awmfrl\/
a&mufzl;olrsm;odygvdrfhrnf/ vli,f vl&G,f vfrsm;yifvQif vlcsnf;udk taxmufaxmuf em;
tarmqdkYatmif wuf&aom awmifjzpfonf/
b0wefzdk;udk tjywfjrifNyD;olwdkY vp&m? vkyfp&mawG aygrsm;vSay\/ cufcJonf yifyef;onf
rxif/

&Hcg 'efylwH? uEkwHrsm;udk uka#ausmfatmif udk,fawmfwdkif oyfawmfrl\/ rdrd wdkuftwGufomru


1259-ckESpfu rEav;rdUay:wGif oHCmtrsm;qHk; (1600)&Sdaom bk&m;BuD;wdkuftwGuf wpfyg;vQif
'efylwpf&mpnf; wpfpnf;uspD vawmfrlzl;onf/
p&Pac: usifh0wfa0,sm0prsm;udk uJYokdU vkyfEdkifrSom 0dZmmPf(w&m;xl; )&rnf? ]igum;
rvkyfEdkif} [k ,lq tm;ravQmh&m/ o'g"du? 0D&d,m"du? ynm"du ukd,fhqkESifhukd,f
vmMuonfom/ tmemygepaom w&m;tvkyfum; oD;jcm; vkyfae&onfr[kwf/ xdktvkyfrsdK;udk
vkyf&if; vkyfEdkif\/ vkyf&onf/ wpfcsdefwnf; tvkyfESpfck tusdK;ESpfck NyD;pD;\/ vG,fvGef;pGmh/
q&mawmfonf usihf0wfESifh "kwifrSp y#dywftvkyfudk i,fpOfuyif yvkyfcJhaomfvnf; y&d,wf
oif,lydkYcsaomtcg rvpfvyfHkom aqmifawmfrl\/ oufawmfig;q,fwGif;odkU a&mufvQifum;
y&d,wfudk wefHkom ydkYcs ckwifESifhwuG0wf? y#dywfudk cs aqmifawmfrlonf/ q&mawmf\
ykaAp uwyknwmpufonf abm*q&mawmfuJYodkY oyK&doly ed,pufudk qufvnfapojzifh
"kwif 13-yg;udk tvsOf;oifhovdk aqmifawmfrl\/ tNrJwrf;vnf; rdrdtusifhudk
odk0Sufawmfrlonf/ "kwifaqmifaMumif; rodapvdkojzifh "kwifudk zsufyif tvcH\/ NyD;rS jyef
aqmufwnfonf/
aeYtcsdefwGif &GmeD;ausmif; txifcHaeaomfvnf; awm& yk*dKvfBuD;jzpfaMumif;
wynfhwdkif;yifrodMu/ noef;acgifausmfvQif wdwfwqdwf ausmif;rS xGufoGm; okomef?
okdYr[kwf awm&ajrmufatmif a0;uGmaom wpfae&m&m tkPfwufNyD;rSom jyef<uvm\/
{umoedwf"kwif (wpfae&mwnf; wpfxyfwnf; bkOf;ay;jcif; )? ywydkPf"kwif (bwfvydkifcsdKcsOfiefpyf a&marT bkOf;ay;jcif; ) rsm;udk aqmufwnf;aomtcg ]]q&mawmfonf bkOf;ay;wm
Munfndkp&mBuD;}} [k ,lqum "kwifysufaMumif; qGrf;uGrf;? o'gaumif;olrsm;vnf; renf;cJYacs/
edoZf"kwift& q&mawmf tdyfpufonfudk twGif;ae wynfhBuD;rsm;yif rjrifpzl;/ rodEdkifatmif
vQdKU0Sufawmfrlonf/
acgif;yg;? dk;om;jcif;ESifh xl;jcm;csufrsm;
0dok'dr*f usrf;MuD;om NrefrmNynfu ay:xGufcJhvQif odkYaom yk*dKvfxl;MuD;rsm; taMumif;udk
0dok'dr*f ae&mray; r&acs/
q&mawmfonf tvtwef; tzl;taNrmfvmol rnfonfh 'um 'umr rqdk
&d,mykwfaNymif;vJNcif; rdS/ trlt&m aNymif;vJNcif;rdS zl;awGY&onf/ oD;oefYae&m oD;oefY{nfhcH
a[maNymNcif;rdS/ wHNrufvSnf;csdef vmvQif wHNrufvSnf;&modkY oGm; uefawmh&onf/
Sifr[muyonf 'um 'umr awGYwdkif; topf (wpdrf;) NzpfaeouJhodkY ausmif;'um
avSoif;rif;udkyifvQif azmfaG vdkufavsmNcif;rdS/ wpdrf;w&HqHuJhodkY qufqH\/
rif;ausmif;wdkufMuD; twGif; rnfonfh ausmif;ae&mrQ twnftusrae? &Hcg rD;wif;ukyfyif

ESpf&uf oHk;&uf aeawmfrl\/


vmbfvmbESifh pyfvnf; tHhzG,fdSpGmY? tvtwef;MuG&m ypnf;o,f&ef wynfhryg/
ausmif;odkYvmv? vkdufvorQudkvnf; tvcHNyD;vQif onftwdkif;om xm;awmfrl\/ rnfolYudkrQ
odrf;qnf;rcdkif;/ vkdaomudk&if OD;yOif;rsm; vdk&maumuf,l oHk;pJGMuonf/
]]ydkif;Ncm;owfrSwfNyD; vwJh'gexuf r&nfrSef; rydkif;Ncm;bJ pGefYMuJwJh y&dpm* tvu ydkNyD;
NrwfouG,fh}} [kvnf; rdefYawmfrlavh&dS\/ q&mawmfrSmum; tNrJwrf; ouFef;oHk;xnfom
(wdpD0&duf"kwif) aqmifawmfrl\/ rsufESmokwfy0grQyif rxm;acs/ wpfaqmifwpfa,mif
ae&mxkdifcif;[l oD;Ncm;r&dS? tdyf&mr&dS/
usef;rma&;ESifhpyf rnfonfh aq;0g;rQ odrf;qnf; odkrDS;xm;Ncif; r&dS/ &Hcg rusef;rmonfudkyif
todray;/ wynfhrsm;od aq;0g;uyfaomtcg aq;tr,frsm; udkyg ar; a&m*gtwGuf
rnfrQyif tusKd;NyKaom aq;Nzpfapumrl rtyfaom tr,fygvQif Nrpfy,fawmfrl\/ wpfcgu
orm;awmfMuD; q&moJu wd&pmef onf;aNcrsm; yg0ifaom aq;udk qufuyf&m rtyf
rSD0Jawmfrrl/ oDvudk xdkrQ tav;rlonf/
avmu qifwl,dk;rSm; yk*dKvfxl;rsm; &dSwwfMu&m oDv paom rSwfausmufNzifh cJGNcm;
Munfdk&onf (owZ#dvokwf)/ [efaqmifrIrSeforQ a&&SnfrcHwwfacs/ xdkYaMumifh
wefcdk;trsKd;rsKd; NyEdkifaom tcsKdY ouFef;0wf yk*dKvfxl;rsm;onf 0denf;&[ef; r[kwfMu/ olwdkYudk
okwef&[ef;[kac:Muonf/ wpfpHkwpfckaom avmuDtusKd; twGuf tm;udk;&ef qdkapOD;/
rdrda&S;uHESifh ypKyef vkyf&yfrygbJ tb,frnfaom wefcdk;&SifrS rpEdkifMuonf r[kwfacs/
ol,kwfrmwdkdYonf aTtwkuJhodkY olawmfaumif;rsm; toGiftNyif tNcHt&HNzifh zHk;uG,fvsuf
avmu vSnfhvnfaeMuukef\/ (o*gxm0*f? owZ#dvokwf/)
udk,fhrom ud
udk,fcs? olrsm;rom xrf;ydkY
q&mawmfonf tcsif;cyfodrf; MunfomTifysaom rsufESm&dS\/ EIwfcsKd\/ pum;aNymvQif
w&m;ESifhpyfonfudkom aNym\/ &yfpum;? Gmpum;? rif;pdk;&mZm NynfGm ta&;tcif; tzsif;pum;
(wd&pmefpum;) rsKd;udk rnfonfhtcgrQ raNym/
rdrdtwGuf wpfyg;olwdkY wm0efwufrnfudkvnf; pkd;awmfrl\/ w&Ha&mumv q&mawmfonf
0rf;tvGefoufavsmaom a&m*guyfa&muf&m aovkeD;yg; &dSvmaomtcg rnfonfh
wynfhwpfOD;udkrQ todray;bJ noef;acgifausmfwGif okomefodkY waGYaGY MuGoGm;awmfrl\/ eHeuf
aeNrifhonfhwdkifatmif q&mawmf MuGrvmrS tylwNyif; &SmazGMu&m 0wfcsufGm okomefaNryHk
wpfckudk acgif;pkduf acGavsmif;EGrf;&daeonfudk awGYMu&onf/ tusKd;taMumif;udk
avQmufMuaomtcg-

]]tif;-ighwynfhrsm; ightwGuf vlemNyKpk&? aovQif okomefydkY&? 'kutydkawG NzpfMu&rSm pdk;ouG,fh}}


[k rdefYawmfrlonf/
*dvme0wfudk NyK&mvnf; q&mawmfonf bk&m;&Sifhom;MuD; yDoygayonf/ wpfcgu OD;wdavmu
ac:aom wynfhpmoifom; wpfyg; umv0rf; a&m*gNzpf&m q&mawmfudk,fwdkif
olemNyKvkyfawmfrl\/ usifMuD; usifi,f tnpftaMu;rsm;udk okwfoif avsmfzGyfay;onf/
aq;q&m OD;vluav;tm; ac: ukoap&m r&/ noef;acgifcsdef yHsvGefoGm;&m oHCmrsm;
wm0efrwufap&ef udk,fawmfwdkif tavmif;udk xrf; OD;vluav;tm; wJGvsm;usaom
aNcaxmufrsm;udk aemufu rudkifapvsuf nwGif;csif; okomefodkY ydkYawmfrlonf/ 1259-ckESpfu
OD;'Dyac: wynfhwpfyg; 0rf;a&m*gNzpf&m udk,fwkdif olemNyK yHsvGefvQif nwGif;csif; wpfyg;wnf;
tavmif;udkxrf; oN*FdKvfawmfrl\/
NA[0d[m& av;yg;wGif Oayumonf tNrifhNrwfqHk;Nzpf&m xdkOyum NA[0d[m&
bm0emxHkyHkrSmvnf; r,Hkavmufatmif &dSay\/ rnfonfh ow0g? rnfonfh ocFg& (t&m0wK
tNzpftysuf) tay:wGifvnf; vQmrNyL/ cspfNcif; rkef;Ncif;udk vGefawmfrl\/ tqdk;udk
cHEdkifaomfvnf; taumif;udk a&SmifEdkifcJpGmY/
&[ef;omraPrsm; q&mawmfausmif; aecGifhawmif;vmvQif ]]at;-uHypfcsvdkY a&mufvm?
oifhawmfwJh ae&m,lNyD; csrf;ompGmaeav}} [kom rdefYawmfrl\/ ausmif;rS aNymif;aTY xGufcGmvdk
avQmufvmvQifvnf; ]]at;-aumif;NyD? uHpDrH&m oGm;ayOD;awmh}} [kom EIwfqufawmf
rlavh&dSonf/
ausmif;om; omraPrsm; qlnHpGm aqmhupm;aeaomfvnf; q&mawmfonf pmMunhfrysuf/
pmMunfhcdkuf NzpfvQifvnf; yuwd taeraNymif;/ teD;tem;wGif cdkuf&efNzpfyGm; aoG;xGufoH,dk
Nzpfaeapumrl rnfodkYrQ raNym/ xoGm;vkdvQifom xdkae&mrS xoGm;wwf\/ ckduf&efNzpfyGm;
olvGefudk,fvGef Niif;cHkavQmufxm;MuvQifvnf; ]] tif;-csrf;omatmif aeMu}} [k om
rdefYawmfrlonf/
ausmif;'um avSoif; twGif;0efrif;u]]q&mawmfbk&m;? wynfhrsm;udk ,ckavmuf tvdkrvdkufygeJY? vspfvsLrIoifhyg/ qHk;roifhonfhtcg
qHk;roifhygonf}} [k ratmifhEdkifvGef; avQmufxm;vmaomtcg q&mawmfu]]olwdkY uHpDrHonfhtwdkif; cdkuf&efNzpfMuwm? olwdkYuHu olwdkYudk qHk;rvdrfhr,f/ udk,fhudkudk,fwkdif
qHk;rvdkYr&? aumif;rI raumif;rIuHu qHk;rwJh twdkif;om cHae&w,f}} [k rdefYawmfrlvkduf\/
q&mawmfonf odkYpif vspfvsLINcif;? onf;cHNcif;rsm;onfudk tm;vHk;yif od&dSaeMuonfhtwdkif;
omraPi,frsm;onf &Hcg eif;ESdyf0wfNznfhMu&aom tcg q&mawmf\ aNcovHk;arG;rsm;udk
wpfyifNyD;wpfyif Ekwf oli,fbm0 &,fNrL;uvlNyKrlMu\/ q&mawmfum; rnfodkYrQ rvIyfacs/
xdkodkY NyKvkyfzl;aom 0wfcsufGmom; armifOqdkolonf q&mawmf ysHvGefawmfrlaom tcg

aus;Zl;*kPfudk aNymqdkMu&if; xdktaMumif;udkaNymNy wwfod em;vnfolrsm;u owday;


qHk;rMuoNzifh tavmif;awmf "mwfrD;ylaZmf uefawmh 0efcszl;avonf/
ouf&dS ow0gwdkYtay: xdkrQOyumyg&rD NznfhawmfrlEdkifao;vQif ausmif;? ouFef;paom oufrJh
vmbfvmbwdkYtay: q&mawmf rNidrwG,f avonfrSm tHhzG,f&mr&dSawmhacs/
a& ydkufMudK;wef;vQif rNid?
aumif;uif wkwfESifh&rf;vQif rxd?
avudkvufESifh qkyfzrf;vQif rrdouJhodkY ouf&dSoufrJh aumif;qdk;ESpfwef 0J,mtpGef; ESpfbufpvHk;
rNid? rxd? rrd&atmif awmfwnfh aNzmifhrSefaom A[dkvrf;ru avQmufEdkifygvQif
tocFwrkcfOD;odkYom qdkufa&mufMuayvdrfhrnf/
avmuD avmukwf todtNrifxl;rsm;
azmfNyyg t&dyftNrGufrQ od&dSaom aus;Zl;*kPfwdkYESifh NynfhpHkawmfrlonfh avSoif;rif;ausmif;
q&mawmf bk&m;MuD;onf 1288-ckESpf? NymodkvNynfhausmf 9-&uf? Ak'[l;aeYn q,fem&D
rdepfoHk;q,f tcsdef pkwdurZ&kyf csKyfNidrf;awmfrlonf/ rcsKyfNidrf;rD ckESpf&uftvdkuyif
wynfhrsm;tm;]]wynfhwdkY? aeYrS ckESpf&ufaNrmuf Ak'[laeY numvwGif b0\ tqHk;pGefodkY a&mufawmhrnf/
igr&dSonhfaemuf iga[maNym usifhMuHaom y&d,wf? y#dywfESifhpyf rSwfom; qnf;yl;vdkvQif
ighwynfhMuD; r[mopf0ifacsmif rpdk;&drfawm& q&mudk ighudk,fpm; t&mxm; qnf;uyf&pfMu}} [k
MudKwif rdefYrSmawmf rlcJhao;\/ (rpdk;&drfawm& q&mawmf[lonf rif;ausmif;q&mawmf ysHvGefNyD;
ESpfvtwGif; pmrsufESm 140-&dS axkywd a&;ol OD;aomrmbdod&D Nzpfonf/)
twKywd pmtkyfwGif q&mawmf\ y#da0"ESifh pyf taMumif; twKywdrsm; razmfNyapumrl
pmayusrf;*ef taxmuftxm;Nzifh ynm&dSyDopGm xkwfazmf0efcHxm;\/ ]]avmuD avmukw&m
ESpfNzmaom y#da0"odkY qdkufa&mufawmfrlonf}} [k qdkavonf/ q&mawmfonf1/ ygVd? tXuxm? #Dumvm rnfrQ vQdKY0SufcJuyfaom t"dym,frsKd;udk rqdk? tzGifh oH0Pem?
ed, ponf rMunfh&bJ awGYum NrifumrQNzifh ,xmblwusatmif &Sif;Nyawmf rlEdkif\/
2/a&S;ynm&dSwdkY vQKdY0Suf odyfonf;pGm enf;y&d,m,fNzifh pD&ifcJhaom t&mrsm;udkvnf;
wpfrk[kwfcsif;yif azmfxkwfEdkif\/ *Em&D 0dZm xGuf&yfayguf vQKdY0Sufynm&yfrsm; (tif;? vufzJGY?
rEef ponf)udk vnf; NrifumrQNzifh Nzpfay:yHk? oHk;pJGyHk? tusKd;tmedoifrsm;udkyg xkwfazmf
TefNyEdkif\/
3/avmu MudKwifNzpfay:wwfaom twdwf? edrdwf? tdyfruf? tvdkvdk ay:vmaom *Pef;tu&m?

*gxm? wabmif? awm? awmif? a&? aNr? oauFw? edrdwfrSeforQ odvkd avQmufvQif csufcsif;yif
taNzay;awmfrlEdkif\/
(xdkrQavmufudkom Munfh *Em&D? avmum,w vrf;pOf[k rrSwfxifvifh/ 0dyem orm"donf
yom' ig;yg;? twGif;tm,we aNcmufyg;udk xufNrufap vG,fvG,fESifhyif yd#u oHk;yHkudk
aqmifEdkifaMumif; oxHkaZw0ef q&mawmf tcef; Munfhyg/)
4/ xdkrQomr[kwf? apawmy&d, tbdnmOfac: olwpfyg;pdwful; tMuHtpnfrsm;udkvnf;aumif;?
NyKvkyfpDrHxm;aom t&mrsm;udk vnf;aumif;? Nzpfysufaeaom t&mrsm;udk vnf;aumif;
odawmfrlonf/
5/ xdrSwpfyg; aoaMuysufpD;rnfh t&mrsm;udkvnf;aumif;? wpfpHkwpfOD;\ uG,fvGefonfhaemuf
a&muf&? vm;&onfh b0*wdrsm;udk vnf;aumif; xdk;xGif; odNrifawmf rlaMumif; avmud, y#da0"
qdkufyHk twdtvif;yif azmfNy a&;om;xm;onfudk Munfdk&\/
avmukw&my#da0" qdkufa&mufawmf rl&mvnf; odumoHk;yg;udk rtm;rvyf NznfhyHk?
uyfNidwG,fwmNcif; uif;yHkrsm;udk axmuf ,HkrSm;zG,f r&dSygacs/
0denf; odumyk'fawmfu ynwfawmfrlonfxufyif vQKdY0Suf odyfonf;awmf rlMu t&dyftNrGuf
wpfpGef;wpfprQNzifhom 'd|mEk*wd (twk,l) usifhoHk; 0rf;aNrmufMu&ayawmh\/ txdkuftavsmuf
zGifhawmf rlcJhMuygrlum; NrefrmEdkifiH y#dywdomoem0ifonf vQrf;vQrf;awmuf
0rf;aNrmuftm;uszG,ftwd Nzpfay&m\/ tb,faMumifhqdkaomf o'g? 0D&d,om t&if;pdkuf
vkdufemusifhMuHMuygrl ygVdawmfwdkYonfvnf; ylylaEG;aEG; rQom &dSao; rZsdry#dy'g vrf;&dk;vrf;pOf
wpfaMumif;wnf;aom c&D;vnf; zHkvsufyif &dSaeao;aomaMumifhwnf;/
ppfudkif;awmif&dk; r[m*Em&Hk q&mawmf
ppfudkif;awmif&dk; r[m*Em&Hk q&mawmfonf rauG;jrdKU 1220-jynfUESpf awmfovif;vqkwf
av;&uf we*FaEGaeUn (jrefrmem&D) wpfcsufwD;ausmfzGm;onf/ rauG;jrdKU *Hkawmq&mawmf
OD;auo& xH omraP ig;0g &[ef;ig;0g aecJYonf/ bGJU t&SifOw&? aemuf tdrfrJjrdKU
t&SifyknxH wpf0g? a';'&JjrdKU acsmif;zsm;&Gm t&Sif0drvxH oHk;0g? uGrf;jcHukef;jrdKU r[m0kef
q&mawmf t&SifZdexH ESpf0g? xdkUaemuf rEav;jrdKU ta&SUjyif r[m0dok'g&Hk q&mawmfxH
av;0gaecJUonf/
1257-ckESpf 18-0gt& 0gqdkvqef;av;&ufaeU ppfudkif;awmifodkU awmxGufawmf rlcJYonf/
Ak'gEkwd ur|mef;&IyGm;enf; ]edAmer*'DyeDusrf;} ? ]edAmer*ab'eDusrf;} ESifU ]edAme*waAmZ*F
'DyeDusrf;} wdkUudkvnf; a&;awmfrlonf/
ppfudkif;awmifonf xdkpOfu ,ckuJUodkUr[kwf/ qdwfjidrfat;csrf;vSonf/
q&mawmf awmxGufpOf aemufyg oDwif;oHk;azmf av;ig;yg;om ygcJUonf/

udk,fUausmif;uav;ESifUudk,f aeMu&\/oDwif;aeUrsm;wGif oDvay;&rnf pdk; wHcg;ydwfaeonf/


y&dwfowfudk a&Smifaomfvnf; wpfaeUwpfjcm; ausmfMum;um y&dwfowf rsm;vmojzifU 11ESpfMumaomf ta&SU*Em&HkodkU a&TYajymif; oDwif;oHk;&\/ xdkvnf; 0dkif;tHkvmMujyefojzifU
ESpf0grQomaejyD; rlvacsmifodkU 1270-jynfYESpf 0gqdkvqef; wpf&ufaeUwGif ajymif;a&TU&jyefonf/
rvTJra&SmifomvGef;vQif oDvay;w&m; tenf;i,f a[m\/ xdkrSwpfzef 1272-ckESpf
0guyfrnfUaeYwGif 0uFygawmif r[mokcacsmifodkU MuG vdkPf*lwGif; 0guyfawmfrlonf/
vdkPf*lwGif;rSmyif aeawmfrl aeUnrpJ touf&SiforQ umvywfvHk; w&m;ESifUom aeawmfrlonf/
qGrf;ydkUaom &[ef;i,fonf qGrf;oydwfudk vdkPf*lt0 owfrSwfxm;aom ae&mom csxm;
tcsufay;cJY&\/ qGrf;ydkUolESifUyif tawGUrcH/
*lrS xGufonfUtcg oDv&Sif acsmifrsm;odkU qGrf;cH<u&m xdktcgusrSyif &yfa0;eD; 'um 'umrsm;
qGrf;vMu&onf/ ydkvQHaom qGrf;ouFef;ponfudk ausmif;rsm;odkU acw0ifum vcJUonf/
rnfonfUtoHk;taqmif ausmif; ouFef;ponfudkrQ tydk tvQH vufrcH/ tjcm;vkdtyfonfU
Xmersm; aqmufvkyf v'gef;&ef rdefUnTefavU &Sdonf/ onfMum;xJu tydktvQH&vmaom ouFef;
ponfwdkUudk wpfESpfwpfMudrf 0denf; pmar;yGJMuD; usif;yap ay;vapcJYonf/ ,ckwdkif pmjyefyGJMuD;
xGef;um;vsuf &Sd\/
rlvausmif; 'g,umrSm rEav;jrdKU 0g;wef;&yf olaX; OD;ausmf\ zcif OD;pmjzpf\/
crf;MuD;em;MuD;jzifU ausmif;a&pufcsrnf vmMu&m y&dwo
f wfrsm;tm; zdwfxm;onfU&uf rwdkifrD
wpf&ufESpf&ufwGif wdk;wdk;wdwfwdwf a&pufcs vxm;ESifUaponf/ pdwftm&Hk rjyefUvGifUapbJ 0d0
yg&rD 'geMuD; tjynfUt0 jyD;ajrmufap&ef jzpfonf/
enf;cHusifUMuHaom a,m*Drsm;udkvnf; txdkuftavsmuf jynfUpHk&Hkavmufom nTefjy wpfyg;wnf;
udef;atmif;awmfrlonf/
udk,fa&mifudk,f0g
wpfaeUaomtcg q&mawmfu twGif;ae wynfU OD;o'r (csrf;at;q&mawmf) tm; *lwGif;
xm;onfU toHk;jyKvdkaom pmtkyfrsm; ,lay;&ef trdefY&Sdonf/ *lwGif; arSmifae rjrif&aMumif;
avQmufaomtcg q&mawmf*lwGif;odkU<uvm&m vdkPf*lwpfckvHk; vif;xdefoGm;onf/ q&mawmfu
xdktaMumif;udk rnfolUtm;rQ rajym&[k wm;jrpfawmfrlojzifU ysHvGefawmfrlrS OD;o'ru OD;t*"r
(atmifajrompnfq&mawmf) tm; trdefU&Sdonf/
tcgwpfyg; r[m*Em&Hk odrftwGif; oHC OykofjyKMu&m q&mawmfvnf; tjcm;rax&fMuD;rsm;ESifU
wpfwef;wnf;oDwif;oHk;awmfrl&m q&mawmf\ udk,f0wfouFef; vGwfaeaom
ycHk;vuf&Hk;om;rsm;rS ta&mifrsm; xGufaeonfudk aemufwef; aeaom OD;t*"ru
zl;jrif&aMumif;trdefU&Sdzl;onf/
wpfcgaomf ykvdyfjrdKU oDwif;oHk;awmfrlpOf ausmif;teD; uk#Dwpfck aqmufvkyfxm;&m xdkuk#Dudk
tjcm;ae&modkU a&TUajymif;&ef OD;o'rtm; cdkif;\/ rnfodkUrQ tusdK;taMumif; razmfjyojzifU
OD;o'rrSm r&TYcsifa&TYcsifESifU a&T&onf/ rMumrDyif a&TUckdif;onfU t"dyg,fudk em;vnfawmUonf/
taMumif;rSm xdkuk#D txuf &Sdaom o&ufyifrS udkif;rMuD;rSm rarQmfvifUbJ
usdK;usvmavawmUonf/
q&mawmfbk&m;MuD;xH vma&mufenf;,l w&m;bm0em yGm;&onfrSm xifvG,fjrifvG,f&Sdonf[k

a,m*Drsm;u ,HkMunfMuayonf/ q&mawmfU acsmif w&m;tm;xkwfzl;aom


a,m*DtbGm;MuD;wpfa,muf (&Spfrdkif rpdk;&drfq&mawmf\ 'umrMuD;jzpfol) u ajymjyzl;onfrSm
xdkacsmif q&mawmf\ wynfUr wpfOD;&Sdonf/
q&mawmf\ a0,sm0prsm;udk aqmif&Guf&if; vufaxmuf w&m;jy&aom rif;rsdK;rif;EG,f
om0dumrMuD;jzpfonf/ xdkta':MuD;rSm a&mufvmaom a,m*Dopfrsm;tm; ]orD;&,f} ponfjzifU
om,macsiHpGm ajymqdk vdktyfaom tultnDrsm;udk ay;onf/ w&m; &IyGm;yHkudkvnf;
nTefjyay;avU&Sdonf/ xdktbGmMuD;xH a&mufoGm;aomtcg xHk;pHtwdkif;ajymqdk tm;ay; ,k,pGm
ausmudkyGwfoyfvdkuf&m arSmfoGif;ouJUodkU wpfudk,fvHk; zdef;&Sdef;oGm;jyD; pdwftm;awG xufoef
&Tifvef;oGm;aMumif; ajymjyzl;\/
,if;odkU wpfzufu oHCmxdef;odrf;rIpaom omoemY wm0efrsm;udk aqmif&Guf&if;
y#dywdvkyfief;udk &moufyef aZmufcs tcsdefjynfU tm;xkwfawmfrlaom r[m*Em&Hk q&mawmf
bk&m;MuD;onf oufawmf 61? odumawmf 42-0gt& 1281- ckESpf 0gacgifvqkwf &Spf&ufaeY
r[mokcacsmifyif ysHvGefawmf rlcJUonf/
xdktcg ysHvGefawmfrlaom nrSmyif ppfudkif;wpfawmifvHk; [dkawmifonfawmif ul;oef;aeaom
tvif;a&mifMuD;rsm; w0if;0if; wxdefxdef jrifae&aMumif; awmiftaemufbuf
oDwif;oHk;awmfrlaom ok"rm*dkPf;csKyf aCmodw0ef q&mawmfu csrf;at; q&mawmftm;
trdefU&SdcJUzl;avonf/
v,fwDq&mawmfESifYaqG;aEG;yHk
aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmfMuD; ppfudkif;awmif&dk; oDwif;oHk;cdkuf r[m*Em&Hk q&mawmf
<ua&muf q&mawmfESifU atmufygtwdkif; avQmufxm; aqG;aEG;awmfrlaMumif; oufawmf 70ausmf&Sd odrfawmifqnfMuD; q&mawmfa&; ]t&d,m0dZmr* tvif;jyusrf;} (1955) pmrsufESm 369 rSwfwrf;wifxm;onfrSm tvGefrSwfom;zG,f aumif;aypGmU/
*Em&Hk/ / q&mawmfbk&m;? bk&m;wynfUawmf Ak'gEkwd urXmef;ay;&m wynfUa,m*Drsm; 4-57- &ufESifU bk&m;edrdwfudk aumif;pGm &&SdMuygonf? xdkYaemuf emrf&kyftjzpftysufudk
t&Icdkif;aomtcg 0dyemOmPf 10-yg;udk 7-&uf 8-&uf 9-&ufjzifU xifjrif aygufa&mufaom
a,m*DawG &Sdygonfbk&m;/ 0dok'dr*ftvdku vGefpGm cufcJaMumif; jyygonf/ ,ck tm;xkwfaom
yk*dKvfrsm;rSm vGefpGmvG,faeygonf bk&m;/
v,fwD/ /q&may;aom Ak'gEkwdu b,fvdkay;oenf;/
*Em&Hk/ / bk&m;wynfUawmf ay;onfrSm r[maAm"dyif&if; a&Tyvif ay: jrwfpGmbk&m;
udk,fawmfjrwfMuD; rm&fig;yg;atmif opmav;yg; xdk;xGif;odawmfrlyHkudk rdrda&SYrSm prufcPf
(om;a&EG,ftcif; ) cif; yef;? a&/ qDrD;; uyfv ylaZmfapygonf/ &kyfemrf ESpfyg;udk
bk&m;&Siftm;tyfESif;ap ESpfawmifUxGmavmufu &dkaopGm&Sdcdk;jyD; ]t&[H?t&[H} [k
ESpfvHk;oGif;ae&rnf cdkif;ygonf/ a,m*Drsm;rSm oufawmfxif&Sm; edrdw&kyfyGm;awmfuJYodkU

a&mifjcnfawmf 6-oG,fESifUwuG tm&Hkedrdwfrsm; aumif;pGmxif zl;awGUMu&ygonfbk&m;/


v,fwD/ / Ak'gEkwd urXmef;onf edrdwfrxifaumif;? yDwdomjzpfaumif;onf[k
0dok'dr*f vm&Sdonf/ Ak'gEkwd qdkonfum; bk&m;&Sif\*kPfawmfudk pGJvrf;orItm&HkjyK
jzpfaom tzefwvJvJ atmufarUjcif; owdudk Ak'gEkwd ac:nf/
Ak'gEkwd-urXmef; tm;xkwfolwdkUonf Ak'gEkwd tm&Hkudkom aumif;pGm pGJvrf; uyfjidaom
pdwf&Sdonfjzpf jrwfpGmbk&m;&Sif\ *kPfawmfaus;Zl;awmfwdkUudk tzefwvJvJ atmufarU
yGm;rsm;aom olwdkUtm; xdktcdkuf &m*pdwf? a'gopdwf? arm[pdwfrjzpf/ bk&m;tm&Hkom
ajzmifUrwfwnfMunf\/ ESpfoufjcif; yDwdjzpf\/ jidrf;at;jcif; y'djzpf\/udk,fa&mpdwfyg
csrf;omjcif;okcjzpf\/
okc&Sdoltm; bk&m;*kPfvQif tm&Hk&Sdonfjzpf pdwfonf wnfMunf\/ odkU tpOftwdkif;
wpfckaom cP psmeft*FgwdkUonfjzpfukef\/ *kPfawmfwdkU\ eufeJvSaomaMumifU vnf;aumif;?
txl;xl; tjym;jym; rsm;aom*kPfwdkUudk atmufarUjcif; pkyfpkyfepfepf jzpf av;jrwf,HkMunfonf
tjzpfaMumifUvnf;aumif; tyemodkU ra&mufrl Oypm&psmefrQomjzpf\/
xdkOypm&psmefonf bk&m;*kPfudk tzefwvJvJ atmufarUonf\ tpGrf;tm;jzifU jzpfaomaMumifU
Ak'gEkwd [lomvQifqdk&\/ xdkUaMumifU Ak'gEkwdurXmef; yDwdom jzpfaumif; edrdwfrxif
aumif;onfrSm xif&Sm;vSayonf/ okdU&mwGif q&mu y&duHvkyf ay;aomaMumifU
ay;aomy&duHESifU xifaom edrdwfwnfUayonf/ twkr&Sdaom twdXm&Hk bk&m;edrdwf
xifjcif;onf aumif;ayonf/ &aomedrdwfudkzsuf rypfaumif;/ Ak'gEkwdvdkUac:vQif
pmESifUrnDnGwf jzpfayvdrfUrnf/ tqif;&Sdaom uodkPf;av;yg;wGif oGif; Ak'uodkPf;vdkU ac:rS
&aom edrdwfESifU wnfUrnf[k v,fwDq&mawmfu trdefU&Sdavonf/ 0dyemOmPf 10yg;ESifUpyfvnf; atmufygtwdkif; qufvuf trdefU&dSonf/
v,fwD/ /q&m OmPf 10-yg; ay;yHkudk avQmufxm;ygOD;/
*Em&Hk/ /oroeOmPf &Ienf;udk a[majymygonf/ a,m*DwdkUvnf; a[majymonfUtwdkif;
xifjrifMuygonf/ xdkUaemuf O',A,OmPf &kyfemrfjzpfysufyHkudk a[majymygonf/ xdkUaemuf
tjzpfudkvTwf tysufudkom &IMunfU&rnf[k a[majymygonf/ a[majymwdkif;vnf;
xifjrifMuygonf/
v,fwD/ /okwr,OmPf? pdEmr,OmPf? bm0emr,OmPf oHk;rsdK;&Sd&mwGif bm0emr,OmPf
obm0"r t[kwftrSef tppfudk od&efrSm 'kutcsufu xdkifomMunfU&rnf/ 'kutcsuf
rydkifao;vQif obm0"r bm0emr,OmPf tppfr[kwfao;aMumif; od&rnf/ 'kutcsuf ydkifatmif
a&SUodkUwdk; Akdvfig;yg; wlrQatmif xm; tm;xkwf&ef wdkufwGef;ay;&rnf/
rEav;jrdKU &Sdaom jrif;&xm; uaom jrif;rsm;udk tpmauR;aomtcg jrufajcmufudkpOf;
auR;Muonf/ jrif;udk rsufrSefpdrf;wyf auR;onf/ jrif;\ puK0dOmPf pdwfonf
jrufpdrf;awGxif pm;Muonf/ jrufjzL tajcmufawGudk t[kwfwu,f jrufpdrf;xifatmif

puK0dOmPfpdwfudk rsufrSefpdrf;MuD;wyf vdrfauR;jcif;rQom jzpfonf/


yuwd Zmwday:atmif rsufrSefpdrf;MuD;udk cRwfMunfUvdkuf/ jrufpdrf;awGuG,faysmuf yuwdZmwd
jrufjzLawGudkom tjzLtwdkif; jrifvdrfUrnf/
xdkUtwl w&m;tm;xkwfaom a,m*DwdkU xifjrifaeaom OmPf 10-yg;onf
obm0"r tppftrSef [kwf-r[kwfudk umr0dwuf jyif;xefpGm jzpfjyD;aemuf rdrdwdkU xifjrifaeaom
0dyemOmPf 10-yg;udk jyef tm;xkwfcdkif;MunfY&rnf/
orx orm"dESifh okwr,OmPf? pdEmr,OmPf wGJ xifaeaom OmPfjzpfcJY vQif &kyfemrf\
tjzpftysufudk bmwpfckrQ &SmazG vdkUr&onfUjyif rdrdcEmudk,f toGifoPmefMuD;yif rjrif&atmif
arSmifMuD;twd usaewwfonf/ odkUtwGuf q&mUwynfUrsm;udk ,ck prf;enf;twdkif;
prf;MunfU&rnf/ (obm0 tppftrSef jzpfvQif &kyfemrf tjzpftysuf raysmufawmUjyD[k qdkvdk\/
tew'DyeDwGifvnf; MunfUygav/)
(*Em&Hk q&mawmf\ a,m*Drsm;wGifvnf; r*fa,mifzdkvfa,mif tm0edrm,m tarT"mwfrsm;
0ifaejyD[k v,fwDq&mawmf ,lq rdefYawmfrl[ef &Sdonf/ q&mawmfum; tawGUtMuHKrsm;
OmPfMuD;aypGmU/ qnffMuD; q&mawmf rSwfwrf;wifxm;onfrSmvnf; av;eufaom t"dym,fudk
aqmifavonf/
r[m*Em&Hk q&mawmf taMumif;udk vufvSrf;rSDorQ avUvm zwf&I&mwGif ausmfMum;oavmuf
rSwfwrf;rSwf&m r&Sdjzpfonf/ y&d,wf? y#dywf pG,fpHkwwfajrmufolwdkU rSwfwrf;wifrSomvnf;
,HkMunfxdkuf\/ xl;jcm;onfU yk*dKvfMuD;rsm; teD;wGif aexdkifcGifU&aom pG,fpHkynm&Sifrsm;
owdjyK&rnfU tcsufyif jzpfonf/ omoemawmftwGuf rsm;pGm taxmuftulay;Edkifaom
tcGifhaumif;rsm; vufrvGwfapoifhay/)
rSefuefaom tm&Hkerdwf
q&mawmf\ wynfYr oDv&Sifa,m*DMuD; wpfOD;ESif.pyf rEav;jrdK. tbd"ruxdu q&mMuD;
OD;odef;atmif rSwfwrf;wifxm;onfudk zwf&ojzif. q&mawmftm; Munfndktm;usaom pdwfwuf&
jyefonf/
xdkpOfu [omFwjrdK.rS vma&muf tm;xkwfaom oDDv&Sifq&mMuD; wpfOD;onf r*acsmifae
ol\om;&[ef;rSm"l0Hacsmifaeonf/ wae.o oDv&Sifq&mMuD;onf
ol\om;&[ef;xHa&mufvmjyD;vQifarmifyOif;? armifyOif;&J.nD armifbMurf;wpfa,muf reufu
"m;ckwfcH&w,f/nmbufrsuffESma&m? b,fbuf *sdKapmif;ESif.vufjyifrSma&m 'Pf&m&vdk.
ck[omFwaq;&Hk wufae&w,f [k [omFwjrdK.&Sd ol.om;taMumif;avQmufxm;&m'umrMuD; b,folajymowkH; [kom;ujyefar;onf/
wynfYawmfrudkrnfolrSvmrajymyg? ur|mef;xdkif&if;pdwf tm&HkrSmawG. &w,f [k avQmufvQiftm-'umrMuD; pdwfpGJaevdk.tm&Hkay:vmwmjzpfygvdrf.r,f [kqdkav onf/
wynfUawmfr 'Db0 ra&mufcifuxJu &dSypnf;tm;vHk; armifyOif;wdk. nDtpfudkESpfa,mufudk
tjywfcGJa0jyD;rSyJ? pGJvrf;zdk.r&Sdygbl;? bMurf;udkvnf;owd& raeygbl;? wynfYawmfr tm&Hk

[mrSefwwfygw,f? armifyOif;[m acw 'kvbouFef; 0wfaeolrdk. 0w&m;twdkif; aqmif&Gufzdk.


vmajymwmyJ [kom avQmufxmjyD; jyefoGm;onf/
xdkodk. rdrdtm&Hkudk rdrd ,HkMunfxm;onfrSm omrn todjzifY ,Hk&efcufayonf/ oDv&Sif
q&mMuD;um; ol.todudkaumif;pGm ,HkMunfaMumif; xif&Sm;ayonf/
r,fawmfMuD;jyefoGm;jyD;vQif om;OD;yOif;rSm pOfpm;qHk;jzwf&ef cufae\/xdkaeYrSmyif aMu;eef;
a&mufvmojzif. [omFwodk.vdkufoGm;&onf/ aq;&Hka&muf MunfYaomtcg 'Pf&mrsm;vnf;
r,fawmfMuD;ajymonfESifY wpfxyfwnf; jzpfaeonfudk awGU&av\/ aemifrMumrD armifbMurf;
usef;rmvm ppfudkif;awmif&dk;odk. 'kvb &[ef;cH&efa&mufvm&m ausmif;&dS OD;yOif;rsm;u
r,fawmfoDv&Sif q&mMuD; odjrifyHkESifYpyf ajymqdk aqG;aEG;Mu\/ xdktcg armifbMurf;
"m;ckwfcH&pOfu aovkarsmyg;a0'em cHpm;&aomtcg r,fawmfMuD;qHk;rpum;udk rem,lrd
jzpf&onf [k aemifw&um r,fawmfY aus;Zl;udk owd&jYyD; r,fawmfMuD;xH pdwfa&mufaeaMumif;
ajymjyavonf/
q&mMuD; OD;odef;atmifu pdwf"mwfcsif; qufpyfxdcdkufyHkudk ,lqvdkojzifY ol\ Ak'0g'
oHk;avmuESifU ow0gtpjzpfyHkusrf; wGif 15-ESpfom;t&G,fu oludk,fwdkif odrSDcJUaom
yHkpHwpfckudk xkwfjyjcif;jzpfayonf/
tMum;tjrif txifrMuD;oifU
tqdkygoDv&SifMuD;\ tajctaeudk axmufvnf; ur|mef;enf;jy q&mawmf\ *kPfudk qifhyGm;
MunfndkEdkifrnf[k ,lqyg\/ uREfkyfwdkU odapvdkonfrSm wu,fvkyfvQif t[kwfjzpfonf
[laom tcsufyif jzpf\/ xdkoDv&Sif q&mMuD;uJYodkY odjrifolwdkUum; ,cktcg tvGefrsm;aom
ta&twGuf &SdayvdrfUrnf/ odkU&mwGif xdktodrsdK;&dSvQifyif &[Em[l
orkwfwwfMuonfrSmvnf; y#dywd omoem0if tE&m,fMuD;wpfck jzpfaeayonf/
xdktodrsdK;onf tbdnmOfa&S.ajy; omrefavmuD todrQom jzpfEdkif &[Emrqdkxm;bd?
aomwmyefrQjzpfyif jzpfEdkif&monf r[kwfacs/ t&d,mjzpfwdkif; odcsifrSod? odwdkif;vnf;
t&d,mjzpffcsifrS jzpf&monf/
avmuDESifYavmukw&mudk cGJjcm;a0zefEdkifaom y&d,wfy#dywf tajccH r&SdbJvsuf t,ltqGJ
ronf;tyf/ 0denf; odumudk &dkaoapmifYod y&d,wf y#dywf pG,fpHk yk*dKvf ausmf
olawmfpifMuD;wdkYum; bmrQ tqef;wMu,f r[kwfaom xdkonfU txiftjrif todtMum;rsm;udk
a&;MuD;cGifus,fvkyf xkwfazmf ajymqdkawmfrrlMu/ olwyg; odrnfudkyif pdk;awmfrlMuonfudk
oabmaygufoifY\/
udk,fwdkifa&; tvkyfcGifrSwfwrf;
q&mawmfMuD;tm; tem*grfMuD;[l orkwfcJYMu\/ umrbHku rvGefao;[kvnf; odjrifolrsm;u
qdkMuonf/ rnfodkUqdkap q&mawmfum; ZG?J vHkv MuD;rm;vSay\/ ysHawmfrlcgeD; rrmrusef;&SdpOf
ydkyif tm;xkwfawmfrl\/ &[Em rjzpforQ *lrS rxGufawmUjyD [kyif wpfqifYwufum
ory"mef vHkvjzifU t"d|mefawmfrlonf/
a&m*gtajctaerSm wpfaeUwpfjcm; qdk;&Gm;vmojziffY rMunfY&ufaom wynfUMuD;rsm;u *lrSxGuf

aq;0g;ukocH,l&ef twefwef avQmufxm; Mu\/ avQmufxm; Muaomfvnf; r&/ aemufqHk;


wynfUMuD;rsm;u v,fwDq&mawmftm; taMumif;pHk avQmufxm; tultnDawmif;Mu&\/
v,fwDq&mawmf udk,fwdkif *lxJodkU<ua&muf ajym&mwynfUawmf t"d|mef&dSaevdkUyg [kawmif;yefavQmufxm;\/ v,fwDq&mawmfvnf; usef;rma&;
tajctaersm;udk MunfU txyfxyfpOf;pm;jyD;aemuf toifUygvmaom OD;yOif;rsm;bufodkY
vSnfUuJ-armifyOif;wdkY? tjyifxrf; yifUMu? t"d|mefwmu OD;Ow&? *ljyifxkwfwmu
v,fwDq&mawmfyJ [kajymajymqdkqdk ausmif;odkUyifUaqmifapcJU\/ q&mawmf ysHvGefawmfrl
onfUaemuf ae&m&Sif;Muaomtcg tjrJoHk;onfU acgif;tHk;atmufwGif q&mawmfudk,fwdkif
a&;om;cJUonfU 12-ESpfwm tvkyfcGifrSwfwrf; udk tHYtm;oifYpGm awGUMu&\/ tdyfruf 16rsdK;ESifU tm&Hk edrdwfrsm;? tawG;txifrsm; yg0ifavonf/ xl;jcm;onfrSm q&mawmf\
trSmpmyif&[ef;&Sifvl oDv&Siftaygif;wdkU? orx0dyem wdk;yGm;apjcif;iSm wynfUrsm;u orx0dyem
pmtkyfrSm xnfU yHkEdSyf&rnf [k a&;om; rSmxm;awmfrlcJY\/ odkU&mwGif q&mawmfa&;
rnfonfUpmtkyfwGifrQ rSwfwrf;udk rawGU&/
,if;rSwfwrf;udk ppfudkif;awmif&dk;? a0Z,Emacsmif q&mawmft&Sif ra[mo"y@dw \
aus;Zl;aMumifY 1332-ckESpf? wydkUwGJv (10?2?71) xkwf "rAsL[m pmapmif (9-10 ESifU10-5)
wdkUzwf&I&onf/
rSwfwrf;onf acwftcgwGif rqef;Mu,fvSaomfvnf;odkU pmwwf usrf;wwf tusifU y#dywfESifU jynfUpHkaom
wu,fUtmZmenft&SifjrwfMuD;wdkUyifvQif tppftrSefr[kwfaom txiftjrif tawG;tac:
tm&Hkedrdwfrsm; &IyfaxG;ayGvDvSay\/ &[ef;udp rjyD;ao;bJvsuf jyD;jyD[k txifrSm; tjrifrSm;
jzpf&acsao;\ [k oifcef;pm ,lMu&ayvdrfUrnf/
txl;ojzifU,l&rnfU oifcef;pmum; bk&m;qkyefjcif;yifwnf;/ rdrd\ trlt&m
tavmif;awmfMuD;rsm;\ tavUtvmESifU uGmcsifwdkif; jcm;uGmrSef;rod? rdrdudk,fudk
rdrdvSnfUpm;&ma&mufaewwfaom qkMuD;yef qdkolrsm; ,aeUtjywf pOf;pm;qHk;jzwf&ayvdrfUrnf/
rSwfwrf;wif xm;awmfrlcJYonfudkvnf; aus;Zl;wifxdkufMuaypGmU/
q&mawmf\ rSwfwrf;um; atmufygtwdkif;yif jzpfygonf/
1/ orxur|mef;udk 1257-ckESpf tm;xkwf&m 59-ckESpfodkYa&mufvQif um,y'd pdwy'd
jzpf wpfvavmufyif udk,fpdwfESpfjzm udavomuif;uGmylyefrI tvGefjidrf;at; aejcif;?
2/ if;aemuf 61-ckESpfodkU a&mufvQif uqkefvqef; 7- &uf (ESpfqef; 1-&uf) if;aeYup
aomw'Gg&jzifU o'g&HkawG tjrJMum; ae&jcif;?
3/ if;o'g&Hkudk&jyD;aemuf tvGef eSpfESpfoufouf &ufaygif;rsm;pGm yDwdjzpf aejcif;/
4/ if;aemuf psmefr*fzdkvfw&m;udk r&ao;aomfvnf; &ouJYodkU &ufaygif;rsm;pGm pdwfxJrSm
xifaejcif;/
5/ if;aemufedAmefrSm jrwfpGmbk&m;ESifUwuG t&Sifom&dykw&m? t&Sifarm*vmef tp&Sdaom

&[Emt&SifjrwfwdkUonf cEmyOu j'AfaumifMuD;uJUodkU &ufaygif;rsm;pGm pdwfxJrSm xifaejcif;?


6/ if;aemuf &kyfemrfudk tzefzef qiffjcifjyefonf&Sdaomf 61-ckESpf yxr 0gqdkvqef; 7-&ufaeUn
&kyferfudk qifjcifqJ t0dZmrme ynwfuG,f xderd' O'p ponfuif;vsuf wpfnvHk;
rdk;vif;onfUwdkifatmif ouf&SdoufrJYwdkYonf &kyfemrftpk &kyftpkcsnf; omwnf;[k
tvGefxifvmonf/ if;&kyfemrfw&m;wdkUonf tedp, 'ku, tew w&m;csnf;om[k
tjrJxifaeonf/ rD;cdk;awmifcdk; wdrfcdk;wdkUuJodkU rsm;pGmjzpfvsuf if;tcdk;xJuMunfvifaom
ta&mifjzpf rsufESm&dyfudk xifjrifjcif;?
7/ if;aemuf &kyfemrfw&m;wdkUudk tzefzef qifjcifjyefonf&dSaomf yxr0gqdkvqef; 14-&ufaeUn
wpfnvHk; rdk;vif;onfUwdkifatmif udavom ylyefjcif; jidrf;at; xderd' O'p ponf uif;vsuf
um,y'?d pdwy' tp&Sdaom w&m;wdkUonf jzpfay:ukef rD;cdk; awmifcdk; wdrfcdk;wdkUuJodkU
vnf;aumif;? rD;awmufuJUodkU vnf;aumif; rsm;pGmaom ta&mifjzpf if;ta&mifwdkUonf tedp,
'ku, tew oabmcsnf;[k tjrJxifaejcif;?
8/ if;aemuf 0dyemOmPf 10-yg;udk tzefzef qifjcifjyefonf&Sdaomf oroeOmPfrSp
ocFg&kayumOmPfwdkifatmif xifjrifjcif;?
9/ if;aemufUUUUUUUU&Sdaomf oroeOmPf O',A,OmPfrSm 61-ckESpfup 62-ckESpf
jymodkvjynfUausmf 6-&uf Ak'[l;aeUwdkifatmif tvGefUtvGef xifjrifjcif;?
10/ if;aemufUUUUUUUU&Sdaomf 62-ckESpf ewfawmfvjynfUausmf 8-&uf aeU av;em&Dup wpfnvHk;
rdk;vif;onfUwdkifatmiff edAmefom tm&HkjyKvsuf r*fav;yg;vHk; &jyD[k xifaejyD;vQif
rdk;vif;aomumvrS r*fav;yg;vHk;r&ao;rSef; odonf/
yt? xt? rt? *t-&t/ (yxr r*-&jyD[k qdkvdk\)
11/ if;aemufUUUUUUUU&Sdaomf 62-ckESpf jymodkvjynfUausmf 6-&uf Ak'[l;aeU b*FOmPf&ifUjcif;udk
tvGefU tvGef tjrJxifjrifjcif;?
12/ if;aemufUUUUUUUU&Sdaomf jymodkvjynfUausmf 11-&ufaeUn b, OmPf?
tm'De0 OmPf? edAd'g OmPf? rkOdwkurswm OmPf? y#docFg OmPf? ocFg&kayum OmPf wdkU
tvGefxifjrifjcif;?
13/ if;aemufUUUUUUUU&Sdaomf ocFg&kayumOmPf\ tqHk; a&S;OD;pGm O-tm-edOmPf wdk.udk
'kuopm[k xifvmonf/ oroeOmPfudk ork',opm [kxifvmonf/
rkOdwkurswmOmPfudk eda&m"opm xifvmonf/ y#docFgOmPf? ocFg&kayumOmPfwdkUudk
r*opm[kxifvmonf/
14/ if;aemuf 0dyemOmPf 10-yg;udk tzefzef qifjcifjyefonf&Sdaomf opmav;yg;onf
bm0em\ tpGrf;tm;jzifU tjrJxifjrifjcif;?
15/ if;aemuf y#dporkyg'? y#dporkyEw&m;wdkUudk qifjcifjyefonf&dSaomf
if;w&m;wdkUonf &ufaygif;rsm;pGm xifjrifvmukef\/
16/ if;aemuf {uwenf;? emewenf;? tAsmyg&enf;? {0H"rwmenf; av;yg;wdkUudk
qifjcifjyefonf &Sdaomf if;enf;av;yg;wdkU &ufaygif;rsm;pGmxifjrifvmukef\/
17/ if;aemuf 0dok'd 7-yg;udk qifjcifjyefonf&Sdaomf oDv0dok'd rSp y#dy'gOmP 0dok'd
wdkifatmifxifjrifjcif;/
18/ if;aemuf oduRrf;zl;aom rmwk*gr wpfOD;udk ykwD;? em;a!mif;paom t0wfwefqmwdkUjzifU

wefqmqif,if pdwfjzifU teD;tem; xm;vsuf if;rmwk*gronf t0wfwefqmwdkUaMumifU


tvGefwifUw,f\/ rnfodkUyifwifUw,faomfjim;vnf; tdkjcif;oabmw&m; ruif;acsao;[k
atmufarUqifjcifum rwjzifU qHjzL oGm;usdK; yg;&dk; em;&dk; eH&dk; tjydKif;jydKif; usvsuf
pufqkyf&GH&SmzG,f rwifUw,faom toGifjzifU xifjrifjcif;? (em-aoykyfyGrsm;vnf;xdkUrwlxifonf/) t&dk;pk ruif;ao;[k atmufarUum rwjzifU t&dk;pk xifjrifjcif;?
if;t&dk;pkaumifMuD;onff tedp, 'ku, tew oabmw&m;[k xifjrifjcif;?
19/ ntcg rtdyfrD aumif;uif Mu,ftaygif;udk MunfU 0dyemyGm;vQif tdyfaomtcg
raem'Gg& Mu,frsm;pGm xifjrifjcif;?
20/ aeUtcg ausmif;trdk;udkMunfU 0dyemyGm;vQif ntdyfaomtcg ausmif;trdk;wdk.onf
raem'Gg& xifjrifjcif;?
21/ 1263-ckESpf yxr0gqdkvjynfUausmf ig;&ufaeU eHeufu olwpfyg;twGufaMumifU
ESvkH;romr,mjcif;jzpf\/ xdkaeU aeUvnftdyfjyD;vQif tm&HkjyKaeusw&m;udk tm&HkjyKygaomfvnf;
ESvHk;rom,mjcif; "rtE&m,fMuD; jzpfay:vm\/ jzpfay:vmvQif xdkolrsm;udk&efolxifatmif
yd,awm Zm,wdaomaum tp&Sdaom *gxmudk tMudrfMudrf tzefzef qifjcifvQif xdkolrSp
yd,yk*dKvf[loa&GU tZwtwGif;&efol? &efolrsdK;ig;yg;udk A[d'tjyif&efol[k tvGefxifvmjcif;?
xdkA[d'&efolwdkUaMumifU tZw jzpfaom avmuD ukodkvfonf twGif;&efol?
tZwjzpfaom tukodkvfonf tjyif&efol[k tvGefxifvmjcif;?
xdkxuf a&S;a&S;aomb0u ukodkvf tukodkvfwdkUonf &efolaumifMuD;awGuJU odkY
0dkif;0ef;vm tukodkvf &efolawGu tyg,fav;bHk oHo&m aESmiftdrfxJ csrnf[k qdkouJuodkU
tvGef xifvmjcif;? ukodkvf &efolawGuvnf; vlUbHk? ewfbHk? jA[mUbHk oHo&m aESmiftdrfxJ
csrnf[k qdkouJUodkU tvGefxifvmjcif;?
xdkodkU xifvQif bHkoHk;yg; udk;uG,fvJavsmif; ykef;atmif;rSDcdk&m r&Sd tvGeftrif;
aMumuf&GHUxdwfvefUjcif; jyif;pGmjzpfaomaMumifY odrf;qnf; r&edkif/ rsuf&nfawGvIdifvsuf ESpfem&D
oHk;em&D twGif; tvGeftrif; aMumufvS &efoludkvdkuf a&wGufonf&Sdaomf tukodkvf z
paom oApdwom"m&P apwoduf 7-ck? tukodkvf 0dwuf paom yudPf; apwoduf 5-ck?
arm[ paom tukodkvf apwoduf 14-ck? tukodkvfpdwf 12-ck? if; 39-ck wdkUonf tyg,f4-bHk
oHo&m aESmiftdrfxJ vm;aMumif;jzpfaom tukodkvf&efolawG[k tvGeftrif;txl;jrifjcif;?
ukodkvf z paom oApdwom"m&P apwoduf 7-ck? ukodkvf 0dwuf paom yudPf;
apwoduf 6-ck? o'g paom aombP apwoduf 24-ck?umrukodkvf 8-ck? &lyukodkvf 5-ck?
t&lyukodkvf 4-ck? if; 54-ck wdkUonf oHo&m0#fqif;&J usifvnf aMumif;jzpffaom
ukodkvf&efolawG[k tvGeftrif;txl;jrifjcif;?
xdkodkU xifjyD;vQif ynmapwodufudk atmufarYqifjcifonf&Sdaomf if; ynmapwodufonf
oHo&m0#fqif;&JrS xGufajrmufaMumif; udk;uG,fvJavsmif; ykef;atmif;rSDcdk&m taqGcifyGef;aumif;[k
tvGeftusL; xifjrifjcif;?
if; ynmapwodufudk taqGcifyGef;aumif;[k tvGeftusL; txl;xifvQif udk,f pdwf ESpfjzm
csrff;ompGm oufom&m &avonf/
22/ 1266-ckESpf? wydkUwGJvqef;&Spf&uf? we*FaEGaeU najcmufem&Dausmfausmf tcsdefwGif
opmav;yg;uudkodonf/ ivsifESpfMudrf vIyf\/

'O? w? ,t? rt? *t? &t/ ('kwd,r*& [k qdkvdkonf/ xdkESpf ou'g*grf jzpf\/ /pma&;ol
rSwfcsuf/)
wpfq,fU ajcmufcsuf tdyfrufqef;rsm;
1/ ajc jcwuf jcudk eif;rdrnfpdk;aomaMumifU aumif;uifrSae jcudkcgypf&onf jrifrufjcif;?
2/ jrpfudk tvsm;vdkufqefaom oabFm pD;&atmif vdkufaomf oabFmudk rSD&HkrQom &Sd rpD;&[k
jrifrufjcif;?
(if;tdyfruft&rSm oli,ftjzpfup &[ef;ESpfq,fUESpf0g wkdifatmif bk&m;qkyef aeonfudk
1261-ckESpfodkU a&mufaomtcg if;ESpf uqkefvu p 0gqdkvjynfUwdkifvQif oHo&mab;udk
tvGef aMumufaomaMumifU bk&m;qkudk ryefawmU? xdkbk&m;qkudk ryefEdkifjcif;taMumif;[k
xifonf/)
3/ jrpfvnfodkU a&mufaepOf jrpfwpfzufodkU vufypful;rnfvdkvdk? azmifzGJU ul;rnfvdkvdkaeqJ
avSi,fwpfpif;vm xdkavSi,fESifU pD;vsuf jrpfwpfzufodkU a&mufonf[k jrifrufjcif;?
(if; tdyfruft&rSm 'kwd, 0gqdkvjynfUausmfrSom om0uqkudk yef xdkom0uqkudk
yefqifEdkifjcif; taMumif;[k xifonf/)
4/ bk&m;&Sifudk udk,fwdkifudk,fus zl;awGU& bk&m;&SifrsufarSmuf edAmefa&mufatmif 0dyemudk
tm;xkwf&onf[k jrifrufjcif;?
5/ rpifpGefYqJ uk#DESifUwuG wpfyg;odkUa&muf rpif vdrf;uyfavoavm [k MunfUvQif rpif
rvdrf;ruyf [k jrifrufjcif;?
6/ EGH ESpfa,mufaomolonf vufwpfzuf wpfcsufudkudkif EGHxJrSwifonf[k jrifrufjcif;?
7/ ]at;aomtcg ylaom ur|mef;ausmif;ae? ylaom ur|mef;udk tm;xkwf&rnf/ ylaomtcg
at;aom ur|mef;ausmif;ae at;aom ur|mef;ukd tm;xkwf&rnf} [k jrifrufjcif;?
8/ ]onfta&mifonf tb,fta&mifenf;} [k ar;vQif ]r[m*Em&Hkbkef;MuD;\ oDvta&mif} [k
qdkygonf/ ]tb,fusatmif awmufoenf;} [k ar;vQif tued| jA[mUjynfwdkifatmif
awmufygonf[kqdk jrifrufjcif;?
9/ edAmefudk wpf0Dxdom vdkawmUonf/ edAmefudkodjrifatmif Oayum0Dxdcs&rnf jrifrufjcif;?
10/ yl-&kyfemrf? at;- edAmef? az-pdaE,s? ar-w&m;? om;-oHCmu at;edAmefudk
vsifjrefpGm&atmif &kyfemrf&SdpOf jrwfw&m;udk MudK;pm; tm;xkwf/ toufZD0def r&Sdonfbk&m;
a[mMum;onfUw&m;/
(1271-ck? awmfovif;vqef; oHk;&uf? t*FgaeU wpfMudrfrufonf/ if;vqef; q,f&uf t*FgaeU
wpfMudrfrufonf/)
11/ ]zvawH t"d0peH/ {wH=orm'd|d ormouFy paom r*if azmifMuD;onf/
]zv=tukodkvfwnf;[laom ajrjyift&yf0,f rjiduyfjim; aumif;uifoGm;aom
t&[wzdkvf\/ t"d0peH= trnfaywnf;/ }
(if;vqkwf udk;&uf? t*FgaeUn? em&Djyef wpfcsufwD;ausmf jrifrufonf/)
12/ ylvScsnfU? avmifvScsnfU? ylvScsnfU? avmifvScsnfU? oHa,mZOfjywfvQif {;\? ?

oHa,mZOfjywfvQif {;\?
(if;vqkwf ESpf&uf? t*FgaeU rufonf/)
13/ 1272-ckESpf? 0gacgifvqef; ajcmuf&ufaeU? nESpfcsufwD;ausmfavmuf jrifrufaom tdyfrufrSm
-]awmifMuD;wpfvHk;\ eHab;wGif r[m*Em&Hkbkef;MuD; tr;jyK vrf;azmuf&m aygufaomtcg
if;vrf;toGm; awmifeHyg;wGif r[m*Em&Hkbkef;MuD;udk ESdyfpufrnfU&efol aemufuvdkufvm&m
rSDaomtcg r[m*Em&Hkbkef;MuD;tm; ykwfcwfrnftjyKwGif r[m*Em&Hkbkef;MuD;u
wGufcsvdkufojzifUb,ftcgrS rwufEdkifaom acsmufxJodkU usoGm;onf/ usaomtcg
r[m*Em&Hkbkef;MuD;\ wynfUrsm;u ]atmifjyD atmifjyD} [k a<u;aMumfMu\/ if;vrf;tqHk;wGif
a&tvsifawGU a&csdK;&? aomufoHk;Mu&ukef\/}
14/ if;ckESpf? oDwif;uRwfvuG,faeU? r[m*Em&Hkbkef;MuD;onf wpfudk,fvHk;azG;azG;jzLaom
qifjzLpD;vsuf qifjzLay:u bk&m;ay: odkU ta&SUrsufESmuwufvsuf if;bk&m;ay:uae
atmufudkMunfUaomtcg a&awGjrif&onf[k jrifrufjcif;/
15/ if;ckESpf? wefaqmifrkef;vqef;wGif a&Tjymom'fMuD;av;aqmif\ tv,fuyvifESifUwuG
a&Tjymom'fMuD; av;aqmif&onf[k jrifrufjcif;?
16/ if;vqef;rSm xD;jzLav;pif;&onf[k jrifrufjcif;/
um; r[m*Em&Hk q&mawmfudk,fwdkif a&;rSwfxm;cJUaom tdyfrufESifU t"dym,faumufyHkrsm;
jzpf\/
t&d,mjzpfoGm;aom bk&m;qkyef yk*dKvfMuD;
jrwfpGmbk&m;&Sifonf bk&m;rjzpfrDuyif bk&m;jzpfrnfh erdwfMuD;tdyfrufig;yg; jrifrufawmf
rlcJUonfudkvnf; owdjyKoifUukef\ (yOu t*Fkw&? r[mokydeokwf)/
oljrwfvsmwdkUtwGuf ykAedrdwf tdyfrufponfwdkUonf MudKwifjzpfpjrJ/ odkU&mwGif wpfck
owdjyK&rnfrSm vSnfUpm;aom tm&Hkedrdwfvdrfrsm;? tdyfrufvdrfrsm;vnf; a&mifawmfjyefESifUa&m
0ifa&mufvmwwfayonf/
r[m*Em&Hk q&mawmfonf jyqdkjyD; tm&HkerdwfESifU tdyfrufMuD; 16-rsdK;udk txll;rSwfom;
rnfolUudkrQ todray;bJ ESpfaygif;rsm;pGm acgif;tHk;atmuf vQdKU0Sufxm;jcif;? ur|mef;pmtkyfrsm;
xnfUoGif; &dkuf&pf&ef rSmMum;jcif;jyKonfudk axmufqMunfUygvQif ]rSefuefaom
tm&Hkedrdwf?tdyfrufrsm; jzpfonf[k} todtrSwfjyKaMumif;xif&Sm;avonf/
,if;odkUqdkaomf q&mawmfudk,fwdkif rSwfwrf;jyKcJUaom ]yxrr*f&\} (1262)? ]'kwd,r*f&\}
(1269) [k wdkuf&dkufa&;om;csufrsdK; aemufumvwGif rawGU&ojzifU
ou'g*grfrQomjzpfonf[kum; rrSwf,loifUacs/
xdktm&Hkedrdwf tdyfrufrsm;udk azmfjy&mwGif tcsdKUae&m q&mawmfudk,fwdkif rSwfcsuf
(t"dym,faumuf) pum;rsm; a&;xm;aomfvnf; ] jymom'fav;aqmif? xD;jzLav;pif;&onf}
ponf rSwfcsufwpfpHkwpf&m ryg&Sdacs/ q&mawmfonf xdkrSwfwrf;rsm; a&;jyD;aemufwGifvnf;
udk;ESpfcefU aexdkif oGm;&onfudk awGU&av&m q&mawmf\ "rbdor,udk twd tus
rjymqdk0HUomacs/ wk,ltm;us MudK;pm;Mu&efom &Sday\/
xdkodkUaom tmZmenf t&SifjrwfMuD;wdkUtm;yifvQif &[ef;udp rjyD;ygao;bJ jyD;pD;oGm;av[ef

tm&Hkvdrfrsm;0ifjcif;ESifU ESpfaygif;rsm;pGm i,fpOfumvrSp r&dk;om;aom bk&m;qkyef pdwfMuD;ESifY


tzdcH&jcif;rSm q&mawmf b0ESifU &if;ay;cJUaom y"me oifcef;pmMuD;rsm;yifwnf;/
tifMuif;ajrmifESifh edAdEq&mawmf ( 12221222-1278) / (1248(1248-1338)
jynfrdY ] aw0dZ&[Em}[kqdkMuaom tifMuif;ajrmif q&mawmfbk&m;BuD;ESifh edAdE q&mawmf
bk&m;BuD; ESpfyg;taMumif;udk edAdE q&mawmf a&;om;awmfrlaom ]]odumoHk;yg;}} zwfI&\/
edAdE q&mawmfbk&m;BuD; udk,fwdkifa&;om;aom tXKywded'gef; jzpf tvGefcdkifrmNyD;
pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSayonf/ xdked'gef; v,fwDq&mawmf? aousawmif q&mawmf?
ppfudkif;r[m*EmHk q&mawmfrsm;ESifh oGm;a&mufawGYqHk avQmufxm;yHkrsm;udkyg azmfjyxm;&m
ydkrSwfom;zG,f aumif;vSonf/
xdkrSwfwrf; aumufEkwfcsuf tusOf;rSm atmufygtwdkif;jzpfygonf/
rSwfwrf;ypkaom edAdE q&mawmfbk&m;BuD;rSm om,m0wDcdkif rdk;dkrdUe,f {&m0wDjrpfteD;
ajrZmuRef;ac: &GmBuD; 1248-ckESpf wefaqmifrkef;vqef; 10-&uf? aomMumaeY eHeuf pufem&D
8-em&DtcsdefwGif zGm;jrifawmfrl\/ crnf;awmf? r,fawmfrsm;rSm OD;Mumdk a':vHkrwdkYjzpfMuonf/
q&mawmfavmif;vsm 10-ESpfom;wGif 0Jemrsm; pJGuyf rnfonfhaq;ESifhrQ raysmufEdkif&Sdaomtcg
r,fawmfu tvkyfrsm;onfhMum;u aq;vdrf;cdkif; r&ojzifh]]eifawmh Mum&ifElvdrfhr,f? tJ'DawmhrS eifwpfa,mufxJ &Gmjyif wJESifhae&r,f rSwfxm;}} [k
jrnfwGefajymqdk\/ xdkpum;onf rxl;qef;vSaomfvnf; todmPfyg&rD&Sdaom om;twGufum;
BuD;pGm oHa0*jzpfum bkef;BuD;jzpfvdkaom qEukd EId;qGay;vdkufouJYodkUY &Sd\/
a&S;ajy;erdwf
ajrZm&Gm bkef;BuD;ausmif;wGif ausmif;om;b0ESifhae oN*K[fudk BudK;pm;oif,lcdkuf
ntdyfaomtcg ajc&if; rD;xGef;xm;ouJYodkU 0if;0if;vufvuf jrif&ojzifh rMumcP xx
&Smrd\/ &Smwdkif;aysmufoGm;onf/
wpfcguaomf nmbufvufr <uufEdkYayguf rdciftm; jy&mElwwfonfqdk tdrfteD;&Sd
Elaeoludkvnf; jrifawGYe&ojzifh oli,frSm aMumufvefYae\/ ntdyfaomtcg vufrudkqkyf
tdyf\/ wpfno vufraysmufoGm;NyDxif xidkavojzifh rdcifBuD;u vufr udk udkif
]]&Sdom;yJom;&JY}} [k ESpfodrfh&onf/ (rnfolrqdk arG;vnfrS aoonfhwkdif
pOf;pm;ajymqdkvkyfudkifaeMuaom tusdK;w&m;rSeforQ taMumif; ypnf;ruif;/,aeYtvkyfonf
raeYutvkyfESifhqufpyf\/ a&SYb0onf ,ckb0ESifh qufpyf\/ ADZuajymaom w&m;oabmrsm;

jzpfonfudk owdyMu&\/)
oli,f 15-ESpfom;wGif udk&if0wf y&d,wf pmay oifMum;\/ bJGY &SifoD&d/ &[ef;jzpfcsif
awmxGufcsif pdwfrsm; rMumcPjzpfonf/ odkYESifh &[ef;jzpf ESpf0gt& yckuLq&mawmf
OD;*Eom&? rEav; bk&m;BuD;ausmif;wdkuf OD;mPxH <ua&mufpmoifonf/ xdktcg
pmpdwfoefae ADZyg awmxGufcsifpdwf aysmufoGm;jyef\/ av;0gt&wGif ukd,hfudkudk,f
jyefoHk;oyf awmrxGufEdkifao;apumrl "kwifudk usifhrnf[k qHk;jzwfvdkuf&onf/
ajcmuf0gt& jynfrdU ykxdk;BuD; q&mawmfxH y&d,wd oif,laomtcg awmxGuf&ef
avQmufaomfvnf; r&/ aeYtcg pmcsay; ntcgrS w&m;xdkif&onf/ tBuHum; ravQmhao;/
pdwful;wGif awmxGufMunfh&m oydwfy&du&m vG,fp&m tdwfrsm;yif r&Sdao;ojzifh 0denf;awmfESifh
tyftyfpyfpyf &&Sd&ef oydwfwpfck&zdkYyif 0efav;ae\/ pdwfqif;&Jae\/ xdktcg
qGrf;'umOD;omajym aumif;rIaMumifh jynfhpHkoGm; q&mawmftm; awmif;yef0efcs uefawmhum
aemifawmf pmcsbkef;BuD;tm; tydk pmtkyfpmwrf; ypnf;rsm;vvdkuf\/ tcsdefum; 1274-ckESpf
wefaqmifrkef;vqef; &Spf&ufaeYnae ig;em&DcJGtcsdef jzpfonf/
awm& 0ifp tajctae
q&mawmfonf oydwfudkvG,f ykxdk;BuD; awmifwef;ay: odkY xGufcGmcJY\/ aemifawmf
pmcsbkef;BuD; vdkufydkYonf/ nDaemifESpfyg; pum;wajymajymESifh vmcJYMu&m
Muufwif;awmifteD;wGif; arSmifpysdK;av\/ &Spf&ufvum; rIef0g;0g;&Sdonf/ aemifawmfum;
owday;pum; ajymMum;qHk;r Muufwif;awmifa&muf vdkufydkYNyD; jyef<uoGm;onf/
wpfoufESifh wpfukd,f rcHpm;zl;aom aMuuGJ0rf;enf;jcif;onf kwfw&ufaumuf&ouJYodkY
0ifvm&m ajzqnfr&/ ESvHk;uJGrwwf cHpm;&\/ (tarG"mwfudk owdy/ ) twefMum
pdwfajztm;wif; a&S;ola[mif;wkdU xHk;udk ESvHk;rlvsuf jynfrdYESifh ESpfrdkifcefYtuGmodkY
awmifwef;rsm;udk jzwfausmfvm&\/ awm&dyf awmifajcwpfckvHk;arSmifESifhrnf;rnf;&Sdav\/
t&Hoifh ydkif&SifrJY wJausmif;ysufwpfaqmifawGY& xdkn xdkwJ pwJcsum tmeyge
IrSwfawmfrl\/ (] eifwpfa,mufxJ &GmhjyifwJESifh ae&r,f} qkdaom rdcifBuD;pum;onf rSefayNyD/
/pma&;ol)
eHeufrdk;vif;aomtcg rsufESmopf&ef a&r&Sd a&&Sm&\/ xdkawmiftqHk; a&tdkifi,fwpfckukd
awGY&ojzifh a&ppfjzifh ppf oHk;&onf/ qGrf;cHcsdefa&mufvQif oDv&Sifrsm;aexdik f&m
Z&yfESifhyGifhvSodrfukef;&GmodkY<u\/ qGrf;eDtwefi,f&ojzifh ausmif;odkYjyefvm&m aomuf&efa&r&Sd
a&tdkifodkYoGm;NyD; a&cyf&jyef\/ [if;ryg qm;ryg qGr;fMurf;eDudkom bkOf;ay;&onf/ ig;&ufcefY
twdkif;qGrf; bkOf;ay;& aemufumvwGifrS qGrf;[if;yg &onf/

tifMuif;ajrmif q&mawmf tHhzG,frsm;


15-&ufcefY&SdvQif emoD;0wGif tmHkerdwfay:vm ra0cJGEdkifojzifh tifMuif;ajrmif q&mawmfxH
oGm;a&mufavQmufxm;&onf/ a&S;uvnf; tifMuif;ajrmif q&mawmf[k Mum;zl;\/
]]igvnf; pmwwfom;yJ? igwdkYESifh bmxl;rSvJ}} [laom rmefaMumifh qnf;uyf&rSef;rodcJh?
urXmef;tvkyfvkyf r&Sif;vif;aomtcg oGm;a&muf avQmufxm;&mrS BuD;rSef;i,frSef;
od&awmhonf/ q&mawmfBuD;xH enf;cH ajcmufvcefY tm;xkwfpOf a&tcuftcJaMumifh
urm&Gwfukef;ajrodkY ajymif;a&GUaexdkif&\/ 'umrsm;vnf; ausmif;av;wpfausmif;
aqmufvMuonf/ oHk;av;&uft&wGif xdkausmif;udk rD;avmifojzifh wyf aqmufvMujyefonf/
ausmif;q&m OD;&mausmf qdkolonf olYpdwful;ESifhol ausmif;wdkiftaph ajrjzLESifh ]edAdE? edAdE} [k
a&;jcpfwm;ojzifh 1275-ckESpfu p xkdtrnftwdkif; ac:a0:Muavonf/
y&d,wfrmefcH tif;Muif;ajrmif q&mawmfxH apmapmu ra&mufrdonfudk aemifwjzpfrd\/
eD;eD;uyfuyf ae&aomtcgusrS qyfrukefEdkifaom aus;Zl;*kPfrsm;&Sdonfudk awGY&onf/
xdkq&mawmfbk&m;BuD;tm; 23-0gt&wGif jynfrdU tifMuif;ajrmifawm& awmxGufawmfrlonf/
xdkq&mawmf\ *kPfxl;ig;ckudk atmufygtwkdif; rSwfom;xm;\/
1/ aumif;uifrS v0ef;udk rdrdae&m ausmif;ay: odkY a&mufatmif wifEdkifjcif;/
2/ aowmponf aomhrcwfyJ *kPfawmf&GwfHkrQ jzifh zGifhEdkifydwfEdkifjcif;/
3/ opfyifawmawmifwdkYudk azmufxGif; jrifEdkifjcif;/
4/ olwpfyg;wdkY pdwftBuHukd odjcif;/
5/ wynfhrsm;tm; urXmef;ay;&m rnfonfhwynfh rnfonfhmPf&NyD[k odjcif;wdkYjzpf\/
tifMuif;ajrmifq&mawmfcH enf;cH av;ESpfrQtMum 1278-ckESpf wefaqmifrkef;vuG,faeYwGif
q&mawmf ysHvGefawmfrl\/ xkdawm& 14-ESpf oDwif;oHk;awmfrloGm;onf/ oufwmf 56-ESpf?
odumawmf 37-0gt& ysHvGefawmfrlojzifh tm;udk;&mrJh jzpf&\/
(i,fpOfvufr aysmuf idkcJY&onfrSm ,ckBuHKavNyD/ rdcifBuD;u vufr udk &Smay;ouJYodkY
tifMuif;ajrmif q&mawmfBuD;onf v,fwDq&mawmf jynfodkYa&mufcdkuf wynfhOD;oD&dtm;
twlac: oGm;cJYzl;onf/ BudKwifodjrifawmfrl[ef&Sd\/ vufr awGYavNyD/ / pma&;ol)
q&m&SmxGufjcif; okdYr[kwf w&m;ppfcHjcif;
OD;ol&d,paom wynfhtazmfoHk;yg;? 'umwpfa,mufESifhtwl q&m&SmxGufcJY\/ a&Twd*Hk?
a&Tarmfa"m bk&m;rsm;xl;NyD;vQif oxHkodkY &xm;qufpD;um omoeyaZmwduwdkuf
rif;uGef;q&mawmfbk&m;BuD;xH wpfn wnf;cdk tvkyfESifhpyforQ avQmufxm;rSwfom;cJY&onf/
xdkYaemuf armfvrdif? usdKufxD;dk;? usdKufxdk? xdkrS yJcl;odkY jyefvQif wynfhrsm;ESifhcJYum

'umwpfa,mufomac: jzL;rdU olaX; OD;ouftdrf ESpfnwnf;cdk\/ aousawmif


OD;wdavmuxH pHkprf;oGm;&m OD;wdavmutm; kwfw&uf rawGYar;vQif zdk0ifapmifhae&\/ zdkrS
xGufvQif w&m;pum; ravQmufxm; raqG;aEG;bJ tmvmyovmy pum;rQjzifh jyefcJY\/ olaX;
OD;oufu]]bmrsm; pHkprf;od&SdcJY&ygovJ}} [k avQmuf&m? zdkHkrS xGufcdkufjzpf bmrQ rpHkprf;cJYaMumif;
trdefY&Sdonf/
]]awGYcJawGYrS avQmufa&maygh bk&m;}} [k qifhvmojzifh pdwfxJ&Sdonfh trSeftwdkif;]]tdk........urXmef;bkef;BuD;vkyfNyD; zdkqJGaerSjzifh pHkprf;zdkYvdkr,f rxifygbl;}} [k trdefY&Sdonf/
olaX;BuD; OD;ouf tBuHay; wdkufwGef;csuft& ysOf;rem; tifMuif;rdifawm&
oDwif;oHk;awmfrlaom v,fwDq&mawmfxH oGm;a&mufonf/ a&TrdUodkU <ua&muf w&m;a[mcdkuf
BuHKae wpfnapmifh&\/ xkdnwGif tdyfruf jrifruf&onfrSm rdrd0wfxm;aom ouFef;rsm;
qGwfqGwfjzLaeonf[k jrifruf\/ uyd,tm; ajym&m olYrSmvnf; yg;pyfxJrS acgif;rygaom
usD;rsm; xGufvmonfudk jrifrufaMumif; avQmufonf/ ra0cJGEdkif/ (t&d,o'g jzLpifjcif;udk
a[m\/)
v,fwDq&mawmf Mo0g'
q&mawmftm; r&Sif;aom 'dXd 0dpdudpmtaMumif; avQmufxm;&m pdwfauseyfavmufatmif
&Sif;jyay;\/ ( pum; t"dym,f &SdvS\/) v,fwDq&mawmftyg;wGif av;ig;&ufcefY aeNyD;
v,fwDq&mawmfESifhtwl rEav;odkY c&D;qufonf/
jyefcgeD;wGif v,fwDq&mawmfu]] udkedAdEwdkU awmxJaew,fqdkawm htE&m,frsm;w,f/ uJ-t&Htwm;uav; pGefY&ao;wmaygh}}
[kqdkum vufzJGYwpfck csD;jrifhvdkuf\/ q&mawmfbk&m;BuD; csD;jrifhom ,lcJY&onf/ pdwfxJwGif
rygvS/ ausmif;a&mufvQif bk&m;pifrSmyif trSwfwrJYxm;\/ aemufwpfBudrf
v,fwDq&mawmfBuD;ESifh awGYaomtcg q&mawmfu]]udkedAdEwdkY usKyfudkawmif r,HkbJukdAs}} [ktrdefY&Sdojzifh tHhtm;oifhoGm;\/ ]]v,fwDq&mawmf
odoudk;}} [k xyfqifh 0rf;ajrmufcJY&jyefonf/
rEav;rS ppfudkif;bufodkYul;um aCmodw0ef q&mawmfbk&m;BuD;xH av;ig;&uf
pHkprf;avQmufxm;\/ i,fq&mawmfu aCmodw0efq&mawmf &[ef;udpNyD;oa,mif
trdefY&Sdonfudk rSwfom;&zl;\/ vufawGYwGif qdkqHk;rpum;xGuf Murf;aeonfudk awGY&ojzifh
oHo,r&Sif;jzpfum]]q&mawmfbk&m;? rdrdudk,fwdkifjzpfap? olwpfyg;udk jzpfap Munhfvdkufaomtcg udk,f&,fvdkY
&SmrawGYawmhbJ w&G&G ysufaewmudk jrifvQif b,fvdkygvJ bk&m;} [k qHkprf;avQmufxm;&m-

]'Dvdk jrifwmuawmh taumif;qHk;yJ? kwfw&uf rjrifEdkifMubl;}}[k rdefYawmfrlonfudk


rSwfom;cJY&\/
*EmHkq&mawmf Mo0g'
xdkYaemuf r[m*EmHk q&mawmfxH oGm;a&muf avQmufxm;&m q&mawmfu]]'Dvkd&Sdw,f? wcsdKUu orxESifh pm;ypfNyD; vkyfMuwmawGvJ &Sdw,f}} [k trdefY&SdvQif]]kyfuvmyftpOfonf jrpfa&,Of rD;vQHtoGifuJYodkY[k pm&Sdojzifh xdkuJYodkY jrifvQif rnfodkY
jzpfygovJbk&m;}} [k xyfqifh avQmufrdonf/
]]uJYodkYjrifvQifawmh aygufwJYyk*dKvf[kqdk&rnf}} [k trdefY&Sdonf/
qufvufpHkprf;vdkaomfvnf; *EmHkq&mawmfrSm xdkpOfu pum;rajymEdkifatmif
usef;rma&;csdKYwJYaeojzifh jynfedAdEodkU jyefcJYonf/
aMumifyef;awm& q&mawmf ( 12221222-1288)
aMumifyef;awm& q&mawmfonf aus;Zl;&Sif v,fwD q&mawmfbk&m;BuD;\ vufoyfarG;
i,fwynfh&if;BuD;wpfyg;jzpf\/ v,fwDq&mawmf pmcsbkef;BuD; uav;b0uyif
apmifha&SmufarG;jrLcJY&onf/
rkH&Gm bkwvifoGm; um;vrf;teD; (rHk&GmrS 19 rdkif) usnf;yifacsmif;&Gm zGm;jrif\/ 1222-ckESpf?
oDwif;uRwf vqef;oHk;&uf? we*FaEGaeY eHeuf 10-em&D/ i,frnf armifoHwl? tz OD;jr? trd
a':vIdif? 6-ESpfom;t&G,f &GmOD;ausmif; OD;rkedE xHynmoifonf/ 14-ESpfom;wGif &SifjyK\/ bJGY
&SifEu/
17-ESpfom;t&G,fxd &GmOD;ausmif;yif yd#u tajccH pmrsm;udk BudK;pm;oif,lcdkuf
q&mbkef;awmfBuD; ysHvGefawmfrl\/ tm;udk;&mrJU jzpfum &SifvlxGufcJY&onf/ aemufwpfESpf
(1241) crnf;awmfBuD; OD;jr uG,fvGef&jyefonf/ vlvm;ajrmufp wuf<uwkef;t&G,f
armifoHwlwpfa,muf pdwftm;i,fcJY&\/ odkY&mwGif rdrdvufay:csnf; ypk&if;uG,fvGefcJYMu&aom
q&mESifh zcifBuD;wdkYu aojcif;w&m;\ aMumufrufzG,fudk vufawGU oifjyay;cJYMuonf/
xdkoifcef;pmum; Eke,fao;aom armifoHwltwGuf cufxefMurf;MuKwfvGef;pGm b0\ yJGOD;xGuf
oifcef;pmjzpf jyif;jypGmidka<u;&if; aojcif;w&m;udk rsm;pGmvefYaMumuf oHa0&ayguf

]]oif;vufrS vGwfajrmufatmif igvkyfrnf}} [k yg&rD ADZu EId;qGay;vdkuf\/ odkYESifh


udk&ifjyef0wf&ef qHk;jzwfvdkufonf/ odkU&mwGif cdkudk;&mrJY rdcifBuD;tm; cGifhawmif;&ef
EIwfurxGufjzpfae\/ aemufZGwfrSdwf awmif;yefaomtcgwGifvnf; rdcifBuD;u rcJG&ufqdk
pdwfysufcJY&onf/ csDwHkcswHkjzifh vukef ESpful;cJY\/ xdktwGif; nDarmifomydkufESifhwuG
rdcifBuD;tm; awmif,mvkyf auR;arG;ypkMuonf/ xdktvkyfMurf;rsm;onf armifoHwltwGuf
xyfqifhoHa0* jzpfap\/
avmu"H\ 'kuonf tcH&cufaomfvnf; yg&rD"mwfcH todmPf&SdolwdkYtwGuf
avmbf0ifjcif;yifwnf;/ taumif;vm&ef tqdk;a&SYucH/
avmu"HrS avmukw&modkU
&SifvlxGuf armifoHwlonf v,fwDavmif;vsm OD;mPESifh ,cifu rnfodkUaom
tquftoG,f&Sdonfrod/ rdcifBuD;tm; cGifhawmif;r& pdwfysufae&mrS wpfaeYwGif OD;mP&Sd&m
ppfudkif;awmifdk; anmifyifomacsmifodkU a&mufvm\/
OD;mPonf rEav; pHausmif;wdkufaepOf 0gytcg ppfudkif;awmifodkUY
vma&mufaexdkifavh&Sdonf/ OD;mPvnf; armifoHwltm; a&mufpaeYrSmyif
udk&if0wfay;vdkufonf/ rdcifBuD;onf xdkowif;udk Mum; om;i,f armifomydkufESifh
ppfudkif;awmifodkY vdkufvmcJYonf/ om;BuD; udk&ifudkawGYvQif tm;yg;w&m zufidkavawmh\/
]]tar rkqdk;rBuD;udk ypfrxm;ygeJY om;&,f}} [k idk,dk ajymqdkum rHk&GmodkUvdkufcJY&ef twif;tMuyf
ac:avawmhonf/ OD;mP\ a[majym ESpfodrfhrIaMumifh rdcifBuD;rSm tBuHvufavQmhvdkuf&\/
om;trdvnf; rHk&GmodkY tjyef OD;mPvnf; &SifEuudk ac: pHausmif;wdkufodkUjyef<u\/
OD;mPudk,fwdkif pmayoifMum;ay;onf/
1242-ckESpfwGif ppfudkif;awmifdk; anmifyifomacsmif opfqdrfh q&mawmfBuD;udk OyZsm,fy
OD;mP OD;pD;um &SifEtm; &[ef;cHay;\/ (0uf&J&Gmvnf; wpfBudrf odrfxyfao;onf/)
OD;mP rHk&GmodkY jyefvnf<u&mwGif OD;Euonf rEav; qD;yef;eD q&mawmfxH
qufvufpmoif&ef cGifhyef aecJYonf/ OD;Euum; oDaygrif;ygpOf ig;0grQom &Sdao;\/
v,fwDq&mawmfu v,fwDwdkufBuD; wnfNyD;aomtcg OD;Eutm; jyefac: onf/ rHk&GmodkY
a&mufvQif rdrdvufaxmuftjzpf &[ef;i,f? &Sifi,frsm;tm; pmay oifMum;ay;&eftrdefU&Sd&m]]dkaopGm avQmufygonf aus;Zl;&SifBuD;bk&m;? wynfhawmfi,fpOfu q&mESifh crnf;awmfBuD;
rdrdvufay:rSmyif uG,fvGefNyD;uxJu aorif;vufuvGwfrnfh w&m;&SmzdkY tNrJpdwful;
BuHpnfvsuf&Sdygonf/ urXmef;w&m;udkom tm;xkwfcGifh yapcsifygonfbk&m;}}

[k avQmufxm;onf/ q&mawmfonf rdrd tpDtrHwdkif; rjzpfapumrl vGefpGm tm;&awmfrl om"k


ac:awmfrlavonf/
arw
arwmudk,fawGY &efraXY
1253-ckESpf? e,kefvjynfhaeY/ OD;Eu awm&0ifcgeD; tjypfBuD;i,frsm;&Sdu cGifhy&ef oGm;a&muf
uefawmhpOf q&mawmfu]]armifEu? 'Dtvkyfvkyf&mrS ta&;tBuD;qHk;u cEDyJ? rSm;onfjzpfap? rSefonfjzpfap?
qdk;onfjzpfap? aumif;onfjzpfap onfhcH&r,faemf/ onf;cHjcif;udk wavmuvHk;u tIH;ay;&?
tepfemcH&w,fvdkY xifMuayr,fh omoemawmfrSm taumif;qHk;w&m;BuD;uG,fh/ yGifhawmfrlNyD;MuwJY
bk&m;&Sifwdkif;\ vufoHk;Mo0g'BuD;/ 'Dy"me tvkyfBuD;udk vkyfae&aywJY cEm0efBuD;u
&Sdaeao;avawmh ruif;EdkifwJY yk*dKvfawGeJY qufqHae&w,f/ tenf;qHk; uyd,
wpfa,muf&SdoifhwJYtcg &Sd&/
]]tJ.....avmu vlom;awG[m avmutjrifeJYyJ pdwful;Mu? ajymMu vkyfMuawmh olwdkYajymorQ
vkyforQ ukd,hfudk ulnDwm jzpfapOD;awmh 0dkif;NyD;'kuay;aeovdk xif&w,f/ &Hcg
ay;vJay;wwfMuw,f/ olwdkYuawmh rod&SmMubl;aygh/ tJonftcgrSm cEDr&Sd&if rjzpfawmhbl;}}
]]at;...armifEuvJ pmtwwfom;yJ? awmifydkY Oyrm wHcg;ajcmufayguf wpfaygufomzGifhNyD;
pdwf0dnmPfudk oEdXdujzpfatmif txl;I&r,f/ tmeygeudk xlaxmifNyD tXuvmyfkyf &Spfyg;?
0dnmP "mwfajcmufyg; IyHkuawmh t&ifajymwJY twdkif;yJ/ uJ...uJ oGm;ayawmh? om"k...om"k...}}
[k rdefYawmfrl\/
]] taMumif; udp&Sd&if ighudk taMumif;Mum;vdkuf? vmEdkifvmcJY&wmaygh}} [k vnf;
csD;ajrmuftm;ay;awmfrlvdkufonf/ OD;Euu v,fwDwdkufBuD;rS xGufcGmcJY\/
usnf;yifacsmif;&Gm r,fawmfBuD;xH acw0ifa&muf EIwfquf rHk&GmrS rdkifoHk;q,fausmf
0uf&JawmBuD;odkY ajccsif<uawmfrl\/ xdkawmum; uRef;yifrsm; tvGefayg\/ om;&Jwd&pmef
xlajymonf/ a&mufpwGif vloHk;zufcefY&Sd uRef;yiftacgif;BuD;xJ *ltjzpf oDwif;oHk;\/
pdwKMwmo b, ab&0ac: pdwf"mwf acsmufcsm;jcif;ESifh raumif;qdk;0g;aom tajcmuftvSefY
teHYtoHrsm; rsm;vSonf/ arwmvufeuf xufjrufvSaMumif; udk,fawGY
oabmusawmfrloGm;onf/
arwmESifhpyf ae&m udk,fawGYjzpf&yfwpfck azmfjyvdkygonf/ ,refESpf (1335-ckESpf)u jzpf\/
&efukefrdU aus;Zl;&Sifr[mpnf q&mawmfbk&m;BuD; &dyfom a,m*D'umrBuD;wpfOD; vma&muf
w&m;tm;xkwf\/ ody|mef yGm;r&ojzifh arw,ur|mef;udkay;&onf/ ouf&Sdaus;Zl;&Sif

q&mrdbrsm;rSp t&yfq,frsufESmvHk; pdwfudkapvTwf jzefYcsdvsuf ]] csrf;omMuygap}}


[kyGm;aponf/
w&mppf cHvmaomtcg ow0gtrsm;udk yGm;ydkY&aomfvnf; pD;yGm;ydifbuf &efol
tdrfeD;csif;'umrwpfOD;udkrl rnfodkYrQ yGm; r&aMumif; dk;om;pGm tppfcH\/ ]]cspfolESifh &efoludk
aemufqHk;usrSydkU}} [kcdkif;aomfvnf;r&/ odkYESifh q&mawmfu ]] oHo&m aqGrsdK;eD;rdb
rawmfpyfzl;ol r&SdyHk? taeeD; aus;Zl;cHaus;Zl;pm; &Sdolrsm; jzpfomvQif tcdkuftwefYtm;jzifh
&efoljzpf&yHk? olYaus;Zl;udkcsnf; INyD;onf;cH&yHk}} ponfwdkYudk a[mjy xyfNyD; tyGm;cdkif;onf/
xdka,m*Donf oHk;&ufcefY&Sdaomtcg q&mawmftm; atmufygtwdkif; 0rf;omtm;&
vma&mufavQmufxm;\/
]]q&mawmfbk&m;? wynfhawmfr ,ck arwmyGm;vdkY &ygNyD/ &Hkwifr[kwfyg/ xl;qef;vGef;vdkY
qufNyD; qufavQmufyg&ap? wynfhawmfr vjynfhtzdwfaeYnu arwmyGm;&m yxru ydkYvdkYr&wJY
tdrfeD;csif; 'umrudk rsufESmutp wpfudk,fvHk;jrifatmif aphaphMunfhNyD; ydkYygw,f? ydkY&if; ydkY&if;eJY
olYrsufESm[m yH;&TifvmNyD; wynfhawmfrudk olu awmif;yefw,f/ ]]ta':&,f? uRefrwdkY a&S;u
ajymrSm;qdkrSm;wmawG onf;cHygaemf}} wJY/ ] ta':&dyfomrSm oGm;NyD;aew,fqdkvdkY uRefrwdkU
0rf;omvdkufwm? uRefrwdkYvJ &dyfom0ifzdkY tm;cJaeygw,f} vdkY wynfhawmfrvufudk qJGNyD;
ajymygw,f bk&m;/
]]'DavmufeJY wynfhawmfr rtHYMoygbl;/ wynfhawmfrwdkY[m cyfi,fi,fxJu
vjynfhvuG,faeYwdkif; a&Twd*Hkbk&m;oGm;NyD; yef;? a&csrf;? vavh&Sdygw,f/ 'geJY reufvJ
a&mufa&m? vjynhfaeYjzpfaevdkY bk&m;udkoGm;ygw,f/ bk&m;ay:vnf; a&mufa&m/ tJ'D 'umru
tl,m;zm;,m;eJY ajy;vm wynfhawmfr vufudkudkifNyD; ur|mef;xkdif&if; xif& Mum;&wJU
pum;twdkif;yJ ajymvmawmh igharwm atmifNyDqdkNyD; wynfhawmfr 0rf;omvdkufwm/ ydkNyD;
tHYMop&maumif;wmu w&m;tmHkxJrSm jrif&wJY twdkif; tusFDvHkcsnfa&m? wbufa&m ? wqifxJ
wax&mxJ cRwfpGyf wlaewm tHYMop&myJ bk&m/}} [k avQmufonfudk a,m*Drsm;yif Mum;od&\/
]]arwmydkYwm ra&muf a&mufatmif ]]paom jyemrsm;twGuf jzpf&yfonf ta&;ygvSay\/
rjrif&aom taESmifht,Sufrsm;tay: arwmoufa&muf ab;&efaysmufonfrSm
,HkrSm;p&mr&SdoifhNyD/
pdwfukdydkif&if tm;vHk;NyD;
OD;Eu 0uf&Jawm av;ESpfcefY Mumaomtcg usnf;yifacsmif;&GmrS
om;csif;rsm;vma&mufzl;ajrmfMu&m r,fawmfygrvmojzifh ar;awmfrlvQif 1256-ckESpf e,kefvuyif
uG,fvGefaMumif; avQmufxm;Mu\/
xdkowif;onf OD;Eu tm; ]]aoab;BuD;ESifh eD;uyfvmNyD? raocif wpfr*f

wpfzdkvf&atmifBudK;pm;}} [k xyfqifhowday;vdkufouJYodkU jzpfonf/


]]armifomydkuf? rif;wdkYvJ ri,fawmhbl;/ aowmrqef;bl;/ ckvdkomoemeJY awGYwkef;
raowJYw&m;udk &SmEdkifrS awmfumusr,f/ cktcg edAmefcsrf;omBuD;[m rkwfqdwfysm;pJGovdk
rsdKvdkufHkyJvdkawmhw,f/ cEmudk,f[m iSm;EGm;BuD;yguGm/ udk,fu udk,fydkifEGm;xifNyD; tpma&pm
auR;arG;um rcdkif;&ufbJ ,k,aewkef; ydkif&Sifaorif;u vm,lawmhrS aemifwjzpfNyD;
rusef&pfMuapeJY}} [k w&m;qHk;rNyD; aemufrvmMuap&ef ajymqdkvTwfvdkufonf/
xdkrS aemuf q&mhtrdefUYt& pdwf0dnmOfudk txl;jrifatmif IyGm;\/ ckESpf&ufwGif wpfBudrfom
qGrf;cH<uonf/ jywfjywfom;om; ud;pm;awmfrlavonf/
1262-ckESpf ESpfOD;txd tjyif;txef ud;pm;&m cEmukd,fom wpfaeYwpfjcm; rusef;rrmjzpfvm\/
w&m;um; xifoavmuf raygufEdkif/ xdktcg'umwpfa,muf v,fwDq&mawmfxH avQmufvTmydkY
apvTwfcJY\/
xdkpmwGif ]]q&mcdkif;wJY emrfw&m;u qef;Mu,fvGef; rydkifEdkifatmif&SdygaMumif;}} ESifh (qD;yef;eDESifh
v,fwDwynfhyDyD) atmufyg uAsmuav;udkyg a&;vdkufonf/
toGifi,fwl? t&ifrl[efrysufygblY? mPf,SOfum orZn&,fESifh ? 'em{uE
'em{uEudk ?jrif&rwHk;/
('em{uE-aomwm ywd r*ftppftrSef/)
v,fwDq&mawmfvnf; ]]0uf&JawmxJu ighwynfhBuD;ac:wm oGm;OD;rSyJ}} [kqdkum
pmydkYvmolESifhtwl oydwfvG,fNyD; ajcvsif vdkufyg<uoGm;awmfrl\/uqkefvjzpf &moDOwku
yljyif;vSonf/ xdkq&mwynfh xdkawmyif xkdESpf 0guyfawmrlMu\/ OD;Eu aeraumif;
q&mawmfukd,fwdkif qGrf;cHauR;awmfrlonf/
]]a[h....armifEu? pdwf[m rsufvSnfhyrm vGefpGm qef;Mu,fwm? avmurSm toHk;taqmifawG?
taqmufttkHawG rqef;Mu,fbl;vm;? 'gxuf ow0gawGxJrSm wd&pmefawG[m
ydkNyD;qef;Mu,fw,f? o@meftrsdK;rsdK;? ta&miftqif; trsdK;rsdK;/ tJ'Dqef;Mu,fygw,f qdkwJY[mawG
tm;vHk; pdwfaMumifhyJ jzpf&wmcsnf;yJ? pdwfuzefqif; ay;vdkufwm/ 'gaMumifh pdwf[m
qef;Mu,fvSygw,fqdkwJY [mawGxuf qef;Mu,fw,f/ avmurSm tqef;Mu,fqHk;yJ/ tJwpfavmuvHk;[m oljc,fvS,fovdk cHaeMu&w,f/ olyJ tkyfpdk;aewmrdkU olYtvdkusyJ
tukefvdkufaeMu&wm? 'DpdwfwpfvHk;udkEkdif&if avmuBuD;rSm ukd,fjzpfcsifwm tukefjzpfw,f?
'Davmuf wefcdk;BuD;w,f? ydkifyapaemf/ (cE0*f? 'kwd, *'Kv A'okwf/)
]]tonowf jA[mBuD;awG emrfr&SdbJ kyfcsnf;;oufoufeYJ urmaygif;rsm;pGm aeEdkifwm
bmaMumifhvJ? tJovdk jzpfcsifwJY olwdkYpdwfaMumifh jzpfMu&wm/ pdwf[m bmrqdk
vdkwdkif;jzpfapEdkifw,f/ &Sifom&dykMwm udk,fawmfjrwfBuD;u r[ma*god&FokwfrSm ]&[ef;[m
pdwftvdkudk rvdkufbJ pdwfudkom rdrdtvkdygatmif BudK;pm;NyD; avmuD avmukw&m ormywfeJY
aeEdkifrS tifMuif;awmyrm omoemawmfBuD;udk wifhw,fapEdkifoljzpfw,f} vdkY a[mcJYw,f/
pdwf[mvJ a&vdkajrmif;oG,f&m ygwmyJ? tJ-wpfckawmh&Sdw,f? EGm;ausmif;om;udk odMum;rif;u

vdkwJYqkBuD; ay;aecgrS EGm;pm;usufavmuf awmif;wmvdk yg&rDjzpfHl? wpfr*f wpfzdkvf&HkqdkwJY


atmufwef;pdwfrxm;zdkY vdkw,f/ pdwfuawmh tjrifhjrwfqHk;txd vdkcsifwmudkay;awmhrS
aocsmw,f/ r,Hkr&SdeJY/
]]ykaAed0go tbdnmOf&NyD; wpfoHo&mvHk;jzpfcJhwJY b0awGudk odcsif&if bmvkyf&ovJ? odp&mawG
tay:rSm pdwfudk OD;vSnfhay;HkyJ/ ]ykaAed0gom, pdwH tbdedEmarod} r[kwfvm;/ at;bk&m;aus;Zl;awGuawmh qyfrukefawmhbl;a[h}} [k rMumcP a[majymay;awmfrl\/
yk*dKvfBuD;ESifh y#dywfrdwfaqGaumif;BuD; jzpf&onfrSm OD;Eu twGuf uHaumif;avpGmh/
t&awmfavpGmh/
OD;Euvnf; taMumif;taygif; tcGifhaumif;BuD;udk &aerSef;odonfhtwkdif; rusef;rrmonfudkyif
*krxm;/ wpf0gwGif;vHk; rsufESmudk oif;ydkifjzifh pnf; rxwrf; IrSwfavawmh\/
q&mawmfvnf; xkdawm wpf0gwGif;vHk; rtdyfrae edoZf"kwif aqmifavonf/ OD;Euonf
xdk0gwGif;yif pdwf0dnmOf\ vSnfhpm;rIBuD;udk aMumifaMumifBuD; xifjrifavawmhonf/ a&ajr
awmawmif wHk;wdkif ponfwdkY tay:yg zHk;uG,foufa&mufvsuf qef;Mu,faom emrfw*mm;\
owdxl;rsm;udkyif azmufxGif; jrif\/ rdrdawGYjrifyHkudk q&mawmftm; avQmufxm;&m q&mawmfu
om"kac:awmfrlavonf/
0guRwfvQif q&mwynfh 0uf&JawmBuD;rS xGufcGm bkwvifrdUodkY <uvmMuonf/ xdk
acwem;aecdkuf q&mawmfu a&mufvmonfh wynfhy&dowfwdkYtm; OD;Eu odjrifyHkudk
csD;usL;a[majymawmfrl\/ tem*wftwGuf vrf;aMumif;ay;awmfrlcJhjcif; jzpfayvdrfhrnf/ q&mawmf
rHk&GmodkU <uvQif OD;Euvnf; xdkawmodkYyif jyef0ifav\/
wHk;emrf wdkifemrf r&Sdbl;? &Sdw,f
1265-ckESpfwGif 0uf&JawmteD; 0uf&J? ulawmf? &GmrGef&GmwdkY\ ta&SUbuf aMumifyef;awmBuD;xJ
a&GYajymif;oDwif;oHk;jyef\/ 'um 'umrrsm;uvnf; ausmif;ocFrf; aqmufvMuonf/ wpfpwpfp
w&m;a[mrlvnf; yvkyfav&m xdktcgrSp ] aMumifyef;awm& q&mawmf} [k wGifav\/
xdk0uf&Jawmwpf0dkufwGif 13-ESpfausmf aeNyD;aemuf t&yf&yfawm&Xmersm; vSnfhvnf
oDwif;oHk;awmfrlonf/ 0dyemw&m; a[mMum;&if; bkwvifrdY taemufawmift&yf
aMumifyef;awm&XmeBuD;wpfck jzpfay:vmawmh\/
aMumifyef;awm&rS xGufcGmvmp tvHkrdUteD; ,mBuD;ukef;awm& aexdkifpOf OD;xGef;OD;? OD;xGef;vS
OD;&efNidrf;paom tbd"rmq&mrsm;onf aMumifyef;q&mawmf a[maom wHk;emrf wdkifemrfESihf pyf
tjiif;yGm;Muonf/ xdktcg tif;Muif;rdifawm& oDwif;oHk;awmfrlaom v,fwDq&mawmf
bk&m;BuD;tm; xdktaMumif; avQmufxm;&m ]tqHk;tjzwf igray;vdk} [k y,fawmfrl\/
wpfcgu tvHkrdYolBuD; OD;acsmtm;]]a[h-armifacsm? aMumifyef;&JY mPf vlomref rD&ef

cufygouGm}} [kvnf; trdefY&Sdzl;onf/ pmoefolrsm; jypfrSm;rnfpdk; [efYawmfrl[ef&Sdonf/


(aMumifyef;q&mawmf\ t,ltq &wem'DyeD tus,f IMuyg&ef/)
&if;ESD;aom 'um'umrrsm;uvnf; aMumifyef;q&mawmftm; avQmufxm;Mujyef&m q&mawmfuy@dac: awmifyHeDwdkYu? armifBuHpnf wHk;[mkyfygvdkY? [kwfrvdkajym/
0dnmPH? rm,lyrmuHvdkY? yda@myrH okwefu vif;&ufuESihf? Ak'Hudk kyfcHvdkU jiif;MuvQif ?
rif;wdkUoabm....
[laom uAsmudk ay;vdkufonf/ olYtjrifudk tavQmhray;/
orx 0dyemtjrifum; &Hcg a&;rjywwf? ajymrjywwfatmifvnf; (0g)
ynwfrwifEdkifatmifvnf; &Sdwwf\/ y&d,wftm;enf;aom a,m*DtcsdKY tvkyfpcef;ESifh pyf
aqG;aEG; ajymqdkMu&m wpfa,mufESifh wpfa,muf tay;t,lrrQbJ tjiif;yGm;avh&SdwwfonfrSm
xdktm;enf;csufaMumifhyif jzpfonf/
xdkYaMumifh yapuAk'gt&Sifjrwfrsm;? opmav;yg;udkodaomfvnf; w&m;a[mawmfrrlEdkifMu/
ynwfrwifEdkifMu jzpfonf/ aMumifyef;q&mawmf\ tjrifonf eufdIif;pGm xdkxGif;
odjrifaomtjrif jzpfrnfudk;um; ,HkrSm;zG,f r&Sdoifh/ q&mawmf\ 0dye(6) apmifwJGudk
MunfhvQifvnf; xif&Sm;vSayonf/
q&mawmf\ ta&;tom;rsm;udk Munfhvnf;aumif;? v,fwDq&mawmfuJYodkY yk*dKvfBuD;\
vufyGef;wwD; csD;ajrmufyHkudk axmufvnf;aumif; t&d,m tjzpfvnf; ,HkrSm;zG,f
r&Sdxdkufxifonf/ odkY&mwGif pum;oHk;tEIef; (ynwfwifrl)um; vdkaumif; vdkavrnfvm; rod/
q&mawmf udk,fwdkifuyif udp ]]r&Sdbl; &Sdw,f}} [laom ukvm;pum;rsdK;udk ,kwd
xdk;awmfrlonf/
v,fwDq&mawmf bk&m;BuD;uvnf; wHk;emrf wdkifemrfrsm; tvIdif;wBuD; *,ufx
tjiif;yGm;aeMupOf aMumifyef;q&mawmftm;]]rif;w&m;u EGm;r a0SY w&m;udk;uG,fh/ EGm;xD;rsm;uawmh a0SYMuwJY tcg ra0SYrD
wpfaumifhwpfaumif wGefNcdrf; [def;a[mufum cGmayguf apmif;ajrmif;NyD;rS a0SYMuwmuG,fh/
EGm;rqdkwmuawmh bmoHray;? nmoHray;? awhquf 'ufueJ a0SYajy;Muw,f/ rif;w&m;uvJ
EGm;ra0SYovdk tusOf; 'ufeJawhvdkufawmh vlwdkif; em;rcHEdkifMubl;uG,fh/ odyfNyD; us,fvGef;awmhvJ
vifyef;xJ a&xnfhaomuf&ovdk jzpfoGm;jyefa&m}}[k rdefYawmfrlzl;\/
xdkMo0g'uyif [kwfaomfvnf; xkwfazmfenf; xkwfazmf[ef tenf;i,fvdkaeaMumif; ,lqzG,f
&Sdaeavonf/ q&mawmf\ w&m;onf Mumvmaomtcg pmrwwfolwkdY yg;pyfodkUa&muf
bl;&Guf? uefpGef;&Guf csufpm;onfudkyif emrftouf&Sdae ygPmwdygwuH xdkuf&awmhrnfuJhodkY

jzpfoGm;&m 0rf;enf;p&m aumif;vSayawmh\/


xdktjrifudk xyfqifh&Sif;vif;vdkvQifvnf; ta[maumif;Hk? ta&;aumif;Hk? pmwwfHkESifhrNyD;/
q&mawmfuJhodkY udk,fESifh&if; &SmNyD;rSom &Sif;vQif tqufquf 0d0g'uif;ajy&m\/
q&mawmfvnf; rdrdtjrifudk rdrd oabmaygufovdk dk;om;pGm wkdwdkwkwfwkwf a[m&mrS
xdkjyemBuD;u wef;vef;vdkufygaecJh&\/
xdkrSwpfyg; q&mawfr&Sdonfhaemuf Mum;umv aMumifyef;0dyem*kdPf; ]]pmayudk
Munfhaomfvnf;aumif;? olwpfyg; a[maom w&m;udk Mum;aomfvnf;aumif; rdrdpdwf
cdufueJ odjrifvQif aomwmyef[kom rSwfyg}}[laom q&mawmf\ pum;aMumifhavmrod/
&[ef;awmfrsm;omru oDv&Sif? vlolawmfrsm;yg wvSnfhpD a[majym em,ljcif;jzifhom 0dyem
IMuavonf/
"ry' paom usrf;*efwdkYvnf; ]]w&m;tqHk; aomwmyef ponf rnfa&GUrnfrQ
jzpfMuavukef\}} [kvm&Sdaom cdygbdn mPfxuf&Sonfh yk*dKvfrsdK;udkvnf;
om"uyEdkifjyefonf/ odkY&mwGif yk&Gufqdwfudk ausmufwHk;jzifh zdowf&m rnfrQvsifjrefpGm
ao&aomfvnf; r&Pm oEaZmrusbJ aodk;xHk;pH r&SdouJhodkY vsifjrefpGm w&m;xl;
&Muaomfvnf; kyfemrf"rudk rIrSwf? ryGm;rsm;bJ aomwmyef ponfjzihf jzpfdk;xHk;pH r&SdMuav/
,cktcg xdkyk*KdvfrsdK;vnf; &Sm;ayvdrfhrnf/ aMumifyef; q&mawmfBuD; udk,fwdkifyifvQif
udk,fESifh&if; wpfq,hfav;ig;ESpf tjyif;txef BudK;pm;awmfrlcJY&\/ onfvnf; ynm&Sdaom
olawmfaumif;BuD;wdkY\ t&mayum;/
,ck q&mawmf OD;eEd, vufxufa&mufvmaomtcgwGifum; odkY r[kwfawmhNyD/
rlvq&mawmfBuD;rsm;\ vrf;pOfawmtwdkif; tajymta[mxuf vufawGY IrSwfyGm;rsm;onfh
tydkif; tav;ay; nTefjyawmfrlvsuf&SdayNyD/
aus;Zl;&Sif v,fwDq&mBuD; ysHvGefawmfrlaomtcg q&mawmfonf ]]'Dwpfcgjzifh cufcsnfh&JU?
0dedpd,r@dKifBuD; ydvJ&avNyD}} [k rdefYawmfrl\/
'DyeDrsm;udk ausmufpm a&;xkd;&efvnf;? OD;aqmif BudK;pm;awmf rlcJYhonf/
q&mawmf udk,fwdkifvnf;1/ 0d0 'DyeD (1268-71)?
2/ 0dyem 'DyeD (1272)?
3/ obm0 'DyeD (1273)?
4/ oHk;avmu 'DyeD (1278 )?
5/ &wem 'DyeD (1279) ESifh aMumifyef; a[mpOfrsm;? qHk;rpmrsm;udk a&;om;awmfrlcJYonf/
q&mawmfonf 1288-ckESpf jymodkvqef; oHk;&ufaeYwGif ysHvGefawmfrlcJY\/

tdk;apwDwnfxm;udk;uG,fMuonf/ 'DyeD usrf;rsm;udkvnf; ausmufpma&;xdk; ylaZmfMuukef\/


yef;omq&mawmf? q&mawmf OD;wdP? OD;eE,wdkYonf rlv aMumifyef;q&mawmf\ tarGudk jzefYa0
omoemyMuaom usrf;y "ruxdursm; jzpfawmfrlMu\/ xdkwGif ZD;awmq&mawmf OD;eEd,onf
pma&;oltm; ausmif;om;i,fb0wGif az;rapmifha&SmifhcJYaom aus;Zl;&Sif q&mwpfyg;yif
jzpfygaMumif;/
anmifvGefUawm& q&mawmf
(1229 - 1295)
OykofaeUjzpf rdwDvmuef txuf tdkifh&Gmbkef;BuD; OD;auo&ausmif; Oykofonfrsm;
pnfum;vSonf/
Oykofonf a':*Hkonf OykofZ&yftwGif; ykwD;pdyf&if; awmifajrmufav;yg; Munfhum MunfhumESifh
pdwf*PmrNidrf jzpfae\/ om;i,fudk&ifudk rawGUjrif&ao;aomaMumifh jzpfonf/ ausmif;om;
udk&ifwdkUonf OykofaeUa&mufwdkif; aumif;aumif; pm;&onfhtjyif pmtHpmusuf vGwfvyfrI&ojzifh
aysmf&TifMuNrJjzpf\/ &Hcg rdrdwdkU r,fawmfrsm;&Sd&m OykofZ&yfodkU vma&muf EIwfqufwwfMuonf/
&Sifar"m0Dwpfyg;url r,fawmftem;odkU a&mufrvmao;ojzifh a':*HkrSm ykwD;pdyfr&Edkifatmif
&Sdaeawmh\/
awmxGufoGm;aom udk&ifav;
]]armifyOif;? wynfhawmfrwdkU armif&ifvJ rawGUygvm;}} OykofZ&yfteD;odkU a&mufvmaom
om;tBuD; OD;0dpdwtm; r,fawmfBuD; a':*Hku ar;jref;Munfh\/
]]olwdkU 'DuaeU pmtH&wmrSwfvdkU? oGm;csif&m oGm;aeMurSmaygh}} [k OD;0dpdwu tajzay;\/
odkUaomf &Sifar"m0Dum; qGrf;cHjyefcsdefuwnf;u aysmufaeaMumif; pHkprf;od&ojzifh
r,fawmfBuD;twGuf ydk&ifrat; jzpf&\/ udk&ifh'umBuD; OD;rIwfudkyg wpfausmif;wufqif; &Sm&ef
ylqm&avawmhonf/
rMumrD OD;rIwfvnf; a&;BuD;okwfysmjzifh Z&yfodkU wpfacgufjyefvmum cyfvSrf;vSrf;uyif]]a[h....&Sif*Hka&U....&Sif*Hk? nnf;om; armif&ifawmh qGrf;pm;ausmif;udk qGrf;pm;vnf; rwufbl;/
oydwfwpfvHk;eJU awmxGufoGm;av&JUwJh}} [k ajymvdkuf&m a':*Hkcrsm &ifxJwGif 'dwfueJ
jzpfoGm;&Sm\/ a':*Hkonf ae&mrS ysmysmovJxum]]udkrIwf? awmf....wu,fajymwmvm;? wuwJawmf....bkef;BuD;eJU armifyOif;rsm;uvJ awmrxGufzdkU
rwm;Mubl;wJhvm;}} [k wljzpfol bkef;BuD;OD;auo&ESifh om;BuD;OD;0dpdwwdkUudkyg tjypfwif
nnf;wGm;vdkuf\/
OD;rIwfum; at;pufpuf NyHK;pdpd vkyfae tm;rvdktm;r&jzpfum]]udkrIwf....t[kwfom;vm;}}
]][Jh....&Sif*Hk? ighrvJ OykofBuD;eJU? nnf;udk tvum;vdrfaeyghrvm;}}
]]'gjzifh udkrIwf b,fvdkvkyfMurvJ? bkef;BuD;eJU armifyOif;udkvJ avsmufacsygOD;/ ckaevdkuf&if
tcsdefrDygao;w,f/ wuwJawmf usKyfom; 12-ESpfyJ &Sdygao;w,f}}

a':*Hkonf aerxd xdkifrxd jzpfaeonf/ Z&yfay:&Sd Oykofonfrsm;yif oufjyif;csaeMuav\/


]][kwfrSmawmh? nnf;om; AdkufxJuwnf;u xl;wJhom;}} [k Oykofonf tbGm;tdkwpfOD;u
rSwfcsufcsvdkufonf/ rSefay\/ a':*Hkonf om;udk,f0ef&onfh tcsdefrSp xl;xl;jcm;jcm;
csifjcif;wyfcJhonf/ aeUpOf oDwif;oDv apmifhxdef;um urXmef;xdkifvdkpdwfrsm; rsdKodyfr&atmif
jzpfcJh&onf/ wljzpfol tdkifh&Gmbkef;BuD; OD;auo&tm; avQmufxm; urXmef;xdkifenf;udk
oif,l&onf/ xdkacwftcgum; 0dyem urXmef;xdkif&onf[k em;vnfMuaomtcgyif
r[kwfacs/ OD;auo&vnf; 0dok'dr*fudk Munfhum Ak'gEkwd? arwmurXmef;wdkUudk
txdkuftavsmufom nTefMum;ay;EdkifcJh\/
a':*Hkonf xl;jcm;vSaom udk,f0efoaEudk urXmef;tmHkjzifh apmifha&Smuf vmcJh&m 1229-ckESpf
waygif;vjynfhausmf 12-&uf Mumoyaw;aeU nOfhwpfcsufwD;ausmf tcsdef owdkUom;udk
csrf;ompGm zGm;jrifcJh\/ owdkUom;&wemonf udk,f0efoaEtcsdefu xl;jcm;ouJhodkU
arG;zGm;vmaom tcgwGifvnf; xl;jcm;aom trSwfvuPmrsm;udk awGU&Sd&onf/
nmbufajcz0g;jyif tv,f yHkawmif; pufvuPmBuD; wpfckudk xifxif&Sm;&Sm; awGUMu&\/
vuf,m&pf ckywfaMumif;rsm;? tv,frS tem;puf0dkif;udk uefUvefUoGm;aom tuefUaMumif;rsm;udk
Munfh ]xl;jcm;rnfh om;&wem} [k twyf,lqcJhMuonf/ kyfvuPmvnf; yDjyifjywfom;vS\/
ckepfESpft&G,f ausmif;xm; ausmif;om;wdkU wwftyfaom oifykef;BuD;ESifh y&dwfBuD;
q,fapmifwGJudk wpfESpftwGif; tm*Hk &&Sdonf/ o'g&Spfapmif? oN*K[fudk;ydkif;udkvnf;
ausmif;om;b0uyif tm*Hk&&Sdojzifh tudkawmfbkef;BuD;ESpfyg;\ txl;ta&;ay;jcif;udk cHcJh&\/
]ql;onf jzpfpuwnf;u cRefonf} qdkouJhodkY pmayt&mom t&G,fESifhrvdkufatmif
xl;cRefonfr[kwf? &wemoHk;yg;ESifh q&morm;0wfvnf; rcdkif;&bJvsuf
usdwfcsD;usL;&avmufatmif ausyGefoljzpfonf/ wHjrufvSnf;jcif;? bk&m;qGrf;yef;wifjcif;?
aomufa&oHk;a& wnfjcif;...../
12-ESpft&G,fwGif &SifomraPjyK&m tajccHpmrsm; tm*Hk&xm;ojzifh &Sifi,fb0jzifhyif
&[ef;awmfrsm; oif,l&onfh pmBuD;ayBuD;rsm;udk oifMum;EdkifayNyD/
]]nnf;omu AdkufxJ uwnf;u xl;wJhom;ath? awmxGufoGm;w,fqdkwm [kwfrSm}} [k Oykofonf
tbGm;BuD;wpfa,mufu rSwfcsufcsouJhodkU OykofZ&yfem; a&mufvmaom
udk&ifBuD;wpfyg;uvnf;]]'umrBuD;om;u udk&ifr0wfcifxJu oN*K[fawG&aewm? urXmef; 40-wdkU? ynufy&rwfwdkU?
edAmefwdkUqdkwm odaewmAs? usKyfwdkUudkvJ olu awmxGufcsifw,f? urXmef;xdkif&atmif cPcP
ajymaewm? ckvJ reufxJu aysmufoGm;wm}} [k vma&muf ajymaejyefojzifh a':*HkrSm OD;rIwftm;
tjrefvdkuf&Sm&ef pdk;&drfwBuD; ylqmvsuf&Sd\/
]]&Sif*Hk&,f 'DavmufvJ ylraeygeJU? awmxGufwm 0rf;awmif om&OD;rSmyg}} [kajymqdkonfudk
vufrcHEdkifyJ OD;rIwftm; a'goxGufum wlESifhom; bkef;BuD;rsm;xH oGm;rnftjyK OD;rIwfu
a':*Hktm; vufqGJ-

]]vmvm? nnf;om;udk wdkUESpfa,mufvHk; oGm;&SmMur,f}} [kqdkum ac: oGm;\/


a':*Hkonf bkrod brod OD;rIwfac:&modkU vdkufygoGm;&m vlolESifha0;aom ausmif;0if;pnf;dk;
csHKBuD;teD;odkUta&muf OD;rIwfu a':*Hktm; ]wdk;wdk;} [k vuf&dyfjyum csHKtwGif;odkU
vufndI;xdk;jyvdkufonf/ om;&Sifar"m0DrSm aeajymufrxdk;atmif ydef;ydwfaeaom csHKBuD;twGif;
oydwfudk tem;rSmcs oif;ydkifuav;cif;NyD; ajEBuD;pGm urXmef;xdkifaeonfudk
awGUMu&avonf/ xdktcgrS a':*HkrSm oufjyif;wpfcsufcs NyHK;Edkifawmhonf/
OD;rIwfonf a':*Hktm; vufwdkU ajcudkazmhazmheif;um jyefvmMuNyD;aemuf toHrMum;avmufaom
ae&modkUa&mufvQif]]&Sif*Hk? nnf;om;uawmh b,ftxd xl;jcm;OD;r,fh om;vJrodbl;ath? udk&ifwpfyg;udk
ar;Munfhawmh reufxJu ywydkPfqGrf;cHNyD; {uoaeU ({umoedwf) pm;owJhAsm;? 'DcsHKudkvJ
tapmBuD;xJu &Sif;xm;wmwJh/ armifyOif;rsm;uawmh OykofaeU jzpfaeawmh pm0gtm;ordkUvm;? ol
b,foGm;w,fqdkwm b,fodrvJ}} [k &Sif;jyonf/
ESpfa,mufom; tNyHK;udk,fpDESifh OykofZ&yfodkU jyefvmcJhMu\/ &Sifar"m0D[lonf anmifvGefU
q&mawmf avmif;vsmaywnf;/
pmaywm0ef q&mh0ef tm;oGefBudK;yrf;pOf
&Sifar"m0Donf &SifomraPi,f b0uyif &[ef;awmfrsm; oif,lusufrSwf&onfh yd#u
tajccHpmrsm; EIwfwuf&cJh\/ udk,fusifhodumwGifvnf; 0denf;usifh0wftwdkif;yif (pmxJu udk&if)
jzpf\/ touf20-jynfhajrmuf &[ef;b0 a&mufaom tcgwGifvnf; oDvodum
vGefpGmav;pm; ]pmxJu &[ef;yif} jzpfaeayawmhonf/
&[ef;oHk;0gt& rEav;NrdKU bk&m;BuD;wdkufodkU pmoif<u\/ xdk ESpf0grQ aeNyD;vQif
aemifawmfi,fq&m OD;auo&\ trdefUt& anmif&rf;NrdKUteD; (awmifbuf&Sd) a&tdk;pif&Gm
ausmif;a[mif; tapmifhta&Smuftjzpf oDwif;oHk;&onf/ xdktcdkuf 0denf;tausmf rdk;eHukef;
q&mawmfbk&m;BuD;onf anmif&rf;NrdKUodkU udpwpfckjzifh <ua&mufvm\/ OD;ar"m0Donf
0denf;awmfvm cg;yrf;BudK;eSifhpyf r&Sif;vif;aom tcsufrsm;udk rdk;eHukef; q&mawmfbk&m;BuD;tm;
avQmufxm; cGifhyef ar;jref;av&m auseyfavmufatmif tqHk;tjzwfrsm; rSwfom; &&Sdojzifh
q&mawmfbk&m;BuD;xH vdkufyg ynmoif,l&ef qHk;jzwfvdkufonf/
tusifhoDvudk jrwfEdk;vSaom OD;ar"m0DtzdkY 0denf;yd#uESifh tusifhoDvt&m xif&Sm;
ausmfMum;aom rdk;eHukef; q&mawmfbk&m;BuD;ESifh BuHKBudKuf&onfrSm tcGifhomvSay\/
]]ynmcRefvdkolwdkUonf &Sifom&dykMwmxH? wefcdk;'dyg'f uRrf;usifvdkolwdkUonf &Sifar*vmefxH?
"kwify#dywf jznfhusifhvdkolwdkUonf &Sifr[muyxHodkU}} cdkvHIrdvsufom; jzpfMu&onf/

tiftm;&SdaomacwfESifh tiftm;BuD;rm;aom yk*dKvfxl;rsm;udk rSDcdk&jcif;onf uH&SdolwdkUtwGuf ydkrdk


tusdK;pD;yGm; rsm;ap\/ uHenf;olwdkU twGufum; &Hcg ydkyif tusdK;qkwf,kwfoGm;apwwfonf/
Oyrm rD;ESifhvQyfppf uJhodkYwnf;/ (t&d,ly0g'uHudkvnf; xdkOyrmESifhtwl oabmouf0ifoifh\/)
OD;ar"m0Donf &[ef;ig;0g t&wGif aemifawmf\ cGifhjyKcsufudk ,l aysmfbG,fNrdKU ta&SUawmif
ESpfrdkifcefU a0;uGmaom rdk;eHukef;&Gmausmif;odkU a&GUajymif; owif;oHk;onf/
0denf;tausmf rdk;eHukef; q&mawmf
ae&m rdk;eHukef; q&mawmfbk&m;BuD; taMumif;udk tenf;i,f az:jy&ef vdktyf\/
&rnf;oif;NrdKUe,f (a&T'g;blwmteD; ayukef;&GmBuD; ta&SUbuf&Sd) anmifyifomac:
&Gmydk;uav;Zmwd jzpfonf/ (,ck xdk&Gmr&SdawmhNyD/) OD;tif;ESifh a':bHkBuD;
( a':at; )wdkUrS 1209-ckESpf zGm;jrifonf/ ayukef;&Gm 0ef;ausmif;wdkuf OD;PxH
ynmoif,lonf/ &SifomraPbGJU &SifZ,E/ &SifomraPb0jzifh &wemyHk aejynfawmfodkU <u
'udPm&mr bk&m;BuD;wdkuf yk*HanmifOD;q&mawmf OD;okwxH yd#u oifonf/ &[ef;0g
q,f0gausmfvQif ta&SUjyif pvif;wdkuf yxrpmawmfcstjzpf ajymif;a&GU oDwif;oHk;\/ pMuma'0D
rdzk&m;BuD;u udk;uG,f aeUpOf yGJawmfqGrf;tkyfESifh ypnf;av;yg; 'umcH,lonf/
oDaygrif;vufxufwGif i,fq&m&if; OD;PxH jyefvnf wpf0gqdk\/ aemuf r,fawmfESifh
aqGrsdK;rsm;&Sd&m aysmfbG,f? ydawmufukef;&GmodkU <ua&muf oDwif;oHk;onf/ ausmif;vnf;
aqmufvSLMuonf/ xdkausmif;wGifvnf; acwrQomae wynfjh zpfol OD;aZmwtm; vTJtyfum
rdk;eHukef;&GmodkU a&GUajymif; oDwif;oHk;vsuf pmoifwdkuf wnfaxmifonf/ (OD;aZmwvnf; 1255ckESpfwGif aysmf&Gm ta&SUbufodkU awm&xGufavonf/) rdk;eHukef; q&mawmfbk&m;BuD;um;
]rdk;eHukef;*dkPf;tkyf q&mawmf} [k xif&Sm; 0denf;yd#u t&m ausmfMum;awmfrlcJhonf/
oDvudk jrwfEdk;aom q&mwynfh
rdk;eHukef; q&mawmfonf OD;ar"m0Dtm; yxrwGif Oy"dkyfudkMunfh ]BuD;yGm;rnfhol} [k ,lqum
txl; ta&;ay;awmfrl\/ rMumrDtwGif; rdrd ,lqonfxufyif xl;jcm;onfh yOif;i,fjzpfaMumif;
awGUjrif&onf/ OD;ar"m0Donf &[ef;oDvudk apmifhpnf;&m 0denf;tausmf rdk;eHukef; q&mawmfBuD;
csD;usL;avmufatmif av;pm;dkao\/
]]bk&m; ynufawmfrlaom tmywf[lorQ ao;i,faom tmywf[l r&Sd/ ao;i,faom tmywfudk
ta&;rrlvQif BuD;av;aom tmywfudkvnf; ta&;BuHKu vHkEdkifrnfr[kwf/ BuD;av;onfudk
EdkifvQif ao;i,fonfudk tvdkvdk apmifhpnf;NyD; jzpf&rnf}} [k OD;ar"m0Du wpfxpfcs ,HkMunfvsuf
&Sdonf/
tiftm;enf;aom ADvHk;iSufi,ftwGuf rajymyavmufaom EG,fBudK;tcsnftaESmif cH&jcif;onf

BuD;rm;cdkifcefYaom xdwfcwfwHk;BuD;ozG,f jzpf xdkae&myif toufaoonftxd a&mufEdkif\/


odkU&mwGif qifajymifBuD; twGufum; xdkaESmifBudK; taESmiftzGJUonf rIavmufonf r[kwfacs/
(v#Kudaumyrokwf? yPmo/)
xdkUtwl tm'djA[p&d,u (yxrqHk;rusifhvQif rjzpfaom) oDv omoem0denf;
odumyk'fawmfrsm;onf bk&m;&Sif\ r[mukPm? oAnkwPf tay:ESifh w&m;awmf\
pGrf;&nfudk r,Hkwpf0uf ,Hkwpf0uf av;eufaom o'g0D&d, r&SdolwdkUtwGuf
xdwfcwfwHk;BuD;rsm;ozG,f jzpfaomfvnf; OD;ar"m0DtwGuf ayghyg;vSonf/ wrif atmifhtnf;
apmifhpnf;ae&jcif; r&Sdojzifh nDvmcHobif0ifaom rif;ysdKrif;vGifonf csyf0wfwefqm 'Gg'&mudk
tomyifqifjref; vef;qef; wuf<uaeouJhodkUwnf;/
yd#uoifdk;aMuaom OD;ar"m0D
rdk;eHukef; q&mawmfonf OD;ar"m0D taetxdkif yd&dao0yfHkrQru vHkUv0D&d, &Sdonfudkvnf;
jrifawGU&ojzifh oDoefU ausmif;wpfausmif; aeapum pmqdkawmftjzpf csD;jrifh\/
(pmqdkawmf[lonf pmtwlvdkufolrsm;wGif q&mcsay;onfhtwdkif; tm;vHk;udk,fpm; &Gwfqdk&ol
jzpfonf/ xdkolrsdK;onf BudKydk MunfhIxm;&ojzifh ydkpmwwfvmEdkifonf/) aeUtcgwGif
orEpdEm paom o'gi,frsm;rS tp 0denf;ig;usrf; ygVdtxuxm? tbd"rm tXuxmwdkYudk
oifMum;&\/ nbuf tbd"rm n0grsm;udk wuf&onf/
]]tbd"rmn0g}} [lonf bkef;BuD;pmoifenf;wGif xl;jcm;aom oifwef;pm0gwpfrsdK; jzpfonf/
tbd"rm ckepfusrf;vm okyfouef teuft"dym,f rsm;udk cHiHkrdatmif jrefrmpum;ajytjzpf
qdkdk;usrf;rsm; a&S;uyif &SdcJhMu\/ xdkqdkdk;usrf;rsm;udk acwftqufquf yjyif oifMum;ydkUcscJh&m
]tbd"rm jrefrmtXuxm} [k qdk&avmufatmif vG,fulav;eufaom usrf;rsm; jzpfukef\/
tbd"rm a0g[m&wpfvHk; oabmw&m;wpfckudk oHk;oyfa0zef&m ]tppfaumuf? twkaumuf?
&oifhaumuf} [l jzpfEdkiforQ tpGrf;ukef okyft"dym,fudk jyqdkxm;&m tXuxm?
#Dumq&mwdkUudkyif vTrf;oGm;ayawmhonf/ tXuxm? #Dumq&mwdkU rawGUjrifcJhaom tao;pdwf
uav;rsm;rStp Ak'tbd"rmudk tjynfhpHkqHk; tusOf;Hk; taumif;qHk;aom oifMum;avhvmenf;
pepfopfwpfckudk jrefrmwdkU wDxGifEdkifcJhMu\/
xdktbd"rmn0gudk q&mhqD oif,lMu&onf/ n0g qdkonfhtwdkif; q&ma&m wynfhrsm;yg
xGef;nSdxm;aom rD;udkyif Nidrf;owf n arSmifESifhrnf;rnf;wGif oif,lMu&onf/
okyft"dym,fudk pOf;pm; pOf;pm; &Gwfqdk&onfjzpf&m ntarSmifuay;aom orm"donf
eufeJvSaom tbd"rm Pfynmudk EdI;ay;ae\/ q&mhxHujyefvQif oHk;yg; av;yg;wpfwGJ
jznf;jznf; rSefrSefESifh pOf;pm;Pfudk qkyfudkifum wpfNydKifeuf &GwfqdkMu&onf/ &[ef;
omraPi,fwdkUonf tbd"rmBuD; ckepfusrf; (wpfq,fhESpftkyf) udk oif,lenf;jzifh

tcsdefwdkwdkESifh vdk&if;rdatmif tacsmudkif oif,l avhvmcJhMu&onf/ b,frSmrS r&Sdaom oifenf;


pepfrsm;aMumifh jrefrmwdkUonf Ak'pmay vIyfr&atmif awmifhxm;Edkifjcif; jzpfonf/
OD;ar"m0Donf enf;jzifh oif,lcJh&m okwf? 0denf;? tbd"rm rnfonfhbmomwGifrS
vdkavao;r&Sd? usrf;dk;ausyif aeawmhonf/ n0gwufNyD; q&mawmfhausmif;rS qif;cJhaomfvnf;
rdrdaeaom ausmif;ay: odkUrwufao;? a&S;u usufrSwfxm;cJhaom 0denf;i,fav;apmif? tbd"mef
ponfwdkUudk wpfnvQif ESpfrsdK;? oHk;rsdK; tvSnfhay; vrf;avQmuf&if; &GwftH&onf/
tHzefrsm;ojzifh uav;b0u&aom o'g? oN*K[frsm;rSm ESpfESifhcsD r&GwftHyJ xm;aomfvnf;
rarhawmhacs/
usifh0wfjynfhpHk oDvvHk
npOf q,fem&Dtxd &GwftHNyD;vQif acw&yfqdkif;um q&mawmfBuD;xHoGm; ajcqkyfvufe,f
eif;ESdyfay;\/ wpfem&DcefUMum 0wfjznfhNyD;vQif usefaeaompmudk quf&GwftHjyefonf/
vomaom nrsm;wGif &Sifi,f &[ef;i,frsm; pmtHMuonfrSm MunfEl;p&m aumif;vS\/
oef;aumifausmfrS pmtHoHrsm; wdk;oGm;awmhonf/ opfyifatmuf uGyfyspf xdkifolxdkif
vrf;avQmufol avQmufaeMu\/ y&d,wd aus;Zl;&Sifuav;rsm;ygay/
q,fhwpfem&D ausmfvQif OD;ar"m0Donf pmjyefrI wpfcef;&yf ausmif;uav;ay: odkU wufNyD;aemuf
ykPm;rD;tdrfuav;udk xGef;nSdvdkufonf/ q&mawmfajymMum;orQ cuf&mcufqpf
pmt"dym,frsm;udk jyefvnf pOf;pm;um Avmpmtkyfrsm; rvGwfwrf; aw;rSwftacsmwifxm;onf/
NyD;vQif pkaygif; bk&m;0wfwufcJhNyD; apumrl acwrQ bk&m;uefawmh arwmbm0em yGm;rsm;\/
NyD;rS aeUpOf IyGm;aeus (auom-avmrm paom) aumXmo urXmef; IyGm;onf/ NyD;vQif
wpfem&DcefUom tdyf\/ tvGefqHk; ESpfem&Dxuf ydk tdyfonfr&Sd/
eHeuf oHk;em&Drxdk;rDyif tdyf,mrSx\/ q&mawmfBuD; rsufESmopf&ef rsufESmokwfyk0gudk
ycHk;ay:wifvsuf a&csdKifhtzHk;ay: 'efylESifh qm;yef;uefwif ,laqmifum q&mawmfBuD;
ausmif;avSum;&if; wHcg;rzGifhrcsif; apmifhqdkif;ae\/ arwmurXmef;udk ESvHk;oGif;&if;
iHhvifhae&m oHk;em&Dxdk;vQif q&mawmfBuD;u wHcg;zGifhay; rsufESmopfawmfa& qufuyf&onf/
rNyD;rcsif; teD;tyg; dkaopGm apmifhvifh ae&mwus odrf;qnf;um OD;csNyD; rdrdausmif;uav;odkU
jyefcJh\/
ausmif;uav;odkU jyefa&mufvQif nOD;u pmt"dym,f rSwfom;csufrsm;udk jyefMunfh
usefaeao;vQif pOf;pm; jznfhpGuf a&;rSwfjyefonf/ NyD;vQif aumXmo urXmef;udk
ESvHk;oGif;jcif;jzifh rdk;vif;aponf/

um; pmoifom;i,f Od;ar"m0D\ aeUpOf vkyfdk;vkyfpOfrsm; jzpf\/


]]usifh0wfrjznfh oDvrjynfh? oDvrjynfh orm"drwnf/ orm"drwnf ynmr&? ynmr&
edAmefra&muf}} [louJhodkU OD;ar"m0D\ pmoifom;b0onf pmoifumrw r[kwfacs/ b,ft&mrQ
vdkaeonf [lr&Sd/ y#dywf txdef;rygaom y&d,wf\ rcdkifrmyHkudk om"uay;ouJhodkU &Sd\/
y#dywf tzHk;rygaom y&d,wfa&tdk;onf ydk;? trdIufusvG,fonf/
vlwdkUtwGuf tdrfa&SUwHjrufvSnf;jcif;? vrf;oGm;&if; ql;cuf z,f&Sm;oGm;jcif;? rdbom;r,m;wdkUtwGuf pD;yGm;&Sm&jcif;? ,kwfpGmhtqHk; uav;idk acsmh&xdef;&jcif;txd ]oDv (0g)
p&P ukodkvfawGygvm;} [k oabmayguf&ef vdkayonf/ rvTJra&Smifom vkyf&aom tvkyfyif
jzpfapumrl todPfygvQif wefzdk; BuD;jrwfoGm;awmhonf/ todPf todrSefonf ta&;BuD;pG/
rod qif;&JMu&\/ odvQif csrf;omrqHk;/
aeUcif; aeUvnfwGif OD;ar"m0DtwGuf aeUpm0grsm;u wpfywfausmh vmawmhonf/
Mumvmaomtcg pm\'PfaMumifh yg'&ufudkifum 'l;acgif;txd at;pufvm\/
aoG;avravQmuf oGm;&vm&onfrSm abmufqwfqwf iwfwwfwwf jzpfvmonf/ xdktcg
a&eHacs;udk rD;uifaevSef; 'l;acgif;txd okwfvdrf;NyD;vQif ausmif;uav; taemufzuf
jywif;aygufudk zGifh ajcaxmufudk aevSef;&\/ &Hcg rdrdZmwd&GmodkUyif jyef
aq;0g;ukocH&onf/ rvSrf;Edkifaom ajcaxmufrsm;u awmxGuf&ef owday;aeMu\/
pmtHpm&Gwf q&mh0wf ausmif;0wfrsm;udk aeUpOf vkyfNrJwdkif; vkyfaqmifcJhonfrSm 15-ESpfvHk;vHk;
jzpf\/ 0gawmfvnf; 20-&SdavNyD/ 0gawmf 20-ausmfaomfvnf; rsufESmopfawmfa& uyfjcif;
paom q&mh0wfrsm;udkum; vkyfNrJvkyfawmfrl\/ y&d,wf y#dywf NynfhpHk vHkUv0D&d,
BuD;rm;ojzifh q&morm; tm;udk;jcif; cH&olyDyD r[max&f (0g-20) jzpfaomtcsdefrS p
rdk;eHukef;ausmif;wdkufBuD; tkyfcsKyfa&; t&yf&yfudk vTJtyfjcif; cH&jyefavonf/
xdktcg aeUpOf 0w&m;rsm; ydkyifrsm;jym;vm\/ pmcsjcif;? w&m;a[mjcif;? te,fe,ft&yf&yfrS
tar;ykpm jyem&yfrsm;udk ajzMum;&jcif; ponfh ausmif;oHCm? &yf&Gm'um 'umrrsm;\
wm0efrQru rdk;eHukef;wpf*dkPf;vHk;\ omoemjyKwm0efwdkUonf BuD;av;pGm zdvmukef\/
y"me tvkyfESifh ty"metvkyf
OD;ar"m0Donf omoema&; tvkyfrsm; aqmif&Gufae&onfudk yifyef;onf[l rxifacs/
odkU&mwGif b0wpfoufwm ta&;tBuD;qHk;aom y"metvkyf (urXmef;tvkyf) BuD;twGuf
tEkwfvuPm jyaeonfudk awGU&aomtcg acgif;eyrf;BuD;vm\/ toufawmfvnf;
rGef;,drf;aeNyDjzpf dk;&m omoema&; tvkyfrsm;udk pOf;pm;rdwdkif; MuufoD;xaerd&Sm\/ aeU&SdorQ
awmxGuf&ef tBuHBuD;onf aysmufuG,f roGm;onfhtjyif ydkyif BuD;xGm;vmavawmh\/

]]OD;ar"m0D? y&d,wdudkvJ wwfatmifoif? udk,fwwfNyD;awmh wpfqifhydkUcsNyD; y&d,wdudkvJ


aqmif&rSmyJ/ 'gayr,fh wpfoufvHk; y&d,wdESifhcsnf; tdk;xkyfoGm;&rSmuawmh eJeJrS rawmfbl;/
tyef;wBuD;ESifh awmif,mawG ckwfxGif? aeylrdk;&Gmra&Smif xGef,ufpdkufysdK;? oD;ESHawG&dwfodrf;?
usDMuxJ oGif;NyD;umrS udk,fhvkyfpm udk,frpm;&yJ aooGm;&wJh awmifolBuD;vdk jzpfaer,fAs/
OD;ar"m0D pmawGvJwwf yg&rDvJ&Sd? odvJod? vkyfvJ vkyfaeom;yJav}} [k wpfcgu vifhpifukef;
q&mawmfBuD; trdefY&Sdzl;aom pum;udk Mum;a,mifaerd\/ odkYESifh rdk;eHukef; q&mawmfBuD;tm;
awmxGufcGifhjyK&ef t&JpGefY avQmufxm;onf/ odkUaomf cGifhjyKcsufr&/
]]OD;ar"m0D awmxGufzdkUqdk&if wynfhawmfbufu tcsdefra&G;yJ/ udk,fawmf oef;acgifvm?
oef;acgifxvdkufr,f}} [k ajymqdkuwd &Sdzl;aom vifhpifukef; q&mawmf\ wdkufwGef;pum;aMumifh
rdk;eHukef; q&mawmfBuD;tm; tBudrfBudrf avQmufxm;&m auseyfpGm cGifhjyKvdkufojzifh
oydwfudkvG,fum vifhpifukef;&Gm (aysmfbG,fNrdKU ajrmufbuf &Srf;&Gmblwmta&SU) bufodkU
xGufcGmvmcJhonf/ vifhpifukef; q&mawmfonfvnf; tNrJwrf;oHa,mZOf yg;EdkiforQyg;atmif
jzwfawmufum y"metvkyfBuD;udk vkyfaeolyDyD OD;ar"m0Dudk jrifonfESifh 0rf;omtm;&
c&D;OD;BudKqdk\/
vifhpifukef; q&mawmfvnf; csufcsif;yif qHk;jzwfum okar"molaX; b@mwdkufzGifhum
tvSLay;ouJhodkU rdrdyk*vduydkif &Sdypnf;tm;vHk; vSnf;tpD; oHk;q,fausmfwdkufcefUudk
wpfckNyD;wpfck xrf;o,f ausmif;a&SU wvif;jyif tqifoifh yHkcsxm;vdkufonf/ rdrdrSmrl
oydwfwpfvHk;ESifh ouFef;oHk;xnfrQom ,laqmif]]uJ- OD;ar"m0Da&U? 'Dypnf;awGvnf; tvdk&Sdol ,lMuyap? wynfhawmfvJ ]ZdwHar} jzpfNyD/
t&Sifbk&m;vdk uvsmPrdw (rdwfaqGaumif;BuD; ) &vdkUrS eduryg&rDBuD; rjznfhqnf; Edkif&if
ae&mrusbl;/ uJ-oGm;MupdkU}} [kqdkum ESpfyg;twl oydwfudk,fpDvG,f &Srf;pk&Gm taemufbuf&Sd
]rif;vdkawmif} odkU xGufcGm cJhMu\/ &yf&Gm rnfonfh 'um 'umrudkrQ todray;cJhawmhacs/
]]xD;uvJ vdkonf? rif;uvJ vdkonf? xD;vdkrif;vdk}} qdkouJhodkU ESpfyg;twl xGufcJh&m oifhawmf&m
opfyif&if; oDwif;oHk;awmfrlMuukef\/
rif;vdkawmifrS 0dok'dr*foH
rnfodkUyif pGefUvGwfEdkifonf? qif;&Jcsrf;om cHEdkif&nf &Sdonf? w&m;tvkyf pdwfudk 'kef;'kef;cs
0D&d,&Sdonf? pOf;pm;a0zef todPf&Sdonf qdkap? tarT"mwfwdkU\ oabmonf odEdkifcufvS\/
tusdK;aqmifaom rdwfaqGozG,f 0ifvmwwf\/
taESmifht,Sufonf ta0;rSvmvQif
mvQif jrifvG,f a&SmifvG,f\/ teD;rS vmvQif jrifcuf a&Smifcuf\/
rdrdoEmefxJuyif xGufay:vmcJhaomf ydk tjrifcuf? ta&Smif cufwwfonf/

,if;wdkUudk ]eD0&P} [lvnf;aumif;? ]Oyudavo} [lvnf;aumif; ]rm&f 10-wyf}


[lvnf;aumif;? ]apmawmcdv? apawm0dedAE} [lvnf;aumif;? ]jA[pmly'0} (ponf)
[lvnf;aumif; trnftrsdK;rsdK;jzifh a[mMum; ajymqdkMu&\/
tcsKyfqdk&aomf rodrIESifh vdkcsifrI (t0dZm? wPSm) OD;aqmifaom tukodkvf apwodwf 14-vHk;wdkU
rsufESmzHk; trsdK;rsdK;wyfum ow0gwdkUtm; vSnfhpm; ESdyfpuf aejcif;yifwnf;/ xdkoabmudk
rqifjcifrdygu ]]armifjzLonf ightvkyfudk aESmifh,Suf\}} [k yHko@mef ynufwifrSm;um xdk14vHk;onf rsufESmzHk; wpfrsdK;pGyf 0ifvmwwfjyefonf/
xdktcsufrsm;u bmudkqdkoenf;/
vifhpifukef; q&mawmfBuD;ESifh q&mawmfuav; OD;ar"m0DwdkUonf tcuftcJ trsdK;rsdK;udk
ausmfvTm;um rif;vdkawmifodkU pGefUpGefUpm;pm;BuD; xGufvmcJhMu&\/ odkU&mwGif vifhpifukef;
q&mawmf\ &ifESD;aom 'umtcsdKUu bkef;BuD;aysmuf &Sm&if; rwwfomonfhtqHk; yg&rD
ulnDaomtm;jzifh ausmif;rsm;udk aqmufvSLMuonfrStp vl0ifvlxGuf rsm;vmcJh\/ OD;ar"m0DrSm
pdwfysufp jyKvm\/ aemuf ]]0wfBuD; 0wfi,f jyKyg&ap? enf;cH w&m;usifhyg&ap}} paom
(rESif&ufonfh) tajymrsm;jzifh &[ef;awmfrsm; wpfpwpfp tm;udk;wBuD; a&mufvmMu&m oHCm
25-yg;yif &Sdvmavawmh\/
&ufMumvmaotcg tcsdKU &[ef;awmfrsm;u ]]0dok'dr*f pmwpf0gawmh csD;jrifhyg bk&m;}} [k
OD;ar"m0Dtm; 0dkif; awmif;yefMu\/ q&mawmfBuD;uvnf; xyfqifh wdkufwGef;aejyefonf/
OD;ar"m0D rjiif;omawmhacs/
um; rnfodkUrQ rjiif;omatmif yd&dpGm xdk;ESufvmaom taESmifht,Sufyifwnf;/ odkUESifh
OD;ar"m0Donf &GmpmoifwdkufBuD;udk ypfcJh&aomfvnf; awmifay: pmoifwdkufBuD; topfzGifhum
0dok'dr*fpmoHonf wpfawmifvHk; nHoGm;awmh\/ aumif;um; aumif;\? raumif;/
oHk;Budrfajrmuf awmxGufjcif;
OD;ar"m0Dum; rdrd qHk;jzwfcsufudk tcdkiftrm csxm;NyD; jzpfolyDyD ,m,DtHI;ay; vdkuf&apumrl
wpf0gwpfcsD qdkNyD;onfESifh rif;vdkawmifrS zJcGm rdk;eHukef; ausmif;odkUyif jyefvmcJhawmh\/ xdkYxuf
cufcJaom pGefYpm;jcif;BuD;udk jyKvkyf&ef &nfoefcsuf wpfckyg ygvmcJhonf/
,if;um; tjcm;r[kwf teEaus;Zl;&Sifjzpfaom rdk;eHukef; q&mawmfBuD;udkyg awmxJodkU tygyifh&ef
jzpf\/ odkUaomf vG,fulonfh tBuHum; r[kwfacs/ umvtwefMum aeNrJae enf;vrf;rsm;udk
aeU&SdorQ pOf;pm;ae\/ wpfaeUwGif OD;yOif;i,frsm;onf q&mawmfBuD;xHrS (plV0g ygVdawmfudk)
pmwuf jyefvmMuNyD;aemuf refusnf;yifatmuf uGyfyspf xdkifum pkaygif; pmvSnfhoHudk
Mum;vdkuf&&m ydkyif oHa0* jzpfoGm;onf/

taMumif;rSm aemifawmf r[memrf omuD0ifrif;om;u nDawmf tEkk'gtm;]]vlrI udpwdkUonf rnfonfhtcgrQ NyD;qHk;onf [lr&Sd/ aemufwpfESpfvmvJ 'Dtvkyf?
aemufwpfESpfvmvJ 'Dtvkyf? xdktvkyfrsm; rNyD;rqHk;? vkyfwkef;vkyfqJESifhyif rdb bdk;bGm;awGvJ
aocJhMu&vSNyD}} [k &[ef;jyK&ef em;cs azsmif;zsaomtcef; ed, jrefrmudk ygVdwpfausmh
jrefrmwpfausmh jyefvSef &GwftHaeMujcif; jzpf\/
odkUESifh OD;ar"m0Donf pdwftm;wif;um q&mawmftm; 0wfjznfh&if;]]q&mawmfbk&m;? oufwrf;u wdk&onfhtxJ wpfaeUxufwpfaeU tdkrif; &ifha&mfvmygNyD/
vlrIudpawG rqHk;Edkifovdk y&dowfBuD;eJU omoemjyK&wJh udpawGvJ wpfaeUvm'Dpm? wpfaeUvm
'Dy&dowf rqHk;Edkifatmif &Sdaeygonf/ tqHk;&Sdaom vrf;udk avQmuf&jcif;u yifyef;&usdK;
eyfygonf/ onftwdkif;om oGm;aevQif &[ef;w&m;udk tm;xkwfEdkifMuawmhrnf r[kwfyg/
a&S;a&S;u q&morm;awGvJ onfvdkESifh wpfb0 ukefcJh&onfom rsm;ygonf/ wynfhy&dowf
qdk&mrSmvJ olwdkUvdkwm&vdkU olwdkUudpNyD;wJhtcg Z&yfrSmwnf;wJh {nfhonfyrm q&maombmaom
riJhnSm? vdk&moGm;MuNrJ jzpfygonf}} ponfjzifh t&JpGefU avQmufxm;vdkuf\/
q&mawmfBuD;um; rnfodkUrQ pum;rjyef/ OD;ar"m0Dvnf; OD;csNyD; jyefvmcJh&\/
aemufwpfaeU OD;a&0w paom q&mawmfBuD;\ vufHk;wynfhBuD;rsm;ESifh wdkifyifum
qufavQmufxm;jyef\/
]]q&mawmfbk&m;? awmxGufawmfrlygvQif wynfhvJ ,ckuJhodkU jyKpkvkyfauR;&ef qHk;jzwfxm;ygonf
bk&m;/ v,fa0;rSm awmvJ acgifygonf/ tppt&m&m csrf;ompGm oDwif;oHk;Edkif&ef v,fa0;
ywydkPfq&mawmf OD;tmp&u toifh pDrHxm;NyD; jzpfygonf/ rdk;eHukef; ausmif;wdkufBuD;udkvJ
q&mawmfbk&m; &SdpOfuuJhodkU OD;a&0wu wm0ef,l yg&rDjznfhrnf[k od&ygonfbk&m;}}
,if;uJhodkU oHk;&ufoHk;Budrfwdwd avQmufxm;&m]]aumif;ygayw,f/ wdkYrsm;vnf; pOf;pm;NyD;ygNyD/ tppt&m&m OD;yOif;yJ pDrHayawmh/ oGm;BupdkU&JU/
aysmf&Gm cifaZmqDudkvnf; acw0ifMuOD;pdkU}} [k rdefUawmfrl\/
]cifaZm} [lonf bkef;BuD; OD;aZmwudk ac:jcif; jzpf\/ (a&S;u bkef;BuD;udk ]cifBuD;} [kac:Muonf/
OD;aZmum; aysmf&Gm? ydawmufukef;&Gm&Sd ausmif;udk vTJtyfcH&ol wynfhwpfyg; jzpf\/ xdktcg
&Gmausmif;udk pGefU aysmf&Gmta&SU wpfrdkifcefUa0;aom EGm;pm;usufawmBuD; (,ck
anmifvGefUawm&) av;wdkifpif ausmif;uav;jzifh acgif;yg;pGm awm&aejcif; jzpfonf/
v,fa0;awmodkU r<urD 0ifawGU&ef trdefU&Sdjcif; jzpf\/
q&mawmfuav; OD;ar"m0Donf tvGeftrif; 0rf;ajrmufoGm;\/ rnfonfh wynfh'umrsm;udkrQ
todray;yJ aemufwpf&uf qGrf;pm;tNyD;wGif ]]udp&Sdonf}} [kom >rwfMum; cgwdkif;
<uaeustwdkif; oydwfudk,fpDvG,f om;a&e,fycHk;wif? vufwGif awmifa0S;udk,fpDjzifh
a&T'g;blwmodkU <uawmfrlMu\/ xdkurSwpfqifh anmifvGefUblwmodkU (pnfyif&Gm ausmif;'um
OD;pHNidrf;\ tvSLvufrSwfjzifh) qufvuf<uawmf rlMuonf/ &xm;rS qif;NyD;aemuf

anmifvGefUblwmrS taemufajrmuf wpfrdkifESifh ig;zmvHkcefU a0;aom &aohBuD; OD;cEDZmwd &Gmom&Gm


(,ckr&SdawmhNyD) ESifh aysmf&Gm? xdkurS ta&SUbuf wpfrdkifcefUa0;aom q&mawmf OD;aZm\
EGm;pm;usufawm& ausmif;uav;odkU <uawmfrlMu\/ 1269-ckESpf waygif;vjzpf yljyif;vSonf/
awm&ausmif;uav;odkU a&mufoGm;Muaomtcg opf&Gufrdk; av;wdkifpif ausmif;uav;twGif;
q&mawmfOD;aZmudk rawGUMu&/ ausmif;ESifh reD;ra0; csHKtwGif;rS pmtHoHrsm; Mum;& Munfhvdkuf&m
OD;aZm jzpfae\/ OD;aZmum; q&mawmfESpfyg; <uvmonfudk jrif&onfESifh 0rf;omtm;&jzpfum
pmrsm;udk atmfatmf &GwftHaeawmh\/ q&mawmfrsm;xHodkUrl rvmacs/ OMoiSufi,fwdkU\
toHuvnf; OD;aZmESifhtNydKif oDusL;um MunfEl;zG,f &SdaypGmh/ OD;ar"m0Du oGm;avQmufrS
OD;aZmvnf; okwfoD;okwfysmxum 0wfjyKNyD; ausmif;om;i,fuJhodkU aMumuf&GHUpGm r&Jw&J
xdkifae\/
ausmif;wGifvnf; aomufp&m a&yifr&Sd EGm;ausmif;om; wpfa,muftm; aysmf&Gm&Sd
q&mawmfBuD;\ om;csif;rsm;xH tajymcdkif;vdkuf&\/ rMumrD aysmf&Gm? ydawmufukef;&GmrS zdk;qGwf?
zdk;acgifapaom 'um 'umrrsm; azsmf&nf aomuf&nfrsm;jzifh vma&mufuefawmhMuonf/ 0rf;om
tm;&yif csufcsif; awm&Sif;okwfoifum ausmif;i,fESpfaqmifudk aqmufvSLMu\/
v,fa0; toifhpDpOfNyD; jzpfaomfvnf; 0rf;a&m*grsm; jzpfyGm;ae awmausmif;yif
oDwif;oHk;&ef v,fa0;q&mawmfu vmavQmufonf/ aemufwpfBudrf vmyifhaomfvnf;
vufrcHawmhay/ ]]v,fa0;vnf; 'Dawm? ,ckvJ 'DawmygyJ}} [k ajymqdk ESpfodrfhum OD;aZm\
awmausmif;rSmyif oDwif;oHk;&ef tNyD;tjywf qHk;jzwfawmfrlMu\/ OD;aZmESifh &yf&Gm 'um
'umrrsm;uvnf; ]]csrf;ompGm w&m;tm;xkwfEdkifatmif ypnf;av;yg; a0,sm0p jyKpkMuygrnf/
rSmyif tNrJ oDwif;oHk;awmfrlyg}} [k avQmufMuonf/ ausmif;0if; ajr,mrsm;udkvnf; twdtus
owfrSwfum oifhavsmfatmif ausmif;rsm;aqmuf ]pmwk'dom oHCdu} tjzpf vSL'gef;Mu\/
oHwHk;udk tyfjzpfatmifaoG;&onfh tqefvrf;
OD;ar"m0Donf udk&ifi,fuav;yrm q&m\ 0wfBuD;0wfi,fudk yNrJyonf/ aumVmo urXmef;?
yx0DuodkPf;wdkYudk BudKMum;?BudKMum;om IyGm; wkdifyif(y"me? rlv)tm;jzifh tmemygeudk
IyGm;awmfrlonf/ bk&m;0wf? q&m0wfESifh qGrf;cH0wfrsm;udk aqmif&Guf&aom tcgrsdK;wGifum;?
owdyXmef (&d,myxESifh orZnydkif; )udk IrSwfawmfrl\/ &Hcg opf&Gufrdk; av;wdkifpif
ausmif;uav;wGifvnf;aumif; &Hcg csKHBuD;rsm;twGif; 0ifvnf;aumif; IyGm;awmfrl&\/
ae&ma'ovnf; Murf;wrf;vSonf/ tpm;taomufrsm;vnf; acgif;yg;vS\/
]]q&mawmfBuD;ESpfyg; awmxGufoGm;MuNyDwJY}} [laom owif;onf &ufydkif;twGif;jyefYyGm;oGm;\/
te,fe,f&Sd wynhfBuD;rsm; udk,fydkifausmif;wdkufrsm;udk pGefYy,fum enf;cHusifh&ef vmMu&m
&ufydkif;twGif; q,fyg;cefY&Sdvm\/ OD;ar"m0DpdwfxJwGif av;oGm;onf/ rdrduJYodkY 0g 20-ausmf
pmwwfaywwfausmif;ydkifwkdufydkif q&mwltwlae rax&fBuD;rsm;jzpf rjiif;omawmhay/

q&mawmfBuD;udkvnf; yifhvmrdcJYNyDjzpf ,cifwpfcguJYodkY xGufoGm;&efvnf; rjzpfawmhNyD/


jA[pmly'0 (tusifhab;&ef) a&Smif r&aom tarT"mwfum; tMuyfudkifavawmh\/
xdktcg a&Smifr&onfhtwlwl q&mh0wf? oHCm0wfrsm;vmonfESifhtrQ urXmef; 0D&d,udkvnf;
ra&SmifbJ xdyfwdkufwkd; &ifqdkifonfhyrm wdk;jrifhyif BudK;pm;awmfrl&avonf/
]]wynfhawmfrsm;udk urXmef; ay;awmfrlygOD;bk&m;}} [k tm*EKubkef;BuD;tcsdKYu q&mawmfBuD;xHrS
0wfjznfhjyefvmaom OD;ar"m0Dtm; tcGifhacsmif; awmif;yefMujyefonf/ ae0ifdk;w&DwGif
opfyifatmuf xdkif urXmef; tm;xkwfolrsm;
a&S;ODpGmvkyf&rnfh y&duH0wfwwf? arwmyGm; trQa0jcif; ponfwdkYudk nTefMum;\/ NyD;vQif
tmemygeIyGm;yHkudk a[mjyonf/ pmwwf? pmcsjcif; udprsm;r&Sdojzifh tcsdefjynfh
tm;xkwfawmfrlMu&\/
]]t&Sifbk&m;rsm; pmwwfNyD;jzpf txl;ajymjy&efrvdkyg/ 0D&d,&Sd&Sd ,Hk,HkMunfMunfESifh
vkyfzdkYyJvdkygw,f/ omwpum&D=pJGpGJNrJNrJ wpfpyfxJ &atmifvkyfzdkY ta&;BuD;ovdk? oup
um&D=av;av;pm;pm; vkyfzdkYvJ vdkygw,f/ oHwHk;udk tyfjzpfatmifaoG;wJY a,musfm;vdk
txyfxyfqifjcif&ygr,f/ ow0gwdkY oabm[m jrpfa&,mOfvdk pdwftvdkwdkif; jzpfaeMuNyD;
a&udkqefatmifvkyf&wm cufovdk rdrdwdkY yuwd jzpfyGm;aewJY trd0rf;wGif;yg pdwfBudKufudk
rvdkufygrdatmif wm;jrpfzdkYu rvG,fbl;/ 'gaMumifh ESmoD;0rSm pdwfudk tNrJpdkufxm;NyD;
xGufav0ifavudk rSwfodaevQif tjcm;pdwfawGudk txl;rESif&bJESifh tvdkvdk
a&nmqefwufvmygvdrfhr,f/
]] tmemygeeJY pyfvdkY onfhtjyif tm;usp&m odrSwfp&mawGudkawmh t&Sifbk&m;rsm; (rlvyPmor[mowdy|meokwf? Oy&dyPmo-tmemygewdokwf? r[m0*oH,kwf-tmemygeokwf?
y#dor'gr*f) ygVdawmfBuD;awGrSm avhvmMuHkygyJ/
bk&m;&Sif<uawmfrlwJY vrf;dk;vrf;a[mif;tvGefvJtm;&p&maumif;wJY ur|mef; enf;BuD;yg/}}
ESm&nfw&TJ&TJ ypfvJaomtmemyge
]]wpfcgwpf&H xGufav0ifav wjznf;jznf; odrfarGYNyD;&Smr&atmif aysmufoGm;wwfygw,f/
tJ'DtcgrSm txl;tm;rpdkuf&ygbl;/ ]vmvdrfhrnf} [k apmifhrSwfaevQif ay:vmwmygyJ/
yifyef;atmif txl;BudK;pm;vQif udk,fpdwfyifyef;NyD; orm"dr&awmhbl;/ ]okcH ormawm,}ukd,fpdwfcsrf;omrS orm"djzpfygw,f/ (]okcdaem pdwH orm"dCwd}) orm"djzpfrS
,xmblwmmPfjzpfr,f/ ]yr,H um,ocFg&H...oduwd} Murf;wrf;wJY xGufav0ifavudkom
odrfarGYatmif vkyf,l&ygw,f/ txl;tm;xkwfNyD; yifyifyef;yef;BuD; IIdufvQif bk&m;a[meJY
rnDbl;/ 'gowdy&r,f/ ur|mef;ESifh qefYusifwJY Murf;Murf;wrf;wrf; tytrlrsm;udkvJ
a&Smif&r,f}}/

(1295-ckESpfdkufyudPu'DyeDac: rdk;eHukef; 0dedp, 'kwd,wJG 393-vm


]orx0dyeme,oacFy0dedp,} tcef;ESifh ]*Ppm&du y#dywdusrf;}rS/)
y&d,wf y#dywf ESpfzufpvHk; jynhfpHkaom q&mawmf\ pum;rS tvGefrSwfom;zG,faumif;vS\/
]]vlMurf;awGqdkawmh Murf;Murf;IrS orm"d&vG,fw,f}} [k ,lqolrsm; &SdaeMuygonf/
tcdkuftwefYtm;jzifh [kwfrSefouJYodkY &Sdaomfvnf; todmPfenf;yg;aom 'um'umrrsm;twGuf
avSeH"g;xpf,lqum kyfysufqif;ysuf jzpfaeMu&Smonfudk awGYae&ygonf/
vlwpfa,muf w&m;xdkifawmhrnf&SdvQif acgif;tHk;ESifh vlESpfa,muf (vJusoGm;vQif az;r&ef)
apmihf&onfh tjzpfrsdK;? w&m;yJGBuD;rsm;wGif w&m;em&if; IrSwfMu&m a[maomw&m;udkyif
rem,lawmhbJ ("r t*g&0jzpfum) ESm&nfw&JT&JT? toHvnf; wpfckl;cl;? pl;&Sus,favmufum
tjcm;olrsm;ukdyif aESmifh,Suf&m usaeawmhonf/ xdkYjyif owdvpf ypfvJaomtcg pkef;? wap?
ewfyl;ouJYodkY Munhfraumif; Iraumif;jzpfum y&dowfxJrS qJG,lxrf;csDoGm;&aom tjzpfrsdK;txd
e,fvGefukefMuavonf/
wnfNidrfat;csrf;pGm tvGefMunfndkzG,f aqmifap&rnfh jrwfpGmbk&m;\ w&m;awmfonf
tb,frSmvQif kyfysuf qif;ysuf jzpfygavrnfenf;/ ]] awmfawmh cGeftm;AvESifh ArmOykof r&bl;}}
qdkouJYodkY tjcm;olrsm;\ todmPf o'gw&m;udk em;a,mif IyfaxG;oGm;apEdkifojzifh
owdyoifhMuayonf/
o'gESifhynm? orm"dESifh 0D&d, EGm;ESpfaumif u ouJYodkY rQwrI &SdaprSom 0dyem,mOfonf
edAmefodkYa&mufEkdifaMumif; (t*Fkw&ygVdawmf wduedygwf edrdwokwf (258 ) quedygwf
oDwDbm0okwf (379) wdkY) a&Tyef;wdrfonf Oyrm? rD;arT;ol OyrmwdkYjzifh]]wGefYqkwfaevQif ajrmufwifay;? ysHYvGifhaevQif ESdyfay;? aygh&Syf&Syf t&omrawGY rwnfhrrwf
jzpfaevQif oHa0*jzpfzG,f ponfudk qifajcay;? EGm;ESpfaumif xrf;ydk;nDaevQif tomyif
vdkufyg&ouJYodkY rQwaevQif tvdkufoifh (aAmZs*Fkayum) Iay;}} ponfjzifh wnfNidrf at;aq;pGm
yjyifay;&rnfh enf;rsm;udk twdtvif; a[mawmfrlxm;avonf/
bk&m;&Sifvufxufawmfuyif ed*Pem#ykw*dkPf;rS dkufcwfvmojzifh ]]qif;&JESifh&if;rS
csrf;om&rnf}} xifaom aAm"drif;om; polwdkYtm; ]]tqifhqifh csrf;om vG,fulaomenf;}}
jzpfaMumif; a[mawmfrlcJYzl;\/
rZsdry#dy'gusatmif ,lqusifhBuHawmf rlEdkifMuygap/
a0'emvdkufyHkESifh twGif;tjyifIyHk

ur|mef;avQmufaom q&mawmfrsm;wGif txdkuftavsmuf Mum;zl;em;0&Sdol avhvmzl;olrsm;vnf;


yg0ifojzifh q&mawmfwpfyg;u- ]]a0'em vdkuf&w,fqdkwYJ t"dym,frsm;ukdvJ trdefY&SdygOD;bk&m;}}
[k avQmuf&m q&mawmfu atmufygtwdkif; trdefY&Sd\/
]]a0'em&Sd&modkY pdwfudkapvTwfNyD;awmh xdka0'em&JY tNrJr&SdwJY tedpoabm? tNrJr&Sdjcif;aMumifh
qif;&JwJY 'kuoabm? qif;&Jjcif;aMumifh tpdk;r& tvdkodkYrvdkufwJY tew oabmudk tmHkyNyD; ]
od-od-od} [l txyfxyf qifjcifoHk;oyf&r,f? a0'emudk tmHkyNyD; 0dyemIvQif kyf-onmocFg&-0dnmOfwdkYvJ ruif;wJYoabmeJY yg0ifNyD;om; jzpfw,f/
]]tJovdk rdrdeJY rwefwJY 0dyem bHkus,fbHkvufwdkYudk rvdkufbJ 0dyem bHkusOf;udkom
vdkufawmh rdrdwkdYmPfeJY 0dyembHk[m tdk;wefqefcwfjzpfvdkY tjrefqHk; mPfyGifhEdkifw,f?
cEmav;yg;? ig;yg;udkIvQif bHkus,f? ESpfyg; oHk;yg;udkIvQif bHkvwf?wpfyg;wnf;udkomIrS
bHkusOf;jzpfw,f/}}
]]tZsw (twGif; ) A[d' (tjyif) IyHkuawmh tZswudk oHk;oyfwJYtcg tZsw w&m;xifrS A[dudk
a&GYr,f? rxifbJ ra&GY&bl;/ A[d'udk oHk;oyfvQifvJ A[d'xif&Sm;rS tZswudka&GY&r,f/ rxifvQif
ra&GYESifh? tZsw A[d' ocFg&w&m;wdkY NidwG,fjcif; (wPSmeduEd)udk rNidwG,f&atmif
z,f&Sm;tm;xkwfvQif rMumcifbJ r*fmPf zdkvfmPf qdkufa&mufygvdrfhr,f/ (A[d' jzpfysufudkyg
jrifrS udpNyD;aMumif; 0dol'dr*f qdk\/)
]]wpfpHkwpfck trIudpyvkyf&m? qGrf;cHponf oGm;vm&mrS tmemyge (rlvur|mef; )udk vTwfNyD;
owdy|mefudk yGm;Edkifw,f/ ]&d,m yxyA? orZnyA} wdkY vmwJYtwkdif; ]od-od-od}
[lvnf;aumif;? ]tedp 'ku tew} [laomfvnf;aumif; oHk;oyf&r,f/ tJovdk
&d,mykwfwdkif; owdrjywfbJ pyfrdatmif xm;wm[m txl;ur|mef; (rlv) udktm;xkwfwJY
tcg mPftm;&SdNyD; tifrwef aus;Zl;rsm;w,f}}
oacGy 0dedp,ESifh *Ppm&du y#dywdusrf;wdkYrS aumufEkwfcsufrl&if;/ pum;ESifhpm vJHkrQom/
q&mawmf udk,fwdkif a&;om;csufjzpf\/
EGm;pm;usufrS anmifvGefYawm& pmoifwdkufodkU
tm*EKu q&mawmfrsm;uvnf; q&mawmfOD;ar"m0DuJYodkYyif "kwif 13yg; tvsOf;oifhovdk
aqmifMuonf/ opfyifESihf vGifjyifwdkYonf bk&m;ay;aom ausmif;rsm;jzpfukef\/
xdkrax&fwdkYuJYodkYyif te,fe,ft&yf&yf&Sd ausmif;xdkifwdkufydkif wynfhBuD;rsm;onfvnf;
wpfokwfNyD; wpfokwf (tvGefw&m jzpfEdkifcJrQ) a&mufvmMu&m 1271-ckESpf 0gwGif; 0g 20-ausmf
rax&fBuD;rsm; tyg; 50-cefY pka0;aexdkifvmMuonf/ oHCbkef;uHaMumifh ausmif;uefrsm;vnf;
a[majymwdkufwGef;&jcif; tvsOf;r&Sd? 0denf;awmfESifhtnD tyftyfpyfpyfcsnf; jzpfay:vmukef\/

q&mawmfuav; OD;ar"m0Dvnf; jzpfay:vmaom tajctaet& ra&SmifomawmhbJ


xkdrax&fBuD;rsm;ESifhwdkifyifum (wdkufwmBuD;wpfck jzpfvmojzifh) Oya'rsm;udkyif
a&;qJGavawmhonf/ ]]ausmif;wGif; ausmif;Oypm rmwk*grrsm; nOfhtdyfrae&/
vl'umrsm;vmvQif BudKwifEIwfqufjcif; pm;yJGaomufyJG xdk;jcif;ry&/ yJGvrf;obif
twD;trIwfwdkYudk ausmif;wGif; ryvkyf&}} ponfh Oya'rsm;ESifh &[ef;awmfrsm; "kwifaqmifjcif;
paom 0denf;awmfESifh tnD aexdkif&efwdkY yg0ifukef\/
xdkOya' 12-csufwGif oH*g,emwifouYJodkY tpOfojzifh tusdK;rsm;atmif
rdk;eHukef;q&mawmfbk&m;BuD;\ 0denf;tqHk;tjzwfwdkYudk aemufqHk;rSwfwrf;wifjcif;tm;jzifh
oHCmtm;vkH;u 0denf;ygVdawmfBuD; ig;usrf;udk qHk;cef;wdkif pmvdkuf q&mawmf bk&m;BuD;tm;
pmcsay;zdkY awmif;yefMupOf Oya'wpfck awmif;qdk twnfycJhMu\/
y&d,wd tjrifjzifhMunfhaomf taumif;qHk;aom aumif;jcif;BuD; jzpfaMumif;ajymzG,f&mr&Sd/ odkYaomf
rQ oufawmfBuD;rm; ? oHk;Budrfwdkifwdkif awmxGufjcif;jzifh tcuftcJrsm;pGmudk ausmfvTm;?
y&d,wd0efudkvnf; tm;&avmufatmif awmif&GufNyD; jzpf rQ pGefYpGefYpm;pm;
awmxGufcJYNyD;umrS q&mawmfBuD;u pmcs? OD;ar"m0Du pmqdk? rSwfwrf;a&;jcif;jzifh
aemufaMumif;jyefoGm;&onfrSm y#dwdtjrift& pOf;pm;Mu&m\/ uHw&m;wdkY qef;Mu,fonfESifhtrQ
tarT"mwfwdkYvnf; todcufvSaypGmh/ q&mawmfOD;ar"m0D\ t&[wzdkvfudk
vHk;0rwm;Edkifonfhwkdifatmif 0denf; pm0gESifh y&dowfwm0efBuD;u tcsdefudk qJGxm;ay;EdkifcJhonf[l
qdk&m\/
rdk;eHukef;q&mawmfbk&m;BuD;onf aeYpOfESifhtrQ 0denf;ygVdawmf pm0gBuD;ESifh
wynfh'um'umrwdkY\ tzl;ajrmfcH&jcif;udk NiD;aiGYvmojzifh ]]wdkYrsm; 'DtvkyfawGaMumufvdkY awmxJvmygw,f/ 'Da&mufawmhvJ 'gyJ vkyfae&jyefw,f}}[k
nnf;lawmfrl\/
xdktcg OD;ar"m0Donf pdwfrcsrf;om jzpfum q&mawmfBuD; at;csrf;pGm aeEdkif&ef
avQmufxm;pDrH&jyefonf/ q&mawmfBuD;tm; today;oifhrSay;? tm*EK{nfhonfrsm;udkvnf;
awGYcGifh ay;oifhrSay; ta&;udprSeforQ rdrduyif wdk;wm0ef,lawmfrl&\/
jrwfpGmbk&m;&Sifonf (Oy&dyPmo-r[moknwokwf)]]taygif;toif;zJGY ae&jcif;\tjypf? wpfOD;wnf; ae&jcif;\ tusdK;? taygif;toif;zJGY
ae&aomfvnf; pmoifpmcsaejcif;rsdK;r[kwfrl w&m;pum;jzihf ae&vQif awmfao; wpfOD;wnf;
ae&aomfvnf; 'um'umr y&dowfwdkYvdkufyg vmwwfojzifh jA[p&d, (w&m; )
tE&m,fjzpfwwfyHk}} udka[mawmfrlzl;\/
xdkrSwpfyg; ]]wynfhonf pmoif&eftwGuf q&maemufvdkufjcif;iSm rxdkuf/ &ufvrsm;pGm

oif,lcJhNyD/ w&m;pum; twGufomvQif ESifxkwfapumrl vdkufxdkufonf}} [kvnf;


a[mawmfrlonf/
kupdk;BuD;\ yXmef;oH
rdk;eHukef; q&mawmfbk&m;BuD;onf q&mawmf OD;ar"m0D\ yg&rDjznfhrIaMumifh csrf;ompGm pmcsjcif;?
w&m;ESvHk;oGif;jcif;jzifh oDwif;oHk;cJh&m ig;0g jynfhajrmufaomtcg 1274-ckESpf waygif;vqef;
&Spf&uf? oufawmf 65-ESpft&wGif 0rf;oGefa&m*gjzifh ysHvGefawmfrlavonf/
tdk;tdk;apwDvnf; wnfxm;um q&mawmf OD;ar"m0Donf oufawmfxif&Sm; &SdpOfuuJhodkU
eHeufoHk;em&DwGif rsufESmopfawmf&ESifh 'efylrsm;udk aeUpOfyif uyfvSL 0wfjznfhawmfrl\/ q&m\
aus;Zl;*kPfudk ajym r,Hkavmufatmifyif odjrifawmfrlonf/ ausmif;wGif;&Sd
apwDawmfBuD;udkvnf; jrwfpGmbk&m; oufawmfxif&Sm; &Sdonfhyrm rsufESmopfawmfa&? 'efyl?
rsufESmokwfyk0gESifh qDrD;wdkUudk uyfvSL t&yf&SpfrsufESmvHk; ajc? vuf? ezl;? wHawmif? 'l;
wnfjcif;ig;yg;jzifh toufxufqHk; npOf 0wfjyKawmfrl\/
tzdk;tcrukefaom &wemoHk;yg;ukodkvfwdkUonf rsm;ukef\/ o'g (auseyfrI) &Sdoavmufom
vkyfEdkifMuonf/ todPf (ynm) &Sdoavmuf o'gMuukef\/ a,m*DwdkUonf1/ rdrdwdkU tukodkvf tylpdwfrsm; rnfrQacgif;yg; at;Nidrf;vmNyD?
2/ udk,fEIwfpdwf rnfrQ ,Ofaus;vmNyD?
3/ &wemoHk;yg;tay: rnfrQ aus;Zl;wkHYjyK ,HkMunfrI &SdvmNyDudk tuJjzwf Mu&\/ xdk[monfyif
w&m;xl;&onfh trSwftom;yifwnf;/
oDvpaom &wemoHk;yg; usifh0wft&m rdrdrusifhEdkif jzpfap? vGefusL;rd zHk;uG,fvdk jzpfap
]]'g 'Davmuf ta&;rBuD;ygbl;}} [k r,lq&m/ EIwfrusL;&m/ rdrdudk,fudk rvdrfvnf
raumufuspf&m/
anmifvGefUawm& ta&SUbufESifh taemufbuf ESpfjcrf;cGJ y#dywfESifh y&d,wf cGJxm;&m
q&mawmf OD;ar"m0Donf q&mawmfBuD; r&Sdonfhaemuf rtdyfrae IyGm;awmfrl\/ n 10-em&D
aemufydkif;wGif urXmef;acsmifodkUom tNrJ <uawmfrl\/ y&dedAmefrjyKrD ajcmufESpfcefUtxd
udk,fwdkif qGrf;cHjcif; paom "kwifrsm;? &orQqGrf;udk oHCmtm; tukefvSL oHCmu jyefpGefUrS
pm;&aom ]om&PD,bwf} usifh0wfrsm;udkvnf; aqmifawmfrl\/
[opfyif&SdvQif qGrf;&Sdonf[k ajym&avmufatmif vmbfvmb aygrsm;apaom o&PD,bwf
usifh0wf jznfhusifhyHkudk 0wKrsm;ESifhwuG ]oD[dkVfacwf pHawmf0if t&d,mrsm;} pmtkyf
tus,fa&;xm;onf/]

&Hcg numv urXmef;acsmiftwGif; yXmef;ygVdawmf yOm0g&udk toHwpmpmESifh &GwftHoHrsm;


Mum;&\/ vjynfhaeU nrsm;wGif ydkMum;&onf/ toHMum;&modkU vdkufMunfh&m toHrSm
wjznf;jznf;a0; oGm;\/ &Hcg toH&Sifudk ouFef;0wfjzifh awGU&onf/ rdk;eHukef;q&mawmf
kupdk;BuD; jzpf\/ w&m;tm;xkwfolwdkUtm; wpfpHkwpf&m tE&m,f&SdvQif BudKwif
odavmufatmif owday;jcif;? tE&m,fumuG,fay;jcif; ponfjzifh tNrJapmifha&Smufum tdk;tdk;
apwDteD; opfyifwpfyif tNrJae xdkur|mef;acsmif awmpyfom vSnfhvnfvsuf &Sdonfqdk\/
a&S;u tcsdKU pmwwftausmf q&mawmfBuD; awmfawmfrsm;rsm;onf ]"mwk y&dedAmefyGJudk 0ifETJ&ef}
qdkum kupdk;ewfjzpf&ef tm;oefawmifhwMuukef\/ vuf&Sdb0\ tcGifhom jrifhjrwfjcif;ESifh
omoemawmf\ ed,smedu (vGwfajrmuf&m)vrf;udk arQmfrSef;Edkifaom todPf
enf;ug;jcif;wdkUaMumifh vufiif; tcGifhta&;udk vufavQmh tHI;ay;onfh oabmomwnf;/
wpfpHkwpfckaom oufom&m ( w&m;xl; ) r&Sdao;ygbJvsuf touf&SnfpGm kupdk;b0
ae&rnfrSm ysif;rkef;NiD;aiGUzG,f aumif;vSacs\/
psmeformywfESifh tjrif"mwf&jcif;
1274-ckESpfrSp q&mawmfonf oufpGefYBudK;yrf; &[ef;w&m;udk IyGm;awmfrl\/ wpfnwGif
tdk;tdk;apwDteD; ajrmufbuf Z&yfBuD;ay: rtdyfrae IyGm;awmfrl&m Z&yfeH&H tjyifbufrS
wufvdkufqif;vdkuf toHrsm; w0kef;0kef; w'dkif;'dkif; qlnHae orm"dr&Edkifatmif &Sd&onf/
]]tif;......rm&fewf wynfhawGyJ? wwfEdkif&if ightoufudkyif owfMuapawmh? ightvkyf igvkyfrSyJ}}
[k toufESifh cEmudk,fudk tjywfpGefvNyD; tm;xkwfawmfrl\/ qlnHaeaomfvnf;
vpfvsLIvdkufonf/ eHeufoHk;em&D rsufESmopfawmfa& uyfvSmol OD;yOif;i,ftm; MunfhIcdkif;&m
ckepfawmifcefU &Snfvsm;aom a>rpdrf;BuD;udk awGU&\/ rMumrD xl;qef;pGm
aysmufuG,foGm;awmhonf/
q&mawmfonf tmemygeudk Edkifeif; uRrf;usifvmojzifh lypsmef? tlypsmef ( &Spfyg;-udk;yg; )
ormywf&Spfyg;udk &awmfrlavonf/ wpfckckudk Edkifeif;oGm;vQif usefur|mef;rsm;udkvnf; tvdkvdk
Edkifeif;onfom jzpf\/ waeUaomtcg tbd"rmpsmefcef;udk ydkUcsawmfrlpOf]]igwdkUawmh orm"dtm; aumif;vmwJhtcg b,forx? b,f uodkPf;jzpfjzpf ESvHk;oGif;vdkuf&if
csufcsif; xifjrifvmwmyJ? ,kwfpGmhtqHk; opfyifrSm&SdwJh opf&GufawGudk pdkufMunfhvdkuf&if
eDvuodkPf; csufcsif;yGm;NyD;om; jzpfaew,f}} [k trdefU&Sdzl;\/
psmeformywf&Spfyg;udk 0ifpm;zefrsm; tbdnmOfr&apumrl r[*Kwf orm"drQjzifh emembm0wdkUudk
yuwdrsufpdjzifh jrifaeouJhodkU jrifae&\/ anmifav;yifNrdkU cifwef;&Gm odrforkwfyGJodkU
<uawmfrlpOf eHeufoHk;em&DcefU xdk&Gm okomefteD;odkU wpfyg;wnf;xGuf awm&tkPf cHawmfrl&m

o&Jwaprsm; ra&rwGufEdkifatmif acsmufvSefUonfudk jrifawmfrl arwmydkYyGm;um


tm#mem#d,okwfudk &GwfcgrS z,f&Sm; oGm;Muowwf/
wpfaeUwGif q&mawmfonf 0wfHkausmif;BuD;ay: w&m;IyGm;awmfrl&m ausmif;zdeyfcRwf
NydwmwpfOD;vm ayuyf xdkifaeojzifh]]oif-b,folvJ}} [k ar;awmfrl&m]]eEd,ygbk&m;? u,fawmfrlyg}} [k avQmuf\/ yxrwdkufMuyfbkef;BuD; ysHvGef&m
oDvpifMu,faomfvnf; cEmudk,f pGJvrf;ojzifh dI;EGrf;ydefcsHK;pGm pm;&rJh? 0wf&rJh Nydwmb0
a&mufae&jcif; jzpfonf/ 'um'umrrsm;tm; tvtwef;jyKap trQa0&m xdkaeUnrSmyif
udk,fa&miftqif; vSyawmufajymifpGmjzifh]]wynfhawmf txufewfjynfodkU oGm;&ygrnfbk&m;}} [k dkaopGm &Sdcdk;avQmufvSm\/
ow0gwdkUtm; u,fwif&m jrwfpGmbk&m;&Sif\ w&m;awmfonf vG,fulxufjruf
ESpfouf0rf;ajrmuf tm;udk;avmufaypGmh/
w&m;jzifh a&m*gudk umuG,fay;jcif;
avmu todPf&dSolwdkYonf ydk tvkyfvkyfMu&\/
anmifvGefU q&mawmfrsm; acwfwcdk umv0rf;? yvdyfuyf? ausmufBuD; paom a&m*grsm;
xlajymvSonf/ tqifhqifh tm;aumif;aom rSefbDvl;rsm; wpfckESifhwpfck awGUjrif&yHkcsif;
rwlouJhodkU a&m*gudk umuG,f ukoMu&m tjrifcsif; rwlnDEdkifay/ &moDOwkaMumifh? ydk;aMumifh?
<uufaoaMumifh? ewfponf zrf;pm;aomaMumifh ponfjzifh udk,fjrif&m udk,fajym
udk,foabmaygufovdk umuG,fukoMuukef\/
tjynfhpHkqHk;aom tjriftodonf Ak'0g'om &Sdavonf/
v,fwDq&mawmf uJhodkUyif anmifvGefUq&mawmfvnf; a&m*grsm;ESifh vdkufwrf;ajy;wrf;
upm;ae&\/ vlwdkU tusifhoDv tiftm;enf;yg;jcif;? tpma&pmacgif;yg;jcif; ponfwdkUaMumifh
trEk a&m*gab;wdkU rsm;ukef\/
&SiftmeEmonf a0omvDjynf uyfqdk;a&m*gMuD; usa&mufpOf &weokwf y&dwfawmfudk wpfnvHk;?
&Gwfzwf u,fwifawmf rlouJhodkU? oDv orm"d ynm tiftm;aumif;aom olawmfaumif;BuD;rsm;
ta&twGufuvnf; enf;yg;vSao;ojzifh rolawmfawG rsm;oavmuf olawmfoljrwfwdkU
tvkyfrsm;awmf rlMu&\/ ]a&SUodkU ppfvJwdkuf&? aemufjyef olemjyKvJ vkyf&} ouJhodkU c&D;rwGifyJ
&SdMu&avonf/
t&yfav;rsufESm&Sd &yf&Gm NrdKUe,frsm; uyfa&m*gBuD; jyefUyGm;aepOf rdrdausmif;wdkufESifh a*gp&*grf

&Gmrsm;qDodkU ra&rwGufEdkifatmif vmaeMuaom bDvl;rsm;? Nydwmrsm;udk uRJtkyfBuD;rsm;uJhodkU


jrifawmfrl&m &[ef;&Sifvl tm;vHk;tm; oDvapmifh&ef? arwmyGm;&ef EdI;aqmfawmfrlonf/
y&dwfur0grsm;udkvnf; rTefaeatmif &Gwfzwf emMum;ap\/ xdkUaMumifh q&mawmfh ywf0ef;usif
uyfa&m*gBuD;rsm; rjzpfyGm;cJhay/ jzpfpysdK;&m &Gmrsm;vnf; vHk;0 Nidrf;pJapcJh\/ trEkrsm;
tkyfpkvdkuf vSnfha&Smif xGufoGm;Mu&m oGm;vrf;wpfavQmuf&Sd ta0;&yf&Gmrsm; a&m*gzdpD;
cHMu&onfudkvnf; jrifaeawmfrl\/
tbdnmOfr& aeygdk;vm;
q&mawmfonf wpfaeUwjcm; ydefcsHK;um tdk;ay:ta&wif raoHkyif &Sdawmfrl\/ &Hcg
wpf0gwGif;vHk; pm0grsm;udk &yfpJum taotvJ IyGm;awmfrlonf/ avmuDorm"drQudkom &
tMum;tjrif A[d'tmHkom pdwfTwfum ormywf&Spfyg; psmefupm;jcif;jzifh w&m;rwufEdkifyJ
&Sdav\/ tMum;tjrif tmHkrsm;udk ajc&mcH tbdnmOf ( wefcdk;trsdK;rsdK; ) &&ef OD;vSnfh
IyGm;awmfrljyefonf/
]]uodkPf;q,fyg;ESifh tokb? jA[0d[m& psmeformywfawG vG,fvG,fESifh &aerSawmh ,cktcg
tbdnmOfaum r&Edkifaybl;vm;}} [k ,ckwdkuftkyfq&mawmf (OD;em,u) u avQmufxm;zl;\/
q&mawmfu udk,fawGUESifh xifjrifcsufrsm;udk pdwf0ifpm;zG,f atmufygtwdkif; trdefY&Sdawmfrlonf/
]]tbdnmOfuawmh ,cktcg aygufa&mufzdkY awmfawmfcJ,Of;w,f/ bmhaMumifhvJqdk&if ow0gawG
w&m;rapmifhMuawmh OwkrrSef azmufjyefw,f/ Owk azmufjyefawmh OwkZkyfawG?
OwktaMumif;cHwJh toD;tESH tm[m&awG azmufjyef nHhzsif;vmw,f/ pm;aomuf rSD0J&wJh
vlawGrSmvJ tm[m&ZkyfawG nHhzsif;? OwkZ? tm[m&ZkyfawG nHhawmh wGJbuf urZkyfawGvJ
rcdkifrmEdkifawmhbl;aygh/ xdkkyfawGtay: rSDwG,faewJh pdwf"mwf orm"dtm;vJ aumif;oifhoavmuf
raumif;bJ nHhzsif;vmw,f/ kyfawG? pdwfawGnHhNyD; tm;raumif;jcif;aMumifh oEmeftpOfac:wJh
twabmcEmudk,fBuD; rcdkifbJ 0dok'dr*frSm vmwJhtwdkif; 14-yg;aom tjcif;t&mwdkUjzifh pdwfudk
rqHk;rEdkifMuvdkY ormywf&Spfyg;udk &aeMuaywJh tbdnmOf ray:aygufEdkifbJ jzpfMu&w,f/
um; q&mawmf\ xifjrifcsufjzpf\/
q&mawmf oDwif;oHk;&ma'o? xdkacwf xdktcg umvonf tvGefacgif;yg;\/ rdk;acgif\/
tpma&mpm qGHU&Sm;\/ a&m*gb,rsm;jym;\/ odyHynmvnf; rwdk;wufao;/ q&mawmf
awGUBuHK&aom tcsdeftcgESifh t&yfa'oudk MunfhvQif q&mawmf trdefU&Sdcsufrsm; [kwfrSefay&m\/
odkU&mwGif ,ckacwfum; tcsdeftm;jzifh rMumjrifhvSao;aomfvnf; xdkacwftcgESifh
vHk;0jcm;em;vm\/ tpmtm[m&rsm;vnf; jcm;em;vm\/ wdk;wufaumif;rGefvm\/ usef;rma&;
aq;0g;"mwfpmrsm;vnf; rEdIif;,SOfomatmif wdk;wufvmonf/ aoaocsmcsm acwfudk
pOf;pm;ygvQif aq;0g;"mwfpm tpmtm[m&rsm; wdk;wufaMumif; xif&Sm;vSay\/
tpmtm[m&udk xm;bdOD;? tpm;tpm rpm;bJvsuf &ufvrsm;pGm aeEdkifaom oabmrsm;vnf;&Sd&m

uH pdwf Owk tm[m& av;yg;wGif pdwfomvQif jy|mef;\/ ]]pdwf-pdwZkyfonfomvQif


usefwdZkyfwdkUtm; OD;aqmif xdef;csKyfxm;EdkifaMumif;}} txuXm#DumwdkUvnf; zGifhqdkMuonf/
xdkUaMumifh q&mawmf\ t,ltqonf q&mawmfwdkU acwfumv? q&mawmf
oDwif;oHk;&ma'oESifh Munfhaomf rSefuefayvdrfhrnf/
rnfrQavmuf tpmtm[m& Murf;onfqdkap? wpfcgu Ak'ESifh Ak'\wynfhrsm; jrif;pm;*sHKMurf;rsm;
pm;&onfavmuf rqdk;&Gm;ao;acs/ tiftm;&Sdaom acwfodkU ra&mufao;jcif;onf t"dutaMumif;
jzpfonf/ q&mawmf\ uwm"dum& b0yg&rDu xdkodkUyif oabmaygufapjcif;vnf;
jzpfEdkif&monf/
rnfodkUqdkap? q&mawmfudk,fwdkif pGefUpGefUpm;pm; tbdnmOf&&ef usifhyGm;awmfrl&m
udk,fawGUjzpf&yfudk rdefUawmfrlonfrSmum; txl; pdwf0ifpm;zG,f Munfdktm;uszG,f
aumif;vSygbdonf/
tem*wfomoemtwGuf tm;&p&m Asm'dwf
]]wdkYrsm; tbdnmOfr&&if aeygdk;vm;vdkY tm;cJpdwfwif;NyD; 0dok'dr*frSm vmwJhtwdkif; 14-yg;aom
tjcif;t&mwdkUjzifh psmefupm;um pdwfudk qHk;rr,fqdkNyD; tm;xkwfvdkufwm yxrpsmefuae tqHk;
ae0onmem onm,wepsmefwdkifatmif tEkvHk 0ifpm;vdkU&w,f/ tEkvHk qHk;um&Sdao;?
ajcawGvufawG o,fr&awmhbl;/ y#dvHkqHk;atmif (tqHk;uaetp) wpfzefjyefNyD;rsm;
0ifpm;vdkuf&if csufcsif; aoG;aMumavaMumawG jywfxGufoGm;rvm;vdkUawmif xif&w,f/ 'geJU
vufavQmhvdkuf&w,f}}/
]]'g[m bmhaMumifhvJqdkawmh cEmudk,f rcdkifcefUvdkUyJ/ wu,fvdkU rif;rsm;a&m?
wdkif;oljynfom;rsm;yg w&m;apmifhvmMuvdkU Owk&moD aumif;rGefvmr,f qdk&ifawmh
omoemyrSmawmif &Edkifao;wm? omoemwGif;rSm abmufrJh r&EdkifyJ &Sd&rSmvJ? trSefwu,f
&Edkifygw,f}}
]]aemiftcg uwm"dum& (qk,lawmifhwzl;ol) jzpfNyD; ]yg&rD&SdwJh yk*dKvfxl;rsm;}
ay:aygufvmaomtcg r*fESifhwygxJ wpfNydKifeufxJ ormywfawGa&m? tbdnmOfawGa&m? (yk? 'd?
tm paom) 0dZmawGa&m txl; ryGm;rsm;&bJeJUvJ &Edkifw,f? tJ'DtcgrSm tbdnmOfawG
0dZmawG&wJh yk*dKvfxl;rsm; ay:aygufvmvdrfhOD;r,f}}
q&mawmfonf xdkpum;udk pmcs&if;jzpfap? pum; tvsOf;oifhwdkif; jzpfap rMumcP rdefUawmfrl\/
xdkrdefUcGef;awmfuyif q&mawmfrsm; r&SdonfhaemufwGif ]]psmeftbdnmOf& &[Emyk*dKvfxl;rsm;
ay:aygufvmvdrfhrnf}} [laom (tem*wf omoemtwGuf) Asm'dwfpum;yif jzpfonf/
,if;odkUqdkaomf acwfonf trsm;xifouJhodkU ydkqdk;oGrf;rvmbJ aumif;rGefwdk;wufum
omoemawmf xGef;vif;vmrnfrSm aocsmvSayonf/

]]acwfBuD;u qkwfuyfBuD;? toufawGuvJ wdkawmif;? vlawGuvJ 'kpdkuf aomif;usef;aew,f?


omoemh tE&m,f t,l0g' tIyftaxG;awGuvJ rsm;vdkufwm? w&m;xl;&zdkU a0;ukefNyD?
psmeftbdnmOf&wJh &[Emyk*dKvfxl;awG ay:aygufzdkUu omNyD; cufao;w,f}} ponfjzifh
xif&mxif&m ajymqdkMuao;\/
]]tawG;wwf? pmwwfolrsm;u ajymaomf qifajcqifvuf tudk;tum;rsm; ygvmwwfojzifh
em;a,mifzG,f jzpf\/ txifonf tjrifr[kwfacs/ t|uxmq&mwdkUu tMurf;pm;
cGJwrf;csxm;aom acwfig;acwfudkvnf; wpfxpfcs r,l&m/ ]uwm"dum&} udk tb,facwf?
tb,folurQ rydwfyif r[efUwm;Edkifacs}}
t&Sif arm*vdykwwd? t&Sifem*odef? t&Sif t&[H? t&Sif 'dApuf paom psmeftbdnmOf&
t&d,molawmfaumif;rsm; ay:aygufvmaom acwfrsm;onf acwfaumif;BuD;rsm; r[kwf/
omoemwGif; t,l0g'a&;&m tIyfqHk; jzpf\/ ]]&Sif; &ygawmhrvm;}} [kyif xif&onf/
avmua&;&mvnf; xdkUxuf Iyfaomacwf r&SdawmhNyD/ xdkacwfIyf? acwfMuyf?
acwfqdk;BuD;rsm;uyif ajymif;jyefvSefypfEdkifatmif tiftm;BuD;rm;aom yk*dKvfxl;BuD;rsm;udk
yifhaqmif ay;wwfMuukef\/ vif;umeD;wGif ydkarSmifwwfonf/
]]olawmfaumif;u wpfOD;wpfav? vl,kwfrmawGu trsm;BuD;}} [k kyf0wKt& pOf;pm;
&aomt&mr[kwf/ "rAv= w&m;tm;udk jrifr&/ wpfavmuvHk; arSmifrnf;ae\/ vaeum;
wpfpif;wnf;/ xdkOyrmtwdkif; bk&m;&Sifuvnf;....
]]aom rH avmuH ybmaowd? tAmrkawm 0 pEdrm= xdkolum; trdkufwdrfxkrS vGwfxGufvmaom
vrif;uJhodkU wpfavmuvHk;udk tvif;a&mif ay;Edkifol jzpfNyD}} [k &[EmjzpfoGm;aom t&Sifrsm;tm;
pum;bdodwf oGef;awmfrlavh&Sdonf/ (avmuH= rdrdcEmig;yg;? yif&ifteuf)
]]tmZmenf xGufay:&m? &[Emt&SifjrwfwdkU oDwif;oHk;&mXmeonf Nidrf;at; csrf;om\}} [kvnf;
a[mawmfrl\/
q&mawmf\ Asm'dwfpum;rsm; ,aeYyifvQif rSefuefp jyKaeaMumif; awGUae&NyD jzpf\/
oufawmfxif&Sm;&Sdaom? odawmfrl? jrifawmfrlaom q&mawmfbk&m;BuD;rsm;uvnf; ]2500-wGif
wpfacwfqef;vmrnfh ,aeU omoem} udk ( o'golrsm;tm; ) zGifhqdkawmf rlaeMu\/
]]rm a0g cPH-0d&ma"x= tcGifhaumif;BuD;udk vufrvGwfMuap&m}}
tE&m,frsm;aom tMum;tjrif
q&mawmfonf 1274-ckESpfrS 1280-jynfhESpf ausmfvGefonftxd ckepfESpf &SpfESpfcefU
ormywfupm;um A[d' tmHkrsm;om epfarsmawmf rlae[ef&Sdonf/ 0dyemodkU ul;ajymif;

Ijyefygaomfvnf; r&/ tESpfESpf cd;NcHacgif;yg;pGm rtdyfraeyGm; tiftm;vnf; ukefcef;vsuf


yifyef;vGef;tm;BuD;um a&m*ga0'em zdpD;av\/ a0emudk IrSwf&if; rcHomaomtcg
pdwfoufom&m&aom A[d'tmHk (vlUjynfewfjynf ponf MunfhIaejcif; ) vJvJ
usoGm;[efwlonf/
ykxkZOfb0jzifh psmefupm;&jcif;? tMum;tjrif aygufjcif;rsm;onf tE&m,frsm;vS\/ xdkUaMumifh
]]a,m*Donf tmHkedrdwfudk rvdkuf&? jzpfysufrIudkom jrifonfxufjrifatmif I&m\/}}
0dok'dr*f t|uxmESifh r[m#Dum pkwlyygwcef;]]ykxkZOftwGuf tjrif"mwf ('dApuK) onf tE&m,frsm;\/ psmefl; l;apwwfonfjzpf
0dyemodkU tm;oGefwuf&rnf}} [k rdefUrSmMuonf/
pifppf tMum;tjrifwdkUonf t&D,r*fESifh rxdef;csKyfEdkifygrl tE&m,frsm;vS\/ 0dyvmo
ruif;aom ykxkZOfudk rqdkxm;bd? atmufwef; t&d,mwdkUudkyif aESmifhaES;rI jzpfapEdkifayonf/
xdkUaMumifh jrwfpGmbk&m;&Sifu 'dApuK{w'*f& &SiftEkk'gtm; tjrif"mwfESifhpyf (Oy&dyPmo
Oyudavookwf) tE&m,frsm;yHkudk tus,f a[mawmfrlzl;\/ &SiftEkk'gonf 'dApuK &vdkufaysmufvdkuf orm"drNidrf jzpfaepOf tavmif;awmfb0u jzpfpOfrsm;udk a[mjy....
]]twdedZm,dwwH lygeH pdw Oyudavaom= A[d'tmHkwdkUudk wpdrfhpdrfh tvGeftuRH
MunfhIai;armaejcif;onf pdwfnpfl;aMumif;yifwnf;}} [k Tefjyum tjrifayguf tqifhqifh
npfl;rIrsm; a&mufyHkudk a[mawmfrlzl;\/
odrfarGUaom tcktcHuav;rsm;
(tv*'Lyr okwf) ul;ajrmufNyD;vQif ypfcJh&aom azmif OyrmuJhodkU ]]"rudkyifvQif y,f&rnf/
t"rudkrl qdkzG,fr&Sd}} orx (ormywf) pGJNidrI? 0dyemPf pGJNidrIrsm;udk y,f&ef
a[mawmfrlonf/
(v#Kudaumyr okwf) ae0onmpsmefxd pGJNidrIESifh (r[mwPSmocF, okwf) 0dyemPf
tEkpm;txd wG,fwmaerIrsm;udk y,fawmfrl&ef a[mawmfrl\/ xdkNidwG,frIrsm; tm;vHk;onf eduEd
csKyfudkifxm;aom ]"r0dwufac: 0dyEkyudavo} rsm;omwnf;/ (tH? 3? yHoka"m0u
okwftzGifh/) xdkUaMumifh ]]tmHkedrdwf tm;vHk;udk ESvHk;roGif;rl ]tedrdw apawmorm"d} jzpfatmif
ae&rnf}} [k (r[m0*oH,kwf-tedrdwyOokwf) a[mawmf rljyefonf/
opfckwfa,musfm;onf opfyifudk tvGefxufaom &J'if;jzifh ckwfydkif;&m &J'if;pmrsm; vTmueJwdueJ
jywfvGifh jywfvGifh oGm;aomtcg ]]igh&J'if; w,fxufyguvm;}} [k ckwfvdkuf Munfhvdkuf
vkyfaevQif c&D;rwGifEdkifaMumif; ,if;t|uxm (oH? |? 3? 129) q&mu Oyrmay;cJhavonf/

]]a,m*D\ wm0efum; cEmudk,fopfyifBuD; tjzpfjywf tqHk;wdkif r&yfrem; ckwfydkif;oGm;&ef


wm0efrQomwnf;/}}
wpfcsdefu r[mpnf q&mawmfbk&mBuD; &dyfom t*r[mtausmf q&mawmfBuD;wpfyg;
w&m;IrSwfpOf ol\tjrifudk olUtm;yifhvmol a,m*D'umrBuD;tm; ajymajy&m ]wpfaeUvmvJ'g?
wpfaeUvmvJ'g} u rwuf 'umrBuD;u pdwfr&SnfawmhbJ ]]OD;yOif;u w&m;rSwfygqdk? 'ef;pD;?
bdkifpukyfMunfhaewmudk;/ a&SUb,fwufawmhrSmvJ}} [kqdkavonf/ yDwdESifh edrdwfwGif
uRHepfaeonf[k qdkvdk\/
ae&mwGif 'dApuK{w'*f& &SiftEkk'g &[EmrjzpfEdkifyJ &SdaepOf t&Sifom&dykw&muJhodkU
q&maumif; rdwfaumif;& tcktcHuav;rsm; uRwfvGwfum &[EmjzpfoGm;cJhaom xHk;udk
ESvHk;rloifhonf/ &SiftEkk'gu t&Sifom&dykw&mtm;]]t&Sifbk&m;? wynfhawmf 'dApuKjzifh avmu"mwf wpfaxmifudkyif jrifEdkifygonf/ 0D&d,vJrqkwf?
owdvJxif? udk,fat;Nidrf;rIvJ&Sd? orm"dvJ wnfygonf/ xdkodkU jzpfygvsuf tb,fhaMumifh
&[EmrjzpfbJ ae&ygovJbk&m;}} [k avQmuf\/
xdktcg t&Sifom&dykw&mu olajymaompum;uyif tajzxGufaeonfhtavsmuf]]igh&Sif? ]avmu"mwf wpfaxmifawmif jrifEdkifygonf} qdkwm rmebJ/ ]0D&d,vJrqkwf (v)
orm"dvJwnfygonf} qdkwJh tBuHonfyif oifhpdwfjyefYvGifhrI (O'p) jzpfw,f/ ]xdkodkU jzpfygvsuf}
qdkwJhpum;udku oHo, ukuKp NidaejyefNyD/ rme-O'p-ukuKp tcktcHoHk;rsdK;udk z,f&Sm;vdkufyg/
]trwm, "mwk,m pdwH OyoH[&wk= edAe"mwfBuD;qDodkU pdwfudk ydkUaqmifxm;vdkufyg}} [k
tcktcHrsm;udk axmufjyvdkuf&m t&SiftEkk'g &[Emjzpfawmfrlavonf/ (wdut*Fkw&-'kwd,
tEkk'okwf/)
xdkUaMumifh wpfqifhxufwpfqifh odrfarGUvSaom t&d,pcef;wGif tcktcHuav;rsm; uif;pif
udpNyD;ajrmufvG,fap&ef q&maumif; rdwfaumif;ESifh TefMum;wdkif; vdkufemvG,foljzpfzdkU
ta&;BuD;vSayonf/
wavmuvHk;udk jrifawmfrljcif;
q&mawmfonf A[d'tmHkrsm;udk vspfvsLI vuPma&;oHk;yg;udkom qifjcifawmfrl&m
avmu"mwfwpfckvHk; o@mefqdwfokOf; jzpfysufcsOf; xifaeawmfrl\/ &Hcg vrf;oGm;yif
r&atmif ',D;',dkif uprf;u0g; jzpfaeojzifh renf;owdjzifh <uawmfrl&onf/ &Hcg
jyif;xefaom vHkUv'PfaMumifh a&m*ga0'emrsm;ufk rvGefEdkifatmif &Sdawmhonf/
1282-ckESpfodkU a&mufaomtcg ta&;BuD;vQifBuD;ovdk pm0grsm; wpf0gwGif;vHk;ydwf rtdyfrae
]aoaomfvnf; jrwf\} [k tm;wif;um IyGm;awmfrl\/
1/ xdkESpf e,kefvjynfhausmf 11-&uf eHeufoHk;em&DwGif 0wfHkausmif;BuD;ay:&Sd xdkifaeus

Budrfukvm;xdkifBuD;ay: IyGm;&m yxrr*fzdkvfudk &awmfrl\/


2/ xdkESpf e,kefvjynfhausmf oHk;&ufaeUn 11-em&DwGif 0wfHkausmif;wdkufBuD;ay:&Sd
ajrmufzufpmcscef; 'kwd,tqifh NyD;ajrmufawmfrlonf/
3/ xdkESpf xdkvjynfhausmf ig;&ufaeU eHeuf tmkPfwufwGif ur|mef;acsmif&Sd
zefcg;yifausmif;ay: wwd,tqifh NyD;ajrmufawmfrlonf/
4/ xdkESpf xdkvjynfhausmf ckepf&ufaeU eHeufoHk;em&DwGif apwDawmfjrwfBuD;tm; rsufESmopfawmfa&?
qDrD;rsm; uyfvNyD; tmHkcHwefaqmif;BuD; tkwfeH&HudkrSD ajrmufbufodkU rsufESmrlum IyGm;&if;
eHeufav;em&D tmkPfwufwGif (tmo0u,Pf t&[E blrdodkU ]yk? 'd? tm} [laom
a&S;a&S;b0wdkUudk jrifawmfrlEdkifaom ykaAed0goPf? ewfrsufpdyrm vdk&mudk
xdk;xGif;MunfhjrifEdkifaom 'dApuKPf paom tbdnmOf ajcmufyg;ESifhtwl) &[Emjzpfawmfrl\/
xdktcsdefrSp a&S;a&S;aom oHo&m usifvnfcJh&aom rdrd? olwpfyg;wdkU\ b0rsm;udk
jrifawmfrlonf/
vufiif;'dX&Sdaeaom vlUbHk? ewfbHk? jA[mhbHkESifh i&JBuD;&Spfxyf ponfwdkUudk vnf;aumif;? xdkxdk
ow0gwdkU\ aojcif;? &Sifjcif;? oGm;&mbHkb0*wdwdkUudk vnf;aumif;? tem*wfwGif jzpfvwHUaom
tajctaewdkUudk vnf;aumif; uGif;uGif;uGufuGuf Pfrsufpdjzifh twdtus odNrifawmfrl\/
a&S;,cifu avmuDorm"djzifh jrifonfxuf tqaygif;rsm;pGm omvGefxdk;xGif;
vif;vif;csif;csif;BuD; jrifawmfrlaMumif; (rdrduJhodkU oufpGefUBudK;yrf;vsuf&Sdaom a,m*Dwynfh
tcsdKUtm; wdkufwGef;aomtm;jzifh) rdefUMum;awmfrlonf/
(pum;tvsOf;oifh rSwfom;vG,fulap&ef ESpf? v? &ufrsm; twdtus wqufwnf;
az:jyvdkufyg\/)
q&mawmfurl t&[wzdkvfudk rsufarSmufjyKNyD; aemufwpf&uf naecsrf;wGif ur|mef;acsmif
vkyfaz:udkifzuf rax&fBuD;rsm;ESifh wynfha,m*D &[ef;i,frsm; pHknDpGm qnf;uyfMu&mwGif
xl;jcm;Munfvifaom tom;ta& wnfNidrfaom a`Eawmfjzifh]]bkef;BuD;wdkU? OD;yOif;wdkU? &[ef;w&m;[m raerem; toufudkyifpGefUNyD; rSefrSefuefuef
tm;xkwf&if rkcs &Edkifygw,f/ ,Hk,HkMunfMunfeJU rqkwfrepf BudK;pm;Muprf;yg/ ]o,H tbdnm

opduwGm} qdkwJhtwdkif; udk,fwdkifudk,fydkif qHk;jzwfvdkU&atmifudk odomxif&Sm;pGm


rsufarSmufjyK&ygvdrfhr,f/ ]a0om&Zyawm} udk,fhtvkyfudk,f EdkifEdkifeif;eif; uRrf;uRrf;usifusif
jzpfatmifom vkyfMuyg/ ]ty&ypa,m} b,folUudkrS q&mwifp&m rvdkbJ udk,fh[mudk,f
,HkMunfEdkifwJh todPf &SdvmwmyJ/ ]'dX"r} (&)? ]0d'dw"r} (od) jzpfw,fqdk&ifyJ ]0d*w uxH
uaxm? wdP0dpdudapm} qdkwJhtwdkif; [dkwkef;u rwifrus ESvHk;ESpfcG jzpfNyD; ][kwfrS [kwfyghrvm;}
vdkU w&m;tay:a&m rdrdyg&rDudka&m odkUavm odkUavm jzpforQ tawG;txifawG[m wpfcgxJ
vif;ueJ &Sif;xGufoGm;ygvdrfhr,f/ wu,fhudk ,Hk,HkMunfMunfeJU wu,fvkyf&if
t[kwfjzpfEdkifw,fqdkwm wynfhawmfvJ ,ckrS wdwdusus bk&m;&Sif 0efcHa[mMum;awmfrlwmudk
&J&JBuD; axmufcH wdkufwGef;Edkifawmhw,f/ BudK;pm;Muprf;yg}} [k trdefU&Sdawmfrlonf/
a0blq&mawmfudk,fawGU anmifvGefUESpfudk,fcGJ
]tbdnmOfr& aeygdk;vm;} paom tqdktrdefUrsm; anmifvGefU axkywdt& azmfjycJhjcif; jzpfonf/
q&mawmfonf tbdnmOf&atmif BudK;pm;aomfvnf; tbdnmOfr&? yk? 'd? tm- [laom
0dZmoHk;yg;jzifh &[ef;udp NyD;ajrmufaMumif;? 0g aw0dZ &[Em t&SifjrwfBuD; jzpfaMumif;
axkywdt& zwfI MunfdkcJhMu&\/ odkU&mwGif aus;Zl;&Sif a0blq&mawmfBuD; cEm0efcsNyD;aemuf
a0blq&mawmfBuD;\ taMumif;t&mrsm;udk avhvmaomtcg anmifvGefU q&mawmfbk&m;BuD;\
aus;Zl;*kPfudkyg jznfhpGuf MunfdkcGifh &cJhygonf/
aus;Zl;&Sif a0blq&mawmfavmif;vsmonf 1285-ckESpf &Spf0gcefUwGif a&Tbdk ykodrfBuD;awm&rS
xGufcGm awmawmiftESHU<ua&mufum tmemygew&m;udk IyGm;awmfrl&m vydkif;twGif;rSmyif
avmuD tbdnmOfrsm;ESifhwuG wwd,tqifhtxd aygufajrmufawmfrl[ef &Sdonf/ rdrd&&Sd
odjrifaom w&m;udk xyfqifhtwnfNyKcsuf &,l&ef vdktyfavmrod? xdkESpfrSmyif
anmifvGefUawm&odkU <uawmfrl\/ xdkawm&&Sd apwDwpfql wHjruf0wfjyKaeaom
bkef;awmfBuD;wpfyg;tm; OD;pGmOD;cs&m bkef;awmfBuD;u tusdK;taMumif; ar;jref;NyD;vQif]]anmifvGefUq&mawmf ,ck ausmif;BuD;ay:rSm pmcsaeao;w,f/ rMumcif NyD;awmhrSmyg/ 'DrSmyJ
OD;yOif; cPapmifhOD;}} [k rdefUawmfrl\/
a0blavmif;vsmvnf; xdkapwDyif apwd,*FP0wfjyK&if; acwapmifhqdkif;ae&m bkef;awmfBuD;u
ausmif;BuD;ay:rS pmvdkufoHCmrsm; qif;<uvmonfudk vufdI;Tefvsuf]]uJ-uJ-OD;yOif;? pm0gNyD;ygNyD/ <uayawmh}} [k ajymajymqdkqdk bkef;awmfBuD; wHjrufpnf;udkif
&yfaecJhpOf a0blavmif;vsmvnf; uefawmhNyD; pmcsausmif;BuD;ay: odkU wufoGm;&m
anmifvGefUq&mawmf[lonf rnfodkUaom yk*dKvfrsdK;jzpfaMumif; udk,fawGUzl;jrif MunfdkcGifh
&avawmhonf/
]]pmcsaewJh q&mawmf[m wHjrufvSnf;aewJh bkef;awmfBuD; jzpfaeo[Jh/ 'g avmuDaygh[,f}} [k
a0blq&mawmfudk,fwdkif (tifMuif;yif ur|mef;ausmif; wnfpu ck'odum t|uxm
tbdnmOfcef;udk pmcspOf ,ck&Sdaom ausmufqnf 'kwd, a0blq&mawmf "rmp&D,

OD;tmp&wdkUtm; ) trdefU&Sdzl;aMumif; OD;tmp&u pma&;oltm; ajymjyzl;onf/


tcsufudk axmufqaomf axkywdvm ]tbdnmOfr& aeygdk;vm;} qdkaom pum;onf
tapmydkif; tbdnmOfxlaxmifump tcsdefu trdefU&Sdaom pum;om jzpf[ef&Sdayonf/
olawmfaumif;wdkU\ oabmawmfum; odcufaypGmh/
a0blacsmif odrfoHk;vHk;&Sd&m rlvodrfrSm ]t&d,modrf} [k ac:wGif anmifvGefUq&mawmf?
pGef;vGef;*l paom q&mawmfrsm; yg0iforkwfcJhaom odrfjzpf\/ a0blq&mawmfBuD;
tav;*kjyKaom q&mawmfrsm;wGif q&mawmfonf wpfyg;tygt0if jzpfawmfrlcJhygonf/
ck'= pmvHk;0g;aeygojzifh pmvHk;aygif; rSm;Edkifygonf/ pmtkyf&Sdolrsm; jyifay;Muyg&ef/
r,Hkaom q&mawmfrsm;ESifh rdk;MudK;oH
]]&[EmNzpfonfudk bk&m;yGifhoavmuf cufcJrnf}} [k ,lqum tm;avQmh aeMuaom acwfNzpf
tom;ta&? aNEESifh taetxdkifrStp tm;& auseyfavmufonfudk zl;awGYMu&aomfvnf; &[Em
Nzpfawmfrlonfudk wkdufdkufvnf; rdefYMum;awmfrrl r,HkMunfolrsm;vnf; &dScJhMu\/
xkdr,Hkonfhbuf pmoefaom rdwfaqGESifh wynfhrsm; trsm;qHk;yg0if aeMuonf/
aumvm[vrsm;vnf; wpfaeYwNcm; NyefYyGm;um t&yf&yfrS twlae q&mawmfMuD;rsm;yif
wdkifyifxm;MuouJhodkY wpfaeYaomtcg anmifvGefYawm& qHkpnf;rdMuonf/
xkdq&mawmfrsm;um;1/ anmifav;yifNrdKY aumufauGY a0Z,Em q&mawmf bk&m;MuD;?
2/ rHk&Gmcdkif acsmif;OD;NrdKY t*r[my@dw q&mawmf OD;'Dy?
3/ v,fa0;NrdKY ywydkPf q&mawmf OD;tmp&?
4/ aysmfbG,fNrdKY ZD;awmfrif;vS ompnf *dkPf;csKyf q&mawmfMuD; OD;e&dE?
5/ aysmfbG,fNrdKY xef;wyifawm& q&mawmf OD;pEepaom rax&fMuD;rsm; NzpfMu\/
OD;u0dE (rlvaiGawmifawm& q&mawmfMuD oDwif;oHk;aom zefcg;yif ausmif;wGif pka0;
oDwif;oHk;cdkuf ]&w,f? r&avmufbl;} wpfzufESifhwpfzuf tNiif;yGm;cJhMuonf/
]]uJ-uJ pum;&Snfw,fAsm? xef;wyif q&mawmfu wdkuftkyf q&mawmfudk avQmuf&Jygw,f/ ,ck
a&mufaeMuwJh q&mawmfrsm;tm;vHk; OD;u0dEvJygw,f? t&Sifbk&m;..w&m;xl;&w,fqdkwmudk
r,HkMunfEdkifMuvkdY ,HkMunfyg &atmif taotcsm trdefY&dSygvdkY avQmufacsAsm? NyD;awmh
trdefY&dSorQ usKyfwdkYudkNyefaNym}} [k OD;pEetm; wGef;ydkYMuonf/ OD;pEevnf; csufcsifxoGm;um
rHGYr&J avQmufxm; &av\/

]]OD;pEe? wdkYrsm; t&dyftNrGuf tm;uszdkY wdkufwGef; aNymMum;cJhwm[m aumufauGYq&mawmf?


acsmif;OD;q&mawmf? v,fa0;q&mawmf? OD;u0dEwdkY ,HkMunfatmif aNymcJhwmr[kwfbl; OD;pEe/
'DrSm t[kwfvkyfaewJh a,m*DawGtwGufaNymwm/ olwdkYwawG[m w&m;tm;xkwfwJh yk*dKvfawG
r[kwfbl;/ csrf;csrf;omom aezdkYom tm;xkwfMuwm/ wdkYrsm;udk,fhudkudk,f zdk;olawmfNzpfatmif
0gMuGm;yvTm;NyD; aNymr,fh tpm;vm; qdkwm odMu&r,f/ wdkY[m pmayusrf;*efawGvJ avhusuf
ydkYcsaewm t"drme (txifa&mufrI)vm;? t[kwfvm;qdkwm rodbJ aeyghrvm;/ w&m;qdkwm
rsufarSmuf&&dSwJh yk*dKvfrSm rdkMudK;ypfwmxuf xif&Sm;ygw,f
m;ygw,}} [k &J&ifh Nywfom;pGm rdefYawmfrl\/
m;ygw,
xdkacwfum; xdkodkYyif rdefYqdk&rnfuJhodkY &dSayonf/
xef;wyif q&mawmfu avQmufxm;NyD; csufcsif;yif wpfvHk;rusef Nyef rax&fMuD;rsm;tm;
avQmuf&m]]uJ-b,hfES,f&dSp? wdkuftkyfq&mawmf trdefY&dSwm [kwfayoy/ usKyfwdkUu cEmudk,fudk w,ftvdkvdkufMu? SmMuwmuvm;/ atmufatmuf t&d,mawmifrS txufxuf t&d,mudk
rodEdkifbl; qdkwm usKyfwdkYu atmufatmufxJrSmawmif rygMubl;As/ wkduftkyf q&mawmf[m
olrwl pGefYpGefYpm;pm; vkyfwm tm;vHk;todygyJ/ pmayusrf;*efeJY Munfh&ifyJ ,HkrSm;p&m r&dSygbl;/
ckawmh ydkNyD;aocsmoGm;wmaygh}} [k 0rf;omtm;& aNymqdkMuukef\/
wpfaeYaomtcg tqdkyg OD;pEeq&mawmfonfyif txl;vQdkKY0SufpGm q&mawmfxH tcsdef,lcsOf;uyf
tpOftquf av;euf,HkMunfpGm 'd|mEk*wd (twk,l) usifhoHk;EdkifMuap&ef &nfG,fvsuf
w&m;xl;&aom ESpf? v? &uf rsm;udk tao;pdwf avQmufxm;cJh\/ q&mawmf y&dedAmef NyKNyD;aemuf
axkywda&;Murnf &dSumrS anmifvGefYa,m*D q&mawmfrsm;tzJGYodkY xdkrSwfwrf;udk ay;ydkYcJhonf/
(a&SYNycJhNyD/)
q&mawmf aysmfbG,fNrdKYteD; rif;wef;Gmausmif; odrforkwfMuGpOf aysmfbG,fNrdKYrS tbd"rmwwf
ausmif;tr a,m*DMuD; a':apmu]]r*fzdkvfpdwfu edAmefudk b,fvkd tmHkNyKw,f? odw,fqdkwm odvdkygw,fbk&m;}} [k avQmuf&m]]tdyfaysmfaewJh vl&JY b0ifpdwf[m uH? uredrdwf? *wdedrdwfudk tmHkNyKaeovdkyJaygh}} [k
aNzMum;um]]wpfpHkwpfa,mufu oiftdyfaysmaewkef;u bmudkodaeovJ (tmHkNyKaeovJ) ar;&if
bmrSrodbl;vdkY aNz&ovdk t&d,m yk*dKvfrsm; r*fzdkvfpdwf NzpfaewJhtcgrSm b,fvdkaeygovJ
ar;&if bmudkrS rodbl;vdkY aNz&ayvdrfhr,f/ 'gayr,fh bmudkrS rodNyD;wJhaemuf NyefNyD; pOf;pm;
qifNcifvdkufwJh tcgusawmh bmudkodaew,fqdkwm udk,fwkdif od&wmygyJ}} [l
trdefYdSonfrSmvnf; rSwfom;zG,f&m wpf&yfyif/
q&mawmf\ "rmbdor, (w&m;xl;&Ncif ESifh pyf q&mawmf a&;om; NyKpkcJhaom ]orx

0dyem Ek,oacFyusrf;}? ]*Ppm&du y#dywdusrf;? ]edAmew yumoeDusrf;}? ,if;udkyif


ta&;ydkif OD;ausmf'Gef; zGifhqdkaom ]edAmew 0dbm0eD? edAmew 0dZemusrf;} wdkYNzifh
tuJNzwfEdkifayonf/ 0denf; t"du yd#uoHk;yHk uRrf;usifawmf rlaMumif;udkvnf; ]wdyd#u
yudPu'DyeD} (rdk;eHukef; 0dedp,) oHk;wJGudk MunfhvQif odom vSayonf/ xdkwGif yxrwJGrSm
q&mawmfMuD; tqHk;tNzwfrsm;udk udk,fawmfwdkif rGrf;rH a&;om;NyD;vQif usefESpfwJGrSm t&yf&yf
ar;avQmufcsufrsm;udk udk,fawmfwkdif aNz&Sif;csufrsm; Nzpfukef\/
wpf
wpfpyfwnf;&aom wynfh 22-usdyfausmf w&m;xl;&Ncif;
q&mawmfonf 1282-ckESpfrS aemufumvwGif y&d,wfudk tenf;tusOf;rQom ydkYcs y#dywfudkom
txl;tm;ay;awmfrl\/ 1287-ckESpfwGif pm0grsm;rcsbJ wpfwdkufvHk; w&m;tm;xkwfcdkif;awmfrl\/
]]w&m;tm;rxkwfvdkaom yk*dKvfrsm;? pmoifvdkwJh yk*dKvfrsm; tNcm; pmoifwdkufrsm;odkY
aNymif;a&TYMu}} [kyif TefMum; wdkufwGif; oHCmrsm;tm; 0dyem w&m;udkom tcg tm;avsmfpGm
a[mMum;qHk;rawmfrlonf/
q&mawmfum; odwwfaomtcsdefrSp Ak'a0,sm0p? tmp&d, a0,sm0pESifh tvGefMuD;av;aom
oNA[pm&D (oDwif;oHk;azmf) oHCa0,sm0prsm;udk vdkavao;r&dS aqmifawmfrl\/ ]]rdcifEGm;ronf
rdrdvnf;Nrufudkpm;&if; om;i,fudkvnf; wpfzufu apmifha&SmufouJhodkY aomwmyef yk*dKvfvnf;
rdrdw&m;udk tm;wufoa&m usifhMuHaevsufu oDwif;oHk;azmf 0wfudkvnf; Nznfhqnf;NrJNzpfonf}}
[k (rlvyPo- aumord,okwfvm) aomwmyef "rwmckESpfyg;ES
g; ifh a&S;rqGuyif
nDGwfvSay\/ oDwif;i,frsm;vnf; oHa0*NzpfzG,f? tm;uszG,frsm;udk TefNyvnf;aumif;?
oDwif;MuD;rsm;tm; ]],Hk,HkMunfMunf wif;wif;&if;&if; wpfpyfwnf;&atmif tm;xkwf&ef}}
wkdufwGef;vnf;aumif; y#dywdomoem NyKawmfrl\/
,cktcg aus;Zl;&Sif a0blq&mawmfbk&m;MuD;uvnf;]]tdrftrdk;udk pyfrdatmifrdk;rS tusKd;&dSouJhodkY 24-em&D pyfoGm;atmif IrSwf&ef}} txl;
wkdufwGef;awmfrlavh &dS\/
]]omwpum&D=tNrJvkyfae&rnf? oupum&D=av;av;pm;pm; vkyf&rnf[k vnf;aumif;?
,meDuwm-,mOfudk tcsdefraG; armif;ESif &atmif tqifoifh uxm;&rnf (pufEId;xm;&rnf)?
0wKuwm=tNrJ xkdtvkyfcGifyif (aNcovHk; tdrfwkdif) &yfwnfae&rnf}} ponfNzifhvnf;aumif;
a[mawmfrlonfrSm tcsufyifNzpfonf/ r&rae taotvJ tyef;wMuD; vkyfNcif;rsKd;udk
qdkvdkonfr[kwf/
a&cyfolonf a&cyfoGm;aomtcgrS xrf;ydk;a&yHk;wdkUudk ,l cyf xnhfNyD;vQif a&cyfNcif;udp
NyD;awmhonf/ 0dyemtvkyfum; xdkodkYr[kwf/ ur|mef; 40-wGif tcgtm;avsmfpGm
wpfckckudkifrdvsufom; &dSae&\/ Oyrm ]]tmemygeudk wpfaeY ESpf&m&DxdkifvQif NyD;a&mrrSwf&}}/
useftcsdefrsm;wGif (vrf;avQmuf&if; vkyf&if; udkif&if vnf; arwmyGm;Nzpfap? Ak'gEkwdyGm;

Nzpfap? owdy|mef (&d,mykwf? orZn) yGm;Nzpfap? wwfEdkifygvQif tmemyge (rlv ur|mef


udkyif IrSwf Nzpfap? wpfckr[kwfwpfck tcsdefwdkif; udkifrdvsufom; &dSae&rnf[k qdkvdkayonf/
yifyef;cufcJrnf xif&aomfvnf; vufawGYwGif tvGef vG,fulcsrf;om orm"dtm;Pftm;rsm;
ododomom wdk;wufaMumif; awGYNrifMu&\/ xdkYaMumifh ]wpf
wpfpyfwnf; &ygap}
&ygap [k
q&mawmfbk&m;MuD;rsm; wzGzG qHk;rwdkufwGef;awmfrlNcif;onf pmawGY vufawGY nDnGwfvSygay\/
1283-ckESpf 0gOD;rSp wpfwdkufvHk; y#dywftm;xkwfMu&m &[ef;awmfaygif; ESpfq,fausmfrQ
w&m;xl; rsufarSmufNyKMuonf[k rSwfwrf;NyKxm;Muonf/ 1284-ckESpfwGifrS y&d,wfudk csydkYNrJ
csydkY\/
todrSef rrSef csdefudkuf&ef i,fEdkif
]],'g [a0 ygwkb0Ed "rm?
tmwmydaem psm,awm NA[P}}
[k bk&m;&Sif O'gef;usL;awmfrlouJhodkY udavom cGmcs&ef vHkYv0D&d,oefoefESifh rSefrSefkyfemrfudk
MunfhIaeaom a,m*DrSeforQ olYtvdkvdk e*dkNyuawh aMumif;usKd;quf Nzpfysufaeaom
oabmw&m;wdkYonf zHk;xm;uG,fa&Smifr&? PftNrif Nyxif ay:vSmay;Mu&\/
taMumif; tusKd;wdkUudk odNrif&m taMumif;&if; taMumif;zsm;? taMumif;\ taMumif;?
tqufqufaom taMumif; (a[wk? yp,) rsm;udkvnf;aumif;? tusKd;rsm;udv
k nf; tusKd;&if;
tusKd;zsm;? tusKd;\ tusKd;? tqufqufaom tusKd; (zv? edE) rsm;udkvnf;aumif;
xifNrifvmukef\/ aewdygVdawmfvm ]tmk,Smk,S Mok,Smk,S} oabm? oroePf\
oabmwdkYyifwnf;/
wpfpHkwpfckaom avmuNzpf&yfrsm;udk IMunfhodNrif&mvnf; xdkYodkYyif aMumif;usKd;
uGif;qufrsm;udk yk*dKvfow0gESifh wJGyif awGYNrif&wwfonf/ &Hcg tppftrSef r[kwfaom
qifvHk;aMumif;usKd; uGif;qufrsm; 0ifvm ynmodr[kwf? qifNcifwHk odNzpfaom ]um&PmEkrme?
zvmEkrme} oabmodkY oufavQmusqif;um todPf vJGacsmfapwwfNyefonf/ xdktcg
a,m*Donf wpfpHkwpf&m wG,fwmNiduyfrIudk z,fcGm arwmyGm;Ncif;? opmNyKNcif;?
t"d|mefNcif;wdkYNzifh cJGNcm;,liifrSom trSefwus NzpfvmEdkif\/ orm"d &ifhusufvmygvQifum;
qdkzG,f&mr&dS/ pifMu,fpGmyif odNrifvm\/
]]tx ucFg 0dy,Ed oAm}} xdktcg ]]NzpfrSNzpfyghrvm;? vrf;pOfrSef [kwfrS [kwfyghrvm;?
cHpm;ol&dSovm;? apcdkif;ol&dSovm;? ZmwdZ&mr&P [lonf rnfol\ Zmwd Z&m r&Penf;}}
ponfNzifh ypKyef twdwf tem*wf tNrif rNywfatmif IyfaxG;ayGvdrfaecJh&aom ,HkrSm;oHo,rsm;
tm;vHk; csKyfaysmuf vGifhpOf oGm;Muukef\/
xdkYaMumifhvnf; orm"dtm; raumif;ao;bJvsuf A[d' tmHkedrdwfudk roHk;oyf&m/ rvdkuf&m/

(wdu t*Fkw& yHoka"m0u okwfvm)-wd0dwuf=(aqGa&; rsKd;a&; tMuH)?


-Zey'0dwuf=(&yfrINynfa&; tMuH)?
-te0nwd y#doH,kw0dwuf=rdrdtay: txifMuD;apvdkrI? txifrao;apvdkrI tMuHESifh
-"r0dwuf=(Oyudavo q,frsKd rsm;Nzifh vHk;axG;um tenf;i,faom todxl;? Nywfom;pGm
rodaom todwdkYaMumifh-aMumufNcif;=(bDk)?
-rqHk;NzwfEdkifNcif;=(0dpdudpm)?
-rdrdudk,fudk txifMuD;Ncif;=(twKuHoe)?
-olwpfyg;tm; txifao;Ncif;-(y&0re)paom rm&fwyfMuD;rsm; wpfwyfNyD; wpfwyf 0ifa&mufarTaESmufvmwwf\/ orm"dtm;
enf;ao;vQif arwmpaom i,fEdkif awmifaNrmufvrf;Ny tdrfa`rSmifcGufudk MunfhMunfh
oGm;oifh\/ ,if;rSwfausmuf wif wif ppfaq;&m\/ (um; uREkfyfwdkY
oabmouf0ifNcif;rQom/)
rdk;Gmatmif vkyfEdkifaom q&mawmf
w&m;xl;;&aom wynfhrsm;yg rsm;Nym;vm q&mawmf\ *kPfowifvnf; wpfaeYwpfNcm;
NyefYyGm;um 1292-ckESpfwGif oHCmawmftyg; 130-ausmfyif &dSvm\/ aerIpm;rIyif twefi,f
usyfwnf;cJhonf/
anmifvGefYawm& oHCm 130-ausmf &dSaeawmfrlMu&m a*gp&*grf Gmrsm;\ tiftm;ESifh rrQwacs/
xdka'ovnf; yifudk,fu rdk;acgifa&&amp;amp;Sm; a'oNzpf vla&m&Sifyg usyfwnf;vSonf/
e,fESifhcsD ESpfESpf-oHk;ESpf rdk;qufacgifaeoNzifh awmifolv,form;rsm; oD;ESH rpdkufysKd;Edkif
&SmMuacs/ odkYaomf anmifvGefYa*gp&*grf Gmrsm;rSm xl;xl;Ncm;Ncm; oD;ESH&aeMu\/
]]vrdk;aumif;? aumif;avvav}} 0rf;aNrmuf aeMu&\/ rvSrf;rurf;aus;Gmrsm;uyif
]]olwdkYGm rdk;aumif;rSmayghat? anmifvGefY ausmif;wdkufMuD; &dSaewmudk;}} [kyif
pum;emxdk;Muav\/
&rnf;oif; cdkif tcGefawmf pnf;Muyf aumufcH&aom t*FvdyfvlrsKd;rsm;uyif xdka'o
ywf0ef;usif&dS Gmrsm;pGmteuf a*gp&*grf oHk;av;Gmom xl;xl;Ncm;Ncm; wrifvm uGif;qif;?
tcGefaumufae&onfudk ESpfpOfvdkvdk MuHKae&oNzifh q&mawmftm; rdk;aumif;awm& udk,fawmfMuD;}
[kyif ac:Muonf/
wpfckaom ESpfwGif a*gp&*grfGmrsm; tcsdefrD a&r& 'kua&mufaeMupOf nbk&m;0wfwuftNyD;
oHCmawmfrsm;tm;]]OD;yOif;wdkY? ow0gawG rdk;acgifvdkY tvGefoem;p&m aumif;aeNyD/ rayghMuESifh/ oDvudk

txl;okwfoifMu/ rdk;ewfom;upNyD; ow0gawG tm;vHk;udk arwmbm0em txl;yGm;Muyg}} [k


Mo0g'ay; wdkufwGef;awmfrlonf/
wpfnaewGif *sKd;tif;Gmausmif;odkY udk,fawmfwdkifMuGum wpfGmvHk; w&m;emac: ig;yg;oDvudk
wif;wif;&if;&if; tapmifhcdkif;um]]oaAowm 'kum rkpEK? orma'0g y0wkow0gtm;vHk; qif;&Juif;Muygap? rdk;MuD; onf;pGm Gmygap}} [k arwmyGm; qkawmif;cdkif;awmfrl&m
xdkaeYnyif rdk;MuD; Gmcsav\/
rdk;aumif;= pmvHk;rxifr&Sm;Nzpfygojzifh pmvHk;aygif; rSm;Edkifygonf/ pmtkyf&Sdolrsm;
jyifay;Muyg&ef/
jA['wfrif;\ tm[m&"mwf vufawGYokawoe
ow0gwdkY csrf;ompD;yGm; rsm;ap&ef olawmfaumif;BuD;rsm;onf rdrdwdkY &SdorQ tiftm;jzifh
]tm;csdefem;csdefrQ rxm;bJ} BudK;pm;&GufaqmifawmfrlaMumif; jycJNyD/ rdk;&Gmjcif;? rdk;acgifjcif;
ponfaMumifh csrf;om qif;&J &jcif; vlwdkY\ udk,fusifhw&m;ESifh qufpyfaeaMumif;
,HkMunfolenf;vSacsao;\/ (0vm[uoH,kwf paom ygVdawmf? t|uxmwdkY) twdtvif;
a[mMum; zGifhqdkonfrS rsm;vSay\/
r,Hk wpfpHkwpfckaom udk,fusifhw&m;udk prf;oyfHkrQyif rusifhoHk;Muojzifh
,Hkp&mvnf;rawGYjzpfum kyfudkyif tm;udk;&m xifrSwf csOf;uyfMujyefygaomfvnf; rdk;vGef?
rdk;acgif a&BuD;? rD;avmif ?awmifyduJG? ivsifawmfvnf;jcif;rStp ]obm0 tE&m,f}
[kqdkumkyfq&m odyHynm&SifwdkYuvnf; ]'g igwdkYrwwfEdkif} [kum; rajymMubJ pum;,Of,Ofjzifh
cyftiftifvkyfaeMujyef\/ ]rdrdukd,fom tm;udk;&m} [k rjrifaom vklom;wdkYb0onf oem;p&m
aumif;vSygay\/
,cktcg jA[rif;uJYodkY w&m;pGrf;tifudk prf;oyfolrsm; ay:aygufoifhavNyD/ xdkrif;onf
wpfaeYaomtcg rdYjy penf;em&if; [dr0Em &aohBuD;xH a&mufoGm;pOg &aohBuD;u pm;aeus
anmifoD;jzihf {nfhcH&m csdKNrdefvSojzifh tusdK;taMumif;ar;vQif]]rif;rStp vlwdkYw&m;apmifhvQif oD;ESHrsm; MoZm&Sd w&m;rapmifhvQif MoZmnHhzsif; &omuif;onf}}
[krdefYoonfudk r,HkMunf ]vufawGUYprf;rnf} [k jyefvmcJY\/ wdkif;jynfa&mufvQif w&m;r&Sd
"m;r&Sd rdrdxif&mvkyf tkyfcsKyfa&;pepf ajymif;NyD; &aohBuD;xHjyefvm&m anmifoD;jzifh
{nfhcHaomtcg pm;MunfhvQif cg;ojzifh &aohBuD; trdefY&SdonfrS rSefuefaMumif;
0efcHavQmufxm;&av\/ (pwkuedygwf ? &maZm0g'Zmwf)

ewfqG
qrG f;pm;aom ausmif;wdkuf
wpfESpfwGif te,fe,ft&yf&yf rdk;acgifvsuf&Sd&m anmifvGefYa*gp&*grfvnf; rdk;acgif
ausmif;wdkufoHCmrsm; twefi,f qGrf;uGrf; yg;&Sm;csdKUYiJYMuukef\/
wpfaeYwGif q&mawmfonf rdrdausmif;rS apwDBuD;bufodkY vrf;avQmuf<upOf
ajymifajymifvufvuf avmavmvwfvwf aypmwpf&Gufudk awGY&ojzifh aumufMunfh&m]]t&Sifbk&m; ypnf;av;yg;twGuf rpkd;&drfraMumifhMubJ csrf;csrf;omomjzifh &[ef;w&m;
tm;xkwf&ygvdrfhrnf}} [laom pmrsm;udk xkl;xl;qef;qef; zwfI&\/
q&mawmfuvnf; xdkaeY bk&m;0wfwuftNyD; &[ef;oHCmrsm;tm;]]OD;yOif;wdkY oDvudkokwfoifNyD; arwmom yGm;Mu? &[ef;w&m;udkom BudK;pm; aqmif&GufMuyg/
a0&OmjynfrSm bk&m;&Sif oDwif;oHk;pOfuavmuf rqdk;ao;ygbl;/ olawmfaumif;ewfawGuvJ
oHCmawmfrsm; rNidKjiif&atmif apmifha&SmufaeMuygw,f/ tcsdefwefawmhvJ jzpfvmrSmygyJ/
udk,fvkyfp&m&Sdwmom vkyfMu/ tEkomoeDyg#d[m&d, ac:wJY 'D oDv arwmpwJY wefcdk;awG[m
udk,furodayr,fh tvGeftm;udk;avmufatmif tpGrf;xufMuw,f/ orma'0ewfawGvJ udk,fhudk
taMumif;yNyD; ra&rwGufEdkifatmif ukokdvfwdk;Mu&w,f/ y&dwf&GwfcgeD;wdkif;]],H tarS[d uwH yknH? oAorwd om"uH tuREkfyfwdkY vkyfaewJY ukodkvf[m pMu0aw; rEmwf
csrf;omutp ewfjA[m csrf;omtv,f? edAmefcsrf;omtqHk; tvdk&SdorQ? awmihfwwwforQ
csrf;om tm;vHk;udk &apEdkifygw,f? 'DukodkvftzdkYudk oifewf jA[mtm;vHk; trQ,lMu?
0rf;ajrmufpGm om"kac:Muyg}}
vdkYqdkawmh olwdkYrS csrf;ompD;yGm; rsm;Mu&wm udk,fu odcsifrS odayr,fh olwdkYu odw,f/
aus;Zl;wifMuw,f/ tJ'gaMumifh OD;yOif;wdkY BudK;pm;Muyg/ OD;yOif;wdkY oDv? arwmawG
'd|"ra0'ed, (vufiif; ) tusdK;ay;&atmif[m ulnDNyD; yg&rDjznfhaeMuw,f/
omoemyaeMuw,fvdkY rSwfMu&r,f}} [k qHk;r Mo0g' ay;awmfrl\/
xdkYaemuf rsm;rMumrDtwGif; anmifvGefYa&SY wJjrifh ac:aom &GmteD;&Sd bk&m;0if;twGif;
wHjrufvSnf;aeMuaom anmifvGefYq&mawmfESifh bkef;BuD; OD;aZmudk zl;awGYvdkufMu&onf
[kvnf;aumif;? v,fa0;rdYteD; &Gmwpf&Gm q&mawmfESifh bkef;BuD;OD;aZmwkdY qGrf;cH<uvm
qGrf;avmif;zl;arQmfaeMupOf aumif;uifrS ysHwuf<uoGm;onfudk jrifvdkufMu&onf[kvnf;aumif;
owif;rsm; jzpfyGm;um q&mawmf\ aus;Zl;*kPfrSm EdkifiHtESHY jyefYyGm;oGm;onf/
te,fe,ft&yf&yfrS qeftdwf? qDyHk;? ig;yd? ig;ajcmuf? ouFef;paom ypnf;av;yg;wdkYonfvnf;
rD;&xm;? um;wdkYjzifh tqufrjywf a&mufvmMuukef\/

aoewfrD;rul; csD;usL;rukef
wpfcgu q&mawmfonf (aiGawmifawm& OD;u0dE? aysmfbG,f OD;e&dE? wkdufMuyfbkef;BuD; OD;eEd,?
yJcl;uvsmPD OD;o'r) aemufyg q&mawmfav;yg;ESifhtwl anmifav;yifrdY cifwef;&Gmausmif;
odrforkwfyJGodkY <uawmfrl&\/
taqmufttHk r&Sdao;oaom odrfajruGufay: odrforkwfNyD; oHCmrsm;ESifhtwl
xdkifaeawmfrlMucdkuf 'umwpfOD;u toHaetoHxm;jzifh odrfatmif Mobmpmudk zwfavQmuf&m
y&dowfrsm;rS 0rf;omtm;& em;pdkufMunfdkaeMu\/ &Gmom;rsm;uvnf; MobmpmzwfNyD;vQif
aoewfypfazmuf&ef t*FvdyfvlrsdK; opfawmt&m&SdwpfOD;tm; teD;tyg;wGif aumif;rGefpGm {nfhcH
xm;Mu&m Mobmpm zwftNyD; xdkt&m&Sdtm; ]]aoewfazmufawmh}} [k ypfazmuf&m
usnfqefrxGufbJ &Sdae\/
xdkt&m&Sdvnf; usnfqefudkxkwf topfwpfawmifh vJxnfhjyef\/ r&acs/ odkYESifh ygorQ
usnfqef 50-vHk; rD;rul;bJ &Sdaeojzifh txyfxyf ppfaq;MunfhI&m rjzpfpzl; tHYtm;oifhvsuf
acR;jyefae&Sm\/
xdktcdkuf oHCmtrsm;xJrS (anmifvGefYrS) q&mawmfi,fwpfyg; xvmum vuf[efajc[efjzifh
]]bkef;BuD;rsm; tay:u ausmfrypfESifh/ [dkbufvJTypf}} [k ajymonfhtwkdif; ypfazmufaomtcgrS
w'kdif;'kdif; rD;ul;um tm;vHk;csD;usL; rukefjzpfMu&\/
(pwkuedygwf? umvd*FaAm"d Zmwf) umvd*FpMumrif;onf qifjzL&wempD; aumif;uifc&D;jzifh
oGm;&m aAm"dr@dKif t&yfodkY a&mufaomtcg qifrS a&SYrwdk;bJ &yfae\/ yka&m[dwfu
qif;pHkprf;&m ]] bk&m;&SifwdkY\ udavom atmifajrjzpf ewfodMum;rsm;yif jzwf roGm;&JMu}}
aMumif; oHawmfOD;wif&m r,Hkjzifh qifudk pdefcRef;tcsufcsuftkyf ESif&mr&/ atmifjrnfvsuf
xdkae&myif touftaocHoGm;&Sm\/
vnf; oufrJY usnfqefonf q&mawmhftay:u jzwfausmf roGm;&JouJYodkY &Sd\/
olawmfaumif;wdkY\ w&m;oawmum; tHYMorukefEdkifygacs/ xdkt&m&Sd t*Fvdyfvnf;
wpfoufESifhwpfudk,f wtHYwMojzpfum q&mawmfum; OD;cdkuf tdktaoay;av\/
odrfudpNyD;qHk; q&mawmf anmifvGefYodkY jyef<urnf&SdpOf anmifav;yifrdYe,f&Sd bkef;BuD;a&m
vlrsm;yg txl;Munfdk av;pm;Mu ]]wpf0gwpfcsD oDwif;oHk; csD;ajrmufygOD;}} [k twif;tMuyf
avQmufxm;Muonf/ q&mawmfurl]],ckvdkyifhMuwm wdkYrsm; 0rf;ajrmufygw,f/ odkYaomfvJ igwdkYaewJY anmifvGefYu awmBuD;jzpfvdkY
tmkHig;yg;r&Sdbl;/ udk,fwdkif qGrf;cHpm;Mu&NyD; pm;&wJY tm[m&uvJ acgif;yg;awmh ]awmESifh

acgif;yg;wJY tpm;taomufu y&dowfudk wpf0ufqHk;rNyD; jzpfaew,f} wdkYrsm;u wpf0ufom


qHk;r&awmh oufomw,f/ oifwdkY anmifav;yifu rdYqdkawmh tm;Hkig;yg;vJayg/
ypnf;av;yg;vJ jynfhpHkaeawmh vlrsdK;pHk aexdkifMuvdkY wdkYrsm;qHk;r&cufvdrfhr,f/ wdkYrsm;vJ
qif;&J&vdrhfr,f/ 'gaMumifh 0rf;ajrmufvSaomfvJ onf;cHMuyg}} [kESpfodrfh awmif;yefawmfrl\/
q&mawmf\ pum;rsm;rS tvGefrSwfom;zG,f aumif;vSayonf/
aerdE&awmif odrforkwfcef;
q&mawmf\ oxHkomoemyvkyfief;vnf; tvGefpdwf0ifpm;zG,faumif;vS\/ oDv orm"d
ynmrsm;udk MunfdkrqHk;&Sd&onf/ rsufpdjzifh rjrif&aom trsdK;rsdK;aom ewfpdrf;? trEk? Nydwm?
ewfrsm;ESifh cufcufcJcJ awGYqHka[mMum; odrforkwf&jcif;jzpf&m wpfEdkifiHvHk;u tHYMo&aom
yJGvnf;jzpf\/
xdkyJGwGif jrif;NcH pGef;vGefq&mawmf bk&m;vnf; q&mawmfESifh twl
<ua&mufomoemy&onfjzpf&m pGef;vGef;q&mawmf\ oDv orm"d ynmpGrf;vnf;
q&mawmfuJYodkYyif tHYrcef; MunfdkzG,ftwd jzpfygayonf/ &[Et&SifjrwfBuD;ESpfyg;\
w&m;tpGrf;ESihf trEkwdkY\ aMumufcref'ab;&efrSm armfuGef;xdk;avmuf ygay\/
xdktaMumif;udk twwfEdkifqHk; tusOf;csHK;om jyygtHY/
aMumufp&m aerdE&
aerdE&awmifonf oxHkrdYajrmufbuf ajcmufzmvHkcefa0; a&S;oxHkrdYdk; usHK;a[mif;\
ta&SYajrmufESifhxdpyfvsuf&Sdaom awmifjzpf\/ ta&SYajrmuf awmifwef;BuD;ESifh
wpfzufrsufESmom xdpyfvsuf apwDuJYodkY jrifhwufaeaom awmifjzpfonfhtjyif
ausmif;i,fuav;rsm;yif aqmufavmufatmif yp,HuJYodkY tqifhqifh ajruGufvyfrsm;&SD\/
awmifxdyfwGif aywpf&mcefY nDnmaom ajrjyif&Sdonf/ tjrifh ayESpf&mausmfcefY &Sdrnfxif\/
tkwf*lewfuGef;rsm;vnf; &Sdonf/ ]awmMurf;onf} [k qdkum xdkae&modkY rnfolrQ ruyf&JMu/
oxHkrdY yifpif&dumawmf& rif;BuD; OD;bdk;p? ta&;ydkif OD;ausmf'Gef;paom rdYvlBuD;rsm;u y#dywd
omoemyXmeBuD;tjzpf yvkyf&ef awmifajc taqmufttHkrsm; aqmufMu\/ tusifhoDv
orm"d ynmESihfjynfhpHkonf[k ,lq&aom q&mawmfBuD;rsm; wpfyg;tm; &[ef;? oDv&Sif?
vlolawmf tNcHt&Hrsm;ESifhwuG yifhaqmif oDwif;oHk;apMuonf/
awmifxdyf odrforkwf&ef qufpDpOfMuaomtcg odrftwGuf ausmufwkdifopf0g;rsm;udk
awmifay: odkY wifMu&m eHeufrdk;vif;vQif xdkausmufwkdifopf0g;rsm;tm;vHk; tvdkvdk
awmifatmufjyefa&mufaeojzifh tHYtm;oifhukefMu\/ q&mawmfBuD;u ]]

'gtaESmifht,Sufay;Hkyg/ udpr&Sdygbl;}} [kqdkum aemufwpf&ufxdk ypnf;rsm;udk xyfwifap\/


vlrsm;udkyg awmifay: ntdyftapmifhxm;onf/ eHeufrdk;vif;vQif opf0g;rsm;omru vlrsm;yg
awmifatmufodkY a&mufaeojzifh ausmif;aeoHCmy&dowftcsdKYyif wdrf;a&SmifoGm;Mu\/
rdYaevlrsm;vnf; roGm;&JMu/ q&mawmfBuD;vnf; kwfw&uf ysHvGefawmfrloGm;&onf/
wpfaeYwGif OD;bdk;pESifh OD;ausmf'Gef;wdkY xdkawmifokdYoGm; MunfhI&m ]]usKyf'DawmifrSm
ewfjzpfae&w,f/ rMumrD ajcmufvavmuf &Sd&ifawmh uRwfvGwf&rSmyg}}
[k vlrjrif&bJ toHwpfckMum;&\/ ysHvGefawmfrlaom q&mawmfBuD;toH jzpfaeowwf/
OD;bdk;pwdkYvnf; tHYMovsuf jyefvmcJYMu&\/
MudKwifodjrifaom &[Emt&Sifjrwf ESpfyg;
omoempdwf jyif;jyvSaom OD;bdk;p? OD;ausmf'Gef; paom rdUrsufESmzHk; vlBuD;rsm;onf pdwfraumif;
jzpfaeMucdkuf &aohBuD; OD;cED oxHka&mufvmojzifh xdk aerdE&awmif odrforkwfa&; udpudk
tyfESif;Muonf/
]]usKyfu &aohqdkawmh taqmufttHkavmufyJ wm0ef,lEdkifr,f/ anmifvGefU q&mawmf[m
y&d,wf? y#dywf jynfhpHkwJh yk*dKvfBuD; jzpfw,f/ twGif;od twlaezufyg/ olUudkyifhvQif
atmifjrifygvdrfhr,f}} [k tBuHay;ojzifh OD;oH'dkifESifh OD;oHZHkwdkU anmifvGefUawm&odkU vmyifhMu\/
anmifvGefUodkU a&mufMuvQif q&mawmf\ vufHk;wynfhMuD;wpfyg;jzpfol bkef;BuD; OD;Owru
tusdK;taMumif; pOf;pm;um q&mawmfESifh awGUcGifhray;ao;yJ tppt&m&m ydk
aumif;rGefap&eftwGuf trdefUawmfjyef pmwrf;wpfckudk ay;vsuf trdefUawmf jyefapcdkif;NyD;vQif
awmifapmifhewfrsm;\ oabmwlrwludk OD;pGm tprf;cdkif;vdkufonf/
oxHkrdU vlMuD;rsm; prf;oyfMunfhMu&m auseyfonfudk awGU&umrS q&mawmfudk vmyifhMu\/
q&mawmfuvnf; csufcsif; vufrcHao;bJ wpfncefU qdkifiHhap rdUapmifhewf? awmapmifhewfrsm;?
tpdrf;o&Jrsm; tajctaeudk MunfhI qifjcifawmfrl\/ tyemarwmyGm; ydkUawmfrl\/
tapmifhewfrsm; arQmfvifh MunfdkaMumif; odNyD;rS vufcH <ua&mufawmfrlonf/
q&mawmf\ wdkufwGif;wdkufyrS 11-yg;ESifh rdwDvmrdU a&v,fausmif;q&mawmfESifh
pGef;vGef;q&mawmf (xdkpOfu a&v,fausmif; oDwif;oHk;onf/) tygt0if rdwDvmrS ig;yg;?
awmifilrS wpfyg; aygif; 17-yg; <uawmfrlMuonf/
xdkodrforkwfyGJwGif ]]pGef;vGef;q&mawmf yg0ifaqmif&GufrS ydkrdk vG,fulacsmarmrnfh
tajctaersm;vnf; &Sdwef&m\}} [k ,lq&onf/

pGef;vGef;q&mawmfonf oxHkodkU r<urD aerdE&awmif tajctaeudk ZmwfaMumif;vSef tmHk,l


MunfhIawmfrlaepOf teD;tyg;&Sd oli,fcsif;jzpfol OD;pHwifu]]t&Sifbk&m;? a&S;utaMumif;awG jyefMunfhaeovm;? <uom<uyg? t&Sifbk&m;
yvkyfxm;cJhwmawGyg/ we*FaEGaxmifhrSm ajrurluav; &Sdvdrfhr,f/ tJ'Dae&mu y&DuHw,fyg/
atmifjrifygvdrfhr,fbk&m;}} [k 0if avQmufxm;zl;\/
xdkpum;rsm;um; tvGef t"dym,f oGm;vSayonf/ xdkUaMumifh b0a[mif; oHa,mZOfonf xdkudp
pGef;vGef;q&mawmf rygvQif rNyD;Edkifaom tcsufwpfckyif jzpfav&m\/
tl;uajymaom taumif;
1284-ckESpf waygif;vqef;wGif q&mawmfESifhwuG tzGJU0if 17-yg;onf oD;oefU
rD;&xm;wpfwGJjzifh anmifvGefUblwmrS <uawmfrlMuonf/ a&wm&Snfblwm acw&yf
&xm;xGufumeD;wGif xl;qef;aom bkef;BuD;l;wpfyg; uyfvdkufygvm\/ vufwpfzuf
awmifa0S;ESifh ud;? tjcm;wpfzuf opfom;yefcufusdK;wpfckESifh cavmufwpfck udkifxm;vsuf
q&mawmfrsm;tm; pdrf;pdrf; MunfhaepOf a&v,fOD;okZmwu ]]oD;oefUwGJjzpfonf}} [kajym&m
]]tdk....ydkifydkif}} qdkNyD; ZGwf0ifxdkif\/
]]q&mawmfBuD;ygw,f? pum;awG odyfrsm;raeeJU}} [kajym&m....
]]bmq&mawmfwkef;}} [k xyfar;\/
]]anmifvGefUq&mawmfBuD;}} [k ajzMum;&m....
]]bmanmifvJ? aAm"danmifvm;? anmifcsOfvm;? anmifMuyfvm;? tJav.... aAm"danmifaygh}} [k
aygufu& ajym&if;.....
]]bmudp<urSmwkef;}} [k xyfar;aejyefojzifh pum;rqHk;atmif &Sdae\/
]]oxHkudk odrforkwf? omoemyoGm;r,fvdkU}} [k cyfwdkwdk ajymvdkuf&m tl;bkef;BuD;u.....
]]aMomf....&Sifr[dEwdkUvdk oD[dkVfudk ooemy oGm;r,fvdkUudk;/ tJ...[kwfaygif? oxHkudk omoemy
oGm;r,fvdkUudk;}} [kqdkum....
]]atmify"mwf atmify"mwf? oGm;MuoGm;Mu? atmifygvdrfhr,f atmifygvdrfhr,f}} [k atmf[pf
ajymqdkvsuf vufwGifygaom cavmufESifh yef;cufusdK;udk vIyfjyonf/ yg;pyfuvnf;.....
]]'DrSmMunfhMunfh cavmufcavmuf? yef;cuf yef;cuf? tqHrygbl;? tusdK;tusdK;}} [k
wpfAspfawmufawmuf ajymqdkum a&SUblwm ta&mufwGif qif;oGm;avawmh\/
xdk twdwfedrdwft& ]]taESmifht,Sufawmh awGUr,f? rIp&mr&Sd}} [k t"dym,f azmfMu\/
tl;uajymaom taumif;jzpfonf/
vlwpfvSnfh ewfwpfvSnfh w&m;em
q&mawmfrsm; oxHkodkU a&mufMuvQif crf;em;MuD;us,fpGm yifhaqmif aerdE&awmifajc

wnf;ausmif;odkU <uMu\/ q&mawmfudkrl awmifxdyf t*Fgaxmifh 'kwd,yp,H&Sd uGufvyf


wnf;ausmif; oD;oefU wpfyg;wnf; oDwif;oHk;ap\/
wpfNrdKUvHk;u ]]bmowif; Mum;&rvJ}} [k em;pGifhaeMuonf/
q&mawmfonf a&mufonfh nrSp y&dowfrsm;tm; apmapmjyefvTwfum bk&m;0wfyjcif;
y&wf&Gwfjcif;rsm; yvkyfawmfrl\/ arwmudk rsm;pGm yGm;ydkYawmfrlonf/
pGef;vGef;q&mawmfuvnf; aerdE&wpfawmifvHk; za,mif;wdkif SdxGef;um MuufvQmwdkifrsm;
vdkufvHxdk;pdkuf ewfrsm;tm; bk&m;v&ef ay;pGefUawmfrl\/
"mwfrodolwdkUu ]]awmxGufudk,fawmfBuD; avmuDtvkyfawG vkyfaew,f}} [k tjypfwifMu\/
rD;rsm; wpfawmifvHk; vif;xdefaeatmif ay;NyD;vQif we*FaEGaxmifh &yf y&duHyum
arwmyGm;ydkYawmfrl\/ trsdK;rsdK;aom ewf? ewfpdrf;o&J wap Nydwmrsm; wpfokwfNyD;wpfokwf
olUtkyfpkESifhol vma&muf uefawmhMu&m w&m;a[m qHk;rvTwfonf/
aemufqHk;vmolrSm rif;ajrmufwefqm ig;yg; qif,ifvmojzifh qifjcifMunfhawmfrl&m ,cifu
q&m'um jzpfcJhzl;aom rEl[mrif;rSef; odawmfrlojzifh]]toifewfrif;? awmif xlygHkapwD&Sdw,f? "mwfawmfrsm; udef;0yfwnf&Sdojzifh vltrsm;
jzwfoef;oGm;vm tjypfBuD;av;w,f/ igwdkU 'DawmifrSm omoemyMur,f? oifwdkU
apmifha&SmufMuyg/ oifhtwGuf tdrfawmf (ewfuGef;)vJ topfaqmufay;Muvdrfhr,f}} ponfjzifh
arwm&yfcH w&m;tenf;i,f a[mjyay;&m ewfrif;BuD;rSm bmrQ pum;wkHYrjyefbJ acgif;iHkY
idk,dkum we*FaEGaxmifhrS qif;oGm;&Sm\/
pGef;vGef; q&mawmfvnf; arwmyGm;? w&m;a[mjyum awmifatmuf wnf;ausmif;odkU
qif;vmcJhonf/
rSefuif;wpfvSnfh xif;wpfvSnfh
anmifvGefYq&mawmfum; aeUtcgwGif vltrsm;tm; w&m;a[m ntcgwGif ewfrsm;?
emembm0rsm;udk npOf a[majymae&\/ yxrwGif aerdE& wpfawmifvHk;udk NcHKMunfh&if;
arwmyGm;ydkU&m wefcdk;BuD;aom ewfrsm; tNcHt&H rsm;pGmESifh w&m;em vmMuonfudk
a[majymawmfrl&onf/ a&SUwGif xdkifaeaom awmifapmifh ewfrif;BuD;u ]]vdktyfovdk
omoemtwGuf pDrH&ef}} rdrdudk,fudk tyfESif; apmifha&SmufrnfhtaMumif; uwday;avonf/ odkUESifh
tkPfwufum wpfn ukefav\/
aemufwpfn/

ta&SUbuf awmifwef;BuD; wpfckvHk;udk NcHK txl;qifjcifvsuf tyemarwm yGm;ydkUawmfrl&m


,cifxuf wefcdk;BuD;aom ewfrif;BuD; tNcHt&Hrsm;pGmESifh vma&mufuefawmhjyef\/
aerdE&awmifyif rqHhacs/ ewfrif;BuD;u a&S;twdkif; uwdyum....
]]awmifapmifh ewfrsm;udkvnf; trdefUay;xm;NyD;ygNyD}} [k avQmuf\/
]]wynfhawmf[m oxHkrdUBuD;udk yxrqHk; wnfaxmifcJhwJholyg}} [k avQmuf w&m;emNyD;
jyefoGm;onf/
aemufaeUwpfn/
oxHkrdY ywf0ef;usif&Sd ewfrif;BuD;rsm; vma&muf uefawmhMujyefonf/ a&S;ewfrsm;xuf
ta&mift0g wefcdk;? ta>ct&Hrsm; ydkBuD;rm; rsm;jym;\/ awmifay:rQru awmif0Srf;rdUt0Srf;
wpfckvHk; vif;xdefoGm;onf/ ykxkZOfrsm; pdwfazmufjyefavmufatmifvnf; MunfhIzG,f
aumif;vS\/
]]txuf ewfrif;BuD;rsm; trdefUt& tm;vHk; apmifha&SmufMuygrnf}} ponf uwdyum- ]]awmif
ywf0ef;usif&Sd ewfrif;BuD;rsm;? ta>ct&Hrsm;tm;vHk; oxHkrdUBuD;udk tkyfpdk;oGm;cJhMuaom rif;rsm;ESifh
ta>ct&Hrsm;csnf; jzpfMuygonf/ tcsdKUt0ufom r[kwfygbk&m;}} [kvnf; 0rf;enf;aMuuGJpGm
avQmufxm;ojzifh qifjcif MunfhIawmfrl&m txuftrdefUt& oxHkrdUywf0ef;usifcsnf;
olUtkyfpkESifhol apmifhMunfh aexdkifMu&&Smonfudk oHa0*jzpfzG,f awGUjrifawmf rl&ojzifh ud;pm;
acscRwfawmfrlavonf/ 10-&uf 10-nvHk; aeYy&dowf? ny&dowfwdkUjzifh tm;vyfcGifh
&awmfrrlacs/
odrforkwf&m taESmifht,SufESifh tHhzG,f
rdUrsufESmzHk; 'um'umrrsm;vnf; txl; 0rf;omtm;&jzpfum odrforkwf&ef pDpOfMu\/ rdUcH
oHCmh r[max&fBuD;rsm;udkvnf; yifh ]e,fodrf;pepf} jzifh orkwf&ef qHk;jzwfMuonf/
]e,fodrf;pepfrSm} rSm tMurf;tm;jzifh odrfudp aqmif&GufaepOf owfrSwfxm;aom e,ftwGif;odkU
tjyifrS &[ef;rsm; r0if&atmif 0ifvrf; toD;oD; tapmifhrsm; csxm;&onf/ xdke,ftwGif;&Sd
oHCmrsm; r<uvmEdkifu oabmwlaMumif; EIwf>rwfqE yMu&onf/ xdkpepfonf 0denf;ESifhrnD[k
oxHk q&mawmfwpfyg;u apm'uwuf ajz&Sif;&ao;\/ qEvnf;ray;? <uvnf; r<uvSmaom
bkef;BuD;wpfyg;udkvnf; oGm; oabmwlnDcsuf (qE) ,l&jyefonf/
q&mawmfESifh *sKyfyifawm& xaemif;wdkif OD;wdu q&mawmf? a&v,fq&mawmf oHk;yg;u yxrqHk;
odrfEkwf 1284-ckESpf? waygif;vjynfhaeU n 10-em&D wpfrdUvHk; ausmufpnfacgif;avmif;
aMu;armif;wD;um tapmifh rsm;pGmcs orkwfawmfrlMu\/ orkwfNyD;aemuf ta&;ydkif OD;ausmf'Gef;
polwdkU 'kvb&[ef; cHMuonf/

&[Emt&SifjrwfBuD; ESpfyg;onf odrf atmifratmif qifjcif MunfhIMuaomtcg


bkef;BuD;wpfyg;u aESmifh,Sufojzifh ratmifyJ &Sd&onfudk awGUjrifawmf rlMuavonf/
&[ef;wpfyg;onf tapmifhrsm; wm;jrpfonfudk r&bJ odrforkwfcsdef tjcm;e,frS
owfrSwfe,ftwGif;odkY ZGwf0ifvmaMumif; 'umrsm;uvnf; avQmufMuonf/ qifjcif
MunfhIawmfrlaomtcg bGJUtrnf? ausmif;wdkuf? ajymqdkaom pum;rsm;udkyg odjrif
Mum;odawmfrlMu\/ xdkUaMumifh waygif;vjynfhausmf ckepf&ufaeU eHeuf ckepfem&Dtcsdef xyf
orkwfMu&jyefonf/
aeUcif;orkwf rdUvlxkrSm ysm;yef;cwfrQ vma&muf MunfdkMu&\/ aEGacgifacgifwGif rdk;wdrf
tHkYrdIif;um rdk;aygufrsm;yif tenf;i,f usvm\/ xl;qef;onfrSm rdk;wdrfonf aerdE&awmif
tay:om tkyfqdkif;aeonf/ ydkxl;qef;onfum; odrforkwfcsdefwGif rD;&xm; t0iftxGuf
r&Sdjcif;yifwnf;/ rD;&xm; t0iftxGuf &Sd xdkrD;&xm; bkef;BuD;wpfyg;yg; ygvmcJhaomf
odrforkwfuH ysufEdkif\/ kwfw&uf wHwm;usdK;ae [k qdkonf/ ]tb, rked apwd, odrfawmf}
[k trnforkwf ,ck xdkae&m apwDyif wnfxm;onf/
odrforkwfNyD;aomtcg q&mawmfrsm; tm;vHk; jyef<uaomfvnf; anmifvGefUq&mawmfESifh
wynfhESpfyg; 'kvb&[ef;rsm;ESifhtwl aerdE&awmif oDwif;oHk; aeawmfrlcJh\/ xdk
oDwif;oHk;cdkuf v'gef;vdkolrsm; tvkt,uf jzpfaeMuojzifh &yfuGuftvdkuf csD;ajrmuf&\/
armfvrdif? rk'Hk? usdKurDpaom ywf0ef;usif rdU&Gmrsm;uvnf; yifh aeUpOfESifhtrQ tylaZmfcHum
w&m;csD;jrifhawmfrl&\/ xdkacwfwefzdk; av;aomif;ausmf ig;aomif;cefU vzG,f0wK
ypnf;rsm;tm;vHk; vaomrdU&Gm &yfuGuf&Sd bkef;BuD;rsm;tm; tukefvap\/ 1285-ck e,kefvukefrS
anmifvGefUawm&odkU jyefa&mufawmfrlonf/
tvGefewfMurf;aom aerdE&awmifvnf; omoema&mif vTrf; ur|mef;XmeBuD;tjzpf oxHkrdU\
usufoa&udk wdk;jrifhapawmhonf/
(&[Em t&SifjrwfBuD;ESpfyg;\t|Kywdrsm;udk toD;oD; a&;om;Mu&mwGif rdrdwdkU\ q&mh*kPfudk
jzpf&yfvnf;rSef? ,kwdvnf;wef wpfqifhcH em;Mum;udkyif csJUum; *kPfyjcif;rsdK; tvsOf;
ryg0ifapoifhyg/ tcsif;csif;vnf; cspfMunf &ifESD;pGm omoemyawmfrlcJhMu&m t&SifjrwfBuD;wdkUtm;
xdyg;ykwfcwf&m ra&mufatmif a,medaom reodum&jzifh toD;oD; owdyawmf rlMuygvQif
tpOftqufvnf; oHo,uif;pGm ukodkvfyGm;Muay&m\/ owdyawmf rlMuygukef/)
t&dyfedrdwf wxdwfxdwfESifh usdwfylaqG;
]]bkef;BuD;wdkU OD;yOif;wdkU? tcgaumif; tcGifhaumif;BuD; &wkef; y&d,wdvJ ud;pm;oif,lMu?
,ckydkUcsaewJh 0denf;pm0gudkvnf; rSefrSefwufMu/ aemufwpfBudrfcszdkU rvG,fbl;/ tpdk;r&wJh

'DkyfemrfvJ wpfESpfyif ausmfvGefrnfr[kwf/ y#dywfudkvJ raerem; ud;pm; tm;xkwfMuyg/


igwdkUr&SdumrS aemifw rjzpf&pfMuESifh/}}
1294-ckESpf ESpfOD;avmufrSp q&mawmfonf pm0gydkUcsonfhtcg rMumcP
owday;awmfrlavh&Sd\/ xdkpum;udk Mum;&aomtcg jrwfpGmbk&m; y&dedAmefryrD oHk;vtvdk
udwif>rwfMum;aom pum;aMumifh OD;acgif; rdk;ud;usouJhodkU "roHa0* jzpfcJhol ]"r"&
&[ef;i,f}uJhodkU y#dywfudk ydkud;pm;aom wynfhrsm;vnf; renf;ay/ xdkodkU pum;rsm;udk
Mum;&NyD;aemuf rMumrDyif ]]tvGefw&m awmufy vSyqef;Mu,faom &wemjyom'fBuD;onf
aemufrS xufMuyfruGm vdkufygaeonfudk awGUae&onf}} [k trdefU&Sdonfudk wynfhwdkif;vdkvdk
Mum;&jyefonf/ ewfjA[mwdkU tEdrylaZmfjcif;avm? tmkocFg vTwfcsdef wefygNyD}} [k
avQmufxm;jcif;avm/
rnfodkUqdkap? q&mawmfum; pm0grsm;udkvnf; csNrJcsydkUawmfrl\/ omoema&; udpESifh
oHCmha0,sm0prsm;udkvnf; yvkyfNrJ yvkyfawmfrlonf/ 1295-ckESpf e,kefvwGif jrif;NcHrdU
pGef;vGef;q&mawmfvnf; psmyeudpwpfckjzifh <uvmuefawmhNyD;vQif q&mawmfESifh cgwdkif;uJhodkUyif
at;aq;&ifESD;pGm awGUqHkonfudk awGU&\/ pGef;vGef;q&mawmfu q&mawmf\
wynfhBuD;rsm;udkvnf;]]q&mawmfonf trSefyif &[ef;udpNyD;cJhNyD}} [kom trdefU&SdNyD; jyef<uoGm;\/
a&TrdUbkef;BuD; OD;ukov\ odrforkwftwGuf r<uawmh[kae&m ZGwfvm yifhMuojzifh
<uawmfrl&mrS awmrD;aSmfeHjcif;? rdk;OD;rdjcif;aMumifh zsm;emawmfrlcJh&m aumif;pGm raysmufEdkifbJ
&Sdav\/ (t&d,m olawmfaumif;BuD;rsm; ajcwpfvSrf;rQ ydkvSrf;ay;&jcif;rStp rdrdwdkUtwGuf
wm0efydkrwuf&atmif owdynmjzifh qnf;uyfMu&monf/)
todPf tajrmftjrif&Sdaom wynfhBuD;rsm;rSm tcsdefydkeD;uyfvmNyD[k ,lqum tm;i,fp
yvmMu\/ qGrf;pm;ausmif;teD; pdkufxlxm;aom ae em&DwdkifrSm tcdkiftcHh &Sdvsufu
tvdktavsmufvJus\/ ausmif;ywf0ef;usif tcgrJh yef;rsdK;pHk yGifhaeMujyefonf/
MuufzBuD;cefUMuD;aom iSufMum;BuD; wpfaumifuvnf; we*FaEGaxmifhrSvm ausmif;tay:
0JysHum aMumufvefUzG,f toHuGJBuD;jzifh idknnf; jrnfwrf;aeonfrSmvnf; rMumcPjzpfonf/
ausmif;wdkuf ywf0ef;usif wpfckvHk;rSm tkwftkwfusufusuf roJuGJaom idknnf; dIufiifoHrsm;
&ufrsm;pGmyif Mum;aeMu&\/ vlajcwdwfaom tcgwGif ydk ausmcsrf; tm;i,fxdwfvefUzG,f
&SdvSonf/
tcsdeftcgESifh aus;Zl;*kPfudk odjrifolwdkUu idkESifhMuavNyD/
tyrma'e orma'x

q&mawmfum; ydk a&m*gqdk;&Gm;vSonf rxif&/ tom;ta&awmf Munfvifvsuf


a[mMum;qHk;rNrJ qHk;rvsufyif &Sdonf/ e,kefvjynfhausmf oHk;&ufaeUwGifum;
ydktm;enf;vmyHk&\/ a':apmwif aqmufvaom ausmif;BuD;atmufxyf oDwif;oHk;ae&mrS
pmcsawmfrl&m ukvm;xdkifay:odkU ajymif;a&GUay;Mu&onf/ wdkufwGif;&Sd oHCmtm;vHk;tm;
yifhac:ap]]bkef;BuD;wdkU OD;yOif;wdkU? y&d,wf y#dywftvkyfudk rqkwfrepf ud;pm;Muyg/
0denf;odumyk'fawmfESifh pyfvdkU tao;tzGJuav;utp xdef;odrf;NyD; q&morm;wdkU\ 'd|mEk*wd
&SdMu&rnf/ jrwfpGmbk&m; wm;jrpfwm? vkyfcdkif;wmawG tm;vHk;[m ow0gawG csrf;omzdkUcsnf;yJ?
ocFg& w&m;awG[m bmrS tm;udk;p&m tESpfom& r&Sdbl;}} ponfjzifh qHk;r a[mMum;awmfrlonf/
xdkUaemuf q&mwlwynfhjzpf rdrdxuf toufodum BuD;Muaom v,fa0; OD;tmp&ESifhOD;aZm
(q&mawmfBuD;ESpfyg;) tm; OD;cs uefawmhawmfrl\/ rMumrD n 11-em&Da&mufvQif
ukvm;xdkifay: ajccsxdkifawmfrlvsuf ]tEkyg'daoo tocFw} tNidrf;"mwfBuD;odkU tNyD;tjywf
udef;0yfpHum y&dedAmefyawmfrl\/
0gqdkvqef; oHk;&ufaeUwGif y&dowfwpfaomif;ausmf oHCmawmf av;&mcefUwdkU pka0;
wpfpHkwpfck wdkufwGef;EdI;aqmfjcif; ry&yJ tppt&m&m vdkavao;r&Sd jynfhpHkpGmjzifh
om"kuD|eobif qif,ifMuonf/ eHUomxif;rsm; (rnfolrQ ryvkyfbJvsuf) tvdktavsmuf
pkyHkylaZmfMujcif;? rdk;onf;xefpGm &GmoGef;jcif; paom tHhzG,frsm;udkvnf; awGUuHMu&onf/
tdk;awmf"mwfudkvnf; kyfyGm;wnf ylaZmfxm;&SdMuonf/
jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0if 0denf;t"du pmcspmoifyHkpepfESifh rqkwfrepf ,Hk,HkMunfMunfjzifh
ud;pm;ygvQif bk&m;&Sif omoemawmfonf ow0gwdkU tm;xm;&mBuD; tppfjzpfaMumif;
Tef;jyawmf rlavNyD/
(1316-ckESpf? wynfha,m*D rax&fBuD;rsm; pkaygif; ypk 1327-ckESpfwGif dkyfESdyfaom ]axkywd
tusOf;ESifh anmifvGefUawm& w&m;tm;xkwfpOf} usrf;vnf; tjynfhtpHk MunfhIawmf
rlEdkifMuygonf/ q&mawmf\ Oyed,twdkif; tm;xkwf NyD;ajrmuf atmifjrifawmf rlMuaom
a&TOa'gif;awmif q&mawmf? ajrmif;jr a0|K0wD q&mawmfrsm; taMumif;udkvnf; a&SU
Munfdk&ygvwHU/)
oxHkaZw0ef q&mawmf
( 12301230- 1316 )
Zmwf? kyfao;wdkU &Snfvsm;aom Zmwfvrf;rsm;udk ujyMu&m yxrwGif at;at;aq;aq;

ujyEdkifMuao;\/ Zmwfaygif;cgeD; vif;tm;BuD;tcsdef a&mufvQifum; tcsdefudkuf jzpfap&ef


cyfokwfokwf ujyMu&onf/ ta&;rBuD;aom taMumif;rsm;udk csHK;oifhvQifcsHK;?
yvSyfwefvQifyvSyf? odkYwnf;r[kwf jywefoavmuf udkomjy? idka<u;jrnfwrf;
vGrf;aqG;oifhoavmufom vGrf;aqG; a&;BuD;okwfysm ujyMu&onf/
xdkUaMumifh yGJMunfholwdkU wpfcef;ESifhwpfcef;onf udwif rrSef;q rwGufcsuf Edkifatmif
tquftpyf tqiftjyifuGJum tajymif;tvJ jrefqefwwf Zmwfvrf;rqHk;rD idk&tHhavm
&,f&tHhavm rod jzpfMu&av\/
ty&my&d, (a&S;uH) Zmwfq&muvnf; a,m*Dtm; &Snfvsm;vSpGmaom oHo&m Zmwfvrf;twGuf
rm&fewfuJhodkUaom vlMurf;rsm;udk oHk;wefoHk;vsuf ujyapcJhNyD/ Zmwfaygif;cgeD; vif;tm;BuD;av
q,fb0 cH&pH&rnfudk wpfb0wnf; aygif;wefaygif;? csHKUwefcsHKU? yvSyfwefyvSyf tcsdefrD
ujy&av jzpfojzifh &ufydkif; vydkif;twGif;yif a&SUaemufrnD? tquftpyf tjyiftqifuGJum
tajymif;tvJ jrefqefwwf\/
xdkUaMumifh tkPfusif; vif;Muufyif wGefaeaomfvnf; awmfawmfESifh Zmwf&nfrvnf/ ck
&aohxGufvdkuf? awmfMum rif;om;xGufvmvdkuf? uwdkufudkuf uae&aom kyfao;yGJudkMunfh
]vif;Muufjzifh twefaqmfNyD? b,fZmwfawmfavrSef; rod? tcef;cef; tzHkzHk? rsm;EdkifrQukef} [laom
OD;yknpmuJhodkU Zmwfvrf;rqHk;rD Za0Z0g jzpfMu&&Smav\/
bk&m;&Sif vufxufawmfu em*ormVrax&f onf xdkodkUaom oabmudk qifjcifrdavmrod?
yGJMunfh&if; &[EmjzpfawmfrlcJhonf/ xdkUaMumifhvnf; rsufpdatmufyif a&SUaemufrnD[k
xifMu&aom wr'gXdu olowform;BuD; w&m;xl;&oGm;NyD? oEwdtrwf tl;trl;BuD; &[Em
jzpfoGm;NyD qdkonfudk r,HkMunfEdkifatmif &SdcJhMuav\/
b0oHo&m uHMurmwdkUonf qef;Mu,fpGmhwum;/
vljyefawmfynm&Sd OD;omaAsm
ppfudkif;rdUajrmufbuf q,frdkiftuGm uefBuD;ukef;&GmteD; ausmufyeH&Gm pnfoHaAsmoH
wvGifvGifjzifh &Sifyr*FvmtvyGJ usif;yae &GmeD;csKyfpyfrS tvyGJvmolrsm;jzifh pnfum;vsuf&Sd\/
ausmufyeH &Gmol&Gmom;wdkUvnf; tm;&0rf;om tvr@yf 0dkif;ul ukodkvf,laeMu\/
r@yft0ifESifh oHCmpifa&SU oJjzLcif;? &mZrwfum? iSufaysmyifrsm; pdkuf r@yftrdk;
iSufaysmrsm; tcdkifvdkuf qGJxm;Muonf/ vzG,fypnf;rsm;udkvnf; cif;usif;xm;\/
{nfhonfrsm; pm;aomuf&ef vufzufyGJrsm;? udufovdk udk,fwdkifvdyf aomuf&efaq;? aq;dk;ESifh
zufrsm;xnfhxm;aom aq;vdyfAef;rsm;udk vHkri,frsm;u vdkufvH csay;Mu\/ tcsdKU

oufBuD;&G,ftdk a,musfm;BuD;rsm;rSm ykqdk;cg;yHkcs tusrygyJ 0dkif;zGJU ajymqdkaeMuonf/ (wdkufyHk


tusudkcRwf ycHk;wifvmum tv&Gm 0ifcgeD;rS 0wfcJhMu r@yfa&mufvQif tuscsdwfqGJ&ef
toifhvkyfxm;aom r@yfwdkif cRwfNyD; csdwfqGJxm;avh &SdMuonf/)
xdkodkUaom awmolawmifom;rsm; Mum;wGif udkomaAsm\ 0wfyHk? pm;yHk? aeyHk? xdkifyHkrSm vlESpf&m
oHk;&mxJwGif tay:vGifqHk;jzpf\/ wm0efusaom tvkyfuvnf; pmyGJudk a&SUcs [efESifhyefESifh
tvaiGvufcH rSwfom;&aom pma&;tvkyfjzpfonf/ tvodkU vmolwdkif; olUudkyif tvsif
awGUMu&\/ NyD;rS oabmwl&mwl&m pm;aomuf&if; 0dkif;zGJU ajymqdkMuonf/ xdkUaMumifh
udkomaAsm\ tvkyfonf ta&;tygqHk; jzpf\/ bkef;BuD;b0u vlxGufvmonfrSm
rMumvSao;ojzifh a`Evnf; aumif;vSonf/ usD;uef;wdkUtMum; [oFmem;ouJhodkU
awmolawmifom;wdkU tv,f udkomaAsmOy"drSm x,f0g oyf&yfvSay\/
vljyefawmfynm&Sd udkomaAsm\tr rxGef;ZHu tdrftapmifh usefcJh ESr r0efESifh rrBuD;wdkUum;
r@yf {nfhcHwm0ef usaeMu\/ {nfhonfrsm; wpfokwfNyD;wpfokwf 0ifvmMuonf/ udkomaAsmxH
ulaiGrsm; xnfhoGif;Mu&m pm&if;rSwfvdkuf? aiGodrf;vdkuf? trf;vdkufjzifh tvkyfrsm;ae\/ tcsdKU
ta':BuD;rsm;u ]]aMomf.....b,folrsm;vJvdkU? OD;omaAsmygvm;? uJ-pm&if;ukyfvdkuf ygOD;av?
wynfhawmfru.......tJav.....a,mifvdkU......usKyfu wpfusyf}} [k ta,mifa,mif trSm;rSm;
EIwfusdK;NyD; ajymMuaomtcg udkomaAsmrSm y&dowf tpHk0ifcJh tawGUtBuHKrsm;apumrl
&Suftrf;trf; jzpfoGm;\/
udkomaAsmonf cyfi,fi,fuyif eef;awmfwGif; bk&ifh pma&;awmfBuD;vkyf&ef &nf&G,f
owfyHkowfTef;? vufa&;vufom;rStp eef;oHk;awmf0if jzpfatmif ]ay} ta&;tom;udkyif usdwf
avhusufxm;zl;onf/ bk&ifha&SUawmf rSwfwrf;a&;aomtcg iHkUcpm;&mrS armfzl;cGifh r&bJ
'l;wkyfysyf0yfvsufu b,fvufjzifh ay&Gufudk udkifum acgif;ay:wif nmvufjzifh
unpfudkudkifum acgif;az:yifrMunfhyJ iHkU a&;om;&onf qdk\/ xdktwdkif;yif
avhusifhcJhzl;owwf/
,ckrl udkomaAsmonf eef;wGif; pma&;awmfBuD; rjzpfbJ awmwGif;pma&; jzpfae\/ y&dowfrsm;
tvmpJoGm;ojzifh udkomaAsmonf aiGrsm;udk tvU&SifvufodkU tyf&ef pm&if;ESifhaiG udkufrudkuf
jyef pdppfae\/ pnfaAsmrsm;udk ESJBuD;atmfoHESifhtwl wpfcsDwpfavm wD;rIwfMujyefonf/
bkef;awmfBuD;rsm; <uvmNyDjzpfaMumif; aAsmoHjzifh y&dowfrsm; odaeMu r@yft0ifbufodkU
y&dowftm;vHk; vSnfharQmf MunfhaeMu\/
bkef;awmfBuD;rsm; ,yfudkxrf; ax&fpOf0gvdkuf r@yftwGif;odkU <u0ifvmMu&m y&dowftm;vHk;
OD;csaeMuonf/ udkomaAsmum; pm&if;ukyfwkef;/ bkef;awmfBuD; tm;vHk;u udkomaAsmtaMumif;udk
odaeMuNyD; jzpfonf/ <u0ifvmaom bkef;awmfBuD;wdkif; vdkvdkyif tvGefxif&Sm;vSaom
udkomaAsmudk Munfh NyHK;pdpd jzpfoGm;Muonf/ acgif;aygif;u eDwm&J? ydk;om;vHkcsnfu eDwm&J?

pmyGJwpfvHk; ukef; pm&if;ukyfaeaom udkomaAsm\ 0wfyHkpm;yHk tcsdK;rusonfudk jrif


NyHK;awmfrlMujcif; jzpf\/
tif;0acwfu &rnf;oif;pm; ]oDv0trwfBuD;} onf wpfoufwiG f oHk;BudrfrQom &,fzl;onf
qdk\/ wpfBudrfrSm bkef;BuD;vlxGufwpfa,muf {&m0wD jrpftwGif; acgif;aygif;rcRwfbJ a&csdK;
a&ikyfaeonfudk jrif& &,fjcif;wpfyg;[k qdk&m bkef;BuD;vlxGufwdkUonf &mZ0ifESifh vmMuolrsm;
jzpfMu\/ tcsdK;rusaom udprSeforQ emrnfiSm;yif vdkufaeMu&onf/
udkomaAsm\ i,fq&m apmfuJausmif; bkef;awmfBuD;vnf; tvyGJokdY<u&m udkomaAsmudk
jrifoGm;aomtcg rsm;pGm pdwfraumif; jzpf&Sm\/ pmoifbuf bkef;BuD;rsm;uvnf; ,yfudkuG,f
wpfyg;ESifhwpfyg; udkomaAsm awmfyHkudk csD;usL;um pdwfraumif; jzpfae&SmMu\/ udkomaAsm\
t&nftcsif;ESifh b0uHMurmudk odxm;olwdkif; pdwfraumif; jzpfMurnfrSm rvGJay/
udkomaAsmonf ]y#dywd omoem0if} wGif aevyrm xif&Sm;vmrnfh ]oxHkaZw0ef
q&mawmfbk&m;BuD;} \ avmif;vsm EkpOfumv wpfjzpfvJb0 a&mufae&olyifwnf;/ rnfodkYrQ
vl0wfaMumifb0ESifh rwefaom udkomaAsm/
tcsdefwdkwdkESifh ZmwfpHku&&Smjcif;
udkomaAsmonf trd uefBuD;ukef;&Gmol a':ydkif? tz ausmufyeH&Gmom; OD;dkwdkUrS 1230-jynfhESpf
wydkUwGJ vqef; ig;&uf? paeaeU ae0ify[dk&f av;csufwD; tcsdef zGm;jrifcJhonf/
&SpfESpfom; t&G,fwGif ausmufyeH? uefBuD;ukef; ESpf&GmMum; apmfuJbkef;BuD;ausmif;
ynmoif&onf/ ,Ofaus;zG,f&m t&m&m tvdkufodjcif; txl;ojzifh Pfxufjruf vHkYv0D&d,
&Sdjcif;aMumifh apmfuJbkef;BuD;\ ta&;ay;cH&ol jzpf\/ rMumrDyif ausmif;om;wdkU wwftyfaom
oifdk;ukef wpfq,fhESpfESpfom; t&G,fwGif o'g&SpfapmifESifh ed,Hrsm; yk'fppfusrf;rsm;udkyg
EIwfiHk&NyD; jzpfonf/ PfxufvGef;vSoljzpf q&mbkef;BuD;u oN*K[f oifray;rDuyif tbd"rm
n0grsm;udk prf; oifjyay;&m rBuHKpzl; tHhMo,l&onf/
wpfq,fhav;ESpfom;t&G,f a&mufaomf &Sifem&'trnfjzifh &Sifjzpf omraPusifh0wf
oifdk;ukefNyD;aemuf &[ef;awmfrsm; oif,l&aom a'Grmwdumudkyif tm*Hk&ae\/ odkYESifh q&mu
pmoifom; &[ef;BuD;rsm;om oif,lEdkifaom 0denf;yd#u ygVdawmfBuD; ig;usrf;udk oifjyay;&m
oHk;av;ESpftwGif; 0denf;ig;usrf; aygufajrmufoGm;onf/
&Sifem&' udk&ifb0wGifyif omoemyEufoJ csay;vdkufjcif; jzpf\/ apmfuJbkef;BuD;um;
csD;usL;*kPf,l rNyD;Edkif &Sdawmhonf/

&SifvlxGuf olykefuav;
udk&ifem&'onf t&G,fESifh rvdkufatmifyif pmawmfoljzpf\/ ]]bkef;BuD; jzpfvJjzpf? rjzpfvJ
eef;awmfrSm pmayynmjzifh trIxrf;r,f}} [k tm;cJxm;onf/ tBuHtPfvnf; BuD;
ZGJowdvnf;&Sd\/ odkYaomf rarQmfvifhEdkifaom uHtaMumif;w&m;wdkUu aoG;tm;opfp &Sifem&'\
b0 pDrHudef; csxm;orQ vGJacsmfoGm;apcJhonf/ kwfw&uf zcifBuD; uG,fvGef\/ ckepfvtMum
rdcifBuD;yg uG,fvGefjyef\/ trrxGef;ZHESifh ESrr0ef? rrBuD;wdkUum; rsufpdoli,f vlrr,frQom
&Sdao; rSDwG,f&mr&Sd twd'ku a&mufMu&onf/
&Sifem&' vlxGuf&avNyD/
&SifvlxGuf armifomaAsmonf uHpDrHonfhtwdkif; armifESrav;OD;om; ausmufcJukef; EGm;ESifh
twlkef;um 0rf;ausmif;ae&&Sm\/
]]vljzpfvmrSawmh wpfaeU rif;rIxrf; jzpf&rnf}} [laom tBuHu 0ifvsuf&Sdjyef\/
odkUaomf acwftcgu xdktBuHudk tjrpfywf csdK;zsuf ypfvdkufonf/ 1247-ckESpf? armifomaAsm
wpfq,fh ckepfESpfom; t&G,fwGif rdpm'd|d ukvm;jzLrsm;u jrefrmEdkifiHudk uRefyvmMuukef\/
te,fe,f ykefuef x<uMuonf/ pdwfvdkufrmefyg vkyfwwfaom ADZ? wuf<uaomt&G,f?
BuHorQ rSef;csufrudkuf taMumif;rsm; wdkufqdkif qHkpnf;vmojzifh armifomaAsmwpfa,muf
ausmufyeH&GmrS udk,fa&mif azsmufoGm; avawmhonf/
t*Fvdyfrsm; tkyfpdk; olykefoluefrsm; at;aq;oGm;cgrS armifomaAsm [Hom0wDcdkif uGrf;NcHukef;
rdUe,f&Sd aumhr;&Gm OD;&D;awmftdrf a&mufaeaMumif; Mum;od&\/ xdktdrfaepOf wpfaeUo
pdwftqifrajy pum;rajymbJ tdyf,mxJ ESpf&ufvHk;vHk; rpm;raomufae\/
ta':vkyfolu ]]wuwJawmf rpm;raomufwm &Sdygapawmh? r,dkraygufbJ aeEdkifwmrsm; tHhyg&JU}}
[k ol\ OD;&D;awmftm; ajymMum;aom[l\/
pifppf armifomaAsmum; avmu"H rkefwdkif;rsm;Mum;rS a&SUoGm;&rnfh tpDtpOftwGuf trESifh
ESrrsm;u wpfzuf? tdk;pGJ tom;pGJatmif yEufdkufjcif; cHcJh&aom omoempdwfu wpfzuf?
tBudrfBudrf csdefpuf Munfhaejcif; jzpfonf/ odkYESifh wpfpHkwpfck qHk;jzwfum Zmwd tnmajrodkU
jyefcJh\/
pdwfap&m vdkufygcJh&aom OD;em&'
1249-ckESpf tnmodkUa&mufvQif tpfr? ESrrsm;ESifhtwl awmif,mvkyfudkif&if; tpfrESrrsm;tm;
wjznf;jznf; em;oGif;um yOif;wuf&ef cGifhawmif;\/ tm;vHk;u oabmwl cGifhyMuonf/
toufvnf; 20-wGif;odkUyif a&mufvm\/ odkUESifh uefBuD;ukef;&Gm\ ta&SUawmif refusnf;pk
awm&ausmif; bkef;BuD;OD;vuP (0rf;uGJtudk) xH &[ef;y\/ a':ydkif\ nDr0rf;uGJawmfol
a':tHpm+OD;ay:p wdkUu 'g,um cHMuonf/

ausmif;ae ausmif;tdyf ausmif;&dyfESifh ausmif;pdwfu twdwfudk arhaysmufapum


avhvmoif,lzl;aom yd#upmrsm;u OD;em&'tm; acR;odyfem;aeap\/
ygVdyd#ursm; qufvuf oifMum;NyD;aemuf tm;r&ao;ojzifh rif;uGef;awmifdk;
OD;yknBuD;awmifac: awmifay:BuD; ausmif;wdkuf oHk;*dkPf;csKyfq&mawmf OD;&mZdExHodkU ajymif;a&GU
oif,lonf/ oHk;*dkPf;csKyfq&mawmfu yd#u oGm;enf; vmenf;udk vufqkyfvufudkif
txl;oifjyay;&m vydkif;ESpfydkif;twGif; rsm;pGm wdk;wufoGm;\/ taetxdkifESifh pdwf"mwfudkvnf;
tm;&um OD;em&'tm; pmcsq&m tjzpfrS wpfqifh ausmif;wdkufudkyg vTJtyfav\/
odkUaomf OD;em&'um; xdkwm0efudk Mum&SnfvufrcHbJ rEav;rdUodkUwuf tbd"rmtausmf
rdk;aumif;wdkufodkU pmoif<ucJhMuonf/ xdkrSwpfqifh 'udP0efwdkuf? xdkurS jrawmifwdkuf? xdkurS
pHausmif;wdkufBuD;rsm;odkU wpfwdkufNyD; wpfwdkuf? wpfq&mNyD; wpfq&m enf;rsdK;pHkatmif
pmvdkufjcif;? &Sifi,f yOif;i,frsm;tm; wpfqifh pmcsay;jcif;jzifh aexdkifcJh\/
xdkUaemuf taMumif;tm;avsmfpGm jynfcdkif a&TawmifrdU emrnfausmf a0VK0efq&mawmfxH
a&GUajymif; oDwif;oHk;&m yd#ut&m xufjruf pl;&S? 0D&d,vnf; aumif;? taetxdkifvnf;
tm;&ojzifh q&mawmfBuD;u a0VK0ef ausmif;wdkufBuD;udkyif OD;pD;tkyfcsKyf&ef vTJtyfjcif;
cH&jyefonf/ odkU&mwGif OD;em&'onf atmufrdU atmuf&Gm raysmfydkufojzifh rif;uGef;odkU
jyef<uvmcJh\/ rif;uGef; awmifay:BuD;ausmif;odkU jyef<uvmaomtcg q&mh0wf? oHC0wfrsm;
vkyf&if;? pmydkUcs&if; ygVd? t|uxm? #Dum rsm;udk arTaESmufMunfhIum tcsdefudk ukefvGefapcJhonf/
pmcsbkef;BuD; OD;em&'\ owif;vnf; ppfudkif;? rif;uGef; wpfcGif ysHUvGifhpyae\/ xdktcsdefum;
v,fwDq&mawmf\ ]r[m#Dum} *,ufxcsdefjzpf ]]igomqdkvQif t|uxmyJ a&;r,f}} [k
tm;usrcH tBuHaygufum ]ay#aumya'o ygVdawmf} tzGifh ]t|uxm} a&;&ef pDpOfvsmxm;vsuf
&Sdonf/
wpfno OD;em&'onf tdyfrufwGif atmufoGm;ESpfacsmif; usdK;onf[k jrifruf
]]atmufoGm;usdK;&if udk,fhatmufuvl aowwfonf}} [laomtpGJaMumifh ESrrsm;&Sd&m
ESpfrdkifausmfa0;uGmaom ausmufyeH&GmodkU uwdkufudkuf <uoGm; usef;rma&; tajctaeudk
ar;jref;cJh&ao;\/ ESrrsm;um; tdrfaxmifrusMuao;/
OD;em&'onf t|uxmusrf;y&ef pDpOfqJ tpfrESifh ESrrsm;udk ausmif;odkU ac:,l ]]ig
vlxGufawmhr,f? tus? vHkcsnf ,lcJhMu? eifwdkUudk pdwfrcsbl;}} [k c&D;a&mufrqdkuf ajymvdkuf&m
tpfrESifh ESrrsm;rSm ,lusHK;r& idka<u;Muukef\/ trsdK;rsdK; awmif;yef avQmufxm;aomfvnf;
r&awmhbJ aemufqHk;wGif wpf,f wpfZGwfxdk; vkyfwwfaom pdwfaMumifh acgif;aygif; eDwm&J?
ydk;om;vHkcsnf eDwm&JESifh pmyGJudk a&SUcsum tvr*Fvmr@yfwGif pma&;BuD; jzpfvmav\/

Mum;orQ jriforQ q&morm;rsm;ESifh b0wl pmoifbuf bkef;BuD;tm;vHk; ,lusHK;r& ESajrmwo


aeMuukef\/
OD;em&' wpfjzpfvJ udkomaAsmudk em;cs
]]rqHk;r rapmifhxdef;yJ vTwfxm;aom pdwfuJhodkUaom tusdK;rJh 'ku&mufapwwfaom tjcm;w&m;
wpfyg;udk igbk&m; jrifawmfrrl}} [k jrwfpGm bk&m;&Sif ({u*Fkw&-t'E0*f) a[mawmfrl\/
wpfzef (,if; {u "rygVd-wwd,0*fyif)]]aumif;rGef rSefuefaom w&m;usifh0wf r[kwf&m vHkYv0D&d, BuD;olonf 'kua&muf
vHkYvenf;olom csrf;om&\/ usifhMuHaomfvnf; qif;&JvGwfaMumif; w&m;
r[kwfaomaMumifhyifwnf;/ aumif;rGef rSefuefaom w&m;usifh0wfum; vHkYv0D&d,
BuD;olonfom csrf;om vHkYvenf;olrSm qif;&J&onf}} [k omoemawmf vrf;pOfESifh
omoemtjyifrS vrf;pOfwdkU 0D&d, toHk;csyHkudk EdIif;,SOf a[mawmfrlzl;\/
xdkoabmrsm;udk rSef;arQmf ZGJvHkYv 0D&d, aumif;wdkif; tusdK;&Sdonfum; r[kwfacs/
tusdK;rrsm;aom udp? enf;vrf;rrSefaom tvkyfwdkUudk vkyfudkif&m 0D&d,aumif;oavmuf
'kua&mufwwf\/
xdkUaMumifh rdrd vkyfawmhrnf[k BuHpnfaom tvkyfudk &m*? a'go? arm[uif;aMumif; tvkyf
[kwf-r[kwf rSef-rrSef? bk&m;paom olawmfaumif;rsm; BudKuf-rBudKuf a0zef pdppf&m\/
[kwfrSefaomfvnf; rdrdpGrf;tm;jzifh wu,fvkyfEdkif rvkyfEdkif pOf;pm;&m\/ tcsdeftcg tajctae
ae&mXme oifhroifh rSef-rrSef a0zef&m\/
aumif;rGef rSefuefonfh tvkyfyif jzpfapumrl owdynm pOf;pm;Pf txdef;rygaompdwf?
wpfZGwfxdk; BudwfrSdwf BudK;pm;aom 0D&d,wdkUonf aumif;usdK; ray;wwfacs/
tukodkvfuHa[mif; a<u;a[mif;wdkUudk 0dyemukodkvfjzifh pm&if;&Sif;um &Sif;um b0rsm;udk
csHK;csHK; oGm;ae&aom a,m*DwdkUtwGuf pdwfxufoefav? ZGJaumif;av? rZdry#dy'gusatmif
pOf;pm; a0zef&av jzpfonf/ odkUr[kwfygu vrf;pOfyif rSefaomfvnf; tHacsmf
oGm;wwfayonf/
udkomaAsmonf trsdK;rsdK;aom avmu"Hrsm;udk jzwfoef;um &[ef;vlxGufb0 tajcrusrDrSmyif
rif;uGef;tv,fawm& q&mawmfbk&m;BuD; OD;rOLom&u qGJaqmif a[mjy omoemhabmifodkU
jyefvnf a&muf&Sdvmonf/ OD;em&'onf ESpfBudrfajrmuf &[ef;y rMumrDyif vufyHwef;rdUrS
q&mawmf OD;*Ermu pmcsbkef;BuD;tjzpf yifhac: vufyHwef;rdU <ua&muf oDwif;oHk;&jyefonf/
vufyHwef;rdU wpf0grQom aeNyD;aemuf rif;uGef;odkU jyefvnf <uvmcJhonf/

OD;em&' csHK;yGJcs idk&jcif;


OD;em&'onf rif;uGef;odkU jyefa&mufNyD; awmifay:BuD;ausmif;&Sd wdkufwm a0,sm0pESifh pmcs&aom
wm0efBuD;udk vkyfNrJvkyfaepOf rMumrDyif rw&mrdUe,f &GmBuD;wpf&GmrS ausmif;xdkifpmcstjzpf yifh
q&mawmf\ trdefYt& vdkufyg <uoGm;&jyef\/ (y#dywfbuf rvSrf;Edkifap&ef pmESifh? y&dowfESifh
0dkif; zdxm;jcif;yifwnf;/)
wdkuftkyfpmcs vkyf&onfrSm a&SmifvG,fvSaomfvnf; ausmif;ydkifb0um; kwfw&uf a&Smif
rvG,fulvSacs/ xdkawm&Gm pmoifwdkufrSmvnf; &yf&Gm 'um 'umr awmifhwif;
ausmif;om;udk&if OD;yOif;vnf; rsm;vSojzifh OD;em&'uJhodkUaom pmwwfyk*dKvfudk &onfhtwGuf
wpfe,fvHk;u 0rf;omaeMu\/
OD;em&'vnf; udk,fhvufudk,fhajc udk,fhoabmus tkyfcsKyf vGwfvyfpGm omoemy&ojzifh
0rf;ajrmufae\/ odkUaomf udk&ifBuD;tcsdKUESifh vufxufawmfyg OD;yOif;tcsdKUtay: MoZmrudkuf
&Sdaeonf/ onf;cHqHk;r a[majym\/ i,farG;NcHayguf q&mwynfh r[kwfMuojzifh
]OD;yOif;BuD;vmu bkef;BuD;&efol} [lonfhtwdkif; wjznf;jznf; tkyfcsKyf& cufvmawmhonf/
aemuf ausmif;om;? udk&ifBuD;rsm;xd qefUusifbuf MoZmouf0ifum qHk;r&ef wpfaeUwjcm;
cufvm\/
]pmwwfaomfvnf; rtkyfcsKyfwwf} [k txifcH&rnfpdk; BudK;pm;onf;cH ygaomfvnf;
aemufqHk;wGif usufoa&cef;twGif; 0if ouFef;udk acgif;ykNcHKum csHK;yGJcs idk&avawmh\/
emrnfausmfp wpfe,fvHk;u txifBuD;aeNyD jzpf rnfodkU pDrH&rnfudkrod? kwfw&uf
xGufoGm;vnf; r&? rsm;pGm pdwfqif;&J&av\/ (tarTt"mwfudk owdy/)
y&dowfESifh pmESifh tydkifzdvdkufaomfvnf; xdky&dowfESifh xdkpmuyif OD;em&'tm;
b0vrf;aMumif;ajymif;&ef EdI;aqmfaeawmhonf/
aumif;rnfholudk qdk;atmif vkyfr&? qdk;rnfholudk aumif;atmif vkyfr&/
OD;em&'onf tm;&atmif idkNyD; aemufwpf&ufrSp oHa0*0ifum ]pdwfqdk;&? pdwfnpf&?
idka<u;&onfh 'kuum; ylavmifvS\/ xdk'kuu vGwfapEdkifonfhw&m; r&SdawmhNyDavm} [k
tajz&Sm pdwfajyvufaysmuf pmMunfhaecJhonf/
]]aomuy&da'0geH orwdurm,= owdy|mefav;yg;wdkUonf pdk;&drf idka<u;jcif;wdkUudk
vGefajrmufjcif;iSm vnf;aumif;? 'kua'gremeH tw*Frm,m= udk,fpdwf qif;&Jjcif;wdkU\
uif;aysmufjcif;iSm vnf;aumif; jzpfukef\}}[laom owdyXmef ygVdawmfudk oGm;awGU&m aqGUaqGUckefrQ 0rf;omoGm;\/ odkUaomf rnfodkU
IrSwf&onfudkrl rpOf;pm;rdojzifh dk;&m Ak'gEkwd? arwmur|mef; wdkUudkom
prf;MunfhaerdcJhonf/

]rif;uGef;odkU a&mufvQif xdktajz&rnf} [k arQmfvifh ,HkMunfpdwfu jyif;jypGm 0ifvm\/ odkUESifh


rMumrD oufqdkif&m q&morm;ESifh 'um 'umrrsm;udk ajyvnf at;aq;pGm ajymqdk xdk rw&m
pmoifwdkufrS rif;uGef; awmifay:BuD; ausmif;odkU xGufcGmcJhav\/
OD;em&'onf rw&mrS rif;uGef;odkU a&mufaomtcg awmifay:BuD;ausmif;rS tv,fawm&odkU
a&TUajymif; oDwif;oHk;&jyefonf/ OD;em&'\ b0wGif ,ckwpfBudrf tajymif;onf taumif;qHk;
jzpfcJh\/ awmifay:BuD;ausmif; q&mawmfonf y#dywf oifhHkomvkyf y&d,wf
usrf;pmrsm;udkom tcsdef&SdorQ MunfhI&ef 0goemBuD;ojzifh OD;em&'vnf; xdktwkudk ,lcJhrd\/
tv,fawm& q&mawmfrSmrl y#dywd ydktm;oefaom q&mawmfjzpfonf/
]pmoifpmcs&wmvJ rsm;vSNyD? 'DvdkaeoGm;vdkU &[ef;w&m; tm;xkwf&awmhrnf r[kwf? &[ef;w&m;
tm;rxkwf EdkifvQifvnf; pmawGrnfrQwwfwwf? 'kurS vGwf&awmhrnf r[kwfyguvm;} [laom
rD;cJjymzHk; jzpfcJh&onfh todPfonf acgif;ay: rdk;BudK;usonfxuf jyif;xefay\/
pmoifpmcsjcif;jzifh e,fvnf; pHkcJhNyD/ vlrI 'kursm;vnf; BuHKcJhNyD/ rD;cJNymzHk; todPfBuD;u
arhavsmhpGm odrf;ydkuf vmcJhrdaom b0ZmwfIyf txkyfBuD;udk wpfuefYpD wpfuefYpD ajz
jyaeavawmhonf/
]]ighb0um; tcsdefydkif; twGif;rSmyJ tajymif;tvJawG rsm;NyD; acsmufurf;yg;uszdkU vufrwifuav;
vdkygawmhuvm;}} ponfjzifh i,fpOfrSp rdrd\ c&D;onfb0udk awmifay:rS pD;
MunfhvdkufouJhodkU MuufoD;xrd avawmhonf/
tyrm' odkufapmihfBuD;rsm;
OD;em&'onf oufawmfvnf; 37-ESpf&SdavNyD/ q&mawmfxH &[ef;w&m; &IyGm;enf;udk avQmuf
usihfawmhrnf MuHaomfvnf; oHCmawmfrsm;udk xdef;odrf;pmcs wdkufiftkyfvTJtyfjcif;om
cH,l&jyef\/ xdkwm0efBuD;udk ,cifu tBudrfBudrfxrf;cJh&pOf yxr wGif om,mrdouJhodkY
&Sdaomfvnf; wpfBudrfwGifrl xdkwm0efBuD;uyif acsmufvSefYaeawmh \/ okdYaomf ra&SmifombJ
xrf;aqmifae&jyefonf/ w&m;avQmuf&ef tBuHvnf; ikyf ikyf oGm;jyef\/
wpfaeYaomtcg pmMunhftNyD; &NyD;pmrsm;udk pdwfygvufyg &GwftHaecdkuf &kwfw&kwf q&mawmfBuD;
<uvmum...........
'OD;em&'? pmawGudk b,ftwGuf 'Davmuf oiftHusufrSwfae&owkef;'' [k ar;awmfrl&m
ikyfaeaom tBuHu &kwfw&uf ay:vmum...
''edAmefvdkcsifvdkYyg t&Sifbk&m;'' [kyif avQmufvdkufrdonf/
''edAmefvdkcsif&if 'blwH blwawm ywd' avmufeJYyJ &EdkifygoAsm'' [k rdefYawmfrlum teD;rS
xGufcGmoGm;\/
OD;em&'\ OD;acgif; jyif;xefaom 'kwd,rd rdk;BudK;wpfBudrf ypfcsvdkufouJhodkY &Sdawmhonf/

q&mawmfBuD;um; odawmfjrifawmfrl[ef&Sday\/
uHw&m;wdkYonf qef;Mu,fvS\/ owd-orm"d-ynmjzihf apmihfMunhfwwfygvQif
odomvSayonf/ OD;em&'vnf; oufjyif;csvsuf ]]blwH blwa,m ywd}} [k EIwfu
tBudrfMudrf a&&Gwfum t"dym,fudk awGNyD; pOf;pm;aerd\/
]]t&Sdudk t&Sdtwdkif; jrifvQif edAmef&awmhwmyJ}} [k 'ufueJ oabmaygufum vufawGYvkyf&ef
qHk;jzwfvdkufawmhonf/
oHCmomr*Dac: bkef;BuD;EdkifiHa&; tzGJYrsm;vnf; ay:vmcdkufjzpf pmoifom;rsm; qHk;r&
cufonfESihf MuHKav&m? OD;em&'twGuf y#dywd tvkyfcGifodkY jrefjrefwGef;ydkYouhJodkY jzpfoGm;\/
]]OD;em&' qif;&Ju vGwfcsif&if owdyXmefuvGJvdkY wjcm;vrf;cGJ r&Sdbl;/ {um,aem,H ra*g}} [k
q&mawmfBuD;u trdefY&Sd&m rnfodkY yGm;&rnf[kum; cGJjcm; trdefYr&Sd/ avQmufvnf;
ravQmufrday/ odkYESihf ]r[mowdyVmeokwf ygVdawmfBuD;}udk tVuxm/ #DumESihf wdkufqdkif
tjyefjyef tvSefvSefMunhf&I oHk;oyf&awmhonf/
,if;odkY owdyVmefqdkif&m pmrsm;udk Munhf&I vGwfvGwfuRwfuRwfBuD; &kef;rnf tm;jyKae cgrS
]ay#aumya'o tVuxm} a&;&ef tBuHBuD;u qD;umaejyef\/ ]tVmuxmq&m} bGJUxl;udk
Aef;jyaom xdktBuHonf rm&\ aemufqHk toHk;jyKvdkufaom vufeufBuD;yifwum;/ xdktcsdefu
OD;em&' jrifcsifrS jrifrnfjzpfaomfvnf; OD;em&'uH u xdk tE&m,fudk tcdkuftweYftm;jzihf
ckcHumuG,f ay;vdkuf\/
rMumrD q&mawmftm; cGihfyef oHCy&dowfBuD;rS zJum tv,fawm&\ taemufbuf
av;zmvHkcefYa0;aom awmxJodkY 0ifcJh\/ urVmef;ausmif;uav;wpfaqmifudk *luav;acsmif;
oDv&Sifq&mBuD; a':tDu aqmufvSL &wwforQESihf a&mihf&Jum ]tyrm' owdyVmef tvkyf} ud
rqkwfrepf &IyGm;awmfrl\/ (,cktv,fawm& taemufwdkufac:\)
xdktcsdefrSp awmifay:BuD; q&mawmfESihf tv,fawm& q&mawmf\ trsdK;rsdK; tzHkzHk
apmihfa&Smuf&rnfh wm0efukefNyD[k qdkoihf\/ xkdq&mawmfESpfyg;um; &Sifarm*vdykwwd
avmif;vsmtm; omoemabmifa&muf&ef tcsdef,lapmihfa&SmufcJh&aom t&Sifod*0ESihf
p@0ZDrax&fBuD;wdkY uJhodkY jzpfawmhonf/
t&Sif od*0rax&fBuD;onf ar*vdykwwdtm; omoemhabmifa&mufatmif qGJaqmif
a&mufvQif y#dywftvkyfudk tvsifcdkif;\/ odkYwap wwd, oH*g,em omoemjyK&ef
&Sdaeao;ojzihf omoemrS zJcGmroGm;Edkif&Hk/ orm"d todOmPf &ifhusuf&Hk y#dywfvrf;p
aomwmyefrQavmufom csD;ajrSmuf&yfqdkif;xm;\/ "r&oudk odoGm;ojzihf aMumihfMurJhaernfpdk;
t&[wzdkvfayguf ta&mufydkYawmfrrlcJh/ xdkYaemufrS y&d,wd oif,l&ef p@0ZDrax&fBuD;xH
ydkYvTwf\/ omaraPb0jzihf wdyd#u"&jzpfcJhonf/ (yg&mZdu u@tzGihf 30-31/)
pifppf awmfay:BuD;ESihf tv,fawm& q&mawmfBuD;ESpfyg;um; yk*Hrif;? rif;wkef;rif;wdkY\ q&m
psmeftbdnmOf& oD;vHk;q&mawmf\ tyrm' tarGcH wynhfBuD;rsm; jzpfMu\/ tv,fawm&
q&mawmftm; ]tem*grfBuD;} [kyif xdkacwfuqdkonf/
xdktyrm'tarGudk rdrdwdkYvnf; pm;oHk;um xdk tyrm' odkufBuD;udk qufvufom jzpfMuukef\/
(apmapmydkif;url rm&fewfu vufcsufOD;OD;oGm; vufydkufom MunhfaecJh Mu&ukef\/
uHw&m;wdkY\ tpDtrHum; OmPfrDoavmuf tHzG,f&SdaypG/

]]taMumif;onf tb,ftusdK;twGuf/ tusdK;onf xdktaMumif;aMumihf}} ponfjzihf (a&SUoGm;


olawmfaumif;BuD;rsm;u b0ESihf&if; jycJhMuonfudkom) &IjrifEdkifMuygvQif
xdktaMumif;tusdK;rsm;udk wpfrsdK;wpfzHkjzpfatmif tcsdefqGJay;wwfaom vrf;vTJay;wwfaom?
xdk;azmuf 0ifaESmufvmwwfaom tarG"mwfwdkY\ oabmudk aygavmBuD; odjrifMuav&m\/
okdYrSom ]vmrnfhab; ta0;ujrif} EdkifMuayrnf/
rvIyfacsmufEdkif udk,fydkiftod
bkef;BuD; OD;em&'onf tyrm'w&m;udk oufpGefYBudK;pm; rem;r&yf &IrSwfyGm;rsm;awmfrl&m
owdyVmefw&m;onf tvGeftusdK;rsm;aMumif; &dyfpm;rdum ]]ygVdawmfrSmvJ yGihfyGifhvif;vif;?
tVuxm #DumawGrSmvJ &Sif;&Sif;BuD;&Sdaeygvsuf vufawGYprf;Munhfr,hfolawmif r&SdcJhMuygvm;}}
[k omoemtwGuf tm;rvdk tm;r& jzpfaerd\/ xdktcsdefrSp ZGwfESpf BudK;pm;awmfrlonf/
owdyVmef[lonf oGm;vmvIyf&Sm;orQ &kyfw&m;\ trlt&mtm;vHk;ESihf pdwf (emrfw&m;) \ awG;
MuHpOf;pm; vIyf&Sm;rItm;vHk;udk rvGwfwrf; Munhf ododae&aom tvkyfyif jzpfonf/
&Sif;vif;vG,fulvSay\/ yxr oGm;rIvmrI vIyf&Sm;rI (&kyfydkif;)udk apmihfMunhfodrSwf&\/ aemuf
MuHpnfpdwful;rI (emrfydkif;)udk apmihfMunhfodrSwf&\/ oGm;csifaom pdwfu OD;pGmjzihf oGm;jcif;
ud&d,m (&kyf) jzpf&yHk acgif;jyL jyLvmaom pdwfOD;uav;rsm;udkyg rSwfodum wpf&ufxuf
wpf&uf rSwfodpdwfrsm; pdwf pdwf rSwfp&mrsm; rsm;rsm; vmawmhonf/
xdktcg ]]wifhw,f csrf;om jrJaom ig}} txifonf tjrifESihfajymif;jyef jzpfoGm;wmh\/
0wfpm;wefqm? &d,myx? oEwdCe ynwftzHk;rsm; vHk;vHk;uGmusoGm;ukef\/
Oyrmtm;jzihf tvGefyd&dvSaom vlwpfa,muftm; vlqdk vlaumif; cGJjcm;od&ef tjrJwrf;
aemufa,mifcH pHkaxmufMunfh&IaerSom xdkolvkyforQ? qufoG,forQ tm;vHk; awGUjrifvmrnf
jzpf\/ xdktcg tajymtxifESihf rsufjrif vufawGUwdkY uGmjcm;um udk,fydkif qHk;jzwfcsuf? pD&ifcsuf
ay;pGrf;Edkifawmhonfom/
]toHonf orm"d\ &efol} jzpfonhftwdkif; bkef;BuD; OD;em&'onf vlol y&dowfESihf
eD;uyfaeaom rlvausmif;uav; nnf;aiGUum orHk;csyfacsmifXmeodkY a&TUajymif;oDwif;oHk;\/
oHk;ESpfrQtMum oufawmf 40 t&G,f zHk;uG,faeaomt&mudk zGihfvSpfjyouJhodkYvnf;aumif;?
tarSmifwkdufcef; qDrD;xGef;ouJhodkY vnf;aumif;? OD;pGmaom b0\ tESpfom&udk
&&Sdodjrifawmfrl\/ ajr tcdkiftcefY pdkufxm;aom wk&dkPfwkdif(wHcg;wdkif) onf
t&yfav;rsufESmrSvmaom avwdkYaMumifh acsmufcsm; ,drf;,dkifjcif; r&Sd yuwd wnfjidrfouJhodkY
&kyfemrf "r b0t"dym,fudk tb,fvlewfjA[m wdkY\ toGifrwl t,l0g' avMurf;aMumihfrQ
a&GUajymif;,drf;,dkifjcif; r&Sdatmif odjrifawmfrlav\/
blwH blwawm 0wd= t&Sdukd t&Sdtwdkif; jrifawmfrlNyD/
tmaygufatmif a[maomfvnf; arm&HkrQom
*luav;acsmif tv,fawm& bkef;BuD; OD;em&'onf owdyXmef tyrm' usihfpOfudk rdrd udk,fwdkif
usihfMuH ]oEdXdu? tumvdu*kPf} udk (t"d*ro'gjzihf) av;jrwf,HkMunfvmaomtcg
]{[dy}*kPfudk xkwfazmfvsuf&Sd\/ oHk;ESpfwmumvtwGif;yif xl;qef;aom bkef;BuD;[k

xifaeolrsm; &SdcJh\/ wpfp wpfp pHkprf; prf;oyfem,lMunhfMu&m bkef;BuD; OD;em&' w&m;rSm


r,HkEdkifatmiftqef; jzpfaecJhMu\/
]]oGm;- oGm;w,f rSwf? &yf-&yfw,f rSwf? xkdif- xkdifw,f rSwf? tdyf(avsmif;)-tdyf(avsmif;)w,f
rSwf/}}
oHk;ESpfumv vGefaomtcg pHkprf;olrsm;udkomru rdrduyif w&m;a[m&ef tcGihf&Smvsuf&Sd\/
awGUorQ xdkw&m;udkyif a[monf/ emolwdkif; vefYoGm;Mu\/
]]rif;wdkY tarrdb bdk;bGm;awG bk&m;0wfwwf &GwfzwfaecJhMuwJh owdyXmefw&m;qkdwm 'gyJ/
&Gwf&wJhpm r[kwfbl;/ tvkyfvkyf&wJhpm/ ckESpf&uf vkyfMunhf edAmef&Edkifw,fvdkY bk&m;u &J&JBuD;
tmrcHcsuf ay;awmfrlwJh w&m;uG,fh/ BudK;pm;emMu/ ]usihfMu? r,Hkr&SdMueJY}[k xyfqihf tmrcHcsuf
ay;awmfrlaomfvnf; w&m;emolrsm;rSm rMum;zl;aom w&m;tqef; jzpfae &,fol&,fMu?
avSmifolavSmifMu\/
]]oGm;&if oGm;rSef;? vlwdkif;odwmaygh? acG;awG 0ufawGvJ odwmyJ}} ponfjzihf vnf;aumif;/
]]orxyguGm? ynwfyguGm}} ponfjzihf vnf;aumif; ckcH&Iwfcsjcif;udkyif cHcJh&\/ odkYaomf
OD;em&'um,; vufravsmhacs/
]]olwdkYrdkufwm rdkufMuyap? em;&nf0NyD;a&m a[m&rSmyJ}} [k ZGJtm;wif;awmfrlcJh\/ odkYaomf
]tmaygufatmif a[maomfvnf; arm&HkrQom&Sd ]wpfESpfom MumoGm;aomfvnf; wpfOD;wpfavrQ
w&m;&IrSwfrnfhol ay:rvmacs/
bkef;BuD;OD;em&'onf ]yk*dKvfcifrS w&m;rifonf}[k ,lqavm rod? rdrdw&m;udk rnfolrQ
em,lusifhMuHrnfhol ray:aygufojzihf rdrdaqGrsdK;rsm;&Sd&m Zmwd&GmokdYw&m;jzihf aus;Zl;qyf&ef
<uawmfrl\/ ]tpm;aumif; pm;&aomtcgcifrifoludk owd&} ouJhodkYvnf; jzpfayvdrfhrnf/
Omww p&d,mvnf; jznfh&ma&mufayonf/ Zmwd&GmodkY a&mufvQif uefBuD;ukef;&Gm\ ta&SUbuf
ausmufjyKwfukef;awmwGif; urXmef;ausmif; wpfaqmifaqmuf oDwif;oHk;onf/
refusnf;pk awm&ausmif;bkef;BuD; OD;vuPuvnf; ]qifjzLawmfwpfpD;0if vm0yfonf}
[kBudKwif tdyfruf jrifrufaMumif;&if;ESD;olrsm;tm; ajymMum;xm;ESihf\/
OD;em&'vnf; a&mufaomaeYrSp wpfa,mufvm wpfa,muf? q,fa,mufvm q,fa,muf
rvGwfwrf; w&m;csD;jrSihfawmfrl\/ rif;uGef;xufyif tajcrvSjzpfum ]]oGm;- oGm;w,f/ pm;pm;w,f/ 0g;-0g;w,f/ rsdK-rsdKw,f/ qdkY-qdkYw,f/ wkdY-wdkYw,f/ qdwf-qdwfw,f}} [kyif
ajymifavSmifvmMuukef\/ ]]oli,fcsif; rif;jzpf}} [louhJodkY &if;ESD;olrsm;tMum;jzpf ydkyif
rnSmrwm a0zefvmMu\/ OD;em&'um; pdwfrysuf/ quf a[mNrJ a[m\/ MumvQif
ausmif;odkYyif vl0ifvlxGuf enf;vmawmhonf/
&yf&GmxJwGif emrqHhatmif Mum;aecJh&aom tvkyftauR; vl,Hkwpfa,mufu ]MumvQif cuf&acs&JU}
[k xifavm rod/ wpfaeYwGif OD;em&'tm; ]]t&Sifbk&m;udk ajymaeMuw,f/ 'Dbkef;BuD;[m
tqef;xGifNyD; olrsm; ra[mwhJ w&m; a[mvm; a[m&JU/ olrsm; rjywJh w&m; jyvm;jy&JU/ olrsm;
ray;wJh w&m; ay;vm; ay;&JU/ olrsm; rusifwJh w&m;usihfvm; usihfwJh/ [k avQmuf&m OD;em&'rSm
jyHK;yif em;axmifum atmufygtwdkif; trdefY&Sdjyefonf/
]]olrsm; ra[mao;wJh w&m;udka[mrS olrsm; remzl;ao;wJh w&m;em&wmaygh? olrsm; ray;;ao;wJh
w&m;ay;rS olrsm; r&ao;wmudk&r,f/ olrsm; rusihfao;wmudk usihfrS olrsm; rjrifao;wJh
w&m;xl;udk odjrifNyD; tudsK;xl;cHpm;&rSmayghuG,fh}} [k rdefYqdkawmfrlcJh&\/

OD;em&'\ aqGawmfrsdK;awmf cRwfcef;um; olwdkY,Hkatmif a& rD; tpHktpHkvnf; rjyEdkif/ olwdkY


jrifonfrSmvnf; OD;aomaAsmhomvQif jzpf&m em,lusihfoHk;vdkolrsm; r&SdonfrSm rqef;vSygacs/
ow0gwdkY uHum; MuHzef vGJwwfayonf/
wpf ,l oef vkyfrS awmfumus
bkef;BuD; OD;em&'onf ESpfESpftwGif; usifhBuHvdkolrsm; rawGU&onfhtjyif emMum;vdkolrsm;yif
enf;yg;vSaomfvnf; ZGJvHkYv csawmfrrl/ rjzpfrae pdwfqE jyif;jyxufoefpGm tcGifhomwdkif;
a[majymvsufyif &Sd\/ wpfaeUaomf rif;uGef;buf Oykof&uf&SnfapmifhMuaom rEav;NrdKU
ol&Japs;rS yGJpm;BuD; OD;opf-a':ausmh ZeD;armifESHwdkU ]xl;qef;vSonf} [k Mum;&aom w&m;udkem&ef
a&mufvmMu\/ emHkrQ rwif;wdrfEdkifMuojzifh vufawGU usifhBuH&ef avQmufxm;Mu&m owdy|mef
tusdK;oGm;ESifhwuG IrSwfyHkudk jyay;awmfrl\/
&d,myxydkif;ESifh orZnydkif; a&m,Sufum kyfydkif; IrSwfyHk OD;pGmjyay;\/ ]]kyfudk oHk;oyfvQif
emrfvJ olUtvdkvdk ay:vGif xif&Sm;vmawmhonf}} [k 0dok'dr*f vmonfhtwdkif; kyfudk
Edkifvmaomtcg emrfoabmrsm;udk qufvuf IrSwfap\/ av;ig;&ufcefU &SdvQif
a,m*Dudk,fwdkifyif w&m; t&omrsm;udk NrD;prf;vm&NrJ jzpfojzifh ZeD;armifESH ESpfOD;pvHk; &Tifvef;
wuf<uvmMuonf/
vlUjynfewfjynf r&Sdaom csrf;om (r[m#Dumtvdk) tvkyf rvkyfolwdkU rodEdkifaom csrf;om
(trmEkoD&wd) udk &ufydkif;rQjzifh odjrifoGm;Mu&m yifyef;onf rxifawmhacs? a&SUudkyif wdk;wdk;
IrSwfvdkMu\/ bkef;BuD;uvnf; a,m*D\ trlt&mudk Munfh tavQmhtwif; Sday;aeonf/
]]tif; 'umBuD; 'umrBuD;rsm; IrSwfMuwJhtcg jzpfatmifvJ rjyKeJU/ ysufatmifvJ ryeJU/ jzpfwm
ysufwm udkom odyap/ jzpfatmifyawmh avmb? ysufatmif yawmh a'go? jzpfwmysufwmudk
rodawmh arm[}}
ygVdygXfom; toHaetoHxm;ryg? vlomrefwdkUtzdkU bmawG ajymaerSef; rodEdkifaom xdk wHk;wdwd
w&m;pum;rsm;rSm yGJpm;BuD; ZeD;armifESHtwGuf dk;wGif;jcifqDpdrfhrQ ESpfodrfh auseyfoGm;Mu\/
IrSwf&mwGif rnfodkU pdwfxm;&aMumif; wpfcsufwnf; em;&Sif; todPf
vif;oGm;avawmhonf/ wpfaeUxuf wpfaeU o'g? 0D&d,? owd? orm"d? ynm a`Eig;yg;wdkU
&Tifvef; xufoefum xdka`Eig;yg; nDrQ vmMuojzifh wpfvcGJ ESpfvtwGif; rnfolzsufrS
rysufaom todPftvif;BuD; &&SdoGm;Mu avawmh\/
xdkUaemuf OD;opf\nD OD;GefU? jzL;rdUol Oykofonf ta':BuD; (aemuf w&m;tm;xkwfNyD; oDv&Sif
0wfoGm;ol armfvrdifq&mBuD; a':ukov)? uGwfuGif;OD;cif (w&m;tm;xkwfNyD;
&[ef;0wfoGm;onf/ bGJU-OD;ar"m0D)? OD;cif\ rdwfaqG rdUvSOD;pH'Gef; paom trdUrdUte,fe,frS

a,m*Dopfrsm; wpfqifhpum; wpfqifhem;jzifh jyefYyGm; vmMuavawmh\/ rif;uGef; tv,fawm&


taemufwdkuf aZw0efausmif; av;ig;v pGJpGJNrJNrJ usifhBuHaexdkifaom a,m*Drsm;yif &Sdvmum
]aZw0efq&mawmf} [laom trnfESifhtwl ]owdy|mefw&m;} [laom toHonf pyf&mpyf&m
vGifhysHUvsuf&Sd\/ em;,Ofp yvmMuonf/
rjzpfrae xufxufjrufjruf ZGwfw&Gwf wpf ,l oef vkyfwwfaom q&mawmf\ yuwd
Zmwdygpdwfxm;udk owdy|mefuJhodkU rSefuefaom tvkyf toHk;csvdkufaomtcg tHudkuf
jzpfoGm;awmh\/ ESpfumv &Snfvsm;pGm epfryf aysmufuG,faecJhaom &wemtdk;BuD;udk
xkwfazmf&m xdkpdwfxm; xdkvHkYvrsdK;jzifhom wl;azmf ,lEdkifayonf/
a,mufru ay;aom opmav;yg;
]wpfa,mufup wpf&m} [louJhodkU t&yf&yf a,m*Da[mif;rsm;\ wdkufwGef; EdI;aqmfcsuft&
a,m*DOD;a& wpfaeUwjcm; wdk;yGm;vm\/ txl;ojzifh OD;pH'Gef;aeaom rdUvSrdUrS a,m*Dopfrsm;
rif;uGef;odkU vma&muf tm;xkwfMu&m OD;pH'Gef;\ EdI;aqmfrIrSm tatmifjrifqHk; jzpfcJhonf/ OD;pH'Gef;
rif;uGef;vm tm;xkwfpOfu udk;vcefU Mum OD;pH'Gef;tm; xdkpOfu ay;aomw&m;rSm pwkr"k
csuf&aom w&m;jzpf\/ q&mawmfonf a,m*D\ trlt&mudk Munfh w&m;IuGuf tmHkudkvnf;
yjyif ajymif;vJ ay;avh&Sdonf/
&Sifom&dykw&monf yef;wdrfonfom; &[ef;tm; tokbur|mef; tay;rSm; w&m;r&Edkif&SdpOf
bk&m;&Sifu tEkBudKuf pdkuf"avhudk jrif Mumtdkif zwfqif;jyNyD; Mumyef;udk tIcdkif;ouJhodkU
tbdnmOf r&bJ csdefq ay;&onfrSm vG,fulaom tvkyfr[kwfacs/ ({uedygwf/ wdwZmwf/)
wpfaeUo OD;pH'Gef;tm; aeylusJusJwGif (axm?oum?qD?ysm;) pwkr"k tdk;udk a,mufrjzifh
tarTcdkif;onf? arTaomvuf\ trlt&mudk Munfh ]]arTw,f? arTw,f}} [k odrSwfae&\/
xdktvkyfrSm aevnf; tvGefylvS acR;wvHk;vHk;jzifh tcH&cufvSonf/ av;rsdK;vHk; oroGm;atmif
wpfem&D? ESpfem&DrQ rem;wrf; arT&ojzifh tvGef vufanmif;aom tvkyfvnf; jzpfonf/ (Mumav
aumif;av? cufav aumif;av jzpfonf? pdwfrapm&/) pwkr"ktdk; arTaom a,mif;ronf
OD;pH'Gef;tm; opmav;yg;udk ay;cJh\/ xdkUaMumifh q&mawmf\ wynfhrsm;wGif OD;pH'Gef;onf
bm0emPf xufoefvSonf[k csD;usL;cH&oljzpfonf/
Ak'vufxufawmf [if;&GufaMumf&if;? ajcaq;&if; &[EmjzpfcJhonfudk atmufarhzG,fyif/
tcsufu ]]bmyJvkyfvkyf? b,fvdkyJ aeae? tNrJwrf; trSwfowd uyfae&rnf}} [k a,m*Dtm;
Tefjyaeonf/ oD[dkVfuRef; &[Emrjzpfzl;aom qGrf;pm;Z&yf r&Sd[k t|uxm qdkonf/ pm;vJ
owd/
OD;pH'Gef; OD;pD;aom rdUvSa,m*Drsm;onf 1273-ckESpfwGif q&mawmftm; yifh rdUvSbdkwJukef;

yxrqHk; w&m;Xme zGifhvSpfEdkifcJhMu\/ ESpf0grQ oDwif;oHk;um w&m;jyawmfrlonf/ xdktcsdefrSp


a&wm&Snf? jzL;? 'dkufOD;? awmifil? uGwfuGif;? yJcl;? rtlyif? jynf? vufyHwef;? [oFmw?
aysmfbG,f? ysOf;rem; paom rdUrsm;odkU owdy|mef w&m;pnfBuD;udk dkufwD;awmfrlcJhonf/
owdy|mef w&m;udk Mum;zl;em;0 r&SdMuao;ojzifh a&mufav&mwdkif; ]]b,fhES,fvJ? b,fvdkvJ}}
ponfjzifh oHo,0ifum avQmufxm; ar;jref;ol? uyfzJhwdkufolwdkUvnf; rsm;vSukef\/
txl;ojzifh a&TusifrdUrS ausmif;tr a':cifyifhavQmuf <ua&muf a[majym&pOfurl cJrsm;
ykvif;rsm;jzifhyif 0dkif; ypfaygufjcif; cHawmfrlcJh&\/ q&mawmfum; ppfajrjyif qif;ae&aom
qifajymifBuD;onf t&yfav;rsufESmrS ypfvTwfaom jrm;'Pfudk BuHUBuHUBuD; cHouJhodkU avmu"Hudk
cEDjzifh tEdkif,lvdkufonf/ todPfenf;ol vlrdkufwdkUtm; rm&fewfay;vdkufaom cJ ykvif;rsm;
jzpfonfudk odNyD;jzpf cGifhvTwfEdkifcJh\/ w&m;a[maepOf cJ ykvif;rsm;jzifh ypfcwf&m OD;acgif;rS
aoG;rsm; awmufawmuf usvmukef\/ xdkaeU nwGif;csif;yif apcdkif;ol pmwwfaywwf
q&mawmfudk,fwdkif vma&muf uefawmhonf[k qdkonf/
oem;p&maumif;aomig
rdUvSrdUonf owdy|mef tvkyfpcef;twGuf OD;pGm vrf;zGifhay;aom rdUjzpfonf/ ae&m rdUvSrS
oDv&Sifq&mBuD; a':Ow&mtaMumif; tenf;i,f azmfjy&ef &Sdygao;onf/
a':Ow&monf oDv&SiftdkBuD; jzpf\/ bkef;BuD;ausmif;0if; twGif;&Sd Z&yftdkBuD; oDwif;oHk;onf/
cdkif;&efap&ef tazmftavSmf r&Sd/ awmifa0S;udk tazmfyae&onf/ taetpm;csdKUiJhvS\/ xdkausmif;rS
udk&ifwpfyg;onf y&d,wd xl;cRefvSojzifh rEav;&Sd pmoifwdkufBuD; wpfwdkuf emrnfausmf
pmcsq&mawmf jzpfae\/ xdkausmif;odkU tvnfjyefa&mufcdkuf (a&S;a&mufpOfu EIwfyifrquf
tzufrvkyfrd apumrl aocgeD;NyDjzpf) rkefUyJ oa&pmrsm;jzifh Z&yfodkU <ua&muf EIwfqufonf/
tazmftavSmf r&Sd tvGefoem;aerd\/
a&mufcdkuf owday;w&m; csD;ajrmufaomtm;jzifh ]]q&mBuD;vnf; toufBuD;NyD? ykwD;
BudK;pm;pdyfyg/ Ak'mEkwd ESvHk;oGif;aygh}} ponfjzifh a[majym&m a':Ow&monf dkaopGm
em,lae\/ twefMum pum;ajymrdaomf pmcsq&mawmfuav;onf a':Ow&m\ pum;rsm;aMumifh
tHhtm;oifhoGm;onf/
]]wynfhawmfr rif;uGef;q&mawmfBuD; 'Dudk <uvmuwnf;u owdy|mefvufudkif &Sdaeawmh
ykwD;rvdkawmhbl;ayghbk&m;? armifyOif;wdkUvJ toufi,fwkef; BudK;pm;yg? tazmfrvdkwJh csrf;om[m
'DrSmrS &Sdoudk;bk&mh? tZwdu tm,we ajcmufyg; (rsufpd? em;? ESm? vQm? udk,f? pdwf) [mvJ
wpfaeUxufwpfaeU xl;jcm;xufjrufvmawmh vlwumawG jrifwmMum;wm odwmeJU rwlawmhbl;?
wpfcgwnf; pl;pl;pdkufpdkuf eufeufeJeJ Mum;vm jrifvm odvmw,f armifyOif;&JU? 'djyif[m
rajymeJU? qdkif;0dkif;BuD;wD;oH Mum;w,fr[kwfvm;? [dkwkef;uawmh em;xJrSm Aef;Aef;qdkNyD;

a&maxG;Mum;&wm/ ckawmh b,favmuf jrefatmif wD;oGm;ayr,fh wpfvHk;NyD;rS


wpfvHk;wD;wmqdkawmh toHvJ wpfckpD xGufvmwJhtwdkif; AHkuav; tvHk;wdkif;&JU toHudk
uGJuGJjym;jym;BuD; Mum;&w,fbk&mh? 'gwifruyJ pxGufvmwJh toHuae tJ'DtoH &yfoGm;wJhtxd
qufqufNyD; toHjzpfay:wm? aysmufoGm;wm odae&w,f? a&S;uawmh oEwdynuf oabm
wpfqufwnf; xifHkwifrubl;? pkyHNyD; jrnfaew,f xif&w,f}} ponfjzifh avQmufxm;onfudk
xdkq&mawmfu pma&;oltm; wpfqifh ajymjy&m]]igu olUudk oem;p&mqdkNyD; oGm;wmuG? vufpowfawmh oluyJ ighudk oem;ae yHk&w,f/
'DvdkrSef; igu odrSrodyJ}} [l\/
Ak'\ udk,fh[mudk,f pdwfdIUenf;
a':Ow&monf udk,fydkif todtjrift& oabmaygufovdk ajymqdk&m aomwyom'
(em;tMunf"mwf) \ pl;&SxufjrufyHkrSm ay:vGifvSay\/ xdkUtwl tjcm; tMunf"mwf
ig;yg;wdkUvnf; jrLrIefrwifaom aMum;rHkjyifuJhodkY Munfvifpl;&S xufjrufMuukef\/ a,m*Dudk
rqdkxm;bd avmu ]tdyfarGUcsynm? pdwfdIUynm} [l&Sd\/
xdkynm&yf tdyfarGUcs cH&olonf a&S;u awGUBuHK cHpm;&csufrsm;udkvnf; jyefvnf ajymjyEdkif\/
roifMum;zl;aom tjcm;bmomrsdK;jcm; pmrsm;udkvnf; zwfIEdkif\/ enf;rsdK;pHkjzifh prf;oyf
avhvmMu&m tqdkyg twGif;tm,we tMunf"mwf ajcmufyg;vHk; r,HkMunfEdkifavmufatmif
xl;jcm; xufjrufaMumif; avhvm od&SdMu&onf/ ,if;onfvnf; rjynfhrpHk? wpGef;wp?
avmuDq&mwdkU tvSrf;rDorQ prf;oyf &&Sdonfh tay:,H tMurf;oabmrQomwnf;/
ur|mef; tm;xkwfolonf rdrdudk,fudkrdrd tdyfarGU csaeolrsm; jzpfMuukef\/ xdkUaMumifh
olwumxuf xl;jcm;aom r,HkMunfEdkifavmufatmif tMum;tjrif todxl;rsm;
awGUjrifMu&onfrSm tHhMozG,f r&Sdacs/ owdyygvQif toduav;rsm;udk jzpfap? todBuD;rsm;udk
jzpfap odjrifEdkifMuonfyifwnf;/ ]todBuD;} [lonf 'dApuK paom tbdnmOf ajcmufyg;jzpf\/
tusdK;vdkvm; w&m;aom abmiftwGif;rS tjcm;olrsm;udkvnf; rdrdtvdkodkU tvG,fwul
vdkufygvm&atmif qGJaqmif dIU,lEdkifonfh tpGrf;rsm;vnf; ]Ak'pmay} rsm;ukef\/ ydk
oabmayguf vG,fap&ef avmuDynm&yfESifh EdIif;,SOfjy&ojzifh *kPfi,faponf[k
ratmufarhygukefvifh/
tcsKyfqdk&aomf jrwfpGmbk&m;&Sif\ ]avmu0d'l} paom *kPf&nfrsm;vnf; tmemygerS
jzmxGufvmaom tusdK;w&m;rsm;csnf; jzpfMuonf/ odvQif w&m;awmfonf tm;us
MunfdkzG,ftwd jzpfygayonf/

bkrod brod omoemyc&D;


q&mawmfonf rdUvS ESpfESpfoDwif;oHk;tNyD; armfvrdifa,m*Drsm;\ yifhavQmufcsuft& uyd,
OD;pH'Gef;ESifhtwl &xm;jzifh <uawmfrl\/ 1275-ckESpf jzpfonf/ oxHkrdU arC0efatmufausmif;
bkef;BuD; OD;auvmovnf; q&mbkef;BuD;tm; &xm;odkU vmydkU&if;- ]] t&Sifbk&m;
b,fuygvJbk&m;}} [k BuHK ar;avQmufMunfh&m......
]]wdkU rdUvSu}} [k rdefYawmfrlvQif ,cifuyif owif;Mum;zl;onfhtwdkif;
]]odkU....rif;uGef;bkef;BuD; rodbl;vm; bk&m;}} [k qufavQmuf\/
xdktcg q&mawmfonf twefi,f qdkif;iHh ]]wdkUyJ}} [k ajzawmfrlvQif OD;auvmoonf
owif;Mum;&orQ ur|mef;q&mudk pHkprf;aeol jzpfonfhtwdkif; q&mawmfudk zl;awGU&ojzifh tvGef
0rf;ajrmuf0rf;om jzpfoGm;\/
]]ck q&mawmf b,f<urvdkUvJbk&m;}} [k qufpHkprf;&m]]armfvrdifoGm;rvdkU}} [k rdefUawmfrlvQif]]bmudpvJbk&m;}} [k qufwdkuf odvdkaZmjzifh ar;avQmufjyef\/
]]wynfhrsm;u yifhvdkUyJ? &moDOwk oyg, rQvQifvJ prf;NyD; aewefaervm;vdkU}} [k rwifrus
av;av;BuD; trdefY&SdvQif OD;auvmoonf kwfw&uf pdwful;aygufum]]'Dvdkqdk&if q&mawmfbk&m;? atmufrdUatmuf&GmrSm omoemyzdkUqdk&if oxHkxuf
aumif;wJhrdUr&Sdygbl;? 'DwaMumu bk&m;wynfhawmf raezl;wJh Xmer&Sdbl;}} ponfjzifh
omomxdk;xdk; pdwfTwfavmufatmif avQmufxm;NyD; qufyif]]wynfhawmf arC0efbkef;BuD; auvmoygbk&m;/ q&mawmfhowif; Mum;odpuwnf;u
Munfdktm;xm;&if; &Sdygonf/ q&mawmf 0efrav;vQif oxHk bk&m;wynfhawmfrsm; ausmif;rSm
wpf0gwpfcsD csD;ajrmufygbk&m;/ xm0& oDwif;oHk;ygvQifvJ wynfhawmf tppt&m&m pdwfcsrf;om
udk,fcsrf;omESifh omoemyEdkifatmif a0,sm0paqmif yg&rDjznfhyg&apbk&m;}} [k q&mawmftm;
ZGwfyifhae\/
q&mawmfvnf; twefMum pOf;pm;aecdkuf ]omoemwnfp oxHku} ok0Pblrd\
a&S;oepfa[mif;udk jyefajymif; owd&um ]owdy|mefomoem Xmeu pwnfjzefY&vQif
aumif;rnf} [k pdwful;wpfcsuf &ojzifh armfvrdifodkU quf rvdkufawmhyJ oxHkyif qif;
aecJhawmh\/
rjrif&aom taMumif;w&m;wdkU qef;Mu,fyHkudk cefYarQmfEdkif&ef q&mawmf OD;auvmo jyefvnf
trdefY&Sdonfhtwdkif; azmfjyvdkufygonf/ OD;auvmouvnf; wpfZGwfxdk; yGifhyGifhvif;vif;
a[ma[m 'dkif;'dkif;BuD; jzpfonfhtwdkif; ZGwfw&Gwf yifh\/ q&mawmfuvnf; bkrodbrod

OD;auvmoyifh&m csufcsif; qif; vdkufygoGm;cJhonf/ OD;auvmotm; rdwfaqG q&mawmfrsm;u


0dkif; tjypfajymaeMuao;\/
oxHkajr EIwfcGef;quf w&m;OD;
OD;auvmoum; b,folawG bmajymajym? 0rf;omtm;& rarmEdkifatmif &Sd\/ q&mawmftm;
tawmif 60-pBuausmif;BuD; oDwifoHk;apum xdkn a&mufrqdkufyif w&m;OD;csD;jrifh&ef
awmif;yef avQmufxm;Mu\/ cGifhycsuf &onfESifh eD;pyf&m vdkufvH EdI;aqmfum rarmryef;Edkif
0rf;omtm;& em,lMuonf/ q&mawmfvnf; c&D;yef;onfudkyif arhaysmufum pdwfygvufyg
w&m;OD; a[mawmfrl\/ a[maomw&m;rSm ]Oy&dyPmo ygVdawmfvm r[moVm,weduokwf}
jzpfonf/
]]puHK bdua0 tZmeH tyH ,xmblwH}} tpcsDaom ygVdawmfrsm;udk &Gwfvdkuf? jrefrmjyefvdkuf
a[mjyae\/
]]puK ponfudk obm0 trSeftwdkif; rodMu wG,fwm ESpfoufjcif;rS tp b0cEmESifh
'kutrsdK;rsdK; cHMu&yHk? trSefwus od-od aevQifum; owdy|mef paom aAm"dyud,w&m;rsm;
jzpfyGm;um orxESifh 0dyemvnf; xrf;ydk;xrf;nDaom EGm;wpf&SOf;uJhodkU &Sd od? y,f? qdkuf?
yGm; av;yg;udp tydkif&yHk? od&? y,f&? qdkuf&? yGm;&rnfhw&m;}} udk bk&m;a[m rlrysuf
tydkjznfhpGufrI ryg av;av;BuD; a[mjyawmfrl&m OD;auvmo\ ESvHk;om;ESifh tHudkuf?
yg&rDuHuvnf; aqmfzefcdkuf jzpf NcdKufNcdKufNrdKufNrdKufBuD; 0ifoGm;\/
xdktcsdefrSp oxHkrdU owdy|mefw&m; emMum;IrSwfolwdkY wpfpwpfp jyefYyGm;vmawmhonf/
Od;auvmo\ EdI;aqmf pDrHrIaMumifh a,m*Drsm; rsm;jym;vmojzifh arC0efwdkufrS
omoeyaZmwduac: a&S;ausmif;wdkuf a[mif;BuD;odkY a&TUajymif; w&m;Xme zGifhvSpf Mu\/
a,m*Drsm; pm;rIaerI tqifajyatmif aqmif&Gufay;Mu&m xdkae&m ESifhvnf; rvHkavmufEdkifatmif
&Sdawmhonf/
xdkUaMumifh 1276-ckESpfwGif OD;auvmou OD;aqmifaom trdUrdUrS a,m*Da[mif;rsm; OD;pD;um
puf&Sifrif;BuD; OD;bdk;p\ tultnDjzifh (,ck&Sdaeaom) ig;{u&Sd awmBuD;udk trdefU*&efcH
ckwfxGif &Sif;vif;Mu\/ xdkae&mum; ok0Pblrd\ ordkif;0if eef;rdUawmf ae&mjzpfonf/
ta&SUajrmufaxmifh? rdUdk;oHk;wefwGif twGif;rdUdk;ESifh tv,frdUdk;wdkUtMum; ta&SUt&yfESifh awmifajrmuf t&yfwdkU ajrrdUdk;rsm; 0dkif;umxm;ojzifh vloGm;vlvmvnf; uif;&Sif;vSayonf/ xdk
blrdewfoef ae&m a&wGif; Z&yf ausmif;rsm; wnfaqmufum ]aZw0ef} [k urnf;wifMu\/
omoem pcJhaom oxHkjynf usHK;oHk;vD 0dkif;&Haom atmifajr ]owdy|mef atmifvH} BuD;udk
vTifhwifvdkufMuonf/

q&mawmfom ray:aygufcJhvQif
oxHkrdUvnf; q&mawmf\ ]trSwfw&m;} rSm awmfawmfESifh tom;rusbJ&Sd\/
ig;pdrf;onfrsm;rStp ig;owf&myif ]udkifw,f? xkw,f? owfw,f} ponfjzifh jyuf&,f
ajymifavSmifrqHk; &SdcJh\/ ]]oGm;wmvmwm odae&if aomwyef jzpfowJh? auG;wm qefUwm
w&m;wJh? aomwmyefom qdkw,f kyft|0Doudkawmif ra&wGufwwfbl;}} ponfjzifh trsdK;rsdK;
tjypfwifum b0ifruscJhMuay/ tcsdKU bkef;awmfBuD;rsm;url w&m;a[m&mwGif jyif;jyif;xefxef
Iwfcs a[majymcJhMu\/
pifppf omoemawmfwGif &mpkESpf tawmfMumatmif tqufjywfcJhaom tvkyfpcef; jzpf jyuf&,f
ajymifavSmifMu? IwfcsMu? uJh&JUMuonfrSm tjypfrqdkom awmhacs/
]]*paEm0g *pmrDwd uZmemwd= oGm;vQifvnf; oGm;onf[k od&\/}} [k wdkufdkuf &Sif;&Sif;BuD;
a[mxm;aomfvnf; oabm raygufEdkifatmif &SdcJhMu&onf/ owdy|mef\ twdkcsKyf t"dym,frSm
]]cEmudk,f vIyf&Sm;orQESifh pdwful;orQ odatmif vkyf&aomw&m;}} jzpf tvGef dk;wmvS\/
dk;wmaompum;udk xyf &Sif;&? zGifh& onfrSm tcufqHk; jzpfonf/
xdkYaMumifh w&m;dk;BuD;udk tqef;jyefvkyf xkwfazmf&aomtcg tpOftvm todjzifh jyuf&,f
ajymifavSmifMuonfrSm "rwmyif jzpfonf? tjypf qdkzG,f&mr&Sd/ xdk rodolwdkUMum;
w&m;dk;BuD;udk xkwfazmf&olomvQif rnfrQ onf;cH& rnfrQ ZGJaumif;&rnfudk udk,fcsif;
pmemoifhukef\/ omrn onf;cHjcif;? omrn ZGJvHkUvjzifh tajctaeodkU a&mufvmEdkifrnf
r[kwfacs/
udk,fodvQif udk,fhbmom csrf;ompGm ESvHk;oGif; aevdkolwdkUom rsm;ukef&m\/ q&mawmfuJhodkU
omoemtwGuf? rdkufrJaom ow0gwdkUtwGuf tcuftcJrsdK;pHk ausmfvTm;um
aqmif&GufEdkifrnfholum; tvGef &Sm;ay&m\/
q&mawmfuJhodkU rjzpfrae tuRwftvGwf ZGwfw&Gwf wpf ,l oef xefxef wif;wif; jyif;jyif;jyjy
rqkwfrepfaom vHkUv 0D&d,ESifh onf;cHjcif;&Sdaom tmZmenf yk* dKvdxl;rsdK;om ray:aygufcJhvQif
owdy|mef a'oemonf ,aeUtxd bk&m;&Sdcdk;pm tqifhrS jrifhwufvmOD;rnf r[kwfacs/
(owdy|mef omoemy&m EdkifiHausmf "ruxdu OD;y@d"r vlxGuf q&mBuD; OD;jrwfausmfonf
q&mawmf\ &JbufawmfBuD; wpfOD;jzpfonf/ ]0dyem#Dum} paom usrf;aygif; rsm;pGmudk y
,dk;',m;jynftxd e,fvSnfh a[majymEdkifol vltmZmenfBuD;yifwnf;/)

ighausmif;rSm bk&m;avmif;rae&
aZw0ef ur|mef;|meBuD; te,fe,ft&yf&yfrS &[ef;&Sifvlrsm; vma&mufw&m;tm;xkwfMu&m
a,m*Drsm;tm; |mecJGjcm;xm;&SdouJYodkY vdkufem&rnfh pnf;urf;rsm;vnf; owfrSwfxm;\/
,cktcg xif&Sm;aom q&mawmfwpfyg;onf q&mawmfxH owdy|mefudk enf;cHusifhoHk;&m
]ocFgkayummPf} tqifha&mufaeNyD[k ,lq&aomtcg awmfawmfESifh w&m;rwuf
trsdK;rsdK;vSnfhNyD; ppfaq;&m tqdkygbkef;BuD;u ]]wynfhawmf bk&m;qkyefxm;ygw,f bk&m;? 'Dbk&m;
omoemrSm om0uqk r,lvdkyg}} [k avQmufowwf/ xdkrS aemufumvwGif ]] wdkYausmif;rSm
bk&m;qkyefwJY a,m*Dqdk&if vufrcHbl;}} [kyif EIwfrdefYcsxm;awmfrlaom[l\/ (odkY&mwGif tqdkyg
yk*dKvfBuD;um; ppfrSefaom qkBuD;yefjzpf[ef &Sday\/)
bk&m;qkyef (qkBuD;yef) 0g'rSm tcsdKYae&mwGif tvGef acwfpm;vsuf&Sd&m pOf;pm; qifjcifoifhaom
jyemwpf&yf jzpfrSef;rod jzpfvsuf&Sdonf/ ]] ighausmif;rSm bk&m;avmif;rae&}} qkdaom
pum;onf tvGef&ihfoD;vSoa,mif &Sdaomfvnf; bk&m;qkyefonf qdk&m tvGefodcuf
eufdIif;aom tarG"mwfoabmrsm;vnf; ikyfuG,faewwfonf/
tBudKufay; tcsdefqJGjcif;
oD[dkVfacwfwGif r[moH,&udwac: rax&fBuD;wpfyg;&Sd\/ *kdPf;BuD;wpfck\ OD;pD;em,u
jzpfonf/ ysHawmfrlcgeD; tdyf&mxJ vJavsmif;&aomtcg ]]&[Em y&dedAmef yawmhrnf}] [k
aumv[mv jzpf ylaZmf&efvltrsm; pnf;a0;vma&mufMu&m wynfhwpfyg;u]] &[ef;udpNyD;ygNyDvm;? y&dedAmefyawmhrnf[k aumv[mv jzpfyGm;um
pnf;a0;wdkifyifaeMuygonf}} [k avQmuf\/
]]rjzpfao;}} [krdefYawmfrl&m.....
]]wynfhawmfwdkY*dkPf;rSm q&mt&SifvdkurS &[EmrjzpfbJ ykxkpOfb0ESifh ysHvGef&rnfrSm
roifhawmfyg? vltrsm; ESvHk;romzG,f &Sdygonfbk&m;}} [k avQmufojzifh....
]]uJ....'gjzifh igh&Sif? ighudk xlr ay;cJh? tcef;jyifbuf cPxGufacsyg}} [krdefYawmfrl w&m;udk
ESvHk;oGif; qifjcifawmfrl\/ wynfhjzpfol wHcg;ydwf tjyifodkYa&mufumrS tcsdefyif
vufzspfwD; jyefac:vdkufonf/
]]ig&[ef;udpNyD;NyD igh&Sif}} [krdefYawmfrl\/
(0dok'dr*f t|uxm- 1? 45-vm) r[moHC&udw rax&fBuD;um; &[Emjzpf&ef oDvorm"d-ynm tm;vHk; tqifoifh jynfhpHkvHkavmufawmfrlNyD;jzpf\/ tyrm't&m ]]&[ef;yonfrS
touf 60-txd owdrygbJ yvkyfrdaom t&mr&Sd? (0g) trSwfvGwf bmudkrQ rvkyfpzl;}} [kyif
rSwfwrf;wif&aom rax&fBuD;wnf;/ odkYpifvsuf &[Emrjzpf&onfrSm tjcm;aMumif;r[kwf/

t&daraw,s bk&m;tm; zl;arQmfvdkaompdwf (tmom) NidwG,faejcif;aMumifhjzpfonf/


xdkpdwfuav;wpfvHk; ckcHaeonfrSm tdk;cHr[kwfwef&macs/ ]igh[mig zl;csifvdkY} [k
qdk&ef&Sdaomfvnf; rodEdkifaom tarT"mwf? rm&fewf\ y&d,m,fum; us,f0ef;vSay\/
t&daraw,sESifh tcsdefqJG cHae&jcif;yifwnf;/
xdkYtwl jrefrmEdkifiHrS &[Emt&SifjrwfBuD;wpfyg;vnf; tem*grfjzpfNyD;aemuf t&[wr*f
0ifcgeD;wGif r0ifEdkifbJ &Sdae&m rdwfaqGwpfyg;ESifh xdktcsdef rnfodkY pdwfjzpfay:aeaMumif;
tao;pdwf aqG;aEG;pdppfMunfhMu\/ xdktem*grf yk*dKvfBuD;u....
]]wkodwm ewfjynfu t&daraw,s tavmif;awmf ewfom;teD;rSm oGm;oGm;NyD;
pdwfa&mufaeaMumif; }} txyfxyf pOf;pm;cgrSyif jzpfrSef;rodatmif odrfarGYpGm jzpfaecJYaom
udk,fhpdwfudk owd&av&m xdktwdkif;yif ajymjyaomtcg....
]]tJ'Dpdwf[m rrSefbl;? rNidwG,fapeJY ? zsufypfvdkuf}} [k owday;umrS t&[wr*fodkY
ul;ajrmufEdkifaMumif; zwfI&zl;\/ xdkpum;onf odrfarGYvSaom tusifhpcef; rsm;pGm
wefzdk;BuD;jrefvSygay\/ (xdkyk*dKvfBuD; ESpfyg;udkvnf; xdkodkYajymqdk rnfolu i,fonf?
BuD;onf? q&mwynfh[laom tjrifjzifh rI&m/ tawGYtBuHKmPf&SdvQif i,faomfvnf;
todBuD;wwfonfom/)
,cktcg bk&m;tavmif;wdkYonf rsm;ukef\/
yGifh&rnfhurmESifh bk&m;avmif;rsm; pm&if;csyif rvG,fatmif&Sdawmhonf/ wJYwJYBuD; qdk&aomf
*dkPf;orm;wdkYonf ]ow0grsm;udk u,fwif&ef} [laom tod? tNidjzifh bk&m;qkyefMuonf/
0dZmqdkaom (rjrif&aom) yk*dKvfBuD;rsm;vnf; bk&m;qkyefBuD;rsm;[k qdkMuukef\/
r[m,me Ak'bmom0iftm;vHk;vnf; bk&m;avmif;awGcsnf;om jzpfMuonf/ (vlrsdK;?
toGiftjyifESifh trnfcHxm;rI uJGjym;HkrQom jzpf tajccHrS yef;wdkiftxd wpfxyfwnf;
wlnDaeonfudk owdyyg/)
rdrdwdkU qkyefaom bk&m;onf tb,fbk&m;enf; qdkonfudkrl cJGjcm;jrif[ef rwlMu. [dELjA[P
tw0g' wefcdk;&Sif r[wrjA[mBuD;\ tjcHt&H bk&m;rsm; jzpfaewwfayonf/
tavmif;awmfBuD;rsm;\ usifhenf;usifh[ef wd&pmefyif jzpfaomfvnf; toufESifh oDvudk
vJEdkifaom todtjrifrsdK;&Sdonf ppfrSefaomqkBuD;yefrsm;vnf; &SdEdkifonfyif jzpfyg\/ odkY&mwGif
tppftrSefum; tvGef&Sm;yg;ayvdrfhrnf/
udk,fh[mESihfudk,f ywfrdaeaom tarT"mwfwdkY\ oabmum; odcJjrifcJavpGmh/
qkBuD;yefvdkpdwfvnf; NrJNrHaom t&mr[kwf/ jrwfpGmbk&m; wm0womrS qif;<uvmpOf
bk&m;qkryefol[lr&Sd qdkonf/ xdkrdrdwdkYyefaom qkonfvnf; b0oHo&mESihfcsD rqdkxm;bd?

wpfb0twGif;yif rNrJwwfacs/ vuf&SdtcGifhaumif;BuD;udk vufrvGwfMuap&m/


(r[m*EmHkq&mawmf tcef;udkvnf; MunfhygOD;/)
owdy|meftarGcH udk,fawmf
wmfuav;
1293-ckESpf? waygif;vqef; ig;&uf/ xdkaeYum; jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0if owdy|mef
u@opf zGifhvSpfvdkufaomaeYBuD; jzpf\/ owdy|mef tarGcHrnfh udk,fawmuav;wpfyg;
acw0efausmif;bufqDodkY xD; zdeyfryg oydwfudkvG,f om;a&e,ftcif; ycHk;wifvsuf
ajE&pGm0ifvm\/ jymodkvjynfhausmf 13-&ufaeYuyif armfvrdif awmifydkif;uav;
ausmif;wdkufrS OD;awZ0E ac: &[ef;ajcmuf0g& tazmfwpfyg;ESifhtwl xGufvmcYJ\/
olum; (xdkacwfu tvGef&Sm;yg;vSaom) "rmp&d,bJGY& &Spf0g&pmcs bkef;BuD;uav; OD;aombe
wnf;/ oxHkywf0ef;usif&Sd ur|mef;Xmersm;udk ajcvsifvSnfhvnfpHkprf;? vufawGYprf;&if; ESpfvcefY
MumoGm; ,ckrSyif rlvrSef;xm;&if; aZw0efq&mawmfxH a&muf&jcif;jzpfonf/ tazmf
OD;awZ0Eum; vrf;cJG t&ifa&mufaeESifh\/ OywdESifh aumvdwwkdY w&m;&SmcJY&onfudk
owd&apawmhonf/
q&mawmfxH aocsmwdus OD;wnfvmcJY&NyD;rS bkef;BuD; OD;tkef;cdkif ur|mef;Xmeponf
0ifa&mufum okmef"kwif aqmifjcif; ponfjzifh bk&m;zl;vdkvdk [dk0ifonfxGuf tazmfESifhcJGvsuf
&uf?v? zifhEJTatmif tcsdefqJG vrf;zJY&ef aqmfzefonfh taMumif; w&m;vnf; tm;aysmh
oGm;avawmhonf/ rdrdq&monf &SdESifhNyD;/ rdrdvkyf&rnfh wm0efvnf;&SdESifhNyD;/ rdrdukd,fwdkif
qnf;yl;cJY&NyD/
pmcsbkef;BuD;uav; OD;aombe\ ZmwdXmeuvnf; blrdeufoef rSefvS\/ &Gm0ifaygufrS
vSrf;arQmfMunfhvdkufvQif y#dywd omoem0iftausmf oD;vHk;q&mawmf\ tdk;"mwfapwD BuD;udk
xD;xD;BuD; jrifae&\/ xdkq&mawmfrS qif;oifvmonfh r[mAdkvfpaom
awm&q&mawmfBuD;rsm;uvnf; tqufrjywf &GmESihf rvSrf;rur;f &SdawmfrlaecJYMuonf/
,ckaZw0efq&mawmfBuD;vnf; xdktyrm'odkufudkvJTajymif; vufcHaom owdy|mefvrf;zGifh
awm&Sif;ESifh&aom tmZmenfBuD;yifwnf;/ OD;aombe\ ZmwdXme b0ywf0ef;usifESifh
w&m;&SmxGufvmaom c&D;pOfrSm pdwf0ifpm;zG,faumif;vSygay\/ ok0PbHk oxHk e*&
omoemhatmifajr tajcpdkufqHkpnf;&ef aqmfzefaom uHMurm\ wm0efonf waygif;vqef;
ig;&ufaeY ta&muf NyD;ajrmuf ausyGefcJYavNyD/ (w&m; 0goemygvS rawmfwq qHkpnf;&jcif;
r[kwfygacs/ a,m*DwdkYpOf;pm;&ef uruwmmPf? ykaApt&if;cHukd odom&ef
axmufjyjcif;rQom/)
q&mawmfuvnf; OD;aombetm; tyef;ajz em;aeapNyD; naeckESpfem&DcefYwGif pwif

w&m;jyay;awmfrl\/ ]]oawm bduK y&dAaZ}} tpcsDaom aewdygVdawmfudk OD;aombeum;


rdrdavhvmNyD;aom owdy|mef ygVdawmfBuD;udkyif cH t&Sifr[mupnf;udk;um; zGifhazmfaom
aewdygVdawmfBuD;udk emMum;&&m tvGeft&om awGYoGm;\/
]],ck q&mawmfBuD;? a[mjyaewm pmawGYoabm ? pmajym ajymaejcif; r[kwf? vufawGYvkyfNyD;rS
usifhoHk;NyD;rS ajymaewmyJ}} [laom todonf rdrd\ yg&rDADZESifh q&mawmf\ tocFw"mwftm;
("r"mwk) udk tvdkvdk cJGjcm;em;vnf; oGm;ap\/
ajym&onfh yg;pyfESifh Mum;&onfh em;onf w&m;\ twdrfteuf ( tocFw"mwftm;
rnfrQygonf rygonf) udk odomapvSyg\/
q&mwynfh ar;um aNzum rSwfp&m
pmcsbkef;MuD;uav; OD;aombeonf w&m;,lNyD;onfh tcsdefrSp ]avsmif; xdkif &yf oGm;
pm;Ncif;? aomufNcif;? ,dkNcif;? aygufNcif;? NrifNcif;? Mum;Ncif;? pOf;pm;Ncif;}
paom kyftrlt&m pdwftrlt&mrsm; tm;vHk;udk MudK;pm; IrSwf&m wpfaeYwNcm; pdwf0ifpm;
vmawmhonf/
&uftenf;i,f&aomtcg ]]'g[m 0dyem\ tpydkif; taNccHavmufyJ &dSOD;r,f/ aemufxyf
tqifhqifhwuf IyGm;enf;rsm;udkvJ ay;vdrfhOD;r,f}} [k xifpm;arQmfvifhaerdonf/
rdrdoif,lcJh&aom tbd"rm pmoabmrsm;ESifh pmorm;txif xifaeNcif;Nzpf\/ xdkrQavmufNzifh
w&m;xl;&rnfudk r,HkMunfEdkifao;Ncif; yifwnf;/ rMumrDyif ]wpfqifhwuf IrSwf&efr&dS/
onfyif tptv,ftqHk; IrSwfenf; tukefvHk;yg0ifNyD; Nzpfonf} [k aumif;pGm
oabmaygufoGm;onf/ xdk rdrdtodtNrifudk twnfNyK&ef q&mawmftm; avQmufxm;wifNy&m
q&mawmfMuD;u]][kwfayw,f OD;aombe? vlomrefawGudk rqdkxm;eJY? ewfNA[mawGawmif bk&m;&SifxHu
'Dvdkowdy|mef IrSwfenf;,lMu&wm? 'Denf;twdkif; em,lrSwfom; oGm;NyD;rS IyGm;odkY
edAmefa&mufMu&wm? enf;aumif;&zdkYu ta&;Mud;w,f? IrSwfenf; uawmh 'gNynfhpHkNyD? onfhNyif
r&dSawmhbl;? aNEig;yg; rQatmifom IyGm;ayawmh}} [k axmufcH twnfNyKay;awmfrl\/
]]enf;wm rsm;wm vdk&if;r[kwf/ wdkwdkESifh tusKd;&dSonfudkom a[mNyyg/ rsm;rsm;a[mzdkY rvdkyg/
rsm;rsm;a[maomfvJ tusKd;rNyD;u tcsnf;tESD;ygyJ igh&Sif}} [laom t"dym,fNzifh om&dykwy&dAdkZfu
t&Sif tZdax&fftm; avQmufxm;yHkudk owd&zG,f &dSay\/
d
xdkYaemuf OD;yOif;uav; OD;aombeonf av;vvHk;vHk; (ta&;MuD;aom taMumif;xl;r&dSvQif)
pum;vHk;0raNymbJ aNymvQifvnf; w&m;pum;udkomaNym rtdyfrae MudK;pm;tm;xkwfvsuf &dS\/
rQ MudK;pm;rif;pm; vkyfaeygvsuf ESmap;acgif;cJNcif;rQ rNzpfbJ usef;usef;rmrm &dS&onfudk
tHhMoaerdonf/ xdktaMumif;udk q&mawmfMuD;tm; avQmufxm;&m-

]],ckvdk IrSwfaewm[m aAmZsifw&m;awG yGm;rsm;aewmNzpfwJhtwGuf a&m*grNzpfEdkifwm/


NzpfaewJha&m*gawmif aysmufoGm;apEdkifw,f}} [k rdefYawmfrl&m rdrdoabmaygufonfESifh wpfxyfxJ
Nzpfaeawmh\/ av;vtwGif; av;ig;MudrfrQom w&m;emzl;&m q&mawmfa[monfrSm
okwfygVdawmfMuD; wpfckckudk rlwnf ygVdGwfvdkuf NrefrmNyefvdkufNzifh ]tydkcsJYxGifNcif;
rsm;pGmrygbJ} a[mNyawmfrlonf/
]]'gavmufqdkvQif NynfhpHkNyD/ teuft"dym,fqJGvQif vJGoGm;wwfw,f}} [lyif trdefY
&dSvdkufao;\/ tvGefrSwfom;xdkufaom Mo0g' pum;awmfygay/ wpfaeYaomtcg wGifvnf;
t0dZmESifhpyf r&Sif;vif;aom tcsufwpfckudk atmufygtwdkif; avQmufxm; aNzqdkawmfrlonf/
]]q&mawmfbk&m;? usrf;*efwdkY ykaAed0go tbdnmOfNzifh a&S;b0rsm;pGm zHk;vTrf;xm;aom
t0dZmudk y,fonf[k qdkygonf/ oku0dyu &[EmrSm tbdnmOf r& xdkt0dZm
usef&dSaeao;ouJhodkY Nzpfaeygonf/}}
]]OD;aombe? avmuDtbdnmOfNzifh udavomudk y,fonfrSm 0durerQom Nzpfw,f?
t&d,r*fNzifhy,frS tNrpfNywfw,f? oku0dyu &[EmrSm tbdnmOfudk r&ayr,fh t&[wr*f
orkap'y[mefNzifh tNrpfygrusefatmif t0ddZmtm;vHk; y,fowfNyD; Nzpfw,fvdkY ,loifhw,f/}}
OD;aombeonf aZw0ef q&mawmfMuD;xH w&m;IrSwf&? rodonfudk ar;avQmuf&oNzifh
av;vwdkifwkdif usef;usef;rmrm 0rf;omtm;&&dScdkuf rdrdq&mbkef;MuD; rrmrusef; NzpfaeaMumif;
rSmMum; 1294-ckESpf? 0gqdkvqef; ckESpf&ufaeYwGif armfvNrdKifodkY NyefMuG&onf/ ckESpf&uft&
ysHvGefawmfrl awmif0kdif;uav; wkdufausmif; q&mawmftNzpf qufvuf wm0ef,lum
pmcsq&mvkyf ae&Nyef\/
oxHk wpfESpfcefYaevdkaomfvnf; aemufxyfaecGifh r&awmhay/ (]wpfESpfavmuf vkyfrS
w&m;xl;&rnf} [kvnf; rdrdudk,fudkavQmh wGufxm;Ncif;rQom/)
&Spf0g& pmcsbkef;MuD;uav; OD;aombeum; ,cktcg oufawmf 78-ausmfNyDNzpfaom aus;Zl;&Sif
r[mpnfq&mawmfbk&m;MuD; yifwnf;/ r[mpnf q&mawmf bk&m;MuD;u oxHk rdrdtm;xkwfpu
owdy|mef w&m;tay: txiftNrif t,ltqrSm;cJhyHk? yxru t,HktMunf enf;cJhyHkrsm;udk
tNrdKYNrdKY w&m;yJGrsm; tMudrfMudrf a[mMum;awmfrlzl;yg\/ (t&d,m0go w&m;awmf 56-8-
Munfhyg&ef/)
usrf;NyKcsifvGef; ur|mef;rI rwGif
q&mawmfonf pdwfcufxef Nyif;Nyaom tmZmenf a,musmf;NrwfMuD; Nzpf\/ rdrdvkyfvdkonfudk
aemufrqkwfwwf/ GyfGyfcRHcRH vkyfavh&dSonf/ xdkpdwf"mwfrsKd;onf tvkyfrSefESifhawGY&ef vdktyf\/

oxHk udk;ESpfq,fESpf y#dywfomoemNyKawmfrl&m tcuftcJ trsKd;rsKd;udkyif ausmfvGefvmEdkifcJh\/


y&dowfuvnf; pnfum;vSonf/ xdktcsdefrSmrS q&mawmfonf wdwfwqdwf ausmif;rS
xGufcGmoGm;&m wynfhrsm; MuH&mr& NzpfukefMuonf/ wG,fwmiJhuGufrIvnf; tvGefenf;vSay\/
xdkYaemuf vdkufvH&SmMu&m q&mawmftm; oydwfwpfvHk; awmifa0S;wpfacsmif;rQNzifh uyd,ryg?
rD;&xm;blwm oGm;awGY&onf/ rif;MuD; OD;bdk;pESifh wynfhMuD;rsm;u bmrod nmrod ]rdrdwdkY
rnfonfhcRwf,Gif;csufrsm; &dSaeoenf;} [k pOf;pm;um tm;i,fylyefaeMu\/ q&mawmfurl ]]wdkY
rif;uGef;oGm;rvdkY}} [kom rdefYawmfrlonf/ ausmif;odkYNyefMuG&ef twefwef yifhaomfvnf;
vufrcHoNzifh uyd,wpfa,muf xnfhay;vdkufMu&onf/ oxHkMuGvmpOfuvnf; bkrod brod?
NyefMuGNyefawmhvnf; bmrod nmrod NzpfMu&onf/
pifppf q&mawmfum; rif;uGef; wpfyg;wnf; {upmae t|uxm usrf;NyK&ef qENzifh
MuGawmfrlNcif; Nzpf\/ &[ef;aNcmuf0gt&uyif t|uxm r&dSao;aom ]ay#aumya'o ygVdawmf}
udk t|uxm a&;rnf[k tMuHNzpfcJhzl;onf/ taMumif;trsdK;rsKd;aMumifh xdktMuHMuD; ikyfuG,fcJh&\/
rif;uGef;a&mufvQif rEav;rS wpfynfh&if; OD;opf a':ausmYwdkYu a&TNrifwifawmifaNc vlaea0;&m
pMuESifhwJGvsuf ausmif;wpfaqmif aqmufvMu\/ xdkausmif;twuf avSum;tv,f wdkifMuD;
wpfvHk; pdkufxm;onfudk xl;xl;Ncm;Ncm;awGY&\/ {nfhonf 'um 'umr rvmatmif
pdkufxm;onf[k qdkonf/ (,ck ]odwpfvHk;acsmif aZw0efausmif;/})
xdkausmif;i,f wpfyg;wnf; udef;atmif;um pmrsufESm 417-rsufESm&dS ]ay#aumya'o
t|uxm} udk pD&ifawmfrlonf/ 1286-ckESpf NyD;\/
ow0gwdkY wpfcsdefaomumvu vufcHrdcJhaom MuHpnf? aNymqdk? NyKrlrI (uHw&m rsm;
wpfcsdefcsdef tusKd;w&m;tNzpf ay:vmNrJNzpfonf/ rnfrQ ao;i,f trSwfrxifaom
tMuHtpnfuav;yif Nzpfapumrl ikyf ikyf oGm;aomfvnf; wpfaeYaeYwGif bGm;ueJ
taumiftxnfay: (tusKd;ay vmwwfonf/
uHw&m;wdkY\ tusKd;ay;onf qef;Mu,f\/ tEko, tcH"mwfodkY qdkufxdpGm pl;0ifcJhaom
tukodkvftMuHNzpfvQif raem'Gg& tmo,"mwfcHodkY xdcdkufatmif pl;0ifcJhaom
ukodkvftMuHNzpfvQif xdcdkuf pl;0ifxifusefaom t&dSef tiftm;tvdkuf wpfcsdefcsdefwGif
tusKd;ay;MuNrJyifwnf;/ xdkYaMumifh pdwmEkyemNzifh aumif;qdk;ESpfwef tMuH[lorQ IrSwf
IrSwfcsnf; ypfaeMu&onf/ ow0gwdkYu tMuHaumif;[k xif&apumrl tqdk;Nzpfwwfav\/
31-bHk taumif;[l &Sm;vSayonf/
ta&;MuD;aompdwfwpfvHk;
qufqdkygOD;tHh/ NrwfpGmbk&m;&Sifonf pkEtm; ]]pkE? ukodkvfw&m;wdkY pdwfNzpfumrQudkyif
tvGeftusKd;rsm;vSNyD[k iga[monf}} [k rdefYawmfrlzl;\/ "ry'vnf; ]]ukodkvfudkNzpfap
tukodkvfudkNzpfap ]enf;enf;uav;} [k rrSwfxifoifh}} aMumif; (tusKd;udk

Nrifawmfrlonfhtwdkif a[mawmfrlcJhNyD/
rSefvSygay\/ t&SifplVyefax&fonf &Sifbk&ifNzpfpOf b0wpfcku NrdKYNyvSnfhvnfpOf ezl;rS
acR;xGuf t0wfNzifhokwf&m cEmudk,f tnpftaMu;aMumifh t0wfnpfax; ayusHoGm;onfudk
Munfh pdwf npfl;um trSwfrxif tedp onmNzpfcJhzl;\/ raNymyavmuacs/ plVyefb0wGif
xdktrSwfrxif raNymyavmufaom taMumif;pdwfu ]&aZ[&PH} ur|mef;wpfyk'fNzpfvm
tbdnmOfESifhwuG &[Em Nzpfawmfrlvm&\/
rdpm'd|d r|uk@vD owdkYom; bk&m;qGrf;cHMuGvmonfudk aocgeD; vQyfwpfNyufrQ Nrifvdkuf&yHkNzifh
ewfom;Nzpf&onf/
aNcvSrf;wdkif; Mumyef;cH awmifnmpH NzpfcJh&aom y'kra'0D vnf; ypuAk'gtm; Mumyef;vaom
aumif;rItusKd;Nzpfonf/ rdzk&m;trsm; remvdk rdzk&m; &mxl;usum awmwGif; qif;&JpGm
aecJh&onfrSmvnf; Mumyef;vpOfu ]]t&SifNrwftm; Mumyef;toHk;0ifrnf r[kwf}} [k xifum
Nyef,lvdkufNyD;rS Nyefvnfv
aomfvnf; ]ty&
ty&apwem
vQyfwpfNyuf pdwfuav;\
av;\ pGrf;tif
ti} yifwnf;/
ty&apwem}
apwem wGefYqkwfoGm;cJhrdaom ]vQyf
xdkYaMumifh aus;Zl;&Sif a0blq&mawmfMuD;u ]]pdwfNzpfwdkif; rIrSwfEdkifvQif
vufzspfwpfuGufwpfuGuf tcsdefwdkif; uka#wpfodef;wpfodef; aMuG;xyfwif cH&wwfw,f}} [k
rdefYawmfrlonf/
vQyfwpfNyufrQom Nzpf Nzpf aysmufqHk;ikyfuG,foGm;NyD[k xif&aomfvnf; aumif;raumif;
pdwful;tMuHtpnfrsm;udk pdwmEkyemNzifh rIrSwfEdkifygu tpJGemvQif emoavmuf
wpfcsdefcsdefwGif tusKd;oufa&mufwwfay\/ xdkYaMumifhvnf; arwmtusKd; ponfudkNy&m ]]EGm;EdkY
wpfSpfcefY? wpfI wpfIdufcefY? vufzspfwpfwGuf? vQyfwpfNyuf? rsufpdwpfrSdwfcefY}} wdkYNzifh
wdkif;wma[maNymawmfrlonfudk owdNyK aumif;qdk;ESpfwef pdwful;tMuHrQudkyifvQif
ao;i,fonf[k ratmufarh&m/ 0pDuH? um,uH wdkYum; qdkzG,fr&dSNyD/
tmHkESifh tm&rPdu aygif;qHkxdcdkufrI (z) aMumifh aumif;-raumif; cHpm;rI (a0'em)
Nzpfay:vm&m xkdcHpm;rIudk IrSwfypf&onf/ rIrSwfrdygu wPSmodkYul; Oyg'gefb0 ponfNzifh
y#dporkyg'f vnfawmh\/
y|mef;tNrif 0DxdpdwftpOft& 0ka|m\ tNcm;rJhaZmodkY tul;rcH&/ lygHkponfudk 0ifvmvQif
aumif;raumif; pOf;pm; t&omcHrI (aZm) rNzpfrD owdNzifh IrSwfypf&\/ aZmtNzpfodkYa&mufvQif
aZm\ dkufcwfrIt&dSef tenf;trsm;tvdkuf 'd|"rponf tusKd;ay;awmhrnf/ yxr aZmtcdkuf
&m*pdwfNzpfonf[k odvQif odonfESifhwpfNyKdifeuf 'kwd,aZmu ae owdNzifh IrSwf Nzwfcs&rnf/
]Edkifeif; vmygvQif} owddNzpf&onfurS Mumao;onf/ y,fpGefYEdkifrIu Nref\ [l (oVm,we'ku"rokwfygVd t|uxmwdkY) a[mMum;zGifhqdkukef\/

xdkxdk okwef ygVdawmfwdkY ]]lygHkponfudkNrifvQif tao;pdwfrvdkuf&? Nrifumrwom&yf&rnf


(emeAsOe*g[D)}} [k a[mawmfrlonfrSmvnf; oabmomvQifwnf;/ um; pmvdkaNymaeNcif;
Nzpf\/ a,m*Dum; xdkpm t"dym,frsm;udk rodaomfvnf; ta&;rMuD;/ kyfemrfw&m;wYdk Nzpfay
rQudk owdNzifh tNrJwrf;uyf IrSwfodNrifaevQif udpNyD;awmhonf/
NyKpkcJhaomusrf;rsm;
q&mawmfonf aNcmuf0gt&u NzpfcJhaom pdwful;tMuHudk vufcHrdcJh&mrS tvGef tm;udk;aeMuaom
y#dywfwynfhrsm;udk ypfcGm *EyvdaAm" (usrf;pm aESmifh,SufrI) MuD; Nzpf&av\/
oufG,fawmfvnf; 52-ESpfcefY &avNyD/ 1280-NynfhESpfwGif xdkusrf;yHkEdSyf&\/ &aohMuD; OD;cEDu
Munfkd rEav;awmifaNc pEmrkedbk&m;twGif; yOroH*g,em ausmufpmrsm;ESifhtwl
ausmufpmxdk;xm;onf/
ausmufcsyfa& 28-csyf &dS\/ ,if;t|uxmed,udkvnf; udk,fwdkif a&;awmfrl&Nyefonf/
oHk;wJG&dS\/ (1290? 1297? 1298-y-'k-w oHk;wJGNyD;ESpf/)
xdkYaemuf tar;tm;avsmfpGm? tawG;tNriftm;avsmfpGm atmufyg usrf;rsm;udkvnf;
a&;om;awmfrlcJh\/
1/ awmav;q,f tzGifhusrf;?
2/ tm&rm0d"d 0dZmemusrf;?
3/ oaZwm0d"d 0dZemusrf;?
4/ 0dok'dr*ft|uxm ed,opf?
5/ edAeuxm (pum;aNy)?
6/ edAefvrf;Tef a'oem?
7/ edAe pmwrf;?
8/ owdy|me pmwrf;?
9/ owdypa, ac: 0dedp, orl[?
10/ uxde 0dedp (pum;aNy)?
11/ uxdef ed, (rdvdE uxdefcef ?
12/ zv ormywf?
13/ r[moVm,weduokwf ed,?
14/ rlv y&d,m,okwf ed,?
15/ yg' yg'g&[ 0dedp,?
16/ y#dnmw u&P 0dedp,?
17/ odrfcef;?
18/ 0dyem PfpOfusrf;MuD;?
19/ tEko, qdkif&m?
20/ twd&dufNyKyHk tqHk;tNzwf?

21/ ay#aumya'o t|uxm?


22/ rdvdEyOSm t|uxm?
rdvdEyOSm t|uxmaMumifh NyemNzpf
q&mawmfonf usrf;aygif;rsm;pGm NyKpkxm;aomfvnf; ]]wdkY a&;wm ESpfusrf;yJ}} [k t|uxm
ESpfusrf;udkom todtrSwfNyK aNymqdkavh&dSonf/
rdvdEyOSm t|uxmudk oufawmf 70-Nynfhcsdef 1300-NynfhESpf pa&; 1303-ckESpf NyD;onf/
pmrsufESm 505-rsufESm &dS\/ 1310-ckESpfwGif yHkEdSyf&m ]]uxdefNyem? bduKeDNyem}} rsm;
tNiif;yGm;um pmtkyfudkodrf;qnf;xm;&aom tNzpfodkY a&mufcJh&onf/ r[mpnfq&mawmfurl
tusKd;xuf tNypfom NzpfvmzG,f &dSoNzifh (omoemawmfvnf; tvGefaus;Zl;rsm;rnf[k
,HkMunfawmf rrlaomaMumifhavm rod/) xdkpOfu ]dkufESdyf&ef oabmrwlcJh} [k Mum;od&ayonf/
]]wdkYaorS &dkuf&pfMu}} [k qdkonfudk rem,lbJ o'gvGefum dkufEdSyfMuoNzifh rvdkvm;tyfaom
Nyemrsm;aMumifh q&mawmfvnf; tvkyfydkcJh&\/ q&mawmfum; rdrdtNrifudk ravQmhacs/
uxdefcef;owfowf ed,udkyif a&;om; yHkESdyfapcJh\/
bduKeDNyemESifhpyf ar;avQmufolrsm;tm;]]wdkYu tvGwfa&;wmr[kwfbl;/ ]teZmemrd bdua0 bduL[d bduKeda,m Oyorga'wHk}
plVygVdawmfESifh t|uxmudk tm;udk;NyKNyD; a&;wm/ tJ'DtzGifhrSmvmwJh tEkynwfonf bk&m;&Sif
ynwfawmfrlaomtcgrSp omoem ig;axmiftwGif; rysufpD;EdkifoNzifh ]{uawm oHCm} ac:wJh
&[ef;a,musmf;rsm; bduKeDrNzpfatmif yOif;cHay;Ekdifw,fvdkY wkdUu a&;wm/ ta&;MuD;wmu
bk&m;&SifcGifhNyKawmfrlaom tEkynwf ysuf-rysufbJ/ tEkynwfysufvQif bduKeDr
vkyfray;Edkifbl;/ tEkynwf rysufvdkY vkyfay;Ekdifw,f rSwf&r,f}} ponfNzifh ygVd t|uxmrsm;udk
Gwfum Gwfum &Sif;NycJhzl;\/
uxdefNyemESifhpyf ]]rH uxdefepD0&H oHC a'r}} [laom tpOftvm ]oHC} [laom
&nfnTef;csufxnfh vvQif uxdefraNrmufaMumif;udk tus,fa0zef pdppfxm;Ncif;Nzpfonf/
(tus,fudk ]uxdefed,} Munfhyg&ef/)
csD;usL;rukefaom PftpGrf;
]]ay#aumya'o t|uxm}} usrf;udk a&;om;&e qENyif;NycJhonfrSmtp usrf;NyK&eftvkyf
q&mawmf\ y#dywfudpvnf; ikyfuG,fcJh&\/ Nyemrsm;aMumifh tvkyfvnf; ydkcJh&onf/
wynfhrsm;vnf; aerI xdkifrI rNidrfrqdrf &dScJhMu&onf/ ]]rif;uGef; tNrJaexkdifrnf}} qdk 1288ckESpfwGif a,m*Drsm;u wkdufausmif;wpfaqmif aqmufvMu&\/ vlqdk;rsm;u txifwMuD;
0ifa&muf vk,ufwdkufcdkuf MuoNzifh oxHkodkY NyefMuG&onf/ oxHkodkY a&muf twefMuaomtcg
te,fe,f&dS wynfhrsm;xH ]]ausmif;NyD;NyD}} [k taMumif;Mum;um 0dok'dr*ft|uxmudk rif;uGef;

csydkYawmf rlNyefonf/ ed,vnf; a&;\/ 1289-ckESpfwGif oxHkodkY NyefMuGcJhonf/


oGm;csDNyefvSnfh pmMunfhpmcs w&m;Ny usrf;NyKNcif;Nzifh q&mawmfonf pdwfqENyif;Ny
0D&d,MuD;awmfrlwdkif; tqkwftqdkif;r&dS uoduatmuf Nzpfaomffvnf; rqkwf? NywfNywfMuD;om
vkyfawmfrlavh&dS\/
usrf;rsm;pGm NyKNcif;tm;Nzifh omoemawmf rnfrQavmuf aus;Zl;rsm;cJhonf? rrsm;cJhonfudkxm;
avmavmq,ftm;Nzifh IyGm;rItvkyf tEkwfvuPmNycJhonfrSm rNiif;omacs/ xdkYaMumifh
usrf;NyKvdkaom tmHkvnf; 31-bHk NidwG,frI wpfckyifNzpf pdwfultMuH tmHktawG;wdkYonf
omoema&;[kyif qdk&apumrl ]]aumif;um; aumif;\ raumif;}} Nzpfwwfonfudk oifcef;pm,l&ef
Nzpfay\/
rnfodkYNzpfap? q&mawmfonf y&d,wfESifh pyf EHSYpyfeufdIif;pGm t,ltqopfrsm;udk
xkwfazmfvdkufonfrSmum; pdwf0ifpm;zG,f &dSygayonf/ pmayoHa,mZOfvnf; MuD;rm;awmf
rlygay\/ ydk tHhzG,faumif;onfrSm q&mawmf\ PfMuD;Ncif;aywnf;/
q&mawmfonf ay#aumya'oESifh rdvdEyOSmt|uxm usrf;MuD;rsm;udk a&;&m ra&;rDuwnf;u
xdkygVdawmf ESpfusrf;udk EIwfiHk&NyD;Nzpfae\/ t|uxmrsm; a&;NyD;aom tcgwGifvnf; rdrda&;aom
t|uxm;rsm;udkyg aeYpOfGwftH EIwfiHkaqmifxm;Edkifavonf/ av;-ig;ESpf EIwfiHkaqmifNyD;rS
NzKwfvdkufvdkufNznfhvdkuf vkyfcJh\/ rdrda&;onfh pmudk &&efrSm tcufqHk;Nzpfonf/
xdkYxufydk tHhzG,f&dSonfrSm NrdKYvSNrdKY q&mawmf OD;0go0dEonf 1291-ckESpf oxHkodkY MuGa&muf
q&mawmfhxH aepOf q&mawmftm; ]]w&m;IyGm;Ncif;rS wpfyg; tb,f usifh0wfxl;rsm;
&dSavOD;rnfenf;}} [k odvdk avQmufxm;&m yd#uoHk;yHk tvSnfhusGwf aeYpOf
bk&m;0wfwufaMumif; trdefY&dSonf[k pma&;oltm; aNymNyzl;\/ vlrodaom ]wdyd#u"&}
q&mawmfygay/
]]orm"dy&dbm0dwm ynm? ynmy&dbm0dawm orm"d}} [k a[mawmfrlonfh twdkif; orm"d
xHkrTrf;aom PfpGrf;onf tHhrcef; Nzpfygay\/
wpfcsdefu bk&m;&Siftm; o*Fg&0vkvifu]]t&Sifbk&m; &Hcg MumNrifhpGm GwftHxm;aom rEef (pm) rsm;yif tvdkvdkarhaysmufukef\/ &Hcg
MumNrifhpGm rGwftHbJxm;onfh rEef (pm) rsm;yif tvdkvdk &aeygonf/ tb,faMumifhygenf;}} [k
avQmufxm;zl;onf/ xdktcg NrwfpGmbk&m;u ]]eD0&P (todPf tydwftqdkY) ig;yg;dSaevQif
rnfonfht&mudkrQ rSefuefpGm rodEdkif? rNrifEdkif}} aMumif; Oyrm ig;rsKd;Nzifh a[mNyawmfrl\/

PfpOfvJwuf pmusufvJ& vdkorQNyD;


1/ umrpeD0&P (wpfpHkwpf&m vdkcsifwyfruf ESpfoufwG,fwmrI tydwf tqdkY) &dSolonff
a&cGuf eEGif;paom ta&mifrsm;xnfhvQif rdrd rsufESm&dyfudk aumif;pGm rNrif&awmhouJhodkY
trSefwus rod rNrifEdkif/
2/ zsmyg'eD0&P (pdwfqdk; pdwfysuf tydwftqdkY) &dSolonf usKdcsufaomtcg yGufyGufql
tcdk;uav;a&cGuf rdrdrsufESm&dyf Munfh&ouJhodkY trSefwus rodrNrifEdkif/
3/ xdeyd'eD0&P (xdkif;rIdkif;tdyfcsifrI tydwftqdkdY) &dSolonf trIeftrdIuf arSmfvTrf;aeom a&cGuf
rdrdrsufESm&dyf Munfh&ouJhodkY trSefwus rodrNrifEkdif/
(a,m*D aoG;dk;om;dk; tdyfcsif xdkif;rIdkif;rI &dSouJhodkY xl;xl;qef;qef;vnf; &dSwwfonf/
,if;udkrod tdyfcsifonfqdkum tdyfNyD;vQif orm"d usqif;aMumif; udk,fEIwfpdwf
aomif;usef;rIrsm; twGif;tNyif taESmifht,Sufrsm; 0ifvmwwfonf/ avmu tdyfarGYcs
tcdk;cH&apaom twwfrsm; &dSouJhodkYwnf;/ tNcm; eD0&Prsm;vnf; xdkYtwlyif/
4/ O'pukuKp eD0&P (pdwfysHYvGifhrI? aemifw ylyefrI tydwftqdkY) &dSolonf avwdkuf
vIdif;*,ufxaeom a&cGuf rdrdrsufESm&dyf Munfh&ouJhodkY trSefwus rodrNrifEdkif/
5/ 0dpdudpm eD0&P (&wemoHk;yg; csDwHkcswHk r,Hkr&J ra0cJG rqHk;NzwfEdkifrI tydwftqdkY) &dSolonf
HGYEGHx aemufusKaeaom a&cGuf? tarSmif csxm;aom a&cGuf rdrdrsufESm&dyf Munfh&ouJhodkY
trSefwus rodrNrifEdkif/ (r[m0*oH,kwfESifh yO*Fkw&-o*Fg&0okwf/)
w&m;IrSwfaeolwdkYum; xdkeD0&P ig;yg; uif;uGmaeoNzifh orm"d aumif;\/ orm"daumif;
(ynmonf orm"d taMumif;cHoNzifh) todPfynmrsm; wdk;yGm;vmukef\/
todPfynm[lonf pmusuf &vG,fNcif;rStp t&[wzdkvfPf txd yg0ifavonf/
xdkYaMumifh a,m*Donf xdktydwftqdkY tqD;twm; ig;rsKd;udk t0ifrcH&ay/
]q&mawmfonf yd#uoHk;yHk aeYpOf vSnfhywfGwfqdk bk&m;ylaZmfaeonf} qdkNcif;rSm
w&m;oabmt& rNzpfEdkifaom t&m r[kwfacs/ Mu,fwm&m v ae wdkY\ ta&mifum;
tcsif;cyfodrf; xGef;vif;vsufom &dSonf/ qD;ESif;NrLwdrf tydwftqdkY tenf;trsm;udk vdkufom
tvif;a&mif tenf;trsm; Nzpf&\/ xif;? a&? "mwfqD? a&eH? "mwfcJ? bufx&D? vQyfppf bwfoD;
ponfwdkYonf wpfckESifh wpfck yuwd tiftm;csif; Ncm;em;ouJhodkY ta&mifvnf; uJGNym;&Nyef\/
a,m*DwdkY eD0&P uif;oavmuf? tocFw ("r"mwk) tiftm; ouf0ifoavmuf
vif;EdkifMuonf/
cufcufcJcJ MuHpnfaG;xkwfvmaom tar;ykpmrsm;udk wrk[kwfcsif; aNzEdkifatmif vif;aom
oAkwPftm;udk cefYarQmf MunfdkEdkif&m\/ (rZsdr-tb,&mZukrm&okwf/) a,m*D\

orm"donf oAkwPftvif;udk ay;aom orm"dESifh wpfNzwfxJyif Nzpfonf/


(t|uxmwdkY ]"r"mwk} t& oAkwPfponfudk aumufNy\/ Oypm t& qkdoifhonf/ puL?
0g*Grf; ponfudk rSefbDvl;Nzifh aea&mifcH avmifuRrf;ap&m rSefbDvl;um; aea&mif\ wpfqifhcH
taMumif;rQom/ Oyrmt& tocFw"r"mwf (edAmef)\ avmuDukodkvf? r*fukodkvfpdwfwdkY
tay: (cHEdkif&nf tiftm;tvdkuf) t&dSeft0g tiftm;rsm; oufa&mufyHkudk em;vnfoifh\/)
qdkvdkonfrSm ]ur|mef;orm"d}onf y#dywft&m edAmef&apHkrQomru? y&d,wft&m pmusuf
&vG,fNcif;? rarhvG,fNcif; teuft"dym,f av;av;yifyif od&dSEdkifNcif;} tusKd;rsm;udkvnf;
&&dSaponf[k qdkvdkyg\/ rQomvm;? ruyg/ ]]oDv&dSol vlwdkYonf (tyrm'vQif
taMumif;&if;&dSaom) Opmpnf;pdrfudk tpkvkduf tyHkvdkuf &Edkifonf}} [k a[mawmfrl&m pD;yGm;&Sm&m
ponfwdkYvnf; owd? orm"d &dSrS MuD;yGm; wdk;wufaMumif; wkdufdkuf a[mMum; 0efcHxm;\/
ur|mef;w&m;onf avmuD avmukw&m MuD;yGm;Nrifhwuf vdkolwdkif;\ tm;udk;&m
vufeufMuD;yifwnf;/
usef;rmtouf&Snfa&;twGufum; aAmZs*Fbm0em 'gyg' Nzpf txl; aNymzG,f&mr&dS/
vufawGYvnf; rsm;MuNyD/
NrwfpGmbk&m; w&m;awmf avmuD avmukw&m ]b,f[muav;Nzifh vdkaeygao;onf} [k
qdkp&mr&dSatmif tMuGif;rJh Nynfh0apEdkifonf/ ,if;odkYaom tmrcHcsuf vufawGYoabmrsm;udk
rodMuoNzifh tcsKdYu tdE, a,m*DusifhpOfrsm;? *syefwdkY\ psmeforxrsm;? taemufydkif;
pdwfavhusifhcef;rsm;ud
rsm; k tqef;wMu,f rSwfxif avhusifhrSm;aeMu&Sm\/
tbdnmOf aNcmufyg;rStp wpfavmuvHk; 'dk;,kdayguf NrifEdkif odEdkifaom oAkw Pfawmftxd
NyD;aNrmufapEdkifaom w&m;orm"dum; vlom;wdkY tvdk&dSorQ bmrqdk Nynfh0apEdkifonfcsnf;om/
taumif;qHk;udk &,lEdkifMuygap/
teD;uyf tavhtxESifh tHhzG,frsm;
q&mhawmftyg; teD;uyfaexkdifypkBuaom &[ef;&SifvlwkdY\ aNymBum;csuft& q&mawmf\
tavhtxrsm;ukd azmfNyvkdygao;\/
tpm;taomufESifhpyf q&mawmfonf cyf&G,f&G,fu Buufom;bkOf;ay;vQif Buufom;[if;csnf;
okH;ESpfwdwd bkOf;ay;\/ 0ufom; ponfbkOf;ay;vQifvnf; xkdenf;/ qGrf;? uGrf; uyfaom
'um'umrrsm;u ]]bkOf;ay;vkdY aumif;yg&JUvm;}}ponfNzifhpum;&Sm ar;avQmufvQif ]]pm;aeusrkdU
pm;&wmbJ}} [kom aNzawmfrlk\/ tNcm;axGaxGvmvmar;vQifvnf; raNz?? qdwfqdwfaeawmfrl\/
qGrf;pm;tNyD; usD;rsm;ukd ukd,fwkdifyufBuJ auR;avh&Sdonf/

usef;rma&;twGuf ESpfv&SnfBumpGm naewkdif; oBum;a& ylyl bkOf;ay;avh&Sd\/ &efukefrdUae


aq;q&mBuD; q&m<u,fu aq;vSL&m ]]wkdUbmaq;rS rpm;bl;}}[k rdefYawmfrlonf/ uGrf;ukdrl
BuKdufvS\/ qkHukd ukd,fwkdif axmif;NyD; pm;onf/ 0rf;ukd ckepf&ufaerS wpfBudrfavmufom
oGm;&\/ qdwfacs;uJhokdU &Sdonf/ tNrJvrf;avQmuf\/
taetxkdifESifh pyf q&mawmfonf teD;uyfypk apmifha&Smuf&ef avQmufonfukd vufcHavhr&Sd/
touf 80ausmfonfhwkdifatmif ]]olwkdUvJ olwkdU[m olwkdUvkyf? wkdUvJwkdU[mwkdUvkyf}} [kqkdum
ukd,fwkdifom vkyfawmfrl\/ xkdUaBumifhvnf; wpfcgu wkdufausmif;avSum; txufqkH;rS
atmufaNctxd aNcacsmfNyD; vdrfhus&m em[efr&SdyJ csufcsif;Nyefx wuf\/ wpfcgu
vrf;avQmuf&if; tm;enf; vJusoGm;&m ulr xlolrsm;ukd z,f&Sm;um ukd,fwkdiftm;,lxonf/
ysHawmfrlcgeD; wpfESpfavmufwGifrS cg;ukd csxkdif\/ ]OZkH um,H yPd"m,H} = tNrJawmifh
rwfrwfomxkdifavh &Sdonf/
ausmif;wGif; opfyifckwfvSJNcif;? wHNrufvSnf;Ncif;? pnfpnfum;um; rGrf;rHNc,fvS,fNcif; rSeforQ
rBuKduf/ tNrJxkdifavh&Sdaom aumfaZmrSm vufwpfvkH;cefUxl BumvQif zkHrsm;wufae&m
zkHcgay;onfukdyif rBuKduf/ aumfaZmtopfvJ cif;onfukdvnf; cGifhry/ teD;tyg;
yk&GufqdwfaBumif;rsm;ukdvnf; awGU&wwfonf/
xkdyk&Gufqdwfrsm;ESifh ygwfouf pum;qef;wpfck rdefUonfukd OD;pHa0u rSwfom;
oifhb0t,f'Dwm OD;wifarmiftm; ]]q&mawmfBuD;&JYa&SYBurf;NyifrSm yk&GufqdwfawG aNy;aeBuwmbJ?
b,folrS vSnf;xkwf rypf&bl;/ ]tm*EK{nfhonfawG vmr,fqkdvkdY 'DaumifawGukd aNymxm;&w,f/
raNym&if olwkdUu {nfhonf&,fvkdY tvkdufrodbl;/ ukduNzwf onfuNzwfeJU} [k trdefU&SdonfukdvJ
Bum;cJh&w,f}} [k aNymzl;\/
vmbfvmbESifh pyfvsOf; bmukdrQ tvSLrcH? rcHap&/ oHCduykdifb@mausmif; oD;oefUxm;\/
tvGef tvkdenf;onf/ ausmif;wkdufukdyif bkef;BuD;ykdif rxm;? omoemaNr tNzpfom owfrSwf
ausmif;rsm;ukd (*[ywd uk#D) 'g,umykdif xm;\/ ausmif;om; ukd&if (xdef;ausmif;&ol) rxm;/
'kvb&[ef;cH? &Sify ausmif;rvkyf&/ a,m*Drsm;twGuf tvGef pnf;urf;BuD;onf/ tNypf&SdvQif
csufcsif; xGufay;&\/ 0denf;ukd tvGefav;pm;\/ av;pm;rS BuKdufonf/ *syefacwfwGifrl
qGrf;pm;NyD;onfESifh awmxlxyf&mokdU aemufyg&[ef;i,fwpfyg;ESifh xGufcGmoGm;avh &Sdonf/
av,mOfvmvQif aBumuf&GUHpdwf &SdykH&onf[k xkdOD;yOif;u ,lq\/
&[Em [kwf-r[kwf pkHprf;Ncif;
q&mawmfonf 1314-ckESpf(84-ESpf) ysHvGefawmf rrlrD ESpfESpfcefYu p pma&;Ncif;ukd ryawmh/
tNcm;a[maNymNcif;udprsm;ukdvnf; avQmhEkdiforQ avQmhcsum y#dywdtvkyfukdom pll;pl;pkdufpkduf

vkyfawmfrl\/ tm[m&ukdvnf; qGrf;ukd avQmh EkdUESifh opfoD;rsm;ukdom tm;yrD0Jonf/


1315 okdUa&mufaomtcg oufawmfvnf; BuD;NyDNzpf q&mawmf\ w&m;taNctaeukd
odvkdvSoNzifh &efukef urm&Gwf omoemh rm&fatmif urXmef;ausmifwkduf wynfhBuD;wpfyg;Nzpfol
OD;ar"g0Dq&mawmfu q&mawmfbk&m;BuD;tm; atmufygtwkdif; avQmufxm;cJhbl;\/
(xkdtar;taNzukd uEDbkef;BuD; OD;y&ru rSwfwrf;wifxm; psmyeyGJ ykHESdyfa0iSonf/)
OD;ar"g0D ar;/ / ]q&mawmf\ rsufarSmufrSm avmua&;&m tNzmNzm a&muf&mxif&mawG
aNymqkdaeBuwmukd Bum;&wJhtcg b,fvkd pdwfxm;ygovJ bk&m;/}
q&mawmf aNz/
aNz /]b,fvkdrS rxm;bl;/}
ar;/
ar; /]oabmusNcif; rusNcif;aum Nzpfygovm; bk&m;/}
aNz/
aNz /]rNzpfbl;/}
ar;/
ar; /]oH,kwedum,f "r'gookwfukd o*Fg,emwifrax&fwkdU xnfhoGif;xm;ykH
taBumif;Nyb,fvkd[k odvkdygw,fbk&m;/}
aNz/
aNz /]rqkdwwfawmhbl;/ raNymwwfawmhbl;/}
ar;/
ar; /]]"r'gookwft& rdrdukd,fukd aomwyefNzpfvQif ]igaomwmyef Nzpfonf} [k
aNymcGifhyonfrSm vlt&d,mrsm;ukdom cGifhyygovm;? okdYr[kwf vl?&Sif&[ef; tm;vkH;ukd
cGifhyygovm; bk&m;/}}
aNz/
aNz /]vl?&Sif&[ef; tm;vkH;ukd cGifhyawmfrlw,f/}
ar;/
ar; /]&[ef;tNzpfNzifh psmefr*fzkdvf&aBumif;ukd &kd;om;pGmaNymqkdvQif tNypfr&Sd
tmywfroifhwJhtwGuf aNymqkdxkdufw,f r[kwfygvm; bk&m;/}
aNz/
aNz /]aNymqkdxkdufw,f/}
ar;/
ar; /]q&mawmfbk&m; NA[m NzpfvkdwJhqE &SdcJhzl;ygovm; bk&m;/}
aNz/
aNz /]NzpfvkdcJhzl;w,f/}
ar;/
ar; /]ok'g0goNA[m Nzpf&&if aumif;r,f r[kwfygvm; bk&m;/}
aNz/
aNz /(xkdtcg q&mawmfBuD;rSm ukvm;xkdifay:wGif yufvufacgif;cs aeawmfrlae&mrS
Nyifrwfrwf xkdifawmfrlvsuf ) ]ok'g0goNA[mNzpf&wm aumif;oifhoavmufawmh aumif;rSmaygh/
okdYayr,fh 'Daumif;wmu todrpkHao;wJholawG twGuf aumif;wmyJ/ todpkHolawGtwGuf bmrS
aumif;wm r&Sdawmhbl;/}
ar;/
ar; /]q&mawmf aemufb,fb0rsm; Nzpfvkdygao;vJ bk&m;/}
aNz//
aNz /]b,fb0rS rNzpfvkdbl;/}
ar;/
ar; /]b0r&SdawmhNyD[k ,lqNyD; Nzpfygovm; bk&m;/}
aNz/
aNz /],lqw,f/}
um; txufyg psmyewGif a0iSaom pmwrf;t& azmfNyNcif; Nzpfygonf/ OD;ar"g0Du okdUar;
q&mawmfu okdYaNzonf[k qkdaomfvnf; xkdtqkdukd xkwfazmfNcif; twGif;aewynfhBuD;
tcsKdYu ESpfouf[efrwl/ pOf;pm;zG,f taBumif;rsm;vnf; &Sdaeoavm rod/

rrmrusef; yifyef;BuD;pGm IrSwfjcif;


q&mawmfonf 1316-ckESpf? ESpfOD;rSp ]]wdkU aocgeD;NyD}} [k rdefUawmfrlavh &Sd\/ y#dywf
tvkyfudkvnf; ydk jyif;xefpGm vkyfawmfrlonf/ ESpfv,favmufwGif ]]wdkU 'DESpf rvGefawmhbl;}} [k
xyfqifh rdefUMum;vmjyef\/ a':ukov paom wynfhrsm;u acgif;yif vkyfxm;um teD;tyg;odkU
vma&muf vkyfauR;Muonf/
q&mawmfonf oufawmf 86-ESpft& tm;vnf; tvGef enf;vm\/ y#dywf tvkyfudkrl
wpfaeUxufwpfaeU ydk jyif;xefpGm IrSwfawmfrlonf/ ]]wdkU 'DESpf rvGefawmhbl;}} pum;ESifhtwl
rMumcP tay:odkU pdkuf pdkuf awGawGBuD; Munfhaewwf onfudkvnf; awGU&onf/ xdktcg
IrSwfrI0D&d,vnf; wdk;vmonfudk awGU&\/ txl;ojzifh vrf;avQmuf&if; IrSwfawmfrl&m
tm;awmfenf; vJusonfrS &[ef;i,fwpfyg;ESifh wGJwGJ avQmuf&onf/ rMumcP tay:odkU
pdkuf aMumifaMumifBuD; Munfhaewwfjyefonf/ ]]ewf&xm;rsm; qdkufvmonfudk Munfhawmf
rloavm? xdktcgrS oHa0*jzpfum ighrSm qufvkyf&ef &Sdao;onf[k odawmfrloavm}} [k
pOf;pm;Mu&onf/
ZGJcwfNyD; vrf;avQmuf IrSwf&aomfvnf; udk,fydkiftm;xuf ]wGJtm;} udk rSDcdkNyD; avQmufae&ojzifh
tm;&awmfrl[ef r&Sd/ &Hcg oif;ydkifudkyif vdyfvdyf rwif&m 'l;acgif;awmf txufodkUyif
a&mufaeonf/ qD;rsm;vnf;vGefaeojzifh vrf;avQmuf&if;yif ygrSef; rodawmhacs/
wynfhwpfyg;u Murf;jyif vdkuf okwfay;ae&\/ (awmifil OD;0dvmoESifh awmifwGif;
OD;wdumpm&wdkU ESpfyg;u tptqHk; ypkMu&onf/) IrSwfrIrSm ydk ZGJcwf tm;wif;ae&[ef &Sday\/
'd|"r okc0d[m& twGufom IrSwf&jcif; [kwf[ef rwlacs/
q&mawmfonf oufawmf40-uyif avmukw&me,fodkU pwif 0ifa&mufEdkifcJh\/ EkysdKtm;oef
Pfvnf;xufwkef; wpf&Sdefwnf; wpfoefwnf; BuHK; BudK;pm;cJhygaomf ydk csrf;om
vG,fulay&m\/ omoemy&mvnf; tocFw tiftm; tjynfh &SdawmfrlNyD jzpf ydkc&D;aygufum
tESmifht,Sufrsm;vnf; enf;yg;cJh&m\/ y&d,wfESifh vHkUv0D&d,udkyg rsm;pGm rSDcdk tm;xm;
omoemy ae&jcif;xuf "r"mwkac: tocFwtiftm;om tjynfhtpHk xlaxmif &&SdcJhygvQif
oufvnf; oufom c&D;vnf; wGifay&m\/
w&m;csrf;omudk pwifawGUonfESifh wpfydifeuf ow0grsm;tm; acscRwf&ef pdwfapmvGef;ojzifh
a[m& a&;&aom tcsdefrsm;u EkysdKtm;oef Pfxufaom t&G,fawmfudk 0g;rsdKcJhavNyD/
wpfaxmufem;av arm&av
&SiftmeEmonf aomwmyefb0jzifh umvtwefMum aeawmfrlcJh&onf/ a&SUodkUtm;oGef rBudK;pm;yJ

w&m;a[mum a[mumESifhvnf; tcsdefawG ukefcJh&\/ o*Fg,em udpeD; olrygvQifvnf;


rNyD;&um; rax&fBuD;rsm;yif olUtwGuf tajymtqdkcH&? wm0ef ydkwufcJh&\/ olurl
a[maumif;wkef;/ o*Fg,em ta&;BuD; rax&fBuD;rsm; tvkyfrsm; aeMupOf &SiftmeEmum;
vly&dowfrsm;pGm w&m;a[mMum; aeojzifh tbdnmOf& 0ZDykwrax&fBuD;u]]a*gwrEG,f0if igh&Sif tmeEm? edAme"mwfudk oif\ ESvHk;om; xnfhoGif; opfwpfyif&if;odkU
csOf;uyfum 0dyem IyGm;ygacs/ arhavsmhraevifh/ (u aw AdVdAdVdum u&dwd)= AvpfAvpf
avQmufa[mae oifhrSm tb,ftusdK; NyD;awmhtHhenf;}} [k owday; qHk;rvdkuf&m rMumrD
w&m;a[maumif;BuD; t&SiftmeEm &[Em jzpfawmfrlav\/ (0ZDykaw&*gxm? |/)
jrwfpGmbk&m;&Sif\ yGifhvif;aom qEawmfrSmvnf; ypfvTwfaom jrm;yrm wpf&Sdefwnf;?
wpfoefwnf;? wpfxdkifwnf; r&yfrem;yJ t&[wzdkvfaygufatmif usifhBuHapawmfrlvdk\/
(r[ma*god*Fokwf/) rnfonfh taMumif;aMumifhrQ em;ae &yfwefUjcif;udk vdkvm;awmf rrlygacs/
(rlv yPmo-r[moma&myrokwf) vmbfvmb (tcuft&Guf)? oDv (tayG;)? orm"d (tcGH)?
tbdnmOf (tum)? avmukw&mw&m; (tESpf) [k &Sd&m jrwfpGmbk&m; tqHk;tr w&m;awmfonf
cuf&Guf? tayG;? tcGH? tum &HkrQjzifh auseyfraebJ (tumESifh uyfaeaom tESpfudk &HkrQjzifhvnf;
auseyfraebJ) t&[wzdkvf tESpftom;txd wpfb0wnf;jzifh tjywf &,lEdkifatmif
ud;pm;Mu&ef qHk;rawmf rlcJh\/ odkUrSvnf; omoemy&m ydk wGifus,fonfudk jrifawmfrl
jzpfonf/
aomwyef? ou'g*grfb0jzifh wpfXmevGefaomf vlUjynf ewfjynf taxmufaxmuf em;&OD;rnfh
'ku? tem*grfb0jzifh vGef&apumrl touf&SnfvSaom jA[mhjynfrSm cEm0efudk o,fydk;ae&rnfh
'kursm;uvnf; ysif;rkef; NiD;aiGUzG,f&m jzpfonfudk jrifawmfrl wdkufwGef;jcif; ppfppf jzpfay\/
31-bHkum; wpfaxmufem;av arm&av/
a>rESifhusD;rsm; tylaZmfcH
q&mawmfbk&m;BuD;onf oufawmf 86-ESpft&? 1316-ckESpf waygif;vqef;rS p q,f&ufcefU
tdyf,m vJavsmif;um rajymif;rxEdkif &Sd&awmhonf/ tzsm;'D*&Dvnf; 100-102-atmuf
rusawmhyJ q,f&uf aomMumaeUrGef;wnfhcsdef cRJqdkY armusyfum pkwdurZkyf
csKyfNidrf;awmfrl&\/
'um 'umrrsm;vnf; 0dkif;tHk idka<u;Muukef\/ w&m;ay;rnfh t&Sifr&SdNyD/ ywf0ef; usif&Sd
usD;uef;rsm;vnf; jrifraumif;atmif pkaygif;idka<u;um tavmif;awmf xm;&m ausmif;txuf
tkyfvdkuftkyfvdkuf csD jrnfatmf ylaZmfMuukef\/ tpm;a<u;rnfh ocifr&SdNyD/
wefcl;vqef; 13-&ufaeU 1-em&D 25 rdepfwGif vltrsm; zl;ajrmfpka0; aeonfhMum;rS ig;aycefY
&Snfvsm;aom a>rBuD;wpfaumifvnf; wdk;a0SY 0ifvmum ajcawmf&if; acgif;wndwfndwf vkyfum

tdktao yvm\/ tm;vHk; tHhtm;oifhcJhMu&onf/ ESpfem&D rdepfig;q,frQ Mum\/ (xdkpOfu


owif;pmrsm; "mwfyHkyg azmfjyMuonf/)
xdktcg vlwdkU trsdK;rsdK;tzHkzHk ajymqdkaeMupOf oDv&Sif q&mBuD;wpfOD;u ]]dk;dk;a>r r[kwfygvQif
odom xif&Sm;atmif jyyg}} [k pdwfxJu usdwf t"d|mef&if; tavmif;awmf ajc&if; xdkifae\/
t"d|mefNyD;vQif MumuvyftxufodkU a&mufae&mrS qif;vmum xdkoDv&Sif q&mBuD;tm;
wpfywfywf &Sdcdk;jy\/ tem;&Sd oDv&Sifrsm; tyg;ESpfq,fcefU xajy;Mu&av\/
xdkxuf pdwf0ifpm;cJh&aom jzpf&yfwpfckvnf; &Sdygao;\/
oxHkrdUwGif;rS tcsdKUq&mawmfBuD;rsm; n vlol&Sif;csdef wdwfwqdwf vma&muf
uefawmhMujcif;yifwnf;/ wpfcsdefu rnfodkU EIwfusL;EIwfvGef ajymqdk cJhMuonfrod/ rnfodkU&Sdap?
xdkodkU uefawmh ukpm;jcif;um; olawmfaumif;wdkU vdkvm;aom bk&m;om;awmfwdkU "avhygyif/
kupdk;BuD;tajym
tavmif;awmfrSm 21-&ufrQ rodk;rykyf? tom;ta& rmausm0if;0g ae\/ rD;roN*K[f&ufMu/
olykef&efvnf; r&Sif;ao;onfhtjyif tjiif;vnf; yGm;Muojzifh 1317-ck? uqkefvqef;
&Spf&ufaeUwGifrS rD;oN*K[f Mu&\/ psmyeyGJ&uftwGif; tpdk;& t&m&Sdydkif;rS t0iftxGufvnf;
&Sdaeojzifh olykefaMumifh wpfpHkwpfck jzpfyGm;&ef tajctae &Sdaomfvnf; q&mawmfbk&m;BuD;
bkef;uHaMumifh aESmifh,Sufrnfhol rsm;vnf; trsm;enf;wl t&yf0wf t&yfpm;jzifh 0ifa&muf vkyfudkif
ylaZmf&olrsm; jzpfoGm;cJhMu&onf/ tdk;"mwfudk ausmif;wdkuf twGif;yif apwDwnfxm;
udk;uG,fMu\/
q&mawmfbk&m;BuD;ESifh pyfvsOf; oxHk ausmfMum;ump owif;wpfck xGufvm\/
usdKufaumf odrfqdyfbufrS avmuDt&m uRrf;usif odjrifaom bkef;BuD;wpfyg;u rZdra'o&Sd
jrwfpGmbk&m; oDwif;oHk;&m aZw0efausmif;awmf tapmifhjzpfaeaom aomwmyef
kupdk;BuD;wpfOD;tm; q&mawmfbk&m;BuD;\ w&m;xl;tqifhudk odvdkojzifh ac:,l ar;jref;&m
kupdk;BuD;u.....
]]wynfhawmfxuf omw,fvdkUawmh odygw,f? b,favmufomw,f qdkwmawmh ravQmufwwfyg?
'gayr,fh &[Emawmh r[kwfao;yg? ol\Adrmefudk ,ck wkodwmrSm awGUae&ygw,fbk&m;}} [k
ajymMum;owwf/
xdkpum;vnf; ysHvGefawmf rrlrD ESpfaygif; oHk;av;q,fu jzpf wpfxpfcs rrSwf,l&m/
bHkAdrmefrsm; BudKwif aygufaeESifh wwfaMumif;? ajymif;vnf; ajymif;wwfaMumif; A[kokwtjzpf
jyqdkjcif;rQom/ q&mawmfum; ESpfaygif;rsm;pGm IyGm; tm;xkwfawmfrlaom tmZmenfBuD; jzpf
&[ef;udpvnf; NyD;aomf NyD;Edkifavmufaom tcsdeftcGifh &awmfrl\/
pyf&m jynfwGif;jynfy &[ef;&Sifvltrsm;wdkUum; ]&[Emt&SifjrwfBuD;} [k wpfxpfcs

ESvHk;ydkufMuav\/ ,cktcg oufqdkif&m wynfhBuD;rsm;xH q&mawmfbk&m;BuD;\


"mwfawmfrsm;udk zl;awGUMu&onf/
q&mawmf awm&Sif;cJhaom owdy|mef omoemudk tif;pdef&efukef q&mawmf OD;0dok' (12661320)u pwif OD;aqmif jzefYcsdawmfrlcJh\/ ]rif;uGef;&dyfom} [k ac:onf/ ,cktcgwGifrl
aus;Zl;&Sif r[mpnf q&mawmfbk&m;BuD;u jynfwGif;jynfy ESpfXmevHk; a0ae,s tiftm;rsm;pGmjzifh
tcdkiftrm &yfwnf owdy|mef w&m;pnfudk vnfapawmfrlvsuf &Sd\/
(tydkryg zwfI Mum;emzl;ygorQ pkaygif; a&;rSwf wwfpGrf;orQ ylaZmf&ygonfudk avsmf&m
rSwfom; rSef-rSm; EdIif;csifhum usifhBuHawmf rlEdkifMuygap cvdk/ tus,fvdkrl awmifwGif;
OD;wdumpm&t&Sifjrwf a&;om;aom twKywd IMuygukef/)
&[Em [kwf-r[kwf odvdkvQif
1/ twlwuG aejcif;jzifh oDvudkod&\/
(oH0gaoe oDvH a0'dwAH/)
2/ ajymqdkjcif;jzifh pifMu,frIudk od&\/
(oHa0g[ma&e aomap,sH a0'dwAH/)
3/ ab;&ef BuHKaomfrSom PfpGrf;tm;udk od&\/
(tmy'gok xmarm a0'dwaAm/)
4/ aqG;aEG;Munfhjcif;jzifh ynmudk od&\/
(omupm, ynm a0'dwAm/)
,if;wdkUudkvnf; tcsdefMumrS? ESvHk;oGif;rS? ynm&SdrSom od&\/ tcsdefwdkvQif? ESvHk;roGif;vQif?
ynmr&SdvQifum; rodEdkif/ (wdwdwdkUudk &[Em[k ajymrdaom aumovrif;BuD;tm;
a[mawmfrlonf/ o*gxm0*-owZ#dvokwf/)
(&[Em [kwf-r[kwf pdppfpHkprf;enf; tus,fudk Oy&dyPmo-qAdaom"eokwf ygVd? t|uxmESifh
0d-|? 2? 11 pwkwyg&mZdu/ tbd-|-2? 470/ 0dok'd-|? 2? 270/ om&w#Dum=2? 282ponfwdkU MunfhIMuygukef/ olrsm; [kwf-r[kwfxuf rdrd [kwf-r[kwfonf om
ta&;BuD;vSyg\/)

a&Tawmifq&mawmf OD;wdud`Ed,
( 1232 - 1303 )
a&TawmifrdY tr&mrausmif;wdkuf OD;wdud`Ed, q&mawmfonfvnf; jrefrmEdkifiH y#dywd
omoem0if armfuGef;wif rSwfom;&rnfh q&mawmfwpfyg; jzpfonf/
usrf;pmtrsKd;rsKd; ypkum 0dyem urVmef;oHudk wpfEdkifiHvHk; jyefUatmif EdI;vSefYvIYHaqmf&mwGif
t&SifjrwfBuD;\ toHrSm ,ckwdkif jrnfnHvsuf&Sdygacs\/ ]t&SifOD;wdud`Ed, 0dyemtzGJU}
[kyif wnfaxmifum q&mawmf\ y#dywf tarGqufcHomoemyMuayonf/
xdkrQ xif&Sm;ausmfMum;vSygaomfvnf; twGif;usus avhvm pHkprf;jcif; ryEdkifao;yg
(yg0ifwefvsuf <uif;usef&pfrnf pdk;&ygojzifh) q&mawmf ypkaom ]orkyg' eda&m"*usrf;}
yxrwGJ ed'gef;yg twKywd pmwrf;tusOf;rQudkom rl&if;twdkif; ul;,lazmfjy
Munfdkap&ygonfudk cGifhvTwfum auseyfESifhMuygukef/
aumZmou&mZf 1232-ck? Owk*drE 0gqdkvqef;yu 12-&uf paeaeY eHeuf av;em&Dausmf
tcsdef ppfawGrdY abmufoD;pk&yf pma&;BuD; OD;&Jabmf\ ZeD;jzpfaom pma&;BuD;uawmf
a':jryef;OD;rS jrwfpGmbk&m;\ omoemawmfjrwfBuD;udk txl;tm;jzifh t"dynm 0dyem
omoemawmfjrwfudk pnfyifjyefYyGm; xGef;um;atmif aqmif&GufEdkifrnfh om;&wemudk
zGm;jrifawmfrlonf/ i,frnfrSm ]armifomrmOD;} jzpfonf/
q&mawmf OD;wdud`Ed, tavmif;tvsm armifomrmOD;rSm nDtpfudkt&if; ESpfa,muf&Sdonf/
armifomrmOD;u tpfudkBuD;jzpf nDi,frSm armifay:xGef; (aemiftcg jrefrmEdkifiH jynfxJa&;0efBuD;
jzpfvmonfh qmay:xGef;) jzpfonf/ tjcm; armifomrmOD;\ 0rf;uGJrsm;rSm1/ OD;ZHomOD;? aTpvG,f& puf&Sifrif;BuD;? zsmyHkrdY/
2/ OD;apmjzL? 'dpBwdwf ta&;ydkifrif;? awmifilrdY/
3/ OD;armifxGef;atmif? txl;&mbuf w&m;olBuD;? ykodrfrdY/
4/ OD;aTom? ykvdyftifpyufawmf? zsmyHkrdY wdkUjzpfonf/
armifomrmOD;udk tG,fodkUa&mufaomtcg rdbrsm;onf acwfynm twef;ausmif; xm;&m
ckepfwef;udk jrefrmwpfjynfvHk; yxr&cJhonf/
armifomrmOD;udk rdbrsm;u omoemawmf\ tarGudk cH,lEdkif&ef Ak'bmomrsm;\
xHk;wrf;pOfvmt& ppfawGrdY taemuf aygufawmacsmif awm& (,ck bk&m;av;qlausmif;)
emZDq&mawmf\ txHawmf &SifomraP yonf/ udk&ifomrmOD;udk ]udk&ifwd} [k OyZsm,f
emZDq&mawmfbk&m;u bGJUoem;awmfrlonf/ udk&ifwdonf omoemawmf arGUavsmfojzifh
aysmfydkufaevmcJh&m touf 20-aphaomtcg OyZsm,f emZD q&mawmfbk&m;u &[ef;y

ay;awmfrlonf/
&[ef;awmf OD;wdonf &efukefrdYodkY <uvm ausmif;awmf&m aTusifq&mawmfbk&m;BuD;\
txHawmf yd#uusrf;*ef ynmt00wdkYudk oifMum;em,lvsuf ausmif;awmf&m aTusifwdkuf
oDwif;oHk;awmfrlonf/ wpfzef tdEd,odkY <ua&mufvsuf tdEd, oHk;ESpf oDwif;oHk;awmfrlonf/
tdEd,rS wpfzef oD[dkVfodkU<ua&mufvsuf oD[dkVf ig;ESpf oDwif;oHk;awmfrlonf/ oD[dkVf
oDwif;oHk;awmfrlpOf oD[dkVf 'udPomcg aAm"dyif bk&m;*kPfawmfudk tmHkyvsuf
vGefpGmMunfdkvmojzifh vuf0Jbuf vufdI;udkjzwfvsuf qDqGwfaom t0wfjzifh &pfywf
'udPomcg aAm"dyiftm; qDrD; ylaZmfawmfrlonf/
oD[dkVfrS jyef<uvmNyD;aemuf ppfawGcdkif awmausmif; wpfausmif;wGif oDwif;oHk;awmfrl&m
BuD;us,fpGm rusef;rrm jzpfawmfrlojzifh vlxGuf (y&Dok'y) awmfrlonf/ aemufrMumrDyif
oHa0*&vsuf &aohyvkyf r[mrdif awm& oDwif;oHk;awmfrlonf/
xdkrdYrS BuHcif;rdY uefuav;awm&odkY <ua&mufNyD;aepOf ausmif;trBuD; a':azmh\
avQmufxm;csufjzifh anmifwkef;rdY aT[oFmawm&odkY <ua&mufNyD; ausmif;awmf&m aTusif
q&mawmfbk&m;BuD;udk OyZ,fy (xdktcg &efukefrdY ausmif;awmf&m aTusif
q&mawmfbk&m;BuD;onf anmifwkef;rdY aT[oFmawm& oDwif;oHk;awmfrlonf/)
q&mawmfbk&m;u ]OD;wdud`Ed,} [laom bGJUjzifh &[ef;yay;awmfrlonf/
OD;wdud`Ed, t&Sifjrwfonf Budrfacsmif;vnf;aumif;? av;rsufESm vnf;aumif;
oDwif;oHk;awmfrlzl;onf/ jrif;NcH oDwif;oHk;awmfrlpOf xl;qef;vSpGmaom tdyfrufudk
jrifrufNyD;aemuf 0dyemvrf;pOfudk xdk;xGif;odjrifawmfrlNyD;vQif usifhBuHBudK;ukwf
tm;xkwfawmfrl&m wynfh'g,um &Sifvltm;vHk;uyif ]t&d,m olawmfpif rax&fjrwf} [l
,HkMunfo'hg Tifvef;pGmjzifh qnf;uyf udk;uG,fMuavonf/
xdkOD;wdud`Ed, t&Sifjrwfonf xdkxdkrdYGmodkY vSnfhvnfvsuf w&m;"rwdkUudk a[mMum;jyo
qHk;rawmfrlpOf BuHcif;rdY uefuav; awm& oDwif;oHk;awmfrlcdkuf ol&Jwef;olBuD; OD;okc\
yifhavQmufcsufjzifh ol&Jwef; yef;awmif;rdYwdkYodkU<ua&muf w&m;a[mawmfrl&m yef;awmif;rdY
'g,um 'g,dumrrsm;\ yifhavQmufcsufjzifh yef;awmif; aMu;bk&m;BuD;teD; ausmif;
oDwif;oHk;awmfrlonf/
xdkaemuf ausmif;'g,umBuD; OD;aTxdkuf\ yifhavQmufcsufjzifh aTawmifrdY
aTajymifajymifbk&m;twGif;odkY <ua&muf w&m;a[mMum;awmfrlygonf/ xdktcg OD;bdk;qdkif?
OD;pHGefY? OD;opf? OD;aTxdkuf? OD;atmifausmf wdkYonf ,ck tr&mr wdkufwnf&m o&ufNcHO,mOfudk
0,f,lMuNyD;vQif 1282-ckESpf tr&mrausmif;wdkufudk wnfaxmifvsuf OD;wdud`Ed, t&Sifjrwfudk
udk;uG,fMuavonf/

OD;wdud`Ed, t&Sifjrwfonf aTawmifrdY tr&mr ausmif;wdkuf rdrdvnf; tm;xkwf?


olwpfyg;wdkUtm;vnf; a[mMum;jyovsuf oDwif;oHk;awmfrlpOf ausmif;'umBuD; OD;pHGefY
uG,fvGefNyD; wpfaeYaomtcg pBuausmif;BuD;ay: ckwiftxuf w&m;tm;xkwfawmfrl&m
a&S;a&S;tm;xkwfpOftcgrsm;uxuf w&m;tjrifaygufawmfrlonf/
xdkaemuf ppfawGrdY tmuRwfawmfukef; q&mawmf OD;em&'tm; rdrdw&m;tjrifaygufyHkwdkUudk
rdefYMum;awmfrlonf/ xdktcgrSp wynfh&Sifvl tm;vHk;uyif tvGef&ifhoefonfh
]tm&d,molawmfpif} [k ESvHk;ydkuf ,HkMunfum qxufxrf;ydk; wdk; ylaZmfMuonf/
odkY urVmef; bm0em w&m;t&m pmawGU udk,fawGU ESifh jynfhpHkawmfrlaom OD;wdud`Ed,
t&Sifjrwfonf1/ orkyg' eda&m"*usrf;?
2/ "rpMum tar;tajzusrf;?
3/ y&rwm'de,'eusrf;?
4/ a0oemEkyemusrf;?
5/ eDa&mr 0dedp,usrf;?
6/ Ak'gEkwdusrf;?
7/ yOmAsmu&Pusrf;?
8/ 0dnmPmEkyemusrf;?
9/ edAmew0dedp,usrf;?
10/ oN*K[fedosusrf;?
11/ pwkopmEkyeDusrf;?
12/ wda[wku 0dedp,usrf;?
13/ osm'dyumoeDusrf;?
14/ r[mowdy|meokwf ed, ESifh tajzusrf;tp&Sdaom usrf;aygif;rsm;pGmwdkYudk ypkawmfrlonf/
,if;odkY usrf;aygif;rsm;pGmudk ypkawmfrlum rdrdodjrifxm;onfh w&m;oabmwdkYudk azmfjy
omoemyjcif;jzifh tm;&wif;wdrfjcif; &Sdawmfrrlaom q&mawmf OD;wdud`Ed, onf
w&m;;odjrifvdkol taygif;wdkYtm; udk,fwdkif awGYqHka[majymvdkaomaMumifh . . . .
]]rnfonfhrdYurqdk w&m;"rudk odvdk? emcHrSwfom; avhusufvdk yifhac:vQif taMumif;
nDnGwfygu cGifhay;ygaMumif;? jrwfpGmbk&m; omoemawmf yGifhvif;zdkY&m tusKd;aqmifvsuf
tpOf&SdygaMumif;? trx 0dyem w&m;tvkyfudk usepGm vkyfvdkol taygif;wdkYonf aTawmifrdY
&Srf;wef;xdyf? trm&mrwdkufodkY vma&muf w&m;tvkyf BudK;pm;Mu&ef wdkufwGef;
EdI;aqmfvdkufygonf}}-

[laom (t&Sifjrwf\ usrf;tcsdKU) zdwfac:pm xnfhoGif;xm;ayonf/ odkYvQif avmutusKd;?


omoemtusdK;? rdrd\tusKd;? olwpfyg;wdkY\tusKd; wdkYudko,fydk;awmfrlvsuf 1303-ck?
0gqdkvjynfhausmf 11-&uf aomMumaeY nOfh&Spfem&Dtcsdef b0ewfxH ysHvGefawmfrlonf
jzpfygaMumif;/
q&mawmfonf EkpOfb0 Mum;umvwGif tdrf&maxmif orD; ESpfa,mufyif &&SdcJhbl;&m ZeD;ESifh
orD; ESpfa,mufvHk; ppfudkif; r*ifacsmif? rdk;ukwfZ&yf (orD;BuD;rSm 0wfaMumifESifh) oDv&Sif0wfjzifh
{umoeduf ywydkPf"kwif tNrJaqmif w&m;bm0emESifh aeMuaMumif;? ]aomwmyefom;trd}
[lyif ajymqdkMu 1308-ck? 99-ESpfwGif rdk;ukwfolZeD;a[mif; a':ynm uG,fvGefaMumif;?
tbd"Z aT[oFmq&mawmf bk&m;BuD; ausmif;om;b0u q&mawmfxH pmwuf&
awm&aqmufwnf&mwGif 0wfBuD;0wfi,f y&zl;aMumif; ]aT[oFmq&mawmfb0ESifh
pmaytaxGaxG} 39? 137- zwfI&&m ]{uawmf 0ded0w,Hk=wpfpkwa0;MuD; EdAefcdkvIHMuNyD} [kom
atmufarh&ef &Sdygawmhonf/
aouawmif q&mawmf OD;wdavmu
( 1233 -1299 )
]]armifwdavmu vkyfvkdufrSNzifh ZGwfw&GwfcsnfhyJ i,fi,f&G,f&G,fESifh uef;aeygOD;r,f/}}
v,fwDq&mawmfu OD;wdavmutaBumif; Bum; NrnfwGefawmufwD;aeNcif; Nzpf\/ csufcsif;yif
OD;yOif;ESpfyg;ukd ac:......
]]uJ......armifyOif;ESpfyg;? armifwdavmu ausmif;ukdoGm;acsBu/ olYtem;rSm&SdwJh aypm?
uravGpmtkyfrsm;? cJwH pm&Gufpmwrf;rsm; &SdorQ tukefodrf;,lcJhNyD; ighausmif;ay:rSmxm;}} [k
vTwfvkdufonf/
OD;yOif;ESpfyg;vnf; OD;wdavmutm; q&mawmfBuD; trdefU&Sdonfukd avQmufxm;
pmtkyfpmwrf;rsm; tm;vkH; o,f,loGm;Buonf/
OD;wdavmuoonf vGefpGm ZGJvkHYvBuD;ol Nzpfonf/ rkH&GmrdU v,fwDwkduftwGif; 0g;rkd;0g;um
ausmif;uav; ae pmcs? pmBunfh? pma&;Ncif; 0d&d,Nyif;xefvS\/ ntcg
ykPm;rD;tdrfav;Nzifh pmBunfh&onfukd tm;r&Eldif av;axmifhoHNzLykH;BuD;ukdyif rD;pmwyf?
rD;cGufvkyf pmBunfhavonf/
xkdacwfum; aypmukd trsm;qkH; trSDo[J yae&ao;aomacwf Nzpf\/ ay&Gufay:&Sd pmvkH;rsm;rSm
tvGefrIefvSonf/ eEGif; a&eHacs;wkdUNzifh ay&Gufay:ukd okwfokwf Bunfh&\/ aypmrS

a&eHtckd;taiGUrsm;? a&eHqDrD;cGufBuD;rS rD;tyl&SdefESifh tckd;tanSmfrsm;aBumifh aeYpOf&ufquf


rkd;tvif;Bunfhavh&Sdaom OD;wdavmu rsufpda&m*g pGJuyfvm\/ rsufvkH;ESpfzufvkH;
usD;tmoD;rSnfhuJhokdU eD&J&TJvmawmhonf/ vufoD;qkyfcefY a&miftrf;vnf;ae\/
rsufvkH;ESpfzufESifh ESmacgif;ESpfzufrS aoG;rsm; tqufrNywf ,kdpD;usvmukef\/
xkdtaBumif;ukd bkef;BuD;wpfyg;u avQmufodawmfrloNzifh q&mawmfBuD;u pmtkyfpmwef;rsm;ukd
todrf;ckdif;vkdufNcif; Nzpfonf/ OD;wdavmuum; ukd,fwkdifrBunfhEkdifaomtcg OD;yOif;i,frsm;ukd
tzwfckdif;NyD; em;axmifaeNyef\/
q&mu wdyd#u"&? rdbu olaX;rsLd;rif;EG,f
OD;wdavmuum; rkH&GmrdYtaemuf AefUusDwkdufe,f acgoED&Gm 1233-ckESpfwefaqmifrkef;vqef; 9&uf paeaeUn okH;csufwD; tcsdef OD;wufzd; ? a': oDwkdUrS zGm;Nrif\/ tz olaX;rsKd;? trd
rif;aqGpkd;rsKd;[k qkdonf/
i,fpOfumv acgoED&Gm awmift&yf&Sd iSufaysmawm&Gm pmawmfNyefOD;Z0exH ynmoifBum;onf/
q&mawmf OD;Z0eum; bkd;awmfvufxuf armif;axmifomoemykdif\ wynfh wdyd#u"&
yk*Kdvfxl;Nzpfonf/ &[ef;Nzpfonftxd iSufaysmawm &Gm ynmoif &[ef;NzpfNyD; rBumrD
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;xH vma&mufynmoif,lonf/
&lyod'do'gusrf;rS poif,l&m ygVdtXuxm #Dumukd ig;0g? aNcmuf0grQNzifh olrwlatmif
wwfaNrmufcJhol Nzpfonf/ v,fwDy@dwonf OD;wdavmuxHvnf; ynmoif,lcJh&\/
OD;wdavmuum; mPfxufoavmuf ZGJvkHUv 0d&d, BuD;rm;olwnf;/ yk*Hacwf\ rSm bufwGif
xkdq&mwynfhuJhokdU yd#uukd Ekdifeif;ol &Sm;yg;vSonf[kyif t&Siftm'dp0Ho csD;usL;bl;\/
OD;wdavmuonf xkdtcsdef &nf&G,fcsufwpfck&Sd usrf;wpfusrf;ukd rtdyfrae ypkaeaom
tcsdefvnf;Nzpfonf/ xkdusrf;um; ur|mef;tpDt&ifNzpfaom ]aeu
aeur0d"me 'DyeD} wnf;/
OD;wdavmuonf rsufpda&m*gNzpf pmrBunfh&? pmrem& apumrkl a&mufvmolrsm;tm;
xr&atmif w&m;zd a[maNymaeNyefowwf/ pifppf xkdtcsdefum; pmayy&d,wdukd
vkdavao;r&SdavhvmNyD;vQif awmxGuf&ef t&Sdef,laeckduf Nzpf&m aeurZmo,
(awmxGufvkdaom qErsm; ) wuf<uaecsdef Nzpfonf/
y&d,wdrS y#dywdokdU aNymif;rnfhqJqJNzpfonf/ rsufpda&m*gvnf; rBumrD vkH;0aysmufuif;oGm;\/
a&Tyifem;a&TusD; [louJhokdU v,fwDq&mawmfBuD;ESifh vufyGef;wwD;ae&ol Nzpf q&mawmf\

"gwfrsm;vnf; ul;pufaeykH &\/ av;axmifh oHNzLykH; rD;cGufBuD;ESifh pmBunfh pma&;onfrSm


q&mawmfvnf; xkdUtwlNzpfonf/ tm*tmZmenfBuD;rsm; Nzpfygukef\/
v,fwDq&mawmfBuD;um; aemufumvwGif rD;ukdyif rxGef;nSd&awmhbJ rsufvkH;tpkHawmfrS
xGufay:vmonfh tvif;a&mifNzifhyif ntcg pma&;aBumif;ukd (rEav;rdU? yvkdif;&yf? pufq&m
OD;bxGef;qkdol q&mawmfxH omraPb0Nzifh ae&pOf NrifawGYcJh&onf[k) q&mp`Euwqifh
aNymNybl;\/ t&Sif 'Arax&f vufnSKd;tvif;Nzifh tarSmiftwGif;oGm;ouJhokdU &Sd\/
rnfokdYyifNzpfap OD;wdavmuonf q&mawmf\ y&d,wf t&nftcsif;rsm;ukdomru y#dywf
t&nftcsif;rsm;ukdyg twGif;usus &dyfpm;od&SdaeNyD[k ,lq&\/ rsufpda&m*g NzpfNcif;ESifh
pmtkyfpmwrf;rsm; todrf;tqnf; cH&Ncif;Nzifh ]]y#dywf ur|mef;tvkyfukdom tm;xkwfawmh}} [k
owday;vkdufouJhokdU &Sdawmhonf/
xkdtcsdefrSp ur|mef;w&m;&IyGm;ae\/ oufawmfum; 25-ESpfrQom &Sdayao;onf/
OD;wdavmuum; wpfzufu pmcs&if; &[ef;w&m;ukd ntcsdef twlBuKd;pm;awmfrl\/
xkdacwfv,fwDawm&um; taNcmuftvSefUrsm;vSonf/ ol&JrBuD;wpfaumif ausmif;avSum;
rBumcP vma&muftdyfaeonfqkd\/
rkd;arSmifusaom nwpfnNzpf\/
wpfwkdufvkH; tdyfarmusaeBuNyD/ q&mawmfBuD;um; tawmif 60-&SdpBuausmif;
vrf;avQmufawmfrlae\/ OD;wdavmu aeaom xaemif;yif teD;&Sduyfausmif;av;qDokdU
vSrf;Bunfhawmfrl&m pBuaNcvSrf;rsm;yif &yfwefUoGm;\/ taBumif;rSm OD;wdavmu aeaom
ausmif;uav; wpfaqmifvkH; atmufvif;"mwfrD; xGef;xm;ouJhokdU vif;xdefaeonfukd
awGUNrif&aomaBumifh Nzpfonf/
okH;av;&uf&Sdaomtcg q&mawmfonf OD;wdavmutm; vlol&Sif;ckduf ac:w&m;a[mawmfrl&m ]]armifwdavmu? rif;vJ pmoifpmcseJU y&d,wfbufuawmh NynfhpkHoGm;NyD? ckcsdefu pNyD;
rif;ighausmif;rSm aevkdU roifhawmhblk;? oGm;vkd&m oGm;Ekdifw,f}} [k rdefUawmfrl\/
OD;wdavmuuvnf; -]]rSefyghbk&m;}} [kom avQmuf OD;csNyD; rdrdausmif;uav;okdU NyefvmcJhonf/
aemufwpf&uf oydwfwpfvkH;? okH;xnfaom ouFef;ESifh rdrda&;xm;aom aeur0d"me 'DyeD}
pmrlukd ,l v,fwDwkdufrS xGufcGm&ef ausmif;uav;rS qif;vmcJh\/ q&mawmftm; aemufqkH;
0ifa&mufuefawmhvsuf
]]wynfhawmf v,fwDwkduf q&mawmfbk&m;xH aumif;uifu vmEkdifrS a&mufygawmhrnf bk&m;]]
[k avQmuf xGufcGmcJhonf/
(OD;wdavmuonf w&m;orm"drsm; tvGefaumif;aeNyD Nzpf v,fwDwkdufwGif y&dowfrsm;

tBum;rSmaevQif ,kwfavsmhoGm;rnfukd pkd;&drf q&mawmfu trdefU&Sdonfukd raeapcsif


ESifoavm[k pdwfckoGm;aBumif; wpfaeUwGif q&mawmfBuD;u aysmfbG,fq&moufBuD;tm;
aNymNyzl;\/)
w&m;rmefudk w&m;jzifh qHk;rjcif;
yxrqHk; csif;wGif;jrpfnmodkU rdU&Gmawmawmif tqifhqifh jzwfausmf {upm w&m;tm;xkwf&ef
xGufcGmoGm;awmhonf/ oufawmf 26-ESpft& 1259-ckESpf jzpf\/
csif;wGif;jrpfnm &moDOwkESifh oyg,rrQ csif;wGif;rS oxHkrdUe,f usdKufxdkteD;&Sd
awmifwpfawmifodkU ajymif;a&TU oDwif;oHk;onf/ ur|mef;w&m; IyGm;ol (aouyk*dKvf) wdkU
ae&mjzpf ]aouawmif} [k orkwfxm;\/ &[ef;w&m;udk rem;rae ud;pm;av\/ w&m;enf;cH
wynfhrsm;vnf; taqmufttHkrsm; ESifhtwl aeUcsif;ncsif; wdk;yGm;vmonf/ tvGef acgifvSaom
a'o rdU&GmwrQ pnfum;oGm;onf[k qdkMuonf/ jA[pmly'0 (tusifhab;&ef) BuD;yifwnf;/
pseftbdnmOf &&ef txl; pdwfoefawmfrl[ef &Sd\/
v,fwDq&mawmfum; ZGwfw&Gwf vkyfwwfaom wynfhtwGuf pdwfrcsEdkifatmif oHa,mZOf
BuD;awmfrl\/ ajc&m eif;Edkifonfh wynfhjzpfvnf; tm;udk;awmf rlonf/ taMumif;tm;avsmfpGm
1260-jynfhESpf wefaqmifrkef;vwGif OD;wdavmuxHrS pmwpfapmif a&mufvm\/
]]wynfhonf q&morm; trSD&ygvQif aeUn &[ef;udpNyD;&ef &Sdygonf}} [k a&;vdkufaom [l\/
pmudkBunfh yH;awmfrlonf/ odkU&mwGif oHa,mZOfvnf;&Sd? usdKufxdka'o awmawmifrsm;udkvnf;
oabmusae xdkESpf xdkvjynfhausmf 9-&ufaeU ta&muf v,fwDy@dwudk aemufygac:
<uawmfrlonf/
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD; <ua&muf csD;jrifhojzifh OD;wdavmuESifh wynfhrsm;tm;vHk;
0rf;ajrmuf0rf;om 0wfyMu&\/ wpfaeUwGif q&mawmfbk&m;BuD; wpfyg;wnf; udef;atmif;&m
opfcufwJodkU uyd,armifprHk ajympum;t& wdwfwqdwf oGm;a&muf zl;Mu&m q&mawmfBuD;
rsufvTmcs wifysOfacGvsuf ESpfawmifcefUtjrifh wnfNidrfpGm wuf<uaeonfudk zl;awGUMu&onf/
pmrmef w&m;rmef BuD;vSaom OD;wdavmutm; tvkyfjzifh qHk;rawmf rlavoavm[k ,lq&ay\/
usdKufxdkyifaecdkuf wpfaeUwGif OD;wdavmu? v,fwDy@dwwdkUudk aemufygac: oydwfudk,fpD
vG,fum awmifa0S; wpfacsmif;pD udkifvsuf usdKufxD;dk;odkU bk&m;zl; xGufawmfrl\/ awmeuf
euf vmaomtcg awmqifdkif;BuD; wpfaumifonf q&mawmfhqDodkU a&S;I&ifqdkif ajy;vmav\/
aemufrS vdkufygvmMuaom Od;wdavmuESifh OD;y@dwwdkU ESpfyg;rSm eD;&m opfyifay:odkU wuf
ajy;Muowwf/ q&mawmfurl rwkefrvIyf a&SUrSBuHhBuHh &yfawmfrlvsuf ajy;vmaeaom qifBuD;tm;
emVm*D&dcRwfcef;yrm arwmyGm;ydkY aeawmfrl\/ rMumrD qifBuD;rSm OD;Gwf tdktaoay;vsuf
vrf;z,f xGufajy;oGm;av\/ qifBuD; rjrif&aom tcgusrS wynfhESpfyg; acR;oD;acR;ayguf
BuD;i,fjzifh opfyifay:rS qif;vmMuowwf/

xdktcg q&mawmfu yH;&Tifaom rsufESm? MunfomvGifat;aom &,foGrf;aoG;oHjzifh


]]armifwdavmu wdkUxH pma&;vdkufawmh wpfrsdK;ygvm;uG,fh}} [k rdefUawmfrlav\/ xdktcgrS
OD;wdavmuvnf; rdrdudk,fudk tem*grf t"drme (txifa&mufjcif;) [k oabmus
oGm;avowwf/
oD[dkVfacwfwGif avmuD tbdnmOfrQom & rdrdudk,fudk &[Em[k txifa&muf aeaom
wdyd#u"& r[mem* rax&fBuD;tm; tbdnmOf&? &[Emjzpfol wynfhwpfyg;u q&mxHvm
qifBuD;wpfaumif zefqif;cdkif;um? wzef xdkqifuyif rdrdtm; xdk;owfrnfh[ef
zefqif;cdkif;aomtcg qifxdk;cH&rnf &SdpOf rax&fBuD; aMumufvefUoGm;aMumif; (0dok'dr*f
t|uxm) vm&Sd\/
xdkuJhodkUyif ]],ckqifonfvnf; awmqifdkif; [kwfaumif;rS [kwfrnf? v,fwDq&mawmfhqifrsm;
jzpfaervm; rodbl;}} [k wpfcsdefu rdwfaqGrsm;tm; ajymjyzl;&m tm;vHk;uyif uefUuGufcJhMu\/
xdkUaMumifh xdkpum;udk xyfajym&ef EIwf&GHU aeygonf/ qifdkif;ESifh awGUonfrSmawmh
trSefyif/
rnfodkUqdkap? jzpf&yf tajctaersm;udk axmufqygvQif ]]w&m;rmefudk w&m;jzifh qHk;rjcif;}} [kyif
oabmouf0ifp&m &Sdygonf/
ur|mef;todjzifh usrf;Sdjcif;
q&mawmf OD;wdavmuonf rdrdudk,fwdkifvnf; &Gy&f GyfcRHcRHBuD; tm;xkwf\/ a,m*D
wynfhrsm;udkvnf; vufcH w&m;jyay;\/ te,fe,fodkU <ua&mufvnf; w&m;a[m\/
usrf;rsm;pGmudkvnf; yawmfrlcJhonf/ jrefrmEdkifiH y#dywd w&m;pnfBuD;udk q&m\ ajc&mvdkuf
wD;cwfEdkifool jzpfygayonf/
q&mawmf ypkaom usrf;rSm atmufygtwdkif; jzpf\/
1/ aeur"me'DyeD (1258)?
2/ t&d,r*'DyeD (1262)? (v,fwDq&mawmf\ 0dZmr*'DyeDudk twGif; Xmyemxm;onf/)
3/ y@dw a0'eD, 'DyeD (1267)?
4/ wdkif;BuD;aomVo 'DyeDESifh ,if; tTef;usrf;i,f (1280)?
5/ edkwd y'AsOeD?
6/ 0dedp, yumoeD?
7/ pwkAd" Asmu&P?
8/ tbd"rw oly'DyeD (1273)?
9/ r*Fvm tqHk;tjzwf? 0dedp, trsdK;rsdK;ESifh &wkuAsmrsm;?
10/ "r&moDusrf;/ (q&mawmf r&Sdonfhaemuf 1296-ckESpf wynfhrsm;u dkufxm;onf/)

xdkwGif ur|mef; tvkyfESifhpyf ]y@dwa0'eD,usrf;} BuD;onf txif&Sm;qHk; jzpf\/ uodkPf;


IyGm;enf;rsm;twGuf xdkrQavmuf jynfhpHkaomusrf; r&Sdao;acs/ tbdnmOfvrf;
vdkufvdkolwdkUtwGuf pdwf0ifpm;zG,f txl;aumif;vS\/ ouf&SdoufrJh avmu"mwf wpfckvHk; cH
"mwfajcmufyg; IyGm;yHkrSmvnf; v,fwDq&mawmf pmrsm; xufyif jynfhpHkvSay\/
xdkusrf;udk a&;&m bk&m;&Sifu wynfhrsm;udk a[mouJhodkU ol\ wynfhrsm;tm; a[myHka[menf;
a&;xm;\/ aousbmodwokwf *gxmrsm;vnf; yg0if&m em;wGif tqef; jzpfMu&\/ ]wynfhwdkU?
wynfhwdkU} [k acgif;wyfac:iif a&;oGm;ojzifh bkef;BuD;wpfyg;u v,fwDq&mawmftm;]]olUpmzwf&wm aumif;awmh odyfaumif;ygoz&m;? 'gayr,fh ]wynfh} ac:wmu cufaew,f}} [k
avQmuf&m....
]]wynfh tac:rcHcsif&if olUpm rzwfESifhayghuG,f}} [k rdefUowwf/
udk,fawGUw&m; tawGUtBuHKrsm;ESifh pyfvnf; tvGef rSwfom;zG,frsm; yg0ifukef\/ 0dyem
tE&m,fq,fyg;ESifh pyf a&;xm;onfrSmvnf; pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSonf/
ta&miftvif;ESifh 0dyem vrf;cGJrsm;
q&mawmfonf 0dyem npfl;aMumif; q,frsdK;udk y@dwa0'eD,usrf;aemufrS a&;om;aom
]]tbd"rwoly'DyeD}} usrf; ydk jynfhpHkpGm azmfjyxm;onf/
1/ Mobmo = ta&miftvif;?
2/ yDwd = tvGefyDwdjzpfjcif;?
3/ y'd = udk,fpdwfESpfyg; tvGefat;Nidrf;aejcif;?
4/ t"darmu = tvGefMunfvif o'gjzpfjcif;?
5/ y*[ = tvGef0D&d, rQwjcif;?
6/ okc = tvGef&Tifvef; csrf;omjcif;?
7/ P = tvGeftodPf xufjrufjcif;?
8/ Oy|me = tvGef owdxifjcif;?
9/ Oayum = Oayum tm;aumif;jcif;? ([efcsufnDjcif;)
10/ eduEd = (,if;odkU jzpf&onfrsm;udk) ESpfoufom,mjcif;/
q&mawmfonf txufygq,frsdK;wGif ]ta&miftvif;} ESifh pyf odkU rSwfcsuf ay;awmfrl\/
]]ta&mifMobmoum; yk*dKvfwdkif;rSm rjzpf/ psmevmbD orm"d BuD;xGm;aom yk*dkvfwdkYrSm
jzpfwwf\/ olwpfyg; rjrif&bJ rdrdom jzif&aom pdwfMunf pdwfvif;? PfMunf Pfvif;
ta&mifvnf; jzpfay:vmwwf\/ olwpfyg;wdkUyg jrifaumif; avmufatmif udk,fa&mifvnf;
xGufwwf\/}}

xdkq,frsdK;wGif ]eduEd} wpfckomvQif tukodkvfjzpf\/ y"mejzpf\/ usefudk;rsdK;um; aAm"dPf


&ifhoefaMumif; (aAm"Dyud,) w&m;aumif;rsm;om jzpfukef\/ w&m; wdk;wufvmonfh
trSwftom;rsm;wnf;/ odkU&mwGif xdkodkU wdk;wufvmonfudk ESpfouf wG,fwmaewwfojzifh
]0dyeyudavo- 0dyem npfl;aMumif;w&m; q,fyg;? 0dyem acs;aSmf q,frsdK;} [k
qdk&onf/
,if;q,frsdK;ESifh pyf q&mawmf rSwfcsufay;onfrSm rSwfom;zG,f aumif;vS\/
y@dwa0'eD,usrf; (1267) wGifum; MobmoESifh pyf atmufygtwdkif; rSwfcsuf
ay;awmfrlcJhonf/
]]jzpfrIysufrI O',A, oabmudk aumif;pGm xifjrifEdkifaom tedp0dZmPf jzpfay:
vmcgeD;aomtcg P\ a&SUoGm; Pfa&mif pdwfa&mif ta&miftvif; tmavmuvnf;
jzpfay:wwfonf/ tvif; tmavmuudk ]Mobmo} [k ac:onf/ 0if;0if;ajymifajymif
udk,frSxGufwJh udk,fa&mifjcnfrsdK; r[kwfbl; wynfhwdkU/ udavom yg;ojzifh pdwfPf
Munfjcif;aMumifh pdwfPfvif;wJh tvif; tmavmuwnf;/
]]xdktcg xdka,m*Dyk*dKvfonf 'dApuKrm yk*dKvfuJhodkU ta0;? uG,f&m? nOfhtcg aomfvnf;
lygHkwdkUudk raem'Gg&jzifh xif&onf wynfhwdkU/ xdktcg xdka,m*D yk*dkvftm; orxt&m
y#dbm*odkU a&mufcgeD;tcg psmeft*FgawG ay:bdouJhodkU r*ifw&m;awG? aAmZifw&m;awG?
aAm"dyud, w&m;awGvnf; tm;aumif; xif&Sm; ay:vmMuonf/
]]odkU rdrdoEmef a&S;u rawGUpzl; rjrifpzl; tenf;i,f txl;taxGudk awGUjrif& aomtcg
]w&m;pk[m r*fzdkvfw&m;yJxif&JU? igr*fzdkvfudk &awmhwmyJ xif&JU} vdkUvJ rSwfxifjcif;
jzpfwwfonf/ rrSwfrxif&bl; wynfhwdkU/ r*fzdkvf r[kwfao;bl;}}
tbd"rwoly 'DyeDusrf; (1273) a&;aomtcg 0dyem txifrSm; tjrifrSm; todrSm;rsm;udk ydk
yGifhvif;pGm atmufygtwdkif; xkwfazmf owday;awmfrlcJh\/
udk,fwdkif xdawGUaom yk*dKvfxl;BuD;rsm;\ trdefUtrSmrsm;udk av;pm;pGm owdrltyf?
vdkufemtyfay\/
ur|mef;l;? orm"darSmf
]]w&m;vrf;pOf rvdrfrmaom yk*dKvfwdkUrSm ae&modkU usvQif (O',A,Pf? r*gr*P
'e0dok'd[k qdkvdkonf/) ]]yDwd? y'dpaom w&m;wdkU onfyifvQif r*fyJ? zdkvfyJ?
r*fzdkvfudk&om ta&mif (Mobmo) wdkUonf xGufukef\/ igonf r*fzdkvf w&m;xl;udk&NyD?
udpNyD;NyD}} [k rSwfxif vrf;rwfwwfwGif wefY&yfvsuf qkwf,kwf ysufpD; oGm;wwf\/

]]uJhodkU r*fzdkvf[k rxifrSwfaomfvnf; Mobmo yDwdponfwdkUudk tm;&ESpfouf om,maom


wPSmeduEd tm;BuD;pGm jzpfay:vm pdwfnpfEGrf;ojzifh xdkaAm"dyud, w&m;wdkUwGif ikyfvsuf
qkwf,kwf ysufpD; oGm;wwf\/ xdk txl; jzpfay:vmaom Mobmo yDwd ponfwdkUudk vdkuf
vdkuf tmHkyaeojzifh pdwfwkefvIyf ysHUvGifhjcif; ("rK'p) jzpfvnf; qkwf,kwf
ysufpD;oGm;wwfonf/
]]xdkrSwpfyg;vnf; uJhodkU 0dyemudk tm;xkwf&mwGif w&m;t&m rvdrfrmaom Munfdkaom
ewfwdkUonf ulyHh tmHkudk xifjrifatmif jywwf\/ tedpxifatmif ysufkyfawG zefqif;
jywwf\/ 'kuxifatmif olemkyf? taokyf? tdk;pkawG zefqif; jywwf\/ orxudk
tm;xkwf&mrSmvnf; orx tmHkedrdwfudk zefqif; jywwf\/ rdrdjrifvdk&m trsdK;rsdK;aom
tmHkwdkUudkvnf; jywwf\/
]]xdkodkUjy xifjrif&aomtcg rdrdpdwfPf &ifhoef xifjrifjcif; r[kwf/ pdwfPf r&ifhoef
rMunfvifbJ olwpfyg; ya,m*aMumifh xifjrif&jcif; jzpf aMumuf&GHU xdwfvefUvsuf
ESvHk;aoG;ysuf oGm;wwfonf/ pdwfPf &ifhoef tcsdefus xifjrifrI r[kwfjcif;aMumifh
rsufvSnfhonf zefqif;jyaom &T? aiG? xrif;? a&wdkUuJhodkU xdkewfjyaom tmHkwdkUonf &SnfjrifhpGm
& wnf raeukef/ rsufvSnfh xrif; a&udk pm;aomuf&aomoltm; 0jcif;? qmavmifuif;jcif;
rjzpfbdouJhodkU xdkewfjyaom tmHkedrdwfwdkUudk jrifxif aejim;aomfvnf; eD0&Puif;jcif;?
psmef? r*f w&m;xl;&jcif; rjzpfukef/ udprNyD;ukef/
]]xdk ewfjyaom tmHkudk rpGefYy,f? tm;&0rf;om ESpfoufvsuf MunfhIaevQif xdkewfwdkUuvnf;
]igwdkUtmHkudk ESpfoufonf} [k Munfdkcspfcif tmHkudk wdk; wdk; xifjrifatmif jy\/ rdrdwdkU
wwfpGrf;EdkiforQ wefcdk;udkvnf; ewftmEkabmfjzifh ay;\/ xnfh\/ ewfwdkU wefcdk;ay;zef?
xnfhzefrsm;vQif xdkyk*dKvfonf ]rsufpdjrif? em;Mum;} arSmfayguf oGm;wwf\/ psmefvrf;?
r*fvrf;odkU ra&mufNyD/ eD0&P udavomwdkU ruif;uGmNyD? uJhodkU aygufaom arSmfudk
]orm"darSmf} [l ac:\/}}
]]um;-psmefvrf;? r*fvrf;wdkU zDvmuefUvefU awGU&aom acsmufurf;yg; vrf;rSm;wdkUwnf;/
uJhodkU ]um; psmefvrf;? r*fvrf;r[kwf? vrf;auGUvrf;rSm; acsmufurf;yg;wdkUwnf;? um;
t&d,mwdkU oGm;&m psmefvrf;? r*fvrf; vrf;ajzmifh vrf;rSefwnf;} [k qHk;jzwf xdkvrf; rwfwwf
awGUaom txl;taxG taESmifh t,SufwdkUudk Pfynmjzifh vTrf;rdk; y,fazsmuf? 0dyemwif
vrf;rSefudk odEdkif-vdkufEdkifaom Pfudk ]r*gr*P 'e 0dok'} ac:ygonf/}} (r*= vrf;rSef?
tr*= vrf;rSm;udk? P'e= odjrifaom Pf\? 0dok'= pifMu,fjcif;/)}}
ae&m q&mawmf\ tawGUtBuHKrSm &Sif;vif; jywfom;ay\/ ewfwdkY jyaom tmHkESifh tedp?
'ku xifjrifrIonf rsufvSnfhxrif; pm;&ouJhodkU wu,fr0yHk? xdktmHkudk vufcHrdvQif quf
tMum;tjrif wefcdk;rsm; ay;wwfyHk? ]w&m;aygufNyD} [k xif&aomfvnf; udavom
ravsmhonfhtjyif taESmifht,Sufyif jzpfyHkwdkUrSm vGefpGm av;eufvSukef\/

odkU&mwGif xdktmHkrsm;udk zefwD;olESifh pyf ]w&m;rodbJ tMunfdkvGefaomewf} [k


,lqonfrSmum; pOf;pm;p&m jzpf\/ (a'0wm oH,kwfpaom usrf;*efwdkUvnf;) ewfwdkUonf
rdrdwdkU pGrf;EdkifonfhbufrS trSefwu,f apmifha&Smuf ulnDonfudkom awGU&\/ rSm;aeaomfom
trSefa&mufatmif ulnDonfudk awGU&\/
psmef r*fzdkvft&m bm0empcef; vrf;acsmf vrf;rSm; acsmufurf;yg;usatmif ulnDolum;
omoemawmftm; o'gMunfdkaom ewfrsm; tvsOf; r[kwfygukef/ ewfrdpm wefcdk;&Sif wdkUom
jzpfonfudk t<uif;rJh ,HkMunftyfukef\/ zdkxdk;&myif "mwfvHk;cdk;ol wefcdk;&Sifrsm; &SdwwfMu&m
cdk;,l zsufqD;olonf rdwfaqGr[kwf? &efolomvQif jzpfacsonf/
*latmif;zdkxdk;? rsdK;aphESifh ywf0ef;usif
q&mawmf OD;wdavmuum; oufawmf i,fi,f&G,f&G,fESifh y#duaus y#dywfwGifvnf; tvGef
rSef;ajc&Sdaom yk*dKvfxl; jzpfayonf/odkU&mwGif y&d,wd pmayrmef? t&G,frmefwdkUaMumifh y#dywf
tvkyfESifh pyf v,fwDq&mawmf uJhodkUaom yk*dKvfBuD; xHyif enf;cHrd[ef rwlacs/ EIwfvGef
EIwfusL;&Sd q&mawmfuyif vdkuf csD;ajrmuf&[ef &Sd\/ ]aumif;uifysHvdkpdwf} uvnf;
jyif;jy[ef &Sdonf/
i,fi,f&G,f&G,f Pfvnf; xufxuf? 0D&d,vnf; xufxufjzifh oufpGefUBudK;yrf;&m
vrf;acsmfrIu rsm;ae[ef wlayonf/ ta&;aumif; ta[maumif; y&dowfuvnf;
0dkif;tHkvmMu&m vlolrsm;ESifh jzwfEdkiforQ jzwfum ydk tjywftowf vkyfawmfrl&[ef &Sdonf/
(vkyf&yfrrSefvQif 0D&d, jyif;xefoavmuf 'kua&mufwwfaMumif; a&SU jycJhNyD/)
&Hcg q&mawmfonf tpmrpm;bJ usifh\/ &Hcg aousawmif&Sd *ludkyif ydwf (*latmif;)
usifhonf[k qdkonf/ ]rZdry#dy'g} rusaom vkyfenf;vkyf[efrsm; vkyfrd&ufom; jzpf&onf/
wdbufvmrm r[m,e bkef;BuD;rsm;? tdEd, qm'l;zuD; bkef;BuD;rsm; *latmif;? ajratmif;tusifh
usifhavh&SdMuonf/ 1837-ckESpf tdEd,v[dkrdU [m&D'wfpfac: zuD; bkef;BuD;wpfyg; ajr t&uf
40-atmif;jycJhzl;\/
jrefrmEdkifiHvnf; vGefcJhaom tESpf 20-cefUu OD;rmC ac:aom bkef;BuD;wpfyg; *ltvHkydwf
usifh&m ysHvGef&zl;NyD/ ]xdkodkUusifhrS w&m;xl;&rnf} [laom tmHkvdrfrsm; 0ifa&muf aESmifh,Sufjcif;
cH&[ef wlayonf/ aumif;uif a&'D,dk toHvdIif;rsm; a&m,SufaeouJhodkU orm"dpcef;wGif
avmuD tcdkuftwefUydkif; vdIif;rsm; IyfaxG;vSaypGmh/ cGJjcm;,liif&ef cufcJvSaypGmh/

]o&ufrsdK;aph wrmrsdK;aph rsm;onf ajrpdkuf? a&udkaomuf? avudkyif dIuf?


tvif;a&mifudkyif cH,l &Sifoef BuD;yGm;cJhMu&aomfvnf; toD; oD;aomtcg o&ufrsdK;aphu
tcsdKomoD; wrmrsdK;aphonf tcg;oD;\/ rlvtcH tpGJt,l ('d|dADZ) u jcm;em;oGm;ap\/
(oabmudk {u*Fkw&? {u"rygVd? 'kwd,0*f a[mawmfrl\/)
rsdK;aphyif rSefaomfvnf; ]]cg;awmufjrpf,Suf? pdkufa&mzufu? o&ufyifrif;? oD;csdKuif;odkU}} [laom
'"d0g[eZmwfvm o&ufyifonf ywf0ef;usif raumif; tcg;oD; oD;&jyefavonf/ rdrdoEmef
&Sdaom wPSmrme 'd|dtpGJESifh raumif;aom rdwfaqGrsm;onf (tvkyfudkyif vkyfaeapumrl)
tcsdKudk cg;apEdkifMuukef\/
a&S;,cif tprxifaom umvrSp ,aeUusatmif tmemyge paom pdwftvkyfrsm;
a'otESHU? vlrsdK;tESHU? bmom0g'tESHU qifwl,dk;rSm; &SdaeMuonfyif/
tmemygeudkyif xyfwlxyfrQ vkyfonf qdkapOD;? ]ed|} [laom yef;wdkif &nfrSef;csuf rwlMu
taMumif;w&m; wlapumrl tusdK;&&SdyHk rwlnDEdkifMuay/
]]jAm[PwdkU\ yef;wdkifum; jA[mhjynf? &aohwdkU\ yef;wdkifum; tmb&m? y&dAdkZfwdkU\
yef;wdkifum; okbudPSm? tmZD0uwdkU\ yef;wdkifum; tonDb0? omoem0ifwdkU\
yef;wdkifum; t&[wzdkvf}} jzpfaMumif; (rlvyPmo? plVoD[em'okwf tzGifh) vdkif;cGJ
jyxm;onf/
avmuDydkif; twefi,f wlnDMuonfudk Munfh todPf rawGa0Mu&m/ todPf awGa0ap
tcsdKudkyiftcg; oD;apEdkifaom (a&'D,dkvdIif;uJhodkU rjrif&onfh) q&morm; rdwfaqGrsm;vnf;
rsm;ukef\/
q&mawmf OD;wdavmuonf 1276-ckESpfwpfcdk oJoJrJrJ zdkxdk;um od'dvrf;udkyif acsmf
eif;aejyefavonf/ jrefrmEdkifiH bkef;awmfBuD;rsm;twGif; r[m,e od'dajrmuf q&mBuD;wdkU\
tmHkvdkif;cGJ zdkqGJaom tavhBuD;um; jA[p&d, ta&;rBuD;vSouJhodkU em;a,mif a&myg
aeMujyefonf/ bk&m;&Sifudk tm;emp&m aumif;vSyg\/
vufdI;jzifh EdkYwdkufaom &aohBuD;
q&mawmfonf taMumif; wpfpHkwpfckaMumifh &[ef;tjzpfrS &aohy&AdkZf tjzpfodkU ul;ajymif;awmf
rljyef\/ xdktaMumif;udkvnf; 0dobm* (rdef;r) aMumifh ajymif;vJ&jcif; r[kwfrl teD;uyf
aezl;aom aysmfbG,f q&moufBuD;u ajymqdkcJhzl;\/
xdkpOf rm&\ y&d,m,f uHw&m;wdkU\ qef;Mu,frIudk rodjrifEdkifolrsm;u Iwfcs cJhMuonf/
uJh&JUzG,fum; xdkrQomr[kwfao;/ q&mawmf uav;i,f (rdef;uav;)

&aoh0wfjcif;? uav;&Sdjcif;? 'umru yl;yl;uyfuyf txifa&mufatmif qufqHjcif; oHk;rsdK;udk


aygif; t"dym,fwpfrsdK; ajymqdkolwdkUvnf; &SdcJhMu\/
wdw wpfa,mufudkvnf; ausmif;ayguf0rS aumuf,l &&Sdjyefonf/ wpfcgu &nfrGef vSyaom
trsdK;orD; wpfOD;onfvnf; q&mawmf w&m;a[m<u&m rdU&Gmwdkif;odkU vdkufyg olUvufolUajc
a0,sm0p yonf[k qdkjyef\/ wdwdwdkU tuGufqif pdOrme bk&m;ausmif;awmf
0ifxGufjcif;rsdK;om jzpfay&m\/ rm&fewfonf orD;udk xdk;ay; r,lyJaeoltm; tenf;qHk;
,kefxifaMumifxif jzpfatmif xdkodkUyif vkyfwwfonf/
ausmif;ayguf0rS aumuf,l&&Sdaom uav;ESifhpyf q&moufBuD;u]]t&Sifbk&m;? 'Duav;udk b,fvdkauR;arG; apmifha&SmufygovJbk&m;}} [k ar;&m]]q&mouf? bkef;BuD;rSm vufdI;yJ &Sdwmaygh? 'geJU 'Dt&G,f a&mufvmcJhwmyJ}} [l
trdefU&Sdowwf/
(xrif;udk 0g;NyD;vQif vufdI; vdrf;okwf uav;tm; pdkUaponf [kvnf; qdkMuonf/)
aemuf xdkuav;ronf q&mawmftm; aus;Zl;&Sifjzpfum oGm;&m vdkuf&[ef wl\/
rdUtkyfwpfOD;ESifh tdrfaxmifusoGm;onf[k qdkMuonf/ rm&\ y&D,m,fonf ]]r[kwfygbl;}}
ajymaomfvnf; ]]tjrifom;}} [k qdk&avmufatmif tuGufqifwwfayonf/
rnfodkUjzpfap? OD;wdavmu\ aemufydkif;b0 tjctaeonf tarT"mwfwdkU arTcsifwdkif;
tarTcHae&&Smay\/ &[ef;b0rS &aohy&onfrSmvnf; rmwk*graMumifh jzpf[efr&Sd/
&Hcg a,m*Donf taMumif; wpfpHkwpf&m rcdkifvHkyJvsuf ukuKprm&fwyfBuD; zdpD;um udk,fh[mudk,f
tmywfjzifh pGyfpGJvsuf avQmufvJcsuf trsdK;rKsdK;jzifh xdk;csaewwfonf/ &[ef; a,m*DwdkU
owdyzG,fyif/
vurmoGm;olESifh edAmefoGm;ol
ae&m vurmoGm;ol tmumo ol&Jaumif;wdkUtaMumif;udk tenf;i,f azmfjyyg&ap/
vurmonf vlUjynfESifh tvGefjcm;em;\/ oGm;&m c&D;wpfavQmufvnf; taESmifht,Suf
rsm;vSonf/ urmajrrS tay:odkU wufoGm;Mu&aomtcg &moDOwk paom tajctaeonf
urmajr awGU&onfESifh ajymif;jyef jzpfae\/ txuf ckepfrdkif txdom urmajrESifh
tyltat;EIef; wpforwfwnf; &Sd rdkif 50- txufwGif zm&if[dkuf 117-'D*&Dxd &SdoGm;\/
jrifhav ylavjzpfonf/ rdkif 250-cefUwGif 418-'D*&Dxd ylEdkif\/ 12-rdkifu vGefvQif
aumif;uifjyifvnf; wjznf;jznf; arSmiftwdusoGm;\/ jymvJhaomta&mif r&SdawmhNyD/

avxk\zdtm;onf urmajrESifha0;av avsmhenf;avjzpfum udk,fwGif;&Sd zdtm;ESifh jyifyavxk


zdtm;wdkU rrQwaomaMumifh aoG;aMumavaMumrsm; jywfxGuf oGm;Edkif\/ jrifhav avtm;enf;av
jzpf &efav (atmufpD*sif) udk ,laqmif oGm;Mu&\/ ,if;odkU &efavom ygroGm;cJhvQif
ayav;aomif; tjrifh vlonf av;rdepfom touf&SifEdkif\/
tmumowGif (toHudk o,faqmif&ef Mum;cHypnf; r&Sd) toH[l r&Sd/ ajymr&/ rMum;&/
rdk;wdrf &moDOwkESifh aeY-n umv[lvnf; r&Sd/ urmajr\ qGJiiftm; rrDawmhojzifh tav;csdef
[lvnf; r&Sd/ urmajr wpfaygifav;aom ypnf;onf rdkif&Spfaxmif tjrifh wpf udk;ydkif;
ckepfydkif;atmifprQom av;awmhonf/
xdkUaMumifh tmumo vrf;avQmuf&mwGif ajcvSrf;rrSef? anmif;nmrIr&Sd? aZmufxdk;rdk;arQmf
jzpfaeaomfvnf; taercuf/ tm;vHk;udk cHqdk&aomf urmajr aeaom vlwdkU\ tjriftodrsm;
tm;vHk; tmumo ajymif;jyef jzpfukef\/
odkU tyltat;? tav;taygh? tjriftMum;rsm; tm;vHk; uGmjcm;aeojzifh tmumo
oGm;rnfholrsm;onf ajrjyif tat;cef;? tylcef;BuD;rsm; twGif; &ufaygif;rsm;pGm 0ifatmif;
'PfcHEdkif&nf&Sdatmif avhusifh&jcif;? tpm;tpmudkvnf; ZGef;? yef;uefjzifh pm;r&?
oGm;wdkufaq;bl;uJhodkU Spf tpmudk avhusifhNyD; vaygif;rsm;pGm pm;ae&jcif;? aoG;aMum
jywfrwwf jyif;xefvIyfcgaom 'kef;ysH'Pfudk cHEdkif&nf&Sd&ef oHurmvHk; twGif;odkU 0if
&ufaygif;rsm;pGm txdk;tvSdrfhcH prf;ae&jcif; ponfjzifh 'kuawGum; rsm;ukef\/ (a,m*Drsm;
twk,lzG,f)
urmajrESifh tmumo tppt&m&m jcm;em;aejcif;aMumifh avol&Jonf aywpfaomif; tjrifhodkU
a&mufoGm;aomtcg jrif&onfh ywf0ef;usifrSm tvdkvdkNiD;aiGU pdwfysuf p&mBuD; jzpfaeawmhonf/
rdrdudk,fudk ,HkMunf udk;pm;pdwfvnf; avsmhoGm;\/ trSm; wpfckck vkyfrdaomfvnf; jyif&ef
owdr&/ awGa0? idkif aewwfonf/ tjrifhay wpfaomif;ig;axmif?
ESpfaomif;ig;axmifwGifum; t&uf aomufxm;oluJhodkU ul;rl;xdk; jzpfvm\/ rdrdudk,fudk
txifBuD;pdwfrsm; tvdkvdk 0ifvmjyef\/ trSm;rsm;udk vkyfrdaomfvnf; udk,fvkyforQ trSefcsnf;
xifaewwfonf/ pdwfawG *a,mifacsmufcsm; jzpfoGm;wwfonf/ xdktaMumif;udk BudKwif
od&Sdxm;Mu&onf/
31-bHk qGJtm;rS kef;uefxGufcGm&ef [efjyifaeaom a,m*D\ b0tajc ysdK;pum;
tmumool&Jrsm; urmajrqGJtm;rS kef;uef xGufcGm&ouJhodkU &Sdayawmhonf/
ykxkZOfwdkU aMumufaomw&m;
(oVm,weoH,kwf-lyg&mrokwf) bk&m;&Sif a[mawmf rlonfhtwdkif; ykxkZOfwdkU\

(wPSmt&if;cHaom txif? rme t&if;cHaom txif? 'd|dt&if;cHaom txif) txifrSeforQ


t&d,mwdkU tjrif ajymif;jyef jzpfoGm;onf/
orm"djrifhav uGJjym;av jzpfum todPf r&ifhao;ygvQif xifpm;rI? arQmfvifhrI?
wG,fwmrIBuD;av wkefvIyf csmufcsm;rIBuD;av jzpf&wwfonf/
xdkUaMumifhvnf; oD[dkVfacwfu &[ef;wpfyg; vuPma&; oHk;yg;wif 0dyemw&m;
a[mMum;pOf vma&mufem,laom 'umwpfOD; w&m;em&if; jzpfysufudk jrifp oJurf;yg;xdyfu
vdrfhusouJhodkU ]]igr&Sdawmhbl;? igh[mvJ r&Sdawmhyguvm;}} [k oabmaygufum
aMumuf&GHUxdwfvefUpGm tdrfodkU xGufajy; oGm;cJhzl;av\/ (cE0*-O'geokwftzGifh/)
xdkodkU pyful;rwful;wGif txifESifhtjrif vGJwwfojzifh ]]kyfemrfwdkUonfomvQif jzpfysufaeonf/
ig? ighOpmr&Sd}} [k NiduyfwG,fwmrI uif;EdkiforQ uif;atmif BudKwif oDv ponfjzifh avhusifh
&Sif;vif;xm;ESifh Mu&avonf/
olawmfaumif;w&m;onf 31-bHk tdk;ruGm tdrfruGm aevdkaom vlrdkufwdkU twGuf
aMumufp&mBuD;yifwnf;/
tm&kHaNcmufyg; vkdif;cGJrsm;
oDvarwmponfNzifhvnf;aumif;?okwr,mPfNzifh vnf;aumif; r&Sif;vif;Ekdifygu a,m*D\
todmPfonf ykd&IyfaxG;vmwwf\/
tmumookdU wufaom avol&JuJhokdU ukd,fhukdukd,fyif r,kHBunfNcif;? oDv arwmpaom
vufeufud&d,mukd tokH;rcsrdNcif;? tm;rukd;&JNcif;? taNz&Smr&bJ rIdifawGcsaeNcif;? ukd,fhukdukd,f
txifBuD;Ncif;ESifh ukd,fvkyforQ trSefcsnf;bJ xifNcif;? vkyfrSm;onfukdyif Nyif&efowdrxm;EkdifNcif;
ponfNzifh pdwfrsm;*a,mifacsmufNcm; url;&;xkd; Nzpfvmwwfavonf/
1. rsufpdrsm;u xl;Ncm;aom thHzG,fo@efrsm;ukd Nrifa,mif aBumufNcif;? 0rf;omNcif;?
wpfpkHwpfOD; yrlaeonfukd Bunfh&I aBumif;usKd; uGif;qufrsm;ukd Nrifa,mifaeNcif;?
rdrdtvkd&Sdaom ypnf;? vl? ,kwfpGmh tqkH; taBumif;t&mpmay t"dym,frsm;ukd ewfrsm;vm
Nyvmay;vSmonf[k xif&avmufatmif tHhBopGm awGUNrif&Ncif;? txl;rBuKd;pm;&bJ
tvG,fwul rsufpdatmuf a&mufvm&Ncif;? Bunfhp&mpmawG tvG,fwul&
tvkyfysufatmif BunfhrqkH;Ncif;? rsufpdrsm; rl;a0um csmcsmvnfNcif;? xkHxkdif;tkHUrIdif;aeNcif;?
umr tm&kHrsm;ESifhNcnf; awGUBuKHae&Ncif;? Nrif&orQ tay: pdwfwkdpdwfysufaeNcif;/

2. em;uxl
;qef;aom toHrsm;ukd Bum;&Ncif;? rdrdvkyfaeonfukd rvkyf&Jatmif wpfpkHwpfOD;u
em;
aNymvmNcif;? Bum;&Ncif;? rdrdvkyfaeonfukd qufomvkyf? trSefyifNzpfonf [laom
t"dyg,fNzifh wpfenf;enf;Nzifh Bum;vm&Ncif;? tusKd;vkdvm; aNymonfukdyif r,kHBunfNcif;?
em;cg;Ncif;/
3. ESmacgif;u teUHxl;rsm;arT;Ncif;? eHNcif;/
4. vQmrS
vQm ae roifhaom tpmrsm;ukd taBumif;tqufqufzefwD;um rvTJra&Smifom pm;rdae
a&m*ga&mufvG,f&Ncif;? awmifaNymrnf[k BuHxm;vQuf aNrmufukd aNymrdNcif;? twkduftcH
aNymvkdNcif;? w&m;pum;a[maNymvkdvSNcif;? vkH;0raNymbJvJ aevkdNcif;? EIwfydwfusifhvkdNcif;?
tmap;cwfxm;ouJhokdU vkH;0aNymr&atmif t-aeNcif;?
5. ukd,fa&m*gESifhywfouf aBumifhBuNcif;? aeUcsif;ncsif; aoavmufatmif
a&m*gNzpfawmhrnfvm;[k xif&Ncif;? wpfudk,fvkH;&Sdtiftm;rsm; avylazmif;aygufouJhokdU
wpfcPcsif; aNcawG vufawG (xl;cwfxm;ouJhokdU ) qkwfqkdif;aeNcifbD;wyfxm;ouJhokdU
oGm;vmayghyg;vGef;Ncif;? ysH rwwf&SdNcif;? 0d&d,wkd;vkdufvQif aornf[kxifNcif;? rawmfwq
'Pf&mrsm; &vG,fNcif;? acgif;rl; rxlvkdNcif;? ESvkH;om; (&if0) usOf;usyf ylavmifwwfNcif;?
ESvkH;om;ukd qkyfukdifcH&ouJhokdU&SdNcif;? xkdokdU NzpfNyD;vQif a'gotm&kHukd awGU&Ncif;?
awGUNyD;vQif xkdtvkH;usoGm;Ncif;? (rD;,yfonf aoG;EkouJhokdU aoG;EkNcif;?
taBumufvGefNcif;/ )
6. pdwfxJwGif NyqkdcJhonfhtwkdif; Za0Z0g NzpfNcif;? wkd;wufaeaomfvnf; rwkd;wuf[kxifNcif;?
qkwf,kwfaeaomfvnf; wkd;wufaeonf[k xifNcif;? teD;uyf a&mufvmol\
aumif;qkd;pdwftBuHrsm; rdrd ta&mif[yf xyfwlcHpm;&Ncif;? w&m;xl;&vkdpdwf
apmvQifum; b0ifukd rdaeNyD; {u*wmusaeonf? edAmefukd cHpm;aeonf[k
txifa&mufNcif;? xkd om,mvQuf 0yfNyD;cH&um rwkd;wufbJaeNcif;? pdwfqkd;vG,fNcif;?
rmeBuD;Ncif;? ae&onfrSm t&omr&Sd ][m} aeNcif;? touf&Sd&kHNzpfaeNcif;? w&m;t&omr&Sd?
aygh[m[mNzpfaeNcif;? pD;yGm;tmPmwefckd; ponf NrLqG,fonfhaemufokdU vkdufygvG,fNcif;?
NrLqG,frIuvnf; rsm;Ncif;? t"dym,fr&Sd pEkd;paemifh pvkHpckNzpfNcif;? aemifwNzpfNcif;
(aq;rdouJhokdU) awGa0aeNcif;? rIdif;rdaeNcif;? owdarhNcif;/
okdUponfNzifh 'Gm&aNcmufyg; tm&kHaNcmufrsKd;wkdUonf a&m&maomif;aNymif; taumif;tqkd;
trsKd;rsKd;wkduf0ifvmBu&m a,m*Donf ]tb,ft&monf taumif;? tb,ft&monftqkd;}
[kcGJNcm;odNrifwwf&ef? odNrifaomtcg yNyifaNymif;vJ oGm;wwf&ef cJ,Of;aewwfBu\/
rBuKduftm&kHukd wpfenf;enf;NzifhcGm&apumrl BuKduftm&kHNzpfcJhaomf wkd;wufonf[kyifxifum
xkdtm&kHukdyif usK;H vkyfauR;ae&wwf\/ auseyfaewwf\/ Nrif;pD;vQuf txD;rSef;trrSef;
rodonfrSm tqkd;qkH;Nzpfonf/
'Gm&aNcmufyg;rS 0ifa&mufwdkufckdufvmaom tm&kHaNcmufyg;aemuf vkdufum ]],ck rdrdtvkyfonf
rSefuef\avm? bk&m;BuKdufESifhnD\avm? nDaomf rZdry#dy#musus vkyfaeNcif; [kwfyg\avm?

wkd;oavm? qkwfoavm? &yfwHhaeoavm}} ponfNzifh tNrJwef; t&IH;tNrwf i,fEkdifpm&if;Nzifh


oGm;Bu&\/ oGm;wkdif; c&D;aygufonf r[kwfacs/
umuG,f&ef tBuD;qHk; tiftm;
xdktcgrsdK; tcsdKUa,m*Drsm; wHjrufvSnf;jcif; paom tvkyfMurf;rsm;jzifh orm"dudk
zsufypfwwf\/ topf xlaxmifvdkuf zsufypfvdkuf jzpfae rwdk;wufEdkif/
taumif;qHk;aom enf;vrf;rSm arwmbm0emyif jzpfay\/ xdk[mudkvnf; ]c&D;ra&muf? rpl;&S?
t&omr&Sd? tydk} [k xifaewwf rSwfaeus ur|mef;udk rSwf&rSom tm;&auseyf aewwf\/
r[kwfacs/ tmHk twdkufMurf;vmvQif rlvur|mef; (rSwfaeus) udkyif &ufydkif;rS vydkif;txd
&yfwef &yfxm; arwmudkom ayghayghyg;yg; oGm;&if;vm&if; zd yGm;ydkUMu&m\/
aea&mifawmufvQif ESif;arSmif aysmufpJum avQmuf&rnfh vrf;udk oJoJuGJuGJ jrifvm&rnf jzpf\/
&Hcg tued| jA[mhbHkrS t&d,m jA[mBuD;rsm;txd trQa0 wdkifwnf? bk&m; &[EmwdkU\
bkef;wefcdk;wdkUudk cH,l? y&dwfrEef &Gwfzwf? t"d|mef? opmqdk trSm;trSef qHk;jzwf,l&onf/
0dyvmo ruif;aom ykxkZOfwdkUtwGuf vdkif;cGJ,l&ef cufvSygayonf/
avmu xHkaq;? arhaq;? wdkUaq;? cwfaq;? yD,aq;? pdwfdIU? tdyfarGUcs? tmap;cwf paom
twwfynmrsm; &SdouJhodkU rm&fewfwGifvnf; wynfhrsdK;pHk? twwfrsdK;pHk &Sday\/
rm&fewfxuf rdrd\ tukodkvfpdwfonf tqdk;qHk; &efoljzpfonf/ qdk;tmHk 0ifaomtcg
yk*dKvfow0g roHk;oyfrl a,m*Donf ]]ig,ck cHpm;ae&aom 'kuonf tNrJcHpm; &&Sdaeonf
r[kwf/ rMumcP jzpfysuf ajymif;vJaeaom w&m;oabm oufoufrQom jzpfonf/
aoaomfvnf; jrwf\/ wpfavmuvHk; jzpfjzpf ysufysuf rqHk;Edkifaom (rSwfyifrukef?
IrSwfyif rqHk;Edkifatmif) ysif;rkef; NiD;aiGUp&mBuD;ygwum;}} [k ]tedponm? avmautebd&
wdonm} yGm;vnf;aumif;? aumif;tmHk 0ifvmaomtcg ]tokbonm} yGm;vnf;aumif;?
toufudkyif pGefU? wpfpHkwpf&m wG,fwm uyfNidjcif;udk vTwf IyGm;Mu&m\/
]]0da&ma*g awoH t*rum,wd= t&m&m wG,fwm uyfNidrI r&Sdjcif;onf taumif;qHk;aom
tiftm;BuD;yifwnf;/}} (wd0kwf~t*yom'okwf? tocFw"mwfudk tppfaumuf/)

]xifBuD;oHk;vHk;} oHk;q,fhwpfbHk qGJtm;


rsufpd? em;? ESm ponf tZwdum,we ajcmufyg; wnf;[laom vrf;av;cG csxm;aom
ow0gwnf;[laom (rka,m) aumufvdIif;pnf;onf aumif;qdk;ESpfwef lygHkponf A[d'g,we
ajcmufyg; wnf;[laom vlajcmufa,mufwdkU\ xrf;ydk; ajcmufacsmif;jzifh
axmif;axmif;aMurGatmif dkufykwfjcif; cHae&\/

ow0gonf xdkrQjzifh r&yfrl BuD;yGm;rI? b0opf jzpfrIudk xifpm; aeao;aomf? xifrSm;wyfruf


rmefwufaeao;aomf eduEdac: ckESpfOD;ajrmuf vlwpfa,muf\ xrf;ydk; wpfacsmif;jzifh
zGyfzGyfaMuatmif xyfwpfzef dkufykwf cH&jyefouJhodkU &Sd\/ xdkxifpm;rI (rmefwufrI) onf
tvGefodcuf odrfarGUpGm tol&mewfBuD; udk,fhpdwfESifhudk,f tcsKyfcHae&onfxuf odcuf
odrfarGUvS\[k (oVm,we- ,0uvmyd okwf) a[mawmfrlonf/
tol&m ewfBuD;onf ppfHI; tzrf;cH&NyD; ok"rmobif ajcESpfzuf? vufESpfzuf? vnfyif;
ig;XmevHk; csKyfaESmifxm;&m ]ewfwdkUw&m;onf} [k pdwfjzpfvQif xdktaESmifrS vGwfoGm;\/
]rw&m;} [k xifvQif pdwfjzpfumrQESifh csKyfrdvsufom; jzpfaejyefonf/ pdwfjzifhrd pdwfjzifhyif
ajzEdkifojzifh odrfarGUvS\/ (pdwfonf rQ pGrf;onfudkvnf; owdyKyg/) BuD;yGm;rI? b0opf
jzpfvdkrI? xdkxifpm;pdwf [laom rm&fewf\ taESmiftzGJUum; xdkxufyif odcufodrfarGUvS\/
ajrvQdK; rdk;ysHaomfvnf; a&Smifr&/ Pfjzifh jzwfawmufrSom vGwfEdkifaMumif;]]&[ef;wdkU txifa&mufol? (xifpm;ol? txifrSm;ol) onf rm&f\ taESmiftzGJU cHae&ol jzpf\/
txifonf rmefwufrIwnf;/ rmefwufrIonf ql;ajimifha&m*g temab;qdk;BuD; yifwnf;}} [k
a[mMum; zGifhqdkawmf rlMuukef\/
jrwfpGmbk&m;&Sif a[mMum;awmfrlaom 0#frSxGufaMumif; w&m;um; vlwdkif;yif em;vnfEdkifatmif
vG,ful yGifhvif;vSyg\/ xdkUaMumifhvnf; (rZdr-aAm"d&mZ ukrm&okwf) ]]reufvkyf nae&?
naevkyf reuf&}} [k vnf;aumif;? (r[mowd y|meokwfESifh tmemygewd okwfwdkUvnf;)
]]ckepf&ufrQjzifh w&m;xl; &Edkifonf}} [kvnf;aumif; &J&JBuD; tmrcHawmfrlcJhyg\/

odkU&mwGif vufawGU usifhoHk;Muaomtcg 10-ESpf 15-ESpf? tESpf-40? 50- vkyfygaomfvnf;


w&m;xl;r&yJ &SdMuonfrSm tb,fhaMumifhygenf;/
tajzum; &Sif;yg\/ tmHkajcmufyg;\ xdyg;dkufykwfjcif; cHae Mu&onfhtxJ BuD;yGm;vdkrI?
xdkUxufomaom b0opfwpfck jzpfvdkrI [laom xifpm;rI= (wPSm)? txifa&mufrI= (rme)?
xifrSm;rI ('d|d) ]xifBuD;oHk;vHk;} ckcH aeMuaomaMumifh jzpfygukef\/ 31-bHk\ qGJtm;onf
BuD;rm;aMumufvefUzG,f ygwum;/
0D&d,Pf jynfhpHkjyefvnf; uHurul
aousawmif q&mawmfonf oufawmf 66-ESpft& 1299-ckESpf? 'kwd, 0gqdkvjynfhausmf 13&ufaeUn ESpfcsufwD; tcsdef avema&m*gjzifh ysHvGefawmf rl&\/
0dok'dr*f bmomjyefq&mawmf OD;eErmvm paom a,m*D wynfhBuD;rsm;u xdkESpf waygif;vwGif
opf0g;puLjzifh tcrf;tem; rvkyfyJ xdkaousawmifay:yif txdrf;trSwftjzpf
tkwfwdkufBuD;wpfck wnfaqmufum psmyeyGJ usif;y ylaZmfMuukef\/ q&mawmfum;
v,fwDq&mawmf wrQyif y#dywd omoemy&m aus;Zl;BuD;rm; vSygay\/ odkU&mwGif
q&mawmftm; ]avmuD tbdnmOf &Edkifol} [kom cefYrSef;& avmukw&m t"d*rum; &-r&
twyfrqdkomacs/
wpfcgu rBuD;vSm q&mawmftm; q&moufBuD;u ur|mef;ay;pOf pum;pyfojzifh]]aus;Zl;&SifBuD;rsm; vHkUv0D&d, todPf BuD;rm;vSygaomfvnf; rSef;oavmuf c&D;aygufawmf
rrlMubl;bk&m;}} [k q&mawmfrsm; oDwif;oHk;&m XmeodkU vSrf; vuftkyfcsDvsuf
avsmufxm;zl;\/
aousawmifq&mawmf w&m;xl;&jcif;ESifh pyf ysHvGefawmf rlNyD;aemuf q&mBuD;tm;
wynfhtcsdKUu ar;prf;Munfh&m]]'g eifwdkUt&mvm;[Jh}} [k rmefrJum....
]]omwm*D&dwdkU wynfh jzpfae&Smw,f}} [k quf ajymqdkzl;owwf/
y&d,wdt&m? vHkUv0D&d, t&m? y#dywd tawGUtBuHK wef;wl &nfwlolyif r&Sdavmufatmif
ajymifajrmufpGm tm;xkwf rqkwfrqdkif; usifhEdkifygwdkif;vnf; &G,fwdkif; raygufygwum;/

0D&d,Pf jynfhpHkjyefygvnf; uHa[mif; rulygacs/ uHa[mif; rulaomfvnf; uHopfxlrdNyD


jzpf&um; aemufrl xGef;awmufavOD;awmhrnf/
q&mawmftm; vufawGU prf;oyfjcif;
q&mawmf OD;wdavmu\ tvkyfpcef;ESifhpyf tHhMozG,faumif;aom jzpf&yfwpfckudk uGefvGefol
tjrwfcGefrif;BuD; OD;pHodrf;\ xkwfazmfajymjycsuf t& xyfrH azmfjycGifh &ayonf/
OD;pHodrf;um; tpdk;&taejzifh jrefrmEdkifiHtwGif; y#dywd w&m;Xmersm;udk pepfwus pm&if;tif;
ypk taxmuftyHh ay;cJhaom EdkifiHawmf Ak'omoemtzGJU y#dywd XmecGJ\ twGif;a&;r;? Ou|
wm0efrsm;udk xrf;aqmif q|oH*g,emESifh wpfydifeuf EdkifiHawmf tpdk;&\ y#dywd omoemy
vkyfief;wGif xdyfqHk;u yg0if xrf;aqmifcJhol a,m*DBuD; wpfOD; jzpf\/ oxHk aZw0ef? pGef;vGef;*l?
a0bl q&mawmfBuD;ESifh txl;ojzifh q&moufBuD;xH Oyed, cH,l ],xmblw vrf;Tef} ac:
acwfrD ur|mef;usrf;BuD;udkyif 2-Budrfwdkifwdkif ypk xkwfa0cJholvnf; jzpfonf/
tqdkyg OD;pHodrf;\ ]q&mawmf OD;wdavmuESifh pyfaom a[majymcsuf} udk orwBuD; apma&Todkuf?
a,m*DOD;wif? jrefatmifOD;wif? OD;pdefdkxGef;? OD;xGef;vSatmif? t*FvdyfvlrsdK; OD;tkef;cdkif (rpwm
arm&pf? urm{ "ra&mifjcnf t*Fvdyfpmapmif t,f'Dwm) polwdkU yg0ifaom ]Ak'omoe
orm*rtzGJU} rS t*Fvdyfvdk xkwfa0onfh ] tdk;yif;'dk;} trnf&Sd pmapmif twGJ-1? trSwf-3?
pmrsufESm 9- atmufyg twdkif; zwfI&ygonf/
'kwd, urmppfrjzpfrD ESpfaygif; tawmfMumu anmifwkef;rdU ul;puf uyfa&m*gBuD; jzpfyGm;
rdUolrdUom;rsm;u aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;tm; y&dwfarwm tumtuG,f yay;&ef
yifhaqmifMu\/ a&mufvQif xHk;pHtwdkif; npOf w&m;a[mum a&m*gumuG,fa&; vkyfief;rsm;udk
a[mMum;Tefjy ay;awmfrlonf/
q&mawmfbk&m;BuD; jyef<urnf &SdpOf anmifwkef;rdU &uf&Snf oDwif;oHk;um tbd"rm
"mwfynmESifh orx 0dyemw&m;rsm; oifMum;ay;&ef avQmufxm;Mu&m q&mawmfbk&m;BuD;u]]'umwdkU? bkef;BuD;rSm udpawG rsm;w,f? 'DrSmaezdkU tcsdefr&bl;? 'gayr,fh tm;ri,fMuESifh?
usdKufxdkrSm bkef;BuD;wynfh aousawmif OD;wdavmu &Sdw,f? ol[m bkef;BuD;vdkyJ
omoemyEdkifNyD; 'umwdkU tvdk&SdwJh w&m;udk ay;Edkifw,f? oGm;yifhacsMu? bkef;BuD;u
vTwfvdkufwmvdkU omavQmuf? omoemtwGuf bkef;BuD;u vTwfvdkufwmqdk&if olvJ rjiif;aybl;?
vdkufvmrSm aocsmw,f/}}

q&mawmfbk&m;BuD;\ TefMum;csuft& anmifwkef;rdU rsufESmzHk; 'umBuD; oHk;OD;wdkU q&mawmf


OD;wdavmutm; yifh&ef oxHk usdKufxdk&Sd aousawmif awm& ausmif;BuD;odkU oGm;Muav\/
odkU&mwGif q&mawmfudk rzl;awGUMu&acs/ tusdK;taMumif; avQmufxm;Muaomtcg q&mawmf\
wynfhwpfyg;u]]q&mawmf ausmif;u xGufoGm;wm av;ig;&uf &SdoGm;NyD}} [k qdk b,ft&yfodkU <uoGm;aMumif;
quf avQmufxm; pHkprf;&m]]'umBuD;wdkU...'guawmh q&mawmf&JU udk,fa&;udk,fwm vQdKU0SufudpyJ? q&mawmf
b,f<uoGm;w,fqdkwm OD;yOif;wdkUrSm ajymcGifhr&Sdbl;? 'DvdkyJ <uaeusyJ? 'DtwGuf odvJ
rodcsifMuygeJUav}} [k wynfh OD;yOif;u vrf;pydwf ajymvdkuf\/
anmifwkef; 'umBuD;oHk;OD;rSm tm;udk;wBuD;vm&m rarQmfvifhaom pum;udk Mum;Mu&ojzifh
pdwftysufBuD; ysufoGm;Mu\/ tBudrfBudrf awmif;yefar;avQmuf aomfvnf; bl;uG,fcsnf;
aeojzifh 'umrsm;rSm ydk tm;rvdk tm;r& jzpfaeMu\/ xdkwGif 'umwpfOD;u kwfw&uf
tBuH&]]OD;yOif;bk&m;...? wynfhawmfwdkUvJ [dk....anmifwkef;rdU ta0;BuD;u vmMu&wmyg? wynfhawmfwdkU
oabmwpfckxJeJU zl;awGU&Hkoufouf vmMu&wm r[kwfygbk&m;? OD;wdavmu q&mawmf&JUq&m
aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmf bk&m;BuD;&JU txl; TefMum;csuf trdefUawmft& omoema&;
udptwGuf oGm;yifhacsMu qdkvdkU vmyifh&wmyg}} [k avQmufvdkuf&m tqdkyg jyefMum;ol
OD;yOif;vnf; oufjyif;csum rnfodkUrQ pum;rqdkom? twefMumatmif awGoGm;av\/
xdkUaemuf OD;yOif;vnf; ]]uJ....uJ...'umBuD;rsm; vm....vm....}} [k qdkum ausmif;0if;txGufodkU
a&mufatmif 'umBuD;rsm;udk ac:vmNyD;vQif awmif qifajcavQm awmtkyfwpfckodkU oGm;aom
rxidr&Sm; vloGm;vrf;uav;udk vufdI;xdk;vsuf.....
]]tif;.....q&mawmf <uoGm;wmuawmh tJ'D vrf;uav;uae awmxJ <uoGm;wmyJ?
tJ'Dvrf;twdkif; vdkufoGm;NyD; 'umBuD;wdkU[m'umBuD;wdkU q&mawmfudk vdkuf&SmcsifvJ
&SmMuayawmh}} [k qdkum OD;yOif;rSm ausmif;xJodkU 0if<uoGm;\/ 'umrsm;vnf; acwrQ&yfNyD;
pOf;pm;um ]'Da&mufvmNyD;rSawmh awGUatmif &SmMur,f} [k qdkum oHk;OD;om; oabmwl awmxJodkU
vdkufvH &SmazGMu\/
xdkvloGm;vrf;uav;twdkif; vdkufoGm;Muaomtcg awmfawmfuav; oGm;rdMuvQif vrf;ESifh
reD;ra0; awmtkyfwpfae&m opf&Gufrdk; ,m,DocFrf;ausmif;uav;udk awGUMu&\/
ocFrf;ausmif;uav; &Sd&modkU cyfokwfokwf vSrf;MuNyD; teD;odkU a&mufvQif opf&GufwHcg;uav;udk
zGifhMunfhvdkuf&m ,m,D Murf;cif;rsm;ay: wifysOfacGum wnfNidrf at;aq;pGm w&m;xdkifaeaom
q&mawmfudk zl;awGU Mu&onf/

'umoHk;OD;pvHk; nifompGm q&mawmf\ teD;odkU wdk;oGm;NyD;vQif &Sdcdk; OD;csMu\/ toufudkrQ


jyif;jyif; r&JMubJ tcsdefMumjrifhpGm &Sdcdk;vsuf MunfdkaeMuonf/ q&mawmfurl 'umrsm;
teD;odkU vma&mufaeMuonfudkyif odyHkr&acs/ tcsdef MumjrifhpGm vuftkyfcsD MunfdkaeMupOf
'umwpfOD;u ol\ tazmfrsm;tm; vufwdkUNyD; wdk;wdk;uav; ajymvdkuf\/
]]igMum;zl;w,f? t"d|mef orm"dtm; odyfaumif;NyD; 0oDabmf Edkifeif;wJh yk*dKvfrsm;
psmef0ifpm;aewkef;rSm &d,mykwfudk b,fvdkrS aESmifh,Sufr&atmif xdef;odrf;
EdkifMuowJh.......b,fhES,fvJ? [kwf-r[kwf q&mawmfudk prf;MunfhMu&atmif}}
ajymajymqdkqdk rsuf&dyfrsufajc ajc[efvuf[efjyNyD; q&mawmf xdkifaeaom (ajrBuD;rS
wpfawmifausmfcefU jrifhonfh) ,m,DMurf;cif;rsm;udk wpfacsmif;NyD; wpfacsmif; tomt,m
qGJqGJ EIwf,lvdkufMu\/ odkU&mwGif q&mawmfum; xdkodkU yvkyfaeMu onfudkyif odyHkr&?
wkwfwkwfrQ rvIyf? &d,mykwfvnf; ajymif;vJjcif; r&Sdacs/
tHhbG,faumif;onfum; Murf;cif;rsm; tm;vHk; EIwf,lNyD;aomtcg q&mawmfrSm rlv
&d,mykwftwdkif; wifysOfacGvsuf wpfawmifcefUjrifhaom av[mjyif wpfpHkwpf&m txdtpyfr&Sd
xdkifNrJ xdkifaeonfudk zl;awGUMu&av\/ 'umrsm;rSm rBuHKpzl; txl; tHhMoMu&onf/ twefMum
MunfdkNyD;aemuf Murf;rsm;udk wpfacsmif;csif; tomt,m jyef cif;ay;Mu\/ q&mawmftm;
xyfrHOD;csNyD; EIwfu wwGwfwGwf &Gwfum awmif;yefMuavonf/
tcsdeftwefMumaomtcg 'umwpfOD;u toHudk jrifh]]q&mawmfbk&m;-aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;\ trdefUawmft& anmifwkef;rdUu
wynfhawmfrsm; t&Sifbk&m;udk yifhzdkU vmMuygw,fbk&m;}} [k avQmufvdkufaomtcg
q&mawmfonf rSdwfxm;aom rsufvHk;tpHkudk tomt,m jznf;Sif;pGm zGifhMunfhawmfrl\/
tusdK;taMumif; avQmufxm; ar;jref;NyD;vQif 'umrsm;ESifhtwl ,m,DocFrf; ausmif;uav;rS
zJcGm aousawmifawm& ausmif;wdkufBuD;odkU vdkufyg <uvmawmfrl\/
aemufwpf&uf anmifwkef;rdUodkU <uawmfrlonf/
txufyg jzpf&yfav;udk zwf&aomtcg q&mawmf OD;wdavmu\ oDv? orm"d? ynmudk
Munfdk&ouJhodkU xdktajctae t&yf&yfudk odjrifawmfrl[ef &Sdaom aus;Zl;&Sif v,fwD
q&mawmfbk&m;BuD;\ Pfawmfudkvnf; MunfdkrqHk; &Sd&ygawmhonf/
rdk;Sif;awm& udk,fawmfMuD;
(1234-1326)
rdk;Sif;udk,fawmfMuD;um; NrefrmEdkifiH y#dywd omoemacwfMuD;udk us,favmifpGm vIHYaqmf
vlxkudkyg tygac:vsuf aomhcsufzGifhay;aom q&mawmf[k qdkaomf rvGefEdkif&macs/
vlomrefwdkYum; w&m;yJGMuD;rsm; zdefYzdefYwkefusif;y ta&uvmyf tzwfuvmyfrsm;udk

a[mMum;oNzifh ]ta[mbkef;MuD;} [kom NrifcJhMu\/ q&mawmf\ y#dywdusifhpOfESifh "rmbdor,


(w&m;xl;&Ncif udk rodcsufqdk;vSonf/
[xdktxJ pma&;olrsm;vnf; tenf;i,f ygcJhavonf/ q&mawmfaovkpeD;
onf;pGmrrmusef;cdkuf rdk;Sif;odkY a&mufcJh\/ ]aeaumif;yg&Jhvm;} [kyif
ar;avQmuf&aumif;rSef;rod/ pmcHaevm;rod/ cyfvSrf;vSef;rSyif ykqdefayguf OD;csNyD;
vSnfhNyefvmcJh\/ udk,fa&;MuHK t|Kywdudk zwf&cgrS MuD;pGm aemifw Nzpfrdonf/ ig rdkufavNcif;/
pma&;ol\ aemifawmfMuD; (armif;axmif ,Gef;qufwdkufq&mawmf OD;aombdw) um; ra&S;raESmif;
a&mufoGm;&m rdbozG,f csOf;uyfar;Nref; b0tarG aemufqHk; vufaqmif &cJhavonf/
]]armif;axmifbkefMuD;? awmxGufNzpfatmif xGuf&pfaemf? wdkYrsm; 17-0gusrS xGufEdkifw,f/
awmxGufr,f tm;cJNyD; oydwftdwfudk wdkifcsdwfqJGxm;aom oHacs;pm; NyKwfusvdkY oHk;vHk;ukefrS
xGufNzpfw,f? MudK;pm;}} [k wdkufwGef;Ncif; t&if; cHNzifh tvGefaMumufwwfaom aemifawmfMuD;tm;
armif;axmif;&Gm aNrZif;awm& w&m;Nzifh aysmfavNyD/ a&S;cgrdkufuef;? pmwef;Nzifh?
pdwfusef;nHhavsmh? uRefuefawmh\/ rdk;Sif;&dS yHkwlkyfwkawmftm; oGm;a&mufuefawmhNyD;cgrS
pmudk a&;ygownf;/]
oli,fb0 ZmwdNy
q&mawmfonf [Hom0wDcdkif oHvsifNrdKYe,f bm;ul;Gm (0ifceD;Gm) teD; *Hknif;pkGmuav; OD;rdk?
a':abmwdkYrS 1234-ck? waygif;vqef; ESpf&uf aomMumaeY eHeuf &Spfem&D zGm;awmfrlcJhonf/
xkdtcg r,fawmfrSm 56-ESpf &dSavNyD/ xdkYaMumifhvnf; Oy"dkyfESifhwuG todPfynmyg
xl;Ncm;ausmfMum;Ncif; Nzpf&\/ om;csif;rsm; um; OD;bdk;vS? OD;bdk;Nr? raTar? raTouf? raTGuf/
]rif;Nzpfrnfhol aoQmifuav;eJY} qkdouJhodkY q&mawmfonf i,fpOfuyif xl;Ncm;aom yg&rDADZ
ZmwdNycHavonf/ q&mawmfavmif;vsm ig;ESpfom;tG,f wpfaeYaomtcg tdrftrdk;rS
ykdk;aumifuav;rsm; usv&m uav;wdkYb0 pl;prf;vdkoNzifh vufESifhwGef;wdkY udkifMunfhaepOf
rdcifu]]rvkyfygeJY om;&,f? ydk;aumifuav; aooGm;ygOD;r,f}} [k aNym&m]]aMomf....aowwfovm;}} [k Nyefar;\/
]]at;...aowwfonf}} [k aNymvQif]]tarwdkYaum aowwfovm;? aorSmvm;}} [k Nyefar; ao&rnfh taMumif; aNymNyaomtcg......
]tm;vHk;aoMu&rnf} [laom todudk tG,fESifhrvdkufatmif &dScJh\/
wpfckaom OykofaeYwGif rdbrsm;ESifhtwl OD;tmp&\ GmOD;ausmif;odkY OykofapmifhvkdufoGm;&m
naea&mufvQif xrif;qm idkawmh\/ r,fawmfu xrif; ,l auR;&m at;at;rpm;ao;bJ....

]]tarwdkYaum rpm;ao;bl;vm;}} [k ar;&m....


]]tarwdkY Oykof,lxm;vdkY rpm;&bl;}} [k aNymvQif.....
]]tarwdkY rpm;&if uRefawmfvJ rpm;awmhbl;? OykofxGufaNy;vdrfhr,f}} [k aNym&if; pm;&efvnf;cuf?
qmuvnf; qmvS idkavawmhonf/
xkdtcg tpfudkNzpfolarmifbdk;bu kwfw&ufpdwful;&]]nDav;? tvGwfpm;&ifom Oykofu xGufaNy;wmyg? ykwD;udk vnfyif;pGyfNyD; pm;&if
OykofxGufraNy;bl;}} [k y&d,m,fNzifh acsmharmh aNymqdkum ykwD;udk vnfyif;rSm pGyfay;vkduf\/
xdktcgrSyif q&mawmfavmif; oli,fuav;rSm rsuf&nfudkokwfNyD; pm;awmh\/ yg&rD rsKd;aphum;
ZmwdNycJhavNyD/
ig;ESpfom;tG,fwGif armif;rGmausmif; bkef;MuD; OD;tmp&xHwGif ausmif;tyfESH
ynmoifMum;apcJh&m pmtawmftwef zwfwwfaomtcg ]i&Jcef;ysdKY} udk zwf i&Jusrnfudk
aMumufoNzifh bkefMuD;0wfrnf[k pdwfudk wpfxpfcs qHk;Nzwfvkduf\/
14-ESpfwGif &SifomraP0wfonf? bJGY &Sifokrewnf;/ tvGefaNymqdk&vG,ful q&mhpum;udk
aNr0,frus em,lwwfolNzpfonf/ q&m\ csD;usL;Ncif;udk xl;xl;Ncm;Ncm; cH,l&\/ ,Ofaus;Ncif;?
pum;tacstwif aNymNcif;udkvnf; tG,fESifh rvdkufatmif xl;Ncm;cJh\/ Oy"dkyfum; qdkzG,fr&dS/
okar"m&aoh? awrdrif;? Zeurif;? [wdygvawmxGufcef;wdkYudk yef;csDa&; vnf;aumif;? yk*HrS
wefcdk;MuD;bk&m;rsm;udk yHkwla&; vnf;aumif; acgif;&if;wGif csdwfqJGum rdrdpdwf"mwfudk
awmawmiftwGif; arGYavsmfapavh&dSonfrSm tem*wf b0twGuf a&S;aNy;edrdwfrsm;
Nzpfayawmhonf/ pmawmfoavmuf tusifhoDv wynfh0wfrsm;ESifhvnf; NynfhpHk\/
1254-ckESpf? 0gqdkvqef; &Spf&ufaeYwGif &[ef;abmifodkY wufonf/ eHeuf oHk;em&D
tNrJxavh&dS\/ "kwifrsm;udk aqmufwnfcJh\/ uGrf;pm;aq;aomufr&dS/ aeaumif;vsuf xef;vsuf
oMum;tazsmf ponf rpm;aomuf/ GmwGif; zdeyfrpD;? xD;raqmif;? EGm; Nrif;,mOfrpD;/ &Hcg &xm;?
oabFmpD;&apumrl ntcg rusdef;puf/ xMuGvHkYvMuD;\/ ysif;&dNcif;udk tvGefrkef;onf/
rEav;wpfcGif pmoif&if; y#dywfvkyf
OD;yOif; OD;okreonf 0denf; ygVdawmfMuD; ig;usrf;udk t|uxmESifh wJGpyfNyD; txyfxyftcgcg
oif,lNyD;aemuf ig;0gt& 1259-ckESpf? waygif;vNynfhaeYwGif aemifawmfMuD; OD;bkd;budk
uyd,tNzpf ac:aqmif 'g;ydefblwmrS rEav;odkY pmoifwufcJhonf/ txufatmuf
rD;&xm;vrf;azmufonfrSm &SpfESpfrQom &dSao;\/
rEav;awmifNyif bk&m;MuD;wdkuf (i,fq&mESifh pmoifbufNzpfol wdk;aMumif uav;Zmwd)
q&mawmf OD;&efukef (bJGY OD;okZmw)xHwGif ynmoif,l\/ aypmxkyfESifh oydwfwpfvHk;
ouFef;oHk;xnfom ygvmcJhonf/ aiGudk rnfonfhtcgrQ rudkif/ xdktcsdefu

rEav;aeNynfawmfwGif aev yrm xif;&Sm;Muaom usnf0ef? rdk;xm;? rif;'if? rdkif;cdkif;?


r[m0dok'm&mr? aTa&;aqmif q&mawmfwdkYxHvnf; enf;cHcJhonf/ pmoifom;b0 ae&&mwGif
tNrJwrf; ed0gwxm; aNymqdkavh&dS\/
pmcs q&mrsm;twGufomru oDwif;oHk;azmfrsm;twGufyif csKd;a& oHk;a&cyfNcif;? wHNrufvSnf;Ncif;
uk#doefY&Sif;a&;vkyfNcif; paom 0wfrsm;udk tNrJvkyfaqmif\/
xdkYaMumifhvnf; trsm;u cspfcifav;pm;Mu\/ qGrf;cH&orQ pmcsq&mtm; vNyD;rSpm;avh&dSonf/
pmoifom;b0wGifvnf; rdrdvnf; pmoif oHCmi,f rsm;udkvnf; wpfzufu tbd"rm
n0grsm;udk txl;oNzifh ydkYcsay;cJh\/ rmwdum "mwk uxm ,rdkufESifh y|mef; 4-usrf;udk
wpfNydKifwnf; ydkYcs wpfOD;pD Gwfqdkaponf/ vG,ful&Sif;vif;onfh wpfESpfESifhtNyD;
enf;pepfrsm;udk wDxGifydkYcscJh&m xdkpOfu pmoifom;rsm; tvGef ESpfoufchJMu\/
(]rdk;Sif;n0gtusOf; tvif;Nyt&aumufusrf;} MuD;udk pmrsufESm 300-ausmfNzifh 1324-ckESpfu
i,frlpepfraysmuf dkufEdSyfxm;NyD; &dSNyD/)
rdk;Sif;q&mawmf\ pmoifom; b0onf &Sifi,f &[ef;i,f aemufom;wdkY twk,lzG,f
aumif;vSygay\/ q&mawmf\ y&d,wd pGrf;&nfrSmvnf; qdkzG,fr&dS/ ol\ usrf;rsm;u
om"urlavNyD/
OD;okreonf y&d,wd wwfaNrmuf&ef pmoifpmcs aeapumrl wpfaeYwNcm; awmxGufzdkY qEuom
apmaeawmhonf/ qHk;Nzwf r&ao;rD OykofaeYwdkif; rEav;taemufNyif &[dkif;okomefodkY MuG
okomef kurl"kwifrsm;udk aqmufwnfvsuf Ak'gEkwd arwm tokb r&Pwd
(pwk&m&u) ur|mef;wdkYudk yGm;rsm;&if; tuRwftvGwfxGufEdkifrnfh &ufudkom
apmifharQmfae&awmhonf/
,if;odkY t&dSef,laepOfrSmyif t&yf i,fq&mxHrS ausmif;vJTvufcH&ef pmwpfapmifa&mufvm\/
tzefzefpOf;pm;NyD; rNyefbJaecJhonf/ rMumrDyif r,fawmfESifh crnf;awmfMuD;wdkY ra&S;raESmif;
uG,fvGefMu&m aMu;eef;rsm; a&mufvmMuNyef\/ aus;Zl;&Sifrdbrsm;udk &nfpl; qGrf; ouFef;rsm;
vum rNyefbJaecJhavonf/ odkY&mwGif rNyefvQif rNzpfaom taMumif;wpf&yf ay:aygufvmcJh\/
xkdtaMumif;um; tNcm;r[kwf/ tuRwftvGwf awmxGufrnf &dSaomtcg rdrdb0udk odwwfaom
tG,frS ,ckusatmif trSm;NyKrlcsufrsm; &dSr&dS tzefzef qifNcifMunfh\/ tNyefNyefppfaq;\/
rqdkpavmufaom raumif;rI wpfckrQom awGY&onf/ xdkraumif;rIum; ausmif;om;b0
trsm;oGm;&m vrf;rS tkwfcJwpfcsyfudk,l a[mifaom acG;wpfaumiftm; ypfcJhzl;\/ xdktNypfum;
vlomrefwdkYtwGuf rqdkpavmufaomfvnf; OD;okrerSmum; MuD;pGmxdwfvefY
aemifwNzpfrdavonf/ owd&onfESifh wpfNydKifeuf xkdvrf;udk Nyifrnf[k qHk;Nzwf Zmwd&yfodkY
NyefcJh\/

]]tPkrawok 0aZok b,'m0D= tPkNrLrQaom tNypfudkyif (Nrif;rdk&f awmifavmuf)


ab;&efxifavh&dSaom}} olNrwfwdkY\ 0g'twdkif; usifhMuHawmfrlavonf/ ao;i,faom t&mup
usifhrSom MuD;&mudk EdkifNrJNzpfonfudk owdNyKzG,fyif/ ao;i,fonf[k rxDrJhNrif rNyKtyf/
Zmwd&yfodkY a&mufaomtcg ]]rdbaovdkYrSrvm q&mac:vJra&muf oHa,mZOf NywfEdkifvGef;onf}}
[k qdkum aqGrsKd;wpfpku 0kdif;0ef;tNypfwifum idkaMuG;Mu&m w&m;Nzifh ESpfodrfh&\/ vrf;udk
ESpf&ufNzifh tNyD; NyKNyifum ig;&ufae NyefvmcJhonf/ t&yfq&mawmfrSm xdktcsdef
c&D;vGefaeoNzifh twif;tusyf wm;rnfholr&dS uHaumif;axmufrum NyefvmcGifh&cJh\/
av;wdkifpif awm&ausmif;uav;
OD;okreonf 17-0gwdkifatmifyif pmMunfh pmcs edpA'f0wfrsm; NyKvkyfum y&d,wd wm0efudk y"me
aqmifGufcJh\/ ,if;odkYaepOf]]igonf ausmif; Gm wynfh onfh oDwif;oHk;azmfwdkYESifh aeY&ufukef roifhNyD/
taygif;toif;rS zJcGmaom qifaNymifMuD;tvm; ypfvdkufaomNrm;yrm rwG,fwm rNiduyfbJ
wpfoefwnf;? wpf&dSefwnf; uRwfuRwfvGwfvGwfMuD; awm0ifrS awmfawmhrnf}} [laom
tvif;a&mifMuD;u dkufcwfvm\/ odkYESifh? pmcsq&mawmfrsm;ESifh oDwif;oHk;azmfwdkYxH
oGm;a&muf]]wynfhawmf y#dywd vkyfief;rsmudk vkyfygawmhrnf/ awmxJrSm ab;tE&m,fvnf; rsm;vSyg\/
ao&rnfhtcgwGifvnf; rodEdkifyg/ Nyefvnf awGYaumif;rS awGY&ygrnf/ xdkYaMumifh oHo&mup
,ckb0wdkifatmif NypfrSm;rdaom tNypfrsm;&dSvQif bk&m;wynfhawmftm; onf;cHcGifhvGwfawmfrlMu&ef
awmif;yefygonf}} [k avQmufxm;onf/ tydktvQHypnf;rsm;udkvnf; rJcs vvdkuf\/
oydwfwpfvHk; oHk;xnfaom ouFef;ESifh 0dok'dr*f? Oy&dyPmo t|uxm? c*0domP okwfygaom
okwedygwf t|uxm pmtkyf oHk;tkyfom ,laqmif yvdaAm"tm;vHk; Nzwfum tJhAsru&mGmodkY
xGufcJhavonf/ xdkGmum; rEav; ausmufqnfvrf; Nrpfi,fteD; &dS\/ ta&SYbuf 'k|0wDNrpf?
taemufbuf a&Tpnf;cHk bk&m;MuD; &dSonf/ xdkbk&m;MuD;aemuf xlxyfaom
awmcsKHykaygif;wdkYtMum; tm;vyfaom av;wdkifpifawm&ausmif;uav; oDwif;oHk;&onf/
aeYzdkYnpmrcsef? wG,fwm&efvnf; r&dS/ rdrd\ tawmifyHomvQif 0ef&dSaom iSufyrm
NidwG,fp&mr&dSaom avuJhodkY rdrdudk apmifha&SmufMurnfholr&dS/ rdrduvnf; apmifha&Smuf&rnfholr&dS/
yuwd at;csrf;vSaom {upm&Db0\ okcudk yxrqHk; &&dSayonf/
aeYpOf bk&m;0wfNyK? arwmydkY? trQa0? arwm&yfcHcsufrsm; Gwfqdk ewfrsm;udkzdwfum
r[mor,okwf? &m[kavm0g'okwf? orpdwokwfwdkYudka[mMum;onf/
eHeuf tdyf&mx tkef;rIwfcGufMuD;ESifh a&wpfcGuf t0aomufonf/ xdka&onfyif 0rf;EIwfaq;?

tpmaMuaq;Nzpf\/
NyqdkNyD; ur|mef; av;rsdK;wGif arwmur|mef;onf rMumrD a&SYwef;odkY a&mufvm[ef&dS\/
naeapmif;vQif ausmif;rSxGufum aTpnf;cHkapwDysufMuD;odkY oGm; apwd,*FP0wf NyKonf/
NyD;vQif bk&m;tmHkNyK\/ xdktcdkuf aus;iSuf wd&pmefrsm;u OD;okreudk 0dkif;&HaeMu\/
0wfNyKNyD;vQif iSuftcsKdYudk vufESifhudkif ]]uJ-ighaqGawmf rsKd;awmfrsm; csrf;ompGm NyefMuayawmh}}
[k aNymvdkufaomtcg vlYpum; em;vnfouJhodkY tm;vHk; ysHwufoGm;Muavonf/
aeYpOf qGrf;cHMuG\/ pum; vHk;0raNym/ OykofaeYwGif Oykofonf tenf;i,f vmMu&m
oDvay;NyD;vQif ]]ae&mr&dS? NyefMuawmh}} [k rdefYqdkNyefvTwfonf/ rsm;rMumrD qGrf;pmZ&yf?
OykofZ&yfrsm; aqmuf vlav;ig;q,f Oykofapmifh vmMu&m rdkcsKyfrS NyefMuoNzifh taESmifht,Suf
Nzpf&\/ odkY&mwGif rnfonfh tydkypnf;rQ tvrcH/ wpfaeYwNcm; ausmfMum;vmoNzifh
wpfckaomaeY tkPfwufwGif tJhAsru&m awm&ausmif;uav;rS wdwfwqdwf xGufcGmcJh&awmh\/
cifrGef a&pMudKxH enf;cH
tJhAsrS Nrpfi,f? yvdyf? tif;0? ppfudkif; GmaxmifrS wpfqifh rHkGmbufodkY c&D;qufcJhonf/ rHk&Gm
ra&mufrD cifrGefGm r[maAm"d awm&ausmif; wpfaxmuf em;vdkuf\/ cifrGef oHk;*dkPf;csKyf
q&mawmfum; aTusifomoemydkifMuD;uyif av;pm;& oDvESifh "kwift&mwGif
tvGefxif&Sm;onf/ &mZ*kkbJGY&wnf;/
cifrGefq&mawmfxH aNcmufvrQ enf;cHNyD;vQif rHkGmrS avSMuHKpD; a&pMudKNrdKYodkY c&D;qufNyefonf/
a&pMudKtaemuf *lNzLawm&q&mawmfMuD;um; xdkacwfu &[Em[kyif ausmfMum;vsuf&dS\/
&[Em[k ausmfMum;aom bkef;awmfMuD; OD;oDvuyif ]ighxufomonf} [k csD;usL;&aom
q&mawmfMuD;yifwnf;/ *lNzLq&mawmfhxH w&m;tm;xkwfenf;udk oHk;vwdwd
aexdkifenf;,lcJhonf/
a&pMudKrS rHk&GmNrdKYodkY qefwufum v,fwDawm&ausmif;odkY MuGa&muf\/ v,fwDq&mawmfvnf;
armfvNrdKifrS 0gqdkNyD; NyefMuGvmcdkuf Nzpf tvdkufoifh zl;aNrmf&onf/ q&mawmftm;
tusKd;taMumif;udk 0wfNyKavQmufxm;&m]]w&m;tm;xkwfvdkonfrSm aumif;vSay\/ acw tyef;aNzem;aeOD;}} [k trdefY&dSum
ae&mTefNyay;avonf/
v,fwDq&mawmfh Mo0g'
xdkUaemuf q&mawmfbk&m;BuD;u atmufygtwdkif; Mo0g' ay;awmfrlonf/
]]igh&Sifokre? tm;xkwf&rnfh w&m;um;rcuf? 0D&d,om vdkonf/ ,ckacwfwGif r*fzdkvf
&EdkifpGrf;aom 0D&d,udk rxlaxmifMubl;uG,fh/ t|uxm q&mwdkU qHk;rwJhtwdkif;

yef;0wf&nf,ltHh[k ysHoGm;aom ysm;? a&tjyif Mum&Gwf aoG;aMumjzwf oifaom aq;orm;?


tojym av;axmifudk vdk yifhulcsnfrQif av;vH&atmif wkwfwHjzifh &pf,laoma,musfm;?
avMurf;vQif cg;vnfudkpnf; avnHhvQif &GufukefjzefU &Gufwdkufaom avSorm;?
taygufusOf;vSaom usnfawmuf rzdwf&atmif qDoGwfaom a,musfm;uJhodkU rqkwfrepf
rwuf<um;ap&atmif pdwfudk pOf;pm;qifjcif ork'&m\ [dkrSmbufurf;odkU ul;oef;tHhaom
a,musfm;\ tmomqEuJhodkU vnf;aumif; oufpGefUBudK;pm;NyD; tm;xkwf&r,fuG,fh}}
]]a&S;tcgu a,musfm;ESpfOD;wdkU awmMurf;c&D; &Sm;ESpfudkawGU ]&Sm;ESpfudk rD;yGwfaomf rD;&rnfavm}
[k wpfa,mufuqdkvQif wpfa,mufu ]rpifygatmif yGwfaomfvnf; rD;r&Edkif} [k qdkonfudk
rcHcsifvS ]ig rpifygatmif yGwfrnf} [k BudK;pm;tm;xkwf yGwf&mwGif tcdk;xavav
ESdyfNyD;yGwfavavjzifh rpifvJ AspfueJyg? rD;vJ &vSmonf [laom O'gef;pum;twdkif;
rD;yGwfa,musfm;\ tmomqE vHkUv ya,m*avmufrQ r&SdMu/}}
]]w&m;xl;&rnfudk ouFef;wpfpHk oydwfwpfvHk; &rnfavmufrQ 0rf;rajrmuf/ qGrf; wpftkyf
&oavmufrQ rcifrif/ ykxkZOfaywHk; ydwfzsifudkom zef;Muaom uwHk;awGrSm ajrBuD;ESifh
aumif;uiftvm; w&m;jrwfESifh a0;vdrfhr,fuG,fh/ ]ta& taMum? tom;? taoG;
tukefajcmufygap? &xdkufaom w&m;rsdK;om rSefygvQif r&orQ igrae/ raygufra&muforQ
igrae} [k 0D&d, ravQmhyJ tm;xkwf& r,fuG,fh}}
]]odkU oufpGefYBudK;pm; tm;xkwfygvQif caygif;a&Munfaphcyfaom a&onf wpfcPcsif;
pdrf;jrjzLpif Munfvif oefU&Sif;ouJhodkY wpfckwnf;aom w&m;tmHk udkom pl;pdkufpGJNrJaom
orm"dESifh ,SOf&ojzifh w&m;tm;xkwfol\ pdwftpOfonf vGefpGm MunfvifawmufyNyD; tqifhqifh
jrwfaom w&m;xl; w&m;jrwfudk &Edkifw,fuG,fh}} [k rdefYawmfrl\/ xdktcg OD;okreonf]]q&mh Mo0g'rsm;udk oHrdIESufouJhodkU OD;xdyf&Gufyefqifygonf/ oym,jzpfaom Xmeudk
TefMum;um bk&m;wynfh oGm;a&muf tm;xkwfvdkygonf bk&m;}} [k avQmufxm;&m om"k
ac:awmfrl\/ wynfhwpfyg;udk ac: q&mawmfudk,fwdkif 1265-ckESpfu oDwif;oHk;zl;a[mif;
jzpfaom vufyawmif;awmif awm&odkU OD;okretm; ydkYaponf/
vufyawmif;awmifum; rHk&Gmcsif;wGif;jrpf taemufbufurf; av;rdkifcefUwGif &Sdavonf/
OD;okreonf xdkawm&ausmif; <ua&muf w&m;tm;xkwfonf/ qGrf;cH&mwGif qefqGrf;r&?
qwfqGrf;? vl;qGrf;rsm;udkom &ojzifh ]toufraovQif awmfNyD} [k ESvHk;ydkuf w&m;udkom
zdtm;xkwf\/ rMumrD qwfqGrf;ESifh csOfaygif [if;wdkUaMumifh 0rf;ysufvmojzifh qGrf;cHvnf;
r<uEdkif? w&m;vJ rxdkifEdkif? vJ,dkif csnfheJU oGm;awmhonf/
]]t&yfum; igESifh oym,rjzpf/ qufaevQif aozG,f&mom &Sdonf/ tusdK;um; NyD;rnfr[kwf}}
[k qHk;jzwfum v,fwDawm&odkU jyef<u q&mawmfBuD;\ arwm&dyfudk cdkvHk&if; aq;0g;

tukocH&\/ wpfvtwGif; yuwdeD;yg; usef;rmvm tjcm; oifhavsmf&m Xmewpfck


TefMum;yg&ef avQmufxm;& jyefavonf/
10 ESpf t"d|mef (ra[mrajym)
xdktcg v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;u]]uJ-igh&Sifokre? 0dyem"k&udk r&rae tm;xkwfrnfqdkvQif Oya' ajcmufcsufudk vdkufem&rnf}}
[k trdefY&Sd&m ]vdkufemygrnf} [k av;av;jrwfjrwfyif uwdy avonf/ Oya'ajcmufcsufum;1/ 'um 'umrwdkU yifhqGrf;udk vdkufrpm;&?
2/ &[ef;cH? &Sify yvkyfay;jcif;? tvtwef;vdkufjcif; rvkyf&?
3/ bkef;BuD;ysHyGJ? tpnf;ta0;yGJrsm; rvdkuf&?
4/ pum;rajym? w&m;ra[myJ q,fESpf tm;xkwf&rnf?
5/ q,fESpfjynfhrS rdrdXmeom w&m;a[m&rnf/
6/ touf 60-jynfhrSom e,fvSnfhNyD; w&m;a[m&rnf/
v,fwDq&mawmfonf OD;aPmbmo (aemif 'kwd,v,fwDq&mawmf) tm; tazmf tjzpfxnfh
ajreJawm&odkU ydkYvdkuf\/ rHk&GmrdUrS 6-rdkiftuGm atmifom&GmESifh ajreJ&Gm Mum;&Sd ausmif;a[mif;BuD;
jzpfonf/ bk&m;ikwfwdkrsm;ESifh ausmif;ysufBuD; wpfckom &Sdonf/ csHKrsm; xlxyfae\/ wapo&J
ajcmufonfqdkum aeYtcgyif r0if0HhMu/ ausmif;xdkifvmaom bkef;BuD;rsm; xGufajy;&\/
rajy;aomf vydkif;ESifh ysHawmfrl onfum; rsm;vSNyD/ a>rqdk;rsm;uvnf; aomif;usef;vS\/
v,fwDq&mawmf apvTwfaom bkef;BuD;wpfyg;& ywf0ef;usif &Gmom;wdkU 0rf;omMu\/
ausmif;0if; bk&m; odrf a&wGif;a[mif;rsm;udkvnf; &Sif;vif; wl;azmf ay;Muonf/ xdkae&mum;
ou&mZf 788-ckESpfwGif tif;0aejynfawmf rdk;Sif; rif;w&m;BuD;\ ukodkvfawmf oHCm 200
oDwif;oHk;cJhzl;onfh t"du& omoemy XmeBuD; jzpfcJhonf/ ,if; rif;w&m;BuD;tm; csD;ajrmuf
*kPfyaomtm;jzifh ajreJawm& rS ]rdk;Sif;awm&} [k ajymif;vJ ac:wGifapcJhonf/ xdktcgrSp
]rdk;Sif; udk,fawmfuav;} [k wGifcJhonf/
1273-ckESpf 0gqdkvrSp oDwif;oHk;\/ &GmeD;csKyfpyf 'umrsm;udk ac: ]pum; ajymqdkar;jref;jcif;?
ypnf;tydk v'gef;yifhzdwfjcif;} ryMu&ef arwm&yfcHxm;&\/ a&mufaomaeYrS p edAmefodkU pdwfudk
wpf&Sdefwnf; vTwfxm;um &Gyf&GyfcRHcRH tm;xkwf&ef qErlxm;\/ ae0ifonfESifh bk&m;0wfwuf?
yef;a&csrf;uyf? arwm ydkYonf/ ewfrsm;udk atmf atmf arwm&yf? trQa0ay;\/ bk&m;EIwfxGuf
&orQ &Jwif;*gxmrsm;udk &Gwfonf/ NyD;rS w&m;xdkif\/
rQ aeYcif;rSmyif aMumufruf ausmcsrf;zG,f aumif;onfh ausmif;tdk apwDysuf Mum;wGif
wpfyg;wnf; ae&jcif;? ava[mjcif;? ESif;usjcif;wdkUudk rrI? vGifwD;acgif trdk;tumr&Sd
aexdkif&jcif; (taAmumodu "kwif)? aeYa&mnyg tdyfpufjcif;udk rqdkxm;bd ausmpif;yif

udk,frqefU&jcif; (edoZf"kwif) paom udpwdkYrSm tajym vG,foavmuf tvkyf cufvSayonf/


xdktvkyfum; wpf&ufr[kwf? wpfvr[kwf? wpfESpfr[kwf? w&m;xl; r&rcsif; jzpfonf/
tenf;qHk; tmrcHxm;onfum; q,fESpf/ cdkif;onfhtwdkif; vdkufemvG,fjcif; (aom0pwm)
*kPfrSmvnf; twk,lzG,f&m aumif;avpGmh/
rdk;Sif;udk,fawmfonf ]pum;rajym&} t"d|mefudk rysufap&ef ckepf&ufpDvD t"d|mef ,lonf/
taESmifht,Suf tcuftcJwdkUum; wpfrsdK;r[kwfwpfrsdK; BuHKawGUae&&m arwmpdwfudk rJwif;yGm;
t"d|mef yg&rDausmufBuD; csxm;&onf/
]]tif;.......rdb q&morm;wdkU\ wm0efum; ausMuayNyD/ aus;Zl;BuD;rm; vSygayonf/
aojcif;w&m; onfvnf; em&Drqdkif; aoEdkif\/ 0dyemw&m; rSwpfyg; tm;xm;p&m r&Sd/
w&m;xl;r&orQ rnfonfh taMumif;aMumifhrQ ae&mopf rajymif;a&TUawmhNyD/ ae&monfyif
ig\ocsKif; jzpfapawmh}} [k t"d|mefum cEmudk,fudk bk&m;&Siftm; tNyD;tydkif pGefYv
jyefvrf;rxm;yJ rtdyfrae BudK;pm;\/ aojcif;um; tqef;r[kwf/ tvkyfvuf&SdESifh tvkyfcGifrSm
ao&jcif;onfom rGefjrwf\/
EGm;dkif;ESifh a>rqdk;rsm;
qGrf;cH<u&mwGifvnf; ausmif;0if;txGuf ajcpHk&yf &Gm0ifayguf ta&muf ajcvSrf;wdkif; 0dyem
owduyf vSrf;onf/ owdvGwfNyD; ajcvSrf;rdvQif aemufjyefqkwf jyefrSwf&\/ &GmwGif;wGifrl
dk;dk;arwmyGm;onf/ ausmif;jyef&mwGifvnf; tvmu vrf;twdkif; owduyf jyef&\/ ,if;udk
*wypm*wdu0wf [k ac:\/ (oD[dkVfacwf pHawmf0if t&d,mrsm; pmtkyf tus,fa&;xm;onf/)
toGm;tjyef uwd0wfudk rcRwfaeYpOf owduyf<u&m wpfaeYwGif EGm;odk;dkif; wpfaumifu
a&S;I&ifqdkif rdwfvdkufajy;vm&m jrif&aom vltrsm;u ]]rdk;Sif; udk,fawmfuav;? EGm;EGm;?
wdkufygvdrfhr,f? z,fay;ygbk&m;}} [k 0dkif; atmf[pf ajymqdkaomfvnf; ]'D0wfudk tysufcHNyD;
xGufajy;&if aowmeJU twlwlyJ} [k kwfw&uf pOf;pm;rdum wpfvSrf;csif; owduyf
<uNrJ<uae\/
]]"arm [a0 &udw "rpm&- w&m;onf w&m;apmifholudk apmifha&Smuf\} qdkonfhtwdkif;
EGm;dkif;onf udk,fawmfESifh av;awmifuGm ta&mufwGif wpfOD;OD;u dkufvdkufouJhodkU csmueJ
vSnfhxGuf wdrf;a&SmifoGm;\/ jriforQ? Mum;orQ tHhMo rqHk;Muacs/ w&m;um; ,HkMunfolwdkif;tm;
oufaojyyg\/
xdkUtwl qGrf;cH<u&m wpfaeYwGif qGrf;cH<uaom vrf; a>rqdk;BuD;wpfaumif rmefzD
acgif;axmifaeonfudk awGUaom vlrsm;u qGrf;cH <uvmaeonfudk jrifojzifh armif;ESifMu\/
r&ojzifh ]]a&SUrSm a>rqdk;BuD;yg bk&m;? aemufjyefqkwfyg}} [k avQmufxm;Mu\/
rdk;Sif;udk,fawmfum; <uNrJ<uonf/ ESpfawmifcefY tvdkwGif xdka>ruyif xGufajy; z,fay;&onf/

arwmESifh oDvwefcdk;onf wu,fusifhvQif wu,f tpGrf;xufayonf/


wpfcguvnf; bk&m;ikwfwdkrsm; oefY&Sif;a&; vkyftNyD; bk&m;0wfyaepOf a>rwpfaumifonf
aemufrS wSL;SL; rmefzDae\/ t"d|mef rzsufbJ quf &Sdcdk;NrJ &Sdcdk;aeonf/ xdka>ronf
aqmifhaMumifh xdkifae&mwGif ajcESpfacsmif;Mum; aemufrS a&SUodkU xGufvmNyD; kyfyGm;teD; ajrmif
yg;ysOf;axmifum rmefapmifaejyefawmhonf/ arwmzd yGm;ydkUrSom aysmufuG,foGm;awmh\/
taESmifht,Suf rSeforQudk ckcH umuG,fEdkifonfrSm arwmrSwpfyg; tjcm;r&SdaMumif;
rdk;Sif;udk,fawmf ydk pGJNrJ ,HkMunfoGm;awmh\/
w&m;rsufpdESifh tHhzG,frsm;
w&m;tm;xkwf wpfESpfcefY&SdvQif qnfBuD;&TmrS OD;xGef;jr? OD;vTm;BuD;ESifh OD;xif? atmifom&GmrS
OD;bdk;MuLwdkU av;OD;onf wpfOD;vQif oHk;vpD uyd,vkyf&ef wdkifyifMu\/ q&mawmfrSm
pum;rajymojzifh uk#D<upOf pma&; vufrSwfxdk; avQmufMu&m acgif;ndwfaomtm;jzifh
vufcHawmfrlonf/ uyd,rsm;rSmvnf; udp&SdvQif pmjzifhom avQmufxm;Mu&onf/ ,if;odkU
raerem; oHk;ESpfqufwdkuf tm;xkwfawmfrl&m 1276-ckESpf? wefaqmifrkef;vjynfhausmf
noef;acgif,HwGif ]puHK O'yg'd PH O'yg'd} [louJhodkU w&m;Pf tjrifxl;rsm;
&&SdawmfrlcJhavonf/
oHk;ESpfjynfhajrmufvQif aemufxyfESpfESpf topfxyfrH t"d|mefy&onf/ EIwfydwf t"d|mefudkrl
q,f&ufwpfBudrfus yvkyf ig;ESpfjynfhonftxd vkyfcsdef owfrSwf xm;avonf/ 'kwd,
ig;ESpfydkif;wGif EIwfydwf t"d|mefudk 15-&uf owfrSwfcJh\/ qGrf;pm;&mwGifvnf; ]tm[ma&
y#dulvonm} jzifh qGrf;wpfvkyf ykwD;wpfvHk; cs bkOf;ay;awmfrlonf/ w&m;tm;xkwfpOftwGif;
BudK;Mum;pmMunfhonf/ rdrd 0dyem IyGm;yHkudkvnf; rSwfom;xm;&m ,cktcg ]0dok'dusifhpOfusrf;}
[k yHkESdyfNyD; &SdavNyD/
10-ESpfumvtwGif; &yfa0; &yfeD;rS &[ef;&Sifvlrsm;u enf;cH w&m;usifhvdkaMumif;
uyd,rSwpfqifh pmjzifh avQmufxm;Mu&m ]t"d|mef rjynfhao; cGifhryEdkif} [k pmjzifh
ajzMum;awmfrlonf/ t"d|mefjzifh rnfrQyif ydwfxm;aomfvnf; t"d|mef jynfhcgeD;wGif zdk;0ef;awmif?
vufyawmif;awmif? ausmufumawmif? aMu;rHk a&Tjrifwifawmif paom ae&mrsm;ESifh rHk&Gm
v,fwDq&mawmfbk&m; xHwdkU ra&S;raESmif; wpfydifwnf; ESpfae&m oHk;ae&m awGUae&onf
[laom owif;rsm;u rMumcP xGufay:vm\/ uyd,rsm;rSmvnf; rMumcP
bkef;BuD;aysmufaeMuonf/ &Hcg wpfausmif;vHk; vif;aeonfudk vnf;aumif;? ewfjA[mrsm;
bDvl;rsm;udkyif w&m;a[maeonfudk vnf;aumif; awGUMu&avonf/ uyd,rsm;rSm
tvGef0rf;ajrmuf Muum owif;rsm;vnf; wpfaeYwjcm; ausmfMum;vmayonf/
1283-ck? 0gqdkvwGif 10-ESpf t"d|mef ur|mef;vnf; jynfh? vdktyfaom w&m;xl;vnf;

aygufa&mufNyD jzpfojzifh xdkESpf oDwif;uRwfwGif aus;Zl;&Sif v,fwDq&mawmftm; uefawmhum


awGUjrifaom w&m;rsm;udk avQmufonf/ v,fwD q&mawmfu om"koHk;Budrf ac:awmfrl\/
v,fwD'DyeDusrf;rsm; v w&m;a[mcGifh yvdkufonf/
uyd,rsm;ESifhwuG y&dowf av;ig;q,f &Sdvm&m opfyifatmufwGif xef;&Gufrdk; r@yf aeYpOf
w&m;ay;awmfrl\/ wpfpwpfpjzifh Z&yfwefaqmif;rsm; ay:ayguf vmawmhonf/ xdktcsdefwGif
]0dyemyDwd tpm;pm; usifhpOfw&m;BuD;} ]y#dporkyg'f usifhpOfBuD;} ]ed, rkpuusifhpOfusrf;}
rsm; a&;om; yHkESdyfavonf/ 1285-rS 1291-ckESpftwGif; bk&m;a[mif; udk;qludkvnf;
edpA'fwpfqkyfqefjzifh xyfrHwnfxm; cJhavonf/
1285-ckESpfwGif wynfha,m*Drsm; rsm;jym;vmojzifh wdkuftkyf OD;okr*Fv? wdkufMuyf OD;tmob?
trsdK;orD;BuD;r; a':pEmBuD;wdkUudk cefYtyf ]0dok'd usifhpOfusrf;BuD;} udkvnf; dkufESdyfum
aeUa&mnyg tvkyfw&m;rsm; jyoonf/ t&m&mwGif 0denf;awmf ESifhtnD qHk;rav\/ npOf
0wfwufum pwk&m&u ur|mef;udk yGm;Mu&onf/ xdkYaemuf kyftedpudk pBuESifhwGJ <uvQif
aemufu vdkufMu&onf/ emrftedp (0dnmP "mwfajcmufyg;) ajcmuf&ufjyonf/ (pma&;ol 8ESpfom; t&G,fu q&mawmfBuD; pBu<u&if; w&m;jyonfudk zl;awGU&zl;\/)
v,fwDq&mawmf ysHvGefawmfrl
xdkESpf0gqdkvqef; &Spf&ufaeUwGif aus;Zl;&Sif v,fwdq&mawmfbk&m;BuD; rrmrusef; &Sdawmfrl
rdk;Sif;q&mawmf <uvm&ef aMu;eef;pm &ojzifh ysOf;rem;olaX; OD;vef;wdkuf (v,fwDpHausmif;)
odkU <u&onf/ aus;Zl;&SifBuD;\ ajcawmftpHkudk OD;acgif;jzifh yGwfwdkufum 0wfypOf..
]]tif;.. rdk;Sif;udk,fawmfvm;? at;uG,fh-0dyem omoemBuD; BudK;pm;yuG,fh? igr&Sdayr,fh
ighpmawG &Sdaew,f? ighudk,fpm; tm;xm;&pf}} [k rdefYrSmawmfrlonf/ wynfhrsm;u y|mef;usrf;udk
q&mawmftm; &Gwfay;Mu\/ rdk;Sif;q&mawmfurl tew 'DyeDudk &Gwfzwf emaponf?
aus;Zl;qyfavonf/
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;u.....
]]at;-aumif;vdkufwmuG,f? tewa'oem em&awmh tbbk&m; tewvuPokwf a[myHkudk
jrifNyD; Munfdkvdkufwm/ bk&m;<uvmovdkyJuG,fh? cspfom; vlYjynfrSm tbd"rmw&m; a[mNyD;NyD/
ewfjynfrSm wpfvSnfh a[mcsdefusNyDvdkU ighem;xJrSm bk&m;&Sif acgif;&if;u <uNyD; rdefYawmfrloHvdk
Mum;ae&w,f}} [k trdefY&Sdavonf/ xdkESpf 0gqdkvjynfhaeY ESpfem&D rdepf 30-wGif
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD; pkwd urZkyf csKyfawmfrl wynfhBuD;rsm;tm; cGifhyefNyD; rdk;Sif;wdkufodkU
jyefcJhonf/
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD; ysHvGefawmfrlonfhaemuf "roHa0* jzpfawmfrlojzifh 0dyemw&m;udk
txl;BudK;pm; a[majym&ef qHk;jzwfawmfrl\/ touf-60 rjynfhrD rdk;Sif;awm& twGif;rSmyif

w&m;yGJrsm; yvkyf&\/ rMumrD tvsm;-150 teH 62-ay&Sd ]y|mef; t"dywd} "rmHkBuD;udk 1301ckESpfwGif armfvrdifuRef;rdU OD;rQif-a':pdef? av;rsufESmrdU OD;ppfMuLwdkUu aqmufvMu\?
toDwdom0uESifh udk;wdkif;udk;Xme omoemykyfvHk; ponfwdkUjzifh tqef;wMu,f IzG,f aumif;vS
onf/
txl;ojzifh "rmHkBuD; trdk;rsufESmMuufwGif vif;EdkYom; 500-wdkU tbd"rmw&m; emaeMuyHkudk
xkvkyfxm;onf/ xkvkyfpOf rdk;Sif;q&mawmfBuD;u yef;csDq&mtm;]]vif;EdkYyHk wlatmif a&;wwf&JUvm;uG,fh? ra&;wwf&if pm&GufeJU cJwH,lcJh? igwdkU a&;jyr,f}} [k
trdefY&SdaepOf vif;EdkYwpfaumifonf kwfw&uf q&mawmfESifh yef;csDq&ma&SUwGif usvm\/
]]at;uG,fh? vif;EdkUtay: pm&GufeJU tkyfNyD; cJwHeJUjcpfxm;uG,fh}} [k rdefUawmfrl\/ NyD;vQif
vif;EdkUvnf; OD;oHk;BudrfGwf ysHwufoGm;avonf/
w&m;a[mxGufjyD
1294-ckESpfwGif touf 60-jynfUjyD jzpf xdkESpf wefcl;vwGif yxrqHk; arjrdKUodkU ig;&ufMum
w&m;a[mMuGonf/ 1295-ckESpfaygif;vqkwf 14-&ufaeUwGif rD;&xm;wGJjzLMuD;jzifU armfvjrdKifodkU
w&m;a[m<uonf/ w&m;a[m<urnf&SdpOf &xm;wufcgeD; v,fwDausmif;wdkufMuD;qDodkU
OD;csuefawmUjyD;rS wufawmfrlonf/
xdkw&m;yGJMuD;rsm;twGuf udpt00 pDpOfolrSm ae&if; OD;aum0d' q&mawmfuav;yifjzpfonf/
armfvjrdKif 18-&ufMum rdkif'guGif;wGifa[m&m y&dwfowfESpfaomif; ausmfavonf/ rQ
y&dwfowf rsm;onfrSm a&S;u r&Sdpzl;ay/ jrefrmjynfwGif toHcsJUpufudk yxrqHk;
toHk;jyKawmfrl&avonf/ oDv? bm0emrsm;udk MudK;pm;vdkufemusifUoHk;&ef vufrSwfxdk;0efcHol
(*wd0dok'd toif;0if) 5000? &aoUr 500-wdkUomoemjyKpm&if; a&;oGif;Mu\/ <uav&mwGif
ysm;yef;cwfrQ tHhrcef; MudKqdkylaZmfMuavonf/ (aemiftcg) ykvdyfrif;MuD;u vSLaom
wpfcgazmufvQif tcsufwpf&mxGuf tajrmufMuD;udk ypfazmufMudKqdkMu&onf/
1296-ckESpf uqkefvjynfUausmf ESpf&ufaeUrSp &efukefjrdKU jrdKUrausmif;0if;wGif toHcsJUpufjzifU
a[m&m y&dwfowfrsm; 0uf0ufuGJ pnfum;\/ jrefrmjynfwGif puf wpfvHk;om &Sdao;onf/
q&mawmfonf Mum;Mu&Jhvm; [&dkU&JU [k ar;umar;um y&rwf w&m;rsm;udk a[mawmfrl\/
15-&uf 0dyem tvkyfay;w&m;rsm;jzpf\/ ol&d,ESifU jrefrmUtvif; owif;pmMuD;rsm;uvnf;
w&m;ESifU owif;"gwfyHkrsm;yg azmfjytm;ay;MuojzifU wpfEdkifiHvHk; odrfUodrfUwkefum
owif;pmrsm;vnf; apmifa&ig;axmifausmfpD wdk; xkwfMu&aom[l\/ xl;qef;onfrSm
w&m;yGJ&uf tcsdefrsm; rdk;wGif;jzpfvsuf rdk;r&GmcJUacs/
rdk;nSif;q&mawmf &efukefa&mufcdkuf 37-ESpf uGJuGmaeaom i,fq&m(oHk;cG? at;&Gm q&mawmf
OD;tmp&)xH vSL&ef ypnf;rsm;ESifU oGm;a&mufuefawmU&m q&mawmfMuD;rSm uefawmUcef;

qkay;udkyif jyD;atmif ray;EkdifbJ 0rf;enf;0rf;om idka<u;&Smavonf/ rdk;nSif;q&mawmfavsmif;vsm


uRJausmif;om;b0 uRJcwf uRJcsdKESifU vHkcsnfjidjyD;aepOf OD;tmp& jrif u,fwifcJU&\/ aemuf
ausmifom;b0 yk*Hawmif&Gm qGrf;pm;oGm;&mrStjyef acsmif;ul;&if; a&epfaornftjyK wpfMudrf
u,frcJU\/ aoab;rS ESpfMudrf u,frcJUaom aus;Zl;&Sifjzpfonf/
y&dwfowfrsm;vnf; idka<u;Mu\ ? twif;tMuyf w&m;a[m&rnfqdk &efukef tpDtpOfzsufum
oHk;&uf/ (1297? wefaqmifrkef;vqef; 13-14-15-oHk;&uf) a[m&ao;onf/ w&m;yGJwGif
vnf;aumif;? jyef<uaomtcgwGif vnf;aumif;? 0dkif;tHk idka<u;Mujyefonf/ q&mawmfrSm
ocFg&w&m;wdkU\ vSnfUpm;rIudk oHa0*,lawmfrlonf- aMomf. . . .'ku. . . 'ku?
ynm&Sdolawmfaumif;rsm; avmuMuD;udk 'gaMumifU &GHrkef;MuwmyJ /
xdktcgrSp &efukefjrdKUodkU ESpfpOf<uawmfrl\/ w&m;yGJwdkif; MuufoD;xavmufatmif y&dowfrsm;
rsm;jym;\/ w&m;tm;xkwf&ef 0efcH 0dok'dtoif;0ifol wpfaomif;rS ig;aomif;txd ay:
xGufvmavonf/ odkUyif tjrdKUjrdKUwdkif; tvsOf;oifYovdk w&m;yGJrsm; csD;jrSifYawmfrlavonf/
r*Fvm*wd0dok'd toif;rsm;udkvnf; zGJUpnf;ay;awmfrlcJU\/
rm&fewf\ udk,fpm;vS,frsm;
txl;ojzifh &efukefwGif 0wK? r*Zif;rsm;udk wPSm&m* tm;ay;ojzifh rzwfMu&ef a[majym
rD;&dIUcdkif;rdojzifU pma&;q&mwdkUavmuwGif tMuD;tus,f *,uf&dkufcwfum uavmifjzifU
wkefUjyefqefUusifMu\/ 0wKrsm;wGif a,m*d&aoUrrsm;udk rzG,fr&m ZmwfaqmifxnfUoGif;
a&;om;vmMuonf/ armfvjrdKifwGif oMuFefwGif; w&m;yGJrsm; a&ryuf&ef arwm&yfcH
owif;pmu umwGef;jzifh a&yufw&m; ra[mygeJY [k oa&mf&m. . .
at; ... ..wdkUu olwdkUrMudKufwm ajymrdwmudk;uG,fU? cH&rSmaygU/ avmu"Hqdkwm 'DvdkyJ [k
rdefUawmfrlonf/
rdk;nSif; q&mawmf emrnfMuD;vmonfESifUtrQ tjrdKUjrdKU te,fe,fwGif "rmbdor,
w&m;xl;&olrsm; &SdouJUodkU i&JMuD; olrsm;vnf; renf;vSacs/ txl;ojzifU &aoU0wfay;rIudk
&r,f&Sm tjypfqdkMuonf/ OD;ynm0Ho q&mawmfu omoewHcGef omoerv0daom"eD
usrf;rsm;jzifU EdSyfESdyfzJYzJU a&;om;&Iwfcsonf/ rodem;rvnfolrsm;udk aoG;aqmif i&Jac: onf/
omoem twka,mifawG ajrjrdKvdrfUrnf ponfwdkUjzpf\/ a&;OD;0gqdk q&mawmfuvnf;
ody[m,u0dedp, (2-tkyf) a&;uefUuGufonf/ rdk;nSif;q&mawmftm; 0denf;uHjyK
xkwfy,f&ef vIHUaqmfvmMuonf/ wpfEdkifiHvHk;&Sd q&mawmfrsm;xH vIHUaqmfpmrsm; a0jzefUMu\?
rdk;nSif;q&mawmfu oHCmrsm;tm; vSLonfudkyif rpm;oHk;vdkMuawmUay/

1298-ckESpf 0gqdkvwGif &aoU0wfjyoemudk yckuLjrdKU pmwwftausmf q&mawmf OD;ycef;ESifU


awGUqHk avQmufxm;aqG;aEG; ajz&Sif;vdkuf&m rdk;nSif;q&mawmf\ trSefw&m;udk
owif;pmMuD;rsm;u tjynfUtpHk a&;om;xkwfazmfMu\/ a&pMudK&Sif;wrf; pmtkyf
&Spfaomif;udkvnf; xkwfa0vkdufonf/ xdktcgrS rD;udk a&ESifUyufouJUodkU
jidrf;oGm;MuavawmUonf/
rm&fewfonf w&m;&Sif olawmfaumif;wdkUtm; todOmPfr&SdolwdkU yl;0if 'kuay;ap\/ aovQif
xdkolwdkUi&Jusukef\/ ,if;odkU zsufqD;r&vQif tvSLtwef; bkef; vmbfoyfyum rsm;jym;atmif
yl;0ifapcdkif;\/ xdkolwdkU aovQif ewf&Gmvm;ukef\/ rm&fewfonf rodrvdrfrmolwdkUudk
ckwHk;vkyf aESmifU,SufonfrSm rlvyPmo? rm&wZed,okwf jzifU xif&Sm;avonf/
vmbfvmb bkef;ESifYypfonfudk? vmbfwdkufonfudk tedpw&m;jzifU ckcH&rnf/ trsdK;rsdK;aom
zsm;emiwfrGwf ab; 'kuay;onfudk? uyfwdkufonfudk arwmjzifU umuG,f&rnf [k
Ak'\wynfUwdkU od&SdjyD;jzpf\/
1296-ckESpf? yJcl;jrdKU w&m;yGJ usif;ypOfu jyemwpfck MuHK&jyef\/ jyemum;
w&m;a[mrnfUnwGif tjcm;q&mawmfMuD;wpfyg;ESifU w&m;yGJ&ufwkdufaejcif;yif jzpfonf/
rdk;nSif;Oya'wGif wpfjrKdUxJ w&m;ESpfyGJqHk ra[m&? a[mvQif 'Pfxrf;&rnf [laom
Oya'wpfck&Sd\/ xdk Oya'udk axmufjyum q&mawmf bk&m;MuD;u w&m;ra[m[k trdefU&dS&m
OD;pdef0if;paom a&Tarmfa"ma*gyuvlMuD;rsm; pDpOfjyD; jzpf tcuftcJawGUukefMuonf/ jrdKUay:&Sd
q&mawmfrsm;udkyg yifU awmif;yefMuonf/ xdktcg jydKysufaeaom a&Tarmfa"mapwDudk
jyKjyifMu&efuwdcHap odkU tusdK;wpfck&SdvQifyif q&mawmf 'Pfxrf; a[mrnf[k
rdefUawmfrlum a& 'Pfxrf; w&m;a[mawmfrlonf/ olawmfaumif;wdkUrnfonf uwdwnf
tusdK;&SdrnfUudpudk aqmif&GufMujrJaywum;/
pufwdkif wufjcif;
q&mawmfonf yg&rD&ifholwdkYtwGuf 0dyemw&m;udkom a[monfr[kwf? wpfwdkif;jynfvHk;
jidrf;csrf;om,map&ef vlUtajccH r*Fvmw&m;awmfrsm;udkvnf; a[mMum;awmfrlcJU\/ axmifom;
700-1000 &Sdaom tjrdKUjrdKUaxmifrsm;wGifvnf; tcGifU,l axmifom;rsm;tm;
w&m;a[mavU&Sdonf/ tif;pdefaxmifwGif pufwdkifae&modkU<u
at;-rif;wdkUpufwdkifu wdkUudk rudkifygvm;uG,fU/ at;-wu,faMumufp&mu pufwdkifr[kwfbl;?
pufwdkifa&mufapwwfwJU tukodkvfuG,fU tp&SdojzifU rdefUawmfrl\/ axmifom;rsm;tm;
ig;yg;oDv tusdK;typfrsm;udk xif&Sm;atmif a[majym ig;yg;oDvuwdudk cH,laponf/
Ak'gEkwdESifU arwmyGm;rsm;enf;udkvnf;a[mawmfrlum ykwD;wpfukH;pD pGefUawmfrl\/

vlwdkUum; pMumrif;arQmfaecdkuf jzpf owif;pmrsm;uvnf; rdk;nSif;q&mawmf c&D;pOfowif;rsm;udk


rdk;nSif;pMum[k wifpm; a&;om;vsufvnf; &SdojzifU t*Fvdyf tpdk;&u pMumrif;ray:atmif
rdk;nSif;q&mawmfudk axmifxJyifU ,Mwmacscdkif;w,f ponfjzifU a0zefMuukefao;\/
arwmaygufa&muf &efppfaysmuf
rdk;nSif;q&mawmfbk&m;MuD;\ txl;jcm;qHk;rSm arwm0g'yif jzpfonf/ q&mawmfonf &efukefjrdKU
&yfuGufrsm;odkU qGrf;cH<uawmfrlavU&dSonf/ taMumif;rSmum; rsufjrif 'dX arwmyGm;vdkaom
aMumifU jzpfayonf/ wpfurmvHk;&Sd ow0grsm;tm; OmPfuGef&ufjzifU vTrf;jcHK t[kwfwu,f
csrf;omapvdkaompdwfxm;jzifU usef;rmMuygap? csrf;omMuygap [k aeYpOf arwmyGm;&ef
qHk;rawmfrlavU&Sd\/

1301-ckESpf ewfawmfvqef;oHk;&ufaeYwGif yDuif;jrdKUrS w&kwfjynfvHk;qdkif&m


Ak'bmomOu|jzpfol q&mawmOD;xdkifql; u vufaqmifyPmrsm;jzifU pma&;avQmufxm;onf/
omoemjyK&m tppatmifjrif&efESifY w&kwfjynf usa&mufaom ab; 'kursm;uif;a0;
csrf;omMuap&ef w&m;aumif;rsm;csD;jrSifUzdkU avQmufxm;vmonf/

rdrdoGm;vdkaom|me? jyKvdkaomudprsm;udk roGm;vm? rjyKvkyfrDu arwmyGm;&rnf [k


pmjyefawmfrlonf/ arwm"gwf tjynfUt0ay;zdkU vdktyfvQif udk,fvHk;ay:"gwfyHk ydkUvdkuf&efvnf;
rSmMum;\/ (trdGKifausmif; q&mawmfOD;xdkifql;onf 1928-ckESpfu t*Fvef?jyifopfwdkU
omoemjyKaMumif; arC0wD OD;em&'\ Ak'ordkif;wGif yg&Sd\/)

xdkESpf wefaqmifrkef;v 15-&ufaeUwGifvnf; &efukefjrdKU [dEL *&ufwded'dqbm twGif;a&;rSl;


y&rmeE-u (Ak'0g'ESifU [dEL0g' wloa,mifa,mif aemufaMumif;vSef &mZ0ifjy)
[dELbmom0if Ak'bmom0if wdkU pnf;vHk;nDnGwf &ef Mo0g'w&m;awmif;cHaom tcgwGifvnf;
udk,fa&m EIwfa&m pdwfyg tpD;tyGm;vdkvm;vsuf wpfaeU 10-Mudrf? 15-Mudrf arwmyGm;&ef pmjzifU
jyefMum;onf/ a&;&dk;a&;pOf a&;onf [k xifaumif;xifp&m jzpf\? odkU r[kwfacs/
tusdK;tmedoifudk wu,fjrifaomaMumifU jzpf\/ (y&rmeE\ avQmufxm;csuf
rdk;nSif;ax&my'gef tjynfUtpHkyg\/)

ydk xif&Sm;onfrSm wpfcsdefu tDwvDESifU tAufqD;eD;,m; (,ck tDoD,dkyD;,m; ) ESpfjynfaxmif


ppfjzpfae\/ wpfckaomnOD;,mrfwGif ajryHkMuD; wpfcsyfudk a&SYrSm jzefUcif; ae&if; OD;aum0d'tm;-

a[m'DrSm MunfUprf; zdk;aum&? tDwvDeJU tAufqD;eD;,m; ppfjzpfaeMuvdkU ow0gawG


aoaMuysufpD;vdkufMuwm oem;p&myJ/ tJ'Dab;uvGwfatmif arwmydkU&r,fuG,fU? xdkppfab;MuD;
wpfenf;enf;eJU at;w,fqdk&ifyJ udk,fU&JY arwm atmifjyDvdkU rSwf&r,f [k trdefU&Sdum
aeUa&mnyg arwmyGm;awmfrl\/ ig;&uft&wGif ppfajyjidrf;aMumif; aMu;eef;owif;ygavonf/
tcsufum; vlomrefwdkU ,HkMunfEdkifcufrnf/ r,HkMunfr&Sdxdkuf/ oDv? orm"dtiftm;ESifU
todOmPf o'gw&m;omvdk&if; jzpf\/ bk&m;&Sif\ emVm*D&d qifMurf;MuD;udk arwmydkUyHk?
acwfynmwwf rdpm'd|d a&mZrv rif;om;tm; arwm jzifU nIdUyHkESifU t*Fkw& arwmedoHookwf?
u&Zum,okwf? MoyroH,kwf owdokwf ponfwdkU arwmpGrf;&nfrsm; twdtvif;
a[mawmfrlxm;\/ o'g,HkMunfvQif rnfolrqdk atmifjrif&onfomjzpf\/ bk&m;&SifwdkU\
*kPfawmfwdkUudk rTrf;xHk oDvorm"d MuD;MuD;ESifU yGm;aomf rnfolrqdk ? rnfrQ
cufxefMurf;MuKwfaom ppfyGJMuD;rsm;rqdk ,Hk,HkMunfMunf vdkvdkvm;vm; pl;pl;pdkufpdkuf yGm;vQif
rdrdtpGrf;udkyif r,HkMunfEdkifavmufatmif tmedoif xufjruf vSonfudk oEd|du
awGU&ayvdrfUrnf/ MudK;pm;Muygav olawmfaumif;awGwdkU/
rdk;nSif;q&mawmfonf odkUaom arwmESifU ppfrSefaomw&m;*kPfwdkUaMumifU jrefrmjynft&yf&yf
w&m;yGJMuD;rsm; jcdrfUjcdrfUoJ usif;yEdkifcJY\/ a&mufav&m jrdKUwdkif; wefcdk;MuD;bk&m;rsm;?
oHCmawmfMuD;rsm;tm; zl;ajrSmfjcif;? &[ef; oHCmwdkUtm; ouFef; ponf vSL'gef;jcif;
jyKawmfrlavU&Sd\/ 37 {u&Sd rdk;nSif;awm& wHwdkif;rD;wm;ESifY wuG orKa'apwD paom
ausmif;uefbk&m;rsm; jynfUnyfvsuf A[d'&kyf0wK omomemvnf; pnfyifapcJYonf/
urmppfBuD;twGif; AHk;rSefjcif;
1302-ck (1941-Zefe0g&D) ESpfwGif t*r[my@dw bGJUwHqdyfawmf tvSLcH&onf/ xdkESpf 'DZifbm
23-&uf (1303-ck jymodkvqef; ckepf&uf t*FgaeY) 'kwd, urmppfBuD; 'Pfudk yxrqHk; cH&onf/
rdk;Sif;awm&wGif ppfcdka,m*Drsm; ESpfaxmifcefY &Sd&m]]AHk;cdkusif; rwl;&? w&m;udkom MuyfMuyf ESvHk;oGif;&r,f/ 'grS bk&m;wynfh t&d,mom0u
jzpfrnf}} [k Mo0g'ay;um w&m;a[mNrJ a[mvsuf &SdcJhonf/ orKa'apwDudkvnf; qufvuf
wnfae\/ AHk;oHk;vHk;us&m vlwdkif; rodMu/ oJyHktwGif;odkY usum aygufuGJjcif; r&Sd/ (q&mawmf\
arwmESifh *syefppfzuf t&m&SdBuD; wpfOD;taMumif; arwm0g' pmtkyfwGif MunfhygOD;/)

1307-ck? 0gacgifvqkwf 10-&uf? we*FaEGaeY (2-9-45) wGif 'kwd, urmppfBuD; NyD;Nidrf;onf/


ppfBuD;twGif; wpfpwpfpESifh rsufpdESpfvHk; wdrfovm zHk;uG,fcJh\/ ]]ighrSm w&m;rsufpd&SdNyD/
ightwGuf raMumifhMu MuESifh/ udk,fhw&m; udk,ftm;xkwfMu}} [k ESpfodrfhawmf rlavonf/
t*Fvdyfppfwyfrsm; jyef0ifvmcsdef ppfwyfu rHk&GmrdUtm; ta0;rSae tajrmuf ypfazguf&m
q&mawmfBuD; pBuavQmufaecdkuf wpf[kefwdk; pGyfrSef\/ rwfwwfu xdkifvsufom;
yHkusoGm;ond/ teD;tem;&Sd t&m0wKrsm;tm;vHk; pdpdnufnuf aMurG ukef\/ ]]q&mawmfawmh
ysHawmfrlygNyD}} [laom aomujzifh 0dkif;tkefvmMu&m q&mawmfrSm rnfodkYrQ rjzpfacs/ ]q&mawmf
AHk;NyD;onf} [k ajymqdk 0rf;ajrmuf cJhMu&\/ w&m;onf w&m;apmifholudk apmifhNrJaywum;/
Z&mAsm'd
1309-ckESpf jymodkv (19-12-47) wGif rsufpda&m*gudk aq;HkBuD; a'gufwm csefwdwfESifh
ukocHawmfrl\/ tm;i,faeaom wynfhrsm;udkvnf; ]yvQif topf? jzpfvQif ta[mif;} [laom
vufoHk; pum;jzifh ESpfodrfhawmf rlavonf/
aq;Hkwufcdkuf vGwfvyfa&; aMunmaom aeYxl;BuD; (4-1-1948) ESifh wdkufqdkifojzifh
pmyGJwpfckwGif kyfyGm;awmf wpfql yifhaqmifap eHeuf oHk;em&DrS xum yef;a&csrf; qDrD;rsm;
uyfvSLonf/ Z,r*Fvm *gxmrsm;udk &Gwfzwf ewfrsm;udk wdkifwnfum ]vGwfvyfa&;BuD;
ESpfaygif; axmifaomif;ru wnfNrJygap} [k EIwfrS&Gwfum qkrGefarwm ywem usL;awmf
rlavonf/ rsufpdwpfzuf aumif;pGm tvif;&awmfrl&m w&m;yGJrsm; ,cifuuJhodkY a[majym
csD;jrifhawmfrl\/
1310-ckESpf (17-12-48) wGif tqkwfa&m*gjzpf aq;HkwGif ig;vMum tuko cH&jyefonf/
wpfzef 1315-ckESpf (3-6-53) wGifvnf; wpfBudrf tqkwfa&m*g twGuf aq;Hkwuf&\/
oufawmf 81-ESpf &SdavNyD/ vHkYv 0D&d,um; avQmhawmf rrlao;/
1326-ckESpf oufawmf 93-ESpf awmfovif; avmufrSp ]oJurf;ydodkY? tdkwa&GUa&GU?
rD;ES,farGUaom} cEudk,fBuD; wpfaeUxuf wpfaeY Z&mzdpD; Asm"drD;c avawmhonf/
rnfonfhtpmrQ r0if/ a&udkom iHkaxG;ae&aom tcsdefrSmyif ig;ayuGm uk#DodkY <uavonf/
]]udk,fh tnpftaMu;udk udk,fhbmom rokwfoifEdkifygrS cE0efBuD;udk pGefYyg&apvdkY t"d|mef
xm;ouG,fh}} [k rdefYawmfrl a0'emudk Iawmfrlonf/
ysHvGefawmfrl&m tHhzG,frsm;
awmfovif;vqkwf &Spf&ufaeY wGifum; wynfhBuD;rsm;ESifh q&m0efBuD;rsm;rSm tem;

apmifhMunfh&if; y|mef;a'oemudkom &Gwfzwfay; aeMu&awmhonf/ ]]cEm0efBuD; av;vSNyD/


rarhravsmh aeMu}} [k rdefYawmfrlum xdkaeY nae 6-em&D 4-rdepftcsdef pkwdurZkyf
csKyfawmfrlonf/ csufcsif;yif ivsifvIyf\/ usdef;puf&m ausmif;awmfrS oufwefY (Obm) ysH\/
oHa0* *Dwdudk &GwfqdkonfhES,f aus;iSufrsm; tm;vHk; kwfkwfoJoJ jrnfwGefMu\/
xl;jcm;vGef;onfrSm aumif;uifxufrS ckoif;? aMu;pnfoHrsm;? a&uif;wD;oHrsm; qlnHaejcif;yif
jzpf\/ (q&mawmf\ usef;rma&;udk ypk&ol a'gufwm odef;atmifu ]q&mawmfBuD;onf
olvmrnf? rvmrnf? rnfodkY yvkyf ukornfudk BudK MudK odaeaMumif;} ajymjyonf[k
rSwfom;& zl;avonf/)
q&mawmf\ kyfuvyfudk awmfovif; vjynfhausmf 12-&ufaeY nae 4-em&DwGif r[maAm"d
tdk;tdk;apwD xnfhoGif; ylaZmfMu\/ pkwdurZkyf csKyfawmfrlaom aeYwGif ausmif;wGif;&Sd
yef;yifrsm; tcgrJh yGifhzl; pHausmif;awmfodkY OD;Twfvsuf &SdaeMuonf/ odkU&mwGif 45-ESpf
&SdNyDjzpfaom aAm"dyifBuD;rSmrl q&mawmfbk&m;BuD;ESifh zGm;zufozG,f aeYcsif;yif t&Gufrsm; a<uus
ajcmufaoGUoGm; onfudk tm;vHk;yif wtHhwMo awGUjrif Mu&avonf/
rdk;Sif; q&mawmfbk&m;BuD;onf usrf;BuD; usrf;i,f 36-usrf; tarGxm;awmf rlcJh ow0gwdkY\
tusdK;udk aqmifawmfrlcJh\/ y#dywftvkyfonf wpfudk,faumif; r[kwfHkomru ow0gtrsm;udk
u,fwif&m tiftm; tBuD;rm;qHk;aom vufeufBuD; jzpfaMumif; w&m;awmf\ oEd|du*kPfudk
jyawmfrlcJh avNyDwum;/
(twKywd tus,fudk ae&if; OD;aum0d' q&mawmfa&; ]rdk;Sif;ax&my'gef} tus,fIygukef/)
rdk;Sif;q&mawmf bk&m;BuD;um; olYacwfwGif ydifzufr&Sd atmifjrif\/ ausmfMum;\/ xdkodkYaom
yk*dKvfBuD;rsm; atmifjrif ausmfMum;rIESifh twl twdkufcH taESmifh t,Sufrsm;vnf; wGJ ygvmNrJ
jzpfonf/ uHenf;olwdkY i&JBuD;Muavukef\/
q&mawmf bk&m;BuD;\ wynfhBuD;rsm; pm&if;udk r[maAm"d tdk;"mwf apwD pm&if;
a&;xdk;xm;onf/ t*r[my@dw q&mawmf OD;NEd,onf &efukef rdk;Sif;wdkuf
q&mawmfbk&m;BuD; udk,fawmfpm; oufawmf 90-ausmftxd y#dywd omoemyawmf rloGm;\/
armfvNrdKifNrdKU0 owdyXmef q&mawmf
EdkifiHausmf rdk;Sif;"ruxdu a&Trif;0Hawmifdk; rdk;Sif;wdkufcGJ a&Trif;0H OD;aumovq&mawmfum;
1311- ckESpfwGif owdyXmef omoemjyK&ef r[mpnfq&mawmfESifhtwl &efukefBuGvm\/ rMumrD
&efukefyif a&Trif;0Homoemh&dyfomtrnfjzifh oD;jcm;wnfaxmif omoemjyKonf/
wynfhBuD;rsm;pm&if;wGif ]xdefuefbkef;awmfBuD; OD;y@0] [kvnf; yg&Sd&m xdkyk*dKvfum; y#dywd
omoemordkif;wGif xl;jcm;rSwfom;avmufayonf/ OD;y@0avmif;vsmum; jrif;rlNrdKUajrmufbuf

xdefuef&Gm OD;zdk;acgif ? a':EkwdkYrS 1259-ckESpf ? wefcl;vqef; 14-&uf ? Mumoyaw;aeY nae 3em&D tcsdefwGif zGm;jrifcJh i,frnfarmifrdk;ac:onf/ oufawmf 90-ausmf &moufyef y#dywd
omoemjyKoGm;aom q&mawmfjzpf\/
q&mawmfonf i,fpOfu xdefuef&Gm ? rEav; r[m0dok'gHk a&TusifwdkufwkdY
ynmoifMum;NyD;aemuf rdk;Sif;q&mawmfBuD;xH wESpfcefY enf;cHtm;xkwfcJhonf/ xdkYaemuf
armfvNrdKifawmif0dkif;BuD; a&Tusifwdkuf oDwif;oHk;um vl0wfaMumif urXmef;q&mxH
wynfh'um? 'umrrsm;ESifhtwl owdyXmefw&m;udk enf;cHtm;xkwf\/ urXmef;q&mum;
oxHkaZw0efq&mawmfBuD;\ wynfh rJaqmufq&m OD;rif;'if jzpfonf/
pmwwfaywwf ausmif;xdkifq&mawmfBuD;wyg;u rdrdq&menf;ESifhrwlaom *dkPf;wyg;u
w&m;enf;ukd vl0wfaMumifxH enf;cHtm;xkwfEdkifonfrSm omrn pGefYpm;jcif; ? omrn
o'gw&m; r[kwfygacs/ trdefUpmcGsefawmfudk pnfaqmfarmif;cwfum rif;ca,mufsm;u
zwfaomfvnf; xdktrdefYawmfonf bk&ifhtrdefUawmfyifjzpfonf[k cH,lawmfrlavonf/
olawmfaumif;w&m; ? odkYr[kwf olawmfaumif;yk*dKvfwdkY taoG;ta&mifr&Sdacs/ odkYaomf
olawmfaumif;w&m;? olawmfaumif;b0udk abmifcwfum tjrifusOf;ajrmif;aom *Pwl?
b0wltcsdKUu xdktjyKtrludk rESpfNrdKUEdkifMuacs/
odkY&mwGif q&mawmfOD;y@0um; vlq&mxH usepGm enf;,ltm;xkwfNyD; w&m;XmezGifhum
oludk,fwkdifyif w&m;jyawmfrl\/ aemuf aZw0efq&mawmfBuD;xHvnf; xyfrH
tm;xkwfawmfrl\/ xdktcsdefu r[mpnfq&mawmf wGifvwHUaom OD;aombevnf;
aZw0efq&mawmfBuD;xH w&m;tm;xkwfNyD; awmif0dkif;uav; pmcsae\/ q&mawmfESpfyg;
rMumcP awGUqHkESD;aESmum ok"rm ? a&Tusif [k *dkPf;*Ptjrif &SdawmfrrlMu /
__________________
raumif;rIa&Smif ? aumif;rIaqmif ? jzLatmifpdwfudkxm; /
q&mawmfOD;y@0um; armfvNrdKifNrdKUe,fvHk;qdkif&m *dkPf;0denf; pmjyefyGJrsm;rStp vdkavao;r&Sd ?
tbufbufu tm;ay;cJh\/ tvSLtwef;vnf; vGefpGm&ufa&monf/ 0denf;pmjyefyGJwGif
owdyXmef ygVdawmfBuD;teufyg jyefqdk&ef tqdkjyK ? axmufyHh tm;ay;awmfrlcJhaom
q&mawmfjzpf\/
tcgwyg; rdk;Sif;q&mawmfbk&m;BuD; armfvNrdKifodkY w&m;a[mMuG&mwGif OD;y@0
oGm;a&mufuefawmh&m oxHkaZw0ef q&mawmfbk&m;BuD;xH wynfhcH owdyXmef enf;twdkif;
usifhBuHyGm;rsm; ? w&m;ay;aeonfudkvnf; BudKwifodawmfrlojzifh ]] at; . . . olwdkYvnf; od-odayhg/ wdkYvnf; ysuf . . . ysufaygh ? [kwfbl;vm; ]] [k
wjcm;wynfhrsm;bufodkY vSnfhrdefYawmfrl\/ tjypfrajymonfhtjyif tcsdef&wdkif; awmif0dkif;BuD;
ausmif;wdkufodkYyif MuGa&muf csD;ajrSmufawmfrl\/

wBudrfurl rdk;Sif;q&mawmfBuD; wynfhrsm;ESifhtwl awmif0dkif;BuD;odkY BuGawmfrl&m


OykofjyK&rnfhaeU BuHKaeojzifh OD;y@0BuD;rSL;aom wdkufwGif;oHCmrsm;ESifhtwl OykofjyKawmfrl\/
rMumrD OD;y@0 jyem wufavawmhonf/ *dkPf;Oya'u *dkPf;wyg; oHCmrsm;ESifhtwl
uHBuD;uHi,f rqufoG,f rjyKvkyf&/ 'Pfxrf;&onf/
OD;y@0uvnf; *dkPf;oHCmrsm; pkHnD&m 0denf;pmjyefyGJ a&'Pfxrf;&\/ xrf;NyD;vQifvnf;
tb,ftjypfaMumifh 'Pfxrf;&aMumif; oHCmrsm;a&SU zGifh[avQmufxm;&ao;onf/
OD;y@0uvnf; 'Pfxrf;NyD; oHCmtm; avQmufxm;&av&m oHCmrsm;twGif; rauseyfoHrsm;
xGufvm\/ odkYaomf rnfolrQ apm'u rwufEdkifMu / OD;y@0 avQmufyHku ]] wynfhawmf *dkPf;oHCmuay;aom a&'Pfudk xrf;NyD;ygNyD / wynfhawmf[m olawmfaumif;ESifh
aygif;rdvkdY ,ckvdk 'Pfxrf;&wm jzpfygw,f ]] [l\/
q&mawmfOD;y@0 awmif0dkif;BuD; owdyXmef w&m;jyaomtcg oD[dkVf (oD&dvuFm)
0ZD&m&mr*dkPf;rS OD;aomrESihf OD;acrdEwdkY ESpfyg; q&mawmhfxH ESpfvcefUvma&muf
tm;xkwfoGm;Muzl;onf/ *skmrefbkef;awmfBuD; t&SifOmPykPduvnf; oHCm,emwifpOfu
vma&mufuefawmhum enf;cHzl;\/ q&mawmf oD[dkVfMuGaomtcg tm;vHk;u
BudKqdk0wfjyKMuonf/
vGwfvyfa&;&NyD;aemuf armfvNrdKif y&d,wdrsm; xGef;um;vmaomfvnf; y#dywdbuf OD;aqmif
tm;ay;rnfholrsm; ray:aygufojzifh q&mawmfonf armfvNrdKifNrdKU ayguf0odkY a&TUajymif;um
1311-ckESpf 0gqdkvqef; 8-&uf (&efukefr[mpnf&dyfomum; ewfawmfv) wGif
owdyXmefw&m;udk txl;wGifus,fpGm jyoawmfrlavonf/
]] owdyXmefq&mawmf[m tNrJtrSwfowd &SdaewmyJ ]] [k r[mpnfq&mawmfuyif
csD;usL;av;pm; r[mpnfq&mawmfvGefawmfrlvQif &efukefr[mpnf&dyfom\ Mo0g'gp&d,tzGJU0if
q&mawmftjzpf aqmif&Guf y#dywdomoem jyKawmfrlavonf/
r[my&dedAmeokwf t|uxm t&d,m olawmfaumif; tqufquf jyefUyGm;xGef;um;yHkudk ]eV0eH ?
o&0eH - usLawm? jrm;awm] uJhokdY [k zGifhjyonf/ usLyif ? arsmufjrm;yif wyif
ay:aygufvmvQif xdkae&m usLawm? jrm;awmBuD;jzpfyGm;um rsdK;qufrjywfawmhouJhodkY t&d,m
olawmfaumif;wyg; ay:xGef;vmygvQifvnf; xdkYtwlyifjzpf\/
rdk;Sif;q&mawmf? aZw0efq&mawmfrsm;udk taMumif;jyK wynfhpOfquf xGef;um;yHkudk
vnf;aumif; ? olawmfaumif; w&m;tvkyfwGif bmr[kwfonfh tpGJtvef;rsm;rS
ausmfvGefEdkifMuap&efvnf;aumif; &nf&G,f owdyXmefq&mawmf OD;y@0\ axkywdtjrGufudk
azmfjyvdkufygonf/ (tjynfhtpHkukd t&Sifynd& ]vSawG] \ armfvNrdKifNrdKU0

owdyXmefq&mawmfb0ESihf 0dyem*kPf&nfrsm; pmtkyf Iygukef / )

wpfb0ESifh wpfoHo&m
]] wpfaeYukdrQ qif;&JcH&aomaMumifh aeYrsm;pGm csrf;om&rnfrSefvQif wpfaeYtzdkY jzpfaom qif;&Judk
raMumufomNyD / wpfvrQ? wpfESpfrQ ? wpfb0rQom qif;&JcH&aomaMumifh vrsm;pGm ? ESpfrsm;pGm ?
b0rsm;pGm csrf;om&rnfrSefvQif wpfv? wpfESpf ? wpfb0jzpfaom qif;&Judk raMumufomNyD /
wpfaeY? wpfv? wpfb0jzpfaom wPSmavmb &m*tvdkudk rvkdufoifh /
t&SnfukdarQmf olawmfaumif;w&m; ESpfESpfNcdKufNcdKuf ukd,fhtoufudk pGefYpm;
aysmfydkufoifhvSonf/ ]]
-pwk*D&d awmifav;vHk; q&mawm
odrfawmif tif;rBuD;awm&
awm& q&mawmf
( 1237 - 1283 )
odrfawmifawm& tif;rBuD; OD;aZmwdurSmvnf; v,fwDq&mawmfESifh ra&S;raESmif; i,fi,f
&G,f&G,fESifh ausmfMum;vmaom q&mawmfwpfyg; jzpfonf/
,cktcg oJawmrdU odrfawmifawm& [l &[ef;a&m oDv&Sifrsm;yg vufcHvsuf y&d,wf y#dywf
bufpHk omoemy XmeBuD;tjzpf awGUjrifEdkifayonf/ y&d,wf y#dywf pG,fpHk wwfajrmuf
jynfh0awmfrlaom tif;rBuD; q&mawmfESifh ('kwd,) qnfBuD; q&mawmfbk&m; ESpfyg;\ omoemh
tarGrsm;yif jzpf&m awmifBuD; uavm paom rdUrsm;wGifvnf; odrfawmif *dkPf;0if ausmif;cGJrsm;
pnfum;vsuf &Sdayonf/
bufpHk odrfawmif*dkPf;udk pwif wnfaxmifawmf rlcJhaom q&mawmf OD;aZmwdu t&Sifjrwfum;
anmif&rf;rdU teD; aps;&GmBuD; 1237-ckESpf wefcl;vjynfh t*FgaeYwGif zGm;jrifawmf rlonf/ 1257ckESpf &[ef;yNyD; rEav;rdU rdk;wm;wdkuf? aiGa&;aqmif wdkufwdkY y&d,wd oif,lcJhonf/ &[ef;
ajcmuf0gavmufrS p yxr ppfudkif;awmif? aemuf oJawmrdU ta&SUbuf&Sd jyua&Gawmif
awmxGufawmf rlcJh\/
q&mawmfonf jyua&GawmifrS qif; bk&m;pk udk;&GmodkY qGrf;cH<uavh &Sdonf/ bk&m;pk udk;&GmrSm
,ck odrfawmifwdkuf\ajrmuf av;rdkifcefY &Sd pkpkaygif; tdrfajc wpfaxmifcefY &Sdonfqdk\/
uefopf&GmodkY qGrf;cH0ifpOf rsufpduk q&mBuD; q&m&Sdefu]]tif;....'Dudk,fawmf Munfdkp&m aumif;vdkufwm? rsufpd wpfzufawmh aumif;yHk r&vSbl;}} [k

tuJcwf&if; aemufrS vdkufygoGm;NyD;aemuf tusdK;taMumif; avQmuf wdrfusaeaom rsufpd


wpfzufudk ukoay;&onf/
,if;odkY rsufpdukpOf bk&m;pkudk;&Gm teD;&Sd (taemf&xmacwf) &[Emodrfawmf awmausmif;
oDwif; oHk;&\/ OD;&Sdefonf rsufpduk aysmufaomfvnf; jyua&G awmifodkY jyefvnf t<urcHyJ
teD;tyg;&Sd awm&avmufaom wpfae&m&m oDwif; oHk;&ef yifhavQmufojzifh bk&m;pkudk;&Gm\
taemufajrmuf awmBuD;xJodkY <ua&muf ae&mMunfh\/
xdkae&mum; tif;rsm;pGmvnf; &Sd awmvnf; xlxyf vlpvle jywfojzifh xdkae&mudkyif awm&
aqmufwnf&ef a&G;cs,f&m q&m&Sdefu]]t&Sifbk&m; 'Dae&m[m aeYcif;aeYvnfrSm EGm;aysmufvdkY awmifrS EGm;ausmif;om; r0if&Jbl;/
om;&Jwd&pmefvJ ayg? tajcmuf tvSefYvJ rsm;ygw,f? onfhjyif wpfae&m MunfhygOD;}}
avQmufonfudk vufrcHyJ ]]'grS oabmuswm 'umBuD;}} qdk av;wdkifpif ausmif;uav;
wpfaqmif aqmufv&onf/ q&mawmfurl wpfzuf&yf wJuav; aqmufHkrQom vdkvm;awmf
rl\/
xdkYaemuf wpfpwpfpESifh wynfh y&dowfrSm; rsm;jym;vm&m ]tif;rBuD; awm&ausmif;} [k
vlodrsm;vm\/ 1263-ckESpfwGif bk&m;pk ausmufywfukef; &GmrS OD;qufuav;u
tawmifajcmufq,f&Sd *lESifhwGJ pBuausmif;BuD; wpfaqmif aqmufvonf/ tif;rBuD; awm&um;
awmifoHk;vHk; um&H tif;tdkif xlxyfojzifh orx0dyem tvkyfESifh [yf aeawmhonf/
q&mawmfonf xdk oDwif;oHk;cdkuf 1270-jynfhESpfwGif OD;qufuav;ESifh oJawmrdU *lBuD;
'g,um OD;olawmfwdkYu awmif;yef ]oHa0* ur|mef;usrf;} udk ypkawmf rlcJhonf/ 1274-ckESpf
0gacgifv u0drsufrSef yHkESdyfwdkufwGif dkufESdyfcJhonf/ tmemyge IyGm;yHkudk y"me ur|mef;xm;
Ak'gEkwd arwm paom pwk&m&u ur|mef;wdkYudk tm;ay; wdkufwGef;pum;rsm;jzifh
a&;om;awmfrl&m pmrsufESm 188-&Sdavonf/
odrfawmif*dkPf;\ ordkif;tp
tif;rBuD; q&mawmf\ wynfhBuD;jzpf 'kwd, odrfawmifq&mawmfac: qnfBuD;awm& q&mawmf
bk&m;BuD; (OD;Z0e) \ wdkwdkxGmxGm vufa&;rSwfpkrS ]wynfhrsm; qHk;r&efpm} [k acgif;pOf
wyfxm;aom cJvufa&;rsm;udk zwfI&&m odrfawmif*dkPf;\ ordkif;tpudk odjrif MunfdkcGifh &
0rf;ajrmuf&ayonf/ xdwfvefY tHhMozG,f rsm;udkvnf; awGY&\/
(q&mawmf bk&m;BuD;\ vufa&;rludk q&mawmfBuD;\ wlr oDv&Sif q&mBuD;xHrS &&Sdygonf/
tzGm;av;[k ac:Muaom q&mBuD;rSm ,ck rEav;awmifjyif xD;vif;wdkuf? rdk;ukwf ausmif;Z&yfrSm
aeygonf/)

bkef;BuD;wpfyg; acgif;wpfvHk;
]]wynf
]]wynfhrsm; qHk;r&efpm}}
tif;rBuD; q&mawmfBuD; av;wdkifpif ausmif;uav; aepOf NydwmrBuD; vm]]'umrBuD;vJ Nydwmtvkyf jzpf&mb0rSm vkyf/ igvJ Nydwmb0wkef;u ajcmufcJh&w,f/ ck
&[ef;jzpfawmh &[ef;tvkyf vkyf&rSmyJ}} (yxrn/)
taemufawmifaxmifhu a>rBuD;vm? acgif;ay:u yg;ysOf;axmif ESmrIwfae\/
]]oifvJ a>rjzpfvdkY a>rtvkyfvkyf/ igvJawmausmif; bkef;BuD;jzpfawmh bkef;BuD;tvkyfyJ vkyf&onf/
rif;tvdk&Sdoavmuf ESmrIwfaeaygh}} rdefY/ a>rBuD;qif;oGm;/ ('kwd,n/)
qnfBuD;q&mawmf OD;Z0eonf uavmwGif ysHvGefol OD;auo& &aoh0wfESifhtwl aousawmif
OD;wdavmuxH w&m;enf;cHtNyD; tif;rBuD;jyef/ tawmif ajcmufq,f pBuBuD; tay:rSm
tcef;ydwf BudK;pm;/
q&mawmfum; ]txufaZmwdu? atmuf wdavmu} [k BuHK;0g;NyD; vkyfonf/ bk&m;
taemufbufu pBuuav;wGif OD;auo&u udk&if0wfESifh q&mwynfh toufpGefY vkyfMuonf/
xdkYaemuf pBuuxGuf v,fwDq&mawmf jrifNcH 0gqdkaom ESpfwGif w&m;ppfcH oGm;Mu&m]]q&m? omoemawmfBuD;udk ypfxm;vdkY rawmfbl;/ w&m;a[m ur|mef;rsm; ay;yg}} rdefY
wpfpwpfp ur|mef;ay;/ q,f0gxuf ydkrxm;/ wif;wif;usyfusyf cdkif;onf/
nae ig;em&D a&cyf/ bk&m;yef; a& rD;v/ 6-em&D 0wfwuf/ NyD;vQif pmtH/ 9-em&D xdk;NyD;
bk&m;a&SUrSm wnDwGwfwnf; okomef"kwif aqmufwnf okomefoGm;/ eHeuf av;em&D rxdk;rD
okomefu acgif;rsm;udk xrf;cJhMu ig;em&D qefywfaomuf/ pmwuf-qGrf;cH/ aeY wpfem&Dusdef;/
pmwuf pmtH yef;a&csrf;uyf/ wHjrufvSnf; tNrJ tm;xkwfMu&onf/
]acgif;wpfvHk; ausmif;wpfausmif;} owfrSwf aeMu&onf/ q&m qHk;ronfh twdkif;
acgif;ausmif;ESifh ae udavomudk wdkufMu&onf/
xdkYaemuf q&mBuD; OD;rSifcJ? trdefYawmf& OD;zdk;vSJY? ausmif;'um OD;zdk;um? a':pDykwdkY yifh vdrfyif
a&v,fausmif; <uMu&\/ w&m;a[m? ESpfn? eHeufapmapm anmifyif&Gmu pmoif (qm*sif)
OD;yOif;BuD; ESifhtwl oHk;yg; odrfawmifodrfudk vmMunfh/ csHKrsm; ydwfae/ ql;av ayg\/
aemuf OD;Z0eonf &efukef v,fwDq&mawmfhxH w&m;emNyD; OD;wdavmuxH w&m; oGm;tm;xkwf/
0guRwfvQif oxHkodkY <u awmif0dkif;BuD; awm& aepOf q&mawmfu ]wefaqmifrkef; vjynfhaeYu
odrfawmif ae&modkY a&mufvmNyD jzpf jyefcJh&ef} rSmojzifh jyefvm&\/ arwmvkyfenf;udk txl;
a[majym jyoonf/

(arwmvkyfenf; ]qnfBuD;awm& q&mawmf} tcef;usrS jyrnf/)


xdkrSwfwrf;pmrSm rQom&Sd\/ a&SUqufNyD; a&;&ef BuH&G,faomfvnf; ra&;jzpf/ tjcm;
taMumif;rsm; udkom rSwfpk zwf&onf/
ta&;tajymtiftm; tuJjzwfenf;
tif;rBuD; q&mawmfum; y&d,wf? y#dywf bufpHkouJhodkY ta&;ESifh ta[mtajymvnf;
emrnfBuD;vSonf/ 1269-ckESpfwGif tif;rBuD;awm&rS ,ck&Sdaom odrfawmif awm& XmeodkY
a&GUajymif;\/ ae&mum; a&S;u &[Emodrfawmf ae&m jzpfonf[k qdk\/ ]odrfawmifrSm
pdefa&mif awmufonf} [k wpfabmifudef; pum; qdkMuonf/
]]xdkxGufouf 0ifouf[k qdktyfaom kyfudk txGufwpfcsuf t0ifwpfcsuf 0dyem zrf;&rnf/
zrf;yHkum; xGufaomtcg tysufwpfcsuf? 0ifaomtcg tysufwpfcsuf xifatmif I&rnf/ um;
tedpwnf;/ ('ku tewwdkYrSm vG,fvwUH/)}}
]]xdkxGufoufav 0ifoufav ESpfyg;udk rSwfaom? tmHkjyKaom pdwfonf emrfrnf\/
xdkemrfudkvnf; txGufwpfcsuf t0ifwpfcsuf ]tysuftedp} xifatmif Iav/}}
]]ur|mef; av;q,f &SdonfwGif tmemygewd ur|mef;onf tpOfpGJNrJ yGm;rsm;jcif;iSm
tvG,fqHk; jzpf\/ tvG,fqHk; qdkaomfvnf; tm;xkwfzef rsm; avhvmaom olrSmom vG,fonf?
tm;rxkwfaom olwdkYrSm rvG,fEdkifav/ xdkYaMumifhynm&SdwdkYu tmemyge ur|mef;onf tvkyf&vG,f\[k qdkaomtcg cuf\[k pdwfa&m udk,fyg
rjiif;qefbJ ,Hk,HkMunfMunf pdwfa&m udk,fyg vdkufygEdkifatmif MuyfMuyf tm;xkwfMuav/}}
]]jrwfpGmbk&m;uvnf; wjcm;aom ur|mef;wdkYxuf xGwfjrwf omvGefaom *kPfyk'fwdkYjzifh rsm;pGm
csD;rGrf;awmfrl\/ t|uxm q&mjrwfBuD;wdkYonfvnf; ]r[myk&doblrd} [k rdefYawmfrlMu ukef\/
vlomref &SifomrefwdkYESifh xdkufwefaom ur|mef; r[kwf/ vlynm&SdBuD;? &Sifynm&SdBuD;?
&[ef;ynm&SdBuD; wdkYESifhom xdkufwefaom ur|mef; [lvdk/ xdkYaMumifhvlynm&SdyDyD? &Sifynm&SdyDyD? &[ef;ynm&SdyDyD jzpfMu&avatmif rsm;pGm tm;xkwfMu&rnf/
tm;rxkwfcJhu vlomref? &Sifomref? &[ef;omrefxJodkY us aevdrfhrnf/ tvGef
&SufzG,faumif;\/ owdMuyfMuyf xm;Mu ynm&Sd olawmfaumif; taygif;wdkY/}}
um; ]oHa0* ur|mef;usrf;} rS a&;om;csuf erlem jzpf\/ tmemyge ur|mef;tay: rnfrQ

oabmaygufxm;aMumif; a&;om;&m rnfodkYaom t&Sdeft0g tiftm;rsm; yg0ifaMumif;


tuJjzwf&ef jzpf\/ pmzwfol a,m*DtwGufvnf; q&mawmfh ynmtarGudk xdkpmydk'frS
&,lEdkifayonf/ (xdkur|mef;usrf;rS ta&;tom;rsm;udk aqmif;yg;tjzpf ]v,fwDw&m; owif;pm}
ESifh 1959-ckESpf ]Ak'"ravmu pmapmif} wdkY yg&SdcJh zl;avNyD/)
a[majymrIESifh tjcm;tiftm;
a[majymrIESifh pyfvnf; uavmNrdKU&Sd odrfawmif*dkPf;csKyf wwd, q&mawmf oufawmf &Spfq,f&Sd
OD;tm'dp t&SifjrwfBuD; trdefY&Sdcsufrsm;udk jyqdkygOD;tHh]]wdkYrsm; owdjyKrdoavmuf xl;jcm;wmuawmh q&mawmf[m 'ge oDv bm0em bmw&m;udkyJ
a[ma[m? a[mwJhtcgwdkif; w&m;em&wJh olawG[m ckcsufcsif; vdkufem usifhaqmifvdkwJh pdwfawG
xufxufoefoef jzpfMu&w,f/ 'getaMumif; a[mw,f qdk&ifyJ ,ck vSL&wmavmufeJY
tm;r&Mubl;? tdrfjyef,lNyD; vSLcsifwJh qEawG wzGm;zGm; jzpfMuwmyJ/}}
(jrwfpGmbk&m; w&m;a[maomtcg ]]orkawaZod = xufoefap\/ or[Haowd =
&Tifvef;ap\? wuf<uap\}} qdkonfESifh csifhpm&m\/)
]]aemufwpfcsufu odrfawmifrSm aeMuwkef;u q&mawmfu ajymw,f qGrf;pm;ausmif; bkef;BuD;udk
]OD;yOif;? qefwdkY qDwdkY vdk&if ckepf&ufavmufu BudKwifavQmufxm; today;aemf} vdkY
trdefY&Sdw,f/ tm*EKuESifh {nfhonfrsm; rsm;wJh tcgrsdK;rSmvJ 'DvdkyJ qGrf;pm;ausmif; bkef;BuD;udk
ajymw,f/ wpfaeYawmh qGrf;pm;ausmif; bkef;BuD;u qefawG qDawG tawmftoifh &Sdaeayr,fh
]q&mawmf ajymvSw,f? bmt"dym,fvJ rodbl;? prf;OD;rSyJ} qdkNyD; qefqD ukefawmhr,fhtaMumif;
ydkydkomom avQmufvdkufw,f/ tJ... avQmufNyD; rMumygbl;? rD;&xm;wGJvdkuf um;eJYtcsdKU qefawG
qDawG a&mufvmwmyJ/}}
udk,fa&mifjrL;0ifh aemufqHk;nOfh
q&mawmfonf "kwifrsm;udkyg aqmufwnfum jyif;jyif;xefxef vkyfavh &Sdonfhtwdkif; touf
&Snfawmfrrl/ oufawmf av;q,fhajcmufESpf? 26-0grQjzifh ysHvGefawmf rl&onf/
ysHvGefcgeD;wGif ajcmuf&ufvHk;vHk; tm[m& aumif;pGm rbkOf;ay;? vlolwynfhrsm; t0ifrcH?
wynfhBuD;jzpfol qnfBuD;awm& q&mawmf wpfyg;om aeYaeYnn apmifha&Smuf MunfhI&onf/
(qnfBuD; q&mawmfu 4if;\wlr tzGm;av;tm; ajymjycsuft&) q&mawmfonf tNrJ ckwifay:
yufvufvSefum tmemygeudkom wGifwGifBuD; IrSwfaeonf/ ysHvGefcgeD; nwGif q&mawmf\
ycHk;txuf vnfyif; ywfywfvnfrS tvif;a&mifBuD;rsm; a'gif;NrD;jzefYum aeouJhodkY
,SufjzmuGefYjzL;aeaMumif; qnfBuD;q&mawmf udk,fwdkif zl;awGU&onf qdk\/ odrfawmif
*dkPf;BuD;udk pwif wnfzefawmf rlcJhaom tif;rBuD; q&mawmfESifh pyf rSwfom;zG,frSm rQom

&SmazG &&Sdyg\/
(q&mawmfESifh qnfBuD;awm& q&mawmfwdkY 'v aysmfzG,fBuD;&Gm q&moufBuD;xH w&m;a[m
<upOfu tjzpfqef;rsm;udk ]q&moufBuD;} pmtkyf zwfIyg&ef/)
pGef;vGef;q&mawmf OD;u0d
( 1239 - 1314 )
]]1282-ckESpf? oDwif;uRwfvjynfhausmf 13-&uf t*FgaeY nOfh 10-em&D tcsdefcefY/
udk&ifBuD; OD;u0donf pGef;vGef;awmifbuf&Sd armif&ifay:acsmuf wpfudk,fwnf; w&m;
IrSwfae\/ aumif;uifrS w0D0D toHBuD;rSm MuufoD; xavmufatmif jrnf[D;ae\/ owd orm"d
ynm xufoefnDrQpGm IrSwfae&mrS toHMum;&m txufodkY armhMunfhvdkuf&m aiGapmif;wef;BuD;rS
ewf&xm;ysHBuD; wpfpif; t&Sdefjyif;pGmjzifh rdrdxHodkY wnfhwnfhBuD; OD;wnf qif;vmaeonfudk
awGU&\/ OD;u0dum; ewf&xm;ysHBuD;udk quf rMunfhawmhyJ rdrd w&m;udkyif IrSwfNrJ
IrSwfaevdkufonf/
Od;u0donf w&m;udkom zd rdrd&& IrSwfaepOf cEmudk,fBuD;rSm ododomom ayghaygh vm\/
tdueJ odrfhueJ NidrfhueJ jzpfum tay:odkY ajrmufwufoGm;onf[k xif rsufpdudk
zGifhMunfhvdkuf&m apmapmu awGUvdkuf&aom &xm;ysHBuD;rSm rdrdatmufodkY a&mufaeonfudk
awGU&jyefonf/
xdk&xm;ysHBuD;\ axmifhav;axmifhwGif ewfrif;BuD; av;a,mufESifh vuf,mbufwGif
odMum;rif;udk awGU&\/ tm;vHk; tdktao jyKaeMuonf/
wpfaeYuyif ausmif;teD; rdIyGifhBuD; wpfyGifh awGU EIwfvdkuf&m rdIiHkrdIjrpfygrusef wpftHkvHk;
uRwfxGufvmonfudk awGU&uwnf;u ]]tjrpfjywf vHk;0 tuRwfw&m; &awmhrnf}} [k ,lqum
tdk;aMuaMu ta&cef;cef; rxwrf; BudK;pm;cJh&m ,ck ewfodMum;rsm;udk wyftyf aocsm
awGUjrif&jyefaomtcg]]ightm; w&m;xl; &awmhrnf jzpf vma&muf apmifhMuonf}} [k rSwfxifvdkuf\/
ewf&xm;ESifh ewfodMum;wdkYudk *krrlyJ &d,myk'f wpfckwnf;jzifh wpf&Sdefwnf; wpfoefwnf;
cEmudk,fESifh toufudkyif pGefYvTwf tm;xkwf&m xdkae&myif ]&[Em} jzpfawmfrlav\/
b0rsm;pGm urmxkwfcsif; jrifawmfrlyHk
twefMumaomtcg owd&vm apmapmu ewf&xm;BuD;udk Munfhvdkuf&m r&Sdawmhay/ txufodkY
armhMunfhvdkuf&m odMum;rif;ESifh ewfrif;BuD;av;a,mufwdkYonf ]]tcsif;wdkY? vlYjynf

&[Emwpfyg; ay:xGef;aeNyD/ oGm;a&muf zl;arQmfMuukefavmh}} [k a<u;aMumf aeonfudk


awGUjrifawmfrl\/
xdkYaemuf teD;tyg;&Sd bkrpdk;? kupdk; ewfrsm;ESifhwuG ewfjA[mrsm; wpfokwfNyD; wpfokwf
vma&muf zl;arQmfMuonfrSm Munfh rqHk;Edkifatmif &Sdawmhonf/
udk,fpdwfESpfyg;vHk; xl;xl;jcm;jcm; Nidrf;csrf; vef;qef; MunfvifpGmjzifh pMum0Vm urm
avmu"mwfBuD;udk vSrf;arQmf Munfhawmfrl&m txufb0*f atmuft0Dpd &Sd&SdorQ i&Jjynf vlYjynf
ewfjynf jA[mhjynf tm;vHk;udk 'dk;,dkxkwfcsif; [if;vif;tjyif tukefpifBuD; awGUjrifawmf
rl&av\/ owavmu ocFg&avmu Moumoavmu avmBuD; oHk;yg;vHk;udkvnf; tEkpdwf
0ifpm; oHk;oyfawmf rlEdkifavonf/
xdkYaemuf rdrdb0udk qifjcif pOf;pm;aerd\/
jrif;NcHNrdKU awmifvuf pGef;vGef;&Gm OD;oefY-a':wkwfwdkYrS 1239-ckESpf waygif;vqef; ESpf&uf
wevFmaeY eHeuf av;csuf rwD;rD zGm;jrif/
jrif;NcHrif;ausmif; q&mawmfxH pmoifaomfvnf; pmrwwfojzifh 15-ESpfom;wGif ausmif;rSxGuf/
zcifESifhtwl ta&;ydkifHk;wGif ,yf avBudK; qGJ&aom rif;aptvkyf/
touf 30 wGif tvkyfrS xGuf awmif,m vkyfudkifpm;...
todPf vGefpGm csdKUiJhvSaom rdrd\ vuf&Sdb0ESifh twkr&Sd jrifhjrwfvSaom t&[wzdkvf
qkBuD;udk tNyD;wdkif &awmfrljcif;\ a&SUjzpfaemufa[mif; taMumif;rsm;udk qufvuf 0ifpm;um
MunfhIawmfrl\/
OD;u0dt&SifjrwfBuD; &&Sdawmfrlaom t&[wzv tmo0u, Pfawmfonf
ykaAed0gomEkwdPf? 'dApuK PfESpfyg;ESifh twl yk-'d-tm [laom 0dZmoHk;yg;vHk;
&awmfrlojzifh ]aw0dZ &[Em} [kyif qdk&ayrnf/
]]tb,fuJhodkYaom ukodkvf aumif;rIrsm;udk vkyfcJh odkY w&m;xl; &avoenf;} [k qifjcifawmf
rlaomtcg uybk&m;&Sif vufxufawmfu rdrd jyKcJhzl;aom aumif;rIudk odkY jrifawmfrlav\/
OD;u0d ax&my'gef
woaEaE wayvsOf;vsOf; wnSOf;qdk;qdk; trsdK;rsdK; tzHkzHk oufwHkwufwHk qlMuHKedrfYjrifU w
jzifUwpfyg; qHkvnfEGm;odkU ajy;oGm;usifvnf cJY&aom b0oHo&m wpfcGif trQifrjywf vlewf

wd&pmef aemufaMumif;jyef jyefMunfUrqHk;atmif &SdaeawmU\/


xdkb0rsm;pGmwGif ,cktcg w&m;xl; &jcif;\taMumif;&if; Oyed, ukodkvfuH axmuf ryHkudk
qifjcifawmfrl&m uybk&m;vufxuf aus;om;(Muufwla&G; jzpfcJUonfudk jrifawmf rl \/
xdkaus;om;rSm bk&m;&Siftm;vGefpGm MunfndkvSojzifU tawmifyH ESpfzuf xdyfrSm,Suf ESpf ouf
MunfEl; opfoD;qGrf;vcJUzl;onfudk jrifawmfrl\/ xdkukodkvfuH aMumifU vlUjynf ewfjynfwdkU
avmuDpnf;pdrfrsm; olrwlatmif cHpm;&onfU b0rsm;udk vnf; jrifawmfrl\/
xdkrSaemuf b0wpfckwGifum; wuodkvfjynf vGefpGmxif&Sm;aom orm;awmfMuD; wpfOD;
jzpfcJUzl;&m aq;ynmjzifU ow0gwdkUtm;[1]u,frcJY&zl;onfudk awGU&jyef\/
]]xdkb0u awGUMuHK qufqHcJUzl;olwdkif; ,cktcg igYxHodkUvma&muf udavoma&m*g uif;a0;
atmif w&m;wnf;[laom aq;udk pm;oHk;MuayvdrfUrnf}} [kvnf;jrifawmfrl\/
(,ck q&mawmf\ a0ae,srsm;vnf; aq;q&mMuD;b0wHk;u a0ae,srsm;jzpf[efwl\/)
550-Zmwfawmf Zmwfaygif;cef;rsm;udk owdjyKzG,f jzpf\/ OmPfrrDolwdkUu 550-udk '@&D
yHkjyifyrm aygUaygUqq xifrSwfMu&m ynmOD;pD;aom o'gw&m;udk arG;jrLMu&m\/
tvkyfcGif jiif;qef&kef;uefaeaom ow0gwdkUudk pnf;&Hk;acscRwf&m Ak'&Sifawmfjrwf\ 550Zmwffrsm;onf tbdk;u ajr;udk ajymjyaom yHkjyifrsdK; r[kwf/ wpfcsdefu trSefw u,f jzpfysuf
cJUaom jzpf&yfrsm;udk ykaAed0go tbdnmOfOmPfjzifUZwfaMumif; vSef jyawmfrljcif;om jzpf
aMumif; OD;u0du axmufjyavjyD/
a*gwr jrwfpGmbk&m; omoemacwfwGif ok0PblrdoxHkjynf rEk[mrif;MuD;\ q&m
bm;rJYq&mawmf b0vnf; wpfb0 jzpfcJY&zl;aMumif; awGUjrifawmfrl\/
,ckb0 rdcifavmif; a':wkwf\ 0rf;Mumwdkuf qdkufa&mufudef;0yfrnf &SdpOf zcifMuD; OD;oefU
tdyfrufjrif\/
&nf&nfrGefrGef vlwpfa,mufu ]]tdrf vm aeyg&ap}} [k ajym&m ]]qif;&JvGef; rae
csifygESifY}} [k ajymonfudk r& vufcH&onf[k OD;oefUu ajymcJYzl;\/ xdkUaMumifU ]armifausmf'if}
[laom trnfjzifU todOmPfa&m Opmyg qif;&J jidKjiifpGm touf&SnfcJY&&Sm\/ usifvnfcJU&aom
b0rsm;rSmvnf; trsm;tm;jzifU t[dwfwd&pmefb0omvQif rsm;jym;cJUojzifU ypdrb0du
(aemufqHk; &[Em jzpfawmfrl&onfU ,ckb0yif todOmPf ynm tm;enf;awmf rl&\/
]]b0ig;&mwGif vltjzpfESpfb0om &cJUonf}} [k a[mawmfrlzl;onf/ vlYb0udk tb,frQ
&cJaMumif; owdjyKMu&m\/
Ak'pmay ]ax&my'ge ygVdawmf} vm rax&fMuD;rsm; ]]rnf
]] onfU rnfonfUb0u rnfodkU
rnfodkUaom aumif;rudk jyKcJY vlUjynf ewfjynf rnfodkUcHpm;cJUMu&yHk? bk&m;omoemawmf

rnfodkUaom w&m;xl;rsm;udk &cJUMuyHk}}}} toD;oD; jyefvnf a[mawmfrlxm;MuonfU xHk;pH&Sday&m


jzpf&yfrsm;onfvnf; ]OD;u0d ax&my'gef} yifjzpfavawmUonf/
*dkPf;q&m\
q&m\ wabmifpum;
OD;u0davmif;vsm ]armifausmf'if} onf qif;&JjidKjiifpGm rif;apb0 0rf;ausmif; cJU &pOf tcsdefwef
t&G,fa&mufaom tcg wpf&Gmwnf;ae ]ra&T&nf} qdkol trsdK;orD; wpf OD;ESifU oifU jrwf
om;orD; ig;a,muf xGef;um;cJY\/ av;OD;rSm i,fpOfuyif uG,f vGef cJUMu&m udk&Sdefac:
udkuHnGefU wpfOD;omvQif &Sdonf/ touf 30-wGif vcpm;tvkyfrS xGufcJYjyD;aemuf rdbvufikwf
awmif,m tvkyfjzifU toufarG;&\/
udkausmf'ifrS OD;ausmf'if jzpfum b0jzpfpOfrSmvnf; wufokwfESif vmawmU\/ bk&m;
&SifuJYodkUaom yk*dKvfxl;MuD;rsm; teD;tyg;wGif a'0Dv aum@n paom avmuDq&mMuD;rsm;
uyfajrSmif &SdaewwfMuouJUodkU OD;ausmf'if\ teD;tyg; wGif vnf;oli,fcsif;wpfOD;jzpfol
OD;pHwifrSm aum@n yif jzpf\/ OD;pHwiftm; ]orm"darSmfatmifol} [k ajymoluajym ]&Hcg urm
apmifUewfMuD;rsm; yl;uyfcH&ol} [k qdkolu qdkMuavonf/
avmuD ESifU avmukw&monf cGJ r&ouJUodkU xdkrjrif&aom jzpf&yfqef;rsm;uvnf;
yk*dKvfxl;rsm; teD;tyg;wGif uyf0ifvmwwfMuayonf/
wpfaeUwGif OD;ausmff'iftdrfodkU OD;pHwif a&mufvm\/ c&D; a&mufrqdkuf OD;pHwifu atmufyg
wabmifudk &Gwfjyonf/
]]wpfvdrf ESpfvdrf vdrfvdkU&Iyf? tr,fAk"fuJU olUcsnfcif/
b,foliifrS onf&Iyf axG;? &Sif;EdkifygUrav;}}
]] csnfcifMudK csnfcifMum;? vGef;uav;eJUoGm;/ bk&m;
ikwfwdk a&mifawmfvTwfygvdkU? yHkawmf0wfwJU racG;&,f?
tem;pdrf;a&mifjc,f? tv,fjymabmifuGyfeJY vufcwfoH
uRef;zdkom;? aomif;wdkufuMum;/}}
OD;pHwifonf wabmifudk &GwfjyD; t"dyg,fudkyg quf &Sif;jyaeojzifU OD;ausmf'ifrSm bkrod
brod em;axmif&if; tif;. . . .vdkufae&jyef\/
]] tr,fAk"f csnfcif[m b,favmufyJ &Iyf &Iyf ? &ufuef;pifus&if &Sif;oGm;wmyJ udkausmf'if&JY/
tr,fAk"fac:wJU 'Dbk&m;&Sif vufxufrSm t0dZmcsnfcif &IyfMuD;udk owdyXmef &ufuef;pifrSm
owdvGef; wpfvHk;wnf;eJUyJ udkausmf'if cifAsm; &Sif;&vdrfUr,fAsm/}}
]] tJ'DtcgrSm pGef;vGef;&GmawmifbufrSm wu,fU&ufuef;pifvJ ay:vdrfUr,f &ufuef; pifay:wJY
uRef;zdkukef;rSm cifAsm; omoemjyK&vdrfYr,f/ omoem jyKwJYtcg uRef;wkdif ESpfvHk;vJ ygvdrfUr,f/
]bk&m;ikwfwdk a&mifawmfvTwf} qdkwmu y#dywd omoemawmfMuD; ikwfwdkaecJUwm

jyefay:vmawmUr,fvdkU qdkvdkwmyJAs/ tJ'DawmUudkausmf'if cifAsm;&JU w&m; vuf cwfoHudk


wpfEdkifiHvHk; 31-bHkvHk;u Mum;vm&rSm}} [k qufwdkuf rarmEdkif ryef;Edkif ajymvsuf&Sd&m. . . . .
]]rGef;pHwif . . . . awmfprf;yguGm? awmufwD;awmufwJYawG ajymraeprf;ygeJY}}
[k OD;ausmff'ifu rMum;vdk[efajymvdkufaomtcg. . . .
]]cifAsm; apmifYMunfUao;wmaygU}} [k ajymvdkuf\/
tarSmifcGif;rnfY qDrD;wpfaxmif
OD;ausmf'ifESifY ra&T&nfwdkUonf xdkESpfwGif txdkuftavsmuf aomifomojzifY ,m wpf uGufudkyif
0,f,lumZeD;armifESH ,m&Sif; ckwfxGifaeMu&m]]&Sif a&T&nfa&U? wdkU'DESpf 'D,mxJrSm ESrf;MuJMu&if aumif;r,f/ ESrf;twif;ig;q,fom xGufyap?
bk&m;rSm qDrD;wpfaxmif ylaZmf&atmifa[U}} [k OD;ausmf'ifu aygufjym; udkif em;&if;
ajymvdkuf\/
]]ig;q,f r&ygeJUOD;awmf? av;q,fyJ&&? qDrD;ylaZmf&wmy}} [k ra&T&nfu opfjrpfopfrdIuf
aumuf&if; csufcsif; jyefajzvdkufonf/
]]at;-aumif;oa[U? uwd rzsufwrf;aemf}} [k OD;ausmff'ifu ajymqdkum twefi,fpum; &yf
pdwful;jzifU tvay;MunfUvsuf ]] a&S;uvdk twD;trIwfawGeJUigroGm;csifbl;uGm? uav;rawG vuf0wfvufpm; aysmufae &if
wdkUwm0ef jzpfaeOD;r,f? &dk;&dk;yJ oGm;Mur,f}} [k rarmEdkif ryef;Edkif awmif,mckwf&if; pdwful; tv
ay;aerdMu\/
rdk;us ESrf;rsm;MuJMu&m rdk;acgifaeojzifU ESrf;yifrsm; aovkaocif jzpfoGm;\/usef ,meD; csif;
tcif;rsm;tm;vHk; aoukefMu\/ OD;ausmff'if\ ESrf;cif;rSmrl raorD rdk;& xl;xl;jcm;jcm; eSrf; rsm;&
cJUonf/ ra&T&nf awmifUwonfUtwdkif; twif;av;q,f wdwd wpfvufqGrf;rQ rydkrvdk &Sd
av\/
xdkESpf 1281-ck oDwif;uRwf vjynfUaeUwGif bk&m; w&m; oHCmtm; qDoHk;ydmpD v
y&dwfw&m; emMum;Mu\/ xdkESpfwGif pD;yGm;vnf;wuf? a':a&T&nf rSef;csufESifU ESrf;xGufuvnf;
udkufnD a':a&T&nfvnf; y&dwfem vmolrsm;tm; aq;?uGrf;? vufzufjzifU {nfUcH&onfudk
rarmEdkifatmif &SdawmUonf/
xdkaeY ae0ifonfESifUwpfjydKifeuf &Gm\ ta&Suawmifbuf&Sd apwDawmfodkU oGm;um qDrD;
ylaZmfMuonf/ OD;ausmff'ifum; apwDtyg;rS rcGm/ qD rD;awmufrsm;udk wpdrfUpdrfUMunfU&if; yDwd

jzpfae\/ qDrD;cGufxJrS rD;pmtzsm;rSm rnf;rnf; vm\/qDrD;tnGefUuav;rsm;u tqufrjywf


wzsyfzsyf wvQyfvQyf wufwuf vm\/ qDrsm; qla0 yGufvm\/ tcsdKUrD;cGufrsm; rD;pmukef
qDcef; jidrf;oGm;\/
OD;ausmff'ifonf wpdrfUpdrfUMunfU&if;u rD;ylaMumifU qla0um wzspfzspfrnfaomtoHESifU
qDrD;cGufrsm;\ awmufavmif csKyfjidrf;rIrsm;u olUtm; wjzdK;jzdK; wjzef;jzef;ESifU MuufoD;arG;nif;
xap\/
Zeurif;MuD;ESifU u&@urif;MuD;wdkUtm; tyGifUtoD;aMumifU cuf&Guf usdK;&aom opfyif rsm;u
awmxGuf&ef w&m;a[mjyaeouJUodkU qDrD;cGuf rsm;uvnf; OD;ausmf'iftm; b,fodkUaom
w&m;udk a[mjyvdkufonfrod/ OD;ausmf'ifum; csufcsif;xdkifum bk&m;udk vuftkyfcsD qkawmif;
vdkufawmUonf/
]],ckaeom igqkawmif;&&if {uE awmif;wdkif;&rSmbJ}} [k vnf;yDwdt[kefjzifU ,HkMunf
pdwf0ifum]]odkU tvif;a&mif qDrD;tvaMumifU tuREkfyfonf &[ef;jzpf&ygvdk\/ &[ef;jzpfaom tcg
tuREkfyf w&m;a[majymqHk;ronfUtwdkif; ow0gawG usifUMuHEdkif Muygap}} [k pdwftMuH
ay:vmonfU twdkif; qkawmif;vdkufonf/
qkawmif;jyD;oGm;aomfvnf; pdwfxJwGif ]ig b,fvdkvkyf w&m;a[mEkdifrwkH;?pmrSrwwfbJ} [laom
rdrdawmifUwcsufudk tEkwfvuPm jyonfU aemifwylyefrIu 0ifvmjyef\/
]pmwwfrSom w&m;a[mEdkifrnf} [k xifaeaomaMumifUjzpfonf/ wdk;wufatmif vkyfEdkif
onfrSmvnf; xdkpdwfyif jzpf edrfUusapEkdifonfrSmvnf; xdkpdwfyifwnf;? rnfodkUjzpfap qDrD;
wpfaxmif tvif;u tarSmifcGif;avjyD/
raoaom w&m; &SmoifUjyD
]ypnf;Opmwuf&if vlaowwfw,f} [laom tpGJu OD;ausmf'iftm; Oyg'gef jzpfap\/ xdkESpf
OD;ausmf'ifwdkU vifr,m; xl;xl;jcm;jcm; pD;yGm;wufonf/ jrif;jcHjrdKU yvdyfa&m*g jzpf aeUpOf
okomef vlpnfum;ae\/ oltdk? olem? olao? &[ef; edrdwfMuD; av;yg; xifouJUodkU
OD;ausmf'ifvnf; aojcif;w&m;u t&dyf edrdwfrsm; jy vsuf&Sd\/
]]yvdyfuyfa&m*gxJrsm; ckaeygoGm;&if igUrSm bmukokdvfrS r,fr,f&& tm;udk;p&m r&Sdao; ygvm;}}
[k eD;uyfaom aoab;MuD;udk awG; rdrdudk,fudk ppfaq; MunfUrd umrS ydk MuufoD;x aerd\/
waygif;v\ nwpfnwGif OD;ausmf'ifonf tvefYwMum; tdyf&mrSxum AvHk;AaxG; ryDro

toHMuD;jzifU ra&T&nftm; tdyf&mrS vIyfEIdk;vdkufonf/ ra&T&nfrSm]]bmvJ udkausmf'if&JY}} [k tvefUwMum; xl;xl;xx xxdkifvdkuf\/ OD;ausmf'ifrSm uwkef u&if
jzpfvsuf]]a&T&nf&? igU&ifbwfudk prf;MunfUygOD;? igawmU ao&awmUrSmyguGm . . .}} [kqdkum tdyfruf
rufyHkudk ajymjyonf/
]]a&T&nf&,f? wdkUtdrfa&Su r@yfxJrSm bk&m;qif;wkawmf <uvmjyD; vIyfvIyf vIyfvIyfeJU jyHK;
awmfrlwm zl;&w,f? 'geJU igu nnf;vufxJu qGrf;tkyfudk,ljyD; igudk,fwdkif qGrf;uyf&w,f?
qGrf;uyfawmU bk&m;qif;wkuajymw,f? ] ow0gawG[m w,f&Iyfw,f? ig,ckom pum;ajymr,f?
aemuf rajymawmUbl;wJY/} uJyg[,f. . .bk&m;rD;ylaZmf&atmif igYudk za,mif;wdkif ay;prf;yg/
igawmU ao&awmUrSmyg? aemufqHk; ukodkvfvkyf&atmif bk&m;<uvmjyD; owday;wm aerSmbJ/}} [k
ajymjy\/
]]tdyfruftaMumif; b,folUrS rajym&if za,mif;wdkif ay;r,f}} [k uwdcHapumza,mif;wdkif
ay;vkduf\/
OD;ausmf'ifvnf; za,mif;wdkif ,ljyD; csufcsif;yif bk&m;bufodkU xGufoGm;\/ bk&m;odkU a&mufvQif
oli,fcsif; OD;csDwdkifESifU awGU tusdK;taMumif;ar;&m ao&rnfaMumuf bk&m;rD; ylaZmf&ef
vmaMumif; ajymjyaomtcg OD;csDwdkifu ckESpfou&mZf ar;prf;jyD; wGufcsufMunfU\/
]][. . .rGef;ausmf'if? rif; paej*dK[fxJrSm ygvm;uG? at; aMumufawmUvJ odyfraMumuf eJU aygU?
rif;tdrfrSm ajcESpfacsmif; xGufudef;vJ awGUae&w,f}} [k ajymvdkuf&m]][ . . rajymprf;ygeJUuGm? e*dkurS aMumuf&wJUtxJ}} [k ajymvQif]]igu ajymwmr[kwfbl;? aA'ifuajymwm}} [k xyf avmjyefojzifU OD;ausmf'ifrSm
aqmufwnf&mr& ydkyif aMumufvefYaeawmUonf/
ao&rnfudk aMumufvefUvS raow&m; &Smjcif;tm;jzifU MudK;pm; bk&m;0wfwufrnf[k
tm;cJvdkufonf/ oli,fcsif; OD;csDwdkifESifY OD;pHwifwdkUudkvnf; aeUpOf 0wfwuf0wfuyf ac:&ef
owday; awmif;yefxm;\/
taMumif;w&m;wdkUonf qef;Mu,fvSukef\/ wpfxpfcs owfrSwfjyD; vTwfvdkufaom uH w&m;u
tcsdefeD;uyfvSjyD jzpf b0udk tusOf;&kef;um wufokwfESifavawmU onf/
rsm;rMumrD umv vomom nwpfn OD;ausmf'ifonf OD;pHwifESifUtwl tdrfa&SUuGyfyspf

pum;ajym&if; ESpfa,mufom; tdyfaysmfoGm;Mu\/ wpfem&DcefU&SdvQif OD;ausmf'ifu OD;pHwiftm;


tvefUwMum; vIyf EdI;jyD;vQif]]uJ . .rif;ajymwm igem;rvnfbl;uG? qufjyD;ajymprf;ygOD;}} [kavmwdkufar;&m OD;pHwifrSm
tdyfrIefpHkrTm;jzifU . . .
]]usKyf bmajymvdkUvJ}} [k aMumiftrf;trf; ajymvdkufumrS OD;ausmf'ifonf rdrdbmom
tdyfrufxJwGif ESpfa,mufom; pum;ajymMu&m em;r&Sif; xyfar;rnf &SdpOf Ed;k vmaomfvnf;
tdyfruf Zmwfvrf;t& quf ar;aerdjcif; jzpfaMumif; owd&oGm;\/
OD;ausmf'ifcrsm aojcif; ab;aMumifU rtdyfEdkif rpm;Edkif jzpfum tdyfaysmfonf qdk&apumrl MuufEdk;
Muuftdyf jzpfae&Sm\/ orma'0ewfwdkU tylwjyif; edI;aqmfae[ef &Sd onf/
]]igawmU aozdkU&ufeD;aejyD xifyg&JU oli,fcsif;&m?ckwpfcg tdyfrufrufjyefw,f/rif;u igU
udkajymw,f? ]ow0gawG[m tvGef oem;p&m aumif;aejyD? uyfoHk;yg; qdkuf aew,f? rsufpdv,f
vrf;rSm;jyD; acsmufurf;yg;usukefjyD} vdkUajymawmU igu ]acsmufurf; yg; usrSef;awmU odw,f?
ckaersm; vrf;rSefawGU&if vdkufcsifygouGm} vdkUjyefajymwm udk;uG? 'DawmU rif;u vrf;rSefa&muf
csif&if rcufygbl;? vrf;qHk vrf;r vrf; av;cGu apmifUyg? vrf;rSefjyr,fU yk*dKvf ay:vmvdrfUr,f}
vdkU ajymwmudk igem;r &Sif; vdkUar;wm? vufpowfawmU rif;vJb,fodrvJ? tdyfrufxJrSm ajymMu
wJUpum;[mudk;}}
tdyfrufwdwHK pdwfrvHk r,Hkpm;vGef;&m
]]rGefpHwif? igYrvJ Oyg'gefaMumifUOy'fa&mufaejyD? 'Dtwdkif; aevdkU awmUrjzpfbl;? igYpdwfudk
aq;ukrSjzpfawmUr,f? wpfaeUu tdyfrufrufovdk igUtdrfa&SurSm r@yfxdk;jyD;bk&m;&kyfyGm;wpfql
yifUxm;r,f? &Gmu 0wf toif;ol toif;om;awGvJ bk&m;xd roGm;ygeJU?'DrSmbJ oHk;av;&uf vm
0wfwufzdkU zdwfr,f? {nfUvJcHr,f? raumif;bl;vm; }}[k rdrd pdwfcsrf;omrnf xifonfUtwdkif;
ajymqdkpDrH&m OD;pHwifuvnf; oabmwl r@yftwl xdk;Muav\/nOfUOD;,H xrif;pm;aomufjyD;
onfESifU pGef;vGef;&GmrS bk&m; w&m; 0goem ygolrsm; vma&muf 0wfwufMu? w&m;pum; ajymMu
? jiif;Mu? cHkMu\/ ra&T&nfrSm yg&rD jznfUum aq;uGrf; vufzufjzifU {nfUcH&Sm\/ OD;ausmf'if
vnf; twefi,f pdwfoufom&m &[ef&Sdonf/
raow&m;um; rawGUao;acs/
ae&m a,m*DwdkU owdjyK&rnfrSm tdyfrufESifU twdwf edrdwfrsm;yifjzpfonf/ odvQif
tdyfrufESifU twdwf edrdwfwdkUonf tvGefpdwf0ifpm;zG,faumif;vS\/ ewfwdkUjyaqmif wabmif
twdwf edrdwf tdyfruf vuPm aA'ifwdkUonf aumif;usdK;udk ay;Ekdif aom tppfrsm; &SdouJUodkU
vrf;vTJacsmuf usapaom twkrsm;vnf; rsm;ukef\/ a,m*D tppftwk cGJjcm;Edkifaom tiftm;

r&SdvQif ydk &IyfaxG;apEdkif\/ tvkyfysufwwfayonf/


]]a,m*D(&[ef; onf aq;uk aA'ifa[m paom avmuDrsm;udk vkyf&?r,HkMunf&/Oyoumonf
]aumwk[v r*Fvm} udk r,Hk&}} ponfjzifU bk&m;&Sif wm;jrpfawmfrl\/a,m*Dtm;
tvkyfysufapEdkifaomaMumifU jzpfonf/ cGJjcm;Edkifygrlum; tvkyfcGif tvGeftusdK;rsm;
onfrSmawmU trSefyif/
rnfodkUyifjzpfap? ]yg&rD&Sdol? uHaumif;olrsm;tm; jrif&rjrif&olrsm; tm;vHk;0dkif; ul
vkyfay;aeMu&onf} [k a,m*D t<uif;rJU ,HkMunfygav/ (aeUpOf arwmydkU trQay;ygav/ tul
tnDudkvnf;awmif;cH Edkifay\/) xrif;csufwwfolu csufay;&\/ w&m;jywwfolu jyay;&\/
tdyfruf vkyfwwfolwdkUu tdyfrufvkyfay;Muonf/
]]w&m;tm;xkwfolxuf yg&rD&Sdol? uHaumif;olum; avmu r&SdjyD}} [kom ,HkMunf
udk,fUtvkyfudkom wGifwGifMuD; vkyfMu&m\/ w&m;onf w&m;udkom ay;vdrfUrnf/
uHw&m;wdkU\ tusdK;ay;yHkrSm qef;Mu,fvS\/ tukodkvf t&m ewfqdk; MuD; wpfOD;u
acgif;aqmif pDrHcefUcGJaeouJUodkvnf;aumif;? ukodkvft&m ewfolawmf aumif;MuD; wpfOD;u
OD;aqmif cefUcGJaeouJUodkUvnf;aumif; jrifae&wwf\/ tvGef vnf; tuGufapY wdusvSaypGmU/
uruwm=uHtaMumif;&if;udk rjrif? ae&mom todvrf;qHk;Mu&mrS ewfudk; uG,faom
0g'? zefqif;&Sif bmomwdkU jzpfay:vmMuukef\/
v,fwDq&mawmf\ aus;Zl;
yxr wpf&uf ESpf&ufwGif &GmxJu tbd"rmq&m pmorm;rsm;om vmMu\/ oHk;&uf ajrmufaom
aeUwGifum; pwD;b&m;om; pufxJrS pma&;MuD; OD;bpHonf txl;ryifUzdwf&bJ w&m;aqG;aEG;&ef
aygufvm\/ pufxJodkU xif;a&mif;vmMuaom tnmbufrS vSnf;orm;ESpf a,mufvnf;
pma&;MuD;ESifU vdkufyg vmMuonf/ vSnf;orm;wpfOD;rSm bkef;MuD;vlxGuf? v,fwDq&mawmf\
wynfUjzpf tmemyge ur|mef;taMumif;udk ygVdrsm; &Gwfum &Gwfum
rsm;pGma[majymaqG;aEG;onf/
pma&;MuD; OD;bpH um; tmemyge taMumif;udk tenf;i,frQom ajym vSnf;orm;ESifUpGef;vGef;rS
w&m;q&mrsm;udk rdwfqufay;\/ OD;bpHum; v,fwDq&mawmf uyif w&m;xl; &xm;ol
jzpfaMumif; (w&m;ppfar;jyD; om"k ac:cH&ol jzpfonf/ t&d,m yk*dKvfxl;yifwnf;/
rnfonfUudprqdk tusdK;wpfck jzpfay:&m trIrJU trSwfrJU ]jzpfcsifvdkU jzpfwm} [k omrefr
atmufarU&m/ rodrjrifEdkifaom taMumif;aygif;rsm;pGmwdkU pkaygif;qHkqnf; rSom
jzpfay:vm&onf/ tvGef pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSygay\/

OD;ausmf'ifonf w&m;orm; tbd"rmorm;rsm; tm;&yg;& aqG;aEG;aeMuonfudk tem;rS xdkiff


oufjyif;csum rvIyfr&Suf awGawGMuD; em;pdkufae\/ olwdkUajymaom pum;rsm;wGif em;r
vnfonfu rsm;onf/ odkUaomf ]tmemyge} [laom pum;udk xyfcsnfUwvJvJ ajymqdkaeMu&m
]tmemyge} [laom toHudk Mum;&cgrQjzifU OD;ausmf'if rSm MuufoD; wzsOf;zsOf; xae\/
temxydPfolaX;MuD; ukefa&mif;ukef0,foGm;pOf ]bk&m;} [laom pum;udk Mum;&cgp
&dk;wGif;jcifqDxdatmif yDwd jzpf&ouJUodkU &Sd\/
OD;ausmf'ifrSm MuufoD;wzsOf;zsOf; jzpfum tem;rS em;axmif&if; ]]olwdkU rzdwfbJeJYa&muf
vmMuw,f/ igUudk w&m;a[mzdkU vmwm jzpfr,fvm;rod? tdyfrufxJu twdkif; vrf;av;cGu
r@yfxdk;jyD; apmifUaerdjyDyJ/ (OD;ausmf'iftdrfrSmvnf; &GmwGif vrf;av;cGqHkjzpfonf/) olwdkUajymae
wJU w&m;igtm;xkwfvkduf&&if rkcs &awmUrSmyJ}} [k pOf;pm;aerd\/
]tif;-olwdkUajymwm ygVdygXfom;awGeJU? tukefvnf;em;rvnfbl;? cufwmyJ? ighrSm pmuvJrwwf?
jzpfao;ygbl;av} [k tm;avsmUt&IhkH;ay;aom pdwfuvnf; aemufu quf qGJaejyef\/
]w&m;tm;xkwfvdkpdwf} udk ]pmrwwf} [laom pdwfu vdkuf aESmifU,SufaeouJUodkU
a,m*Dwkdif;wGif tvm;wl pdwfwpfrsdK;rsdK;u ukyfydk;udk qGJ qGJ a&SUwdk;aemufiif vkyfwwfayonf/
(,if;vnf; w&m;oabm yifwnf;/) pmoefolrsm; xdkaemufqGJtm; onf ydkrsm;wwf\/
pmawGUvufawGU usifUMuHjyD;olrsm;u wJUwJUMuD; ajymaomfvnf; r,HkEdkifao;/
odkUaom acwfMuD;rsdK; &dk;wGif;csOfqD qdkufrQ wpfpHkwpfckaom xdcdkufrI r&Sdao;vQif ]igae&m
rusao;} [k udk,fUudkudk,f tajzay;um tywfwukwf MudK;pm;tm;xkwfoifUMujyD/
tmemygeES
tmemygeESifU ajymif;&dk;pOf; aumif;
aemufwpf&ufn pma&;MuD; OD;bpH <uvmaomtcg OD;ausmf'ifonf r@yf t0ifrSyif
qD;MudKEIwfqufum]]pma&;MuD;? cifAsm;wdkU w&m;tvkyfu usKyfwdkUvdk pmrwwfwJhvl vkyfvdkU&ygUrvm;}} [k
pdk;&drfwMuD; ar;&m]]tdk . . pmwwfwm rwwfwm vdk&if; r[kwfygbl;Asm/ wu,f ,HkjyD; t[kwfvkyfEdkifzdkUom
ta&;MuD;wmyg/ o'g 0D&d,&SdzdkU vdkwmygyJ}} [k ajymvdkuf\/
]]'gjzifU b,fvdk vkyf&rwHk;}} [k quf ar;jyefojzifU . . .
]]xGufouf-0ifoufrSwfae&HkygyJ}} [k ajymajymqdkqdk OD;bpHonf r@yfwGif;&Sd ol\
"rrdwfaqGrsm;&Sd&m 0ifoGm;\/ xHk;pHtwdkif; a[majym aqG;aEG; aeMujyefonf/

OD;ausmf'ifum; r@yfxJodkUyif r0ifawmUbJ tdrfab; tzDxJoGm;um *kefeDtdwf tcif; cif;xm;aom


yufvufukvm;xdkif xdkif ]][if;-0ifw,f?[if; . . .xGufw,f}} [k vlrodatmif usdwf
rsufpdpHkrSdwfjyD; &&Iduf rSwf&I aeavawmU\/
xGufav ... 0ifav t0iftxGufrQjyD; oufawmifUoufomjzifU t&omawGUp ESpf&uf oHk;&uf
t&wGif tem*grf a':aiGbHkMuD; xHrS owdy|mef trSwfw&m; rSwfzl;ol OD;a&Tvkyfonf
tdrfodkUa&mufvmum . . .
]]todvkduf&ao;w,f}} [k qdk. . .
]]b,fvdk todvkduf&rwHk;}} [k ar;vQif . . .
]]od...od...odaygUuGm}} [k vG,fvG,fyif OD;a&Tvkyfu ajym\/
]]todvdkufawmU bmjzpfrwHk;}} [k OD;ausmf'ifu ar;jyef...
]]ukodkvf&wmaygYuGm}} [kom ajzavonf/ OD;ausmf'ifuvnf;...
]igvkyf&if rkcs &-&r,f} [k wpfxpfcs pGJjrJ,HkMunfoGm;jyD jzpf...
]]ukodkvf&&if vkyfr,fAsm}} [k qdkum xdktodavmufrQjzifU tmemygeudk pwifcJY&&Sm\/
tm;uszG,fMuD;ygay/
OD;ausmf'ifonf rQavmufaom todjzifU tcsdef&SdorQ owduyfjyD; vmcJY&m wpfaeUxufwpfaeU
wdk;wufvm\/ EGm;pmtwGuf ajymif;&dk;rsm;udk pOf;&mvnf; owduyfjyD;pOf;&m
aAsmufueJaAsmufueJ ajymif;&dk;jzwfoHESifU trSwfowd tHusjzpfum wdueJ wdueJ csufusus
oGm;onfudk yDwd jzpfae\/ arm&rSef;yif rodacs/
]tif;...ckrS ydkjyD; ae&mus? ukodkvfvJ&? ajymif;&dk;pOf;vJ rsm;rsm;&? tarmvJ oufomao;}}
[k awG;um 0rf;om tm;& aeYnrjywf a&cyf&if;? EGm;ausmif;&if;? aygif;Ekwf&if;? ,mvkyf&if;
wpfcsdefxJ tvkyfESpfck jyD;aeav\/
&IyHkrSwfyHkvnf; ]rkqdk;pdkifoif} [louJUodkU tvkyfuyif wnfU wnfU ay;oGm;avonf/
tdyfaomtcg acgif;? vuf? ajc? udk,ft*Fg taetxm;udk wrifjyKjyif rae&bJ tdyf&if;u
aeom;wus tvdkvdkjyifjyD;om; jzpfoGm;oGm;ouJUodkUwnf;/ w&m;udkom tm;xkwfygav/
rSm;vQifw&m;uyif jyifay;oGm;vdrfUrnf [l\/
armif&ifay: acsmufodkU oGm;vnf; ntdyfnae tm;xkwf\/ tvif;a&mif rsm;udkawGUaomtcg]]ig w&m;tm;xkwfvdkU bk&m;a&mifjcnfawmf zl;&ya[U}} [k wdk; MudK;pm;jyef\/ rsufESmteD;
csmcsmvnfaeaom tvif;vHk;uav;rsm;udk jrif&jyefaomtcg wpfrsdK;tm;wufum pdkuf
MunfUrd\/ MunfUvQif tvif;vHk;uav;rsm;u tay: odkU wuf wufoGm;\/ wuf

wufoGm;wdkif;...
]]wuf[m wuf[m}} [k tm;ay;&if; pdwfu trSDvkduf MunfU&m wdrfay: odkUyif a&muf oGm;\/
]tif;...w,fvJ[kwfyguvm;/ igwdrfay:udkawmif a&mufaeEdkifrS aum} [k rarmEdkifatmif
auseyfvsuf&Sdonf/ rMumrD tvif;vHk;uav;rsm;udk wuf wufvdkuf&if;
bHk;eef;jymom'fMuD;rsm;udk awGUae&jyef&m...
]tif;...w&m;tm;xkwfvdkU igao&ifae&r,fU jymom'fMuD;awGy}J [k ,lqum raMumufr&GH
pGefUpGefUpm;pm; wdk; tm;xkwfjyefav\/
(,ckacwfuUJodkU yGifUyGifUvif;vif;r&Sdao; pdwful;aygufovdk vkyfae&onfudk
owdjyKyg/,cka&;aeonfrSm q&mawmfjyefa[monfU twdkif; a&;aejcif; jzpfygonf/)
ausmf'ifwa,muf l;aeNyDwJh
OD;ausmf'ifonf bkrod brod? olodoavmuf? &oavmufjzifh raMumufr&GHU IrSwfyHkrSm
tm;uszG,f aumif;vSyg\/ teD;tem;rS enf;vrf;wus nTefjyay;rnfh q&mvnf;r&Sd
/IrSwfenf;vnf; rjynfhpHkvSao; / o'g? ynm? 0D&d,jzpfzG,f pmayusrf;*ef A[kokwqdkvnf;
r&SdcJh / odoavmufudkyif toufru wefzkd;xm; IyGm;oGm;ygu ]rkqdk;pdkifoif} [louJhodkY
rnfolrqdk wu,fvkyfvQif t[kwfjzpfonfh oabmudk nTefjyaeawmh\/
]] pmwwfzkdYrvdk? OmPfaumif;zkdYrvdk? tuGswftvGwf awmxGufNyD; tm;xkwf&efrvdk/
wu,f,HkMunfzdkYomvdk\/ t[kwfvkyfEdkifzdkY ta&;BuD;onf }} [k oifcef;pm ay;aeouJhodkYvnf;
&Sdawmhonf/
xdkrSaemuf OD;ausmf'ifonf wpwp orm"dtm;aumif;vm\/ cEmudk,fay: a0'emay:vm
owduyfvkduf&m a0'emtay:ESihf owdtrSwfonf pnf;rd wdueJ wdueJ jzpfae\/ xdkYaemuf
OD;ausmf'if\ pum;rsm;onf BuD;us,fvm\/ wdkwdkESifhvdk&if; obm0ususukd ajymonf/ &GmxJrS
vlrsm;ESifh avay;rajzmifh / pum;ajymrwnfh /
&Gmom;rsm;u rdrdwdkYt,ltqESifh rwdkufqdkifwkdif; ]] ausmf'ifwa,mufawmh l;aeNyD }} [k
qdkvmMuonf/
tawG;tac:rwlvQif pum;ajymrwnfh / pum;ajymrwnfhvQif wOD;ESihfwOD;jiif;cHkum &efjzpfHkom
&Sdawmhojzifh OD;ausmf'ifonf a&iHkom aeavawmh\/ tl;[kqdkum pum;ajymzufvnf;
r&Sdawmhacs/ xdktcg ukd,fuvnf; rajymcsif? ajymzufvnf; r&Sdojzihf pum;rajymbJ ae&cgrS
orm"dtm;onf xl;xl;jcm;jcm;BuD; wdk;wufvmonfukd awGU&jyefonf/

pum;pum; ajymygrsm; pum;xJu i&J&


&yfxJ&GmxJ ajymqdkorQpum;rsm;udk bk&m;&Sifu ]wd&pmeuxm} (wd&pmefpum;) [k
a[mawmfrl\/ wd&pmefonf uefYvefYzDvm oGm;ouJhodkY &yfxJ&GmxJrSm ololigigajymaeus
pum;rsm;tm;vHk;onf r*f?zdkvf? edAmefESifh zDvmuefYvefYcsnf; jzpfukef\/ w&m;IyGm;olwdkY rajym& /
&[ef;awmfrsm; rajym&/ &m*? a'go? arm[ enf;aMumif; w&m;ESifhpyfaom
pum;aumif;q,frsdK;ukdom ajymcGifhjyK\/ wpHkwOD;ESihf pum;ajymvQif wd&pmefpum;u
vGwfatmifajymzdkY cJ,Of;vS\/ xdkYaMumifh bk&m;&Sifu ] ajymvQif w&m;ESifhpyfaom pum;ukdomajym
? aumif;aom qdwfqdwfaejcif;jzifh aomfvnf;ae } [k twdkcsKyf qHk;rawmfrlayonf/
pum;ajymjcif;onf tvGeftjypfBuD;av;vS\/ a,m*DtwGuf w&m;pum;yifonf taESmifht,Suf
jzpfEkdifayonf/ xkdYaMumifh pum;rajymjcif;onf oDvtiftm; tjynfht0 wkd;wufvm
orm"domoem wdk;wufvmjcif;jzpf\/ ukd,fvuft*FgvIyf&Sm;rI r&SdbJ ukd,fhowdESifhukd,f
aejyefojzifh NEd,oH0&oDvvnf; tvdkvkd0ifvmum orm"dukd wdk;jrSifhay;vkdufjyefavonf/
OD;ausmf'ifonf vltrsm;u ]tl;} [kac:um 0dkif;ty,fcH&jcif;ESifh olwdkYtawG;tac:rsm;
w&m;oabmrqdkufojzifh rdrdukd,fuyif pum;rajymcsif rajymcsif;onf 0pD'kpdkufav;yg;
EIwfwHcg;BuD; tukefydwfvkdufojzifh tvkdvdkw&m;ESifhtHukduf ? bk&m;BudKufaejcif; jzpfoGm;awmh\/
urXmef;aA'if qifaoESifh usD;rdkuf
OD;ausmf'ifonf pum;rajymbJ aecgrS w&m;ydkwufvmonfukd awGU&\/ ]vlawGajymaeMuwm
aeY&SdorQ yg;pyfrSm i&JrD;avmifaewmyJ} [k oabmusoGm;onf/ &GmxJrS vlawGajymorQudk
aMumufvm\/ vkyforQudk xdwfvefYvm\/
w&m;rod&Smaom vlwdkY BuHorQ? ajymorQ? vkyforQonf ]] oArd tmwdwH = tukefvHk;
rD;[kef;[kef; awmufaeawmhonf }} udk ESpfESpfNcdKufNcdKufBuD; ouf0ifoGm;awmh\/
oDvtm;aumif; orm"dtm;aumif;? orm"dtm;aumif; ynmtm;aumif;um 0dyem OmPfrsm;
ouf0ifwkd;yGm;vmawmh\/ kyfemrf jzpfysufjrifp O',A,OmPfumvwGif
todOmPfupm;wwfonfhtwdkif; OD;ausmf'ifonf todxl; tjrifxl;rsm; 0ifvmavawmh\/
'dApuKOmPf ? ykaAed0gomeOmP &rnfholrsm; a&SUaMumif;?aemufaMumif; todxl;? tjrifxl;
(tppftrSefrsm;) ydkjrifvmwwfayonf/ jrifvmonfhtwkdif; xdkA[d'tmHkrsm;aemufodkYcsnf;
aemufa,mifcH vdkufaejyefyguvnf; 0dyemtiftm;rsm; usqif;oGm;wwfjyefavonf/
ae&mum; ]r*gr* OmP'e 0dok'd} Xme jzpfonfhtwdkif; vrf;rSefvrf;rSm; vrf;cGJrsm;aom
tydkif;jzpf rlvw&m;owdukdom pGJpGJNrJNrJ qkyfukdifxm;&onf/ tmHkaemuf rvkduf&/

OD;ausmf'ifonf &Hcgoem;vSojzifh &GmxJrS vltcsdKUtm; ]] rif;&wemoHk;yg; zufuG?


rif;aoawmhr,f }} ponfjzifh aeYpGJ? &ufpGJjzifh owday;ajymMum;\/ owday;cH&olrsm;
OD;ausmf'ifajymonfhtwdkif; aoaoukefMuojzifh olYtem;odkY vltrsm;ruyf&Jatmifyif
&Sdaeawmh\/ OD;ausmf'ifum; ydk[efusaeonf/ rdrd olwyg; vltrsm;\ cEmudk,ftpdwftydkif;?
tqkwf tonf;ESvHk;rStp tao;pdwfjrifae\/ atmufudk MunfhjyefygvQifvnf;
acG;aoaumifykyfwGif usaeaom avmufaumifrsm;yrm vk,ufwdk;a0SUaeMuaom i&Jom;rsm;ukd
jrif&jyef\/ xdktaMumif; rajymbJvnf; raeEdkif ajymrd&m vltrsm;ydk tHhMoMu&av\/
]] tl; tl;eJY OD;ausmf'ifw&m;u t[kwfom;yguvm; }} [k tmHkpdkufvmMuavonf /
OD;ausmf'ifajymorQvnf; rSefrSef aeojzifh uGsJaysmuf? EGm;aysmufrStp vmar;olrsm;
ar;Mu\/ acgif;cJ0rf;emrStp aq;0g;"mwfpm ar;olrsm; ar;vmMuukef\/ ae&m rdk;&GmvQif
atmfjrnfaom zm;ow0guJhodkY rdrdtoHaMumifh aowwfonfukd txl;owdjyKMu&m\/
rdrdpum;onf rdrdtm;jyef owfwwfavonf/
xdktcg OD;ausmf'ifonf kwfw&ufpOf;pm; vltrsm; aESmifh,Sufjcif;rS uif;a0;ap&ef
armif&ifay:acsmufodkYoGm; wa,mufxJBudK;pm; Irwfavawmh\/
]] avmuD[m tifrwefaumif;wmuGJU / ighrSm uHaumif;axmufrvdkY [dkbuful;oGm;Edkifwm/ EdkYrdkY&if
avmuDxJrSm epfoGm;rSm }} [k a[mcJhzl;avonf/
rSefvSay\/ avmuDonf vlomrefwdkY ESpfoufavmufatmif aumif;vSay\/ &THUjyifrS
MumpG,fonf qifi,f qifrdkufwdkY BudKufavmufatmif aumif;vSay\/ yifv,fjyifrS
qifaoonfvnf; usD;rdkuftwGuf woufpmoHk;pm; rukefaom &wemodkufBuD;yifwnf;/
odkY&mwGif qifi,fonf MumpG,faZmaMumifh &THUjyifEGHawmyif uGsHepfum jyefvrf;r&SdcJh&Smay/
usD;rdkufow0gonfvnf; tmomiufiuf rcGJ&uf wrufvsvs qifaoaMumifhyif aocJh&NyD /
,cktcg vlomref? &[ef;omrefwdkYvnf; xdkokdYaom todtjrifxl;rIavmufukdom {&mr
yef;wdkifBuD;tjzpf xm; BudK;pm;aeMujyef&m MumpG,fESihf qifaoukdom rMunfhrl
jyefvrf;r&Sdaom &THUjyifESifh yifv,fa&jyifukdvnf; BudKwif oHk;oyfMuukef&Sm\/ MumpG,fqifao
tppfukd&aomf awmfayoD;\/ jrSLqG,ftiSm; jzm;a,mif;vdrfvnf auGs;aom
MumpG,fqifaovnf; rsm;ukef\/ MuyfMuyfowdjyKMuygav? olawmfaumif; awGwdkY /
ykaAed0goESifh pyf omoemhvrff;pOf r[kwfolwdkYonf b0av;q,favmuf udkomvQif
tuef;c&D;oGm; ouJhokdY tMurf;pm;rQom jrifonf/ (0d? |? 1? 130) ydk;pkef;usl; vif;oavmufom
&Sday\/ (0dok'd ? 2? 41 ) / ckwrsdK; ckwrsdK; ajymif;vJaeaom olwdkYtjrifvnf; zGJyHkpdkufaum
wdkifuJhokdY cdkifrmonfr[kwf? ('D? |? 1? 98) / (y#dord'gr*f tXuxmvnf;Munfh ) / xkdYaMumifh
uHtusKd;ay;ESifh pyforQ ewfrsufpd&olu ajymaomfvnf; r,Hkpm;&acs/ (r[mur0db*Fokwf)

a&S;u '@wdkif;jynf &Sifbk&ifrStp udo0p&aohtm; jypfrSm; &mxl;wufonf/


wdkif;jynfat;csrf;onf/ &wemrdk;&Gmonf[k uHw&m;udk ypfy,fum usifhoHk;cJhMuojzifh
wjynfaxmifvHk; aoaMuysufpD;cJhMu&zl;avonf/ (pwmvDo edygwf? o&b*FZmwf)
xd-od owd vG,fvGef;\
OD;ausmf'ifonf vlawG ajymyHk qdkyHk? vkyfyHk udkifyHk wdkUudk jrifav aMumufav? i&JcHae&onfU
ow0grsm;udk jrifav xdwfvefYav jzpfae\/ aMumuf&GHxdwfvefYav 0D&d,udk
wdk;jrSifYavjzpfonf/ oGm;vJ 'Dpdwf tdyfvJ 'DpdwfjzifU usdwfrdSwfjyD; vkyfaeonfudk jrif&aomtcg
]]igwdkUawmU edAmefr&csifaeyap? 'DavmufawmUrvkyfEdkifbl;}} [k xif&\/ udk,fUudkudk,f
avQmUwGufMuonf/ ]] ol 'Dvdk 'kucHEdkifwm yg&rD &SdvdkU}} [k jrSifUwGufwwfMujyef\/ r[kwfacs/
vufawGU vkyfMunfUvQif wjznf;jznf; &ufydkif;rQjzifY "r t&om awGUum ,HkMunfrI(o'g)
wdk;vm\/,H
,HkMunfrI wdk;vQif 0D&d, wdk;\/ 0D&d, wdk;vQif owd wdk;\/ owd wdk;vQif
orm"dwdk;\/ orm"d wdk;vQif ynmwdk;\/ wrif MudK;pm;zspfnSpf vkyfae&onf r[kwfacs/
wpf&ufxuf wpf&uf udk,fEIwfpdwf tyl"gwfrsm; uif;um at;jidrf; at;jidrf;
vmonfudkudk,fwdkif yif odvm\/ olrsm;a[mp&m? wdkufwGef;p&mrvdk/ ,if;udkyif
]]tumvdaum=csufcsif; tusdK; &Edkifonf/ oEd|daum= udk,fwdkif vufiif;cHpm; awGU&SdEdkifonf}}
[k w&m;awmfu qdkavonf/ vufawGU prf;zdkU? vkyfMunfUzdkUom ta&;MuD;\/ ]]'DvdkrSef;od ig
tapmMuD;u (i,fi,fu) rvkyf&avvm;}} [k a,m*Dwdkif;aemifw jzpfMu&onf/ ajym&onfxuf
tvkyfu ydk vG,f\/ xdkUaMumifU ]]{[dydaum=r,Hk&ifvmvSnfUprf;MunfU}} [k tmrcH&Jjcif;
jzpfonf/ vlwdkif; rvkyfwwfr&Sd&atmifvnf; &Sif;vif;\/ vG,ful\/ odkU&m wGif vufawGU
,Hk,HkMunfMunf vkyfvdkolrsm; &Sm;yg;vSojzifU wzGzG a[m&vGef;]]EGm;pmrS &&[k uswfwD;ukef;rSm awmif,mvkyf&ovdk wpfyk'fwpfyg'rQ od&if
renf;tusdK;rsm;rnf[k ,lq 'Davmuf igajymjyvdkUrS rodrjrifwJU ykxkZOf trkduftuef;awGudk ig
bmwwfEdkifOD;rSmvJ}} [k wpfcgu bk&m;&SifyifvQif nnf;nlawmfrlzl;\/ (cE0*-acwLyrokwf)
xdkcsrf;omum; tazmfrvdk? oaEm=at;jidrf;\/ yPDawm=jrdef\/ wif;wdrf a&mifU&JrI r&Sd/
taopeaum= ydkaumif;atmif wpfpHkwpf&m jznfUpGuf (ESrf;jzL; p&mrvdk? tvdkvdkUudk
t&om&Sdae\/ jyqdkjyD; (a`Eig;yg;? Adkvfig;yg; [kvnf; ac:qdk&aom) o'g? 0D&d,? owd?
orm"d? ynm ig;rsdK; wdk;wuf vmav ydk t&om&Sdav? todOmPf wdk;av jzpfawmUonf/
xdktcg tm&Hkig;yg;\ ckdif;ap&m vdkufygaeMu& aom vlrsm;pkESifY cGJcGmum wpfudk,fwnf;
aeEdkifonfrSm owd aumif;vGef;? yg&rD&SdvGef;r[kwf/ tvdkvdk cHEdkif&nf &SdoGm;\/
csrf;omae\/ vlomrmefwdkU udk,fcsif;pm r&EdkifjyD/

OD;ausmf'ifonf ESmoD;zsm; xGufav-0ifavwdkU xGufwdkif;xd


;xd? xdwdkif;od? 0ifwdkif;xd?
xdwdkif;od?todcsif; pyfatmifrSwfEdkifvmonfUtjyif avsmif;?xdkif?&yf?oGm; &d,mykwf
av;yg;vHk;vnf; &IrSwfyHk wdk;csJUrSwfod Edkifvm\/ oGm;vQifajr ajcjzifUxdonfudk owduyf
rSwfjcif;? ,if;odkUrSwfaeonfudk odjrifaejcif; (owd?ynm) xdkifvQif wifyg;ESifU Murf;jyif
xdaeonfudk rSwfodjcif; ponfjzifU ]]xd+od+owd}} [kyif owdy|mef wpfckvHk;udk jcHKrdatmif
aqmifyk'f jyKoGm;EdkifavawmU\/ (yx0D"mwfudk y"mejyK &IrSwfom owdy|mef jzpf\/ r[mpnf
q&mawmfbk&m;um; 0ga,m"mwfudk y"merlonf/)
xdkUaemuf cEmudk,f emusifudkufcJrI ylrI at;rI paom a0'emrsm;udkyg pl;pdkuf rSwfodjcif;rsm;yif
wdk; vm\/ ] a0'emvkduf} onf[k ajymprSwf jyKukef\/ a0'em Ekyemac: onf/
xif&Sm;cHcufaom 'kua0'emudkom OD;pm;ay; rSwf[efwl\/ (okc-Oayum a0'emwdkUudkvnf;
rSwfod&onfyif/ odkUaomftusHK;0ifavjyD jzpf txl;rqdk/) xdkUaMumifUvnf; OD;ausmf'ifuatmufygtwdkif; rSwfwrf;wifcJUonf/
]]rcHom? rSefygbd onfw&m;/
cHomvQif oHomaMumrSm? arsmvd
arsmvdrfUtrsm;}}
xGufav-0ifavESifUtjcm; xd-od wdkUudk rSwfcdkuf a0'emwpfpHkwpfck ay:cJUaom a0'embuf
OD;vSnfUrSwf&I&&m ] a0'emuRwf} oGm;atmif (rSwf&if; rSwf&if; aysmufoGm; onftxd)
&IrSwf&jcif;yifwnf;/ a,m*DwpfOD;ESifUwpfOD; p&dkufcsif; rwlEdkifojzifU vdkufoifUaom a0'em?
trsdK;tpm;? xdka0'em\ twdkif;twm ponfjzifU rZdry#dy'g usatmif usifUoHk;zdkUum;vdkayrnf/
t"d0gaoecED t& twwfEdkifqHk; atmifUtnf;onf;cH rwwfom onfUtqHk;rS a0'emudk
vspfvsL&Ixm; ajymif;vJ rSwfoGm;jcif;onf toifUjrwfqHk; jzpf\/
OD;ausmf'iftm; tqH
tqHk;tjzwfay;rnfUaeU
OD;ausmf'ifonf xdkodkU aeYnrvyf owdcsif; pyfatmif &IrSwfav&m rcsdrqefU xdk;atmifU
udkufcJvmaom a0'emrsm; &dyfueJ&dyfueJ tm;ao; aysmufuG,foGm;ukef\/ tm&Hkedrdwfrsm;vnf;
wjznf;jznf; uif;uGm? cGm? vspfvsL&I cEmudk,f &kyfemrfw&m;wdkU\ jzpfrI ysufrItpOfudkom
odjrifvsuf&Sd\/ jzpfysuf tay:om pl;pdkufodrSwfaecJU&m &IrSwf tvGefcsufusvufus
pD;pD;ydkifydkif &Sdae\/ pdwfxJwGif tvGefauseyf 0rf;ajrmufaerd\/ Munf;El; ESpfoufaerdjyef\/
auseyf0rf;omvGef; tm;MuD;aepOf OD;ausmf'if\ a&Su tvif;"mwfMuD;rSm xif;ueJ
ay:vmawmUonf/
yDwdjzifU zHk;tkyfay;xm; a0'em jidrf;oGm;jyD[k xif&aomfvnf; tcdk;t&Sdefrsm; jynfU[kefjyD;
pGJusefaeao;&m tvif;"mwfMuD; ay:vmaom tcgwGifrS a0'emrsm; pkyfpjrKyfp jidrf;csKyfum vHk;0
at;oGm;awmUonf/xdkUaMumifU tvif;"mwfMuD;udk wG,fwm aerdjyefonf/ jzpfysuf owdvnf;
vGwfaeawmUonf/

OD;ausmf'ifonf twefi,fpOf;pm;um ]]tifU[if igU[m [kwfao;ygbl;}} [k ynmjzifU qifjzif


odrSwfrIudk cEmudk,fay: odkU csufcsif; jyef wifydkUvdkuf\/ (Mobmo vJus y'd
epfoGm;onfudk qGJxlvdkufjcif;yifwnf;/) xdktcg apmapmu a0'emrsm; jyef ay:vmMujyef\/
vIdif;xefaom 0J*,uf opfwHk;wdkudk zuf ul;ae&ouJUodkU &SdawmUonf/ r*gr*
OmP'e0dok'dac: vrf;rSef vrf;rSm; owd&Sd&Sd?0D&D, rSefrSef?OmPfudktoHk;cs
yJUudkifae&yHkwnf;/
ay:vmaom a0'emrsm;udk odrSwfjyef&m tm&HkESifU odrSwfrIrSm awmfawmf fESifU tHrudkuf? cGifrus/
rqHk;Edkifatmif wrSwfxJrSwf ae&onfudkyif jiD;aiGUvm\/ tm&HkESifU odrSwfrIrSm
txufvGefoGm;vdkuf? atmufusoGm; vdkuf? a&SUa&mufoGm;vdkuf? aemufusuef&pfvdkuf
jzpfaejyef\/
xdktcg OD;ausmf'ifonf toufrSefrSef &&Idufum rZdry#dy'g usatmifnSd,lvdkufaomtcg
a`Eig;yg;vHk;rQwnDnGwfoGm;ojzifU eda&m""gwfudk zwfueJrdum ,rf;awmifU xdk;xm;aom
aoewfudk pduaeudkifjzKwfvkdufouJUodkU 'dkif;ueJ rSwfodrIjyKwfxGufoGm;av awmU\/ owd 0D&d,
OmPf&Sdaom a&epfolonf tvkduf oifU arS; arQmvdkuf&mrS qdyfurf;udk acgif;jzifU 'dkif;ueJ
aqmifU0if wdkuf&m qdyfurf;udk rvTwfwrf; qkyfudkif tarmajzouJUodkUvnf; jzpfaeayrnf/
wpfoHo&mvHk; rcHpm;cJU&zl;ao;aom jidrf;at;rIMuD;udk rsuf0g;xifxif awGUjrif&um tarmajy
oufom&m &avawmU\/
]tmavmaum O'yg'd} w&m;tvif;"gwfMuD;onf OD;ausmf'if yxrqHk;tMudrf udef;0yfav
awmUonf/ a>rudkufcH&olonf xdka0'em vHk;0csKyfjidrf; yaysmufoGm;aomfvnf;
wpfoufESifUwpfudk,f rarUEdkifatmif pOf;pm;vdkufwdkif; cHpm;&yHkudk wyftyf rSwfcs odEdkifouJUodkU
xdktajctaeeSifU xdkaeUudk OD;ausmf'iftzdkU &moufyef rarUEdkifawmUacs/ yxr&pf taejzifU
tyg,fav;yg; a<u;pm&if; zsufvdkufaom xdkaeUum;......
]]1282-ckESpf? 0gqdkvjynfUausmf 13-&uf? Mumoyaw;aeU? nOfU 10-em&DcefU}}
(a,m*DwdkU w&m;&IrSwf&if; edAmefqdkufa&muf rsufarSmufjyKyHkudk r[mpnf q&mawmf tcef;usrS
tjynfUtpHk azmfjyrnf/)
ynmowdESifU bkef;&SdolwdkUtwGuf tmemyge
OD;ausmf'ifonf xGufav0ifavudk rjyif;raysmU &&Iduf owdESifUtod? todESifUowdonfa&S;u
xuf yifydk csyfueJcsyfueJrdum &kyfemrf todrsm; ydk&Sif;vif; jywfom;pGm jrif jrif
vm\/p tm;xkwfu wnf;uyif a`Eysufavmufatmif ,drf;,dkifvIyf&Sm;jcif; &SdcJU[efrwl/
wkefvIyf ,drf;,dkifjcif; onf orm"dtm; enf;onfU oabmyif jzpf\/ wkefvIyf ,drf;,dkifjcif;

om,mjiduyfauseyfjcif; (eduEd) aMumifUyif ydkwkef vIyf ,drf;,dkifjcif; jzpf&\/


bk&m;&Sif vufxufawmfu tmemyge &IyGm;&m udk,fa&mpdwfyg ,drf;,dkif wkefvIyfjcif; r&dS yuwd
wnfjidrfpGm &IyGm;aeaom &Sifr[muyderax&f tm; bk&m;&SifESifUwuG oDwif;oHk;azmfrsm; tm;vHk;u
csD;usL; cJUMuzl;\/ (r[muydeokwf? tmemygeoH,kwf/)
oDv orm"d ynm (odkUr[kwf) owd orm"d 0D&d, ynm jynfUpHknDrQpGm(y&dykPbm0dw)
&IrSwfolwdkif;? bk&m;&Sif a[mawmfrlonfUtwdkif; oifcef;pmudk rckefausmfbJ tpDtpOfwus (
tEkykA y&dpw) &IrSwfolwdkif; &Sifuyderax&f uJUodkU (&[Em [kwfonfjzpfap? r[kwfonfjzpfap)
wnfjidrfat; aq;pGm csrf;omvG,fwuledAmefokcudk &,lEdkifMuayonf/
] edAmefudk avsmUvsJvsJ vkyfr&? udk,fESifUtouf pGefU vkyf&rnf} ponfjzifU xdkxdk ygVdawmfwdkU
a[mMum;xm;onfUt"dym,fudk &kyf0wK qefqef ]avSxdk; vTwdkuf} oabmrsdK; raumuf,l&/
xufoefjyif; jy todOmPf,SOfaom jywfom;wdusonfU pdwf"mwfom ta&;MuD;avonf/
(a,oky,kwmreom 'aVe/) odkUr[kwfygu wpfpHkwpfckaom tcktcH tjidtwG,frsm;udk
rausmfvGefEdkifbJ &kyfwGufwGufum &SifqE? &Sifa*g"du polwdkUuUJodkUyif udk,fUudkudk,fvnfvSD;
owfaoaom jywfom;rI?&J&ifUrIrsm;txd e,fuRH oGm; wwfonf/
tpGJruif;aom ZGJwif;rIrsm;aMumifU tvGefw&m wnfjidrfcsrf;ompGmavQmuf&rnfU rZdry#dy'g
vrf;onfacR;pGef;aomvrf;? aoG;pGrf;aom vrf;jzpfcJU&acs\/ jrifraumif; &Iraumif;
ESm&nfw&TJ&TJESifU vrf;ckvyf ypfvJ aeolrsm;vnf; twHk;t&Hk;/
pifppf tmemygeur|mef;um; tjcm;ur|mef;rsm;xuf tusdK;tmedoifMuD;rm; vSay\/ tusdK;MuD;
rm; onfESifUtrQ qnf;yl;&aom taMumif;rSmvnf; tjcm; ur|mef;rsm;xuf t&if;tESD;rsm;\/
t&if; tESD;um;tjcm;r[kwf? owdESifU ynmwnf;/ ur|mef;wdkif;wGif owdynmvdktyfonfcsnf;
jzpf\/ odkU&mwGif tmemyge ur|mef;wGiftxl;ojzifU ydk vdktyf\/ ]]owdynm r&Sdoltm;
ur|mef;udk igra[m?ray;}}[l rdefUawmfrlzl;onf (tmemyge oH,kwfESifU Oy&Dtmemygewdokwf)/ bk&m; yapu om0u bkef;uHMuD;rm;olwdkU twGufomvQif jzpf\/
bkef;uHenf;ol (vlnHhrsm; \ t&mr[kwf/ xdk yk*dKvf jrwfrsm;onfvnf; cPwpfjzKwf
(aumuf&dk;rD;uJUodkU) vkyf&HkrQ vkyf &aom ur|mef; r[kwf/ pGJpGJjrJjrJ pl;pl;pdkufpdkufav;av;yifyif
owdynm rsm;rsm;jzifU vkyfrS&aom w&m;jzpf\/ (0dok'dr*f? 1?276/)
xdkUaMumifU t&Sdefjyif;aom odaEmjrif;udk pD;olonf tpD;rwwf vdrfUusvQifydk txdemwwf
ayonf/tmemygeum; vlwpfa,mufudk qHyifqGJudkifvdkufouJYodkU pD;pD;ydkifydkif EdkifEdkifeif;eif;&SdvS
cEmaA"wGif tcsKyftjcmtnSmusaom ur|mef; jzpf\/
OD;ausmf'ifonf bkef;uHMuD;rm;ol jzpfonfUtwkdif; wpfaeYrQ rvyfatmif tywfwukwf MudK;pm;
&IrSwf \/ rSwfyHk rSwfenf;vnf; tajymif;tvJ r&Sd/ ]xd-od-owd} yif jzpfonf/ (&[EmjzpfonfU

aemuf wGifvnf;odkUyif rSwfae&\/ rSwfaevdk\/) xdkUaMumifU bk&m;&Sif\ w&m;awmfonf


vlwdkif;em; vnf atmif? rvkyfwwf r&Sdatmif vG,fulvSayonf/ OD;ausmf'ifonf aeU&SdorQ
tdrfrIudprsm;vkyf&if;yif vkyfae&\/ ajymif;&dk;pOf;&if;? EGm;pmauR;&if;? xGef&if;? xif;ckwf&if;
tvpftvyfr&Sd/ tdyfcsdefudkyif txl;avQmUum ydk MudK;pm;vmayonf/
]]tcsdefwpfcktwGif; tvkyfESpfrsdK; vkyfEdkifwm 'D[myJ&Sdw,f/ ckvlawG[m ewfjA[mawGavmuf
tjcHt&Hy&dowf rrsm;Muygbl;/ a&S;u &Sifbk&ifawG olaX;awGavmufvJ tvkyfudp
rrsm;Muao;ygbl;/ olwdkUawGawmif 'Davmufrsm;wJU y&dowfawGtMum;?'Davmufrsm;wJU
tvkyfawG vkyf&if;eJU bk&m;&SifxH awmfu tqHk;tr &vdkU awmufavQmuf aqmifMu (&IrSwfMu)
awmU toD;oD;awG[m &nf&G,f rSef;xm; wmrQru jyD;pD;cJUMuygoAsm}} [k aus;Zl;&Sif
a0blq&mawmfbk&m;MuD;\ Mo0g' (28?5?1955)udk owd&zG,f&Sday\/
rdef;rMurf; vkyf&&Smaom a':a&T&nf
OD;ausmf'ifonf tdrfrIudpvkyf&if;ESifUyif yxrwpfqifUatmifjrifcJU\/ tdrfrIudprsm;vnf;
vpf[if;onf r&SdcJU/ odkU&mwGif ] tvkyfysufw,f} [k qdkum ZeD; a':a&T&nf\ aqmifUatmifU
jiLpljcif;udk cHae&\/ aemufrMum;wMum;apmif;ajrmif;\/ aemuf ckwifay:u wGef;csonftxd
aESmifU,Sufvm awmU onf/ OD;ausmf'ifum; onf;cHvsuf qufvkyfjrJ/
]]raESmifU,SufcsifygeJU &Sifa&T&nf&,f}} [k qdkum wGef;cscHae&aom ajrMuD;ay:yif xdkif &IrSwfjrJ
&IrSwfjyef\/ a':a&T&nfum; ckwifrSMurf;rsm;EIwfjyD; axmifxm;&m OD;ausmf'ifrSm a':a&T&nf
aqmifUatmifUjrnfwGefjyD; xGufoGm;onfESifU tcif;r&Sdaom qifUay:yif xdkif &IrSwfae&onf/
rMumrD a':a&T&nf tdrfxJodkU0ifvmum]]uJ......udk,fawmfMuD; z,fay;OD;}} [k qdkum Murf;cif;rsm;udk jyefcif; ay;jyef\/
]]&Sifa&T&nf&,f? rif; abmufrJU aESmifU,Sufcsif&wmwHk;}} [k ar;&m]]awmf pdwfqdk;jyD; x&dkufatmifvkyfwm}} [k jyef ajym&m OD;ausmf'ifu]]pdwfrqdk;ygbl; r,frif;MuD;r&,f? &dkufvJ r&dkufygbl;/ MudK;pm;jyD; w&m;a[mawmfrlyg}} [k qdkum
&IrSwfjrJ &IrSwfaeavawmUonf/
]aomwmyef} qdkonfrSm omrn yk*dKvfrsdK; r[kwfacs/ ]]'d|d? 0dpdudpmrQom y,fao;onf}} [k
vG,fvG,fyif ajymqdkxifjrifaeMu\/ (tyg,fodkU usapEkdifaom) udavomrSeforQ tm;vHk;
y,fowfjyD;ol jzpfonf/ (t|omvdeD-'ewdum/) &wem oHk;yg;\ aus;Zl;odyHkESifU
b0jyem tzHkzHkESifUpyf ESvHk;om; \ axmufcHcsuf &aom cGifvHk;ydkif,HkMunfrI tvif;"gwfMuD;
udef;atmif; oGm; avjyD/ ig;yg;oDvudkvnf;(b0jcm;apumrl) tvdkvdkyif t<uif;rJU
vHkvJoGm;awmU\/ (y&dyl&um&D/)

rdrd &Sdaom tjypfudk r&Sd[efaqmifrI =(rm,m)? rdrd r&SdonfU*kPfudk


&Sd[efaqmifrI=(omaX,s)?remvdk0efwdkrI=( mrp&d,) paom r&dk;om;rIrsm;vnf;
aomwmyef r&SdawmUjyD/ OZky#dyE=pif;vHk;acsm &dk;ajzmifUolwnf;/ (tH-2?382? 0dbif;-349-&I/)
vlomrefwdkU udk,fcsif;pm r&Edkifaom tjidrf;"mwf? todOmPf tvif;tm;wdkUvnf;
rsm;pGm&Sdukef\/ ao;ao;i,fi,f ES,fES,f&& r[kwfygacs/
pMu0aw;rif; pnf;pdrfESifU rvJEdkifaom csrf;omonf tb,frSmvQif ]olvdkigUvdk} [kwfygcsdrfU
rnfenf;/xdkUaMumifU OD;ausmf'ifonf a':a&T&nftay: pdwfrqdk;bJ oem;om aeawmU\/
tvdkvdk arwmjzifU onf;cHEdkif&nf &Sdvmonf/ a0'emudk &IrSwf&rsm;aom owduvnf;
onf;cHEdkif&nfudk wdk;ap\/ jzpfay:vm aom avmb a'goudk csufcsif;yif odrf;qnf;Edkifonf/
ou'g*grdr*fonf tMurf;pm; avmbESifU a'gowdkUudk owfayawmUrnf/
a':a&T&nfum; wpfaeUxufwpfaeU wpfrsdK;jyD; wpfrsdK;om aESmifU,Sufae\/
]]bmrS wdk;wdk;azmfr&bl;/ awrdvdkyJ/ 'gavmufawmif w&m;tm;xkwfcsifvJ bkef;MuD;vkyfaeygvm;}}
ponfjzifU jrnfwGef awmufwD;vsufom &SdcJU\/ todcsif;rwl tjrifcsif;rwl/ ydk odoljrifolu
ydkjyD;onf;cH&jrJjzpf\/ xdktcg a,m*Donf ydk owdxm;&onf/ rdrdtwGuf todOmPf
enf;olrsm;tm; tjypfydk av;roGm;atmif apmifUa&Smuf&jyef\/odkUr[kwfygu rodolrsm;
t&d,m pGyfpGJjypfMuD; usa&mufoGm; Edkifonf/t&d,m rjzpfao;aom a,m*DwdkUyifvQif
t&d,ly0g'uHeD;yg; tjypfrsm; jzpfapEdkifojzifU ydk onf;cHMu&m\/
t&d,m pGyfpGJjypf q,frsdK;um; tvGefaMumufzG,f aumif;avpGmU/ t&d,m r[kwfoltm;
t&d,mtjzpfcsD;usL;*kPfjyKjcif;onfvnf; t&d,ly0g'uHESifU twlwlyifjzpfaMumif;('o*Fkw&
aumumvduokwf tzGifU)vm&Sd\/ t&d,myk*dKvf? t&d,mjzpf&ef usifUMuHaeaoma,m*DwdkUESifU
qufqH&onfrSm vlrdkufwdkUtwGuf tvGefaMumufzG,f aumif;avpGmU/
vlrkdufrsm; tjypfrMuD;Muap&ef a,m*Dvkyfolrsm;uvnf; taetxdkif tajymtqdkudk qifjcif
Mu&m\/ onf;cHjcif;jzifU rdrd w&m;wufap&HkrQru rodem;rvnf olwdkUudkyg apmifUa&Smuf&m
a&mufay\/
]]w&m;XmerSm aejyD; w&m;orm;vdk raeEdkifvQif raewmu aumif;w,f/ raeMuESifU
wjcm;olawGvJ'DvdkyJ aerSmygqdkjyD; rdrdwpfa,mufwnf; rwnfUwmudk jrifvdkU wpfyg;olu
uJU&JUrdoGm;&if xdkolrSm tvGeftjypfMuD;w,f/ rdrdrSmvJ tpD;tyGm; rrsm;wJUtjyif jrifwJUolawGudkyg
tjypfay;aewmeJU twllwlyJ}}
[k aus;Zl;&Sif a0bl q&mawmfbk&m;MuD;u vd*Ft&d,m? tmpm& t&d,m paom t&d,m trsdK;
tpm; rsm;udk cGJjcm;nTefjy rdrdteD;tyg;&Sd MuD;rS &[ef;jyKaom &[ef;a,m*Drsm;tm; qHk;ronfudk

rSwfom;& zl;\/owdjyKtyfvSygayonf/
a,m*Dum; OD;ausmf'ifuJUodkU wpfr*fwpfzdkvfrQ r&ao;vQifvnf; usdwfrSdwf atmifUtnf;om
onf;cHEkdifatmif MudK;pm;Mu&m\/ OD;ausmf'ifrSmrl vG,fvG,fululjzifUyif onf;cHEdkifayonf/
a':a&T&nfum; tavQmUray;/
wpfnwGif OD;ausmf'if w&m;&IrSwf aumif;aecdkuf csnfwdkifrS EGm;rudk MudK;ajzvTwfvdkufjyD;
]]udkausmf'if? EGm;r vGwfoGm;vdkU vdkufacsygOD;}} [kqdkum nMuD;rif;MuD; EGm;vdkufcdkif;onf/
xdkEGm;rSm jriforQa0SUwwf tvGefqdk;aom EGm;rjzpfaomfvnf; OD;ausmf'if xvdkufoGm;aomtcg
tvG,fwulyif zrf;csnfEdkifcJU\/
a':a&T&nfcrsm aeUcsif;ncsif; pdwfajymif;rSef;rod ajymif;vmum rdef;rMurf;vkyf ujy&&Sm\/
Zmwfq&mum; b,foljzpfygavrnfenf;/
a<u;&Sif;aejyD? Mum;r0ifapESifU
a,m*DwdkU owdjyK&rnfrSm w&m;tvkyfcGif (&dk;&dk;,Of,Ofuav;jzifU) taESmifUt,Suf tarT"mwf
0ifyHk rSm odrfarGUvSayonf/ a,m*Dwdkif; em;rvnfEdkifay/ ,ck a':a&T&nf jyKvkyfaeyHkrsm;rSm ]]'g
bmqef; vJ? vlwdkif; 'DvdkyJ vkyfrSmyJ? udk,fUvifom;yJ[m}} ponfjzifU avmu jzpf&dk;jzpfpOf[k
xifzG,f&Sd\/
vlUoabmp&dkuf &IaxmifUt&vnf; wpfydkif;u rSefuefvsuf &Sdonfjzpf ]]'g tarT"mwfoabm}}
[k ajymvQif vG,fvG,fjzifU vufrcHEdkifMuay/ xdkUaMumifU ]]odrfarGU yd&donf}} [k uREkfyfwdkU
qdk&jcif; jzpf\/
tarT"mwfwdkU\ oabmonf &kwfw&uf y,fcs r&atmif wpfpGef;wpfp rSefuefvsuf&Sdonf[k
xif&um tenf;i,f tm;enf;csuf ,dkayguf&Sdaom [muGufrsm;udk qkyfudkifjyD;
wufeif;vmwwfonf/ ajAmiftxif rcHacs? aoG;&dk;om;&dk; [k xifaponf/ rwwfomrS 'JU'dk;
ajAmif0ifvkyfwwf\/ arSmif&dyfcdkEdkiforQcdk vkyfonf/ &EkdiforQ w&m;cH tiSm;&Sm\/
vufudkifwkwfrsm;udk &Sm oHk;avU&Sd\/
a,m*Dtm; ]]igUpdwfESifU igjzpfaeonf? tpm;rSm; aeraumif;jcif; jzpfonf/ igvkyfcsif
vkyfonf? olljzpfcsif jzpfonf/}} [k vSnfUpm; r&vQif a,m*DESifU teD;pyfqHk;olrsm;udk
tiSm;w&m;cH vkyf\/ xdkolrsm;udk wkwfvkyf a,m*Dtm;&dkufwwfonf/ a,m*D\ q&morm;?rdb?
wynfU? om;r,m;? aqGrsdK;rdwf aqG ponf/ a,m*D oHa,mZOfMuD;oavmuf? av;pm;oavmuf?
xdkolrsm;u tiftm;enf;oavmuf (0g avmb a'go arm[MuD;oavmuf) wpfrsdK;jyD; wpfrsdK;
tuGufqif arTwwfonf/

w&m;&IrSwf&m ta&;MuD;aom tydkif;a&mufav? 0ifvmavyifwnf;/ w&m;Xme oGm;&ef


pdwfrul;jzpf atmif? pdwful;vQif roGm;jzpfao;atmif? oGm;jzpfvQif tvkyfrwGifatmif
tuGufqifyHkrSm ,OfvS\/ r,HkEkdifatmif yd&dvS\/ xdkUaMumifU ]]wpfzufurf;odkU ul;ajrmufEdkifolu
tvGefenf;yg; rSmzufurf;yif usef &pfcJU&olu rsm;aMumif;? rkqdk; ydkufuGefrS
vGwfxGufoGm;aom iSufuenf; ydkufuGefxJrSmyif ao&aomiSufu rsm;vSaMumif;}}
a[mawmfrljcif; jzpfonf/ xdktcg a,m*Donf ]]igUbufub,fvdkrSefonf? igb,fa&GU b,frQ
tEGHwmcHxm;onf}} ponfjzifU rqkyfudkif&m/ ,ckrSefvnf; a&S;a&S;b0 rsm;pGmu rSm;cJUom[k
ajzqnfyg/ b,folrjyK rdrdrI/
tarT"mwfudk Edkif&ef onf;cHjcif;? cGifUvTwfjcif;? oem;jcif;? arwmyGm;jcif;u vGJ tjcm;enf;r&Sd/
yk*dKvf ow0g ynwfudk rMunfU&/ roHk;oyf&/
rSefonfjzpfap? rSm;onfjzpfap? qdk;onfjzpfap? aumif;onfjzpfap t&IH;ay;jyD; rdrdtvkyfudkom
qufvkyfyg/ r&vQif arwm ememyGm;ydkUyg/ tqdk;vmvQif arwmESifU "gwfobm0udk qifjcif
a'goudkonf; cH/ taumif; (vmbf? 0dobm*) vmvQif tedp tokb qifjcif avmbudk
onf;cH/ MuyfMuyf jyif;xefvQifjrefjrefwufawmUrnf atmufarU/ txl;ojzifU aus;Zl;wifom
aysmfaysmfMuD; vkyfygav/
550-Zmwfaygif;cef;udk owdjyK&efvdk\/ oHo&m qufoGm;&ef r&Sd/ b0pm&if;&Sif;Mu&
vdrfUrnf/ ay;qyfp&m&SdvQif ay;qyf&\/ a<u;topfta[mif; vkyf&rnfUolrsm;rSm ta0;r&Sd?
a,m*D ESifUuyfae\/ aus;Zl;cH aus;Zl;pm; rdb q&morm;? wynfUom;orD; rdwfaqGrsm;omvQif
jzpfukef\/ olwdkUonfom rm&fewf udk,fpm;vS,ftjzpf oifESifU &ifqdkifvmwwfMuonf/
rm&fewfum; tarSmif&dyf om aevdrfUrnf/tdrfMuufcsif; tdk;rJokwf cGyfcdkif;ae\/
xdkUaMumifU eD;pyfolrsm;wGif tiftm;enf;olrsm; r&Sd&atmif arwmjzifU w&m;vrf;odkU ydkUygav/
xdkolwdkU tay: MuyfMuyf arwm yGm;ygav/ (yO*Fkw&? vdp0Dukrm&u okwf) tdrfacgif;aqmifwdkU
twGufMuD;yGm;aMumif; w&m;ig;rsdK;udk a[mawmfrl\/
1/ rdbbdk;bGm;?
2/ om;r,m; aus;uRef aqGrsdK;?
3/ tdrfeD; ,meD; vkyfazmfudkifzuf?
4/ &dk;&mewf paom ewfrsm;?
5/ olawmfaumif;rsm;tm; w&m;aom ypnf;jzifU csD;ajrSmufay;v xdkolrsm;\ tcspfcH&atmif
aeyg[k qdkvdkawmfrlonf/
eD;pyfolrsm;xHrS arwmwHkU &,lrIonf ta&;MuD;onfU oabmyifwnf;/ wpfenf;tm;jzifU
arwmraem uHrQomru arwm0pDuH (csdKcsdKomomajym? EIwf\ apmifrjcif;jyK)? arwmum,uH

(udk,fxd vufa&muf ay;urf;ulnD? vuf\apmifrjcif;jyK) ay;EdkifrS ydk c&D;a&muf


atmifjrifonfUoabmyif jzpfonf/
]]rdb om;r,m;? aqGrsdK;rsm;ESifU? apyg;vkyfazmf? ewf-olawmf? oifUay:cspfygap}}
'kwd,tMudrf edAmefa&mufjcif;
OD;ausmf'ifonf a':a&T&nf\ trsdK;rsdK;aom aESmifU,Sufjcif;udk arwmjzifU onf;cHum tcsdef&orQ
&IrSwfyGm;rsm;&m ,cifuxuf ydk todOmPfrsm; vif;vm\/ oGm;zl;jyD;aom vrf;jzpf
tcuftcJvnf; r&SdawmUay/ ]]twGif;a0'em ydk wufjcif;rQavmufom xl;awmUonf/}} [k
a[mMum;zl;\/ (a,m*Dwdkif;odkUjzpf&rnf[kum; wpfxpfcs rrSwfoifU/)
wpfnwGif OD;ausmf'ifonf owdjzifUyif tdyfaysmfoGm;cdkuf tdyfrufxJwGif rD;&xm;blwm&Hk wpfckudk
a&mufoGm; vufrSwf,l&m rdrdu wpfckom,laomfvnf; vufrSwfay;olu av;ckay;yHk? xdkUaemuf
av;ckvHk;tdwfxJxnfUjyD; &xm;odkUavQmufcJY&m &xm;rSm xGufcgeD;ae tjrefvdkufyg wufpD;&yHkudk
jrifruf\/ aemufrMumrD &uftwGif; tdyfrufrufjyefonfrSm ,mcif;odkU a&mufoGm;cdkuf
EGm;wpfaumifajy;vmonfudk jrif vdkufqGJ&m tjrD;udk qGJrdojzifU tjrD;&if;rS jyKwfygvmonfudk
jrifruf\/ (a,m*D tdyfrufrsm;onf wpfenf;wpfzHktm;jzifU tusdK;jyKyHkudk uREkfyfwdkU jycJUjyD/)
OD;ausmf'ifonf tqdkyg tdyfrufrsm;udk twdwfaumuf ]]omoemaemufydkif;rSm tjyKwf[}} [k
Mudrf;0g;um 0ifvmorQ tm&HkonmwdkUudk owdjzifU zrf; ynmjzifU jzwfvsuf yxrtMudrfESifU
wpfvwdwdtMum]]1282-ckESpf 0gacgifvjynfUausmf 13-&uf paeaeU nOfU 10-em&D tcsdefcefUwGif 'kwd,tMudrf
edAmefudk rsufarSmufjyKawmfrl\}}
ou'g*grf tdrfwGif;a&;
OD;ausmf'ifonf 'kwd,tqifUodkU a&mufjyD;uxJu OmPftjrifwdkUonf ydk &Sif;vif;\/ pum;ajym
vnf; ydk MuD;us,fvmonf/ y&rw obm0usus a0zefEdkifvm\/ A[d'udk jrif&mvnf; ydk
tjrifoef vmonf/ &yfxJ&GmxJ wpfpHkwpfa,muf aexdkifraumif;[k Mum; ]]'DvlaorSmyJ}} [k
OD;ausmf'ifu ajymvQifaooGm;onfyif jzpfonf/ rao[kajymvQif rao/ olajymwdkif;
rSefaeojzifU OD;ausmf'ifem;odkUruyf&JMu/ OD;ausmf'ifrSm ydk ae&musum rdrdw&m;udkom aZmufcs
&IrSwf&av\/
oHo&m wpfavQmufvHk;u tjrpfwG,fvmcJUaom tukodkvfudavom tyl"mwf? tikyf? t0yf?
tudef;"mwfwdkUudk tqifUqifUowf&m tvGefpdwf0ifpm;zG,f aumif;vSay\/ vufESD;pkwfudk
txyfxyfzGyfavQmf&yHk? tvTmvTm oHacs;uyfaeaom oHacsmif;MuD;udk tMudrfMudrf rD;zkwfoefUpif&yHk?
cJovJ&THUEGHrsm;udk rdkufxkwf a&Tusif,l&yHk? tav;r avUusifUolonf wjznf;jznf;csif;
wdk;wdk; r vmEdkifyHk Oyrmrsm;uJUodkU &Sday\/ tMurf;pm; tvwfpm; tEkpm; acs;aSmfrsm;

tqifUqifU uGm uGm oGm;ouJUodkU jzpfayonf/


1/aomwmywdr*fu 'd|d? 0dpdudpm? oDvAwy&mrmo (t,ltq tawG;tac: &wemoHk;yg;?
tusifUw&m;ESifU q&morm;tay:csDwHkcswHk &SdrI? rdpm'd|d trltusifU) rsm;udk y,fonf-[k
qdk&apumrl oDvapmifU jcif; paom a&SUajy; udprsm;uyif tqifUqifU y,fcJU&jyD; jzpf\/ xdkae&m
ra&mufrDuyif aerI pm;rI 0wfrI? avmua&;? "ra&;? q&mtrsdK;rsdK;ab;? tawG;rSm;? t,lrSm;?
csDwHkcswHkrsm; bwpfjyef usm;wpfjyef jzpfcJU&\/vrf;rSef vrf;rSm; prf;w0g;0g; jzpfcJU&\/
oDvapmifUjcif;rStp 0dok'd ckepfyg;jzifU oefU&Sif;a&; vkyfjyD;rSomaomwmywdr*fu tjrpfjywf
owfcsvdkufEdkifonf/ aomwmywdr*f "m;onf rnfrQyif xufapumrl pOf;wD;wkH;yrm oDv paom
tajccHrygbJ jzwf&onf r[kwfacs/
xdkUjyif avmb a'go arm[ rmepaom udavomwdkUudkvnf; txufr*frsm;u tqifoifU tjrpf
jzwfEdkif&ef tcuf t&Guf tvufrsm; csdK;EdkiforQ MudKwif csdK;ay;xm;ESifU&onf/ rnfodkUjzpfap
aomwmyef tjzpfodkU a&mufvQifyif t,l0g' a&;&m uGif;vHk;uRwf cGifvHk;ydkif
wdwdususMuD;tjrif&Sif;oGm;avjyD/ ]'e|} [k ac:\/ (,xdEcDavm-&I/)
2/ou'g*grdr*f um; oD;oefU tjrpfjzwfjcif; wm0efr&Sdaomfvnf; avmb a'go ponfwdkUudk
tiftm;enf;EdkiforQ enf;oGm;atmif MudKwif qHk;rxm;ESifU&\/
ae&m vlrsm;pkum; ]ou'g*grfonf (txl;y,fowfaom udavom r&SdvSojzifU)
aomwmyefESifUrxl;} [k xifwwfMu\? r[kwfacs? opfyifrsm; tom;tayG; wpf&pfwufvQif
tESpftom;wpfqifU &ifUusufvmouJUodkU rsufjrif rxl;vS[k xif&apumrl w&m;tESpftom;
wufrIrSm rnfodkUrQ rwlEdkifay/
ou'g*grf yk*dKvf\ avmb a'gowdkUonf ( tjrpfjywf ry,fowf&ao;apumrl)
tvGefjzpfcJrQom&SdawmU vGefusL;Edkifavmufaom pGrf;tm;r&SdawmYaMumif; ]y#dord'gr*
t|uxm} (y?257-r*OmPeda'o) xl;xl;jcm;jcm; zGifUjyxm;onfudk awGY&onf/ ou'g*grf
][dkudp} r&Sd awmUjyD/
3/tem*grdr*f um; a'goudk tjrpfjywf y,fowf avmbudk tm;enf;ESifUatmif ESdyfay;xm;&\/
4/ t&[wr*fa&mufrS avmb? arm[udk t<uif;rJU owfEdkifonf/ (um; tMurf;pm;
jyojcif;om wnf;/) awmif,mckwfxGifolonf rdrdvufeuftiftm; tvdkuf tjrpfyg
wl;Edkifonfudk wl;? rwl;Edkifao; aom tyifMuD;rsm;udk aemiftcg tjrpfjywf ckwfydkif;&eftwGuf
rD;&dIUjcif;? cufvufcsdKifjcif;? tcGHtayG; cGmxm;ESifU&jcif; ponfjzifU vkyf&ouJUodkUwnf;/

'kuay;rnfU awG;ac: 0g'a&;&m q&mMuD;


y&d,wd A[kokw&Sdaom a,m*DwdkU w&m;&IrSwf&m 0dok'dckepfyg; tcdkuftwefU? OmPfpOfrsm;
tckduftwefUvdkuf jzpfavUjzpfx&Sdaom usifUpOfrsm;rSm pdwf0ifpm;zG,f &SdouJUodkU r*f
av;qifUwuf&mvnf; y,fowf&rnfU tEko, (tikyf"mwf) udavomwdkU\ tEdI;tqG
txtuef oabmuav; rsm;udk jrifwwfvQif tvGef t&om&SdayvdrfUrnf/
a':a&T&nfonf OD;ausmf'if\ a'goudk 'kwd,tqifU jyif;jyif;xefxef EdI;qGay;cJU\/
xdktEdI;tqGudkcHEdkif&nf&SdonfESifU tMuD;pm;a'goudk atmifEdkifum 'kwd,tqifUodkU
wufvmEdkifcJUonf/ a':a&T&nfum; aus;Zl;wifp&m/
wpfoHo&mvHk;u ikyfudef; ESdyfpufMuaom udavom &efolq,fa,mufwdkUudk ppfolMuD;
av;OD;av;okwfcGJ tqHk;pD&ifMu&m olUtokwfESifUol ikyfae? ykef;aer&/ wpfenf;enf;jzifU
xGufvm&um ppfolMuD;a&SUarSmuf ra&mufrD twkyftcsnf cH&pOf &kef;uefyHk? &dSorQ tiftm;
tukefxkwf &efvkyf xdk;MudwfyHk? aemufqHk; rwwfom vnfpif;cH&yHkrsm;rSm tvGefpdwf0ifpm;zG,f?
OmPfyxsmjzefUzG,f aumif;vS\/
aomwmywdr*f pufwdkifwufcgeD; vmjyDjzpfaom oHo&m0if 'd|d vlqdk;MuD;onf avmbu
tazmfnSdwdkif; omoemU 'g,um vkyf&aumif;Edk;Edk;? bk&m;qkyefum u,fwif&Sif
vkyf&aumif;Edk;Edk;? xGuf&yfaygufq&mvkyf&aumif;Edk;Edk;? olaX;ol<u,f pmwwfyk*dKvf
vkyf&aumif;Edk;Edk;? aumif;uifysH& aumif;Edk;Edk;?trsdK;rsdK; oa0xdk;um a,muf,uf cwfonfudk
a,m*DwdkUodcJU&jyD/ um; 'd|d &kef;uefyHkwnf;/
qdkvdkonfum; a,m*Donf udk,fwdkifyif odEdkifyg\/ psmeftpOf? 0dok'd tpOf? OmPftpOf
olUtcsdef ESifUol &kyfemrfobm0 jzpfysufyHkrsm;? xdkodkU jzpfysuf&m ynwfaumif
vlewfow0gwdkUyg a&maxG;yg0ifwwfMuyHkrsm;udk od&ouJUodkU r*fav;yg; tqifUqifU
&kyfemrf"r obm0wdkU\ tEdI;tqGtxtuef jzpfysufrI o@efudk OmPftjrif tvGefyif
odomvSay&m\/
&Sifom&d ykw&monf OmPfpOfudk a[mMum;ouJUodkU tao;pdwf a[mjyEkdif&ef MudK;pm;Muukef&m\/
OD;ausmf'ifa&SU rdk;MudK;c jcif;
OD;ausmf'ifonf 'kwd,qifUa&mufjyD; wpfvwdwd Mumaomtcg]]1282-ckESpf awmfovif;vjynfUausmf 13-&uf wevFmaeU nOfU 10 em&D tcsdefcefU
wwd,tMudrf edAmefudk rsufarSmufjyKav\/}}

q,fem&D rxdk;rDuav;wGif OD;ausmf'ifwpfudk,fvHk;&dS taMumtjcifrsm; wkwfwkwfqGJum jywfoGm;r


wwf tvGefjyif;xefvSaom a0'emudk cHpm;&onf/
]]'Dae&mrSm cHEdkif&ifcH? rcHEdkif&if vefa&m? 'gausmfrS ig om"kac:rnf}} [k vnf; jyefvnf a[mMum;
zl;\/
tqifUwGif a,m*Drsm;oEmef rnfodkUrnfyHk jzpfonf[k &kyf0wK qefqef ajymqdk
oHk;EIef;wwfaom pum;rsm; &Sd&m xdkpum;rsm;udk em;ra,mifMu&m/ &kyf0wKonf y"mer[kwf?
xdkvdk&if;r[kwfaom &kyf0wK jzpfyHkudkom wpfxpfcs,laomf ]] odkUjzpfrSom tem*grfjzpfonf}} [k
rvdkvm;tyfaom ed,mrwpfck xGufvmp&m&Sdayonf/
aemufwpfaeUwGif OD;ausmf'if\ a&Syif jyif;xefaom rdk;MudK;us\/ OD;ausmf'ifum; rnfodkUrQ
rwkefvIyf? rxdwfvefU? pdwfqdk;jcif;? aMumuf&GHUwkefvIyfxdwfvefUjcif;onf a'goyif jzpf\/
OD;ausmf'ifum; a'goudk tjrpfjywf owfEkdifavjyD/ xdktqifUodkU a&mufjyD; jzpfaMumif;
axmufcHcsuf ay;vSmaom rdk;MudK;yifwnf;/ rdk;MudK;rS wu,fU odMum;rdk;MudK; jzpfay&m\/
]omoem tnmqefonf} qdkonfUtwdkif; omoemwpfckck rdrdoEmef udef;atmif;rdygvQif
wpfqifUxuf wpfqifU jrifUxufjrifUom qefwuf&jrJyifwnf;/ avmuD&wemuJUodkU qkwf,kwf
avQmus&dk;r&Sd/
aoavmufatmif ylaom vl\b0ESifU ywf0ef;usif
OD;ausmf'ifonf wwd,qifUodkU a&mufjyD; quf tm;xkwfjyef&m vltrsm;\ tajymtqdk?
tvkyftudkif? taetxdkif p&dkufrsm;udk aeUpOfESifUtrQ jrifae&&m ydk xdwfvefU aMumuf&GHUvm\/
(aMumuf&GHU xdwfvefUjcif;um; a'gor[kwf/ b,wky|me=]aMumufp&m awGyguvm;} [k
pdwf xifvm aom todOmPf taMumufjzpfonf/) tvGef&Snfvsm;vSaom OrifvdkPf
acgif;rMuD;xJodkU 0ifoGm;olonf a0;av tat;"mwf &avjzpfum tyl&Sdefrsm;udk rcHcsifav
jzpfvmonf/ OD;ausmf'ifonf vl0wfaMumif b0udk&GHrkef;um &[ef;jyKcsifae\/ &[ef;jyK&efvnf;
rvG,ful/
]]vl0wfaMumifrsm; &[EmjzpfvQif}} &[ef;jyKvQifjyK? rjyK&aomf xdkaeYrSmyif y&dedAmefjyK&onf}}
[krdvdEyOSmvm\/ t&d,mwdkUonf rnfrQat; vlwdkU\ b0ESifU ywf0ef;usifonf rnfrQ
ylavmifaMumif; owdjyKEdkifayonf/ ylonfrSm aoavmufatmif ylay\/
xdktaMumif;ESifUpyf tenf;i,fqdk&aomf rdvdEyOSm vl0wfaMumif toGiftjyif
tm;enf;rIaMumifU (v*F'kAv) [k qdk\/ *kPfESifUb0 cHEdkif&nftiftm; rrQaMumif; Oyrmrsm;jzifU
jyonf/ rdvdEyOSm pum;onftaMumif;&if;odkU rxdqdkufvS/ uREfkyfwdkU oabmusonfrSm w&m;\
tiftm; tyl"mwf tat;"mwfwdkU\ uGmjcm;rIyifwnf;/ (oarm? |-505-ponfif;/)

&[Em\b0 (cEmudk,f)onf udavomtyl tm;vHk; uif;pifum tocFw tjidrf;"mwfMuD;


tjynfU &Sdaeoljzpf\/ tocFw tiftm; av;yHkwpfyHk &Sdaeol (aomwmyef)onf vlUt0wf?
vlYb0? vlUywf0ef;usif av;yHkwpfyHk pdwfukefaeayjyD/ "mwfcsif;rwlawmUay/
vlnHUvlayrsm; bkef;MuD;ausmif;odkU roGm;vdk/ a&mufvQifvnf; MumMumraevdkMu/ ewfjA[mrsm;
vlUjynfvm&m bk&m;&Sif a&SUawmfyif rwfwwf&yfaeonfu rsm;\/ wpf,lZemu
vlapmfeHowwf/
aomwmyefonf b0jcm;oGm; ]ig aomwmyef} [k rodapumrl ydk;&G jcykef;rQudkyif
owfvdkpdwftvsOf;r&Sd/ oHawGcJ&J&J ,ifaumifruyf&JouJUodkU uHig;yg;ESifU tvdkvdk
uif;uGmae\/ "robm0yif/
tem*grf pkawvQif vlUjynfewfjynf rae? jA[mUjynfodkUom oGm;\/ bk&m;&SifyifvQif
&[ef;rsm;ESifUxm0pOf raevdk/
tocFwedAme "mwfonfvnf; tukodkvf tcdk;taiGU t&Sdeftapmfrsm;udkyif jidrf;owf
y,fcGmEkdifaom owd( ed&Py[mef) xl;&Sd\/ jy'g;onf rD;ESifUeD;r&/ a'0'wf pdOrme ESifU
aumumvdu wdkU bk&m;&Sifa&SU ajrrsdKrcH&? &kyfysufqif;ysuf tzktydrfUrxGuf/
rsufuG,fa&mufrSom jzpfMu&onf/ tocFw"mwf\ed&P y[mef oabm[k qdkoifU\/
tcsKyftm;jzifU tocFw tjidrf;"mwf\ e,fowfcGJjcm;onfU oabm yifwnf;/
vlUb0um; &l;&aomfrSwnfU aMomfaumif;\
OD;ausmf'ifonf &[ef;jyKvdkvSaomfvnf; tcGifUromao;/ w&m;udkom &IrSwfjrJ &IrSwfae&onf/
&IrSwf&if; &IrSwf&if; b0\ &efolMuD;rsm;udk uGJuGJjym;jym; jrifvm&\/
avmbonf y"me acgif;aqmifMuD; jzpfaMumif; awGUjrif&onfESifU xd-od owdjzifU zdvkduf&m
vdkufava0;av? a0;av ao;av tm;enf;av jzpfoGm;onfudk awGU&\/ wpfzefquf &efoludk
vdkufvH&Sm azG&m ynwftm;jzifU teD;uyf &efolMuD;rSm twlaeZeD;? om;ESifU ypnf;rsm; jzpfaMumif;
awGUjrif&onf/ ]'DaMuG;awG &Sif;oGm;OD;rSbJ} [k pOf;pm;um a':a&T&nftm; tEl;tnGwf
azsmif;zsawmif; yef&ef qHk;jzwfvdkuf\/
]]&Sifa&T&nf? nOf;wdkU igwdkUrSmoHo&mu ukodkvfa&pufqHkvdkU awGUMu&w,f/ ckcsdefupjyD;
igUa<u;udkvJrif;wdkUrqyfygeJUawmU/ rif;wdkU a<u;udkvJ igrqyfyg&apeJUawmU/ iguvJ rif;udk
ESrt&if;vdk oabmxm; ygw,f/ rif;uvJ igUudk armift&if;vdk atmifarUjyD; aeMupdkUvm;?
aemufjyD;awmU igUudkvJ &[ef;jyKcGifU ay;ygvm;uG,f}}

]]udkausmf'if? udk,fajymovdk a<u;awGbmawG xm;ygawmU/ ausygw,f? 'gayr,fU udk,fvJb,frS


roGm;csifygESifU/ &[ef;vJ rcHygESifU/ tdrfOD;cef;rSm armifMuD;t&m xm;jyD; 0wfMuD;0wfi,f jyKy&ap/
tdrfwpftdrfrSm vifom;r&Sd&if rwifUw,fbl; awmf&JU? vlvJ r&dkaobl;}} ponfjzifU aqG;aEG;
ajymqdkMu&m OD;ausmf'ifrSm rSef;ajc rudkuf jzpf&jyef\/
wpfaeUwjcm; pdwfqif;&Jom ae&&Sm\/ vifcef;r,m;cef; jywfaejyD jzpfaom twGif;oabmESifU
ruif;aom tdrfaxmif&Sifb0udk rnfodkU&kef;xGuf&rnfrod jzpfae/ ]rdef;ru cGifUay;rS
&[ef;jyK&onf} [kvnf; xifae&Sm\/
xrif;wpfvkyftwGuf vltrsm; vkyfudkifpm;aomuf aeMuonfrSm ]tjypfuif;aom tvkyf} [l
rawGUoavmufjzpfum vlUb0udk taMumufMuD; aMumuf ae&\/
]uJ......&[ef;0wf&&ifvJ0wf? r0wf&vJ t&l;yJvkyfaeawmUr,f} [k MuHrdMuH&m MuHaerd\/
]*kefeDtdwf MuD;udk vufESpfbufESifU acgif;0if&Hktayguf oHk;ckazmufvQdKjyD; aer,f/ t0wfvJ&?
tcif;vJ&? w,f...... ae&mus/ pm;csdefus tdrfpOfavQmufjyD; cGufwpfckeJU awmif;pm;/}
OD;ausmf'iftm; apmapmu t&l;[k tjcm;olrsm;u ajymcJYMu\/ ,ck oludk,fwdkifyif t&l;vkyf&ef
pOf;pm;aerd\/ odkUrS vGwfvGwfuRwfuRwf tvkyfvkyfEdkifrnf[k ,lq onf/ wu,fvnf;
&l;r&ojzifU a':a&T&nftm; wpfMudrfxyf cGifUawmif;jyef \/ r&av/ OD;ausmf'ifrSm rpm;Edkif
raomufEdkif jzpfum wpfaeUwpfjcm; t&dk;ay: ta&wifjzpfvmcJU\/
OD;ausmf'if\ tjzpfudk rjrif&ufMuojzifU tdrfeD;csif;rsm;uyg 0dkif;ul a':a&T&nf tm; em;csMujyef
onf/ r&/
]]aooGm;wmurS aumif;OD;r,f/ ckawmUbkef;MuD;0wfMuD;eJU uRefr jrifwdkif; pdwfcsrf;om&rSm
r[kwfbl;}} [kom ZGwfwif; cHae\/
OD;ausmf'ifum;*kefeDtdwf r0wfbJvsuf acgif;arG;? rkwfqdwfarG;&Snf&Snf t0wftxnf npfnpf?
yg;acsmifem;acsmifusum wu,fU t&l;MuD;yHk ay:aeawmU\/ t&yfuyg 0dkif; ulMuojzifU
aemufqHk; q,fUav;ig;&uf &[ef;jyKcGifU &vm\/ twdkif;rod 0rf;omoGm;awmUonf/
]]at;-at;? 0rf;omvdkufwm &Sifa&T&nf&,f/ yg&rDr&ddSvdkU raysmf&ifvJ q,fUav;ig;&uf rajymeJU?
csufcsif; jyefcJUygr,f/ yg&rD&SdvdkU aysmf&ifvJ qufjyD;aey&apuG,f/}}
]]uJ- aumif;ygjyDawmf? 'gxuf &[ef;rcHcif xGefa&;yufvufeJU yJuav;MuJay;cJUygOD;}}

EGm;ESpfaumiffESifUxGefaxmifudk,fawmf
OD;ausmf'ifonf 1282-ckESpf oDwif;uRwfvjynfUausmf ig;&ufaeUwGif yJMuJ&ef xGefu ,mcif;odkU
xGufvmcJU\/ ,mxJodkU a&mufaomtcg xGefa&;p&ef armif;ESif&m EGm;ESpfaumifrSm vSnfUMunfU
vSnfUMunfUvkyfum roGm;bJ awGjyD; &yfaeMu\/ ][JU} [k aigufaomfvnf; a&SodkUrwdk;bJ
vSnfUMunfUjyD; OD;ausmf'iftm;wpfpHkwpfck jyefajymaeMuouJUodkU &Sd\/
]cgwdkif;qdk [JU-vdkUawmif raiguf&bJ olUxufig &kef;MuwJU aus;Zl;&SifMuD; ESpfaumifuawmif
xHkayayeJU igUudk ESifaeMuygyaumvm;/ tif;udk,fUtaMumif; udk,ftodqHk;rdkU udk,fU[mudk,f
rqHk;jzwf Ekdif&ifudk,fUtodOmPf[m bmtoHk;usawmUrSmvJ/}
OD;ausmf'ifonf &kwfw&uf tMuHaygufum xGefay:uqif;jyD; EGm;udk xrf;ydk;rS MudK;jzKwf
xGefwHk;udk axmifxm;vdkuf\/
]]uJ-rif;wdkUeJU igeJUvJ aocef;jzwf a<u;&Sif;MupdkU/ awmf&m oGm;Muaya&mU/ oifwdkUudk ig ab;rJU
ay;vdkufjyD}} [k qdkum EGm;ESpfaumifudk vTwfvdkufonf/ jyD;vQif OD;0D&d,ac: bkef;awmfMuD;
OD;ausmuf ausmif;qDodkU xGufvmcJU\/ vrf;wGif a':wifqdkolESifUawGU tusdK;taMumif; ar;&m
ouFef;0wf oGm;rnfU taMumif;ajymvQif...
]][JU-armifausmf'if? 'Dvdkqdk&if wdkUtdrfu armifwm udk&ifMuD;0wfwkef;u {uoD ta[mif;wpfxnf
&Sdw,f/ ,loGm;/ rda&T&nfvJ rodapeJU}} [k qdkum a':wif vvkdufaom {uoD? OD;0D&d,
csD;jrSifUaom oif;ydkifwpfxnfjzifU xdkaeUyif OD;ausmf'ifrS udk&ifMuD; &Sifu0d jzpfvmavawmU\/
]xGefqif;udk,fawmf? xGefaxmifudk,fawmf} [kvnf; orkwfMuonf/
udk&ifMuD; OD;u0dum; ,ckrSyif pdwfESifUudk,f? twGif;ESifUtjyif? toGifESifUoabmxm;
wpfom;wnf; udkufnDum tmemygeudk pdwfwdkif;us &IrSwfcGifU&avawmUonf/
ae&m tmemygejzifU tem*grfrS &[EmtjzpfodkU wuf&ef &IrSwfjcif;ESifU pyf
]tmemygewdoH,kwf aum|duokwf} onf pOf;pm;zG,f&Sday\/ ,if;okwf tem*grf jzpfjyD;aom
t&Sif aum|du rax&fonf tmemyge &IyGm;enf; tqifUig;qifU&dS&mwGif ]owdjrJ&m yxrm}
rQavmufudkom &IyGm;aejzifU jrwfpGmbk&m;&Sifu psmefav;qifU tjynfUtpHk tpOftwdkif; wufum
tedpmEkyD paom 0dyem &IyGm;enf;udkyg yGm;rsm;&ef wdkufwGef;cgrS &[EmjzpfaMumif; yg&Sd\/
]owdjrJ&m yxrm} avmuf&IyGm;&HkrQjzifU tem*grfxd a&mufEkdifonf [laom t"dym,fyg
ouf0ifvmjyefonf/ ynm&SifwdkUpOf;pm;&ef jzpfyg\/
OD;u0d udk&if0wfjyD; ig;&uft&wGif oli,fcsif; OD;a&Tvkyfvnf; &Sif0dZ, trnfjzifU

&Sifu0dESifUtwlvkdufyg omraP jyK\/ (jyqdkcJUonfUtwdkif; tem*grfjzpfjyD;wpfvwdwd tMum


armif&ifay:acsmufwGift&[wzdkvfodkU qdkufa&mufum ] &[Em} jzpfawmfrlav\/
OD;ausmf'ifonf 1281-ckESpf oDwif;uRwfvjynfUaeU qDrD;wpfaxmifylaZmf xdkESpf waygif;v
wGif r@yfxdk;um bk&m;ylaZmfcJU\/ tmemyge w&m;udk wpfpGef;wpfp Mum;od&HkrQjzifU ]rkqdk;
pdkifoif} tm;xkwfcJU&m 1282-ckESpf 0gqdk?0gacgif? awmfovif;? oDwif;uRwf vjynfUausmf 13-&uf
nOfU 10-em&DcefU tcsdefcsnf;om vQif tcsdefumv wpfvpD wpfvpD jcm;uGm t&d,m av;qifU
atmifvH vTifUawmfrlavjyD/
oufawmf 43-ESpf udk&ifMuD;b0jzifU ]&[ef;udp} jyD;awmfrlonf/ t&d,mpcef;twGuf OD;ausmf'if
ay;aom oifcef;pmxuf tm;uszG,fonf tb,frSm &Sdygao;awmUtHUenf;/
ewfqGrf;pm; w&m;ppfcHjcif;
rdwDvmblwm jrif;jcH&xm; qdkufa&mufvm\/ rGef;vGJ 12-em&D xdk;&ef rdepf 30-rQom vdkawmU
onf/ bkef;awmfMuD; ESpfyg;ESifU 'um ESpfa,muf &xm;ay:rS qif;vmMu\/ 'umESpfa,mufrSm
rGef;vGJvk jyD jzpf bkef;awmfMuD;ESpfyg;\ qGrf;udptwGuf pdwfylaeMuonf/
]]uJ-udk&if0daZ,a&? ausmif;oGm;vJ qGrf;u raocsmbl;? tcsdefvJ eD;aejyD? tcsdef&Sdwkef; qGrf;cH<u
Mu&atmif}} [k udk&ifMuD; &Sifu0du ajymjy&m.....
]]'gjzifU udk,fawmf a&SUu<u}} [k qdkum &xm;tqif; ESpfyg;twl qGrf;cH<uMu onf/
qGrf;cH<u&m yxrqHk; qGrf;&yfonfU tdrfrSyif tdrfa&SU 'umwpfOD;rSm vl;vmacgufjyef vrf;
avQmufvsuf &Sd&mrS udk&ifMuD;ESpfyg;tm; tdrfay: 0rf;omtm;& yifUoGm;\/ xdk'umonf
ol\ZeD;om;orD;rsm;udkyg 0rf;omtm;& vSrf;ac:um qGrf;uyfMu\/ qGrf;yGJjyif
apmifUarQmfaeMuonfrSm ESpfem&DcefY &SdaejyDjzpf\/
tdrf&Sif'umrSm ukvm;vlrsdK; blwm&HkydkifMuD;jzpf ZeD;rSm jrefrmjzpf\/ ZeD;vkyfolu
qGrf;pm;cdkufa,mufsm;udk tomvufwdkU ac:um uG,f&ma&mufvQif....
]]&SifU bkef;MuD;ESpfyg;u udk&ifMuD;awGwJU/ bkef;MuD;vJ r[kwfyguvm;}} [k wdk;wdk;ajym&m.......
]]tdkuGm bmyJjzpfjzpf? wdkUtdyfrufrufwJUtwdkif; qGrf;uyf&wm igawmUauseyfvSjyD}} [k
jyefajymumqGrf;yGJtem;odkU vm MunfndkaeMuonf/ tdyfruft& qGrf;yGJ wjyif jyifESifU tdrfa&SUu
ESpfem&DcefUapmifU&usdK; eyfavjyD/
qGrf;pm;jyD;vQif rdwDvmjrdKU pmwwftausmf a&vnfwdkufq&mawmf xH quf <u

awmfrlMuonf/jrif;jcHjrdKU OD;jzdK;omESifUpma&;MuD; OD;bpHwdkU\ avQmufxm;owif; ay;csuft&


rdwDvm a&v,fq&mawmf u yifUac:jcif; jzpf\/ q&mawmfvnf; nuyif ]]qifjzLESpfpD;
ausmif;xJodkU aumif;uifrS ysHvmonf}} [k tdyfrufjrifonf ESifU &Sifu0d? &Sif0dZ,wdkUESpfyg;
<uvmonfudk jrifawGU&aomtcg 0rf;omtm;& ae&may; awmfrl\/
a&vnfq&mawmfonf c&D;a&mufrqdkufyif tmvmy ovmy pum;ar;jref;MunfU \/ajEESifU
ajymqdkaom pum;rsm;t& ]&[Em} jzpfaMumif; aumif;pGm ,HkMunf ESpfaxmif;tm;& om"k
ac:awmfrlonf/
qGrf;',um &HkydkifMuD;vnf; q&mawmfrsm; aqG;aEG;oHudk ausmif;atmufrSyif em; axmifum]&[Em}
[kwfrSefausmif; Mum;&vQifyif pum;qHk;atmif rapmifUqdkif;bJ tdrfU&SifrxH 'kef;pdkif;
jyefoGm;avawmU\/
a&vnf q&mawmfonf &Sifu0dESifU &Sif0daZ,wdkUtm; tyef;ajzapjyD;aemuf pmay
usrf;*efESifUnSdydk wduspGm MunfndkEdkif&ef atmufygtwdkif; xyfrH ar;ppf jyefav onf/
OD;jzdK;om ESifU OD;bpHwdkUvnf; tem;yif em,lMunfndk aeMu\/
(rSwfcsuf/ /pmrwwfolwpfOD;taejzifU ajzqdk&efrnfrQcufcJaom ar;cGef;rsm; jzpfonfudk owdjyK
zwfyg/)
ar;/ /&Sifu0d? bHkoHk;yg;rSm b,folu tdrfaqmufvkyfay;ygovJ/
ajz/ /wPSmu aqmufvkyfay;ygw,f bk&m;/
ar;/ /awbkru ocFg&[m b,fursdK;apU jzpfygovJ/
ajz/ /t0dZmu rsdK;apUjzpfygw,f bk&m;/
ar;/ /vl&,fvdkU jzpfwm ukodkvfaMumifUvm;? 'grSr[kwf tukodkvf aMumifUvm;/
ajz/ /vljzpfwm ukodkvftukodkvf ESpfrsdK;vHk;aMumifU jzpfygw,fbk&m;/
ar;/ /ukodkvf[m okc qdkrvm;? 'kuqdkrvm;/
ajz/ /ukodkvf[m okcvdkU qdkygw,f/ pifppftm;jzifU 'kuygyJ/
ar;/ /vlcsrf;om ewfcsrf;omqdkwm trSef&Sdovm;/
ajz/ /ocFwe,frSm trSefyif&Sdygw,f/ y&rwf obmt&qdkvQif r&Sdyg/
ar;/ /i&JcHwJUyk*vf? ewfjynfpHwJU yk*dKvfrsm; &Sdovm;/
ajz/ /r&Sdygbk&m;/

ar;/ /avmuMuD;rSm cHpm;ol pHpm;ol ESpfrsdK;&SdonfwGif b,folUudk trSefac:rwHk;/


ajz/ /ESpfrsdK;pvHk;yif rSefygw,f bk&m;/
ar;/ /if; ESpfrsdK;udk bmac:rwHk;/
ajz/ /emrf &kyf ESpfyg;[k ac:ygw,f bk&m;/
ar;/ /avmurSm owfol? aool &Sdovm;/
ajz/ /&Sdygw,f bk&m;/
ar;/ /&Sdygw,f qdkwm b,fvdk rSwf&rvJ/
ajz/ /emrf&kyf ESpfyg;ygyJbk&m;/
ar;/ /olUtouf owfvQif i&Jusw,fqdkwm trSefyJvm;/
ajz/ /trSefygyJ bk&m;/
ar;/ /rSefw,fqdkvQif b,f[m trSefac:rwHk;/
ajz/ /&kyfemrf ESpfyg;[m i&JusatmifvJ olwdkUygyJ/ edAmefa&mufatmifvJ olwdkUygyJ/
ar;/ /owfolaool&Sdw,f ,lwmrsdK;? r&Sdbl;,lwmrsdK;? xdkESpfrsdK;wdkUwGif b,f[m ormt,lac:
b,f[m rdpmt,l ac: wHk;/
ajz/ /&kyfemrf ESpfyg;uvGJ &Sdw,fr&Sdbl; ESpfrsdK;pvHk;yif rdpmt,lqdk&rSmyJ bk&m;/
ar;/ /ormt,l jzpfatmif b,fvdk ,l&rSmwHk;/
ajz/ /&kyfemrf ESpfyg;om &Sdw,f,lvQif ormt,l jzpfygw,f bk&m;/
ar;/ /y&rwfoabmudk rodaomol yg&rDq,fyg; jynfUpHkEdkifygovm;/
ajz/ /rjynfUpHkEdkifygbk&m;/
ar;/ /ynwfy&rwf ESpfyg;&Sd&m ynwfudkom odaomol r*fudk&ovm;/
ajz/ /r&Edkifygbk&m;/
ar;/ /ynwf y&rwf ESpfyg; b,f[m trSefac:rwHk;/
ajz/ /y&rwfudkom trSefac:Edkifygw,f bk&m;/
ar;/ /rdpmt,l ormt,l ESpfrsdK;wGif b,ftcg ormt,lac:rwHk;/
ajz/ /'d|d? 0dpdudpm uif;vGwfonfup ormt,kl jzpfygjyDbk&m;/

]]tif;....om"k om"k? rSefuefaumif;jrwfvSygayw,f OD;u0d? onfuaeU pjyD; bkef;MuD;rsm;vJ


OD;u0d&JU enf;em ed,twdkif; tm;xkwfvdkygw,f/ 'um 'umr awGvJ tyg,fwHcg;ydwfatmif
OD;u0dwdkUvJ wpf0gwpfcsD 'DrSmyJ oDwif;oHk;ygOD; aemf/}} [k a&v,f q&mawmfu trdefU&Sd&m.....
]]rSefvSygbk&m;? wynfUawmfrsm;vJ ,cktcg rSDcdk&m ed,nf; q&m &Smwkef; ,ckvdk
trdefU&Sdwm0rf;ajrmufvSygw,f bk&m;}} [k avQmufum a&v,fwdkufyif OD;u0dESifU OD;0dZ,wdkU
oDwif;oHk; aexdkif Muav\/
a&vnf q&mawmf zdk0ifrSm;jcif;
a&v,fq&mawmfum; anmifvGefUq&mawmfESifU ausmif;aebuf jzpf[ef&Sd\/ tvGef &if;ESD;Mu
onf/ pmvnf;wwf\/ 0dyemvnf; vkyfonf/ twdwfwabmifrsm; &Gwfum&Gwfum
zdkvnf;xdk;\/avmuDbuf vkdufoGm;onf/ w&m;tm;xkwfonfrSmvnf; psmeftbdnmOf &&ef
pdwfapmae[ef &Sday\/
wpfaeUwGif OD;u0dtm; uodkPf;q,fyg; yGm;rsm;yHkudk usrf;*efvmonfU twdkif; a[majym nTefjy
um uodkPf;q,fyg;udk t&Icdkif;\/ uodkPf;q,fyg;yGm;yHkrSm tEkvHk y#dvHk vGef;xdk; trsdK;rsdK; &I&
aomenf; jzpfojzifU pmtvdk tvGefcufrnf[k xif&onf/
OD;u0dum; uodkPf;q,fyg;udk wpf&ufwnf;jzifU &I awGU&Sdcsufrsm;udk jyef avQmuf\/
xdktcgq&mawmfu OD;u0dtm; A[d' tajctae trsdK;rsdK;udk tMunfUcdkif;\/
]] rdwDvm uefabmif&dk;&Sd rD;jyarQmfpif vkyfxm;aom a&Tjrifwif bk&m;MuD;jyif rnfU 'um &Sd-r&Sd}}
]]tif;cef;awmU iSufus? iSufusawmU v,fwnf? v,fwnfawmU xGefqif;}} qdkaom wabmif
t"dyg,f/
]]ESpfaxmifausmf[dk;? aps;aygifusdkK;? wdk; 0,fvdkufMu/ ig;axmifausmfrS? ydwfaomp? r&av\rif;}}
wabmif t"dym,frsm; udkvnf; ar;jref;avonf/OD;u0du &Sif;jyae&\/
]]OD;u0d? rdwDvmuefxJrSm tif;av;tif; ay:aew,f/ wabmifuvJ ] rdwDvme,ftwGif;rSmv?
av;tif;wdkifatmifay:vdkU? &Spfaomif;ausmf 0dZmxGufygvdrfU? vdkcsifol zdkcGifoufMuawmU} vdkU
qdkxm;w,f}}
OD;u0du q&mawmfudkyif xdkwabmif t"dym,fudk ar;aomtcg q&mawmfu aq;0dZm?
tif;0dZm?jy'g;0dZm? rEmef0dZm av;rsdK;ESifU zm;zdkudk t"dym,faumufaMumif; rdefUawmfrl&m OD;u0du]]q&mawmfbk&m;? 0dZmu t&d,m0dZmygbk&m;? zdku tmemyge zdkyg}} [k avQmuf&m a&v,fq&m
awmfu-

]]at;at; [kwfayoAsm? 'Dae&mrSm usKyft,ltq oDoDuav; vdkaew,f}} [k rdefUawmfrl\/


oDoDuav;um; enf;enf;yg;yg; oDoDuav; r[kwf/ xGuf&yfaygufESifU &[Em? rnfodkUrQ
qufpyf r&aom oDoDuav; jzpfonf/
xdktcsdefrS p a&vnfq&mawmfvnf; avxJrS 0ifvmaom tPkjrL tqdyfyrm (usrf;*ef wwf
y#dywfyif vkyfaeapumrl) avmuD0dZmwdkU\ raemwdkuf qGJaqmifrIt& w&m;xdkif&if;
acgif;ajymif;rSef; rod acgif;ajymif;cJU&mrS "mwfvHk;ESifU zm;zdkrsm;udk tjyD; pGefUypfvdkufawmU\/
uodkPf;&ItjyD; rm&fewf0if
jyqdkcJUonfUtwdkif; OD;u0d uodkPf;&I atmifjrifjyD;aemuf a&vnfq&mawmfMuD;u avmuDt
aMumif;rsm;udkcsnf; ar;ar;ae\/ t&d,mMuD;rsm;twGuf avmuDtm&HkjzifU ae&onfrSm 'kuopm
t0iftyg jzpf vGefpGm jiD;aiGUMuukef\/
]]aemuf uodkPf;rsm; ryGm;vdkawmUyg bk&m;? yGm;rsm;ygu awmfawmfMum vlaysmuf EGm;aysmufu t
p tMunfUcdkif;aeMu&if aA'if q&mMuD; jzpfaeygOD;r,fbk&m;}} [kOD;u0du
awmif;yefavQmufxm;&av\/
uodkPf;p &Itjyd; aemufwpfnwGif &Sifu0donf ]]OmP'eH 0d0d"H}} [k vlrjrif&bJ ar;jref;oH
Mum;&\/ ]] OmP'eH-u OmPftjrif? 0d0d"H-u txl;xl;tjym;jym;}} [k ajzvdkufaomtcg
]om"k} ac:jyD; toHaysmufoGm;\/ (,cktcgwGifvnf; ygVdrsm;udk rMum;Edk;em;vm
&Gwfajymwwfonf/ owdjyKMuukef/)
wpfnwGif ]]tm,kocFg& vTwfyg}} [laom toHudk Mum;&jyef\/ &Sifu0dum; ]] rvTwfbl;[,f}}[k
jyefajymvdkufonf/
]tm,kocFg& vTwfjcif;} [lonfrSm touf&SifaerItwGuf bmrQ aMumifUMurpdkufbJ vlrrm
pdwfavQmUvdkufjcif; oabmyifwnf;/ xdktaMumif;udk q&mawmftm;avQmuf&m]]OD;u0d? tm,kocFg& vTwfvdkufovm;}} [k ar;&m]]rvTwfygbk&m;}} [k avQmufvQif]]rvTwfvdkufeJUOD;aemf OD;u0d? olwdkU raeao;bl;? vmvdrfUOD;r,fAs? owdxm;ae}} [k
rdefUawmfrl\/rMumrD &uftwGif;rSmyif udk,fxif&Sm;jyum]]t&Sifbk&m;? opmav;yg; w&m;udk ra[mygESifU}} [k avQmufvm&m &Sifu0du-

]]a[mr,f}} [k jyefajymvdkuf\/
]]udk,fawmf......ajymwmr&bl;vm;}} [k cyfxefxef jyef ar;aeojzifU arwmudkom zd
yGm;ydkUawmfrl\/ cPMumvQif &Sifu0du]]oif igydkUwJU arwm r&bl;vm;}} [k ar;&m]]&ygw,fbk&m;}} [k 0rf;enf;aMuuGJoHjzifU avQmufum]]ow0gawGawmU uRwfukefMuawmUrSmbJ}} [k nnf;wGm;&if; xGufoGm;avawmU\/
xkdtaMumif;udk q&mawmftm; avQmufxm;&m q&mawmfu ]rnfolvJ} qdkonfudk twdtus odvdk
vSojzifU
]]OD;u0d vkdufprf;ygOD;/ b,folvJqdkwm cifAsm;vdkuf&if awGU&rSmyg}} [k qkd tm&Hk ,lMunfU
aomtcg]]rm&fewfawmU r[kwfyg? olUtem;rSmaewJU ta>ct&HxJuygyJ}} [k avQmufvdkufonf/
xdkUaemuf &ufrsm;rMumrDtwGif; wpfacguf vmjyef\/ ntcsdefrawmf yef;teDyefxm;aom
rdef;uav;ESpfa,muf/
]][JU 'umr? nMuD;rif;MuD; bmudpvm&wmvJ}} [k aiguf vTwfrS xGufoGm;Mu\/
a,m*DwdkU? rm&fewf\ y&d,m,fum; <u,fvSay\/ owdjyK avmurS uRwfvdkpdwfudkom
arG;jrLMuukef&m\/
psmefwufyHkESifiUf anmifvGefY q&mawmf ar;prf;jcif;
a&v,fq&mawmfESifU anmifvGefUawm& q&mawmfwdkUonf ]]w&m;xl;&vQif today;Mu
pwrf;}}uwdt& &Sifu0dtaMumif; pma&;avQmufxm;ojzifU anmifvGefUq&mawmf rdwDvmodkU
<uvm pHkprf; ppfar;awmfrlonf/
&Sifu0du avmuD avmuDowfowf? avmukw&m avmukw&m owfowfar;&ef MudKwif avQmuf
xm;\/avmukwf-avmuD wpf&ufpDcGJ ar;awmfrlonf/
te,fe,frS pmwwf aywwf tausmf q&mawmfMuD; tcsdKUuvnf; pmrwwfbJ w&m;xl; &onf
qdkonfudk r,HkMunfEdkifMuojzifU txyfxyf ppfar;MuyHk? ESdrfcsaom pum;rsm; ajymqdk
tjypfMuD;MuyHk? pmrwwfaom OD;u0d\ tvkyfcGifESifU pyfaom odyHkrsm;udk aemufqufwGJ
MunfUyg/ ,if;odkU ar;jref;pdppf MuonfrSm y"metm;jzifU tppftrSef 0rf;ajrmuf MunfndkvdkMu
jzpfonf/ txifao;onfU yk*dKvfrsm; vnf; rsm;pGm&Sd\/ rnfodkUjzpfap? xdktppf taq;
tar;tjref; tm;vHk;onf OD;u0d\ t&[w*kPf udkwpfEdkifiHvHk;u ,HkMunfvufcH vm&atmif

rSwfausmufwif twnfjyKay; Mu&jcif; yifwnf;/


ar;aom yk*dKvfwdkif;uyif ]pmroifbJ pmwwf} aeaom y#dywfoabmudk tHhMorqHk;
&SdMu&av\/xdkUaMumifU (y#dord'gr*fESifU 0dbif;t|uxm) wdkU ]]t&d,mjzpfoGm;vQif
y#dord'gyw rjzpfol r&SdEdkif}} [k zGifUqdkMuukef\/
] y#dord'gyw} [lonf &kyfemrf obm0udk o'g teuf ponf cGJjcm; a0zef trSefwus xdk;xGif;
odjrifoGm;onfU todOmPfxl; &ol[k qdkvdkay\/ t&d,mwdkif; y#da0"tjzpf a&mufonfudkyif
]y#dord'gOmPf &onf}[k qdkonf/
t&Sif aum|duuJUodkU *kPfxl;aqmif ]ybdE y#dord'gyw} um; toD;tjcm;wnf;/ xdkUaMumifU
t|uxm pum;onf ]tw y#dord'g}= oabm obm0udk odjrifjcif;rQudkom qdkvdk[ef&Sd\/
ar;/ /&Sifu0d? avmuDpsmef t*Fg ig;yg; ajymprf;yg/
ajz/ /q&mawmf trdefU&SdwJU psmefudk wynfUawmf rajymwwfyg/ wynfUawmf ajymwwfovdk
ajymyg&apbk&m;/ (ajymyg? ajymyg qdk) q&mawmfbk&m; a[m'gu uodkPf;0ef;yg bk&m;/ yxr
uodkPf; 0ef;ay:udk tm&Hkodrf;jyD; wifvdkufw,f/ jyD;awmU qifjcifw,f/ MuufoD;xjyD;
wkefvmw,f/ csrf;omaew,f/ wnfjidrfaew,f/
ar;/ /bm...bm...bmAs &Sifu0d&JU? jyefajymprf;ygOD;/
ajz/ /a[m'gu uodkPf;0ef;yg bk&m;/ tJonfay:udk tm&Hkodrf;jyD; wifvdkufw,f/ jyD;awmU
qifjcifw,f/ MuufoD;xjyD; wkefvmw,f/ csrf;omaew,f/ wnfjidrfaew,f/ tJ'gygyJ bk&m;?
trnfuawmU t&Sifbk&m;wdkU rSnfUcsifovdkrSnfU? ac:csifovdk ac:&HkygyJbk&m;/
xdktcg anmifvGefUq&mawmfu ][kwfjyD &Sifu0da&? uodkPf;0ef;tay: (ESmoD;zsm;rSm
rSwfvQifESmoD;zsm;udk ,lyg/) tm&Hkodrf;jyD;wifvdkufwmu 0dwuf? qifjcifwmu 0dpm&
?MuufoD;xjyD;wkefvmwmu yDwd? csrf;omwmu okc? wnfjidrfaewmu {u*wm?
m uJ......
oabmusygjyDAsm? a&SUquf avQmufygOD;} qdk yOrpsmef txd quf avQmufxm;&\/ (pm
odyHkESifU tvkyfodyHkudk EdIif;,SOf avUvmoifU\/)
ar;/ /'gjzifU aeygOD;? tmumomeOm,we psmef[m ynwftm&HkjyK ovm;? y&rwf
tm&HkjyKovm;/
ajz/ /ynwf tm&HkjyKygw,fbk&m;/
ar;/ /0dOmPOm,we psmefuaum/
ajz/ /y&rwf tm&HkjyKygw,f bk&m;/

ar;/ /tmudOnm,we psmefuaum/


ajz/ /ynwf tm&HkjyKygw,fbk&m;/
ar;/ /ae0onm emonm,we psmefuaum/
ajz/ /y&rwf tm&HkjyKygw,fbk&m;/
ar;/ /'gjzifU tmumomeOm ,we psmefuae 0dnmPOm,we psmefudk wufawmU
atmuf tm&HkjyKovm;? txuftm&HkjyKovm;/
ajz/ /atmuf tm&HkjyKjyD; wufygw,f bk&m;/
xdktcg q&mawmfu ][if..... b,fUES,f r[kwfwm? txufwufwm
bmUaMumifUatmuftm&HkjyK&rSmwHk;As}[k qdk &Sifu0du......
]]wynfUawmf OyrmeJU avQmufygUr,fbk&m;? a[m[dkem;rSm rpifyHkMuD; &Sdw,f/
tJ'DrpifyHkMuD;xJusoGm;rSmpdk;vdkU txufwG,fwuf&wmyg? tJovdkygyJ? atmufudk tm&HkjyKjyD;
txufudk wG,fwuf&jcif;jzpfygw,fbk&m;}}[kjyef avQmufxm;ojzifU auseyfawmfrloGm;\/
]]tJ'Dwkef;u q&mawmfrsm;u a&SUqufrar;vdkU? ar;&if t&lybHkrSm ewdabmynwf r&SdvdkU pmu
qdkxm;w,f/ ynwfudkvJ tm&HkjyKw,fvdkU qdkw,f? b,fvdk ynwfudk b,fyHk tm&HkjyKowHk;vdkU
ar;r,fqdk ygawmU/ 'DawmU ]r&Sdynwfudk tm&HkjyKw,f} vdkU ajzvdkufrSmyJ/ r&Sdwmudk
b,fvdktm&HkjyKowHk;vdkU xyfar; r,fqdk&if ypnf;wpfckckudkjyD; 'DrSmMunfUprf;? jrifw,fr[kwfvm;?
0Sufxm;vdkufjyD? &Sdao;&JUvm;? r&SdawmU bl;/ r&Sdayr,fU apmapmu jrifzl;wmudk tm&HkjyKMunfUprf;?
tm&HkjyKvdkU&w,fr[kwfvm;? tJovdk r&Sdynwf udk tm&HkjyKw,fvdkU ajzvdkufrSmyJ}} [k OD;u0d
udk,fwdkif wpfcsdefu a[mjycJUzl;\/
y#dywf usifUMuHaeaom yk*dKvfwdkU y&d,wf tm;enf;oGm;rnfxif&aomfvnf; ydkyif
xdk;xGif;vif;csif;vmonfudk owdjyK&ef &Sday\/
&Sifu0d &[ef;abmifwuf omoemjyKjcif;
,if;odkU &Sifu0dtm; pmayusrf;*efESifU ppfaq;jyD;aemuf a&v,fq&mawmfonf &Sifu0dtm;
&[ef;jyK&ef wdkufwGef;awmfrl\/
]]wynfUawmfvJ pmu rwwf? oifvJroifvdkawmUyg/ wynfUawmf &jyD;w&m;udkom ESvHk;oGif;ae
csifygw,f/ yOif;rwufvdkygbk&m;}} [k jiif;qdkae&m a&v,fq&mawmfu.......
]]OD;u0d? 0denf;oifzdkU rvdkyg? usKyfwdkUajympum; em;axmifaevQif jyD;a&maygU? &[ef;jyKwJU tusdK;
[m tifrwef MuD;ygw,f/ OD;u0dvdk yk*dKvfrsdK; &[ef;abmifwufjyD; &[ef;wpfyg;avmufjzpfap?

odrfwpf vHk;avmuf jzpfap aqmif&Gufay;&vQif tvGef tusdK;rsm;oGm;Edkifygw,f}} [k


wdkufwGef;awmfrlonf/
OD;u0duvnf; oabmwl 1282-ckESpf waygif;vjynfUausmf 12-&uf wevFmaeU nae
av;em&Dudk;rdepftcsdef? ,if; ausmif;&Sd c@odrf [if;&efUuefq&m awmfudk OyZm,fjyK
a&vnfq&mawmf? anmifvGefU q&mawmfrsm; OD;pD;um oHCmawmf wpfusdyfausmfwdkUu
Oyor'gbdaour*Fvm &[ef; bdodufoGef;awmfrlMu\/
rdwDvmjrdKU yGJpm; OD;ayg? a':usD;ndkwdkUu yOif;'umjyK &Sifu0dESifU &Sif0daZ,wdkU &[ef;abmifodkU
a&mufawmfrlMuonf/
1283-ckESpfwGif pGef;vGef;&GmrS OD;u0dtm; w&m;a[m&ef yifU a[m&\/ (OD;u0d a[maom
w&m;rsm;udk ax&kywd MunfUyg/) OD;u0d a[maom w&m;rsm;wGif y&d,wd rwwfuRrf;ojzifU
t"dym,f zGifU&m ynwfwif&m t&yfoHk;jzpf&yfrsm;udk trsm;qHk; ynwfwif a[mawmfrl&av\/
Oyrm t0gpdwf(t0dZm)? tyg;v,f (tyg,fvm; ) ponfwdkUjzpf\/ y&rwf obm0um;
wpfpHkwpf&mvGJacsmfjcif;r&Sd/ pmay y&d,wf rwwfolrsm;twGuf omyif oabmaygufvG,fap\/
y&d,wf orm;rsm;twGufvnf; tcsdKU t&yfoHk; ( tbd"rm obm0) rSm ydkyif t&om
ay:aponfvnf; &Sdjyefonf/
rnfodkUqdkap? y&d,wfwwfjyD; y#dywf atmifjrifolESifU rwwfbJ atmifjrifolrSm "rt&omcHrI?
wpfqifUa[majymrI rsm;pGm uGmjcm;vSay&m\/
pmwwfolESifU rwwfol vlESpfa,muf jrdKUMuD;jyMuD;odkU a&mufaomtcg awGUjrif& yHkcsif; wlaomf
vnf; t&omcHpm;&yHkcsif;um; rwlEdkif/ xdkUtwl udk,fU&yfa'o awm&GmodkU jyefa&muf wpfqifU
azmuf onfcs&mvnf; ydkyif uGmjcm;EdkifouJUodkU &Sday\/ jrdKUMuD;jyMuD;odkU aygufa&mufEdkifol
&Sm;yg;vS ao;aom acwfwGif xdkrQavmuf pGefUpm; oGm;&Joludk trSD&ojzifU ,ckuJUodkU O'[dk
vrf;aygufum oGm;a&mufEdkifMu jcif;jzifUyif aus;Zl;MuD;jrwfonfum; ajymzG,f&mr&Sd/ odkU&mwGif
t&SdrSeftwdkif; od&efudkrl vdktyf vS\/
pmwwfolcsif;vnf; odyHkcsif;? xkwfazmfEdkifyHkcsif;um; rwlEdkif/ aomwmyefcsif; vnf; rwl/
&[Emcsif;vnf; rwl/ bk&m;csif;vnf; rwl/
uREkfyfwdkU a*gwr jrwfpGmbk&m;onf 0dyD jrwfpGmbk&m;uJUodkU tjrifrayguf/ r*Fvbk&m;avmuf
ta&mifrvif;/ qnf;yl;cJUyHk (yg&rD) csif; rwlcJUonfU oabmyif wnf;/ xdkUaMumifU ]igwdkUbk&m;rS
bk&m;} [k rpGJ,lrSm;&m/ olU tiftm;ESifU olomvQif jzpfonf/
xdkUaMumifUyifvQif a,m*DwdkUonf b0 &[ef;udp jyD;pD;&HkrQavmufudkom rwGufqbJ &aom
tcgwGif ydk tiftm;MuD;rm;aom r*fzdkvf jzpfvmap&ef vdktyf vSojzifU tm;csdefem;csdefrQ rxm;bJ

'ge? oDv? arwm paom tajccH yg&rD xkxnf wdkUudkvnf; cdkifcefUMuap ukef&m\/
omomemwGif; yg&rD tvkyfonf tavmif;awmfMuD;rsm;\ (omoemy) yg&rD
tvkyfrsm;xufyifomvGefMuD;jrwfay\/ wpfbufu *kPfxl;aqmif yg&rD tvkyfwkdUudk vnf;
tcsdef&SdorQ rqkwfrepf MudK;pm;Muukef&monf/ ('ge? oDv? bm0em? Ak'gEkwd paom tajccH
tiftm;rsm;udk udk,fawGU0wKrsm;ESifU wuG ]&wemoHk;yg; aus;Zl;} pmtkyf &IMuygukef)
a':a&T&nf rsuf&nfESifhyifh
OD;u0d &[ef;jyK pGef;vGef;odkY w&m;a[m<uNyD; rMumrD rdwDvmodkY a':a&T&nf vdkufoGm;\/
OD;u0dtm; vl0wfvJ&ef idkBuD;csufr trsdK;rsdK; avQmufxm;&m a&v,fq&mawmfu]]OD;u0d 'umr ajymvdkuf qdkvdkuf idkvdkufwm? wynfhawmfawmif 0rf;enf;NyD; idkcsifvmw,f}} [k
uG,f&m ajymjyav\/ (tarT"mwfudk owdjyKMuygukef/)
a':a&T&nfvnf; rnfodkYrQ avQmuf r&onfhtqHk; atmufyguwd av;csufjzifh t&
udkifavawmhonf/
1/..ypnf;av;yg; 'g,dumr jyKvkyfcGifh ay;&ef/
2/..w&m;a[m yifhavQmufaomtcg a[majym qHk;r&ef/
3/..udk,fwdkif ausmif;aqmuf vSLEdkifaomtcg &GmodkY jyef<u&ef/
4/..rdrdtm;vnf; rdrd oabmtwdkif; aecGifhjyK&ef/
xdkYaemuf 1284-ckESpfwGif OD;pHwif rdwDvmodkY vdkufvmum ,cifu ajymzl;onfhtwdkif;
]]pGef;vGef;&Gm awmifbuf csnfpufBuD; ay:aeaMumif;? <ua&muf y#dywd omoemjyK&ef
a':a&T&nfESifh wdkifyifNyD; uRef;zdkom; wdkifjzifh ausmif;aqmufrnfh taMumif;? OD;u0d <uvmvQif
olyg &[ef;cHrnfh taMumifh}} rsm;udk avQmufvSm\/
armif&ifay: acsmuf ausmif;aqmufNyD;vQif OD;pHwifonf &[ef;0wfjzifh iHhvifh xdkESpf 0gqdktrD
a':a&T&nfudk,fwdkif OD;u0dtm; ausmif; yifhvSLavonf/ a':a&T&nfvnf; w&m;rsm;
tm;xkwfae\/ (a':a&T&nfonf umvMum aomtcg uyd, OD;ajymif;ESifh tdrfaxmifusonf/
aemuf uG,fvGefaomtcg Nydwmb0odkY a&mufaeojzifh q&mawmf a[mcRwfawmf rl&onf/)
tem*grf a':aiGbHk pHkprf;vmjcif;
q&mawmfonf armif&ifay: acsmuf xdktcgrS pwif w&m;jyay;awmf rl\/ q&mawmf Tefjy
w&m;ay;&m rjyif;raysmh yHkrSefom &SLdIufcdkif;onf/ 0dwuf0ifvQif ESmacgif;rS EIwfcrf;odkY
vufdI;uav;jzifh qGJcs yGwfoyf I&ef jyay;awmf rlonf/ jyif;jyif; &SLdIufaom enf;ESifhpyf

q&mawmf\ wynfhBuD;vnf; jzpf? 1301-ckESpfu q&mawmftm; &efukefodkY yxrOD;qHk;


yifholvnf; jzpfaom tjrwfcGefrif;BuD; OD;pHodrf; (y#dywdtzGJY Ou|) u ol\ ]],xmblw
vrf;Tef}} pmtkyf (1317-'kwd,dkuf) ed'gef;]]rlv pGef;vGef;\ wynfhBuD; wpfOD;jzpfaom udk&ifBuD; OD;okE& t&Sifjrwfonf 0ifav xGufav\
xdrIudk owdjyKap&m tcsdKUaom yk*dKvfrsm;tm; jyif;jyif; &SLdIufaponf/ tcsdKUaom yk*dKvfwdkYtm;
e*dkae twdkif;omvQif El;nHhpGm &SLdIufaponf}} [k azmfjyxm; onfudk awGY&\/
q&mawmf\ vufxufawmf wynfhBuD;rsm; pkaygif; jyKpkonfh ]om&PD, uxm} vnf;
&Sif;vif;csuf awGUEdkifonf/ ([dkbuf'Dbuf jiif;cHkacsy ajymqdk&ef ygVdtudk;? aMumif;usdK; ,kwd
rqHk;Edkifatmif &Sday&m\/ odkY&mwGif bk&m;&Sif\ tvdkawmf tmabm*ESifh nD q&mawmf\
qEESifhvnf; tudkuf? a,m*D\ pdkufESifhvnf; ruGmap&atmif? a,medaom reodum&
rsm;rsm;jzifh r,Gif;rrSm;&atmif BudK;pm; udk,fhomoem udk,fjyKEdkifMu&efom ta&;BuD;vSay\/)
wpfaeYaomtcg rif;uGef; aZw0ef q&mawmf\ wynfhr tem*grf[k ausmfMum;ol a':aiGbHkonf
q&mawmftm; pHkprf;&ef armif&ifay: acsmufodkY vm Z&yfwpfck wnf;cdkum tcsdef,l pHkprf;
qifjcifMunfhae\/ q&mawmfuvnf; odjrifxm;onfh twdkif; a':aiGbHk ar;rnfh ykpmrsm;udk
BudKwif tmHk,l odatmif vkyfxm;ESifhavonf/ a':aiGbHk q&mawmfxH vma&muf zl;ajrmfcsdefwGif
a,m*Dtrsm;yif Mum;emvdkaZmjzifh pka0;rdMuonf/
q&mawmfonf a':aiGbHk a&muf OD;csNyD;onfESifh rar;rDuyif ajzawmfrlavonf/ y&duHrS tp
r*f tqifhqifhusyHk (a':aiGbHk ar;&ef pdwful;xm;orQ) wpfckrusef ajzqdk a[majymvdkuf&m]]t&Sifbk&m;\ w&m;usifhpOf vrf;wpfavQmufvHk;wGif owdudk y"mexm;jcif; jzpf tvGefw&m
oabmqdkufvSygw,f}} [k avQmufxm; axmufcHvdkuf\/ a':aiGbHkonf w&m;tjrifcsif;
ESD;aESmrdum 0rf;omtm;& jzpfvsuf vufcarmif;cwfNyD; xckefum]]'grS ighom;? 'grS ighom;}} [k usL;&ifh a<u;aMumfvdkufonf/ q&mawmfonf qGrf;auR;rnfudkyg
BudKwif odjrif[efjzifh]]om;awmfcsif&if auR;rS tarawmfrSm}} [k rdefYawmfrl\/
ol[kwf&if [kwfvdrfhr,f
aemufwpfaeYwGif oHCmawmfrsm;ESifh a,m*Dtm;vHk; qGrf;auR;NyD;aemuf om"k tEkarm'em ac:um
a':aiGbHk jyefoGm;avawmh\/ q&mawmfuvnf; a':aiGbHktm; rsm;pGm csD;usL;aeonf/
q&mawmftm; &[Em [kwf-r[kwf tMurf;enf;tm;jzifh prf;oyfolrsm;vnf; &SdcJhzl;\/ q&mawmf

<upOf aemufrSae ayxkyf (aAsmuftdk;) azmufcGJjcif;? tvSLwpfck bdvyf&nfwGif t&ufESifha&m


wdkufjcif; ponfjzifh prf;oyfMuonf/
(bdvyf&nfwGif t&ufa&m wdkuf&m yg;pyfxJodkY 0ifoGm;aomfvnf; t&ufowd ysufjy,f
oGm;onf[k OD;u0d rdefY\/)
wpfcgurl c&D;oGm;pOf q&mawmfESifh &ifqdkif jrif;vSnf;wpfpD; t&Sdefjyif;pGm armif;vm\/
q&mawmfum; rwkefvIyf/ jrif;vSnf;omvQif teD;odkY ta&muf 'vdrfhacgufauG;
wdrf;arSmufoGm;\/ tMurf; prf;oyfolrsm; 'kua&mufoGm;Muowwf/
w&m;xl; &rIESifh pyf ]rnfolYudkrS rnfonfhtqifh} [k rdefYawmfrrl/ ]]ol[kwf&if [kwfvdrfhr,f}}
[kom rdefYavh&Sdonf/ a,m*D udk,fwdkifyif odEdkifaomaMumifh jzpfyg\/
tppftrSef odjrifaom t&monf y&d,wdjzifhvnf; tppfaq; cHEdkif\/ udk,fawGY y#dywd jzifhvnf;
rSwfausmuftwif cHEdkifonfyif jzpf\/
wpfESpf? 0gqdkonfhaeYwGif bk&m;a&SU 0wfjyK0wfwuftNyD; oHCmrsm;? a,m*Drsm; pHknDpGm
pka0;aeMu\/ 0gqdk&ef tcsdefusaomfvnf; ]]cP aeMuOD;}} [k w&m;a[mNyD; wdwfqdwfpGm
w&m;tmHkjyK&if; xdkifaeMu&onf/
oHCmrsm;rSm ]]b,fvdkaMumifhygvdrfh}} [k pOf;pm;aeMucdkuf c&D;a0;rSvmaom &[ef;wpfyg;
bk&m;0wfjyK&modkY wufvmNyD; q&mawmftm; uefawmh&m 0gqdk oHCmwpfyg; usefae aomaMumifh
tcsdefqGJxm;aMumif; aemufrS odMu&\/ xdk t*EKudk,fawmfum; ,cktcg ]jrif;NcH pGef;vGef;*l
wdkuftkyf q&mawmfbk&m;BuD; OD;aombP} yifwnf;/
ae&m rEav; q&mBuD; OD;odef;atmif\ udk,fawGUrSwfwrf; wpfckudk azmfjyvdkyg\/
tbdnmOfESifh eda&m" ormywf
rEav;NrdKU emrnfausmf tbd"rmq&mBuD; OD;odef;atmifonf 1291-ckESpfavmufu 4if;\
wynfhjzpfzl; pGef;vGef; q&mawmf xHvnf; ESpfESpfcefY enf;cH aexdkifcJhzl;ol 0ufvufNrdKU?
ul;acgif;&GmZmwd OD;tmpdP\ ajymjycsuft& q&mawmfxH oGm;a&muf wpfywfcefY enf;cH
usifhoHk; aecJhzl;\/
xdkpOfu awGYBuHKcJh&aom tajctaeudk q&mBuD;u ]Ak'0g' oHk;avmuESifh ow0gtp jzpfyHkusrf;}
(22-4) a&;om;xm;&m xdkrSwfwrf;rSm tbdnmOfESifh eda&m" ormywf taMumif; q&mawmf\
trdefY&Sdcsufrsm; jzpfygonf/

q&mBuD;\ a&;om;csufudk rl&if;twdkif; azmfjyygtHh/


q&mawmf OD;tmpdPESifhtwl jrif;NcH pGef;vGef;awm&ausmif; q&mawmfxHodkY a&muf
zl;ajrmf&onf/ OD;tmpdPu- ]]'g,umonf wynfhawmftm; pmay ydkYcsay;zl;aom
'g,umjzpfaMumif;}} avQmufxm;aomtcg pGef;vGef; q&mawmfbk&m;u]]w&m;vkyfief;ESifh pyfqdkifwm ar;vdkorQudk ar;yg}} [k cGifhay;avonf/
uREfkyfu ]]wynfhawmfonf t&Sifbk&m;xHodkY ykpmar;&ef vmjcif; r[kwfyg/ q&mawmf
tm;xkwfxm;aom w&m;vkyfief;udk em,l&ojzifh wynfhawmf\ udk,fydkifPf udkomvQif
toHk;jyK&ef jzpfygonf}} [k avQmufxm;avonf/
xdktcg pGef;vGef; q&mawmfbk&m;onf jrif;NcHNrdKU NrdKUydkifHk;wGif rif;apvkvif tjzpfjzifh
v,fwDq&mawmfbk&m; a[mMum;aom tmemyge w&m;udk em,lcJh&onfrS tpjyKum xGufav0ifav vkyfief;udk pwif avhvmyHkrsm;ESifh wuG todxl;rsm; ay:aygufvmyHk wdkYudk uREfkyfESifhwuG
OD;tmpdPtm; ajymjyaeonfrSm nOfh &Spfem&D tcsdefrS p eHeuf oHk;em&DcefY txd Mumjrifhonf/
uREfkyfonf q&mawmf\ ajymjycsufrsm;udk ESpfouf ,HkMunfpGm em,lavonf/ em,lpOf twGif;
uREfkyfonf ar;cGef;[l wpfvHk; wpfyg'rQ rar;jref;ay/ odkYaomf q&mawmf bk&m;onf w&m;
vrf;pOftavsmuf ajymjyae&mwGif uREfkyftm;]]tbdnmOf wefcdk;ESifh r*fw&m; b,foif;u ydkrdk cufoenf;}} ar;ygonf/
uREfkyfu- ]]q&mawmfbk&m; rdefYawmfrlyg}} [k jyefavQmufonf/ xdktcg pGef;vGef;
q&mawmfbk&m;u]]'umodef;atmif? tbdnmOf wefcdk;qdkwm t[kwfr&Sdbl;? orm"dtiftm;udk ,lvsuf
Pfu&atmif vkyfay;&wm? r*fw&m; qdkwm t[kwf&SdwJh oabmw&m;? vrf;rSefoGm;vQif r*fudk
awGYrSmaygh? t[kwf &Sdwmudk;/ r&Sdwmudk t&Sdjzpfatmif vkyf&jcif;ESifh t&Sdudk a&mufatmif oGm;&jcif;
ESpfrsdK;wGif r&Sdwmudk &Sdatmif vkyf&jcif;u ydkrdk cufvSonf}} [k rdefYMum;awmf rlonf/
pGef;vGef; q&mawmfonf pmay oifMum;zl;aom yk*dKvf r[kwfaMumif;udk trsm;yif od&SdMuonf/
uREfkyfonf q&mawmf rdefYMum;csufudk Mum;em&ojzifh rsm;pGmyif ouf0if ,HkMunfjcif;
jzpfoGm;ayonf/ xdkYaemuf q&mawmfonf tmemyge vkyfief;udkyif uREfkyftm; w&m;ay;ygonf/
OD;tmpdPESifh uREfkyfonf ur|mef; ausmif;i,fxJwGif twl w&m; tm;xkwfygonf/ ,cktcg
pGef;vGef; wynfhrsm; avhvmouJhodkY uREkfyftm; ray;yg/
]]toufudk &SLdIufaomtcg ESmoD;zsm; xdoGm;rSef; odatmif &SLdIuf&rnf}} [lomvQif

ajymjyygonf/ (jyif;jyif;&SLrS qdkaom t,ltqudk owdjyK&ef/) jyefa&mufaomtcg OD;tmpdPu....


]]'umBuD;? ar;csifwm&SdvQif ar;cJhyg? aemufudk awmfawmfESifh awGY&rSm r[kwfbl;}} ajymygonf/
uREfkyfu....
]]ar;p&m[l rsm;rsm;pm;pm; r&Sdyg/ odkYaomf eda&m" ormywf 0ifpm;yHkudkawmh vufawGY oabmudk
odvdkygonf}} [k jyefajymygonf/
ajympOfumvu ur|mef;ausmif;i,fwGif ESpfOD;wnf; wdk;wdk;oufom ajymMum;jcif; jzpfygonf/
eHeuf&xm;jzifh rEav;odkY jyef&ef pGef;vGef; q&mawmfbk&m;tm; oGm;a&muf uefawmhav&m
xdktcg q&mawmfonf oHCmawmfrsm;ESifh tkPfqGrf; bkOf;ay; aeygonf/ uREfkyfrSm
q&mawmftm; 0wfcs uefawmhaomtcg pGef;vGef; q&mawmfbk&m;u]]'umodef;atmif eda&m" ormywf qdkwm t[kwf&Sdaom emrfw&m;awG tukef csKyfukefawmh
Nidrf;at;rI oufoufjzifh ckESpf&ufvHk;vHk; aewm}} [k rdefYMum;awmf rlav&m OD;tmpdPESifh
uREfkyfonf tHhtm;oifhpGmjzifh rSwfom;cJh&ygonf/
uREfkyfvnf; q&mawmfbk&m;\ w&m;pum; tpOfwdkYudk pOf;pm; qifjcifum rEav;odkY
jyefcJhygonf/ uREfkyf\ pdwftBuHtpnfudk odxm;ouJhodkY rar;jref;bJ kwfw&uf
ajzMum;vdkufjcif; twGufvnf; tHhMocJh&ygonf/
olwpfyg;wdkY\ ]pdwftBuHodrI} ESifh pyf pGef;vGef;q&mawmf uJhodkYaom t&SifjrwfBuD;rsm; udk
rqdkxm;bd? omref a,m*DwdkYyif odjrifMuavonf/ odjrifEdkifaom enf;vnf; ygVdawmfwdkY
twdtus &Sdaeonfyif jzpf\/
('ou t*Fkw&-y&d[meokwf) t&Sifom&dykMwm u &[ef;rsm;udk w&m;a[mawmf rl&m]]&[ef;wdkY? &[ef;onf olwpfyg; pdwftBuHudk rodvQif rdrd\ pdwftBuHudk odatmif vkyf&rnf?
avhusifh&rnf}} [k a[mawmfrlonf/
aMu;rHkrSefjyifudk MunfhvQif rsufESmjyif udk,fvuf tjypf temtqmrsm;udk awGYEdkif? jrifEdkifouJhodkY
]rdrdoEmef &rufpdwf? trsufpdwf? tysufpdwf? trdkufpdwf? trkef;pdwf? tcspfpdwf? tidkufpdwf?
tvGifhpdwf? tavpdwf? awGa0pdwf jzpfaeoavm? tb,fpdwf jzpfaeoenf;} ponfjzifh rdrd\
pdwful; tBuHtpnfrsm;udk BuHpnfpdwful;wdkif; odatmif rvGwfwrf; MunfhIEdkifvQif olwpfyg;wdkY\
pdwfudk odEdkifawmhonfom jzpf\/ onfyif ]pdwmEkyem} wnf;/
0dZmPf? tbdnmOfrsm; r&apumrl pdwmEkyem orm"dtiftm; aumif;vQif aumif;oavmuf
olwpfyg; pdwf tBuHtpnfudk odjrifEdkifayonf/ BudK;pm; usifhBuH yGm;rsm;Muygukef/

q&mawmfudk,fwdkif w&m;emcJhyHk
pGef;vGef; q&mawmfbk&m;BuD;onf ab;ywf0ef;usif jrifjriforQaom ow0gwdkY rsm;aomtm;jzihf
avmb? a'go? rme w&m;wkdYonf omvQif rsm;pGm jzpfwwfav&m xdkokdYaom ow0gwdkY
avmbcsif; NydKifMu? a'gocsif; NydKifMu? rmecsif; NydKifMuonfwdkYudk jrif&awGY& aomtcg
w&m;emwwfatmif qHk;rMo0g' ay;aomtm;jzihf q&mawmfBuD; udk,fwdkif w&m;emcJhyHkudk
a[mawmfrlzl;onf/
a[mawmfrlyHkum;....
]]bkef;BuD;[m vl0wfwkef;u awmifolvkyfudkif pm;aomufcJhwm jzpfawmh EGm;ausmif;& wmaygh/
EGm;awG[m olYEGm; ukd,hfEGm; rsm;pGm pk&Hk;rdawmh? onftxJrSm EGm;odk;awGuvJ ygawmh wpfaumifESihf
wpfaumif wGefMu apmifMuESihf awmfawmfMumusawmh acgif;csif; wnfrdNyD; a0SYMuawmhwmaygh/
a0SYMuvdkY awmfawmfMumawmh tm;omwJh EGm;uEdkifNyD; tm;enf;wJh EGm;[m ajy;a&m/ tJonfawmh
EGm;ESpfaumif[m csdK&if;rSm aoG;pufvufeJY acgif;uav; wpfcgcgESihf aeMuw,f/
]]onfawmhrS tif;.... olwdkYESpfaumif[m a'gocsif; NydKifMuwJh taumifawGyJ..}}
]]a'goqdkwJhw&m;[m tcdkuftwefYumv cPuav;om jzpfaom tm*EKu "mwfyJ
tpGrf;aumif;aom 0&rf;ajy;ESihf wlonf/ b,fvkdyif a0SYMuaomfvJ a'goudk b,faomtcgrS
rodbl;/ a'gownf;[laom 0&rf;ajy;udk vufcHaom cEmtdrf onfomvQif acgif;uav;
wpfcgcgESihf usef&pfcJhygovm;[k pOf;pm;qifjcifNyD; eif [dktaumifawGuJhodkY a'gownf; [laom
0&rf;ajy;udk vufrcHESihf/ vufcHygvQif [dktaumifawGuJhodkY qif;&J'ku a&muf&rnfrSm trSef[k
mPfrsufpdjzihf jrifatmif &IMunhfMuygav/ wynhfa,m*D}} [l jzpfayonf/
wpfaeYaomtcg pGef;vGef;q&mawmf bk&m;BuD;onf pGef;vGef;&GmwGif y&dwf&Gwf? qGrf;pOfudp
yihfavQmufojzihf <uoGm;&mrS jyefvmaomtcg &GmxJwGif uav;rESpfa,muf ckduf&efjzpfyGm;
tcsif;rsm;vsuf wpfa,mufESihf wpfa,muf ]eifb,hfES,f ig b,fvdk} ponfjzihf &Gmausmf &yfausmf
ajymqkdatmf[pf aeMuonfudk awGYawmfrl\/ xdktcg q&mawmfBuD;u uyd,'um udkajymif;tm;...
]]a[h armifajymif; a[m[dku uav;rESpfa,muf[m w&m;a[maeMuw,fuG,fh/ armvSa&mhr,f
xifw,f/ a[monf iSufaysmoD;wpfzD;udk xuf0ufcGJNyD; wpfa,mufwpfckpD oGm;ay;prf;/ tJ'g
w&m;ylaZmfygw,f/ tarmajyatmif pm;NyD;rS qufjzpfcsif&ifvJ jzpfMuao;wmaygh}} [k
rSmMum;apvTwfawmfrlonf/
xdkuJhodkY ay;vdkufaomtcg uav;rESpfa,mufrSm [dkMunhf onfMunhfESihf bmrQ rajymawmhyJ
iSufaysmoD;udk udkifNyD; taMumifom; NidrfaeMuav\/
&yfol&Gmom;rsm; jrifMuaomtcg ]]b,fES,hfvJa[h? &efjzpfaewJh uav;rESpfa,mufudk OD;u0du

iSufaysmoD; ref;NyD; ay;cJhava&mhovm;}} [k rsm;pGmthHMo ajymqdkaeMuavonf/


a,m*D\ ywf0ef;usif aeYpOf ajymqdk vkyfudkifjyKrlaeMuaom jzpfysufrItm;vHk; w&m;wdkYcsnf;
omwnf;/ aphaphpyfpyf rSwfom;em,lMuukef/
oxHk aerdE&awmif odrforkwf<upOf tjzpfqef;rsm;
oxHk aerdE&awmif odrforkwfyGJ taMumif; anmifvGefYq&mawmf tcef; tus,fjycJhNyD/
(pGef;vGef;q&mawmf oxHk<ucgeD; a0blq&mawmfu tpDtrHrsm; vkyfay;vdkufyHkudk
a0blq&mawmftcef;rSm &Iyg/)
anmifvGefYq&mawmf uJhokdYyif q&mawmfvnf; rygvQif rNyD;oavmuf csD;ajrSmufawmf rlcJh&\/
odrforkwfyGJ NyD;vQif OD;ausmf'Gef;u q&mawmfudk xrf;csDum ]]'grS &[Em yk*dKvfBuD;uG}} atmf[pf
a<u;aMumfum 0rf;ajrmufcJh&av\/ oxHkrSm oDwif;oHk;cdkuf w&m;rsm;vnf; a[mMum;&onf/
wpfno wnfausmif;odkY bkef;BuD;wpfyg; vma&mufum. . .
]]OD;u0d.. OD;u0d..}} [k ac:oHMum; qif;oGm;&m
]][dkem; cPvdkufcJhprf;yg}} [k bkrod brod vmac:\/
]]tif;... igeJY oduRrf;zl;olvJ r[kwf/ ac:&m rvkduf&if olqif;&Jawmhr,f? vdkufjyef&ifvJ ighrSm
qif;&Jr,f/ uJ igyJ tqif;&JcHr,fav}} [kwfqHk;jzwfum a&SUu ac:aqmif&m arSmifESihf rnf;rnf;
awmxJodkY vdkufyg oGm;cJh&\/ awmeufxJodkYa&mufvQif. . .
]]uJ awmfygNyD bk&m;? jyef<uygawmh? wynhfawmf vdkufydkYygr,f..}} [k qdk&m
]]aeygap? wynhfawmfbmom jyefyghr,f}} [k qdkum arSmifESihfrnf;rnf; prf;w0g;0g;
jyefvmcJh&onf/
toGm;uavmuf ra0;yJ wnf;ausmif;odkY vG,fvihfwuljzihf jyefa&muf\/ vlavm ewfavm rod/
&[Em [kwf r[kwf? wkefvIyfaMumuf&GHUjcif; &Sd r&Sd pl;prf;[efwlonf/
oxHk aecdkuf wpfaeYwGif aouawmif OD;wdavmuESihf w&m;tm;xkwfzuf c&GJq&mawmf
pHkprf;&ef a&mufvm\/ OD;u0dxuf toufodum BuD;onf/ anmifvGefYq&mawmfu]]OD;u0d c&GJq&mawmfudk pHkprf;Munhfprf;yg/ avmuDawG tawmfqnf;yl;xm;wm? olY[mol
xdyfwef;yJqdkNyD; tvHxlxm;w,f}} [k qdk pHkprf;Munhf&m c&GJq&mawmfu uodkPf;0ef; erdwf,l
y&duH wnfyHkrS tp cyfjrihfjrifh a0zefajymqdkoGm;&m..
]]aeprf;ygOD; t&Sifbk&m; ckeu uGrf;tpftaMumif; trdefY&SdoGm;w,f/ a[m'DuGrf;tpfxJrSm uGrf;&Guf

b,fESpf&Guf&Sdw,fqdkwm odcsifygw,f bk&m;}} [k OD;u0du avQmufonf/


]]'Dtxdawmh tm&HkrvdkufEdkifawmhbl;}} [k ajzMum;&m OD;u0du wdwdusus ajymvdkufonf/
w&m;tm;xkwfenf;udk ar;jref; tprS tqHk;xd &Sif;jyvdkuf&m]]t&Sifbk&m; toufi,fygao;w,f? a&SUqufNyD;BudK;pm;ygOD;}} [kyif tay:pD;rS
wkdufwGef;awmfrlao;\/ quf
]]wynhfawmfawmh oGumyg' pGJuyfaevdkY 'Dtxd tm&HkrvdkufEdkifawmhbl;/ [dkwkef;ursm;awmh
wynhfawmf&,f? OD;Owr&,f? aousawmif OD;wdavmu&,f ow0gawGudk aumif;uifuaeNyD;
w&m;a[mEdkifrS jyef<ur,fqdkNyD; w&m;&Sm xGufcJhMuwmuvm;/ aemufawmh 'ku trsdK;rsdK;awGeJY
awGYBuHKum udprNyD;bJ jyefqkwfcJhMu&w,f}} [k trdefY&Sdavonf/ olYpum;yif tajzrsm;
xGufae\/
txufazmfjyyg oHk;OD;wGif OD;Owrum; aousawmif rS cGJxGufum pGef;vGef;odkY vma&muf enf;cH
tm;xkwfoGm;zl;\/ OD;Owr vma&muf tm;xkwfpOfu &[ef;awmfawG xuf vlrsm;u ydkNyD;
w&m;aygufvG,fyHk? vl'um awGxuf 'umrrsm;u ydkNyD; w&m;&vG,fyHkudk]]EGm;xD;BuD;awGu csdKaxmifaxmifESihf ukef;acgifacgifrSm vSnf;cGufcsnf;awmif r&kef;EdkifMubl;/
csdKryg cGmao;? udk,faumifao;wJh EGm;rawGu ukeftjynhfESihf &kef;EdkifMuw,f}} [laom t"dym,fjzihf
pmcsdK;zl;\/
rodvQif NidrfNidrfae? odatmifvkyf? udk,fEIwf pdwf raqmhESihf
1285 ckESpf oDwif;uRwf vjynhfausmf wpf&ufaeYwGif armif&ifay:acsmuf&Sd a,m*Drsm;ESihf
ausmif;rsm;udk twlae OD;0dZ,tm; vTJtyfum q&mawmfonf pGef;vGef;acsmif; urf;ab;
&Sm;yifatmuf 0g;uGyfyspf wpfckESihf oDwif;oHk;awmfrl\/ OD;0dZ, (OD;u0d vlYb0u a&epf
u,fzl;ol OD;a&Tvkyf)\ aESmuf,SufrIaMumifh a&TYajymif;&jcif;jzpfonf/ aemuf ausmif;rsm; *lrsm;yg
'umay:vm ]]pGef;vGef;*lausmif;}} [k trnfwGifum a,m*Drsm; pnfum;vmjyefonf/ (tarT"mwf
uyfygvmonfudk owdjyKyg/)
,ck&Sdaom OD;pHaz\ zcifBuD;u &dyfomajr{u 20 vSL'gef;onf/ a,m*Drsm;vnf; wpfaeYwjcm;
pnfum;vm\/
jrefrmEdkifiH &moufyef aeoGm;ol tDwmvsH bkef;awmfBuD; OD;avmuemxvnf; jrefrmEdkifiH
&[Emrsm; ay:aygufonfh owif;udk urmvSnhf a[mMum;a&;om;\/ jrif;jcHodkY oGm;a&muf
q&mawmftm; ouFef;ponfjzihf uefawmhvsuf uG,fvGefol rdbESpfOD;tm; txl;&nfpl; trQ
ay;a0cJhonf/

y&d,wd wpfzufowf tpGJoefolrsm;u ]pmrwwfwJh awmxGufBuD;} [k txiftjrif ao;Mu?


i&JBuD;Muaomfvnf; a,medaom reoDum&jzihf &dk;om;ajzmihfrwfawm frlMuaom y&d,wdtausmf
q&mawmfBuD;rsm; yifvQif pmrwwfaom awmxGufBuD;xH tav;tjrwf enf;cHusihfoHk;Muonf/
1292 ckESpf 0gqdkvjynhf tzdwfaeYwGif &[ef;cH udp&Sd q&mawmf awmifomNrdKUodkY <upOf
awm&aqmufwnf vsuf&Sdaom awmifom q&mawmf OD;t*0Hoonf OD;u0d q&mawmfESihf
awGUqHk tmvmy ovmy pum;ajymMum;\/ awmifom q&mawmfonf vlNydef;rsm;tm; a[majym
qHk;ronfhtwdkif; w&m;tm;xkwfyHk tprS tqHk; a[majymapum wpfyg;wnf; &dkaopGm
em,lavonf/ awmifom q&mawmfum; pmwwfonhf t&m wpfEdkifiHvHk; ausmfMum;onhf
q&mawmfjzpfonhf twdkif; t*r[m y@dwbGJU wHqdyfawmf& (xdkacwfu xkdbGJY&aom q&mawmf
tvGef&Sm;yg;vS\/) q&mawmfBuD; wpfyg;wnf;/
]]OD;u0dwdkY tm;xkwfwJh vrf;pOfu tusOf;qHk; twdkqHk;vrf;yJ/ wynhfawmfwdkY vrf;u us,fvGef;NyD;
aygufa&mufEdkifcJw,f}} [k awmifom q&mawmfu 0efcHcsD;usL;um rdrd\ 'um 'umrrsm;udkvnf;
pmwwfaom q&mu tusihfwwfaom wynhfxHrS w&m;,l&yHk ]wdyd#u r[mem*ax&f} BuD;
taMumif; a[majymjy\/
&[ef;cHyGJwGif OD;u0dq&mawmftm; w&m;a[mapum xyfrH em,lonf/ y&duHrS tp tmeyge
&IyGm;yHkudk pmjzihf a&;ay;&efvnf; awmif;yef 1292 ckESpf 0gqdkvjynhfausmf av;&ufaeYwGif
a&;ay;&onf/
]]puKpaom wHcg;rsm;rS apmihf jzwfygu &Edkifaomfvnf; xdrI odrI owdjyKjcif;tm;jzifh
um,wHcg;rS apmihfjzwf&onfrSm emr&lymPf tjrifoefvG,fonf/ um,wHcg; xdrI zjzpf&m
zaMumihf a0'emjzpf\/ a0'emrS wPSmOyg'gef b0 ponf rjzpf&ef owdESihf jzwf&onf/
jzwfvQif ]a0'em onm} rjzpfrl ]a0'emynm} jzpfvmrnf/}} ponfjzihf y&dwfrS r*faZm zdkvfaZm
usonf txd a&;om; ay;ydkYvdkufonf/
,if;odkYvQif pmwwfonf? rwwfonfudk yrmPrjyKbJ trSefwu,f xdk;xGif; odjrif ynmudk
av;pm;um wu,hf y&d,wdtausmf q&mawmfBuD;rsm;yif enf;cH usihfoHk;Muav\/ y&d,wdvnf;
t[kwfrwwf? rmewHcGef wvQyfvQyf vGihfolrsm; tcGihfaumif;BuD;ESihf vufvGwf&&HkrQomru
i&JBuD; Mu&&Smukef\/
wpfzef q&mawmfBuD;tm; ]y&d,wdyg&*l}rsm;uyif ,if;okdYav;pm;MuonfrSm t&[wzdkvf
ynmESihf jynhfpHkjcif;? xdk;xGif;jrifEdkif? Mum;Edkif? odEdkifaom todOmPf *kPfxl; yg&Sdjcif;wdkYaMumifhom
jzpf&m xdkokdY jynhfpHkatmifum; rBudK;pm;Murl rawmufwpfacguf &IrSwfaeaom tcsdKU ]awmxGuf
&[ef; a,m*DESihf tcsdKU vla,m*D}}wdkYu y&d,wd0efaqmif yk*dKvfrsm;tm; txifao; &Iwfcsjcif;jzihf
i&JBuD;Mujyefavonf/

pifppf jynhfpHkaom tMum;tjrif todmPftxl;ESihf y&d,wd todmPf tydk *kPfxl; wpfckckrQ


r&SdygbJ &[Em jzpfumrQjzihfyif wpfyg;oltm; w&m;jyay;&ef roihfacs/ wdrf;yg; vGJacsmfp&mawG
rsm;pGm &Sdukef\/
xdkYaMumihf t&m&mwGif a,medaom reodum&? owdorZnjzihf rZdsr y#dy'gusatmif usihfMuH
Muukef&m\/ pGef;vGef;q&mawmfBuD;u]]rodvQif odatmifvkyf? rodbJESihf vufaqmhvQif qif;&Jwwfonf/ rodbJESihf yg;pyfaqmhvQif
qif;&Jwwfonf/ rodbJESihf pdwfaqmhvQif qif;&Jwwfonf/ rqif;&JcsifvQif NidrfNidrfae odatmif
BudK;pm;av}} [kqHk;rawmfrlzl;ygonf/
(,xmblwvrf;nTef-216)
0#fBuD;vSaom &[Em OD;rPdom&
1298 ckESpf wefcl;vjynhfausmf 14 &uf oef;acgifausmf tcsdef? arSmifESihfrnf;rnf; pGef;vGef;*l
wpfausmif;vHk; wdwfqdwf Nidrfoufae\/
&[ef;a,m*D? vla,m*Drsm; rdrdwdkY *lausmif; toD;oD;odkY 0ifum w&m;&IrSwf aumif;wkef; tcsdef
jzpf\/ ywf0ef;usifrS toHAvHrsm;vnf; wdwfqdwfpjzpfonf/ xdktcdkuf q&mawmfh ausmif;teD;rS
pnfwD;oH? tkef;armif; acgufoH? ukvm;wufoHrsm; yGwfyGwf&dkuf qlnHoGm;\/ a,m*Drsm;
txdwfwvefY jzpfum *lausmif; toD;oD;rS ajy;xGuf pk&Hk;vmMuonf/
a,m*D &[ef;wpfyg; w&m;0ifaeaom *lwpfckrS rD;rsm; awmufavmifaeonfudk awGYMu&\/
tm;vHk;0dkif; Nidrf;owfMuonf/ *lxJ&Sdaom udk,fawmftm; ayGYcsD xkwfvmMu\/ wpfudk,fvHk;
BudK;jzihfwkyfum yg;pyf t0wfpkwfrsm; qdkYydwf rD;wdkuf &dIUowfjcif; jzpfonf/ rD; tyl&Sdef
[yfcH&onfrS ty udk,f avmifuRrf;jcif;r&Sd/ wpfpHkw&m temw& rjzpf/ xdkt&Sifum;
0#fBuD;vSaom ]&[Em OD;rPdom&} jzpf\/
OD;rPdom&onf 11 em&DcGJavmufu uk#DodkY t<u vlqdk;rsm;u BudK;ESihfwkyf *lydwfrD;&dIY
owfcH&jcif; jzpfonf/ xdkodkY cH&pOf EIwfu atmf r&ojzihf q&mawmftm; pdwfjzihfom
avQmufxm;um ormywf 0ifpm;aejcif;jzpf\/ xdktaMumif;udk q&mawmf Mum;odawmf rl pnf
tkef;armif;wdkYudk twD;cdkif;jcif; jzpf\/ q&mawmfu]]OD;yif;? olYt<u;&Sd&if qyfvkdufaygh? onf;cHNyD;omae? udk,fu vkyfcJhrdNyD[mudk;}} [k rdefawmfrl\/
OD;rPdom&vnf; rdrdb0udk odNyD;jzpfonf/ orm"dt&mwGif tvGef xl;jcm;oljzpf\/
t&Sifarm*vef? t&Sift*FkvdrmvwdkYuJhodkY ta<u;qyf&jcif;yifwnf;/
("ry' t|uxm ygy0*f) EGm;ausmif;om; ckESpfOD; zGwfow0gudk awmifydkYwGif;odkY 0ifpOf
ckESpf&uf tayguf ydwfqdkY cJhMuzl; wpfq,hfav;b0vHk; twlwl jzpfMuum b0wdkif; ckESpf&uf

tpmiwfcJhMu&zl;\/ aemufqHk;b0wGif &[ef;awmf ckESpfyg; jzpfvmMu *lwpfckxJ w&m;twl


&IrSwfMu&m tdrfavmufru BuD;rm;aom ausmufzsmBuD; wpfcsyf tvdkvdk *laygufydwfusvmojzihf
&Gmaygif;ckESpf&GmrS vltrsm; 0dkif; z,f&Sm; u,frMuaomfvnf; r&/ ckESpf&uf&SdrS ausmif;zsmBuD;
tvdkvdk yGihfoGm; toufab; vGwfcJhMu&onf/ (zGwfudk owfrdcJhvQifum; xkdae&myif
aoMu&tHh/)
rdrd jyKvkyfcJhaomuH? uH\ tusdK;udk ajrvQdK; rdk;ysH ykef;aomfvnf; rvGwfEdkifaMumif;
a[mawmfrlcJhonf/ ,ckvnf; OD;rPdom&onf udk,fvkyfwm udk,fcH&jcif;yif jzpfaMumif;
xl;jcm;aom orm"djzihf udk,fwdkifvnf; odjrifawmfrl\/
OD;rPdom&um; vl0wfaMumifb0u tvGefqdk;ay rdkufuef;ol jzpfonf/ oajyyif&Gm &yfuGuftkyf
olBuD;om;? vltrnf ]OD;jrarmif} vSnf; tiSm;vkdufpm;\/ rif;apvnf; vkyfzl;\/ r,m;
ckESpfa,muf,lonf/ tvGefvnf; ESdyfpufcJh\/ rdrdZeD;rsm;ESihf oHo, ruif;olrsm; udkvnf;
toufcsrf;om ray;/ aemuf oHa0* & q&mawmfxH vma&mufum armif&ifay:acsmuf
&[ef;jyKvsuf w&m;tm;xkwfcJhonf/ ckESpf&ufrQjzihf &[ef;udp NyD;oGm;oljzpf\/
1294-ckESpf? waygif;vqef; 10-&uf? 12-&uf? 14-&uf? vjynfhausmf wpf&uftm;jzihf
ESpf&ufpDjcm; uGm &[EmjzpfaMumif; q&mawmfudk,fwdkif (&Srf;jynfrS w&m;vm tm;xkwfMuaom
qDqdkif apmfbGm;BuD;om; pyfcGefqufESihf pum;apmfbGm;BuD; trwfOD;xHk;wdkYtm; xdktcsif;?
jzpfyGm;pOfu) a[mMum;cJhzl;\/ (taMumif;udk touf 87-ESpf&Sd pyfcGefqufu ]tmemyge
tm;xkwfenf; pGef;vGef; OyedoQnf;} usrf;jyK q&mawmf OD;omoe0dok'd t&Sifjrwftm;
avQmufxm;jcif;jzpfonf/)
OD;jrarmif uJhodkYaom vlayrsm; &Sm;vS\
OD;rPdom&onf vljzpfpOfu EGm;vSnf;armif;&m acsmif;twuf 0efESihftm; rrQ EGm;rSm
r&kef;EdkifbJ&Sd&m wtm;vTJ &kduf\/ &kdufaomfvnf; r&kef;Edkifojzihf EGm;rSm xkdae&myif
vJusoGm;onf/ tm;ukef&dkuf xapaomfvnf; r&/ xdktcg aumuf&dk;rsm; EGm;ay: pkNyHKNyD; rD;jzihf
&dIYwdkufvdkuf\/
OD;rPdom& ,ckuJhodkY cH&onfudk qifjcifawmfrlaomtcg q&mawmfa&m OD;rPdom&yg
]udk,fvkyfwm udk,fcH} &onfh 0#fa<u;udk jrifawmfrlojzihf rdefYawmfrljcif; jzpfonf/
xdkYaemufwGifvnf; remvdkolrsm;u OD;rPdom&tm; 0dkif;csKyf "m;jzihf ckwfowfMujyef\/
onf;cH ormywf 0ifpm;ae&m jruf&S&mrQom &Sdonfqdk\/
aemufwpfzef qDrD;uef&Gm wpf0gqdkpOfuvnf; *lydwf rD;dIUcH&jyefonf/ ,ck wdkuftkyfq&mawmf
OD;aombP u oGm; yifhac:xm;&\/
OD;rPdom& rD;dIYowfcH&pOf qDqdkifapmfbGm;BuD;om;ESihf pum;trwfBuD;wdkYvnf; *lwpfckpD

w&m;0ifaeMu&m q&mawmfbk&m;BuD; trdefYawmf&Sdonfudkvnf; Mum;od MunfndKMu&ojzihf


OD;rPdom&tm; xkdESpf uqkefvjynfhaeY &Srf;jynfe,f awmifBuD;odkY y#dywd omoemjyK&ef
yihfoGm;Muavonf/
&Srf;jynf awmifBuD; oDwif;oHk;cdkufrSmyif jrif;jcH pGef;vGef;*lausmif;wdkuftwGif; remvdkolrsm;u
avmuD tpDt&if twdkuftcdkuf tif;rsm; jrKyfESH omoemzsufaeMuonfudk jrifawmfrlojzihf
jrif;jcHodkY vSrf; taMumif;Mum;&m OD;rPdom& trdefY&Sdonhftwkdif; twdtus awGY&SdMu&\/
&Sif;vif;okwfoif ypfMu&avonf/ OD;rPdom&um; rQ tjrifoefawmfrl\/
&Srf;jynf pyfcGefquf? urXmef;q&mBuD; OD;wdk;wdkYudk vTJtyf 1298 ckESpf 0gudk jrif;jcH
0guyfawmfrl\/ &Srf;jynf pGef;vGef;? Oyed, y#dywd omoemrsdK;aph csawmfrlcJhaom
OD;rPdom&onf xkdESpf0gwGif; awmfovif;v ]y&dedAmef} jyKawmfrloGm;onf/ t&dk;"mwfawmfudk
pGef;vGef;*lausmif;wGif;&Sd apwDwpfql Xmyemxm;&m aemuf &Srf;jynfrS yihfaqmif ylaZmfMuaMumif;
wdkuftkyfq&mawmf trdefY&Sd od&Sd&onf/ oHa0*,lzG,f tm;uszG,fBuD; ygwum;/
]ywjrm;rSefvQif nGHrepf} [louJhodkY OD;jrarmif ac: OD;rPd (jr&wem) om&(=tESpf) um;
vlayBuD;wdkYtwGuf oifcef;pm ay;cJhaom y#dywd &wemwpfyGifh jzpfcJhay\/
OD;rPdom& uJhodkYyif q&mawmfbk&m;BuD; udk,fwdkifvnf; rD;dIUcH&zl;aMumif; q&mpjEm
(vuPmaA' yka&m[dwf) u pma&;oltm; ajymjyzl;\/ wpfcgu n ckESpfem&DwGif &GmeD;ausmif;rS
bkef;BuD;wpfyg; vmyifh vdkufygoGm;&\/ ESpfzmvHkcefY a0;aom v,fwpfck twGif;odkY
a&mufaomtcg toifh pD&ifxm;aom a&eHqDyHk;udk 'umwpfOD;u zGihfvdkuf&m a&eHqDteYH&ojzihf
rD;dIYMuawmhrnfudk odawmfrl\/ ]]udk,fawmf &[Em[kwf- r[kwf od&a&maygh}} [kvnf; tqdkyg
bkef;BuD;u Budrf;vdkufao;\/
q&mawmfa&mufvmvQif 0dkif; zrf;csKyfum rD;dIY owfMuonf/ ]]wpfem&DtwGif; ig\
&kyfemrfESpfjzm cEmudk,fBuD; rysufpD;apownf;}} [k t"dXmef ]eda&m"d ormywf}
0ifpm;awmfrlonf/ rD;Nidrf;oGm;aomfvnf; udk,fawmf rnfodkYrQ r&Sd[k qdkavonf/
&[Em t&SifjrwfwdkY\ pGrf;tm;awmfum; tpdaE,syifjzpf\/ twdwfaMumihf uHa[mif; vkyf&yfudkyg
odMu&aomf vlrdkufwdkY oHa0* &,lEdkifay&m\/
avmu cdk;qdk;wdkufcdkuf aomufpm;rl;,pfaom vlay vlnpfrsm; w&m;tvkyfcGifodkY
a&mufvmMuaom tcgvnf; aumif;cJ\/ bk&m;&Sif vufxufawmfu t&uform; o&PmeD
OygoumESihf oEwd trwfBuD; wdkY w&m;xl; &cJhMuzl;yg\/ vlqdk;BuD;t*Fkvdrmvvnf; &[ef;udp
NyD;pD;cJhyg\/
odkY&mwGif jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0ifum; ,ckvlayBuD; OD;jrarmifrSm OD;rPdom&

jzpfvmawmfrlouJhokdY tppftrSef ul;ajrmufEdkifolum; &Sm;ayvdrfhrnf/


uGsEkfyfwdkY Mum;od&orQ vlYb0u cdk;qdk; wdkufcdkufolrsm; tvkyfcGifodkY a&mufaomtcg q&maumif;
trSDr&bJ (trSDr,lbJ) orx vufeufBuD; tm;udk;jzihf Ak'bmom0ifwdkY\ o'g oDv paom
twGif;ypnf;rsm;udk vk,uf ]tew omoem} udkyif "m;jywdkufMuonfudk awGYjrif aeMu&\/
]t&uform;BuD; tuRwfw&m; &oGm;NyD} [k Mum; em;pGihfMunhfvQif ]orx} trnfcHaom
avmuDvrf;pOfodkYom wdk;a0SY 0ifoGm;wwfavonf/ q&maumif; trSD&&ef owdjyKMu&m\/
t&d,mjzpf&ef usefao; apmihfBudKawmfrljcif;
q&mawmf bk&m;BuD;udk trSD& t&d,m jzpfawmfrlMu&aom yk*dKvfwdkYvnf; ra&wGuf Edkifatmif
&Sd&mNyD/
q&mawmfonf 1301 ckESpfu wpfBudrf? 1311 ckESpf Ak'omoem e*[ tzGJYuyifh wpfBudrf?
1313 ckESpf abmufaxmf pGef;vGef;*lXme odrforkwf&ef wpfBudrf? &efukefodkY <ua&muf
csD;jrihfonfudk awGY&\/
q&mawmf\ w&m;rsm;? eDwdyrm Oya'o pum;rsm;rSm tvGefrSwfom;zG,f aumif;vS ayonf/
tjynfhtpHkudk ]ax&kywdESihf om&PD,uxm pmtkyfwdkY MunhfIYMuygukef/
txl;ojzihf q&mawmf\ Mo0g'w&m;? Oya'opum;rsm;udk azmfjyMu&m usrf;*ef yg|drsm;udk
udkum; tcdkiftrm jyqdkcsifvGef;vQif rlvpum;rsm; zHk;uG,f roGm;&atmif pDpOfMu&m\/
q&mawmf\ w&m;pum;rsm;udk t&if;usEdkiforQ usatmif azmfjyMuygvQif ydk "r&o &Sdygrnf/
aemufxyfvnf; rsm;pGm xyfay:vmEdkifayao;onf/ rl&if;um; qm;jzL;&ef rvkd? tvdkvdkyif
NrdefjrwfvSygNyD/
]]pmoif&ef tajctae ray; pmrwwfapumrl w&m;tm;xkwf &Edkifonf/ tuRwf tvGwf
wpfudk,fwnf; awmxJoGm; tm;xkwfEdkifrS &onfr[kwf/ wu,f,Hk t[kwfvkyfvQif
rnfolrqdk &Edkifonf}}
[laom oifcef;pm pmwrf;BuD;udk y#dywd omoem0if pdkufxlawmfrlcJhaom ]pGef;vGef;*l q&mawmf
bk&m;BuD;} um; 1314 ckESpf? uqkefvjynhfausmf udk;&uf? paeaeYnae ig;em&D tcsdefwGif cEm0efudk
pGefYawmfrlcJhonf/
y&dedAmef rjyKrD ig;ESpfcefYuyif y&dedAmef jyKrnfh&ufudk BudKwif trdefY&SdawmfrlcJh&m (rSwfom;olwdkY
trSwfrSm; avmrod) &ufrQom vGJonf[k qdkMuonf/
]]igao&if bmrS rvkyfeJY/ xdk;xm;vdkuf}} [laom trSmpum;t& pGef;vGef;*lausmif;yif

*Euk#doHo&mat; apwDwnfum yuwdtoGif rajymif;aom tavmif;awmfudkvnf; ,ckwdkif


zl;ajrmfEdkifMu\/
y&dedAmef jyKcgeD; aemufqHk; pum;taejzihf ]]t&d,mawGjzpfzdkY trsm;BuD; usefaeao;w,f}} [k
rdefYawmfrl&m q&mawmf\ &kyfuvmyfonf <uif;usefaeao;aom q&mawmf\ a0ae,s rsm;udk
qdkif;iHhawmf rlae[ef &SdpGmhwum;/
pGef;vGef;q&mawmftm;
usrf;*efESifh ppfar;MuyHk
zufyiftdkif q&mawmfESifh OD;u0d
1287-ckESpf uqkefvqkwf 4-&ufaeY yJcl;NrdKU tAsm;&GmwGif zufyiftdkif q&mawmfBuD;u jrif;NcH
q&mawmf OD;u0dtm; ar;jref;ajymqdk pdppfyHkudk tusOf;csKyftm;jzifh atmufygtwdkif; rSwfwrf;wif
xm;ygonf/
zufyiftdkif q&mawmfBuD;um; emrnfausmf pmwwfyk*dKvfBuD; jzpfygonf/
ar;/...../ puKeJY lygHk NydKifaomtcg puKu lygHkxH oGm;ovm;? lygHku puKxH vmavovm;/
ajz/...../ puKuvJ roGm;? lygHkuvJ rvmygbk&m;/
ar;/...../ 'gjzifh b,fhES,fjrifEdkifowHk;As/
ajz/...../ olYowdu a&S;laomtcg jrifjcif;iSm pGrf;Edkifyg\bk&m;/
ar;/...../ 'gjzifh lygHku vmwmayghAsm;/
ajz/...../ rvmygbk&m;/ (Oyrm) aeudkMunfhaom olonf ae\ owd ta&miftvif;
rsufpdusdef;jcif;om &Sdyg\ bk&m;/ ae0ef;BuD;u rsufpdxJ 0ifvmonf r[kwfyg/ rsufpduvnf;
ae0ef;xJ 0ifoGm;onf r[kwfyg bk&m;/
ar;/...../ 'gjzifh aeygtHk;awmhAsm? edAmeftaMumif; ajymprf;yg/
ajz/...../ edAmefqdkwm bk&m; (Oyrm) a,m*Dyk*dKvf wpfa,mufonf 0dyem tm;xkwf pdwf?
apwoduf? kyfw&m;wdkY\ jzpfjcif; ysufjcif;udk tvGef BuD;rm;aom qif;&JBuD;[k NiD;aiGYvsuf
qif;&Jjcif;\ taMumif;udk &Smu wPSmudk od&onfESifh wNydKifeuf ]r*f} u 4if;wPSmudk
y,fvdkufawmh ]taMumif;tusdK;} jywfoGm;yga&m/ tJ'D a&S;OD;pGm r*fu ry,frD jzpfysufaewm
]ocFw}? aemufawmh taMumif;tusdK; jywf bmrS r&Sdwmuawmh ]tocFw-edAmef} ygyJbk&m;/
ar;/...../ 4if;edAmefrSm ae0ef;v0ef;rsm;vdk ta&mifawGrsm; &Sdovm;/
ajz/...../ ta&mifawG r&Sdygbk&m;/
ar;/...../ 'gjzifh b,fhES,faeowHk; ajymprf;ygAsm/

ajz/...../ ajymp&m r&Sdygbk&m;/


ar;/...../ 'gjzifh edAmef r&Sdbl;vm;/
ajz/...../ &Sdyg&JUbk&m;/
ar;/...../ pdwf? apwoduf? kyf? edAmef &,fvdkY ]y&rwf} w&m;av;yg;&Sd r[kwfvm;As/
ajz/...../ &Sdygw,fbk&m;/
ar;/...../ tJ'D y&rwfajymygAsm;/
ajz/...../ q&mawmfbk&m;? OD;u0du y&rwfqdkvQif bmrS ajymp&mr&Sd? vufydkuf xdkifaeHkyJ/
ar;/...../ aeprf;ygOD;Asm? a[m'D a&TwHk;BuD;udk cJvdkY ajymqdkumrQjzifh 4if;a&TwHk;BuD;
cJjzpfoGm;rSmvm;As ajymprf;ygtHk;/
ajz/...../ cJrjzpfygbk&m;/ odkYaomfvnf; ynwf w&m;BuD;vdk j'Af0wKESifh xif&Sm; rjyEdkifyg/ emrf
kyfwdkY Oyg'f? XD bif r&Sd? csKyfNidrf;oGm;wmudk edAmefvdkY ac:wmyJ/
ar;/...../ Pf 10-yg; yGm;rsm;wm ajymprf;ygAsm/
ajz/...../ (Oyrm) a,m*Dyk*dKvf wpfa,mufonf tmemygeESifh orm"d &ifhaomtcg rdrd udk,fay:rSm
a0'emudk owdESifh vdkufyga&m bk&m;/ tJ'gESifh yxruawmh onmtm;jzifh a0'em ay:NyD;aemuf
jzpfysufjcif; "rudk [kwfwdkif;rSefpGm jrifyga&m/ 'geJY aMumufjcif; &GH&Smjcif; jzpfyga&m bk&m;/
ar;/...../ Pf 10-yg;[m wpfckpD yGm;&rnf r[kwfvm;As/
ajz/...../ wpfckpD yGm;wmu udk,fhtvdkyg bk&m;/
ar;/...../ wpfckpD ryGm;vQif b,fhES,fvkyfrSmwHk;As/
ajz/...../ oroePf oHk;oyfHkrQESifh jzpfysufjcif;? aMumufjcif; &GHUjcif; ponf jzpfyGm;yga&m
bk&m;/
aeprf;ygtHk;Asm?
tif;-'D[mu ]oroePf}
oHk;oyfvdkufawmh jzpfysufwmu ]O',A,Pf}
ysufwmu ]b*FPf}
aMumufwmu ]b,Pf}
&GHUwmu ]tm'De0Pf}
at; [kwfayw,fAs? [kwfayw,f/
ar;/...../ OD;u0d&JU- avmurSm ynwftm;jzifh aomwmyef? ou'g*grf? tem*grf? &[EmvdkY
&SdMur[kwfvm;/
ajz/...../ &Sdyg&JUbk&m;/
ar;/...../ tJ'D yk*dKvfrsm;[m tpOftwdkif; awmufavQmuf aomwmyef? ou'g*grf? tem*grf?
&[EmvdkY wufoGm;ovm;/
ajz/...../ rwufygbk&m;/
ar;/...../ 'gjzifh b,fvdk wuf&wHk;As/ wufyHk ajymprf;ygAsm/
ajz/...../ (Oyrm) a,m*Dyk*dKvf wpfa,muf[m oroePfudk oHk;oyf Pf 10-yg;

ukefoGm;NyD;aemuf ynwftm;jzifh 4if; yk*dKvfudk ]aomwmyef} [k ac:Muygw,f bk&m;/ 4if;aemuf


oroePfudk oHk;oyftHk;? Pf 10-yg; ukefjyefu ]ou'g*grf} vdkY ac:Muygw,f bk&m;/
uJhodkY av;Budrfwufu ]&[Em} vdkY ac:Muygw,f bk&m;/
OD;u0d oabmaygufaom 0dok'd 7 yg;
j*Kyfyifq&mawmfu OD;u0dtm;]]0dok'd ckepfyg; ajymprf;yg}} [k ar;&m]]t&Sifbk&m;wdkY 0dok'dudk wynfhawmf rajymwwfyg? wynfhawmf ajymwwfovdk ajymyg&ap}}
]]ajymyg ajymyg}} [k cGifhjyKonfESifh OD;u0du atmufygtwdkif; avQmufxm;onf/
1/ w&m;tm;xkwfwJh a,m*Dyk*dKvf[m a&S;OD;pGm bk&m;uefawmh? arwmydkY? trQa0NyD;vQif
rdrdcEmudk,f kyfemrfESpfyg;udk tm;xkwfqJtcg bk&m;udkvSL? tcsdefrydkif;ESifh? rdrd pGrf;Edkif orQ
tm;xkwf? orm"d&vmawmh cEmudk,fay:rSm ylrI? at;rI paom a0'em ay:vm vdrfhr,f/ tJ'D
ay:vmwJh a0'emudk IqJtcg rsufpduvnf; awmifMunfh ajrmufMunfh rMunfhbl;/
yg;pyfuvnf; pum;rajymbl;/ vufuvnf; udk;,dk;um;,m; rvkyfbl;/ tJ'Dawmh puHKa`E?
aomwda`E? ,meda`E? ZD0Sda`E? um,da`E [laom a`Eig;yg; vHkaew,f? tJ'g oDv pifMu,fw,f/
tJ'g ]oDv0dok'd} vdkY ac:w,f/
2/ a0'emay:rSm pdwfwnfaeawmh pdwf pifMu,fw,f/ tJ'g ]pdw0dok'd} vdkY ac:w,f/
3/ oDvuvnf; pifMu,f? pdwfuvnf; pifMu,fawmh rSefwm jrifwmaygh/ rSefwm jrifw,f qdkwm
b,fvdkvJ qdkawmh rD;cwfeJY rD;cwfausmuf cwfvdkufawmh rD;yGifh uav;awG zGm;zGm; zGm;zGm; ESifh
jrif&ovdk rdrd cEmudk,fay:rSm arG;wGif;aygufu jrif&w,f/ tJonfvdk jrif&awmh ighrSm
ajcvnf;r&Sd? vufvnf; r&Sd? udk,fvnf; r&Sd? OD;acgif;vnf; r&Sd? cEmudk,fBuD; okOf;oGm;w,f/
tJonfawmh tjrif pifMu,fw,f/ tJ'gudk ]'d|d0dok'd} vdkY ac:w,f/
4/ tJonfvdk jrif&awmh ][kwfygayw,f? rSefygayw,f} [k bk&m;udk ,HkMunfjcif; jzpfvmw,f/
tJonfawmh ,HkrSm; uif;oGm;w,f? ]ucFg0dw&P 0dok'd} vdkY ac:w,f/
5/ tJonfvdk jrif& awGY&awmh 0rf;omwmaygh/ 0rf;omawmh tvif;"mwf[m rdrda&SUrSm
ay:vmw,f/ 4if; tvif;"mwfBuD;xJrSm oGm;NyD; wG,faew,f? tJonfvdk tvif; "mwfBuD;xJrSm
oGm;wG,faeawmh cEmudk,fay:rSm a0'emawG csKyfNyD; at;aew,f/ tJ'g tE&m,f 10-yg;xJrSm
epfaew,fvdkY ac:w,f/ tJ'Dvdk tvif;"mwfBuD;xJrSm wG,fae&mrS ]igh[m r[kwfao;ygbl;} [k
qdkNyD; cEmudk,fay: tmHkjyefNyD; xdef;vdkufw,f/ tJ'g ]r*
]r*gr* P'e 0dok'd} vdkY ac:w,f/
6/ tJonfvdk cEmudk,fay: tmHka&mufvmawmh a0'emawG jyefNyD; ay:vmw,f/ tJonfawmh

tmHku txuf vGefoGm;vdkuf? atmuf jyefusoGm;vdkufESifh aew,f? rZdry#dy'g rusao;bl;/


tJonfawmh aZmudkwifNyD; wjznf;jznf; csvmawmh rZdry#dy'g usoGm;a&m? tJ'g ]y#dy'g
P'e 0dok'd} vdkY ac:w,f/
7/ tJonfvdk y#dy'gvnf; usoGm;a&m? aoewfudk ,rf;awmifhxnfhNyD; pdu udkifjzKwf vdkufovdk
]'if;} qdk jywfoGm;yga&m? tJ'g ]P'e 0dok'd} vdkY ac:w,f/
j*Kyfyifq&mawmfu ]]t&Sifbk&m; 0dok'du omyif aumif;ao;onf}} [k ajymav\/
pmawGUESifUvufawGU ndSEdIif;ppfaq;MuyHk
1287-ckESpf awmfovif;vqef; 3 &ufaeU nae 6 em&D tcsdefwGif zufyiftdkif q&mawmf
bk&m;MuD; <uvmawmffrlaomtcg q&mawmf OD;ykn? OD;Zm*& paom &[ef; awmfrsm;vnf;
ygMu\/
'g,umrsm; qnf;uyfaeMupOf zufyiftdkif q&mawmf bk&m;MuD;u jrif;jcHq&m awmf OD;u0dtm;
atmufygtwdkif; arjref;pdppfavonf/
]]OD;u0dwdkU <uvmr,fU taMumif;udk yifUpm ygaomaMumifUom ,aeUnae vmcJU&wm ygbk&m;/
odkUr[kwfvQif eufjzef aeUqGrf; rDS&HkavmufrSmom vmr,f[k MuHygw,f/ vlMuD;qdk awmU
oGm;&vm&wmrsm; w,f 0efav;w,f OD;u0d&JU/}}
]]rSefvSyg bk&m;}}
]]uJ OD;yknwdkU OD;Zm*&wdkU? OD;u0d ESifU pum;ajymMuyg bk&m;? wynfYawmfawmU arm ao;w,f/}}
]]rSefvSyg bk&m;? tarmtyef;ajz em;aejyD;aemuf q&mawmfbk&m;om trdefU&Sd awmfrlyg bk&m;}}
[k avQmufMuojzifU tarmtyef;rajzbJ qufvuf atmufygtwdkif; ajymqdkav\/
]]OD;u0d? wynfUawmfrsm;onf wpfyg;ESifUwpfyg; bGm;ueJ ,ckrS awGUjrifMuaom yk*dKvf
rsm;vJ r[kwfMuay/ a&S;uvJ awGUzl;jrifzl;olrsm; jzpfMu wpfyg;udkwpfyg; tm;emp&m vJr&Sd/
ar;jref;p&m&SdoavmufawmU ar;jref;cGifU r&aybl;vm;bk&m;/}}
]]rSefvSyg q&mawmfbk&m;\ wynfUudk tvdk&Sdoa&GUom qHk;rawmfrlygbk&m;/}}
]]uJ-'gjzifU a&S;u yJcl;jrdKU tAsm;&GmwGif awGUMupOfuawmU jAKef;ueJ awGUMu&wmuvJ waMumif;?
tm*EKucsif; jzpfaeMuwmuvJ waMumif;rdkU ar;oifUoavmufom ar;&ayw,f/ ,ckquf
ar;&jyefwmaygU/}}

ar;/ /OD;u0d&JU? ,ck oDwif;vJuRwfcgeD;jyD/ ,ck0gwGif; bmudkrsm; tm&HkjyK oDwif; oHk;


aeygowHk;bk&m;/
ajz/ /omoemawmfudk tm&HkjyKaeygw,f bk&m;/
ar;/ /omoemawmfudkb,fyHk tm&HkjyKygowHk;bk&m;/ ]omoem} qdkwmy&d,wf y#dywf ESpfyg;
&Sdygw,f/ xdkESpfyg;wdkUwGif b,fomoemudk b,fyHktm&HkjyKygowHk;bk&m;/
ajz/ /bk&m;wynfUawmfrSm pmuvJrwwfawmU y&d,wd omoemudk csD;jrSifUjcif;iSm rpGrf; Edkifyg/
'gaMumifU y#dywd omoemay:wGifom orm"d r&ao;aom yk*dKvf rsm;vJ orm"d &avatmif?
&jyD;aom yk*dKvfrsm;vJ &ifUonfxuf&ifUatmif? &ifUjyD;aom yk*dKvfrsm;vJ vdk&if;udp
jyD;pD;Muatmifom tm&HkjyKae&yg\bk&m;/
ar;/ / 'gjzifUvQif arwmaygU bk&m;/
ajz/ /rSefvSygbk&m;/
ar;/ /arwmqdkawmUowynwf tay: pdwfudkxm; avmuD&Sdygao;w,f/ avmukw&m aum
b,fvdk tm&HkjyKjyD;pdwfudk xm;ygowHk;bk&m;/ avmukw&m rSmaum pdwfudk rxm;bl;vm;/
ajz/ / avmukw&may:rSm pdwfudk xm;yg&JU bk&m;/
ar;/ /tJ'D avmukw&may:rSmcsnf;bJ pdwfawGudkxm;ygawmUvm; bk&m;/ tb,faMumifU avmuD
pdwfawGodkU a&mufae&ao;ovJ/
ajz/ /avmukw&may:rSm csnf; oufouf pdwfudk rxm;Edkifygbk&m;? cEm0efMuD;u
tvGefav;aomaMumifU avmuDwvSnfU? avmukw&mwvSnfU ajymif;cHae& yg \ bk&m;/
ar;/ /uJ-'gjzifU avmuDynwf tm&HkjyKyHkudkawmU xm;vdkufygOD;awmU bk&m;? avmukw&m
y&rwfudkawmU b,fvdk tm&HkjyKygowHk;bk&m;/
ajz/ /rdrd jrifzl;wmudk tm&HkjyKygw,fbk&m;/
ar;/ /'gjzifU wjcm;pmawG xm;vdkufygOD;awmU? oj*K[f qdkwJUtwdkif; ]]r*HzvO edAmeH? ypa0uwd
y@dawm}} ponfjzifU ypa0uPmaygU/
ajz/ /rSefvSygbk&m;/
ar;/ /'gjzifU r*fzdkvfedAmefudk tm&HkjyK&wmESifU ynwfudk tm&HkjyK&wm b,fu om
cufowHk;bk&m;/ r*fzdkvfedAmefudk tm&HkjyK&wmu om rcufaybl;vm;/
ajz/ /wynfUawmfoabmjzifU b,foif;rS rcufygbk&m;/
ar;/ /r*fudk tm&HkjyKyHk ajymjyprf;ygbk&m;/

ajz/ /Oyrm-a,m*Dyk*dKvfwpfa,mufonf 0dyemw&m;tm;xkwf wufvmw,f qdkyg


awmUbk&m;? tJonfawmU b0if tenf;i,frQ usoGm;jyD;aemuf a&SUpdwfoHk;oHk;yg;u
udavomw&m;udk z,f&Sm;ay;yga&mbk&m;? aemufpdwfu edAmefudk jrifyga&m/
'geJU pdwf apwoduf &kyf qdkwJU w&m;oHk;yg; ]jzpfcsKyf-jzpfcsKyf} jzpfaewm udkyif MuD;pGmaom
qif;&JMuD;yguvm;? 'Dqif;&J[m b,folUaMumifU jzpfovJvdkU ppfvdkufawmU if; pdwf apwoduf
&kyf udk jyKvkyfay;wwfwJU ]avmb}udk jrifyga&mbk&m;/
,ck ajymaewmu wpfckpD ajymae&vdkU Mumaewmygbk&m;/ [dkrSmawmU bmrS rMumygbk&m;/
qif;&Judk odwmeJU wjydKifeufxJ jzpfoGm;wmyg/
(uJ-ajymom ajymygbk&m; )
tJ'Dvdk vkyfay;wJUoludk jrifawmU EdkifwJUolu jAKef;ceJ jyKvkyfay;wJUoludk owfvkduf yga&m?
tJ'gu ]r*f} ygbk&m;/
'DawmU pdwf apwoduf &kyfrsm;vJ z&dkz&JjzpfoGm;ovdk jzpfoGm;awmU taMumif;tusdK;
jywfoGm;yga&mbk&m;/ tJ'g ] edAmef} ygyJbk&m;/
'geJU aemufawmU ]zdkvfaZm} tkyfoGm;yga&m/ tJ'g jrifzl;wmawGygyJbk&m;/
ar;/ /aeprf;ygOD;bk&m;/ 'Dr*fjzpfwJUtcgrsm; xifxif&Sm;&Sm; r*fjzpfrSef; od&JUvm;/
ajz/ /rodygbk&m;? aemuf qifjcifrS od&ygw,fbk&m;/
ar;/ /aemuf-qifjcifrS od&w,fqdkwm [kwfyg&JUvm;/
,xmyd rlav tEky'a0 'aV?
qdaEyd? &kaum ykea&0 &l[wd/
{0Hyd wPSmEkoa, tEky[aw?
edAwaw 'kurd'H ykeyeH/
('aV- [xdk; ryg/ owdjyK/ reom 'aVe-ponf if;/)
tEky'a0? pdrf;pdrf;vwfvwf rowfjzwfao;aom/ rlav? a&aomufjrpfMuD;onf/ 'aV?
jrJjrJcdkifcHUonf &Sdaomf/ qdaEyd? tcuft&Guf tyifjywfaomfvnf;/ &kaum? opfyifonf/ {0H?
twlomvQif/ wPSmEkoa,? tzefzefudef;wwfaom wPSmudk/ tEky[aw? r*fjzifU
ry,ftyfao;onf &Sdaomf/ ykeyKeH? tzefzefwvJvJ/ 'H'kurd? oHo&m 0#fqif;&Jonfvnf;/
edAwaw? jzpf&OD;rnfum; rkcsrvGJwnf;/
usrf;*efvmwJUtwdkif; avmbudk r*fuy,fw,f qdkwm [kwfyg&JU/ odkaomfvnf; ,ckavmurSm
wdkif;wyg;u &efolppfonfudk wkdufcdkufowfjzwf&ef xGufoGm;aom ppfolMuD;onf
rdrdwpfa,mufwnf; roGm;bJ aemufvdkuf aemufyg ppfonf Adkvfyg rsm;pGmwdkUESifU xGuf
&efolppfonfudk wdkufcdkuf owfjzwfovdk ,ck avmukw&mr*f[mvJ avmbudk owf&ef

tazmfrsm; &Sdao;ovm;? wpfa,mufxJbJowfava&mUovm;/


ajz/ /tazmf&Sdygao;&JU bk&m;/
ar;/ /tazmfu b,folwHk;? xnfUay;prf;yg/
ajz/ /Oyrm-a,m*Dyk*dKvf wpfa,mufonf 0dyem w&m;tm;xkwf txG#f txdyfa&mufcgeD;
a&SUpdwfoHk;yg;u udavomw&m; uif;pifoGm;atmif y,f&Sm;vdkufyga&mbk&m;/ tJ'Dvdk udavom
pifoGm;awmU edAmefudk jrifwJUpdwf ay:aygufvmyga&mbk&m;/ if;pdwfu edAmefudk jrifawmU
if;pdwf jrifaom edAmefudk r*furSDcdkwG,fuyfjyD; avmbudk y,fowfvdkufyga&m bk&m;/
ar;/ /r*fawmU oabmusygjyD OD;u0d&,f? tvGefodrfarGU cufcJeufeJwJU ae&mawGaemf?
wynfUawmf rsm;uawmU pmawGU ajym&wm? 'geJU r*faemufzdkvf aZmtkyfvdkufw,f qdkwm pdwfxJrSm
b,fUES,faeowHk; bk&m;/
ajz/ /aumif;aumif; rodvdkuf&ygbk&m;/
ar;/ /r*faemufjzpfwJU zdkvfu ]tmeE&duzdkvf} ac:w,f bk&m;? ESpfMudrf-oHk;Mudrf xJjzpfawmU
pdwfuvJ tvGefvsifjrefojzifU aumif;rGefpGm odEdkifrSm r[kwfbl;? 'gxuf r*fudk qifjcifwJUtcg
od&SdyHkrsm; b,fvdk aeowHk;bk&m;/
ajz/ /Oyrm-a,m*Dyk*dKvf wpfa,muf[m aomwmywdr*fudk &w,fqdkygawmU? if; yk*dKvf[m
rdrd&aom r*fudk qifjcifaomtcg ]ig aomwmywd r*fudk &jyD} [k od&HkygbJ bk&m;/
ar;/ /zdkvfudkqifjcifwJUtcg bmudk tm&HkjyKowHk; bk&m;? tJ'D zdkvf pdwfjzpfaewJUtcg pdwfxJrSm
b,fvdkrsm;aeowHk;bk&m;/
ajz/ /rdrd jrifzl;wJU taMumif;tusdK; jywf&muav;udk tm&HkjyKvdkufwmESifU zdkvfpdwfjzpfvmyga&m
bk&m;? tJ'DawmU ]pdwfcsrf;omjyD; rSdef;ae}yga&m bk&m;/
]] tJ'Dvdk qifjcifjyD;0ifpm;wmu ]0VOezdkvf} ac:w,f/ tJ'DzdkvfrS aoaocsmcsm od&w,f
?w,fjyD;odrfarGUw,fbk&m;? uJ-wynfUawmfvJ anmif;ao;w,f? teif;cHyg OD;r,f}} [k zufyiftdkif
q&mawmfMuD; ausmif;ay: odkU<uoGm;awmfrl av\/
jrif;jcHq&mawmfu ]r*f\ tazmfonf edAmefyifwnf;} [k ajzqdkonfudk OD;"rduonf oabmrus
rauseyfvS zufyiftdkif q&mawmfMuD;aemufodkU vdkufjyD; ausmif;ay: odkU wuf oGm;av\/
q&mawmf OD;ykn? OD;Zm*&paom &[ef;oHCmawmfrsm;EsifUwuG 'g,umrsm;rSm zuffyiftdkif
q&mawmfu jrif;jcHq&mawmftm; ar;jref; ajymqdkyHkudk Mum;&ojzifU tvGef ESpfouf ,HkMunfbG,f
aumif;aMumif;ESifU pyfvsOf; wwGwfwGwf ajymqdkum ae&pfMuav\/

OD;"rdu zufyiftdkif q&mawmftm; avQmufxm;jcif;


ar;/ /q&mawmfbk&m;? jrif;jcH q&mawmfbk&m;u avmbwnf;[laom ork', opmudk r*fu
y,faomtcg r*f\ tazmf edAmefyifwnf;[k ajzqdkjcif;udk wynfUawmf oabmr usyg?
tb,fUaMumifUqdkaomf r*0Dxd opmav;yg;onf y'Dyenf;tm;jzifU wjydKifeuf jzpfjcif;aMumifU
edAmefom r*f\ tazmfr[kwf? 'kuopm? ork', opmvnf; r*f\ tazmfjzpfao;\ [k
ESvHk;oGif;rdygonf bk&m;/
ajz/ / r[kwfbl; OD;"rdu&JU/ ]] ra*g'kuopH yZmemwd}} qdkwJUtwdkif; r*fonf 'kuopmudk
ydkif;jcm; odjcif;? ork', opmudk y,fjcif;? r*opmudk yGm;rsm;jcif;? eda&m"opmudk
rsufarSmufjyKjcif; qdkwm r*fudp? r*f\ pGrf;Edkifaom owdawG? tazmfr[kwfao;bl;/
ar;/ /'gjzifUvQif bk&m;? ,rdkufy&dnm0g&twdkif; Omwy&dnm? wD&Py&dnm?y[mey&dnmqdk wJU
y&dnmoHk;yg;onf r*fcP wjydKifeuf &aomaMumifU if; y&dnm oHk;yg;udk r*f\
tazmf[l rqdkoifUaybl;vm; bk&m;/
ajz/ /wjydKifeuf jzpf&HkrQjzifU r*f\ tazmf[k rqdkoifUbl; OD;"rdu&JU? tazmfqdkwm wpfyg;udk
wpfyg; rSD&wmudk qdkwmyg/
ar;/ / wpfyg;udk wpfyg; rSD&wmudk tazmfqdkvQif ]]pdawe ed,kwH apwoduH}} qdkovdk r*fESifUtwll
,SOfazmf,SOfzuf jzpfwJU apwoduf 36-yg;udk r*f\
tazmfvdkU rac: xdkufaybl;vm; bk&m;/
ajz/ /tJ'D 36-yg;aom apwodufvJ r*f\ tazmfr[kwfao;bl;? r*fESifU ]o[um&D um&P} om
jzpfao;w,f? ]ork', opmudk y,f&m r*ftm;&Sdatmif tm;udk;tm;xm; rSDcdkp&m r[kwf} aom
aMumifU tazmfr[kwfao;bl;/
ar;/ /'gjzifU r*f\ tazmfudk wynfUawmfwdkU oabmusatmif trdefU&SdygOD; bk&m;/
ajz/ /a[m- r*0DxdrSm raem'Gm&m0Zef; jzpfjyD;aemuf ocFg&kayum OmPfqdkwJU y&duH? Oypm?
tEkvHkaZmrsm;u udavom w&m; uif;pifoGm;atmif jyKay;vdkU a*gMwblu edAmefudk jrif&a&m?
'DawmU a*gMwblu ]'DrSm edAmef} vdkU onmay;vdkufwmESifU a*gMwbl\ onmodkU vdkuf
if;a*gMwblonmay;aom edAmefudk trSDwHuJ o[JjyKjyD; r*fu tEko,udk y,fwm OD;"rdu&JU?
OD;u0dajymwm [kwfvdkufwmAsm? tvGefodrfarGUwJU
ae&mawGAs/
(0g*Grf;? rSefbDvl;?ae Oyrmt& tocFw"mwf tultnDudk& r*fu udavom udk
avmifuRrf;apEdkifonf[k qdkoifU\/ xdkUaMumifU ]"r"mwk} t& t|uxm OmPfudk,lonfrSm
OypmjzpfaMumif; jycJUjyD/)

1/ ijrMuD; bkef;MuD; OD;em&'/


2/ ijrMuD; bkef;MuD; OD;omoe/
3/ qDrD;cHk bkef;MuD; OD;em&'/
4/ jrifombkef;MuD; OD;e&dE/

wpfMudrfxyf ar;ppfMujyefjcif;

if;bkef;MuD;av;yg; tnDtnm wdkifyifvmMujyD;vQif y&dwfowf tv,fwGif jrif;jcHq&mawmf


tm; atmufygtwdkif; ar;jref; pdppfMujyefavonf/
OD;omoe/ /udk,fawmf pmoifzl;&JUvm;/
jrif;jcHq&mawmf/ /roifzl;ygbk&m;/
om/ /'gjzifU 0dyem b,ftm;xkwfwwfrwHk;/ oDv0dok'd pdw0dok'drS rodbJESifU/
jcH/ /wynfUawmfu q&morm;rsm;u 'grtyfbl;qdkvQif vufESifUawmif rxdygbk&m;/
1-em/ /]]tm0gaomp......'d wd aw 'o}}vdkUygVdawmfvm wJU twdkif; udk,fawmf yvdaAm" 10
yg;udk y,f&JUvm;/
jcH/ /wynfUawmfvl0wfESifUtm;xkwfjyD;awmU omraPjzpfjyD; rMumrD a&v,fq&mawmf?
anmifvGefUq&mawmfrsm;xH a&mufjyD;aemuf tvkyfrvkyfbJ olwdkU qHk;rwJUtwdkif; aexdkifjyD;vQif
&[ef;tjzpfodkU a&muf&ygw,fbk&m;/
om/ /'gjzifU udk,fawmf pmvJrwwfbJeJU bJUES,f 0dyemudk rSefuefatmif vkyfwwfrSmvJ/
jcH/ /q&morm;rsm; ajymwJUtwdkif; vkyf&wmygbJ/
1-em/ /tdk-bk&m;vufxufu uRwfoGm;olawG[m pmwwfwJU vlcsnfUbJvm;? vrf;rSefwm[m
y"me/
3-em/ /udk,fawmfU owif; Mum;&wmawmUjzifU tvGefbJ? &[EmtjzpfodkU a&mufaewmbJ?
odkUaomf pmrwwfbl; qdkojzifU tcsdKU'g,umrsm;? &[ef;rsm;u pmroifvJ r*fzdkvf&EdkifwmbJ?
pmoifwm tydkyg qdkMu b,folrS roifMum;MuvQif y&d,wd omoemawmfMuD; rysufpD;bl;vm;?
y&d,wd ysufpD;rSjzifU y#dywd-y#da0" ysufpD;ukefa&maygU? tu,f wynfUawmfwdkU Mum;wJU
twdkif; &[Emjzpf&dk; rSefygrl ]pmrwwf} [laom pum;udk rqdkoifU? y&d,m,f wpfrsdK;ESifUom
qdkoifU\/ omoemawmfMuD; ysufpD;uvnf; ykxkZOfxuf t&d,m yk*dKvfu om emoifUonf
r[kwfygavm/
jcH/ /wynfUawmf rwwfvdkU rwwfbl;ajymwmyg bk&m;/ y&d,wd oifMum;aom yk*dKvfrsm;udk
wynfUawmfu ouFef;ponf v'gef;jyD; wdkufwGef;yg&JU/
1-em/ /tdk......udk,fawmfu pmwwfuJUvm;vkdU ar;jyD;awmU pmrwwfbJESifU udk,fawmfwdkUudk
wwfw,fvdkU vdrfajym&tHk;rSmvm;/

3-em/ /udk,fawmf em;axmifaeprf;ygtHk;? ajymygap/


1-em/ /tdk......pmrwwfbl;vdkU rdrdudk,fudk rdrd [kwfrSef&m ajymwmeJUbJ omoem oHk;-&yf
ysuf&awmUrSmvm;/
3-em/ /aeprf;ygtHk; OD;em&'&,f? 'Dpum;udk aemufrS ajymyg? jrif;jcHbkef;MuD; ar;yg&aptHk;/
1-em/ /tdk......udk,fawmfwdkU[m [kwfrSr[kwfbJ? [dk bk&m;vufxufu oli,fcsif; &[ef; 2-yg;
&dSw,f r[kwfvm;/ wpfyg;u &[Em? wpfyg;u yd#uwf oHk;yHkaqmif? 'geJU yd#uwf oHk;yHkaqmif
&[ef;u oli,fcsif;[m pmroif ayroifESifU xif&maew,fvdkU &[Emudk pGyfpGJjyD; jyem
ar;rnftMuHwGif &[Emudk jypfrSm;rSmpdk;vdkU bk&m;u ar;cGef;xkwf ar;&wmudk MunfUyg?
vrf;rSefvdkU ae&musoGm;&if 0dyem vrf;pOfudk olwdkUavmuf b,folrS rodEdkifbl;As/
3-em/ /aeprf;ygtHk; OD;em&'&,f? jrif;jcH bkef;MuD;udkom ar;yg&apOD; tJ-uJUodkU omoemoHk;&yf
t&SnfcdkifcHatmif pmrwwfqdkaom pum;udk y&d,m,f wpfrsdK;ESifUom ajymbdkU aumif;ygw,f/
jcH/ /wynfUawmfuvJ rSefwJUtwdkif; ajymwmygbk&m;/
3-em/ /udk,fawmfpmoifygtHk;vm;? pmoifjyD;rS ajyma[m&vQif omoem omvdkU rMuD;yGm;bl;vm;/
jcH/ /wynfUawmf 0dygufaMumifU pmrwwfwm[k ,HkMunfjyD; oifcsifwJUpdwfr&SdawmUygbk&m;?
wwfvJwwfrnf rxifygbk&m;/
3-em/ /0dygufaMumifU qdkwmvJ[kwfyg&JU/ odkUaomf plVyefwdkUrsm; ykxkZOfwkef;uom
0dygufwm;wm? &[EmjzpfawmU rwm;bl;? ckvJ Mum;wJUtwdkif; &[Emjzpfu pmwwf&rSmaygU/
1-em/ /[if;-[if;? plVyefu y#dord'gyw? tck bmqdkwm udk,fawmf od&JUvm;/
t&d,mcsif;awmif atmufyk*dKvfu txufyk*dKvfudk rodEdkifbl;? &[EmjzpfvQif 0dyguf
rvdkufbl;wJUvm;/
3-em/ /[kwfyg&JU? odkUaomfvJ pmoifMunfUygOD;[k xyfjyef uJUodkU ajymaeMupOf rdk;&GmojzifU
ausmif;ay: odkUwufa&mufMu&jyef\/
ausmif;ay: quf ajymqdkMuyHk
om/ /udk,fawmf tbdnmOf&atmif vkyfjyD;rS a[mygvm;/
jcH/ /&rnf rxifygbk&m;/
3-em/ /avmuDESifU avmukw&m b,fu cufovJ/
jcH/ /avmuDu cufygw,fbk&m;/
om/ /avmukw&m &jyD;wJUaemuf omrvG,fbl;vm;/

jcH/ /tm;xkwfcsifwJU pdwfvJr&dSygbk&m;/


3-em/ /udk,fawmf? ,ck oHCm b,fESpfyg; &SdovJ/
jcH/ /15-yg; &Sdygw,fbk&m;/
3-em/ /wynfUawmfrsm;Mum;wJUtwdkif; &[Em jzpfygrl wynfUoHa,mZOf &Sdao;ovm;/
jcH/ /wynfUawmfuvdkufwG,faeonf r[kwfyg? olwdkU aecsif vmaewmudk wynfUawmfu
rae&bl;[k rqdkEdkifyg/
1-em/ /[if;-[if;?bk&m;aemuf wynfUaxmif udk;&m&Sdaewm/ bk&m;u oHa,mZOf
wG,faevdkUvm;/
3-em/ /OD;em&'uvJ w,f&Iyfoudk;/
1-em/ /&Iyfwmr[kwfbl;? udk,fawmfwdkU[m r[kwfvdkU/
aeUqG
aeUqGrf;pm;tjyD; qufaqG;aEG;
3-em/ /bkef;MuD;tm;xkwfyHktpOf ajymprf;yg/
jcH/ /(vl0wfup r*fwdkifatmif ajymav\)
3-em/ /r*fjyD;awmU ypa0uPm rqifcifbl;vm;/
jcH/ /qifjcifyg&JU bk&m;/
3-em/ /r*fzdkvfedAmef qifjcifyHk tmum& ajymjyyg/
jcH/ /qifjcifjyD; tvGef0rf;ajrmufyg\ bk&m;/
3-em/ /ajymprf;yg/
jcH/ /ajymjyD;ygjyD bk&m;/
3-em/ / ajymprf;yg/
jcH/ /q&mawmfrsm;udk avQmufjyD;om;yg bk&m;/
3-em/ /wynfUawmfu qifawGUjyD; ajc&m rcHcsifbl;/
jcH/ /qifjcifjyD; 0rf;ajrmufwmaygU? a,m*Dyk*dKvfrSefu rdrdwdkU y,fjyD;aom w&m;udk
odrf;qnf;MuwmbJ/
3-em/ /wynfUawmfwdkU bk&m;avmif;&aoU[m ykxkZOfbJ? a'gow&m; tvGefodrf;qnf;ygw,f?
odrf;qnf;&HkrQESifU r,HkMunfEdkifbl;/

1-em/ /yg&rDcsif;rS rwlbJ? udk,fawmfu xif&majymaewmudk;/


3-em/ /rif;u bm0ifajymovJ/
1-em/ /bkef;MuD;u bmvJ/
3-em/ /wdkUawmU rodygbl;Asm/
zufyiftdkif/ /&efawmUrjzpfMuESifU/ qifjcifawmU tmum&ESifU ajymp&mr&Sdbl;? r*f&yHkodwmygbJ/
uEDa&Todrfawmf awm&q&mawmf
]]tr,fav; igUom;&,f....'Dpmtkyfuav; vufwpf0g;avmufudk udk;&ufawmif usufae&&if
igUom; b,frSm pmwwfawmUrwHk;}}
uEDq&mawmf avmif;vsm q,fESpfom;t&G,fu oj*K[fudk;ydkif;udk ygVda&m teufyg
udk;&ufESifU tm*Hk&\/ ]xdkrQavmuf OmPfxdkif;&rnfvm;} [k r,fawmf a':aumif;u
nnf;wGm;jcif;jzpfonf/ r,fawmfMuD;um; pmudka&SUuu &GwfjyoGm;vQif Mum;&HkrQjzifU
aemufuvdkuf tvGwfjyefajymjyEdkif\/
urmausmfxdkufaom pmawmfjcif;
uEDq&mawmfum; y#dywfwGif emrnfMuD;ovdk y&d,wfwGif ydk xl;cRefaeonfudk awGU&\/
&[ef;av;ogavmufrSpoifdk;yd#urQru edum,fig;&yfudkyif tm*HkaqmifEdkifaom tmZmenf
a,mufsm;jzpf\/ ]Obawm0dbif;} aqmifaomacwf? ]wdyd#u"&} a&G;cs,faomacwfESifU
rwdkufqdkif&om q&mawmf\ y&d,wfpGrf;&nfrsm; wdkif;jynfu MunfndkcGifU r&bJ &Sd&av\/
oufawmf 60-ausmf rsufpdESpfuGif; tvif;r&apumrl pmt"dym,frsm;udk a[majym&m
tcef;u@ (tcsdKU pmtkyfrl pmrsufESm) ESifUwuG &Sif;vif;ajymjyavU &Sdonf/ pmwwfq&mawmf
wdkif;u csD;usL; tHUMocJUMu&\/ pmrMunfUEdkifawmUaomtcg pmawmfzwfwpfyg; tjrJxm;
aeUpOfeHeuf ckepfem&D udk;em&Dxd yd#uoHk;yHkudk vSnfUzwfavQmuf&\/ oufawmf 44-ESpfu
a&;om;cJUaom]a,m*Dyg&*l} usrf;udkMunfUvQifvnf; q&mawmf\ y&d,wdudk ynm&SdwdkU
odEdkifayonf/
r,fawmfMuD; nnf;wGm;aom pum;udk axmuf q&mawmfonf rsdkK;ESifU&dk;ESifU OmPfaumif; ol?
y#doaEyg OmPfMuD;ol jzpfaMumif; odEdkifayonf/ vGefcJUaom tESpfav;q,fausmfu yd#u
armifxGef;MudKifuJUodkU t&G,fESifUrvdkufatmif awmfoljzpfonf/
,if;odkU r,HkMunfEdkifavmufatmify#doaEyg OmPfaumif;olrsm; twdkif;wdkif; tjynfjynf
&SdaeMuonfyif/

t*Fvdyfpmayordkif;? t*Fvefordkif; xif&Sm;ol ]avmUawmrufAufAifwef raumav;} qdkolvnf;


pmwpftkyfudk wpfacgufzwf&HkrQjzifU tvGwfjyef rl&if;twdkif; ajymjyEdkif\/
ADemjrdKUrS vDoleD,efU trsdK;om; ]&ufbD tDvD*suf} qdkolvnf; pmtkyfaygif; ESpfaxmifausmfudk
wpfacgufzwf&HkrQjzifU tvGwf&ae ]aeUtcg pmMunfUwdkufxJ ae&ouJUodkUvnf;aumif;? ntcg
pmtkyfrsm;udk acgif;xJ xnfUxm;&ouJUodkUvnf;aumif; arUazsmufr& pdwfnpfae&onf} [k
qdk\/
ocsFmt&mwGif acwfrD tDvufxa&mepf ocsFmpufxuf ESpfqjrefatmif wGufEdkifaom ]rmwifa'Upf}
ponfjzifU rsm;pGm&Sdonf/ ( wrif *kPfjyKa&;om;onf xiftHUpdk; jyvkduf&yg\/)
wdAufjynfom; oQDvwd q&mawmfenf;
uEDq&mawmf[k ac:aom uEDrdU aTodrfawmf awm& q&mawmfbk&m;MuD;\ avmif;vsm onf
uEDrdU taemufawmif urf;jzLGm tz ausmif;wumMuD;OD;omEk? trd ausmif;trMuD;
a':aumif;wdkUrS 1241-ckESpf waygif;vjynfhausmf av;&uf? aomMumaeY nOfhav;csufrwD;rD
rD;;oefYpifonf/
av;ESpfom;tG,frSp xD;vnf;awm& q&mawmfOD;uvsmP? if;\wynfh OD;eEd,ESifh
urf;jzLawm& OD;tmpdPwdkUxH ynmoif,l\/ &Sif&[ef;jyKjyD; rHk&Gm-rEav;jrdKUrsm;
ynmoifonf/ bGJU- OD;aombdw/
ynmoifjyD;aemuf urf;jzL&Gmausmif;yif oDwif;oHk;onf/ rMumrD uif;awmif awm&odkU a&Tajymif;
oDwif;oHk;vsuf ESpfESpfwdkifwdkif y#dywf tvkyfjzifU aeawmfrl\/ xdkpOf tkwfzdk vufyHawm &
q&mawmf\ y#dywf owif;rsm; Mum;&ojzifUuEDrS bkwvifjrdKUodkU ajcvsif <uawmfrl\/
tkwfzdk vufyH[lonf rHkGm a&OD;um;vrf;? bkwvifjrdKU\ ajrmufbuf &SpfrdkifcefYwGif
tkwfzdkawmifdk;udk awGUEdkif\/ q,frdkifcefYwGif tkwfzdkawmifdk;teD; vufyHGm[lSdonf/
vufyHawm& q&mawmf OD;tm'dpum; y#dywftausmf t&mawmf q&mawmf
q&mawm ESifh vHk;awmf q&mawmf
wdkU\ wynfhjzpfonf/ vufyHq&mawmfrsm; IrSwfaomenf;rSm ]tmemyge} yif jzpf}\/ ]]oD[dkVfrS
wpfqifh <uvmaom wdbufjynfom; t&Sif oQDvwd q&mawmfxHrS vufawGYenf;em &&Sdonf}}
[k qdkonf/ avmuDenf;r[kwf/ 0dok'dr*fenf;yifwnf;/
OD;aombdwonf vufyHq&mawmfxH&SpfvcefY enf;emcH tm;xkwf\/ vufyHq&mawmfonf
OD;aombdw\PftpGrf;udkodjrifawmfrl... ...

]]igh&Sif? ,ck q&mwdkY yGm;rsm;enf;udk a,m*DtpOftquf 0#frSxGufajrmuf&ef ]yg&*l} trnfwyf


usrf;MuD;wpfapmif a&;&pfyg}} [k twefwef wm0efay;awmfrlavonf/
vufyefawm&rS tjyefwGif bkwvifrS uED odkYtoGm; anmifuef&GmteD; awmwGif; vSnfUvnf
oDwif;oHk;awmfrlaom bkef;awmfMuD; OD;om&Tef; (oufawmf wpf&m&Snfaom &[Em OD;u0dE) xH
0ifa&mufenf;cHonf/ (xdktaMumif; tjynfUtpHk a&;cJUjyD/)
uEjrdKUodkUa&mufjyD; rMumrDyif uEjrdKUolMuD; ZeD;armifESHwdkUu a&Tausmif;MuD;udk aqmufv
udk;uG,fMu\/ xdkausmif;MuD;udk wynfUrsm;ESifU vTJum uEjrdKU taemufawmif0wfukef;t&yf
{upm oDwif;oHk; ]a,m*D yg&*lusrf;} MuD;udk jyKpkawmfrl\/ oufawmf44-ESpf? 1285-ckESpf/
q&mawmf\ usrf;rsm;rSm *PdozG,fjzpf av;eufuspfvpf\/ pmwwfolwdkUyif zwf rvG,f/
t"dym,fESifUwuG av;\/ ,ck a&Todrfawmf awm& tjrJoDwif;oHk;awmfrlvsuf y#dywd omoem
jyKawmfrlonf/ y#dywfaMumifU xufjrufpl;&Svmaom OmPfESifU y#doaEyg OmPfaumif;jcif;aMumifU
&Hcg y&d,wd tm;oefae[efvnf; &Sd\/
q&mawmf avsmif;vsmonf rmefvnfq&mawmf bk&m;MuD; xHvnf; ynmoifMum;zl;&m
wpfaeUaomtcg ausmif;a&pufcsyGJ wpfckwGif q&mawmfMuD;u cdkif; a&pufcs&&m jyD;vQif
]armifyOif;vmOD;} [k ac: vufudkqGJudkifvIyfjyD; ]'DuwHk;rS 'DuwHk;} [k csD;usL;awmfrlonf/
vufyHq&mawmfu OmPf 10-yg;udk a&;jycdkif; a&;jyD; zwfavQmuf&mwGifvnf; ] armifyOif;
ausmufwpfvHk;} [k vufudk vIyf&rf;vsuf csD;rGrf;awmfrlavonf/ (awmifpGef; OD;0daAm"mvuFm&\
q0'DyeDwGif vnf;aumif;? armif;axmifajrZif;awm& q&mawmf\ y"meyg&*lwGif
vnf;aumif; q&mawmfMuD;\ Mo0g' tqdktrdefUrsm;udk zwf&Iedkifygonf/)
&kupdk;MuDD; ZeD;armifESH\ o'gw&m;
q&mawmf i,fpOfumv a,m*D wynfU&[ef; ESpfq,f cefUrQom&Sd jrdKUrS qGrf;ydkUvonfudk om
bkef;ay;\/ qGrf;cH<uawmfrrl/ xdkpOfuyif qGrf;pm;csdefwGif oydwf qGrf;wpfcGufavmufom
xnfU,l bdkUr,facsmifbufodkU <uum wpfyg;wnf; udef;atmif;awmfrlavU&Sd\/
xdktcdkuf 'umwpfOD;u 0wfMuD;0wfi,f jyK&efavQmufvmonf? vufrcH/ xdk'umum;
]vla,mifaqmif vmaom &kupdk;MuDD;} [kyif qdkMuavonf/
&kupdk;ewftaMumif;ESifUpyf a&Todrfawmf awm& pma&;ol\ aemifawmfMuD; (armif;axmif
,Gef;qufwdkuf q&mawmf OD;aombdw) w&m;tm;xkwfpOf oDwif;oHk;azmf q&mawmfwpfyg;

qGrf;cH<u&m ausmif;odkU jyefra&mufvmojzifU vdkufvH &SmazGMu&onf[k qdkonf/


xdkq&mawmfum; &efukefrS vma&muf w&m;tm;xkwfaom pmcs q&mawmfOD;okabm* jzpf\/
oHk;&ufMumrS ausmif;odkU jyefa&mufvm&m olUpdwfxJrSm oHk;&uf[k xifyHkr&/
]] 'umrMuD; wpfOD;u qGrf;pm;yifUvdkU olUtdrfrSmyJ qGrf;bkef;ay;ae&w,f}} [k ajymjyav onf/
xdk&ufrsm;twGif;rSmyif OD;okabm* qGrf;cH<u&m vrf;c&D;rMum; opfyif wpfyifrS 0wfjzLpif
Mu,fESifU 'umMuD; wpfOD; qif;vmonfudk awGU&\/
]]t&Sifbk&m;? cP&yfawmfrlygOD;}} [k qdkum ouFef;wpfpHkvnf; vonf/ xdkaemuf xdk
'umMuD;u]] t&Sifbk&m;? wynfUawmfudk rrSwfrdbl;xifw,f}} [k ar;&m OD;okabm*rSm &kwfw&uf rrSwfrdbJ
&SdaeojzifU]] t&Sifbk&m;? &efukefrSm OD;yOif;b0u wynfUawmftdrf aeUwdkif; qGrf;cH<uaewJU[m rrSwfrdbJudk;}}
[k qdkjyef\/ OD;okabm*um; pOf;pm;r&/
]]wynfUawmf t*r[my@dw armifajzav bk&m;}} [k qdk&m OD;okabm*rSm vGefpGm tUHMo oGm;\/
[kwfay\/ OD;okabm*um; vGefcJUaom tESpfav;q,fcefUu ygVdq&mMuD; OD;ajztdrfwGif
qGrf;cHudk,fawmf jzpfcJUonfudk owdjyKrdav\/
]] t&Sifbk&m;? 'umrMuD;ESifU rawGUbl;vm;? t&Sifbk&m; 'umrMuD;vJ 'DrSmyJ &Sdaeygw,f/}} [k
avQmufjyefonf/
]]qGrf;yifUuyfaom 'umrMuD; jzpfavrvm;}} [k pOf;pm;aecdkuf &kupdk;'umMuDD; OD;ajz
uG,faysmufoGm;av\/
ygVdq&mMuD; q&majzum; t*Fvdyftpdk;&acwfwGif vlyk*dK vfxJrSm yxrqHk; ]t*r[m y@dw bGJU&}
emrnfausmf q&mMuD;yifwnf;/
w&m;ay;yHkESifU w&m;t,l
w&m;t,ltq
uEDq&mawmf\ enf;udk yHkMurf;tm;jzifU tcsKyfqdk&aomf OD;pGmoDvudk okwfoif& onf/
ESpf&uf oHk;&ufjzpfap? wpfywfjzpfap arwmur|mef;? Ak'Ekwd ur|mef;? r&PmEkwd
ur|mef;wdkUudk &IyGm;&\/

jyD;rS tmemygeudk 123 45678-*Pemenf;rS tpjyK y#dbm*edrdwf aumif;pGm xifatmif


&IrSwf&onf/
y#dbm*edrdwf Edkifeif;ap&ef edrdwfjzifU cEmudk,fudk pm;apjcif;? pMu0VmwHwdkif;xd wjznf;jznf;
wdk; wdk; apvTwfjcif;? jyefodrf;jcif; ponfjzifU edrdwfudk rsm;pGm upm;&\/ odkU&mwGif psmefudk
OD;pm;ray;/ r*fzdkvfedAmefudk &&ef 0dyemodkU ul;ajymif;ay;onf/
tyempsmefESifUpyf ]a,m*Dyg&*lusrf;} (31-1315-ckESpf&dkuf)]]igwdkU aus;Zl;&Sif bk&m;wdkUtm; tyemodkU wuf&ef pl;prf; avQmufxm;&m usrf;*efenf;udkom
a[mawmfrlMuonf/ [wrk|dudkum;? tZwum, av;yg; oGif;yHkudkum; jyawmfrrlMu rkcs
ra&;0HU}} [k yg&Sd\/
wpfzef psmefESifUpyfaom t,ltqudkvnf; pmrsufESm 44-
]]psmefudk &vdkygaomfvnf; tcgumvacwf r[kwf[l ESvHk;ydkufaomaMumifU vnf;aumif;? Oypm&
orm"d &&Sd&HkESifUyifvQif 0dyem OmPfponfudk wufxdkufay\}} [k cH,lonf/ wpfzef 45-
]]plV0g t|uxmudkxm; <uif;aom t|uxmMuD; av;vufwdkU 0g' wwd,acwf
aw0dZ[laom t&dyf&Sday\/ aw0dZ[lonf yOrpsmef\ tjcm;rJU jzpf&aom tbdnmOfrsdK;jzpf
yxrpsmef ponfwdkUudk &xdkufjcif;iSm t&dyf&Sdayao;onf/ xdkodkUyif &Sdaomfvnf; (vufawGUjyEkdif
aom q&mr&Sd)}} [k oHk;oyfonf/
omoemjyify tdEd, a,m*DMuD; awmfawmfrsm;rsm;yif pwkwpsmef&onf[k ,lq&aom
taxmuftxm;rsm;udk ]a'gufwm aygvfb&efwef} \ tdEd, a,m*Drsm;ESifU awGUqHkyHk pmtkyfrsm;
zwf&Iedkifonf/
edAmefESifUpyfvnf; a,m*D yg&*l todOmPf &IyfaxG;apwwfaom tvif;a&mif trsdK;rsdK; udk
cGJjcm;jyqdk &Sif;vif;qHk;jzwfxm;onfrSm txl; rSwfzG,f aumif;vSay\/ wpfenf;tm;jzifU
pOf;pm;zG,f jzpfay\/
r*pwku? eda&m" pwkuESifUpyfvsOf; ,if; ] edAmefcef;} yif wdAufq&mawmf OD;oQDvwd \
enf;rsm; azmfjyxm;onfudk awGU&\/
q&mawmf\ tavUtxrsm;
q&mawmfonf 0denf;udk tvGefav;pm;\/ av;pm;rSvnf; MudKufonf/ qGrf;uyfvQif tuGJttuf
taMumif;ygaom yef;uefjzifU uyfvQif yef;uefyg pGefUypfvdkufonf/ ]aeUzdkU npm csefxm;
rpm;&} [laom oEd"dodumyk'ft& usifUoHk;jcif; jzpfonf/ odumyk'f tao;tzGJuav; rStp
i,fpOfuyif txl;owdjyK a&SmifMuOfvdkufemavU &Sd\/

a,m*DtcsdKUum; ]] Mo&rwuH oDvH=( orm"dynmwdkUudkaxmufaomf) oDvonf tnHUpm;}} [k


a[mawmfrlonfudk tzsm;qGwfvnf;aumif;? ]] w&m;rSwfae&if oDvr*ifoHk;yg; ( orm0gpmurE-tmZD0) tvdkvdk ygoGm;jyD;om;? oDv 'Davmuf ta&;rMuD;ygbl;}} [kvnf;aumif;
txifa&mufwwfukef\/ tvdkvdkygonfum; rSef\/ tjrJ&IrSwfzdkUum;rvG,f/
oDvonf vufajc (p&P) ozG,fjzpf\/ vufajcrygbJ bmudkrQvkyf r&/ ydk xif&Sm; onfrSm
pufbD;pD;olonf vufrjidrfvQif? twuftqif; ajceif;rI cg;jidrfrIr&SdvQif pD;oGm; r&/ ajc?
vuf? cg; Edkifeif;oGm;vQif wpfcsufeif;vdkuf&HkjzifU olU t&SdefESifUol ajy;oGm;awmUonf/ ajceif;rI?
vufxdef;rI udp txl;vkyfzG,frvdk/ tvdkvdk t&Sdef ygoGm;avjyD/ odkUom rSwf,l
usifUoHk;xdkufukef\/
oD;oefU oDvtwGuf auseyfrIMuD; wpfck&atmif EIwfjzifU ususeeaqmufwnfyg
(orm'ge0d&wD)/ jyefvSefppfaq;yg/ (oDvmEkwd)/ jzpfay:vmaom oD;oefU auseyfrIMuD;onf
{&mr ukodkvfMuD;yifwnf;/
q&mawmfonf &if;ESD;aom 'umrsm; qGrf;tvyifUvQif aus;iSuf wd&pmefrsm;? acG;rsm;?
yk&Gufqdwfrsm;udkyg wGif;&Sm auR;arG;&ef trdefU&Sdonf/ ausmif;wGif aeUpOf auR;arG;&\/
xef;vsuf&SdvQif yk&Gufqdwf wGif;&Sm auR;cdkif;onf/ acG;pmrusefvQif qefudk qDcyfjyD; usdKcsuf
auR;&\/ <uufrsm;udkvnf; auR;&onf/ EGm;av EGm;vGifUrsm;tm; aumuf&dk;0,fauR; cdkif;\/
a,m*DtwGuf oGm;&if;[efvTJ r[kwfbJ wrif ]yvdaAm"} jzpfatmif aMumifUMupdkuf&jcif;rsdK; udkrl
qifjcifoifU\/
]tmpdPuayg} (q&mvkyforQ trSef) [k wpfxpfcs rpGJ,loifU/
tm*EKvmvQif ouFef;ponf tydktvQH&dSu ay;vavU&dS\/ ypnf;,lay;&aom udk&if
OD;yOif;rsm;tm;.....
]]Mum;xJu rap&pdwf rxm;MueJU? om"krS rac:EdkifwJU b0rsdK; a&mufwwfw,f}} [k qHk;ronf/
bk&m;0wfwuf? 0wfuyf av;pm;rS MudKuf\/ q&mawmfudk,fwdkif rdrdae&mrS t&yfav; rsufESm&Sd
&efukefa&Twd*Hk? oD[dkVfr[mapwDpaom bk&m;rsm;tm; pHkatmif qDrD;ylaZmf &dScdk;jyD;rS usdef;onf/
awmifay: ? jrdKUay:&Sd bk&m;rsm;udkvnf; tm;vHk;&nfrSef; qDrD;ylaZmf&onf/
wpfcgu tm*EK bkef;MuD;wpfyg; a&mufvm&m....
]]OD;yOif;? wpfaeU bk&m; b,fESpfMudrf 0wfjyKowHk;}} [k ar;&m eHeuf oHk;Mudrf n oHk;Mudrf

0wfjyKaMumif; avQmuf&m-]] qGrf;0wfaum b,fESpf0wf &SdowHk;}} [k ar;jyefvQif q,f0wf&SdaMumif;


avQmuf]]OD;yOif;[m bk&m;0wfwufwmu qGrf;0wfavmufawmif rrsm;bJudk;}} [k rdefUawmfrlonf/
oufawmf 85-ESpfausmfrS usef;rma&;rQw&Hk usdef;pufawmfrl tcsdef&SdorQ pmjyefjcif;? w&m;rSwf
jcif;jzifUom tcsdefukefaponf/
]]ukodkvf&atmifae? 0dwufr0ifapESifU? pum;wpfcGef;ESifUwpfcGef; tedp rvGwfapESifU}} [k
qHk;ravU&Sd\/
w&m;xl;&jcif;ESifU pyfvsOf;
wpfaeUaomtcg q&mawmf vrf;avQmufaecdkuf rJ'if&GmrS 'umwpfOD;u]]t&Sifbk&m;udk tem*grfvdkU ajymaeMuygw,fbk&m;}} [k avQmuf&m.....
]]at;....[kwfom;yJ? igUrSm temcHjyD; vrf;avQmufae&wm}} [k rdefUawmfrl\/ w&m;xl;&rIESifU pyf
txl;vQdKU0Sufawmfrlonf/
wpfcgu AefUayG;&GmrS q&mawmf\ wynfU &[ef;vlxGuf wpfOD;u]]ntcg awmifxdyfay:u jrif;awGpD;? xD;jzLawGaqmif;um qif;qif;vmjyD; aysmufaysmuf
oGm;w,fvdkU tdyfrufrufygw,f}} [k avQmuf&m....
]]rif; aemuf olrsm;udk rajymESifU}} [k ysHvGefawmfrrlrD ESpfESpfcefUu wm;jrpfzl;\/
,cktcg ppfudkif;awmif&dk; ta&SU y&uracsmifESifU taemuf y&ur acsmif ]&[Em} [k
ausmfMum;aom t&SifjrwfESpfyg;rSmvnf; q&mawmf\ wynfUrsm;jzpfMuonf/
ysHvGefawmfrrlrD ESpfv oHk;vcefUwGif xdkt&Sifjrwf ESpfyg; uEDodkU ajcvsif<ua&muf
uefawmUMu&m.....
]]oHo&mb0 tqufqufrSp ,aeUusatmif um,uH? 0pDuH? raemuH tjypfrsm;&Sdygu
onf;cH cGifUvTwfawmfrlygbk&m;}} [k uefawmUvQif.....
]]t&Sifbk&m;wdkU tjypf bkef;MuD;tay:rSm r&Sdygbl;? t&Sifbk&m;wdkUuom bkef;MuD; tjypfrsm; &Sd&if
onf;cHMuyg}} [k rdefUawmfrl\/ pum;&yf twefMum pOf;pm;aejyD;aemuf....
]]tif;.....tm;&atmif uefawmUMuAsm? aemuf uefawmUzdkU rvdkawmUygbl;}} [k xl;xl;jcm;jcm;

trdefU&Sdvdkuf\/ xdkUaemuf rMumrD ysHvGefawmfrlonf/ oufawmf-88? 0gawmf-68/


1328-ckESpf? wefcl;vqef; wpf&ufaeU eHeuf 11;30 tcsdef ysHvGefawmfrl&m 1329-ckESpf?
wefcl;vjynfUaeU tEdrpsmye ylaZmfyGJ vkyfMu\/
]]ig ao&if &ufvJrxm;ESifU? bmrSvJrvkyfMuESifU? qGrf;vJroGwfESifU}} [k rSmawmfrl OD;oH0&?
OD;OmPdu? OD;a&0w? OD;u0dE paom wynfUrsm;u xef;&Guf r@yfxdk; w&m;yGJ tauR;
tarG;rsm; jyKvkyfum (bkef;MuD;rsm; ulyHUaiG vufrcHbJ) tyfpyfaomenf;jzifU ylaZmfMu\/ t&dk;tdk;
wnfxm;udk;uG,fMuonf/ t&dk;"mwf apwDudk ppfudkif;awmif&dk; tv,f y&uracsmifvnf;
wnfxm;onfudk zl;awGUEdkif\/
q&mawmfbk&m;MuD; jyKpkcJUaom usrf;rsm;rSSm atmufygwdkUjzpf\/ (1-rS 4 txd yHkESdyfjyD;/)
1/a,m*Dyg&*lusrf; (1285)?
2/opyg&*lusrf; (1293)?
3/0d0yg&*lESifU o&Pyg&*l?
4/"r0d'l?
5/okZeyg&*l?
6/'e yg&*l?
7/tm&a'g0g' pmwrf;?
8/'d|dy[m,u pmwrf;
9/uvsmPkyg'usrf;/
(rHk&Gmc&dkif? bkwvifjrdKUe,f? armif;axmifMuD;&Gm ,Gef;qufausmif;wdkuf q&mawmf ]OD;aombdw}
trdefU&SdcsufESifU a,m*Dyg&*l paom usrf;rsm;t& rQom azmfjy MunfndKap&ygonf/)
odrfawmif-qnfMuD; awm& q&mawmf
(1244(1244-1321)
odrfawmif qnfMuD;awm& q&mawmfum; odrfawmif*dkPf; 'kwd, ajrmuf q&mawmf jzpf\/
tif;rMuD; q&mawmf\ vufOD;wynfUMuD;vnf; jzpf\/ omoemjyKbuf vuf&Hk;MuD; wpfqlvnf;
jzpfonf/
qnfMuD;awm& q&mawmfrSm tif;rMuD; q&mawmf\ enf;emvufusudk twGif;usus &&SdouJUodkU
v,fwD? aouawmif q&mawmfrsm;ESifU 'v aysmfbG,f q&mMuD; q&moufwdkU xHrSvnf;
w&m;tarG &&SdcJUaom q&mawmf jzpfonf/ xdkUaMumifU q&mawmf\ ]t&d,m 0dZm r*
tvif;jyusrf;} (1312-ckESpf? y-tMudrf? 1316-ckESpf 'k-tMudrfESifU ysHvGefawmfrlcgeD; a&;om;cJU

]Ak'"ravmu-OD;xGef;vSatmifu} psmyeyGJ &dkufESdyfv'gef;aom) ]edAmefaygif; csKyf tqDxkwf}


usrf;pmi,frsm;rSm y#dywd omoemtwGuf tvGef aus;Zl;rsm;vS ayonf/
aoQmifMuD;aAGESifU rwifrus
q&mawmfonf rdwdvmc&dkif 0rf;wGif;jrdKUe,f (xD;vIdifwdkuf) a&TwGif;wl; qnfMuD;&Gm 1244-ckESpf
0gqdkvjynfUausmf ig;&uf t*FgaeU zGm;jrifonf/ rdbrsm;rSm ukefonf OD;ausmU-a':aumif;/
xdk&GmteD; taemf&xmrif; qnfcJUaom qnf&Sd xdk&Gmudk usefppfrif; wnfcJU aMumif;? qnfMuD;
awm& qdkonfudkvnf; usefppfrif;\ rdzk&m; ]cifoefU} zGm;&m Zmwdjzpf aom xD;vIdkif&Gm
,if;rdzk&m; wnfxm;aom a&TbHkomapwD taemufawmif wmig;&muGm t&yf wnf&dSaMumif;
q&mawmfudk,fwdkif usrf;ed*Hk; a&;om;xm;onf/ xdkawm& oJjzL cif;xm;aom oHawmif
wpf&m&SnfonfU pBuausmif;vnf; &Sdonf/
ouf&G,fawmfMuD;aomtcg ,if;pBu&Sd wdkifMuD; wpfwkdifudk a&Tydef;csxm;\/ q&mawmf\ ]yxr
aAm"dXme} jzpfonf/
q&mawmfum; vG,fvG,fululjzifU &[ef;jyKvm&olr[kwf/ oHk;av;ESpf vGefrS &[ef; jzpf&onf/
touf ESpfq,fausmfvmonftxd rdbrsm;ESifU twlvkyfudkifpm;aomuf ae& &m &Gm
ae&onfrSm pdwfrjidrfvSojzifU rEav;jrdKU oGm;a&muf vkyfudkif\/ avQmifMuD;aAG ESifUyif aeonf/
xdkUaemuf &dk;om;ajzmifUrwfonfudk od&ojzifU rdk;ukwfrS olaX; wpfa,mufu arG;pm;&m
rdk;ukwfodkU vdkufygaexdkif&onf/ ]]tJ'g rif;ypnf;awGyJ}} [k qdkum rsm;jym;vS aom
ausmufoHywjrm;wdkUudk jyjyD; aysmf&maysmfaMumif; acsmUarmUxm;aomfvnf; xdk&wem rsm;udk
vdkcsifpdwfr&Sd/ rdk;ukwfvnf;raysmf/ xdktcdkuf owif;t& zcifMuD; OD;ausmU vdkufvm ac:
t&yfodkUjyefoGm;&&m rdk;ukwfolaX;rSm pdwfraumif;jzpf usef&pfcJU&onf/
&Gma&mufaomtcgvnf; pdwfawG rjidrfbJ&Sdae&m aemufqHk; tif;rMuD; awmausmif; uav;odkU
a&mufvmcJU\/ tdrfrjyefawmUjyD/ olaysmfaom ae&mum; av;wkdifpif xrf;&Gufrdk;
awmausmif;uav;yif jzpf rdbrsm;u ZGwfvmac:aomfvnf; rvdkufbJjiif;qefae\/
avQmifMuD;aAGESifUyif tif;rMuD;q&mawmfxH uyd, vkyfaeawmUonf/
tcsdefum; 1286-ckESpf 0gwGif;jzpf\/ q&mawmfa&m rdbrsm;uyg rnfodkUrQ wm; r&onfUtqHk;
olUtvdkudk vdkufavsm&um xdkESpf 0gwGif;rSmyif udk&ifMuD; Z0e tjzpfjzifU av;wdkifpif
ausmif;uav;rSm ae&av\/ (rEav; awmifjyif xD;vif;wdkuf? q&mawmf\ wlr
oDv&Sifq&mMuD; ]tbGm;av;} ESifU ausmufqnfjrdKU a&SUae ]OD;umjidrf; a'gufwm a':rrav;}
wdkU\ ajymjycsuf/)

q&mawmf\ vufa&;rSwfpk atmufygtwdkif; a&;xm;onfudk zwf&I&onf(1268? awmfovif; vqef; &Spf&uf? a&TwGif;wl;ausmif; c@odrf yxr ur0gq&m
rHkawm*dkPf;axmuf OD;rmvm? xaemif;ukef;*dkPf;axmuf OD;0dok'? wrmukef; o&ufjcH *dkPf;axmuf
q&mawmf/ aeUem&Djyef wpfcsuf/ 1290-jynfU? 23-0g&/ 1268-0gwGif; omraP vkyfae&/
1294?27-0g&/)
urmudk vTrf;rdk;Edkifaom tiftm;
q&mawmfonf &[ef;jzpfjyD;aemuf y&d,wfa&m y#dywfwGJ tm;xkwfonf/ v,fwDq&m awmf?
aouawmif OD;wdavmu q&mawmfrsm;xHvnf; enf;cHusifUoHk;\/ xdkUaMumifU v,fwD
q&mawmf w&m;ppfyHk? ay;yHkrsm;udk ]t&d,m0dZmr*'DyeD} a&;om; rSwfwrf;wifxm;onfrSm
aus;Zl;rsm;vSygayonf/
1/ v,fwDq&mawmf bk&m;MuD;xH pGef;vGef;rS bkef;MuD;ESifU 'umrsm; w&m;tppfcHvmpOf
]igaomwmyefjzpfjyD} ponfjzifU rajymoifU? q&muvnf; tqHk;tjzwf rapmoifU? r*fnGefUcsdK;
&ma&mufaMumif;? tEko, udavom oabmum; odrfarGU orm"daMumifU ikyfvQdK;aewwf&m
t&d,mjzpfjyD xifrSwf&aomfvnf; r[kwfbJ &SdwwfaMumif;? ckepfESpfcefU apmifUMunfUoifUaMumif;/
2/ ppfudkif; r[m*Em&Hk q&mawmf vma&mufzl;ajrmf tppfcHpOf Ak'g EkwdrS 0dyem
ul;yHktaMumif;rsm;udkvnf; rSwfwrf;jyKxm;onf/
OD;Z0eonf &[ef;jzpf rMumrD ysOf;rem; tifMuif;jrdKif awm& v,fwDq&mawmfxH enf;cHpOf
naeydkif;odkU a&mufvQif q&mawmfbk&m;MuD; awmausmif; tjyifbuf awmxJodkU <u<uoGm;ojzifU
vdkuf MunfUcsifpdwf ay:aygufvm\/ aemufwpf&uf q&mawmfuyif ]]armifZ0e? igeJUvdkufcJU}}
[k qdkum awmxJodkU ac: oGm;\/ oifUawmf&m ae&m w&m;&IrSwfMu &onf/ tarSmif ysdK;p
tvkyfcGifrSx......
]]armifZ0e? wdkUrsm;uG,f......'Dtmemygeudk vrf;ukefatmif zrf;aewm ESmacgif;ayguf ESpfzufu
vTwfvdkufwJU tvif;"mwf[m 'Durm avmu"mwfMuD; wpfckvHk;udk qHk;atmif vTrf;vdkU
&w,fuG,fU/ 'gayr,fU cufwmu jzefUxm;wJU tvif;udk jyefjyD; csHKvdkufawmU pnf;pnf;vHk;vHk;eJU
MunfjyD; rvmbl;? tuGuf tuGufeJU qefuGJ MuJaeao;w,fuG/
]]'gudkom Edkifeif;&ifuG,f urmavmu"mwfMuD; wpfckvHk;udk Edkifeif;awmUwmygyJ/ udk,fvkyf
csifovdk vkyfvdkU &oGm;jyD/ at;......rif;vJ 'DrSmae&if igUvdkU MudK;pm;}} [k rdefUawmfrlonf/

csif;acsmif; eef;opfwufyGyJGrS arwm


1282-ckESpf oxHkjrdKU Zif;usdKufawmif\ ajrmufbuf uwGefrdkif;twGif; csif;acsmif; ola|;u
aqmufvkyfaom pHausmif; v,fwDq&mawmf bk&m;MuD; 0guyf&m OD;Z0evnf; vdkufygoGm;&\/
xdk aepOf]]armifZ0e?ynwf y&rwfcGJyHkESifU tEko, "gwfMuD;taMumif; pmroifzl;wJU vlawG oabm
aygufatmif OyrmjyjyD; ususee a&;prf;}} [k q&mawmfMuD;u trdefU&Sd a&;prf;xm;&m xdkpmudk
twlae OD;a,s udk,fawmfu q&mawmfMuD;tm; oGm;a&muf zwfjy&m]]at;-aumif;ouG,fU? tus,fa&;OD;}} rdefUawmfrlonf/ taMumif;trsdK;rsdK;aMumifU 1312-ckESpf
uqkefvjynfUaeU a&mufrSom a&;jyD;awmUonf/
xdkusrf; t&d,0dZmESifU avmud,0dZm jcm;em;yHk? avmuD0dZm"dk&fMuD;rsm; wefcdk;jzifU vdrf
vnfvSnfUpm;MuyHkrsm;udkyg txl; a&;om;xm;onfrSm rSwfom;zG,f aumif;vS\/ (,if; 364/)
v,fwDq&mawmfbk&m;MuD;onf.....ckESpfavmufu &efukefjrdKUwGif csif;acsmif;ola|;
aqmufvkyfxm;aom csif;acsmif;eef;awmf (,ck uarmZ &dyfom) MuD; jyD;pD; eef;opfzGifUyGJ
pHausmif;tjzpf v&m OD;Z0evnf; vkdufygvm&onf/
xdktwGif; 'vaysmfbG,f q&moufMuD; xH oGm; aysmbG,f q&moufMuD; Z&yf uH'Gg&
ajyjidrf;a&;w&m; a[m&onf/ (tus,fudk]q&moufMuD;} pmtkyf MunfUyg/) &efukefodkU
a&mufvQif q&mawmfbk&m;MuD;u]]'umoufwdkUqDrSm bmw&m;awG a[mcJUovJ}} ar; tusdK;aMumif; avQmuf&m q&mawmf
bk&m;MuD;uyif emcsifonfqdk OD;Z0e xyf a[mjy&onf/ om"kac:awmfrl\/
xdkuarmZa[mfeef; zGifUyGJ v,fwDq&mawmfbk&m;MuD; npOf w&m;a[mawmfrl&m y&dwfowfrsm;
tvGefpnfum;vSonf/ odkU&mwGif vlomrefwdkU em;rvnfEdkifaom taESifUt,Suf tcuftcJ
wpfpHkwpf&m &Sd[efwlavonf/ tb,fUaMumifUqdkaomf wpf&ufESpf&uf w&m;a[mjyD; aemuf
q&mawmfbk&m;MuD;u]]armifZ0ea&? wdkUrsm; a&SUu w&m;a[mae&if rif;u aemufuaejyD; ]rSefuluGuf}
vkdufay;prf;yguG,f}} [k rdefUawmfrl\/ (]rSefuluGuf} qdkonfrSm arwmyGm;ydkUjcif;udk qdkvdk\/)
OD;Z0evnf; q&mawmfbk&m;MuD;\ trdefUt& cgwdkif;xuf txl;MudK;pm; arwm bm0em yGm;ydkU
av\/ wpf&ufESpf&uf&SdvQif-

]]armifZ0e? rifU rSefuluGufu w,fxda&mufyguvm;a[U? b,fvdkydkUovJqdkwm wdkUrsm;udk


tao;pdwfvkyfyHk avQmufprf;ygOD;? vl&Sif;wkef;}}
uarmZeef;awmf tcef;wpfckxJ vlol&Sif;cdkuf q&mwynfU 0rf;omtm;& w&if;wESD;
ajymqdkMuonf/ OD;Z0eu atmufygtwdkif; arwmyGm;yHkudk avQmuf&onf/
]]q&mawmfbk&m;? wynfUrSm;&ifvJ jyifay;yg/ wynfUawmf onftwdkif;yJ tjrJyGm;ydkUygw,f/
q&mawmftrdefU&SdawmU cgwdkif;xuf ydkjyD; MudK;pm;ygw,f bk&m;/}}
]]yxrqHk; w&m;a[mawmfrlaewJU q&mawmfUrsufESm udk,f[efutp odrf;jcHKjyD; ydkUygw,f/ aemuf
'DyGJrSm y"mejzpfMuwJU csif;acsmif; 'umMuD; 'umrMuD;rsm; a0,sm0p aqmif&GufwJU vlrsm;tm;vHk;?
emrnfodwJUvl emrnfudkyg yg;pyfu &GwfjyD; ydkUygw,f/emrnfrodwJU y&dwfowfudkvJ
cGJa0jcHKiHkjyD;ydkUygw,f/ aemuf xHk;pHtwdkif; 'DteD;tem;&SdwJU ewfawGutp avmu"mwf
wpfckvHk;txd jzefUvdkuf csHKUvdkuf yGm;ydkUygw,f bk&m;}}
]]at;-[kwfjyD? 'gu y&duHO*[ oabmudk;? ydkUwJUpum; t"dym,fu}}
]]rSefyg t&Sifbk&m;? avQmufygUr,f/ yk*dKvfwdkif;udk 'Gg&ajcmufayguf uae twGif;tm,we
yom'ajcmufyg;udk; pdwfxJu rSef;jyD;? pl;pdkufxm;jyD; puKyom'? puK0dnmPfu pydkUygw,f
bk&m;}} [k atmufyg arwmyGm;yHkudk avQmuf&m v,fwDq&mawmfbk&m;MuD;u]]at;.....'gaMumifU c&D;a&mufwmudk;uG,fU? ae&musvdkufav/ om"k? om"k}} [k aumif;csD;
ay;awmfrlavonf/
tMunf"mwf 66-yg; arwmyGm;ydkUenf;
1/ puK....(rdrd\ rsufpdtMunf"mwf? rsufpd0dnmPf ab;&ef cyfodrf; uif;jidrf; csrf;omovdk)
rnfolrnf0g\ odkUr[kwf ow0gwdkU\ (ta&SUtaemuf rnfonfU yk*dKvf? rdrd
owfrSwfxm;onfUtwkdif; &nfnTef;) rsufpdtMunf"mwf? rsufpd0dnmPf ab;&efcyfodrf;
uif;jidrf; csrf;omygap/
2/ aomw.....em;tMunf
"mwf em;0dnmPf ab;&ef cyfodrf; uif;jidrf; csrf;omygap/
aomw
3/ Cme....ES
Cme macgif;tMunf"mwfESmacgif; 0dnmPf.../
4/ ZD0Sm.....vQmtMunf"mwf vQm0dnmPf..../
5/ um,....ud
k,fvHk;tMunf"mwf udk,fvHk;0dnmPf.../
um,
6/ raem'Gg&....raem
tMunf"mwf raem0dnmPf ab;&ef cyfodrf; uif;jidrf;csrf;omygap/
&
arwmyGm;ydkUenf;onf ydkU&if;ydkU&if; ydkUvdk&m ( arwm"mwf apvTwfvdk&modkU xdxdcdkufcdkuf

ydkUvTwfEdkif\/ tydkUcH&ol\ yHkyef;oPmefudk wrifMudK;pm; yHkazmfpdwfnTwf&ef rvdkawmUbJ


'Gg&ajcmufayguf tMunf"mwf ajcmufyg;uae udkifvdkufaomtcg xdkol\ yHkyef;oPmef
ray:bJae r&jyD/ vG,fvG,fyif ay: xifvm&\/
,if;odkU ay: xifvm&mvnf; ow0gwpfOD;\ cEmudk,f wpfckvHk;wGif tcsuftjcm y"meusaom
okckr&kyf tMunf"mwf (ydk tay;t,lvkyfEkdifojzifU pGrf;tifowd &Sdaom &kyfEk) rsm;udkcsnf;
qkyfudkifvdkufonfjzpf arwm tydkUcH&ol ydkUol\ arwm"gwfvIdif;rsm; tjynfUt0 0ifa&muf
xdqdkufoGm;Edkifavonf/ (&kyf[k qdkaomvnf; ynwfudkom tm&HkjyK\/)
y&rwf"mwfMuD; ajcmufyg;? tMunf"gwf ajcmufyg;udk &IyGm;aom 0dyem vkyfief;pOfESifU vnf;
tay;t,ltquftpyfrdum tH0ifcGifusjzpfaom arwmyGm;enf;jzpf MudK;pm;yGm;ydkUMu&m\/
tif;rMuD;q&mawmfu arwm bm0emudk txl;a[majymjyonf qdkjcif;ESifU ,if;q&mawmf\
tE&m,f vGefajrmufyHk? vmbfvmb aygrsm;yHkwdkUudk axmuf tif;rMuD; q&mawmf nTefjyaom
enf;[k ,lq&onf/ twyfrqkdom/ (uREkfyfwdkUa&;aom arwm0g'
0g' tus,f&I/)
omemydkifMuD;tm; tvkyfw&m; a[m&jcif;
qnfMuD; awm& q&mawmfonf 1300-jynfUESpfavmufu rEav;jrdKU awmifcGif omoemydkif
q&mawmfbk&m;MuD;xH oGm;a&mufuefawmU\/ q&mawmf\ OD;rif;awmf q&mOD;rifcJonf pmwwf
aywwf yk*dKvfMuD;jzpf awmifcGif omoemydkifMuD;ESifU pmoifbuf jzpfonf/
xdkpOfu omoemydkifMuD;rSm rsufpdtvif; &awmfrrlawmUjyD/ pmoifbuf OD;rifcJ uG,fvGef aMumif;
Mum;od&aomtcg pdwfraumif; jzpfjyD;vQif]]odrfawmif q&mawmf? onftem; wdk;cJUprf;yg}} [k qdkum q&mawmf\ vufudk uspfuspf udkif
q&mMuD; OD;rifcJESifU awGU&ouJUodkU xifrSwfaMumif; rdefUqdkawmfrlonf/
]]odrfawmif q&mawmf? wynfUawmfudk w&m;a[mawmfrlyg}} [k awmif;yef&m odawmfrljyD; jzpf
onf;cHyg&ef tMudrfMudrf jiif;qefaomfvnf; r&ojzifU tif;rMuD;v,fwDaouawmif
q&mawmfrsm; nTefjyonfUtwdkif; tjynfUtpHk a[mjy ay;awmfrl&onf/ xdktcg omoemydkifMuD;rSm
vGefpGmtm;&awmfrlvS ojzifU om"kac:um]]'Dn 'DrSm oDwif;oHk;jyD; nudkvJ qufa[mygOD; q&mawmf? emy&apOD;}} [k awmif;yef
wpfntdyfjyD; a[m&jyefonf/ omoemydkifMuD;uvnf;]]wynfUawmfudk ta&SUjyif yd#u oHk;yHkaqmif cifruef q&mawmfbk&m;MuD; OD;cg;u w&m;
tm;xkwf&ef trdefU&SdonfrSm aeUudk tmavmu uodkPf; MunfU? nudk awaZmuodkPf;

MunfU&rnf/ O*[edrdwf y#dbm*edrdwf vGefpGm xifvG,fonf[k trdefU&Sd MunfUcJUzl;ygonf/


trdefU&SdonfU twdkif; tm;xkwfaomtcg &vG,fayonf/}} [k jyefvnf trdefU&Sdawmfrl\/
omomemydkifMuD;u xyfrHyifUac: aemufwpfMudrf oGm;a&muf a[majym&ao;onf/
(wpfenf;tm;jzifU q&mawmf\ w&m;tiftm;udk cefUajrmfEdkifaumif;\/)
&[Emruav;
0Dwdurudavom uG,fikyfpOf t&d,m xifaom om"u0wKrsm;
,cktcg w&m;tm;xkwfMuaom &[ef;Sifvl oDvSiftaygif;wdkU txl;owdjyK&ef tcsuf
MuD;rsm;udk azmfjyaytHh/
pmayusrf;*ef wwfodvdrmMujyD;aom &[ef;awmf q&mwynfhESpfyg;onf w&m;udk oufpGefU
MudK;yrf; tm;xkwfawmfrlMu&m r*fav;yg; zdkvfav;yg;udk &jyD[k xifrSwfMu q&mwynfh
ESpfOD;oabmwlqHk;jzwfxm;MujyD; ,ck usrfpma&;aom q&mawmfxHvm avQmufxm;aomaMumifh
'dXawGU&ayonf/ q&mawmfu jyef trdefYSdonfrSm... ...
]]w&m;tm;xkwfaom a,m*Dyk*dKvf\ 0dyemPfonf vGefpGmxufjrufpl;S
&ifhoeftm;aumif;aeonfhtcg kyfemrftay: vGefpGm 'ku xifjrifaom 'Pfcsuf
MuD;aeaomaMumifh um,uH-0pDuH usL;vGefaomif;usef;aom udavomESifh raemuHbHk jzpfaom
y&d,kXme udavomwdkUonf uG,fikyfaewwfonf/
a,m*Dyk*dKvf\ 0dyemPf xufoef tm;aumif;aeorQ umvywfvHk; wpfv.... ig;v....
wpfESpf.... ckepfESpf ponfjzifh 0DwdurudavomwdkUonf uG,fikyfaewwfonf/
]]tEko, udavomudk r*fjzifh wu,fry,fao;bJ rdrdpdwfu ]t"drme} jzpf
qHk;jzwfxm;wwfonf}} [k (aus;Zl;Sif v,fwD q&mawmfbk&m;MuD uqHk;rawmfrlzl;aMumif;udk)
w&m;ojzifh a[majymvdkufayonf/
xdkuJhodkY a[majymaomfvnf; rdrdwdkYxifjrifcsufudk ravQmhao;/ xdkYaemuf q&mwynfhESpfyg; wGif
wynfhjzpfaom &[ef;ESifh w&m;tm;xkwfaom a,m*Dyk*dKvf wpfa,muf awGYMu&m w&m;tm;
xkwf&m rdrdwdkU jzpfysufyHk tvHk;pHkudk oHk;&ufav;&uf qifh ESD;aESmaqG;aEG; MuaomtcgusrS
rdrdwdkU r*fav;qifh zdkvfav;qifh qHk;jzwfxm;onfudk r[kwfaMumif;od q&mwynfh w&m;udk
jyeftm;xkwf&onfudk q&mawmftm; jyef wpfzef avQmufxm;aomaMumifh od&jyefonf/
xdkYjyif wpf&yf &aohOygodumrwpfa,mufESifh vl0wfaMumif Oygodumrwpfa,muf?

xdkESpfa,mufaom a,m*Dyk*dKvfwdkYwGif &aohruav;udk q&mu r*fav;qifh zdkvfav;qifhwuf


]&[Emr} jzpfaejyD[k qHk;jzwfjyD; wpfausmif;wdkufvHk;Sd &[ef;-SifvloDvSifrsm;udk ac:
Sdcdk;cdkif;onf/ r,HkMunf Sdrcdk;Muay/
xdktaMumif;udk q&mawmfxH vmavQmuf oGm;ppf&aomaMumifh 'dX awGYzl;&avonf/
xdkYjyif vl0wfaMumif Oygodumr a,m*D yk*dKvfwpfa,mufonf w&m;udk oufpGefYMudK;yrf;
tm;xkwfjyD; 0dyemPf vGefpGm&ifhoef tm;aumif;vmaomtcg Murf;wrf;aom udavomwdkY
onf uG,fikyfaeaomaMumifh rdrdpdwfonf vGefpGm pifMu,f wnfMunfvSojzifh ]t"drme} jzpf
rdrdudk,fwdkif r*fav;qifh zdkvfav;qifh &jyD[k qHk;jzwfjyD;vQif vmorQ &[ef;Sifvl taygif;wdkYudk
w&m;a[mae&m &uf-vaygif; tawmfMumrS q&mawmfxH 0efaxmufuawmf wpfa,mufESifh
xdka,m*Dr\ tpftru w&m;ESD;aESm&ef ac:vm awGY&ayonf/
udk,fHkrSm oDvSifrsm; udk,fHkxuftaoG;&ifhonf/ q&mawmfESifh tawmifig;q,favmuf
uGmaomt&yfrS vmaeonfrSm em&D0ufavmuf Mumvdrfhrnf[k xif&ayonf/
owdyXmeftcsdK;usus pdwKyg'f tpOftwdkif; rSwf vmaeonf/ xdka,m*Dr\ trlt&m
jrif&onfrSm vGefpGmMunfdkzG,f jzpfayonf/ q&mawmfhaSU a&mufaomtcg 0wfcsaeonfrSm
rjyD;Edkifatmifjzpfayonf/ xdka,m*D Oygodumrav;udk q&mawmfu]] a,m*D Oygodumruav;/ rdrdtm;xkwfaeaom w&m;rsm;udk Munfdkvdk avQmufapvdk onf}}
[k trdefUSd&m tp-tv,f-tqHk; oHk;yg;vHk; ajyjypf odrfarGY eufeJpGm avQmufxm;aeonfrSm
ESpfem&Dxufrenf; Mumvdrfhrnf [k xifrdayonf/ a*gMwblaZm? r*faZm? zdkvfaZm jzpfay:yHkESifhwuG
r*fav;qifh zdkvfav;qifh jzpfay:yHkrsm;yg avQmufxm;avonf/ (q&mawmf txl; Munfdk
om"k- om"k- om"k oHk;Mudrf ac:rdavawmhonf/)
avQmufxm;oavmuf r[kwfao;aomfvnf; ykxkZOf tEG,f jywfavmufjyD[k ,HkMunfay onf/
tb,fhaMumifhqdkaomf 0dyemt&mrSm xdkrQavmuf odrfarGU eufeJaom t&mXmersm;udk acsmarmpGm
obm0"rusatmif tptv,ftqHk; tppfcHEdkifaom yk*dKvf rawGUzl;oavmuf jzpfayonf/
odkUtwGuf q&mawmfu om"k ac:rdayonf/ wu,f tppfcHonfhtwdkif; &[Emr jzpfcJhvQif
,ckavmuf &ufv-Mumatmif raeEdkif[k pmESifhwdkufMunfhayonf/
xdkUaemuf q&mawmfu tEko, ckESpfyg;onf 31-bHk cEmig;yg;udk jzpfapwwfaom rsdK;aph
tppftrSef jzpfaMumif;ESifhwuG tEko,rsm;\ obm0 "rikyfudef;yHk jzpfay:yHkrsm;udk aocsmusepGm
a[mjyay;onf/ tEko,\obm0 "rrsm;udk tvsifu remzl;ao;aomaMumifh txl;ojzifh
oabmusoGm;ayonf/
xdka,m*D Oygodumrav;onf w&m;a[mjyD;aemuf ESpfESpfavmuf Sdaomtcg vlwdkU\ trlt&m

ykwD; vufaumuf paom tqifwefqmrsm; tjynfhtpHk 0wfqif tvwpfckrSm oHCm


awmfrsm;tm; v'gef;aeonfudk q&mawmfudk,fwdkif awGUjrif&&m q&mawmfrSm rsm;pGm oHa0*jzpfrd
ayonf/ aemufrS pOf;pm; ]bk&m; vufxufawmfu aomwmyef ausmif;trMuD; ]0domcg} uJhodkY
jzpfaervm; rod&} [k pdwfudkajz&ayonf/ xdkaemuf tdrfaxmifyom;orD;awGESifh jzpfaMumif;udk
ol\rdwfaqG 0efaxmufuawmfMuD;uajym od&jyefonf/
]r*fzdkvfav;qifh&jyD} [k q&muqHk;jzwfxm;aom &aohruav;vnf; xdka,m*Druav; ESifh wlpGm
tdrfaxmifjyKoGm;onfudk ol\tpfr&if;u q&mawmfudk avQmufxm;od&ayonf/ qHk;jzwf
aomyk*dKvfonf w&m;tm;xkwfaeaom q&maumif;wynfh pmwwfyk*dKvfjzpf q&mwynfh ]r*f
av;qifh&jyD} [k oabmwl qHk;jzwfxm;aom yk*dKvfMuD;yif jzpfonf/
odkUtwGuf ,cktcg w&m;tm;xkwfMuaom a,m*D yk*dKvftaygif; olawmfaumif;wdkUonf
,cka&;om;az:jycJhaom tcsufMuD;rsm;udk owdw&m;MuD;pGmxm; pOf;pm;Muapvdkonf/
qdkcJhjyD;aom t&mrsdK; q&ma&m wynfhyg obm0"rudk ydkifydkifEdkifEdkif odzdkU&ef vGefpGm
cJ,Of;vSayonf/
xdkUaMumifh ]Oy&dyPmo ygVdawmf? rZdryPmo ygVdawmf} MuD;rsm; a[mMum; qHk;rawmfrlaom
t&d,mjzpfjcif; t*Fgrsm;udk aphaphpyfpyf MunfhIrSwfom;jyD;rS rdrdoEmef y,fjyD;aom w&m;rsm;wGif
] b,fw&m; rsm;udk t<uif;tusefrSd y,ftyfjyD;avjyD/ b,fw&m;rsm;um; 0dyem
&ifhoefaeqJjzpf w'*F tm;jzifh uG,fikyfaeMuonf} [k tjrifrSef&atmif Pfjzifh tzefzef
oHk;oyfqifjciftyfvSayonf/
xdkodkU oHk;oyfqifjcifrI rSdojzifh 0dyem Pftjrif tm;enf; A[d'vGefpGm cspfcif
ESpfoufzG,fSdaom tmHkig;yg;wdkUESifh awGUjrifxdcdkuf vHk;axG;rdMuaom tcg wpfzefjyef pdrf;Sif
jcif;iSmrjzpfEdkif? taoMuD;yJ[k rSwfxifavmufatmif wpfaEGvHk; ajcmufaeaom opfyifMuD;onf
rdk;Gm a&aomufjrpfudk a&El;El;eyfeyf pdkvmaomtcga&aomufjrpfrS wpfzefjyef "mwfqDMoZm
wufjyD;vQif tnGefY? tGuf? tcuf? tvuf? tyGifh? toD;awG yifvHk;uRwf a0qmatmif xGufjyD;
pdrf;Sifjcif; tjzpfodkU wpfzef a&muf vmjyefouJhodkY xdkopfyifESifhrjcm; a,m*Dyk*dKvfwdkY pdwfrSm
w'*Ftm;jzifh uG,fikyfaeaom tEko,rsm;udk q&mwynfhjzpfolwdkY pdwfrSm wu,fyif tjrpfjywf
avjyD[k xifrSwf oabmwlqHk;jzwfxm;Muonfudk q&mawmfudk,fwdkif awGYzl;ojzifh xifSm;pGm
a&;om;jycJhavjyD/
(if; om"u 0wK tXKywdrsm;udk awGUcJhonfrSm 35-ESpfrQSdjyD)
tcsdKUrSm q&muqHk;jzwfxm;wwfonf/ tcsdKUaom a,m*Dyk*dKvf wdkYrSm udk,f[mudk,f txifrSm;
qHk;jzwfxm;wwfonf/ xdkt&m obm0"rudk ususee ydkifydkifEdkifEdkif odMu&efrSm
tvGefodrfarGUaom t&mXmejzpf o'gw&m;udk aSUoGm;rjyKbJ ynmw&m;udkom aSSUoGm;jyK

tqHk;tjzwf ta&;tMuD;bJ aumif;rGef ajzmifhrSefpGm odSdMu&ef ]Oy&dyPmo ygVdawmf} MuD;


a[mawmfrlaom ]qquokwf? A[k"mwkuokwf} awmfjrwfMuD;rsm;udk MunfYIrSwfom;jyD; t<uif;
tusefrSd y,fjyD;aom w&m;? ikyfvQdK;aeaomw&m;? vHk;vHk; <uif;usefaeaom w&m;rsm;udk
aocsmpGm wdkufqdkif ppfaq;MunfYjyD; [kwfwdkif;rSefpGm odSdrS q&mwynfh ESpfOD;vHk; pdwfcsvufcs
qHk;jzwf&ef oifhonf[k xifrSwfayonf/
xdkuJhodkU rSefuefaomtwdkif; odjyD;aomaemufyif tppt&m&m tuJcwf wpfESpf? ESpfESpf? oHk;ESpf?
av;ig;ajcmufESpf? ckepfESpfavmuf usatmif uHoHk;yg; trlt&m[lorQudk MunfhIqifjcif
ae&OD;rnf/ xdkuJhodkU qifjcifMunfhI wpfpHkwpf&mrQ roifhrwifhaom trlt&mrsm; ray:aygufrS
pdwfcs&rnf? xdkrQavmuf odrfarGY eufeJcufcJaom t&mXmejzpfaomaMumifh omrefjzpfaom t&mwdkU
onf rqHk;jzwftyf rqHk;jzwfxdkufay/ MuyfMuyfowdSdMuyg a,m*D
yk*dKvftaygif;olawmfaumif;wdkU/
opfyiftajcmufMuD;u jyef twuf? tcuf? tyGifh? toD;awG a0qmatmif ay:ayguf vmouJhodkU
a,m*D yk*dKvf\ oEmef vGefpGm ESpfoufavmufatmif tmHkig;yg;wdkUESifh awGUxd
vHk;axG;rdaomtcg tEko, "mwfikyfawG a0qmatmif xGufay:vmwwfonfudk rsm;rsm;MuD;
owdSdMuygukef/
(um; 0dyem t&m ta&;MuD;qHk; vdk&if;y"me tcsufMuD; jzpf arwmw&m; a&SUxm;um
xif&Sm;pGm a&;om;az:jyjcif;jzpfaywnf;/)
oydwftdkif awm&q&mawmf OD;udwd
(1255(1255-1331)
q&mawmfonf 1288-ckESpfrSp 1331-ckESpf ysHvGefawmfrlonftxd ESpfaygif; av; q,fausmf
oydwftdkif awm&om wpfyg;wnf; oDwif;oHk;awmffrl\/ oydwftdkif awm& um; oxHkc&dkif
(oxHkrS 28-rdkif? rkwr ra&mufrD 10-rdkiftvdk) aygifjrdKUe,f usHKu&Gmudk a*g p&*grfjyKonf/
&[Em jzpfwm ewfawG odovm;
1316- ckESpf uqkefvuG,faeUu jzpf\/ uwGefu OD;xGef;MudKif? OD;bdk;ausmUESifU usHKu&Gm
ausmif;q&m OD;*smat; (q&mawmfUxH uyd,vkyf aemifwGif &[ef;jyKol)wdkU q&mawmfxH
tzl;tajrmf a&mufvmMucdkuf]]q&mawmfbk&m;? wynfUawmfrsm; jyD;cJUwJU oMuFefwGif;u a';y&drf; o&ufawm&Gm
awm&ausmif;udk OykofapmifUoGm;Muygw,f bk&m;/ o&ufawm bkef;MuD;u ]oydwftdkif
q&mawmf[m &[Em jzpfaejyDvdkU ewfMuD;rsm;u igUudk vmavQmufMuw,f} vdkU
trdefU&Sdvdkufygw,fbk&m;/

]]o&ufawm bkef;awmfMuD;u oydwftdkifudk vmcsifw,fvdkUvJ trdefU&Sdvdkufygw,f bk&m;}} [k


avQmufxm; Muonf/ q&mawmfrnfodkU trdefU&Sdavrnfudkvnf; arQmfvifU em;pGifU aeMu\/
q&mawmfu twefMum pOf;pm;jyD;aemuf]]'umMuD;wdkU jyefoGm;wJUtcg avQmufvdkufMu? ta&;wMuD; rvmygapeJUOD;? aemufawmUvJ
awGUMu&rSmaygU? 'Dvdkom avQmufxm;vdkuf}} [kom rdefUawmfrl\/
xdktwdkif;yif avQmufxm;Mu&m oHk;&ufcefUMumvQif o&ufawmbkef;MuD;xHrS 'umMuD;rsm;xH
owif;ydkUvdkuf\/
]]bkef;MuD;ausmif;xJrSmyJ oydwftdkif q&mawmfudk zl;awGU&jyD;ygjyD}} [l\/
1318-ckESpf uqkefvqef; 9-&ufaeUwGif o&ufawmbkef;MuD;onf oydwftdkif awm&ausmif;odkU
a&mufvm\/ xdktcg oydwftdkifq&mawmfu {nfUcHEIwfqufajyma[m vsufu]]o&ufawmbkef;MuD;? wynfUawmfudk zl;awGU&jyD;ygjyDvdkU owif;jyefydkUvdkufw,f qdkwmawmU
[kwfygjyD/ t&Sifbk&m; zl;awGU&w,fqdkwJU bkef;MuD;[m wynfUawmfaum [kwfyg&JUvm;}} [k
q&mawmfu jyHK;&TifpGmjzifU ar;awmfrl&m]][kwfvdkuforS q&mawmfbk&m;? onftwdkif;ygyJ? enf;enf;av;rS rvGJygbl;}} [k
jyefavQmufvdkufonf/ q&mawmfum; xdktaMumif;udk rnfodkUrQ trdefUr&SdbJ]]aeprf;ygOD;? t&Sifbk&m;udk ewfMuD;awGu ajymw,fqdkwm b,fwkef;uvJ? t&Sif bk&m; &ufeJU
rSwfrdao;ovm;? aemufjyD; olwdkUvmavQmufwJU tcsdefrSm t&Sifbk&m; aum bmvkyfaeowkef;}} [k
pum;vSD;vTJum quf ar;awmfrljyefonf/ xdktcg o&ufawm bkef;MuD;u]]rSwfrdygjyDvm; q&mawmfbk&m;/ 1315-ckESpf oDwif;uRwfvqef; 6-&ufaeU n 7em&Davmufuyg/ tJ'DtcsdefrSm wynfUawmfvJ w&m;tm;xkwfaecdkuf jzpfygw,f/}}
oydwftdkif q&mawmfonf o&ufawm bkef;MuD; 0rf;omtm;& avQmufaeonfudk wnfjidrf
at;aq;pGm em;axmifawmfrlae\/ o&ufawmbkef;MuD;u quf avQmufjyef onf/
]]vma&mufwJU ewfawG[m atmufewfuav;rsm;awmif r[kwfygbk&m;? ewfrif;MuD; rsm;
jzpfygw,f/ olwdkU[maumif;uifuvmjyD; ]MudK;pm;jyD;om tm;xkwfyg/ pdwfravQmUvdkuf ygeJU/
oydwftdkifq&mawmfjzifU &[EmjzpfawmfrloGm;jyD t&Sifbk&m;} vdkUawmif tm;ay;oGm; ygao;w,f}}
[k avQmufavonf/ ae&m a,m*DwdkU owdjyK&rnfrSm ewf[kajymwdkif; vnf;

,HkMunftyfonf r[kwf? ewfwdkif;vnf; todOmPf&Sdonf rrSwf&/


o&ufawmbkef;MuD;vnf; qHk;rpum;rsm; rSwfom; em,ljyD;aemuf rdrdausmif;odkU jyef<uoGm;av\/
1317-ckESpf oDwif;uRwfvQif usHKu&Gm ywf0ef;usif&Sd awmawmifwdkU toD;oD; rdrdwdkUESifU
oifUjrwfavsmufywf&m oDwif;oHk; awm& aqmufwnfaeMuaom ur|mef; a,m*D bkef;MuD;
ckESpfyg;wdkU oydwftdkif awm&odkU qHkpnf; <ua&mufvmMuonf/ 0guRwf umvjzpf
uefawmUMu&efjzpf\/ tqHk;tr em,lMu&efvnf; jzpf\/
xdktcg q&mawmfu tm*EKu bkef;MuD;rsm;tm; w&m;pum; a[mMum;qHk;ronf/ owwdkUoEmef
wpfoHo&mvHk;u ikyfuG,fudef;0yfaeaom udavomq,fyg; tEko,"mwf rsm;ESifU pyf
trdefU&Sd&mwGif q&mawmfu]]t&Sifbk&m;rsm;? a,m*D wpfOD;&JU oEmefrSm y&d,k|meac:wJU udavom x<uvm wmudk ewfrsm;
odEdkifovm;? rodEdkifbl;vm;? b,fvdk,lqMuovJ}} [k ar;awmfrl&m]]odEdkifrSmygyJbk&m;}} [k avQmufMu\/
]]'gjzifU a,m*DrSm udavompdwf jzpfay:aew,fyJqdkygawmU/ tJovdk udavompdwf jzpfay:vmwJU
tcgrSmaum ewfrsm;[m odEdkifovm;? rodEdkifbl;vm;}}
]'gvJ odEdkifrSmygyJ bk&m;}}
q&mawmonf twefi,f pOf;pm;ae\/ tm*EKu a,m*D bkef;MuD;rsm;rsufESmudk vnf; rodrom
wpfcsuf vSrf;MunfUjyD;aemuf]]at; 'gaMumifUyJvm; rqdkEdkifbl;/ wynfUawmfrSm 1312- ckESpfupjyD; 1321-ckESpftxd udavom
x<uvmw,f&,fvdkU wpfcgrQ rjzpfzlbl;/ udavompdwf jzpfay:vm w,f&,fvdkUvJ wpfcgrQ
r&Sdzl;bl;/ [k trdefU&Sdawmfrl\/
q&mawmfonf pum;udk twefMum &yfqdkif;jyD;aemuf quf]]'DtaMumif;udkvJ ewfMuD;rsm;u od&SdvdkU a';y&drf; o&ufawmu awm&bkef;MuD; OD;okE&udk
oGm;jyD; ajymMuw,f xifyg&JU}} [k r,kwfrvGef qkwfom wufom trdefU&dSawmf rl\/
tb,fodkUaom &nf&G,fcsufESifU tusdK;oufa&mufrI rnfodkU &dSonfudk jrifawmfrl
rdefUqdkaMumif;um; twyfrqdkomacs/ ] wpfcsufckwf ESpfcsufjywf tusdK;aus;Zl;&Sdom
rdefUawmfrlonf[k ,lq&ayawmUonf/

avmuDtbdnmOf &oavm
ewfwdkUajymMum;onfU pum;udkom q&mawmfonf tcdkiftrm ,lq[ef r&Sd ewfwdkU
ajymonfrSmvnf; ajymayvdrfUrnf/ udk,fydkif todjzifUyif &[ef;udpjyD;aMumif; ,lqawmfrl yHk&\/
vma&muf uefawmUMuaom a,m*D bkef;MuD;rsm;udkvnf; tm;usapawmfrlvdk[ef&Sdonf/
q&mawmfonf y&d,wfvnf; txl;wwfuRrf;\/ y#dywfvnf; ESpfaygif;rsm;pGm {upm
usifUoHk;awmfrlonfjzpf qdkzG,fr&Sd/
q&mawmfonf plVaomwmyef jzpfcef; "mwfur|mef;110 rsufESm&Sd) ('Drdkif;qdkuf
ur|mef; usrf;wpfusrf;udkvnf; jyKpkawmfrlcJU\/ tjcm;usrf;rsm;vnf; &dSao;onf[k Mum;
odd&onf/ ,if;Murf;yHkESdyfonfrSm 13-Mudrfyif &SdavjyD/ a&;om;yHkvnf; jywfom;\/ oabm
obm0wvnf; qdkufvSayonf/
(t|Kywd tusOf;csKyfvnf; tcsdKUtMudrf &dkuf yl;wGJyg&Sd\/ xdkt|Kywdum; pifppf q&mawmf\
aeUpOfrSwfwrf; ]'dkif,m&D} jzpfrnf[k ,lq&\/ xdkrSwfwrf;ESifU "r rdwfaqG rsm;xHrS Mum;od&orQ
tydktvdkr&Sd a&SUaemuf pDpOfa&;om;xm;ygonf/)
odkU&mwGif xdkusrf;ed*Hk; q&mawmfonf ]] ,ckb0rS aovQif tbd"r w&m;a[m&m wm0wom
ewfjynf ewfom;jzpf opmav;yg;udk od&ygvdk\ [l ed*Hk;qkawmif;udk a&;om;cJUonf/
,if;odkU ewfom;qkudk awmif;zl;ojzifU ,ck b0 t&d,m rjzpfEdkif [kum; r,lqMu&m/
a,m*DwdkUonf wpfcsdefESifUwpfcsdef todOmPf vHkv 0D&d,rsm; wpforwfwnf; &Sdae onfr[kwf/
tjrJwdk;wufom aeawmUonf/ ]qkawmif;jcif;xuf tvkyfomvQif y"me} jzpf 0dyem
tvkyfudk rqkwfrepf MudK;pm;aeygvQif ola|;jzpfvdkrI? w&m;a[mvdkrI? omoem jyKvdkrI?
bk&m;jzpfvdkrI paom rlvu awmifUw arQmfac:csufrsm;onf wpfcsdefESifU wpfcsdefrwl? wjznf;jznf;
arS;rSdefuGm&SJ oGm;wwfMujrJyif jzpfonf/ ppfudkif;r[m*Em&Hk q&mawmfonf bk&m;qkyefMuD;yif
jzpf\/ odkUaomf ,ckb0yif ]tem*grfMuD;} [k ausmfMum;um om0u aAm"dqkMuD;udk
t&,loGm;awmf rlcJUavjyD/ xdkUaMumifU ] wpfcsdefu ewfom;qk awmif;cJU t&d,m rjzpfjyD} [kum;
wpfxpfcs r,lqoifUay/
]b0usefao; jzpfjcif;jzpf&vQif} [kom qdkvdkay\/
rnfodkUqdkap q&mawmfonf avmuD tbdnmOfvnf; &awmfrl[ef &dSayonf/ o&ufawm
bkef;MuD;tm; rSmMum;aom pum;ESifU o&ufawm bkef;MuD;xH <ua&mufonfU oabmrSm
xif&Sm;aeayonf/ ,if;odkU udk,fxif&Sm; <u&mjy&mvnf; zka'0rax&ftm; rm&fewfu
bk&m;[ef zefqif; jyouJUodkU ewfrsm; yHkwlaqmifjcif; [kwf[efr&Sday/ (a&SUvnf;
xif&Sm;ygvwH/)

awmxGuf&ef ivsifEdI;aqmf
q&mawmfonf 1255-ckESpf uqkefvqef;oHk;&uf wevFmzGm;jrifawmfrlcJUonf/ crnf;awmf rSm
anmifav;yifjrdKU zdk;wkwfyHk tv,f&GmZmwd OD;vHk;wHk;? r,fawmfrSm ( awmifil c&dkif) a&TusifjrdKU
taemuf&GmZmwd a':a&TEk jzpf\/ om;orD;ckepfa,mufwGif 'kwd, om; &wem? i,frnf
armifzdk;aomif/
1278-ckESpf waygif;vjynfUausmf av;&uf eHeuf &Spfem&DcGJ tcsdef Mumtif;&Gm? oajyyifawm&
q&mawmfudk OyZm,fjyK &[ef;jzpf\/ bGJU OD;udwd/
bkef;awmfMuD; OD;oDv? anmifav;yifawm& q&mawmfrsm;\ y&d,wf y#dywf tarG
&&Sdawmfrl[ef&Sdonf/ ,ck anmifav;yifjrdKU Mum;awm& q&mawmf OD;0go0onf q&mawmf \
wynfUMuD;yif jzpf\/
anmifav;yifawm&MuD; yxrvwfpmar;yGJ ajzqdak tmifjrifjyD;vQif tkwfwGif;jrdKU uefuav;
awm&odkU ajymif;a&TU\/ xdk yxrMuD; atmifjrifonf/ xdkacwfu yxrMuD; wef;om &Sdao;\/
xdkUaemuf yckuL? jrif;jcH? rEav;ESifU tr&yl&jrdKUrsm;odkU vSnfUvnfpm oifum edu,fig;&yf
aeU0gESifU tbd"rm n0grsm;udk tywfwukwf oif,ltm;xkwfcJU\/
y&d,wd oifMum;pOfumvwpfavQmufvHk; y#dywdESifUpyfaom rSwfom;zG,frsm;udk rSwfpkxkwfjyD;
EIwfiHkusufrSwf &GwfzwfaeavU&Sdonf/ awmxJodkU a&mufaomtcg rnf onfU pmtkyfrQ MunfU
p&mrvdk? ur|mef;usrf;rsm;? 0denf;uH( odrftqHk;tjzwf) qdkif&m usrf;rsm;udk a&;aomtcg
rnfonfUpmtkyfrQ rMunfU&IbJ ygVd t|uxm#Dum tudk;tum;rsm;ESifUwuG a&;om;Edkifonf txd
avUvm usufrSwfxm;awmfrlEdkifavonf/
&[ef;10-0gtxd y&d,wdoif,l 4-ESpfcefUpmcsjyD;aemuf1288-ckESpf uqkefvqef;
wpf&ufaeUrSp y#dywfbufodkU vHk;0ul;ajymif;awmfrlonf/yxrqHk; bDvl;uRef; &GmvGwf&Gm
teD; *luav;awm& oDwif;oHk;&ef qHk;jzwfvdkuf\/
q&mawmfonf awmxGuf&efqHk;jzwf tm;vHk;udk today; pDpOfjyD; aemufeHeuf rD;&xm;jzifU
c&D;xGuf&ef owdjzifU usdef;puf&m rD;&xm; blwmodkU oGm;csdefa&mufaomfvnf; wpfausmif;vHk;
rnfolrQ rEdk;Mu/ tdyfarmusaeMu\/ oGm;csdefwefaom tcsdefavmufwGifrS wpfausmif;vHk;
odrfUodrfUcgoGm;atmif ivsifvIyfav\/ xdktcgrS OD;okeE paom yk*dKvfrsm; tm;vHk; Edk;um
blwmodkU vdkufvHydkUMu&onf/
q&mawmfum; rnfolU tm;rQ rajymMum;bJ ]igUtMuH? igYY&nf&G,fcsufawmU rkcs atmif&rnf} [k
,HkMunfcJUavonf/ yGJOD;xGuf edrdwfMuD;yifwnf;/

q&mawmfonf bDvl;uRef; *luav;awm& wpf0grQom ae\/ xdkESpf ewfawmf vqef; 13&ufaeUrSp oydwftdkifawm&om {upm &moufyef oDwif;oHk;awmfrlonf/
oydwftdkifawm&um; uRJjcHrS oHk;rdkifcefUuGma0;aom usHKu&GmteD; EGm;vbdkU awmifajc &Sdonf/
oydwfoPmef prf;a&tdkifMuD;udk tpGJjyK oydwftdkif[k ac:Mu\/ vQdKajrSmifpdrfUprf;wdkUjzifU
at;csrf;qdwfjidrfvSonf/ oydwftdkifawm&\ vQdKajrSmiftae txm;rSm y-oPmef awmifwef;
auG;MuD;jzpf yg;pyf0rSm oHvGifjrpfvufwuf t0? bDvl;uRef;ESifU yifv,fbufqDodkU
OD;vSnfUaeavonf/ a&wHcGefrsm;vnf; wa0ga0g pD;qif;ae\/
q&mawmfonf xdkawm& av;wdkifpif ausmif;uav;om aeawmfrl\/ awmobm 0 ysufatmif
&Sif;vif;jyKjyifjcif;udkyif vufrcH/ &mbmzdeyfESifU opfap;okyf oydwfudkyif oHo,ruif;
toHk;rjyK? oHjzLoydwf ESrf;qDokyf rD;zkwfjyD; toHk;jyKonf/ qGrf;udpjyD;vQif ig;ESifU aus;iSufrsm;udk
udk,fawmfwdkif tpmauR;avU&Sd\/xdkae&modkU a&mufp 6-&ufvHk;vHk;
qGrf;[if;rygaom qGrf;udkom bkef;ay;awmfrl&onf/
awmwd&dpmef&dkif;rsm; ,Ofyg;vm
]wpfOD;arwm wpfOD;rSm} qdkouJUodkU a0ef-r'wdkU\ ausmif;ocFrf;wGif awmwd&dpmef&dkif;rsm;
,Ofyg;MuonfUenf;wl q&mawmf\ oydwftdkifawm& ausmif;ocFrf;wGifvnf; wd&dpmefwdkUyif
,Ofyg; vdrmMuukef\/
q&mawmf qGrf;cH<u&mwGifvnf; qif&dkif;ESifU usm;rsm; rMumcP awGUMuHK&ifqdkifcJU&\/ vrf;z,f
yif ay;Muonf/
q&mawmfESifU wd&dpmef&dkif;rsm; tcsif;csif; em;vnfouJUodkU qufqHaeMuyHkudk xdka'o&Sd
vlwdkif;vdkvdkjrifawGUaeMu&onf/ wd&dpmefrsm;uvnf; ]vm} [k ac:vQif vmMu ]oGm;} [k
qdkvQif oGm;Mu\/ q&mawmfU pum;udk em;vnfMuouJUodkU &SdawmUonf/
tcsdKUaom iSufrsm;? qifrsm;ESifU wd&dpmef&dkif;rsm;onf q&mawmf\ zdeyf ouFef;wdkUudk erf;&Iyf
MunfUMuonf/ (]"gwfur |mef;pmtkyf} yl;wGJyg&Sdaom q&mawmf\ t|KywdwGif wd&dpmefrsm;ESifU
qufqHyHkudk aeUpGJ &ufpGJrsm;ESifU wuG rsm;pGm jyqdkxm;\/)
tenf;i,f xkwfaqmif nTefjy&aomf1302-ckESpf uqkefvqef; av;&ufaeUujzpf\/ ausmif;0if;twGif; xGef;vif;? armifyg polwdkU
Z&yfudk vma&mufrdk;Mu&if; Z&yfESifU av;awmifcefU uGmaom csHKudk ckwfxGif&Sif;vif;Muonf/
xdkcsHK&Sdaeaom usm;rMuD;rSm xGufoGm;\/ usm;om;ayguf uav; usefae&pfonf/ Z&yfrdk;aom

olrsm;u]]aMumifuav;vm;? usm;uav;vm; rodbl;}} qdkum q&mawmfUxH ,lvm jyMu&m


q&mawmfu]][JUaumifawG?aMumifqdkwm EIwfoD;vHk;jyD;&Snfw,f/ em;&GufvJcRefjyD; &Snfw,f/ 'Daumifuav;u
EIwfoD;a&m em;&Gufa&m wdkjyD; 0dkif;aewm/ usm;aygufuav;yJ/uJ-rif;wdkUZ&yfudkom jrefjrefrdk;Mu/
olUtarMuD;u olUom;uav;udk vdkcsif&Sma&mUr,f/}} [k rdefUawmfrlum usm;aygufuav;udk
,lxm;vdkufjyD; qGrf;bkef;ay;ae\/
usm;om;rdcifMuD;vnf; om;i,fpdwfaMumifU ausmif;0if;xJodkU ckepfMudrfwdk;prf;vm\/ q&mawmff
u usm;aygufuav;udk udkifjyD; oGm; ay;pOf udk;awmifq,fawmifavmufteD;odkU a&mufvm
vQif q&mawmfUvufxJ a&mufaerSef;odojzifU pdwfysufaom trlt&mjzifUvSnfUMunfU vSnfUMunfU
ESifU xGufajy;&Sm\/ Z&yfrdk;jyD; rlvae&m jyefxm;ay;cgrS vm,l0HU&SmawmUonf/
usm;rsm;vnf; rnfodkUrQ tE&m,frjyKMu/ q&mawmfUpdwfwGifvnf; ]vlESifUusm;} [k cGJjcm;jcif;
&SdawmfrrlaomaMumifU jzpfayvdrfUrnf/ wu,fU arwm"mwfyif/
qif&dkif;MuD; ckepfaumifrSmvnf; rMumcP ausmif;bufodkU vmMuonf/ vludkeif;owfavU&Sdaom
qif&dkif;MuD;rsm; jzpfMu\/ qifxdef;rsm;a&SUyif q&mawmfonf qif&dkif;rsm;udk tpmcGHjcif;?
tpG,frsm;udk udkifjyjcif; jyKawmfrl\/ tjcm;olrsm;udkifvQif vHk;0vufrcHMuay/
]]rif;wdkU jyefomjyefMuyg? qifESpfaumifxm;ypfcJUMu? igeJU qifESpfaumif jzpfcsif&m jzpfyap}} [k
ajymum qifxdef;rsm;udk jyefvTwfvdkufonf/ qifxdef;rsm;u &,farmMu\/ qifxdef;rsm; r,Hkr&J
ESifU jyefoGm;Muaomtcg qif&kdif;ESpfaumiftm; q&mawmfudk,fwdkif iSufaysmyifrsm;udk wpfem&D cGJ
ausmf MumrQ cGHauR;ae\/ xl;rcwf&bJ ausmif;0if;twGif; ,Ofyg;pGm vSnfUvnfaeMuav\/
olaX;\ qif&dkif;rsm;rSmvnf; vGwfxGufajy;wdkif; q&mawmf\ ausmif;ocFrf;odkUomvmMuav\/
xdkawm& a>rqdk;rsm;vnf; aygvSonf/ a>rqdk; a>raumif;ra&G;? MuD;ao;r[l? udk,fwdkifvuf
ESifUzrf; vTwfonf/ rnfonfUa>rrS q&mawmfudk rudkuf/
pdwfoGm;wdkif;udk,fyg vdk&modkU<u
1313-ckESpfrSp ysHvGefonftxd oydwftdkif q&mawmfonf c&D;a0;vHvSaomjrdKU&GmwdkU
qGrf;cH<uvmonf[k rsufjrif twyfawGUodolrsm;u ajymqdkcJUMuonf/ o'gvGefolwdkUuvnf;
xdkudprsdK;wGif csJUum; ajymwwfMujyef\/

1314-ckkESpfu jzpf\/ usHKu&GmrS 16-ESpfom; armifatmifonf udk&if0wfjzifU oxHkpmoif


aecdkuf oxHkjrdKUwGif;odkU oydwftdkif q&mawmf qGrf;cH<uvmonfudk awGU&ojzifU tHUtm; oifUum
usHKu&GmrS armifxGef;atmiftm;ajymjy\/ armifxGef;atmifu xdktaMumif;udkq&mawmftm;
avQmufonf/
1317-ckESpf? oDwif;uRwfvQif udk&ifarmifatmifonf &SifvlxGufjyD; usHKu&GmodkU jyefvm\/
q&mawmfUxH oGm;a&mufuefawmfUaomtcg q&mawmfu....
]]ig oxHkudk qGrf;cH<uvmwm rif;jrifw,fqdk}} [k ar;awmfrl&m...
]]rSefygw,f t&Sifbk&m;? bk&m;wynfUawmfudk,fwdkif jrifwmyg}}[k avQmufonf? q&mawmfum;
rnfodkUrQ xyf rajymawmU/
xdkrSwyg; armfvjrdKif? bDvl;uRef;? tvHwpf&m?uRJjcH?u'g&Gm? yef;ukef;&Gm? vufyH&Gm
paom jrdKU&Gmrsm;wGifvnf; ]q&mawmf qGrf;cH<uvmonf} [k toD;oD; ajymqdkMu\/
xdkowif;rsm;ESifU pyf q&mawmfudk,fwdkifuyif penf;emonfU oabmjzifU ar;jref;onf
vnf; &SdcJU\/ 1316-ckESpf? uqkefvqef;u usHKu&GmrS armifpef;armif qdkoltm;]]rif;wdkU&GmxJrSm igUowif;udk bmrsm;ajymqdkoH Mum;&ovJ}} [k ar;&m
armifpef;armifu....
]]t&ifESpfESpfavmufu rkwr tara&mufawmU rkwru vlrsm;u ]oydwftdkif q&mawmf
usHKurSm&Sd&JUvm;} vdkU ar;Muygw,fbk&m;/ taru]&Sdygw,f? b,frS r<uygbl;/
aeUpOf qGrf;cH<uaewmyJ vdkUajymawmU ]rkwrudkvJ q&mawmf qGrf;cH<uvmvdkU qGrf;avmif;&
w,f} ajymMuygw,fbk&m;}} [k avQmufonf/
1319-ckESpf? ewfawmfvjynfUausmf wpf&ufaeUuvnf; armfvjrdKif rkyGefausmufwef;rS
OD;ol&d,ESifU OD;awZed,wdkU q&mawmfxH a&mufvmMu&m OD;awZed,u....
]]&efukefodkU q&mawmf qGrf;cH<uvmvdkU rkefUeJU opfoD; avmif;vvdkuf&w,fvdkU
avmif;vvdkuf&wJU 'umrsm;u ajymygw,fbk&m;/ 'Du 'umawG ar;MunfUawmUvJ q&mawmf
'DrSmvJtjrJ&Sdaew,fvdkU od&ygw,fbk&m;}} [k avQmufxm;&m q&mawmfu....
]]tif;....tJonfwkef;uawmU rkefUeJUopfoD; pm;&yg&JU}} [k rdefUawmfrlonf/ jzpfyHkrSm
vlwpfa,mufonf oHk;tdrfpk&Gmae armifxGef;&Sdef rzGm;wifUwdkU tdrfodkUvm.....
]]oydwftdkifq&mawmf qGrf;cH<uvm&if avmif;vvdkufyg? &efukefu ydkUvdkufwmyg?}}
[k qdkum csDZmudwf&SpfvHk;? opfaomUoD; oHk;vHk;ESifU pyspfoD;rSnfU twGJMuD;wpfwGJudk ay;oGm;

onf? tdrf&Sifrsm;rSm vmydkUoludkvnf; rrSwfrd[k qdkMuav\/


,if;odkU tjrdKUjrdKU t&Gm&Gm qGrf;cH<uvmonfqdkaom jzpf&yfum; trSefwu,f tbdnmOf&
<ujcif;vnf; jzpfEdkif\/ ewfwdkU EdI;aqmfjcif;vnf; jzpfEdkif\/ (eJordef q&mawmf tcef;udkvnf;
MunfUygOD;/)
,ck q&mawmf<ujcif;rSm rnfodkUaom <ujcif;rsdK;jzpfaMumif; pm&Ioludk,fwdkifyif qHk;jzwfEkdif&ef
atmufyg jzpf&yfrsm;udkvnf; qufvufzwf&IMunfUapvdkygonf/
awGUoifUu awGU&\
&\
q&mawmf tjrdKUjrdKU t&Gm&Gm qGrf;cH<ua&mufonfqdkaom taMumif;ESifUpyf q&mawmf tm;
avQmufxm;MuonfrSm wpfqifUpum;wdkUonfom rsm;ukef\/ xdktxJwGif 1322-ckESpf?
waygif;vqef; ig;&ufaeUwGif qDqHk&Gm 'umrMuD;wpfOD;u udk,fwdkifyif qGrf;avmif;v& aMumif;
avQmufxm;onfrSm ydk cdkifvHkaeonf/
xdkwaygif;vqef; ig;&ufaeUrSmyif ykodrfuGif; armifpHwifqdkoluvnf; ]]oludk,fwdkif
qGrf;avmif;v&ao;onf}} [k 1324-ckESpf wefcl;vqef; 13-&uf (ESpfqef; 1 &uf) aeUu
q&mawmftm; avQmufxm;avonf/ omyif cdkifvHkoGm;jyefawmU\/
1322-ckESpf? wefcl;vjynfUausmf ckepf&ufaeUu tv,f&Gmae tacsmqdkolu q&mawmf tm;
avQmufxm;yHkrSm jyqdkjyD;tcsufrsm;xuf ydk pdwf0ifpm;zG,f &Sdvmonf/ avQmufxm;yHk um;]]q&mawmfbk&m;? wynfUawmfwdkU&Gmu oDv&Sifq&mMuD;wpfyg; rkusdKay:awmfrlbk&m;
Z&yfwpfckrSm aeygw,f/ tJ'DoDv&Sifq&mMuD;[m oMuFefuscgeD; wefcl;v rjynfUcifu &Gmudk
tvnfa&mufvmvdkU wynfUawmfudk oluajymygw,f/ ]waygif;vqkwfupjyD; wefcl;vjynfU
ausmfcgeD;txd eHeuft&kPf qGrf;awmfcsdefuswdkif; aeUpOf olUqD q&mawmf<uvmw,fvdkU}
ajymygw,fbk&m;}}
1322-ckepf? jymodkvu tkwfwHwm;&GmrS armifxGef;tkef; avQmuf q&mawmf trdefU&Sd aom
pum;rsm;rSm udp oHo,uif;&Sif; vsOf;yg;zG,fr&Sdatmif twdtus tcdkifvHkqHk; jzpfonf[k
qdk&ayrnf/
armifxGef;tkef;/ /Zif;usdKufu a': xm;cifu wynfUawmfudk ajymygw,fbk&m;? olwdkUtdrfodkU
q&mawmf <uvmwmudk aoaocsmcsm zl;awGU&yg
w,fvdkU qdkygw,f/ uRefawmfwdkUuawmU ausmif;oGm;rSyJ zl;&ygw,f
vdkUawmif ajymcJUygao;w,f bk&m;/

q&mawmf/ /tm&Hktxm;aumif;vQif awGU&wwfw,f/


armifxGef;tkef;/ /wynfUawmfwdkUvJ tm&Hkxm;wmygyJ bk&m;/
q&mawmf/ /rif;wdkUxm;yHkrsdK;ESifU rwlbl;jzpfvdrfUr,f/
(rSwfcsuf/ /a&SU q&mawmf a&;om;csuf ]w&m;teSpfom&rsm;}
wGif psmefysHjcif; t"dym,fudkvnf; MunfUyg/)
]xGuf&yfayguf0dZm} qdkaom ouFef;0wfrsm;vnf; xdkuUJodkUyif wefcdk;jyonfudk awGU& wwf\/
]jrwfpGmbk&m;omoemawmf wefckd;onf y"mejzpfaom w&m;MuD;wpfck r[kwf aMumif;}
rarUoifUMuacs/ avmuDt&mwGif a'0'wfavmuf wefcdk;MuD;aom 0dZmrsdK;udk uREfkyf
wdkU rMum;zl;ao;/ olvnf; xdkwefcdk;aMumifUyif t0DpdodkU us&&Sm\/
ig;yg;oDvrQ rvHkaomolwdkU\ wefcdk;onf udk;uG,foltm;yif 'kuay;wwfao;\/
r*if txdef;rygaom wefcdk;onf rdrdolwpfyg; udk,fusdK;enf;apwwfonf/
av;oacsFESifU urmwpfodef; t&if;tESD;jyKygrS &&Sd? odjrif? azmfxkwfEdkifaom oDv?orm"d?ynm
r*if&Spfyg; olawmfaumif; w&m;jrwfMuD;onfomvQif ow0gwdkUtm; csrf;omppf csrf;omrSefudk
ay;pGrf;Edkifaom ]tEkomoeDyg#d[m&d,ac: tjrifUjrwfqHk; twkrJU wefcdk;awmfMuD;jzpfaMumif;
tav;teuf oabmydkufMuygukef/
olUpdwftMuH odoavm
oydwftdkif q&mawmf\ wl-wynfU anmifav;yifjrdKU Mum;awm& bkef;MuD; OD;0go0 onf
wpfcsdefu 'umoHk;av;OD;ESifUtwl q&mawmfxHodkU *spfum;jzifU oGm;a&mufonf/
q&mawmf qGrf;cH<ucdkuf jzpf OD;0go0ESifU 'umrsm; ausmif; apmifUqdkif;aeMu& ao;\/
q&mawmf <uvmaom tcg]]qGrf;cHwkef;u um;oHMum;vdkufvdkU armif0go0aerSmyJvdkUawmU xifvdkufw,f/}}
[k rdefUawmfrlum qGrf;bkOf;ay;awmfrl\/
xdktcsdef q&mawmf\ a*gp&*grf&GmrS aus;&GmaumifpD vlMuD;wpfOD;vnf; q&mawmf
tm; vma&mufzl;ajrmfae\/ qGrf;bkOf;ay;onfudkteD;rS Munfndkae\/ (olUemrnfum; OD;bpH
[k xifonf/ aumif;pGm rrSwfrd/) ,ckuJUodkUyif rMumcPvnf; vma&muf zl;ajrmfavU&Sd onf/
cPMumvQif q&mawmfu OD;bpHtm;]]uJ-rif;jyefawmU}} [k rdefUawmfrl\/ OD;bpHum; rjyefao;bJaemuf tenf;i,fqkwf

Munfndkae\/ ]]rif;jyefawmUav}} [k qdkaomfvnf; OD;bpHrSm ]]rSefygbk&m;}} [k avQmufum


cyfvSrf;vSrf;ae&modkU a&Tuxdkifum MunfndkjrJ Munfndkaejyefonf/
]]rif; rjyefao;bl;vm;}}[k xyf trdefU&SdcgrS OD;bpHvnf; OD;csjyD;tdrfodkU jyefvmcJUawmUonf/
tdrfa&mufvQifyif tpdk;&udpjzifU ESpfem&DcefU apmifUaeMuaom {nfUonfrsm; jyefawmU rnf
vkyfaeonfudk awGU&\/ OD;bpH vufrSwfxdk;rS jyD;rnfUudpjzpf apmifUqdkif;aeMujcif; jzpfonf/
ydk tHUMozG,faumif;onfum; OD;bpH ausmif;rS jyefoGm;jyD; q,frdepfcefU&SdvQif olykef rsm;
ausmif;xJodkU a&mufvmjcif;yifwnf;/ olwdkUonf aus;&GmvlMuD; OD;bpHudk awGUvQif
csrf;omay;Murnf r[kwfacs/ xdktaMumif;udk OD;0go0wdkU ausmif;rStjyef ajymjy OD;bpH od&\/
]]'gaMumifU q&mawmfu igUudk rESifpzl; ZGwfESifaewmudk;}} [kvnf; OD;bpH pOf;pm;rd
avawmU\/ OD;0go0uvnf;]]q&mawmfu ESpfzufjrifAs}}[kvnf;ajymvdkufao;onf/ &efolUab;udka&m ta&;wMuD;
apmifUqdkif;ae&aom {nfUonfrsm;udkyg jrifonfudk &nfnTef; ajymqdkjcif;jzpf\/
xdkodkUaom owif;rsm;aMumifU q&mawmfxHodkU tzl;tajrmf vma&mufMuolrsm; aemufydkif;wGif
rsm;jym;vmawmUonf/ &efukefrS 'umrsm;uvnf; q&mawmftm; &efukefodkU
tMudrfMudrf yifUcJUMuzl;\/ xdkudpESifUpyf q&mawmfu atmufygtwdkif; trdefU&Sdonf/
]]'Dvdkom igUudk vlawmxJ yifUaeu ig rvdkufEdkifbl;/ yifUwdkif;vkdufaeu igUtusdK;
qkwf,kwfrSmyJ/ w&m;qdkwm o'g&,f? 0D&d,&,f? ynm&,f? orm"d&,f av;yg;nDnGwfrS
w&m;xl;&w,f/ rnDnGwf&if r&bl;/nDawmftmeEmudkMunfU/ vlawmxJvdkufjyD; vlawG
tMunfndkvdkufcHaevdkU 'Dw&m;av;yg;ESifU nDnGwfEdkifygUrvm;/}}
pum;um; udp rjyD;ao;aom a,m*Drsm; owdjyK&efom jzpf\/
xyfqifUMunfndkzG,f udk,fawGUrsm;
oydwftdkif q&mawmf bk&m;MuD;ESifUpyf pmtkyfpmwrf;rsm;wGif ryg&Sdao;aom tHUMo zG,f?
MunfndkzG,frsm;udk wynfUMuD;rsm;xHrS xyfrHMum;em&onfUtwdkif; azmfjyygOD;tUH/
atmufygtaMumif;t&mrsm;rSm taMumif;t&myg yk*dKvfrsm;u q&mawmf\ wynfUMuD; jzpfol
OD;0go0 q&mawmf (Mum;awm&MuD;? anmifav;yifjrdKU) tm; toD;oD; avQmufxm;Mu onfudk

OD;0go0u wpfqifUuREkfyfwdkUtm; trdefU&dScsufrsm;om jzpfygonf/


Mum;awm&MuD; q&mawmf OD;0go0rSm udk&ifb0uom q&mawmfESifUtwl aexkdif&
uGJoGm;Mu&m q&mawmf b,fjrdKUb,f&Gm oDwif;oHk;onfudk rod&awmUacs/ ESpfaygif;
ig;q,fausmfyif MumoGm;&m vHk;0yif arUavsmUaeawmUonf/ 1327-ckESpfurS yxrqHk;
awGU&onf[k trdefU&Sdygonf/
awGU&yHkrSm q&mawmf\ tHUMozG,f owif;rsm;aMumifU anmifav;yifrS 'um 'umr rsm;vnf;
tMudrfMudrf oGm;a&mufzl;ajrmfMu&m OD;0go0 anmifav;yif &SdaeaMumif; aumif;pGm
odawmfrlonfUtwdkif; ]]rif;wdkU anmifav;yifrSm OD;0go0qdkwm rodbl;vm;}} [k tMudrfMudrf
ar;awmfrl&mrS OD;0go0tm; 'umrsm;u avQmufMu\/
awGU&jyefawmUvJ 0rf;enf;0rf
;0rf;om
OD;0go0vnf; ]oydwftdkifq&mawmf} qdkonfudk rMum;zl;? yHkyef;oPmefudk ar;MunfU aomfvnf;
pdwfxJwGif a0cGJr&/ Za0Z0g jzpfae\/ xdkUaMumifU ar;zefrsm;aomtcg armfvjrdKif rStjyef
xdkawm&odkUtoGm; qGrf;cHtjyef vrf;yif zl;awGU&&m rdrdtm;i,fpOfu pmcsay;cJUaom
bkef;MuD; OD;udwd jzpfae tvGeftHUMooGm;\/ OD;csaomtcg q&mawmfu]]rif;b,folvJ}}
]]wynfUawmf anmifav;yifu 0go0yg t&Sifbk&m;}}
]]at;....at;? rif;igodygw,f/}} [k rdefUawmfrlum ouFef;&Hk twGif;&Sd [if;csdKifUi,frsm; xnfUaom
vG,ftdwfudk EdIuf OD;0go0tm; pmwpfapmif xkwfay;onf/
OD;0go0rSm ydkyif tUHMo&jyef\/ pmrSm aowrf;pm jzpfae aomaMumifUwnf;/
]]&Sd ypnf;rsm;tm;vHk;udk armif0go0tm; pGefUaMumif;? ysHawmfrlvQif oHk;&ufxufydk rxm;bJ
armif0go0u vHk;0wm0ef,l xif;wpfyHkavmufESifU udpjyD;atmif oj*FK[f&efjzpf
aMumif;}} yg&Sd&m OD;0go0rSm pmzwfjyD;vQif rnfodkUrQ ravQmufwwfbJ 0rf;om0rf;enf; jzpf
aepOf]]uJ-rif; igUausmif;vdkufcJUOD;}} [k rdefUawmfrl qGrf;cHrStjyef vdkufygoGm;&\/ ausmif;a&mufvQif
q&mawmfu qGrf;auR;onf/ cgwdkif; wpfyg;pmrQom csef vrf;&Sd
ausmif;rsm;wGif tm;vHk; vypfavU&Sdaom q&mawmfonf xdkaeUu oydwfxJwGif ESpfyg;pm
csefvmcJUonfudk zl;jrifaeus vlrsm;jrif tHUMoMu&onf/

q&mawmf oDwif;oHk;aom ausmif;rSm oHk;cef;wGJjzpf tqHk; pMuwGJxm;\/ tpGefqHk;tcef;wGif


0g;cif; uGyfyspfuav;ESifU 0g;bdk;0g;udk jcrf;xm;aom acgif;tHk;uav;
wpfckom &Sdonf/ OD;0go0onf ausmif;uav;twGif; wapUwapmif;MunfU&I&m rSefacgif;
wpfck? opfom;acgif;wpfckESifU rSefum;xnfU csdwfqGJxm;aom q&mawmfU "mwfyHkum;MuD;
wpfcsyfudkvnf;awGU&ojzifU pdwfawG rtDrom jzpfae\/
]]uJ-armif0go0 jyefawmU}} [kqdk OD;csvdkuf&\/ r&Sif;rvif; pdwfxJ jzpfay:aeorQ udkvnf;
i,faMumufjzpf ravQmufxm;&J/ 'um 'umrrsm;udkvnf; toHrmrmESifU ]uJ-oGm;Mu?
oGm;Mu?udk,fUtvkyf udk,fvkyfMu}} [k ESifavU&Sdonfudkvnf; odxm; x jyefrnf tjyK
qkwfqdkif;qdkif; jzpfaepOf q&mawmfu]]armif0go0? rif; bmvdkcsifao;ovJ}} [k ar;awmfrl&m acgif;rsm;ESifU ay;pmrsm;t&
]aeUcsif;ncsif; ysHawmfrloGm;rSjzifU}} [k pdwfxifUvmojzifU]]"mwfyHkumMuD;awmU ylaZmcsifygw,fbk&m;}} [k t&JpGefU avQmufxm;&m q&mawmf udk,fwdkifyif
jzKwf csD;jrSifUvdkuf\/
]]igU vufrSwfeUJ pmuawmU rif;odrf;xm;zdkUyJ/ tck r[kwfygbl;/ ta&;&SdoHk;zdkU/ uJoGm;oGm;}} [kqdkrS twefi,f pdwfoufom&m&um jyefvmcJU&av\/ (pmtkyf azmfjyxm;
aom "mwfyHkjzpfonf/ uif;bJvfvrf; t,f'Dwm OD;rsdK;jrifUESifU q&mawmf\ wynfUMuD;
OD;atmifpdefwdkU\ ulnDaqmif&Gufay;csuft& pmzwfy&dwfowftm; wifjy MunfndkcGifU &ygonf/)
Mum;awm&q&mawmf OD;0go0vnf; xdktcgrSp q&mawmfUxH taMumif;tm;
avsmfpGm a&muf&Sd&ay\/ rSp ysHawmfrlonftxd qufvuf azmfjyrnfU taMumif;t&m rsm;rSm
OD;0go0 q&mawmf\ trdefU&Sdcsufrsm;csnf; jzpfygonf/
]]bkef;MuD;u ta0;rSm ae&wmqdkawmU enf;enf;yg;yg;yJod&wmyg/ bkef;MuD;rodwm awGu
trsm;MuD;yJ}} [kvnf; trdefU&Sdvdkufygao;onf/
oHk;Mudrf uefawmUcGifUay;jcif;
awmifOuvmy (ZmvDawmif ausmif;teD;ae) OD;at;armifonf OD;0go0\ &if;ESD;ol
'umwpfOD;jzpf\/ q&mawmf\ owif;udk Mum;od&ojzifU oydwftdkifawm&odkU
oGm;a&mufuefawmUonf/ MunfndKvSojzifU]]q&mawmfbk&m;? wynfUawmf oHk;MudrfoHk;cg uefawmUjyD;rSom y&dedAmefpHygbk&m;}} [k
pdwfxJu avQmufxm; t"d|mefjyD; jyefvmcJUonf/

aemufwpfacguf ZeD;a':vSjrifUESifU rdom;pkudkygac: oGm;a&muf zl;ajrmfcGifU&jyef\/


q&mawmfum;]]rif;om;orD; b,fESpfa,mufvJ}} [k ar;prf;onfudk jyefavQmufjyD;aemuf]]uJ.....uJxyfjyD; uefawmUOD;}} [k qdk uefawmUMu&jyefonf/ jyD;vQif ]]uJ jyefMu}}
[k rdefUawmfrl jyefvmMu&onf/ &efukefa&muf rMumrD ysHvGefawmfrlaMumif; Mum;&&m
pOf;pm;aomtcg ESpfacgufxJESifU oHk;Mudrf uefawmU&onfudk owdjyKrdawmUonf/
================================================== =======
a&m*gra&G; arwmaq;
oydwftdkifawmifajc&GmrS 'umrMuD;wpfOD; 0rf;Adkufemaoma&m*g pGJuyfae&m rnfonfUaq;ESifU
rS raysmufbJ&Sdae\/ wpfaeUaomtcg q&mawmftm; qGrf;avmif;v jyD;aemuf rdrdpdwful;
MuHpnfrdonfUtwdkif; q&mawmf eif;<uoGm;aom ajcawmf&mrS ausmufcJuav;udk aumuf
rsddKcsvdkuf&m 0rf;Adkufema&m*gMuD;rSm tHUMoavmufatmif aysmufuif;oGm;\/
uRJjcH&Gm OD;cifarmif qdkol\ orD;uav;rSm arG;uwnf;u t&dk;aysmU a&m*g pGJuyfae
jrefrmaq;q&m? t*Fvdyf aq;q&m rsdK;pHkESifU uko&m a&m*graysmufbJ &Sdae\/
OD;cifarmifonf tdyf&mxJvJaeaom orD;i,fudk MunfU MuH&mr& pdwfnpfae&ojzifU
MuHrdMuH&m pdwful;0ifvmonfU twdkif; q&mawmfU ausmif;odkU txkyfuav; wpfxkyfudkifvsuf
a&mufvm\/ xdktxkyfrSm aq;vnf;jzpf tm[m&vnf; jzpfaom toD;t&Gufrsm;udk
trIefUaxmif;jyD; ,lvmjcif;jzpfonf/ xdktxkyfudk q&mawmftm; uyfjyD; jyef,l&ef pDpOfvmjcif;
jzpf\/
xdktcsdefu q&mawmf\a&SU xHk;pHtwdkif; e,frS ta0;y&dowfrsm; rsm;jym;vSojzifU q&mawmf\
teD;odkU rwdk;EdkifbJ cyfa0;a0;uyif zl;ajrmfae&\/ olMuHpnf xm;onfU twdkif;
,aeU uyffvcGifU r&awmU[k atmufarUum vufavQmUaepOf
]]cifarmif? igUuyfr,fU[m ,lcJU}} [laom q&mawmfU toHudk Mum;vdkuf&&m acgif;eyef;MuD;atmif
MuufoD;xoGm;avawmU\/ 0rf;omtm;& txkyfudk xjyD;uyf&m]]eufjzefusawmU rif;txkyfudk uyd,MuD;qD awmif;oGm;}} [kvnf; trdefU&Sdvdkuf
ao;onf/OD;cifarmifrSm ajrMuD; ajcrxdatmif 0rff;omoGm;\/ ]igUorD;a&m*g aysmufjyD}
[lyif qHk;jzwfvdkufavonf/ olxifonfUtwdkif;yif olUtm&Hk pdwful;xJ ay: onfUtwdkif;

vkyfxm;aom opf&GufopfoD; trIefUrsm;udk orD;i,fpm;aom tpmwdkif; enf;enf;csif; jzL;


auR;&m t&dk;rsm; rmausmvmum oGm;EdkifvmEdkif yuwd MuHUcdkif vmav\/
================================================== ===========
o'gvGef xGufajy;&
anmifav;yifjrdKU w&kwfvlrsdK; OD;xGef;odef;qdkol ,ckwdkif&Sd\/ q&mawmftm; tvGef Munfndk ol
jzpfonf/ 'kvb0wf&if; q&mawmf\ enf;emtwdkif; w&m;tm;xkwfae&m&[ef;q,f0g yif
&avonf/ aemuftaMumif;tm;avsmfpGm vlxGuf&aomfvnf; q&morm;ESifUw&m;tvkyf udkom
pdwf0ifpm;vsuf&Sd\/
wpfaeUaomtcg q&mawmf\ ausmif;rSm tcsdef&oavmuf uyd,tjzpfESifU aeOD;rnf [k
qHk;jzwfum oydwftdkif awmausmif;odkU a&mufvm&m uefawmU w&m;pum; tenf;i,f
a[majymjyD;vQif xHk;pHtwdkif; ]]jyefawmU}} [k oHk;Mudrfwdkifwdkif ESifaomfvnf; rjyef/
]]q&mawmfUausmif;rSm w&m;xdkifcsifvdkUyg bk&m;}} [k avQmuf ZGwfayuyfae\/
q&mawmfuyif vufavQmUvdkuf&onf/ q&mawmfum; ]]igUtvkyf igvkyf&ruG}}
[k ajymajymqdkqdk ausmif;uav;ay: w&m;&IrSwfaevdkufonf/
OD;xGef;odef;vnf; ausmif;uav; atmufqifU w&m;xdkifae&m nOfUreufrDyif rcsdrqefU
xl;xl;jcm;jcm; tdyfcsifvm\/ a`Eyif rqnfEdkifawmUbJ tapmMuD; tdyfaysmfoGm;avonf/
OD;xGef;odef; tdyf&mrS Edk;vmvQif ae r&atmif tykyfeHMuD; eHapmfvSojzifU eHeuf a0vDa0vif;
a&mufvQif q&mawmftm; OD;csjyD; jyefvmcJU&awmUonf/
olawmfaumif;MuD;rsm;\ oabmvuPmonf tvGefw&m odEdkifcufvS\/ tcsdefjynfU
wm0efrsm;vnf; MuD;rm;vSayonf/ rdefUqdkaom pum;wdkif; taMumif;rJUr[kwf/ vlomrefwdkU
em;vnf&ef rvG,fulacs/ trdefUawmfudk ausmfvGef&ef pdwful;rQyif rjzpfpaumif;/
0w&m; aESmifU,SufrIMuD
MuD;
bk&m;&Sif\ om0uwdkU[lonf Zmwdacwf[k ac:aom pMu0Vmaygif; wpfaxmifvHk;
jrifEdkifMum;Edkif\/ oGm;vmusufpm;Edkif\/ urmMuD;ESifU vlUjynfrSm qdkzG,f&mr&Sd/ &maygif;
rsm; pGmaom 'kudw ow0gwdkUudkvnf; ( taMumif;nDnGwfygu) wpfcPcsif; u,frawmf
rlEdkif\/ acscRwfawmfrlEdkif\/ (AujA[mavmif; &aoUMuD; onfyifvQif avmuDwefcdk;rQjzifU
ow0grsm;tm; ae&mrx u,frcJUyHkwdkUudk oifcef;pm ,lMuukef/)
wdkif;jynfwpfckyif w&m;"r a[mjy acscRwfoifUaom ow0gwdkUonf rsm;pGm &Sdukef\/
ab;tE&m,f MuHKawGU u,fr xdkufaom 'kudw ow0gwdkUonfvnf; ra&rwGufEdkif/

xdkwm0efMuD;onf pGrf;aqmifEdkifaom yk*dKvfwdkU wm0eftjynfU &Sdae\/ 24-em&D tcsdefjynfU


&Gufaqmifawmfrlae&onf/
olawmfaumif;MuD;wdkU\ trdefUawmfudk rqdkxm;bd? tvdkawmfudkyif vGefqefrd?
odkUr[kwfbmrQrqdkpavmufaom rdrd\ omrefudptwGuf tcsdefudk toHk;csay;awmf rlae&
tjcm; wpf ae&m usifUaqmifawmfrl&rnfU wm0efMuD;wpfck vpf[if;oGm; &acsaomf
t&d,mwdkUtm; wm0ef0w&m; aESmifU,SufrIMuD;um; MuD;av;vSygbd/
tif;tm;jynfUawmfrlMuaom t&d,m om0uMuD;wdkU\ wm0efESifU pGrf;tm;awmfonf pMu0Vm
aygif; wpfaxmifudkyif e,ferdwf xm;&avonf/
owdynmjzifU qnf;uyfMuukef&m\/ ( OD;xGef;odef;ESifU pum;pyf a&;&aomfvnf;
yk*vm"d|mef r&nfnTef;aMumif; "rrdwfaqGMuD;tm; cGifUvTwf&ef awmif;yef&ygonf/)
--------------------------------------------------------------------------------------------rsufawmifrcwfaom tvU'g,um
q&mawmfonf c&D;a0;uGmaom jrdKU&Gmrsm; ra&S;raESmif; wpfcsdefwnf; ae&mrsm;pGm
qGrf;cH<uaMumif;? rnfolrnf0grSef;rod vlMuHKrSwpfqifU v'gef;MuaMumif;rSm &dk;aeaom
tjzpftysufrsm; jzpfaeMu\/
odkU&mwGif vlMuHKtvESifUpyf odrSwfzG,faumif;aom q&mawmf\ pum;qef; wpfck&Sd\/
wpfaeUaomtcg 'umwpfOD; ausmif;vm pm;aomufzG,f&mrsm;udk v&m ]vrf;ckvyfrS
vlwpfa,mufuvnf; rnf rnfaom pm;aomufzG,fudk wpfqifUvvdkufaMumif;}
udkyg avQmufxm;&m q&mawmfu]]rif;.....tJ'D vwJUvludk emrnfar;cJUao;ovm;/ jrif&if rSwfrdatmif rsufESmudk
MunfUcJUao;ovm;}} [k ar;vQif rrSwfrdolursm;]]aemufrSwfxm;? tJ'DvlrsdK;rsufESm aoaocsmcsmMunfUuG/ tJ'DvlrsdK;u rsufawmif rcwfbl;
uG,fU}} [k rdefUawmfrlwwf\/
xdkodkUaom yk*dKvfxl;MuD;rsm; rsufawmifrcwfaom 'umrsdK;vnf; rsm;pGm&Sday\

0oDabmf Ekdifeif;rI
q&mawmfonf <uvQif cyfqwfqwf <uavU&Sd\/ pum;ajymvQifvnf; wdkwdkjywfjywf yif
rmrmajymavU&Sdonf/
wpfcgu anmifav;yifjrdKUrS OD;uGef;&ifESifU vltrsm;pk q&mawmfxH oGm;Mu&m
q&mawmfqGrf;cHtjyef &GmtxGufrS MudK ausmif;txd vdkufMurnftjyK ]aecJUMu} qdkonfukd
acgif;aqmif OD;uGef;&ifu]]wynfUawmfrsm; anmifav;yifuawmif vmMu&wmygbk&m;}} [k avQmufum awmvrf;
c&D;twdkif; aemufu ZGwfayuyf vdkufoGm;Mu\/ c&D;wpf0ufavmufa&mufaomtcg]]'umwdkU tJ'DrSmwif&yf}} [k aigufqwfqwf aemufvSnfUjyD; ajymvdkufojzifU bkrod brod
&yfaeMu&\/ ]usm;eJUrsm; wdk;aejyDvm;} xifum aMumufvefUukefMu\/ wm;ygvsuf ZGwf
vdkufygvmMuonfudkyif aemifwjzpfum a&SUrS &yfaeaom q&mawmf udkom MunfUjyD;
pdwful;udk,fpDESifU &yfaeMu&onf/
]][m...q&mawmfr&SdawmUbl;/ ouFef;csnf;yJaxmifaew,f axmifaew,f}} [k
wpfa,mufutHYtm;oifUjyD; eIwfxGufoGm;\/ pifppf a&SU&yfaeaom q&mawmfrSm wjznf;jznf;
udk,fvHk; awmfr&SdbJ ouFef;csnf;om &Hkvsufom; axmifaeonfudk jrifMu&\/ taMumif;rnf
odkU[k rodMu&/ awGawGMuD; aMumifjyD;rSifwufrdaeMu\/
]]uJ...uJ...vdkufcJUMu}} qdkrS quf vdkufygMu&onf/ q&mawmftm;vnf;
ravQmuf&JojzifU]tb,fodkU} [k rod&acs/
rnfodkUjzpfap? ykxkZOfwdkU em;rvnfEdkifaom? today;&efvnf;rvdkaom t&d,m yk*dKvfxl; rsm;\
oabmvuPmESifU wm0efum; vQdKU0Sufeuf&dIif;vSay\/
odrSwf&onfrSm wefcdk;&Sif t&d,m yk*dKvfxl;wdkif; wefcdk;udk vdkovdk &csifrS &Mu\/ e*g;udk
*VKefokwf&m tbdnmOf& &[EmMuD;trsm;yif &Sdygvsuf &Spf0g& &[ef;i,f wpfyg;u awmifMuD;
zefqif; vdkufygu,fwif&zl;\/ (0dok'd? 1?150/) tavUtusifU (0oDabmf) rsm;rSom
vQyfwpfjyuf vdkovdk &Edkifayonf/ q&mawmf\ 0oDabmf Edkifeif;yHkudk odomvS ay\/
aMumufvdkU a&Smif&m 0dkif;vdkuf
q&mawmfonf qGrf;bkOf;ay;csdefESifU naeydkif;wpfcsdef zl;awGUcGifU ay;wwf\/ &Hcg wpfem
&DcefUw&m;a[mwwfonf/ pum;rsm;rsm; avQmufxm;ajymqdkae&onfudk rMudKuf/

bkef;wefcdk;MuD;onf[k Mum;? od? tyluyfolrsm;vnf; renf;acs/ pmar;yGJatmif vdkol rsm;rS


tp ola|;jzpfvdkol? ab;&efa&m*g awGUaeolrsm;tqHk; olawmfaumif;MuD;rsm;tm; aysmufap q&m?
*dkPf;q&mMuD;ESifU wpfwef;wnf;xm; qnf;uyfolrsm;vnf; r&Sm;ay/
pum;rsm;rsm; ajymcGifUr&ojzifU pmjzifUa&;uyfavU&Sd&m q&mawmf wpfcg tawGUcHvQif
qufuyfpmrsm;udk 0gpmurm MunfU[efjyK ab;rSmcsyHkxm;&m &Hcg pm&GufxyfMuD; wpfxGmwpfrdkuf
&Sdaewwfonf[k qdkMu\/
&Hcg q&mawmfudk,fwdkifuyif vdktyfvQif csD;ajrSmufu,frwwfavonf/ wpfaeUaom tcg
armfvjrdKifrS ZeD;armifeSHESpfOD; q&mawmftm;pmuyf\/ EIwfuvnf;]]wynfUawmfwdkUorD;(-)?(-)aeUu olykefzrf;oGm;wm ckxd rawGU&awmUyg/ q&mawmf u,fygOD;
bk&m;}} [k avQmufMuonf/ q&mawmfvnf;xHk;pH twdkif; pm&Gufudk,ljyD; 0gpmurm
MunfUumab;rSm csxm;\/ rnfodkUrQ trdefUr&Sd/
aemufwpf&uf tqdkyg trsdK;orD; awmwGif;wpfae&mrS jyefa&mufvmowwf/ tusdK;
taMumif;ar;jref;Mu&m olykefrsm;rSm tpdk;&wyfESifU t0dkif;cH&ovdk txdwfwvefU &kef;&if;
qefcwfjzpfjyD;ajy;vTm;MupOf tqdkyg trsdK;onfvnf; ra,mifrvnf vGwfajrmufvm&m
armfvjrdKifodkUoGm; aom vrf;aMumif;ay: odkU avQmufvmrd&ufom; jzpfaeonf[k qdkonf/
tvm;wl jzpf&yfwpfck wGifrl trsdK;orD;i,fESpfOD; olykefvufxJa&muf idk,dkaepOf q&mawmf
MuD;udk,fwdkif a&SUrS <uvmjyD; ]]rylESifU? idkraeESifU? rMumcif vGwfrSm}} [k rdefUqdkjyD; aysmuf
uG,foGm;&m rMumrD ab;rS vGwfonf[k twdtusyif ajymqdk\/
(rdrd a*gp&*grf&Gm "m;jywdkuf&m AujA[mavmif; &aoUMuD;u wefcdk;jzifU
ppfwyfzefqif;u,fwifaMumif; jycJUjyD/)
-----------------------------------------------------xdkifae&if; tvkyfyrf sm;&
t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm;um; ]]tJ'g igvkyfvdkufwmaygU}} [k rajym&Hkomru &dyfrdrnf udk yif
pdk;&drfojzifUudk,fvGwf&kef; awmawmifwdkU ykef;vQdK;awmfrlaeMu&\/ ow0g trsm;
pkESifUomoemawmf tusdK;pD;yGm; rsm;jym;&efom a&S;&IawmfrlMu&onf jzpf bmr[kwfaom
udk,fa&;udk,fwm udpuav;rsm;jzifU 'kuray;oifUMuay/
0denf;awmf abmiftwGif;vnf;jzpfap? ow0gwdkU uHw&m; (uruwm)\ e,ferdwf
twGif;vnf; &Sdap? 24-em&D raerem;/ (ow0gwdkUu rodaomfvnf; ) trsm;ow0gwdkU

csrf;ompD;yGm; rsm;jym;atmif aqmif&Guf&efrS wpfyg; tjcm;udp &SdawmfrrlMuay/


tcsdefjynfUaqmifawmfrlMuavonf/
]]jidrfjidrfaeav? tvkyfrsm;rsm; vkyfav}} [k em;vnfoifUMuayonf/ xdkt&d,m
tiftm;udkr&dyfpm;rdMubJ ajymEdkifqdkEdkif? ajy;vTm;EdkifrS tvkyfvkyfonf[k cH,laeaom ykxkZOf
trsm;pk u]]w&m;xdkifwm tcsdefjzKef;aewmyJ/ avmukw&m tvkyf[m avmuDa&;&m pGefUjyD; wpfudk,f aumif;
udk,fvGwf&kef;aewmyg}} ponfjzifU ajymrSm; qdkrSm;&SdMujyefonf/ owd&SdMuukef/
odatmifvkyfMuukef/
tusdK;&SdvQif todcHu,fjcif;
uRJjcH&GmrS OD;omcifonf txdkuftavsmuf <u,f0ol &yf&GmvlMuD;wpfOD;vnf;jzpf &Gm
rae&JojzifU taygifjrdKUodkU ajymif;a&TUae&onf?wpfaeU jrdKUrS &GmodkU tvnfvm&m vrf;yif
olykefuzrf;oGm;\/ OD;omciftm; owf&ef acsmif;aeMuolrsm; jzpfonf/ olykefAdkvfESifU i,fom;ESpf
a,mufu awmeuf&modkU ac: oGm;jyD;aemuf rvGwfEdkifatmif MudK;jzifUwkyf opfyif
csnfxm;Mu\/
OD;omcifonf &efolrsm; wpfae&m oGm;aeMucdkuf *kPfawmfrsm;udk &GwfqdkESvHk;oGif;&m
wnfwnfjidrfjidrf ESvHk;roGif;EdkifbJ aoab;MuD;\ ajcmufvSefUjcif; cHae&&Sm\/ &kwfw&uf q&m
awmf rsufESmawmf pdwfxJ ay:vmojzifU q&mawmf oDwif;oHk;&modkU &nf&G,fvsuf]]q&mawmfbk&m;? wynfUawmfudku,fygOD;bk&m;}} tm;udk;wpfMuD; EIwf>rufwordd&m
ra&S;raESmif;yif q&mawmfonf OD;omcifa&SU a&mufvm\/ OD;omcifvnf; tHUtm; oifUaecdkuf]]'umMuD;oGm;awmU}} qdkonfudkyif r,HkMunfEdkifatmif &Sdav\/ oHk;MudrfwdkifwdkifajymrS rdrdudk,fudk
MunfUvdkuf&m wkyfaESmifxm;aom MudK;rsm; tvdkvdk ajyusaeonfudk od&onfESifUcsufcsif;
xGufajy;vGwfajrmufoGm;\/
aemufwpf&uf q&mawmfausmif;odkUvm&m q&mawmf\ trlt&mrSm rnfodkUrQ xl;jcm;jcif;r&Sd/
OD;omcifrSm ravQmufbJ raeEdkifatmif aus;Zl;wif 0rf;omvGef; avQmufxm;&m...
]]at;...'DvdkvJ jzpfwwfyg&JU}} [kom at;at;aq;aq; rdefUawmfrl\/ twefMumaomtcg]]rif; olykefAdkvfudk rSwfrdovm;}}
]]rSwfrdygw,f bk&m;}}
]]tif;...olUcrsmvJ 'ua&muf&SmawmUr,f}} [kom av;av;MuD; rdefUawmfrlvdkufonf/ ESpf&uf

oHk;&ufcefU&SdvQif tpdk;&wyfpdwfwpfcku awmeif;wkdufcdkuf tjyef]]OD;omcif? cifAsm;udk zrf;oGm;wm 'DaumifyJr[kwfvm;}} [k qdkum jzwfvmaom olykefAdkvf\
acgif;wpfvHk;udkjy MunfUvdkuf&m trSefyif jzpfaeojzifU toufocif q&mawmftm;
toufay;yif MunfndKrdavawmUonf/
avmuDqef rMudKufEkdifMu
wpfaeUaomtcg OD;0go0q&mawmf &efukef<uvmcdkuf A[ef;oHk;xyfausmif; q&mawmf?
armfvjrdKifrS (......) q&mawmfrsm;ESifU pum;vufqHkus&m q&mawmfrsm;u OD;0go0tm;]]OD;0go0&,f? wqdwf udk,fawmfUq&mawmf avQmufprf;ygOD;? wynfUawmfwdkUawmU Mum;xJu
i&JMuD;aervm; rodbl;? q&mawmfudk jypfrSm;wm r[kwfygbl;aemf? jypfv J rjypfrSm;0HUygbl;/}}
]]q&mawmfudka&m? omoemudka&m *kPfi,frsm;aervm;vdkUyg? wjcm;[m r[kwfygbl;?
tm;vHk;odwJUtwdkif; q&mawmf[m pmar;yGJatmifatmif? a&m*gaysmufatmif? aoab;
uvGwfatmif? pD;yGm;vmbfvmb wdk;atmif vkyfay;ovdkvdk Mum;ae&wm avmuDrqef bl;vm;/
ur|mef;w&m; wpfckckay;vdkuf&ifjyD;wmyJ? tJ'g q&mawmfudk avQmufprf;yg/ b,fUES,fUvJ/
wynfUawmfwdkUajymwm rvGefygbl;aemf}}
OD;0go0um; pum;enf;? at;aq;oljzpfonfUtavsmuf raxmufcH? ruefUuGufbJ MuHKaom tcg
avQmufxm;rnfU taMumif;om wHkUjyefvdkufonf/ oydwftdkifodkU a&mufaomtcg ]q&mawmfrsm;
owday;aomtcsufudk avQmufxm;oifUonf} [k ,lqjyD; avQmufxm;&m]][-0go0&? olawmfaumif;qdkwm arwm rxm;&awmUbl;vm;/ igu olwdkUudk bmjzpfap?
nmjzpfap r&nfnTef;ygbl;uG? arwmyJ ydkUvdkufwmyJ}} [k rdefUawmfrlojzifU todcufaom
olawmfaumif;wdkU\ oabmudk qifjcifum qdwfqdwfyif ae&avonf/
arwm"mwftiftm;onf tb,frQ MuD;rm;vSonfudk epfepfaemaem oabm ouf0if&ef
aumif;vSay\/ avmukw&me,fy,fwGif tocFw"mwf tiftm;MuD;onf tMuD;tr; jzpfouJUodkU
avmuDe,fy,fwGifum; arwm"mwfudk vTrf;rdk;Edkifaom tiftm;[l r&Sd paumif;acs/
olawmfaumif;MuD;wdkU oabmawmum; tvGefvQdKU0Suf odcufvSaypGmU/ xdkUaMumifU
olawmfaumif;MuD;rsm;\ udpwGif ykxkZOfwdkU tjrifjzifU 0ifa&mufpGufzuf a0zef&ef pdwfqErapm
oifUaMumif; oifcef;pm ,lzG,fyif/ rdrdwdkU\ qEESifU rudkufnD[k xifvQif rdrdwdkUpdwfudk
a,medaomreodum&ay:wifvsuf aESmifU,Suf&m? 'kuay;&m? tcGifUta&; ,l&mvnf; rus atmif?
tcGifUaumif;MuD;udkvnf; vufrvGwfap&atmifom MunfU qnf;uyfMuukef&m\/

oabmrxm;wwfvQif rdrdrSmvnf; aysmufapq&mxH csOf;uyf&oavmufom


tcGifUta&;&rdrdqnf;uyfrI rvdrfrmjcif;aMumifU o'genf;ol? ta0zefrsm;olwdkUtm;
txiftjrifvGJapum tcGifUaumif;MuD;ESifU vufvGwfap&HkrQru i&Jay;&myif
usa&mufwwfavonf/ owd&SdMu ukef/
q&mawmfum; trEkavmu? tnavmu tusuftpm;rsm;[ef&Sday\/ a[majym
acscRwf&[ef &Sdav\/ xddkUaMumifUvnf; &Hcg rEkavmuyif wefcdk;udk ay:ay: xif xifMuD;
toHk;csawmfrlavU&Sdonfudk awGU&wwfayonf/
iSuf&[ef;ESifU <uuf&[ef;
q&mawmfonf 0denf;odumudk tvGefav;pm;\/ &[ef;w&m;udkvnf; tESpfav;q,f ausmf
b0ZwfjrIyf vkyfaqmifawmfrlcJUonf/ &[ef;oHCmrsm; uefawmUvmvQif &if;onfjzpfap?
zsm;onfjzpfap]]&[ef;qdkwm iSufvdkusifU&r,f/ <uufvdkrusifU&bl;/ iSufqdkwm rdrdtawmifyHomvQif wm0ef&SdjyD;
aygUaygUyg;yg; oGm;vdk&mysHvdk&m tcsdefra&G; oGm;EdkifysHEdkifw,f/ <uufqdkwm
rsdK;u wGif;udkeufEdkiforQ eufatmifwl;? awGUu&m &EdkiforQ &atmif udkufjzwfcsDo,fjyD;
aumif;aom raumif;aom pkaqmif;ae&wmeJU wpfb0ukef&w,f}} ponfjzifU
0denf;odumav;pm; ypnf;vmbfvmb epfjrKyfraebJ rdrdtvkyf (&[ef;w&m; ) udkom
tm;oGef tm;xkwf&ef qHk;ravU&Sdonf/
xdkrSwpfyg; a,m*DrSeforQ usef;rmol[l r&Sdwwf/ rusef;rm tvkyfysuf&onf
[lvnf;omyif r&Sdtyf/ ocFg&'kuMuD; tjrJzdpD;aeaom cEm0efMuD;udk onfydk; &&SdaeorQ
usef;rm onf[k xif&apumrl tjrJwrf; vlrrmMuD;yifwnf;/
oydwftdkif q&mawmfvnf; usef;rmonf[k rqdkEdkif/ tjrJwrf; avema&m*gMuD; &Sdae
qGrf;cHjyefa&mufvQif qGrf;rbkef;ay;Edkifao;/ oydwfudk csjyD; wpfvHavmuf &Snfaom
awmifa0S;MuD;jzifU wpfzufu Adkufudkaxmuf? wpfzufu ausmif;cg;yef;udk axmuf axmuf
ay;avU&Sdonf/ AdkufxJu avrsm; wa0Ua0U xGuftefonftxd tMudrfMudrf
jyKvkyfay;&um avrsm; tefxGuf oufom&m&rS qGrf;bkef;ay;awmfrlEdkifavonf/
&Hcg iSufzsm;wuf &Hcg 'lvmaoG;0rf;a&m*gvnf; ay:vmwwfao;\/ ,if;odkU usef;rma&;
raumif;vSojzifU acgif;ESpfvHk; okomefrS yYHoulaumufxm;avonf/ 'um 'umrrsm;
vma&mufv'gef;Mu? yHoullypfMuaom ouFef;rsm;vnf;xdkacgif;ESpfvHk;xJ ypfxnfUxm;&m
tpHkoHk;av;q,f &Sdaewwf\/

oDvudk toufESifU vJEdkifaom bk&m;om;awmfwdkU ypnf;vmbfvmb wdkUonf taESmifU


t,SufMuD; (yvdaAm") jzpfavmufatmif r&Sm&bJ &vmwwfukef\/ &[ef;jzpfwjyD; vnf;
rdrdoDvudk tm;rudk;0HU&Jatmif oDvtiftm; enf;yg;aom &[ef;wdkUrlum; tqef;wMu,f
tHYzG,fo&Jvkyfjcif;? r[m,ewdkUuUJodkU aq;uk aA'ifa[mpaom twwfwpfpHk
wpf&mjzifUvmbf&Sm0rf;ausmif;jcif;? vmbfukdvmbfjzifU jrLqG,fjcif;? vl'umwdkUtm; ajrSmuf
ajcmuf vmbf&Smjcif;? vl'umwdkU\ taptyg;jyK (tapcHvkyf)jcif;? &if;ESD; uRrf;0if[ef
aqmifrMumcP tdrfodkU<uum rsufESmjy&jcif; ponfjzifU vmbf\aemufodkU tmaygufatmif?
zdeyfwdkatmif vdkufaeMu&&Smukef\/
O'[dk oGm;a&mufaeMuaom oHo&m xGufaygufMuD; jrifawGUzdkUudk rqdkxm;bd
oHo&mxJrSmvG,fulpGm &SmazG pm;aomufenf;rQudkyif rawGUjrifEdkif&SmMuacs/
vlyGJpm; ewfyGJpm;
oDv&Sdaom olawmfaumif;wdkU tzdkU vmbfvmbESifU pyfvnf; ajym rukefacs/ ]bmu
av;jzifUvdkcsifvdkufwm} [k pdwfxJuyif rawmifUw&Jatmifjzpfae\/ wpfcguq&mawmf oHk;aeus
acgif;tHk;pGyfuav;ESpfck pkwfjyJ aqG;rnfUae udk,fwdkifjyefcsKyfae\/ ]topf& &ifaumif;rSmbJ}
[kvnf; pdwfxJrSm awG;rd&m aemufwpf&ufeHeuf 'umrMuD; wpfOD; ]0wfjzLpifMu,fESifU
yk*dKvfwpfOD;u tdyfrufay; [k qdkum acgif;tHk;pGyf topfESpfxnf vmv\/
wpfcguaomf--ysm;&nfESifUaq; pdrf xm;aom pm;aeus aq;ykvif;udk ,ljyD;pm;rnf
tjyK?aq;om;&Sdao;vsuf ysm;&nfukefaeonfudk awGU&ojzifU ]tif;....ysm;&nfvJ ukefae yg
aygUvm;} [k &kwfw&uf eIwfuxGufoGm;\/ aemufwpf&uf 'umwpfa,muysm;&nf ESpfykvif;
vmv\/ tdyfruf&[kvnf; avQmufonf/
olawmfaumif;wdkU o'gvGefaom ykxkZOfvlyGJpm; ewfyGJpm;wdkU 'vefvkyfrIaMumifU tydk
'kuawGuvnf; renf;ygacs/
wpfcgu &Sifom&dykMwmrax&fMuD; avemx qGrf;cHr<uEdkifbJ&Sd&m t&Sifarm*vefu qGrf;cH
a<u;&\/ EdkUCem qGrf;ESifU aysmufzl;onfqdk EdkUCemqGrf;&&ef qEjzifU<u&m ol<u,fom;
wpfOD; ewfu jcdrf;ajcmufyl;uyf EdkUCemqGrf;avmif;vap\/ xdk taMumif;odawmfrlojzifU
]tlyif xGufusyap? igrpm;} [k rdefUawmfrlum t&Sifarm*veftm; csufcsif; pGefUypfap\/ ajray:
EdkUCemqGrf;rsm;usonfESifU wjydKifeuf tESpf40 wdkifwdkif pGJuyfcJUaomavem wpfcgwnf;
aysmufjidrf;av\/ (0dok'd? 1? 40/ t|uxm 45-ESpf[k &Sdaeonf/)
oydwftdkifq&mawmfum; ]igUpdwfudk ewfawGodaejyD} [k &SufpEdk;um pdwfxJrSmyif

udavomr0ifatmif 'vpyf &IrSwfawmfrl\/ a`EapmifUpnf;rIESifU pyfvnf; ]]rif;wdkU rsufpdESifU


igUrsufpd tMunfUcsif; qHkrdwmrsm;&Sd&if tcsdefra&G; igUrsufpdudk xdk;azmuf ypfvdkuf}} [kyif&J&ifUpGm
zdwfac:awmfrl\/ xdkoDvrsdK;onf tb,frSmvQif vdkwdkif;r& &SdacstHYenf;/
odkUaomfolawmfaumif;wdkU &wdkif;vnf; vdktyfonfr[kwf/
iHkUpm; armUpm; wl&lMunfUpm; axmifUMunfUpm;
jrwfpGm bk&m;&Sif omoemawmf tedrfUqHk;oDvtqifUrQavmufESifUyif xdkrQavmuf tm;udk;
avmufygay\/ ,aeU omoe0efxrf;tcsdKU rsufESmrlyHkudk owdjyKoifU\/
avmu rdrdESifU rdrdom;r,m; wpf0rf;wpfcg;rQavmufESifU ]idkpm;&,fpm;} ac: rw&m; &SmazG
pm;aomufolrsm;&SdouJUodkU t&nftcsif; nHYzsif; twvGefuJolrsm; omoem &dyfodkU cdk0if
vmMuaomtcg iHkUpm;armUpm;wl&lMunfUpm;axmifUMunfUpm; ac:aom &[ef;qdk;rsm;
wdk;yGm;vmavawmUonf/ todOmPf uif;rJUaom tmPm&Sdol ol<u,f rsm;udk usHK;oGif;um
xdk&[ef;qdk;wdkUuyif t&d,myk*dKvfrsm; taqmifta,mifjzifU yvifay:wuf tylaZmfcHMu
avawmU\/
tcgwpfyg; t&Sifom&dykMwmonf &mZj*dK[fjrdKU qGrf;cHtjyD; vrf;ab;Z&yfwpfck eH&HudkrSD
qGrf;bkef;ay;aepOf ]okpdrkcD} rnfaom ynmwwf y&dAdkZfrwpfOD;u odkU ar;avQmuf\/
]]t&Sifbk&m;? qGrf;udk iHkUjyD; bkOf;ay;ygovm;? armUjyD; t&yfav;rsufESmMunfUjyD;
axmifUav;axmifUt&yfudk MunfUjyD; bkOf;ay;ygovm;}} wpfckpDar; wpfckpDyif ]r[kwf[k}
ajzawmfrl\/r[kwfyHkudk xyf ar;avQmufojzifU wpfckpD &Sif;jyawmfrl&zl;\/
1/iHiHkpm;-bl
m; rdeufoef ajrMueftwwfjzifU ajrcHa&cH pdkufysdK;rIudk ajyma[m 0rf;ausmif;pm; aomuf
&aom &[ef;/
2/armUpm;
armUpm;-aeveu
wf j*dK[fuyfj*dK[fyl; twwfjzifU 0rf;ausmif; pm;aomufaom &[ef;/
armUpm;
3/wl
wl&lMunfUpm;pm; vl'um 'umrwdkU\ taptyg; cHum t&yfav;rsufESmvSnfUvnf oGm;vm?
aqmif&Gufay;jyD;rS xrif;pm;&aom &[ef;?
4/axmi
axmif
ifUzDvmaxmifU&yfjzpfaom t*F0dZm?vuPmaA'if? "mwf&dkuf
axmifUMunfUpm;-omoemES
pm;
"mwfqif? tif;tdkifcvJU?vufzGJU *gxmrEmef? bdk;awmf bGm;awmf 0dZm"dk&fvrf;pOf uefawmUyGJxdk;
0rf;ausmif;aom &[ef;/
y&dAdkZfruav;onf w&m;ojzifU &SmrSD;&aom qGrf;udkom bkOf;ay;aMumif; Mum;em&aom tcg

tvGef0rf;omyDwd jzpfum &mZj*dK[fjrdKUwGif;odkU ]a*gwr wynfUtppfrsm;udk qGrf;vMu&ef}


vSnfUvnf a<u;aMumfavawmU\/ (om&dykwoH,kwf okpdrkcD okwf)
----------------------------------------------------------ta&;MuD;aom tajccHwefcdk;
tcuftcJtrsdK;rsdK;ESifU awGUMuHKaeMu&&Smaom 'um'umr(ow0g)wdkUtm;pD;yGm;vdkol twGufpD;yGm;?
ynmvdkoltwGufynm?usef;rmvdkoltwGuf usef;rma&; ab;&efMuHKawGUae &olrsm; twGuf
ab;uif;csrf;oma&;....t&m&mwGif vdkavao; r&Sdatmif tcsdefjynfU aqmifawmfrlEdkifaom
t&d,molawmfaumif;MuD;wpfyg; jzpfxGef;ay:ayguf&&Sd&ef rvG,fulygacs/
vdk&mod'djyD;jynfUpHkapEdkifaom t*'udaP,s? tEkw&HyknauwMuD; yifwnf;/
jzpfxGef; ay:aygufygvQifvnf; ]oa'0au avmau orm&au} [k a[mawmfrlonfU twkdif;
wpfavmuvHk; (pMum0Vm wpfaxmifudkyife,fedrdwfjyKum) csrf;ompD;yGm; rsm;jym;apEdkifavonf/
ow0gtrsm; csrf;ompD;yGm; rsm;jym;ap&efvnf; xdkif&mrx jidrfoufpGmaejcif;jzifU
jyKvkyfay;awmfrlEdkifMuonf udkvnf; oabmaygufom vSay\/
ow0gwdkUtusdK; trsdK;rsdK;onfydk;&Guf aqmifawmfrlEdkifonfrSm ajrvQdK;rdk;ysH trsdK;rsdK;
zefqif;Edkifaom wefcdk;aMumifUr[kwf? xdkUxuf tqaygif;rsm;pGm omvGefaom oDv arwm
(vlwdkif; &,lEdkifonfU) wefcdk;rsm;aMumifU jzpfaMumif; oydwftkdifq&mawmf bk&m;MuD;u
wdkuf&dkufyif azmfxkwfawmfrlcJU\/ ]tEkomoeD yg#d[m&d,} ac: oDvarwm tajccH pGrf;tm;rsm;
tay: rsufpdvQHum ]ajrvQdK;rdk;ysHEdkifrS} [k w&m;tjrif tHUacsmfaewwfMu avonf/ epfepfaemaem
oabmouf0ifum qifjcifusifUyGm;Mu&m\/
q&mawmf\ aemufqHk;aeUjrifuGif;
oyddwftdkif q&mawmfbk&m;MuD;rSm usef;rmawmfrrlonfUMum;u aeUnrtm; ow0g
wdkUtm;csD;ajrSmufawmfrlaeonfudk jrifomvSay\/ 'um'umrwdkUtm; csD;ajrmufaom tm;jzifU
pm;aomufzG,frsm;udk vufcHawmfrl&aomfvnf; q&mawmfrSmrl pm;onf rnf&HkrQom
bkOf;ay;Edkifavonf/
1327-ckESpf wydkUwGJvjynfUausmf wpf&ufaeUuvnf; jyif;jyif;xefxef tzsm;a&m*gMuD;
pGJuyfvmojzifU ysHvGefawmfrlrnfxifum aowrf;pmudkyif a&;xm;&\/ a&; xm;& aomfvnf;
aowrf;pmyg wm0ef,loj*K[f&ef vTJtyf&rnfUolum; vlomreftjrifjzifU qdk&aomf b,ft&yfrSm
&Sdonf[k rodEdkifygacs/ tESpfig;q,fausmf uGJuGmaeaom wynfUjzpf b0wpfck

jcm;aeonfxufyif a0;uGmvSay\/
odkU&mwGif olawmfaumif;MuD;wkdU\ oDv? orm"d? ynm tiftm;um; MuD;rm;vSonf jzpf&m(
jyqdkcJUonfUtwdkif; ) q&mawmfMuD;wpfyg;yif jzpfaeaom wynfUq&mawmf
OD;0go0ESifUxl;qef;pGm awGUqHkvm&ayonf/ w&m;tiftm; eD;onf a0;onfr&Sd? vdkwmvdkorQ
jynfUpHk&pjrJ jzpfavonf/
1331-ckESpf? awmfovif; vjynfUausmf 10-&uf/ q&mawmf\ ouf&G,fawmfvnf; 76-ESpfodkUyif
a&mufvm\/ oydwftdkif awm& wpfyg;wnf; {upm oDwif;oHk; cJUonfyif44-ESpf &SdavjyD/
wpfaeUxuf wpfaeU cEmudk,fMuD;u tdkrif;aqG;ajrhvmcJU\/ q&mawmf\ yuwd cEm
udk,fawmf MuD;xGm;MuHh cdkifvSaomfvnf; Z&mAsm"d xkaxmif;vmaomtcg cEmudk,f
MuD;udkyif rEdkifUwEdkif onfydk;ae&onf/ rdrdcEmudk,fMuD;uyif rdrdtm; trdefUremcHbJ
jyefvnf&efjyKvm\/ ajcrsm;u vSrf;vdk&modkUroGm;? oydwfMuD;udk ESpfaygif;rsm;pGm opm
&Sd&Sd csDayGUxrf;o,faeus vufrsm;uvnf; wm0efrausMuawmUjyD/ qGrf;cH&yfem;&ef
avQmufonfudkvnf; cGifUrjyK/
]]bk&m;awmif y&dedAmefjyKwJUtxd ow0gawG csD;ajrmufzdkU qGrf;cH<uao;wm? igvJ<u& rSmbJ/igUrSm
om;utar? taruom;udk u,fvdkUr&wJU ab;MuD; qdkufaejyD? rif;wdkU vmjyKpkvdkU aum
aysmufrvm;}}
11-&ufaeU eHeuf qGrf;cH<urvmojzifU 'um 'umrrsm; ysmysmovJ ausmif;bufodkU
ajy;oGm;Mu\/ cgwdkif;vdk armif;xkwfrnfudkvnf; aMumufaeMuao;\/ t&JpGefUjyD; ausmif;u
av;udk acsmif;MunfU&m bmrQrjrif&/ wHcg;ydwfxm;onf/ &ifawGwkefum ]q&mawmfbk&m;}[k
t&JpGefUum cGef;qifU ac:MunfUao;\/ jyefxl;oH xGufrvm/ wHcg;udk tomzGifUjyD;MunfUvdkuf&m
q&mawmfrSm anmifapmif;xufrSm eH&HudkrSDvsuf ajcwpfzufqif;? 'l;wpfzufudkaxmif?
'l;udkvufjzifU odkif;vsuf xdkifaeawmfrl\/
txJ0ifjyD; 'l;vIyfvsuf ar;avQmuf&m jyef rxl;awmU/ wpfudk,fvHk; awmifUjyD; a&cJwHk;uJU odkU
at;pufaeavjyD/ tcef;xJ xm;avU&Sdaom acgif;wpfvHk;vnf; q&mawmf\
ajc&if;uefUvefUcsxm;onfudk awGUMu&onf/
'umrsm;vnf; &kwfw&uf rsufpdjyma0oGm;um bmrQrMuHwwfatmif jzpfoGm;Mu\/ cP MumvQif
q&mawmf\ ouFef;udk MunfU&m aoG;p aoG;ersm; awGU&ojzifU xdwfvefU oGm;Mu\/
om;&Jwd&pmefaMumifUavm? olykef&efaMumifUavm[k awG;awmrdojzifU 'Pf&m&Sm MunfU&m
rnfonfU 'Pf&mrQ rawGU&acs/

]]'Dacgif;MuD; ajc&if;rSm csxm;wmaxmuf&if aor,fUa&m*gjzpfvdkU olU[mol a&TU,lxm;


wmyJjzpf&r,f} [k qHk;jzwf&if; [dk[dk'D'D MunfUvdkuf&m 0g;uGyfyspfwGifvnf; aoG;p aoG;ersm;udk
awGUMu&\/ wpfae&mcsxm;aom axG;cHrSmvnf; awGUMu&onf/ axG;cHoGefavU&Sdaom ae&mudk
oGm;MunfUjyef&m xdkae&mum; jrifraumif;avmufatmif aoG;tdkifxGef;yif ae awmUonf/
xdktcgrS q&mawmf rMumcPjzpfay:wwfaom aoG;0rf;a&m*g[k odMu& onf/
&yf&Gm'um 'umrrsm;vnf; csufcsif;yif pnf;a0;wdkifyifum q&mawmfOD;0go0xH aMu;eef;
&dkufMu? vlvTwfMu\/ OD;0go0 a&mufrvmcifyif rSefacgif;oGif; xm;ESifUMuonf/
OD;0go0 q&mawmf a&mufvmvQifyif 'umrsm;u bkef;MuD;ysHudk ckepf&ufxm;rnf? 15-&uf xm;
ylaZmfMurnf[k 0d0g'jzpf qHk;jzwfcsuf rusao;aMumif; qD; avQmufMu&m OD;0go0u
q&mawmfvufa&;ESifU vufrSwfESifUay;xm;aom aowrf;pmudk jyumrS rvGefqef&JMubJ
oHk;&uftwGif; xif;wpfyHkrQjzifU psmyeyGJudk vkyfMu&avonf/
omoemU tvif;a&mif
oydwftdkif awmifukef;ay: aemufqHk;ylaZmfjcif; tjzpf ylaZmfMu&m tavmif;awmfudk jymus
onftxd MunfU&I tppt&m&m pDrHjyD;aemuf awmausmif; vloHk;a,muf napmifUxm; um
usefvlrsm;rSm awmifay:rSqif; vmcJUMuonf/
awmfovif;rdk;vnf; wpfazsmufazsmuf&Gmp jyKae\/ awmifatmufodkU pum;wajym ajymESifU
qif;vmaom vltkyfMuD;rSm vuG,f rdk;arSmifxJwGif awmausmif;rS vlwpfa,muf\ atmfac:
oHESifUtwl xl;qef;aom tvif;a&mifudk jrifMu&\/ aemufaMumif;jyef awmifukef;uav; ay:
MunfUvdkuf&m rD;oj*K[fonfU ae&mqDrS rmusL&D rD;oD;tm;xuf tqaygif;rsm;pGm om
pdrf;aeatmif vif;aom rD;vHk;MuD; wufvmum aumif;uifrSyif bDvl;uRef;bufqDodkU
ysHwufoGm;onfudk zl;awGU Mu&onf/
vltrsm;vnf; awmifay: odkU tajy;jyef wufoGm;Mu\/ awmifay:a&mufvQifyif rD;vkH;
pdrf;pdrf;MuD;rSm bDvl;uRef;bufrS wpfjzef jyefvmum rD;oj*K[fonfUae&modkU pdkufusvm onfudk
zl;awGUMu&ojzifU tHhtm;oifUum OD;csidk,dk rqHk;MuawmUacs/
]q&mawmf pjyD;awmxGufwJU bDvl;uRef;u *luav; awm&qDoGm;wm jzpfrSmyg} [k q&mawmf
OD;0go0 trdefU&SdaepOf rD;vHk;MuD;rSm rD;oj*K[fonfUae&mrS &kwfw&uf wufvm um
bDvl;uRef;ESifU tMudrfMudrf tcgcg vl;vm; uGefUjrL;onfudk 0rf;enf;0rf;om zl;awGUMu&ukef\/
]]a[m....'DudkvJvmzl;MuygOD;}} wpfpHkwpfa,mufu atmfac:vdkufaom ae&modkU oGm;Mu&m
aoG;pufus&m? axG;cHoGef&m ae&mrsm;rSvnf; jydK;jyKd;jyufjyuf wvufvuf

trQifwef;umpdrf;Munfaom tvif;a&mifrsm; toD;oD; uGefUjrL;ysHwuf aeav awmUonf/


rD;oj*K[faom ae&myif t&dk;"mwfrsm; Xmyemum 12-awmif&Sd qkawmif;jynfU
vGrf;apwDudkwnfxm;vdkufMu\/ qnf;vnf;oHESifU a&wHcGefoHwdkUonf q&mawmf\
aus;Zl;*kPfudk tjrJoDqdk &ifUusL;aeMuavownf;/
w&m; tESpfom&rsm;
oydwftdkif awm&q&mawmfonf oDrmaumovusrf;i,f wpfapmifjyKpkcJU\/ if;jyif
a,m*DeEDac: ]plVaomwmyefjzpfcef; "mwfur|mef;} usrf;udkvnf; jyKpkcJUonf/ i,fi,fESifU
xdrdvSaom usrf;jzpf\/
q&mawmf a[majymqHk;ravU&Sdaom w&m;rsm;udk vltrsm; awmif;yef pmtkyftjzpf
a&;om;csD;jrifUjcif; jzpfonf/
]]q&mawmf tb,fw&m;udk tb,fodkU ESvHk;oGif; aygufajrmufoenf;}} [laom tar;\
tajzvnf; jzpfonf/ xdkusrf;uyif q&mawmf\ y&d,wf y#dywfy#da0"udk
nTefjyaeonf/"mwfcGJrIESifU tmemygeudk vljydef;em;vnfatmif usrf;*efom"u jy a&;xm;onf/
0dyem tvkyfESifUpyf ta&;wMuD; odrSwfzG,frsm;twGuf xdkusrf;i,fonf txdkuf
tavsmufvHkavmuf\/ usrf;*efESifUvmaom t"dym,frsm;? udk,fydkifoabmayguf aom
t"dym,frsm;udk uGufuGufuGif;uGif; a&;xm;onf/
xdkusrf;rS a&;om;csuftcsdKUudk tenf;i,f xkwfjyygOD;tHU/
-----------------------------------------------------------vuPma&; oHk;yg;
]]aomwmyefESifU ou'g*grf yk*dKvfwdkUonf tew tcsufudk tpGrf;ukef xifjrifonf/ tedp
tcsufESifU 'kutcsufudk tpGrf;ukef rxifjrifEkdif/}}
]]tem*grf yk*dKvfwdkUonf tewtcsufESifU tedptcsufudk tpGrf;ukef xifjrifonf/ 'ku
tcsufudk tpGrf;ukef rxifjrifEdkif/}}
&[Emyk*dKvfonf oHk;yg;vHk;udk tpGrf;ukef xifjrifEdkifonf/

----------------------------------------------------------MudKuf&mwpfckwnf;a&G; t[kwfvkyf
w&m;qdkonfum; orxw&m;yif jzpfap? 0dyw&m;yif jzpfap oabmtusqHk;?
pdwfOmPft&Sif;qHk;jzpfaom w&m;wpfckckudkom &SmMuH rdrd&& wpfoufywfvHk; tm;xkwf&monf/
]][kdw&m;u aumif;vdrfUxifU? 'Dw&m;u aumif;vdrfUxifU? [kdw&m;udk tm;xkwfvdkuf OD;rS?
'Dw&m;udk tm;xkwfvdkufOD;rS ponfjzifU "r0dwuf jzpfwwfMuonf/ tqHk;owfvdkufawmU
[kdw&m;udkvJrdrd&& r&Sd? 'Dw&m;udkvJ rdrd&& r&Sd? [dkvdkvdk onfvdkvdkESifUtcsdefukefwwfMu onf}}
]]tmemyge ur|mef;onf 0dwufp&dkuf ajymolESifU oifUavsmf\ [k jyqdkaomfvnf; 0dwufp&dkuf
rajymaomolwdkUrSmrl omyifoifUavsmfao;\/ p&dkuf y"mer[kwf/
pdwfOmPf&Sif;vif; xifvG,f? jrifvG,f? odvG,fonfomvQif y"me jzpf\/}}
---------------------------------------------------------edrdwf tppf twk
]]pdwfonf cEmudk,fxJraebJ tm&Hk&Sd&modkU oGm;vm trsdK;rsdK; tzHkzHk MuHpnf pOf;pm;
xifjcif;onf edrdwftppfr[kwf}}
]]pdwf&Sd&modkU tm&Hku vm&dkuf xifap&rnf}}
]]Oyrmum; "mwfyHk&dkufouJUodkU jzpfap&rnf/ pdwfum; "mwfrSefuJUodkU wnfap&rnf/ tm&Hkum;
t&dyfta&mifuJUodkU &dkuf xifap&rnf/ uJUodkU xifaprSomvQif edrdwftppf jzpfrnf/}}
-----------------------------------------------------------psmefysHjcif;
]]psmef&vQif aumif;uifodkU ysHEdkifonf[k wpfxpfcs rSwf,lwwfMuukef\/ y? 'k? w? p
psmefudk &&HkrQjzifU aumif;uifodkU rysHEdkif}}

]]yOpsmefonf oufoufaom yOrpsmef? tbdnmOfudp wyfaom yOr psmeftm;jzifU ESpfyg;&Sd


onfwGif 'd0d" tbdnmOfudpwyfaom yOrpsmefrSomvQif vdk&mt&yfodkU ysHoef;Edkifonf/}}
udk,fudk aygUaygYyg;yg; vl&Siftrsm;wdkU xifjrifatmif ysHoGm;jcif; wpfrsdK;? vl&Sif trsm;wdkU
rxifrjrifEdkifbJ cPwpfjzKwf &kwfw&uf vsifjrefpGm rsufpdwpfrdSwf vQyfwpfjyuf pdwuP
twGif;rSmyifvQif vdk&mt&yfodkU ysHoGm;jcif; wpfrsdK;tm;jzifU ESpfrsdK;&dSonf/
---------------------------------------------------------------------oDoDuav;ESifU wpfoufvHk;vGJ
]]&kyfrSef;? emrfrSef;? tedptcsufrSef;? 'kutcsufrSef;? tewtcsufrSef; rodbJvsuf xGufouf av?
0ifoufavudkom tm&HkjyK rSwfaevQif orxyif
orx jzpfonf/
]]&kyfrSef;tew tcsufrSef; odvsuf xdk&kyfemrfwdkU\ tjzpftysufudk vuPmwif oHk;oyf ygrl
0dyem jzpfavawmU\/}}
]]em;rvnfvQif oDoDuav;ESifU wpfoufvHk; vGJacsmfwwf\/}}
]]xGufoufavESifU 0ifoufavwdkUonf 0ga,m"mwf[k qdk&aomfvnf; yx0D? tmayg?
awaZm"mwfwdkUvnf; ygjrJjzpfavonf/}}
]]xGufoufavr[mbkwfESifU 0ifoufav r[mbkwfonf ]&kyf}? xGufrSef;odaom pdwfonf ]emrf}/
(av?cHpm;rI?rSwfom;rI? apUaqmfrI? odrI- cEmig;yg;ESifUvnf; cGJjyxm;onf/)}}
]]pdwfOmPfu ( tp-tv,f-tqHk; ) rvdkufEdkifrlt0if tjzpf wpfcsufwnf;udkzrf;/
txGuf tysuf
tysu wpfcsufwnf;udkzrf;/
]]tjzpfudkjzpfap? tysufudkjzpfap wpfcsufcsufrdvQif r*fudp jyD;Edkifonf/ ta&;MuD;aom tcsuf?
aumif;pGmrSwf/}}
]]&kyfemrfw&m;wdkUonf wpfae&mrS wpfae&modkU wpfqHzsm;rQ a&TUajymif;onf[l r&Sd/
wpfae&mwnf;yif jzpf ysufMu&ukef\/}}

--------------------------------------------------------------------]]a0'emvdkuf}} [k qdkaomfvnf;
]]emrfw&m;[lorQwkdUwGif a0'emonf txift&Sm;qHk;? todvG,fqHk; jzpfonf/ a0'emw&m; ESifU
y&dedAmef pH0ifawmfrlMuonfum; rsm;pGm&Sdukef\/ rdrdwdkU\ udk,fukd 'dG[dwfrSef; wd[dwfrSef;
{uefrodao;bJvsuf ]a*g"du&[ef;} udk tm;us vnfyif;udk jzwfonf&Sdaomf vnfjywf&Hkom
&SdvdrfUrnf/
]]a0'emw&m; ig;yg;wdkUwGifvnf; 'kua0'emonf todvG,fqHk;? txif&Sm;qHk; jzpfonf/}}
]]enf;enf;anmif;vQif enf;enf;xif&Sm;\/ rsm;rsm;anmif;vQif rsm;rsm;xif&Sm;onf/
anmif;nmygap? xHkusOfygap? udkufcJygap? ,drf;,dkifygap[l b,ftcgrQ ESvHk roGif;
tyf/a0'emzHk;aeonf/}}
]]anmif;tm;MuD;vGef;vQif jyifqifEdkifonf/ tanmif;vGefaomf pdwfysHUvGifU trsdK;rsdK;tzHkzHk
jzpfwwfMuonf/ uJUodkU jzpfwwfonfudkyif taumif; xifrSwf Muao;\/ rxifrSwf tyf/}}
]]a,m*D yk*dKvfwpfOD;u a&SUuae vGJaevQif aemufuvdkufaom a,m*DawG tukefvGJukef \/
anmif;nm xHkusOf udkufcJ vmaomtcg olUtvdkvdk ,drf;,dkif vmwwfonf/
xyifckefwwfao;onf/ taumif;r[kwf? pdwfukdrvTwf&m/ MumvQif t&l;uJUodkU jzpfwwf\/
uJUodkU jzpfonfudkyif orm"d rSwfxifwwfao;onf/}}
]]pdwfOmPfu vdkufEdkifygrl wpfudk,fvHk; ysHUESHU oGm;onfwdkUudk xifjrifatmif ESvHk;oGif; tyf\/
rdk;wdrfrsm; avoifU&modkU a&;a&; a&;a&;ESifU oGm;aeouJUodkU topfta[mif; ajymif;vJ
ajymif;vJ jzpfysuf jzpfysuf oGm;onfwdkUudk tm&Hkpl;pdkuf ESvHk;oGif; EdkifvQifvu
vuPm
txl;wifae&ef rvdkawmUacs/ wifjyD;ouJUodkU jzpf\/
]],cktcg a&;om;Muaom usrf;pmwdkUonf rsm;pGm &SdMuukef\/ &Sdaomfvnf; 0dyempcef;
wpfwpfcGcG rdrd&& zrf;yHkudk jyaomusrf;u tvGefenf;ukef\/ pdwfr&JMuay/}}
eJordef q&mawmf OD;auo&
(1256(1256-1333)

yJcl;wdkif;? arSmfbDc&dkif xef;wyifjrdKUe,f vdIifabmv,fjrpf\ ta&SUbufurf; ]eJordef}


ac: &GmMuD;wpf&Gm &Sd\/ tdrfajc av;&mausmfavonf/
eJordef&Gm txufausmif;ac: acrmoD0Hwdkuf oDwif;oHk;aom q&mawmf OD;auo& onfxkd&Gm
tz OD;MumO? trd a':ao;ao;wdkUrS 1256-ckESpf wefcl;vqef; 12-&uf wevFmaeUwGif
zGm;jrifcJU\/
eJordef txufausmif; q&mbkef;MuD; OD;ynmxHESifU a&eHacsmif;jrdKUodkU <ua&mufynmoif
OD;ynmysHvGefaomtcg xdkausmif;yif ausmif;xdkif q&mawmf jzpfawmfrl\/
1333-ckESpf? uqkefvqef; oHk;&ufaeU 12-em&D 35-rdepf tcsdef? oufawmf 77-ESpf 0gawmf 570g t&wGif pkwdurZ&kyf csKyfjidrf;cJU\/ xdka'o ]&[Em} [kyif ausmfMum; aom q&mawmf
jzpfonf/
(31-rsufESm&Sd t|Kywdi,f wpfapmifudk xdk&GmrS y&[dwtoif; twGif;a&;rI; OD;atmifoef; u
1972-ckESpf? Zefe0g&Dvu &dkufESdyfcJUzl;\/)
----------------------------------------------------------------q&mawmf
q&mawmf\ tavUtx
q&mawmfonf pum;tvGefenf;\/ wpfyg;wnf;om aeawmfrlavU&Sdonf/ wpfae&m
tcsdefrsm;pGm aexdkifwwf\/ ow0gwdkUtay: tvGefoem;vSonf/ tvtwef; &ufa&m \/
tpm;taomufvnf; tvGefjcdK;jcHonf/ oufowfvGwf tjrJbkOf;ay;\/ tcsdefjynfU w&m;udkom
ESvHk;oGif;aeonf/ 'um 'umrrsm;udkvnf; w&m;tm;xkwf&ef wdkufwGef; w&m;pum;udkomvQif
ajymavU&Sd\/
wpfaeUaomtcg vdIifabmv,fjrpfrS avmif;avSrsm; av;ig;q,fcefU tjydKiftqdkif waysmfwyg;
wufokwfavSmf vmMu\/ ysOf;ryifqdyf qdkufuyf vlxkMuD;rSm 0wfaumif;pm;vSjzifU vzG,f
ypnf;rsm;udk ,laqmifum rnfol wpfOD;wpfa,mufudkrQ
rar;rjref;bJ q&mawmf\ ausmif;qDodkU wef;pD oGm;Muonf/ yGJvrf;wrQ pnfum;
xl;jcm;aeojzifU wpf&GmvHk; tHYtm;oifUaeMu\/
ausmif;odkUa&mufvQif OD;yOif;rsm;u q&mawmftm; usufoa&cef;odkU oGm; yifUay;
Mu&\/tcef;jyifodkU xGufcJvSonf/ q&mawmf <uvmvQif ypnf;rsm; a&SUcsum-

]]wynfUawmfrsm; ausmif;q&mawmfu t&Sifbk&m;[m yk*dKvfxl; yk*dKvfjrwfMuD;


jzpfaMumif;tdyfrufrufojzifU oGm; zl;acsMu qdk vma&muf zl;ajrmfMuygonfbk&m;}} [k
avQmufMuonf/
xdktcg &GmcHausmif;ae yk*dKvfrsm; ydk tHYMoMu&\/ q&mawmfrSmrl trlt&m tajymif;tvJ r&Sd/
zl;ajrmfolrsm;um; ,if;odkUyif rMumcP a&mufvm wwfayonf/ q&mawmfum; 0dyem
w&m;udkom a[m vTwfawmfrl\/
cGifUvTwf onf;cHjcif;
q&mawmfonf ausmif;twGif;&Sd o&ufyiftm; t&yfxJrS vli,frsm; ykqdk;jzifU vG,f
cdk;,lcl;qGwfonfudk awGUaomtcg cl;olrjrifap&ef a&SmifuG,f ay;\/ rausrcsrf; jzpfae aom
ausmif;om; udk&ifrsm;udkvnf;]]pm;csifvdkU cl;wm cl;ygapuG,f? raESmifU,SufMuygESifU}} [k wm;jrpfawmfrl\/
a&cyfvmol vHkri,frsm;u yef;rsm;udk tvkt,uf cuf&Guf usdK;atmif cl;qGwfMuonfudk
ausmif;om;udk&ifrsm;u avQmufxm;jyefvQifvnf;]]rdef;uav;awGqdkwm yef;MudKufw,fuG,fU? cl;ygap}} [k ESpfodrfUawmfrlonf/
&yf&Gm 'um 'umrrsm;u ESpfESifUcsD &Sif;vif;cGifUr&aom usufoa&cef;udk tcGifUom
&Sif;Muaomtcg acgif;tHk;? apmif? jcifaxmifrStp Murf;ydk;rsm; cJaeonfudk MuufoD;xcref;
awGUMu&\/ aeylodkU xkwfvSef;onfudk jrifvQif]]tdk.....aeygapuG,f? ow0gawG taetxdkifysufwm raumif;ygbl;}} [k wm;jrpfawmfrl\/
ESpfaygif;rsm;pGm tcsdef&SdorQ w&m;udk ESvHk;oGif;um usufoa&cef;rS xGufcJvSonf/
tcgwpfyg; emrusef; jzpfawmfrl &yf&GmxJrS 'umrsm; ausmif;odkUvmum tvSnfUus
ntdyfjyKpkMu\/ wpfnwGif tapmifU olemjyKrsm; tdyfarmuscdkuf a&rGwfodyfawmfrlojzifU
q,faycefU a0;uGmaom aomufa&tdk; &Sd&modkU udk,fwdkif zifa&TU'&GwfqGJum aomufawmf
rl\/uwkefu,ifjzifU jyeft<uwGifrS tapmifUolemjyKrsm; Edk; tdyf&modkU wGJydkUMu&onf/
rdrdtwGuf wpfzufom; wm0efwufrnfudk rvdkvm;/
wpfcgu avjyif;rkefwdkif;us&m opfyif tdk;tdrfrsm; vJjydKukefMu\/ ausmif;MuD;rSmvnf;
avaMumif;usojzifU oGufoGufcg wkefvIyfum ,dkifapmif; oGm;\/ tm;vHk; xGufajy;
wdrf;a&SmifMuonf/

q&mawmfurl xdkif&muyifrx/ wkefvIyfjcif;r&Sd? yuwdaejrJ at;aq;wnfjidrfvsufyif &Sdonf/


&ufa&mrIESifU a&mifU&Jjcif;
q&mawmfonf &&orQ pm;aomufzG,fESifU toHk;taqmifrsm;udk rnfonfUtcgrQ tydk[lrxm;/
aeUzdkUnpmrcsef/ ukefatmif pGefUvay;urf;&efom tcGifU&SmavU&Sd\/
wpfcgu 'um 'umrrsm;u trSwfwrJU q&mawmfoDwif;oHk;&m tcef;xJodkU 0ifMunfU&m jcifoH
w0D0DMum;wGif ouFef;udk acgif;jrD;jcHK avsmif;aeonfudk awGUMu&\/ rnfonfUtcsdefu
jcifaxmifaysmufaerSef; rodMu&acs/ tusdK;taMumif; ar;avQmufMuaomtcg]]vlwpfa,mufu tdyfp&m jcifaxmifr&SdvdkU tvcHwmeJU jzKwfjyD; vvdkufjyD}} [kom rdefUawmf rl\/
odkUESifU 'umrsm;u csufcsif; csKyfvMu&onf/
wpfcguvnf; twefMum emrusef; jzpfawmfrl&m tvJtvS,fjyKay;&ef ouFef;tydkyif
r&Sd/&efukefodkU oGm;a&muf tjref0,f,lv'gef;&onf/
q&mawmfonf eHeuf tm&kPfqGrf; rbkOf;ay;/ vufzuf&nfyGJ jyifxm;aeus jzpfaom
ausmif;cef;ab;odkU tcsdefusvQif <ua&muf bkOf;ay;\/ wynfU OD;yOif;rsm;u tqifoifU jyifqif
tuyfcHxm;&onf/ &Hcg OD;yOif;rsm; omrIemrI udp&Sd c&D;vGefcdkuf ausmif;om; udk&ifrsm;\
ayghavsmUrIaMumifU vufzuf&nfyGJyif rxm;&Sdaom &ufrsm; renf;acs/
q&mawmfum; rnfolUudkrQ rnfodkUrQ trdefUr&Sd/ tcsdefusvQif <uvmjrJ <uvmjyD; vufzuf&nfyGJ
uyfrnfUolr&SdvQif tcsdefwefu usufoa&cef;odkU jyef<uavonf/ysHvGefcgeD;
oufawmf&G,fawmfMuD; Z&mzdpD;aomtcg ESpfESpfcefU aq;0g;ukoay;&olaq;cef;r;MuD;
OD;armifuefu]]a&m*g b,favmufwdk;aeae q&mawmfMuD;rSm ar;avQmuforQ jyHK;&TifpGm acgif;ndwfaevdkU
t&dyftuJMunfUjyD;awmUom aq;uk&awmUw,f}} [k qdkavonf/
ESpfudk,fcGJ <uoavm
tcgwpfyg; eJordef&GmESifU &SpfrdkifcefUuGma0;aom tif;rvSn;fqdyf&GmrS vzG,f0wK ypnf;rsm;
udk,fpDESifU vltrsm; vma&muf zl;ajrmfMu\/ q&mawmf aexdkifraumif; tcef;tjyifodkUyif
rxGufEdkifaMumif; od&aomtcg vma&muf zl;ajrmfolrsm; tHhtm; oifUaeMuonf/

]]reufuyJ wynfUawmfwdkU&Gmudk qGrf;cH<uvmvdkU wynfUawmfyJ qGrf;avmif;v vdkuf&ygao;w,f


bk&m;}} [k q&mawmfudk rzl;awGU&rD tapmifU OD;yOif;tm; 'umwpfOD;u avQmuf vdkuf\/
OD;yOif;vJ jyefrajzwwfatmif &SdaepOf xdk'umuyif quf]]q&mawmfU aemufuygvmwJU armifausmif;om;udkawmif rif;emrnf b,folvJ rif;taz
b,folvJvdkU wynfUawmfu ar;vdkufrdao;w,f/}}
]]tEdkU b,fvdkajymvJ}} [k OD;yOif;u ar;&m]]wynfUawmfvJ rodygbl;/ udkwifaz? rwifaiGwdkUom; armifaygufpvdkU ajymoGm;wmyJ}} [k
wdwdusus ajymaejyefojzifU &kwfw&uf owd&um OD;yOif;u aqmUupm;aeaom
ausmif;om;armifaygufpudk csufcsif;ac: ar;MunfU&m eHeufu b,frS roGm;aMumif; avQmuf\/
oHo,udk,fpDjzifU rnfolrQ tajzr&EkdifbJ&Sd&m q&mawmftm; zl;cGifUjyK&efom tapmifU OD;yOif;tm;
0dkif; awmif;yef avQmufMuojzifU OD;yOif;vnf; q&mawmftm; tcef;xJrS wGJaqmifum
yifUay;&onf/
'um 'umrrsm;rSmvnf; vljydef;awG; awG;um]wdkUxifaewmeJUawmU udkufaejyD/ &[EvdkU ajymaeMuwm [kwfrSmygyJ/} [laom tawG; udk,fpDjzifU
MunfndK zl;ajrmfMu&avawmUonf/ q&mawmfum; w&m;pum; wpfcGef;ESpfcGef;rQavmuf
csD;jrifUEdkifav\/
tjcm;a0;vHvSaom &Gmrsm;wGifvnf; ,if;odkU rMumcP qGrf;cH<uaMumif; aumv[mv
owif;rsm; jzpfyGm;avU&Sd&m xdktaMumif;udk wynfUrsm;u ZGwfar;avQmufMuaomtcg
q&mawmfum;...
]tm&HknGwfcJUonf} [kom ajzawmfrl\/ xdktajzvnf; pdwf0ifpm;zG,f aumif;vSay\/ ewfrsm;
EdI;aqmfjcif; r[kwfaMumif; xif&Sm;oGm;avawmUonf/ oDv orm"d tiftm;&Sdaompdwfonf
wpfcsufnGwfvdkuf&HkrQjzifU tb,frQ wmoGm;onfudk oHk;oyf arwm bm0emponfudk
yGm;xHkMu&m\/
----------------------------------------------------------------------odaomolonfom odonf
q&mawmf ysHvGefjyD; ESpf&uft&wGif vlaumif;yuwduJUodkU qD;0rf;rsm; xGufusojzifU

okwfoifay;Mu&onf/ tavmif;awmfukdvnf; rD;roj*K[fbJ *loGif;xm;&ef rdefUrSmawmf rlcJU\/


tavmif;awmfrSm aysmif;tdEl;nUHvsuf vufajcrsm; tcsdefra&G; auG;qefU vIyf&Sm;
&aMumif;?qHawmfrsm;udkvnf; rMumcP&dwfay;&aMumif; t|Kywd pmtkyf zwf&I &ayonf/ tjcm;
jyKpkzl;aom usrf;rsm;vnf; r&Sd rMunfU&/ rnfonfUw&m;udk ESvHk;oGif;onf[kvnf; rxif&Sm;/
q&mawmf OD;auo&rwdkifrD ig;quf ajcmufqufu xdkausmif; oDwif;oHk;cJUaom eJordef&Gm
Zmwd vltrnf OD;ydkif? &[ef;bGJUawmf OD;0dpm&ac: bkef;awmfMuD;rSmvnf;,ck q&mawmfuJUodkUyif
xdkacwfu ]&[Em} [k ausmfMum;um ,ckuJUodkUyifyGJvrf;wrQzl;ajrmf v'gef;MuaMumif;udkyg
azmfjyxm;avonf/ blrdeufoH Xmaeygay/
jrwfpGmbk&m;&Sif\ w&m;awmfum; acwfumv tcsdeftcgra&G; tawG;txifjzifU qHk;jzwf
r&atmif tpdaE,s*kPfudk aqmifjrJaqmifaernfomygwum;/
odolrSom odEdkifayawmUrnf/
rdk;ukwf q&mawmf
(1261(1261-1324)
]]ypnf;OpmawG? om;orD;awGeJU jynfUpHkwJUvludk bk&m;u ]usD;wpfaumif trJom; wpf &wmeJU}
wlw,fvdkU a[mw,f}}
]]om;wpfudk [kdusD;u pm;csif? 'DusD;u pm;csif? om;wpf&xm;wJY usD;aemufudk tukef jyHKvdkufjyD;
xdk;Mu? qdwfMu? qGMu? vkMuw,f/ e*dku txdk;cH&ovm;? om;wpf&cgrS txdk; cH&wmvm;/}}
]]e*dkuawmU tazmfcsif;yJ/ b,fUavmufxdatmifcH&ovJ qdkawmU yg;pyfu om;wpf
jyKwfusavmufatmif? emusifatmif cH&w,f/ om;wpfvTwfvdkufawmU rxdk;MuawmUbl;/
aemuf&oGm;wJUtaumifaemuf vdkufjyD; xdk;Mu qdwfMujyefw,f/}}
-------------------------------------------------------------vlUtxmudk od rnSmrwm rdefUqdkjcif;
]]udk,fUudkudk,f cifaewm? ypnf;OpmawG cifaewm? om;vif cifyGef; wdkufwmawG cifaewm
om;wpfudk csDudkufxm;wmyJ/ 'gaMumifU tpdk;&u ay;yg tdrfcGef? ay;yg tjrwfawmf aMu; qdkawmU
xdk;jyD r[kwfvm;/}}
]]olcdk;"m;jyuvJacsmif;jyD; rvpfeJU? vpf&if vlowfypnf;,lr,f? rvTwfEdkif&if ao&rSmyJ?

igU[muav;qdkwJU oum,'d|deJU csDxm;wmudk;/ igU[mawmU ray;Edkifbl;/ tpdk;&tay:


b,fvdkvdrf&r,f? aiGxdk;&r,f rvmbl;vm;/}}
]]qdkifuav; MuD;vmawmU [dkurvdk? onfurvdk xdk;Mu qdwfMu rcH&bl;vm;/ bmjzpf vdkU
cHae&ovJ? uHraumif; taMumif;roifUvdkUvm;? vTwfrjypfvdkUvm;/}}
]]tck rif;wdkUaewJUtcsdef[m taocHjyD;rdkufaeMuwmyJ/ qdkifeD;csif;uvJ rkef;vdkufwm/
udk,fMunfU&Ixm;wJU vlawGuvJ csdK;MuzJUMu/ temMuD;yGm;aeMuwm/ &dyfrdyvm;/}}
]]ta<u;,loGm;vdkU tajy;vdkufawmif;&/ a&mif;wJUvlu olUrdwfaqGrdkU cdk;xnfU ay;vdkufrSmpdk;vdkU
rsufpd&Sif&? rif;wdkU[m &IyfaewmyJ/}}
]],kwfpGtqHk;? tvcHupjyD; udk,fUtwef;tpm;eJU vdkufrxnfU&if xdk;oGm;
Muao;wmyJ/romoGm;ulwmawmif 10d-wefwJUvlu ig;usyful&if pm&if;ra&;csifbl;/
xdk;vdkufao;wmyJ/}}
]]rif;wdkU[m b,ftcsdefrsm; txdk;cH vGwfowHk;}}
q&mawmfonf vlwdkU\ p&dkuftxm oum,'d|dudk rsm;pGmay:vGifatmif? tjidtwG,f rsm;
&Sif;vif;atmif MudKwif cGmEdkiforQ cGmay;awmfrlavU&Sd\/ rnfrQ *kPfoa&&Sdoludkyif rnSm/
wif;wif;&if;&if; wdkuf&dkufyif ajym\/ vufndI;xdk; jyonf/
0dyemtvkyf rcdkif;ao;rD wpfoHo&mvHk;u pGJcsufemaom 'd|drsm;udk tvsifcGm vSD;ay;
awmfrlonf/ odkUrSvnf; w&m;c&D; aygufonf[k ,lqawmfrl\/
]]xdk'd|drsm; rcGmbJ0dyem&IvQif 'kAv0dyem=(=tm;enf;aom 0dyem) om
jzpfr*fzdkvfr&Edkif/ xdk'd|dtpGJrSmvnf; y#dporkym'frod pGJ&onf}} [k oHk;oyfum 'd|d uGm&ef
y#dporkym'fudkom OD;pGmzd xyfcsnfUwvJvJ em;pGJtDoGm;atmif a[mawmfrl\/ uruwm
OmPfrQjzifU tw'd|dudk rcGmEdkif? OmPfpcef; a&mufrSom cGmcsEdkif MudKwifoefU&Sif;a&; vkyfay;
awmfrljcif; jzpf\/ (orm'd|dokwf/)
q&mawmf\ avoHudk vdkuf wynfUtcsdKUuvnf; ]]oGm;w,f? vmw,f rSwfae&Hk ESifU w&m;
r&Edkif/ y#dporkym'f odjyD;rS? jzpfysufxdatmif &IEdkifrSom udpjyD;onf}} [k a&;om;ajym qdk
rSwfxif aeMuao;\/
w&m;oabmum; oDoDuav;jzpf ]w&m;ao} rpGJ,lMu&m/ 0dyem tvkyfonf ynwfjzifUom
tpwnfMu&\/ orx avSum;xpfudkom p eif;Mu&onf/ tcGHudk cGmOD;rS tom;udk &\/
]]oGm;w,f? vmw,f} rSwfaejcif;onf tcGHcGmaejcif; jzpfonf/ cGmygrsm;vQif tom;udk rawGUcsif

r&jyD/ &kyfemrfjzpfysufudk xdk;xGif;od&efvnf; tqHk;tr a'oem A[kokwudk toifU&Edkifaom


acwfvnf; jzpfay\/
]] y#dporkym'f w&m;udk rdk;ukwfq&mawmf w&m;pmtkyfMunfUrSyJ em;vnfawmUw,f}} [k
pmwwfyk*dKvfMuD;rsm;yif csD;usL;&avmufatmif &Sif;vif;vSyg\/
rdvdErif;MuD; vufxufwGif &[Emtrsm;yif &dSMuaomfvnf; &Sifem*odefomvQif Oyrm Oyar,s
,kwdom"ujzifU ajz&Sif;Edkif ouJUodkU &SdawmUonf/ qef;Mu,faom w&m;pum;t&mwGif
q&mawmfum; ]]'Dacwf jrefrmEdkifiH &Sifukrm&uy}} yif jzpf omvGefol rqdkxm;bd? tvm;wl
ay: xGuf&efyif rvG,fulygacs/
owESifU Oap''d|d
]] oweJU Oap''d|d cifAsm;wdkU0rf;xJrSm wpfckr&dS? wpfck&Sdaew,f? udk,fU[mudk,f aoaocsmcsm
a0zefMunfU/}}
]] ow'd|d&dSwJU yk*dKvfrsm;[m [dkb0 'Db0&Sdw,fqdkwm ,HkMunfw,f/ ]igvkyf ig&rSmyJ}
uHuH\ tusdK;vJ ,HkMunfw,f/ ukodkvfawGvJ vkyfw,f/ 'gayr,fU tckedAmef
oGm;awmUr,fqdk&if olrMudKufbl;/ b0xJrSm ykef;atmif;aecsifw,f/ 'Dom;? 'DorD;? 'Dajr;awG eJU
bHkpOfpHcsifao;w,f/
'DqkawGudk b,folu tawmif;cdkif;wmwHk;/ &dyfrdyvm;/
]][m....aowpfaeU arG;wpfaeU? aoat;wmyJ? [dkb0 'Db0 rarQmfawmUbl;/ 'gu Oap''d|du
xGufvmwJU toH? olUusawmUvJ [dkb0'Db0 &Sdw,fqdkwmvJ odyg&JUwJU/ uH uH\
tusdK;vJ,Hkyg&JU? ukodkvfawmU rjyKbl;wJU/ ukodkvfjyKwJUtcg a&ma&mjyGef;jyGef;jyKavU&Sd w,fwJU/
tJ bk&m;eJU awGUwJUtcgusvdkU&Sd&if oklUt,ludk jrefjref pGefUwwfw,f/ ow orm;avmuf
rcufbl;/}}
]]cifAsm;wdkU 0rf;xJrSm wpfckck &Sdaew,faemf/ owu t&dk;MuD;yGm;a&;? Oap'u i&J MuD;yGm;a&;/
cifAsm;wdkUu tv,fvrf;uoGm;&r,f/ tjzpfjrif&if Oap'pifjyD/ tysufjrif&if ow pifjyD/}}
]]zyp,m a0'em}} awGYxdw,f? udkifvdkufw,f qdkwmu ]z}/ El;nHUvdkufwm?
aumif;vdkufwm qdkwmu ] a0'em}? olUtaMumif;ESifUolUtusdK; rvmaybl;vm;? pm;vdkUaumif;
vdkufwmu ] a0'em}? 'grsdK;xyfjyD; 0wfcsif pm;csifwmu ]wPSm} ? zaMumifUa0'em jzpf w,f/
a0'emaMumifU wPSmjzpfw,fvdkU odawmU ] Oap'} rpifbl;vm;/}}
]]zcsKyfvdkU a0'em csKyfr,f/ txdcsKyfoGm;vdkU&Sd&if temcsKyfwmyJ/ 'DvdkcsKyfwm udk odawmU
]ow} rpifbl;vm;/}}

]]&SifqE[m 'Dow cHaevdkU 45-ESpfavmuf tedp-'ku-tew&Iayr,fU w&m; r&wm


&Sif;yvm;/ jzpfoifUvdkU jzpfw,f? ysufoifUvdkU ysufw,fvdkU od&if ryleJUawmU? Av0 0dyem
jzpfjyD/}}
ae&m q&mawmfu ]]oum,? ow? Oap' rcGmbJ w&m;tm;xkwfvQif? y#dporkym'f
em;rvnfao;bJw&m;tm;xkwfvQif wpfoufvHk; tm;xkwf? r*fOmPf zdkvfOmPf edAmefr&Edkifbl;}}
[k ydkydkomom a[mavU&Sdonf[k qdk&ayrnf/ y&dnmoHk;yg; t"dym,fudkvnf; ydkydkomom
a[mxm;\/
pifppf &SifqEax&fudk om"uxdk;onfudkvnf; tcdkiftrm rpGJ,lMu&m/ tb,fU aMumifUqdkaomf
owESifU pyf omoemwGif &SiqEwpfyg;avmuf Oyrmjy&Hkom &Sdavonf/
MudKwifa[majymay;aom xdktodonfvnf; ]okwr,} rQom &Sdao;&m w&m; oabmum;
uGm&rnfUt&monf vkyfrSyif tppfuGm\/ od&rnfU t&mvnf; vkyfrSyif tppfodvm&jrJ
jzpfonf/ yHkaowpfxpfcs roHk;oyf rpGJ,loifU/
q&mawmf xdkodkUajymojzifY oHk;q,fUwpfbHk jidwG,fcHkrifrIrsm; uif;uGm vmMuojzifU okwr,
oHa0*OmPf? aMumif;usdK; OmPfrsm; xufoefum &IrSwf&m c&D;a&mufvG,fonf udkom
nTefjyawmfrlvdk&if;jzpfonf[k em;vnf oifUayonf/
rdrd tb,f tjypftemtqmrsm; &Sdonfudk odjrifatmif oHk;oyf udk,faygif; pdwfcGm aevsuf
bmrQiJUuGuf wG,fwmjcif; rxm;bJ vGwfvGwf uRwfuRwfMuD; pdwfxm; &rnf[k qdkvdkayonf/
w&m;em&m xD;zdeyfESifUuav;udk aMumifUMu&jcif;? tem;rS y&dwfowf\ tqifrajyrI
awGU&ojzifU pdwfysufjcif;rsdK; &SdaevQif w&m;em&rI tvkyfrwGifouJUodkU rjzpfap&atmif
vkyf&aom ]Mud
MudKwif oefU&S&Sif;a&;}
a&; rQomwnf;/
ow0gwdkUonf avmb? a'go? arm[? rmeMuD;Muukef\/ xdkUaMumifU ]rlvur|mef;} wpfckckudk
ray;rD ]Ak'gEkwd? arwm? r&PmEkwd ur|mef; wdkUudk MudKwifay;&jcif; jzpfonf/ r*if&xm;
oGm;vddkU&atmif MudKwiftrdIuf &Sif;&jcif;yifwnf;/
q&mawmfum; tajymta[m oefol? pGrf;oljzpfawmfrl rlvur|mef;ESifU a&SUajy; ur|mef;rsm;
ray;rD ta[mtajymESifUyif a,m*DwdkU\ avmb? a'go? arm[? rmefrme wdkUudk w'*Ftm;jzifU
cGmcsay;pGrf;awmfrlEdkifygay\/ ta[mtajym jidoGm; onfESifU wpfjydKif euf ur|mef;
tvkyfcGifodkU qGJoGif;vdkuf&m a,m*Drsm; vGefpGmc&D;aygufajrmuf EdkifMu ayonf/
]tus,fa0zef ajymjyrS w&m;&rnfU yk*dKvfrsdK;} [lonfrSm oabmyifwnf;/ aemuf vlwdkUvnf;
q&mawmf\ w&m;pmtkyfrsm;udk zwf&IMuygvQif rsm;pGm tusdK;jzpfxGef;Edkif ay\/

MudK;pm;zwf&IMuygukef/
(Oy&d-"mwk0db*Fokwf t|uxm) vmaom wuodkvfjynf ykuKomwdbk&if onf &mZj*dK[f
Adrdom&rif;xHrS tmemyge owif;pum; yg;vdkufaom pmawGUrQjzifU prf; &IrSwf&m
rdzk&m;awGMum;rSmyif pwkwpsmef& aemufqHk; tem*grf jzpfcJUavonf/
pmrsdK;udk zwf&Ivdkjcif;uyif rdrdrSm yg&rD&SdoljzpfaMumif;udk ,HkMunfonf/
twdwfedrdwfESifUvmaom tmZmenf
rdk;ukwfq&mawmonf a[majymrI xl;jcm;aom yg&rD&Sifjzpf\/ i,f&G,fpOfu yif
t&G,fESifUrvdkufatmif a[mwwf ajymwwf\/ Oykofonfrsm;tm; q&mbkef;MuD; udk,fpm;
oDvay;? a&pufcs? w&m;a[m vkyfcJU&onf/
q&mawmfavmif;vsmonf rEav;c&dkif?jrpfi,fjrdKUe,f 'k|0wDjrpf wpfzufurf;&Sd O,smOfawmf&Gm
arG;zGm;cJU\/ xdk&Gmum; bdk;awmfvufxufu oDD;yifrsdK;pHk pdkufysdK;aom O,smOf awmf jzpf\/
]r[moD&deEm0ef} ac:\/
tz OD;atmifxGef;? trd a':a&TtdwfwdkUrS 1261-ckESpf? ewfawmfvjynfUausmf 11-&uf? Akk'[l;aeU
pufem&D ESpfem&DESifU rdepf 30-tcsdef zGm;jrifonf/ i,frnf ]armifvSabmf} / om;orD; &SpfOD;wGif
yOrajrmuf om;&wem jzpf\/
yk*dKvfxl;wdkU xl;jcm;aom tjzpftysufrsm; &Sdwwfukef\/
owdkUom; udk,f0ef&SdpOf r,fawmf ]0wfjzLpifMu,fESifU yk*dKvfwpfOD; udk,f0efoaE
wnfaevmonf} [k tdyfruf jrifruf\/ owdkUom; udk,f0ef\ t&Sdeft0gaMumifU xl;xl;jcm;jcm;
csifjcif;jzpfvmonf/ oDvapmifUvdk\/ pmayusrf;*ef zwf&IemMum;vdk\/ w&m;emvdk a[mvdk\/
xdkUaMumifU rdcifonf arG;zGm;onftxd udk;yg;oDv apmifUxdef;um w&m;pmayjzifUom
tcsdefukefvGefap\/
q&mawmf avsmif;vsmonf uav;i,f b0uyif taetxdkif yd&dao0yf\/ cdkuf&ef a'gorjzpf/
av;ESpfom;t&G,fwGif O,smOfawmf&Gm rlvwef;ausmif; ausmif;tkyf OD;pH&xHwGiftyfESH
av;wef;atmifjyD;aemuf toufudk;ESpf&G,fwGif a*G;yifawm&ausmif; q&mawmfxH &SifomraP
jyKonf/ bGJU ]&Sif0drv}/ o'g? oj*FK[fpaom tajccHpmrsm;udk MuDK;pm;oif,lq&mU0wf
wynfU0wfrsm;udkvnf; ausyGefvS\/ ta[mtajymvnf; aumif;\/ bkef;MuD; ]udk&if oD0vd}
[kyif ac:Muonf/ Oy"d&kyfESifUwuG tppt&m&m jynfUpHkoljzpf q&mawmf \csD;ajrSmufjcif;udk
txl;&&Sdonf/

wpfaeUwGif &Sif0drvonf ouFef;wef;ay: ouFef;udk acguf wifxm;&m rMumrD ysm;aumifrsm;


ysHoef;pktHkum ouFef;ay: todkufttHk vkyfMuonf/ ]tvGefxl;jcm; ausmfMum;rnfU udk&if} [k
edrdwfzwfMuav\/
touf 14-ESpf t&G,fwGif nD0rf;uGJawmfol udk&ifpE (,ck OD;b&if)u ylqm jrpfurf;wpfzuf&Sd
ajymif;cif;rS ajymif;zl;cl;&ef &SifpEudk avSay:wif &Sif0drvudk,fwdkif avSmfcwful;&m
aMumufrufzG,f 0J*,ufMuD;xJodkU arsmygoGm;\/ rnfonfU avSMuD; avSi,frQ
jzwfoef;roGm;&Jaom 0J*,uf jzpfonf/ udk&ifrsm;rod&SmMu/
xdktjzpfudk jrifaeMuaom 0J,mjrpfurf;rS vltrsm;rSm udk&ifESpfyg;ESifU avSi,f csmvnfvSnfU
jrKyfawmUrnf[k xifum avSrsm; tjyif;avSmfcwf u,fq,f vmMuonf/ aMumufvefUwMum;
atmf[pf ajymqdkoHrsm;udkyif udk&ifESpfyg;rSm tHhMo aeMu\/ ]]usKyfwdkUavS bmrSrjzpfygbl;/
jidrfaewmyJ}} [kyif u,fq,fvmolrsm;tm; wtHhwMo jyefajzaeMuonf/
oHo&m 0J*&ufudkyif vG,fvG,fululjzifU ul;ajrmuf avSmfcwfydkUEdkifrnfUol jzpf 'k|0wD
0J*&ufonf vIdif;MuD;avSatmuf jzpfcJU&avoavm/ &Sif0drvum; a`E&& tomyif avSmfcwf
wpfzufurf;odkU wufoGm;avawmU\/
aoavmufaom ab;MuD;rsm;ESifUawGUMuHK&aomfvnf; b0 w&m;xl; &rnfUoljzpfu ao&&dk;
xHk;pHr&Sd/ ]OmP0dym&'d} jzpfaMumif; uREfkyfwdkU txyfxyfqdkcJUjyD/ avmukw&m
traw"mwf(trw"mwf-edAme"mwf) ygcJUonfU yk*dKvf[kwfEdkif r[kwfEdkif xdkodkUaom
ab;&efrsm;uvnf; om"ujyKwwfay\/
tdk-a,m*D? oifum; tb,fab;&efaMumifUrQ aovdkU&rnfUol [kwf[efr&Sd/ toufudkpGefU
MudK;pm;ygav/ oifu toufudk rpGefUvdkaomfvnf; wpfaeU toufu oifUudk pGefU vdrfUrnf/
tcsdKwGif ]ysm;oum}? w&m;wGif ]tbd"rm}
&Sif0drvonf q&mbkef;MuD;vnf; tdkrif;rpGrf;&SdvmonfESifU pm0grsm; rSefrSefwufcGifU r&/
]onftwdkif; aeoGm;&if pmwwf&awmUrSm r[kwf} [k ylyefae\/
tpfrt&if;jzpfol rokpm&Dvnf; tr&yl&jrdKU r*Fvmausmif;wdkuf tbd"rm t&mwGif
vGefpGmxif&Sm;aom yxrausmf q&mtkef;xH ynmoifvsuf&Sd&m tpfrjzpfol\ ajympum; t&
&Sif0drvvnf; jrdKUwuf tbd"rm oifvdkpdwfrsm; jyif;jyvsuf&Sdonf/
( a': okpm&Dum; ,cktcg yJcl;jrdKU vdyfjymuefausmif;tkyf pmcs q&mMuD;jzpfonf/)

&Sif0drvonf rdbq&morm;rsm;xH cGifUyef avQmufxm;&m rdbrsm;u ESpfMudrf oHk;Mudrfwdkif


cGifUrjyKMuojzifU tr&yl&odkU wdwfwqdwf xGufcGmvmcJUonf? rdbrsm; vdkuf ac:aomfvnf;
w&m;a[m jyefvTwfvdkuf\/ tpfr oDv&Sifq&mESifU a':ykn? a':0dpm&DwdkU u r*Fvmwdkuf
q&mawmfMuD; OD;okZmwxH oGm;a&muftyfESHMu\/ ruk#ausmif; ae& onf/ r*Fvmwdkufum;
omrnXmer[kwfacs? blrdeufoef rSefaom ae&m jzpfay\/
tr&yl& eef;wnfrnf&Sdaomtcg OD;ay:OD;ESifUwuG rif;MuD;av;yg; jrif;onfawmf ESifU Adokum
wpf&mausmfwdkU pcef;cswnf;cdk r*Fvmtcsdefudk apmifUqdkif;aecJUMuaom ae&m jzpf\/
MuufoGefcif; awm& ausmif;wdkuf Xmevnf; jzpfonf/ ]oDv0daom"eD usrf;} MuufoGefcif;
q&mawmfonf y#dywf t&m xif&Sm;aom q&mawmfwpfyg; jzpfaMumif; a&;xm;onfudk
awGU&\/ &Sif0drvum; rdrdae&ma[mif;odkUyif jyefvnf a&mufvmjcif; avm rqdkEdkifacs/
&Sif0drvonf r*Fvmwdkuf q&mawmfESifU rif;wkef;? oDayg? t*Fvdyfacwf oHk;acwf
wGiftbd"rmemrnfausmf yxrausmf q&mMuD;OD;tkef; (1208-1287)xH MudK;pm; ynm
oif,l\/&Sif0drvonf xl;jcm;xufjrufaom Oy"dESifU OmPf&nfwdkUaMumifU txl;wvnf
ta&;ay;cH& \/ odkU&mwGif &Sif0drvum; OykofZ&yfrsm;wGif ]]w&m;a[m aumif;onf}} [k
wpfpwpfp ausmf Mum;vmojzifU ynma&; aESmifUaES;rnfpdk;aom aMumifU w&m;ra[m&ef wm;jrpf
acsmUarmUxm; Mu&avonf/ udk&ifb0jzifUyif q&mMuD;OD;tkef;\ tbd"rmtarGudk twGif;usus
&&Sdav awmU\/
&Sif0drv touf 20-&Sdaomtcg OD;0if; a':apmwdkUu 'umcH &[ef;abmifwuf onf/ 1281ckESpf? 0gqdkvqef;&Spf&uf/ &[ef;opf OD;0drvonf odrfrStxGuf ouFef;acR; pdkaeojzifU
ruka#ausmif; (,ck pMuausmif; ajrmufbuf bHkausmif;ae&m) cPwpfjzKwf teD;
ouFef;vSef;xm;&m rdepfydkif;twGif; ysm;rsm; pktHkysHoef;vmum todkufttHkvkyfMu\/'kwd,rd
ouFef;ysm;pGJjcif; jzpfonf/ vlwdkUtwGuf taumif;qHk; tcsdKjrdefqHk;aom aq;tm[m&
ukday;EkdifolrSm ysm;ow0gwdkUyifwnf;/ 1283-ckESpfwGif tpfr a': okpm&DESifU pmoifbuf
rdk;ukwfol a':0dpm&Du odrfxyfr*FvmjyKjyefonf/
xdktcg q&mMuD; OD;tkef;u OD;0drvtm; udk,fpm; tbd"rmn0grsm;udk prf;oyfydkUcs cdkif;onf/
aeUtcg &xm;jzifU rEav;odkUoGm; pmvdkufjyefonf/ pmvdkufcJUaom q&mawmf rsm;rSm acrmoD0H
q&mawmf? bk&m;MuD;wdkuf OD;cEDESifU q&mawmfOD;MunfwdkU jzpfMuonf/
1286-ckESpfwGif r*FvmwdkuftwGif; tv,fyd#uwdkuf ausmif;MuD; ausmif;xdkifpmcs jzpfum
tESpfoHk;q,fausmf txl;ojzifU tbd"rmn0grsm;udk csydkUawmfrl\/ rmwdum-"mwku xm?
,rdkuf? y|mef; oHk;rsdK;udk wpfESpf oHk;MudrfpD csydkUawmfrl&m pmvdkufoHCmrsm;rSm oHk;av;&m &SdojzifU
ausmif;rvHkavmuf r,fZ,fyif&dyfcdkum pmtHpmusufMu&\/

q&mawmf OD;0drvESifU tbd"rm n0gowif; wpfEdkifiHvHk; rodolr&Sd jzpfoGm;\/ ]]awmifjrdKU


raezl;vQif tbd"rm rwwf}} [kyif owfrSwfMuavonf/ q&mMuD;OD;tkef; vufp rowfcJUaom
emrnfausmf ] tbd"rmwHcGef} usrf;MuD;udkvnf; vufpowf a&;awmf rl\/ ],ru rO&D} usrf;ESifU
]ykxkZe tvif;jy} usrf;rsm;udkvnf; jyKpkawmfrlonf/ q&mawmf\ tbd"rm ysm;vbdkUonf
,ckwdkif aomufpdkU rukefygacs/
v,fwD udk,fpm; w&m;pifjrifU wuf&jyD
q&mawmfuav; OD;0drvonf pmoifom;rsm;tm; pmcs&if; wpfzufu vlrsm;tm; w&m;a[m\/
0gwGif; oHk;vywfvHk; awmifrif;MuD;bk&m; &Javmif;Z&yfESifU atmifajr a&TbHk bk&m;awmifbuf&Sd
Z&yfMuD;rsm; tvSnfUus aeUpOf a[mawmfrl\/ tcsdKU'umrsm; u w&m;em&HkrQ tm;r&bJ
&[ef;awmfrsm;tm; csydkUaom n0grsm;udkyif vm em,lMuonf/
]]OD;yOif; pmcswm ukodkvf&&HkyJ&Sdw,f? w&m;a[mwmvJ ukodkvf&&HkyJ? rdrdudk,fwdkif
yxrqHk; odatmif? udpjyD;atmif vkyfygOD;}} [k atmifjcif;&Spfyg; q&mawmfMuD; OD;em*0Ho u
qHk;rpum; ajymMum;onfudk rarQmfvifUbJMum;&&m q&mawmf\ pdwfxJ eifUueJjzpfum oHa0*
0ifvm\/ xdktcgrS pwifum ntcg tcsdefxm; w&m;&IrSwf awmfrlawmUonf/ [efusrnfUoludk
owday;&onfrSm vG,fulvSay\/
]atmifjcif;&Spfyg; q&mawmf} [lonf tr&yl&jrdKU awmiforeftif; taemufzufurf; &Sd
atmifjcif;&Spfyg; ausmif;wdkuf q&mawmf OD;em*0Ho (1248-1332) jzpf\/ rdk;ukwf q&mawmf ESifU
q&mwl wynfUjzpfonf/ tbd"rm n0grsm; oif,ljyD;aemuf &moufyef {upm aeawmf rl\/
acgif;acgif;yg;yg;aeonf/ nOfUoHk;,HwGif wpf,HrQom avsmif;\/ 12-em&DcGJ avmufwGif
rsufESmopfonf/ r[m*Em&Hk? r*Fvm? wl;armif;q&mawmfrsm;yif rMumcP qnf; uyfMu\/
tmemygeESifU uodkPf;rsm; Edkifeif;awmfrlyHk&onf/ &Hcgausmif;0if; wpf0if;vHk;
vif;xdefae\/psmefysHonf? &[Emjzpfonf[k ausmfMum; 'um 'umrrsm; pnfum;vmaom tcg
&[Em r[kwfaMumif; yGifUyGifUvif;vif;MuD; rdefUqdk ESifxkwfonf/ wHwm;OD;jrdKUe,f
azmif;um;av;&Gm anmifukef;MuD;&yf? OD;pdk; a':at;rwdkUrS bGm;jrifawmfrl aom yk*dKvfjrwf
yk*dKvfxl; MuD;yifwnf;/
OD;0drvvnf; ]ta[maumif;?pmcsaumif;} [laom ,m,D taumif;rsm;udk ra&SmifvTJ om
ao;ojzifU tdyfcsdefrSyifzJU taumif;qHk; y"metvkyfudk vkyfrdatmif vkyf,lae&\/ rHk&GmrEav;jrdKUrsm;odkUvnf; oGm;a&muftm;xkwfawmfrlonf/ eHeufESifU naeydkif;wdkU
tjrJvrf;avQmufavU&Sd\/
q&mawmfonf 1286-ckESpfrSp trMuD; a': okpm&DESifU pmoifzuf a':0dvmoD\

yifUavQmufcsuft& aqmif;av;vwGGif rif;uGef; rdk;ukwfacsmif pm0gcsydkUawmfrlavU


&Sdonf/xdkacsmifvnf; q&mawmfudk taMumif;jyK Z&yfausmif;uefrsm; wpfaeUwpfjcm; pnfum;
vm\/
xddktcsdefu atmufjynfatmuf&Gm tbd"rm w&m;yGJrsm;vnf; tvGefacwfpm;vsuf &Sd\/
v,fwDq&mawmfESifU wynfUMuD;rsm;jzpfMuaom v,fwD OD;y'kr? aouawmif OD;wdavmu paom
EdkifiHausmf "ruxduMuD;rsm; wpfyg;qif;wpfyg;wuf a[mMum;awmfrlavU &SdMuonf/
1291-ckESpfwGif anmifav;yifjrdKU jynfvHk;csrf;ombk&m; ESpfpOf usif;yjrJ tbd"rmw&m; yGJ
twGuf ppfudkif;awmif&dk; ZrKywdacsmif OD;y'kr q&mawmftm; vma&muf yifUMu&m]]igUrSm oGuyg' jzpfaejyD? 'gayr,fU rif;wdkU tbd"rm w&m;yGJESifU oifUawmfr,fU
udk,fawmfuav;wpfyg;awmU awGUxm;jyD/ q,f0gyJ&Sdao;w,f/}} [k qdkum q&mawmftm;
nTefMum;ojzifU 1292-ckESpfrSp ESpfpOf waygif;vqef; &Spf&uf aeUwdkif; <ua&muf a[m ajym&\/
]]bkef;MuD;u pmayudkom csydkUaewm/ ,ckvdk r@yfMuD;xdk;jyD;vJ ra[mzl;ao;ygbl;}}
[k cyf&dkU&dkUjzifU pwif yGJxGufcJU&aomfvnf; q&mawmf\ tbd"rm yef;0wf&nfudk pGJruf
omaeMuavawmU\/
"ruxduESifU bk&m;yGJudp
(rlv yPmo-r[ma*god*Fokwf) ]]tbd"rmudk aqG;aEG;a[mMum;Edkifaom &[ef;om vQif
tifMuif;awmyrm omoemawmftm;wifUw,fapEdkifoljzpfonf}}[kvnf; t&Sifarm*vmefu
ol\xifjrifcsufudk a[mjyawmfrlzl;\/ t|uxmq&muvnf; tbd"rmobm0udk a[mjyEdkifaom
"rmuxduomvQif ]omoemU usufoa&aqmif "rmuxdutppf} jzpfaMumif; zGifUqdkonf/
(t|omvdeD-30/ tbd"rm[lonf ESvHk;om;u odjrifaom tbd"rm jzpf\/ pdwfwpfck,kwf 90? apwoduf 52? &kyf 28- [laom onmod tbd"rmr[kwf/)
,cktcg oDcsif;qdkaom bkef;MuD;rsm;uyif r*fOmPf zdkvfOmPfESifU OmPfpOfrsm;udk a[maeMuavjyD/
wpfcgu aus;Zl;&Sif r[mpnf q&mawmfbk&m;MuD; ,if; anmifav;yifjrdKU yif
w&m;a[mawmfrl&m w&m;Z&yfESifU txl;ojzifU w&m;a[myvifMuD;rSm zdwfzdwf awmuf aumif;rGef
vSonfudkMunfU w&m;a[m&if; owday;Mo0g' pum;wpfcGef; rdefUrSmonfudk
wpfqifUpum;Mum;em&onfrSm rSwfavmufay\/
]]tif;...'umMuD;wdkUjrdKUu omoemjyKolawmfaumif;MuD;awG xGufay: oDwif;oHk; Mu wJUjrdKU 'um
'umrawGuvJ omoema&; tm;ay; pdwf0ifpm;wJUjrdKUjzpfvdkY w&m;a[m yvifMuD;rsm;vJ
crf;em;aumif;rGefvSayw,f/ bkef;MuD; owday;csifwmuawmU 'Dvdk w&m;a[myvifrsdK;ay:rSm

oDcsif;qdkwJU udk,fawmfawG rwufMuygapeJU}} [ljzpfygonf/ 'umrsm;bufuvnf; rsufpd em;


MuD;zdkU vdkvSonf/
a&S;tcgu txufyg anmifav;yifjrdKU jynfvHk;csrf;om bk&m;yGJum; ESpfpOf Zmwf &kyfao;rsm;jzifU
usif;yMu&m 1281-ckESpfrSp v,fwD q&mawmfMuD;u]]wpf
wpfESpf wpfcg? i&J&Sm? vlU&Gmbk&m;yGJ- rvkyfMuygeJUuGm/ ZmwfyGJawG igUv Muyg}}[k
rdefUawmfrl&mrS jzpfay:vmaom tbd"rmw&m;yGJMuD; jzpfonf/ pifppf xdkyvif
um;v,fwDq&mawmf\ w&m;yvifjzpf\/
,if;odkU &mZ0ifESifUvmaom anmifav;yifa'o aus;Zl;&Sif r[mpnfq&mawmfbk&m; MuD;\
trSwfrxif Mo0g'awmfum; ]a&Tzvm; tem;uGyf} ouJUodkU &Sdav\/
q&mawmfonf v,fwDq&mawmf\ tbd"rmtarGESifU y#dywdtarGudk qufvufcH,l vdkuf&um
EdkifiHausmf "ruxdu tjzpfodkU a&mufrSef;rod a&mufvmcJUayonf/ xdktcsdefrSp ]0ey*kar}
oHk;axGyd#duwf ig;&yfedum,f a&mifpHkjc,faom toG,foG,f tzHkzHk yef;&*HkrS xHkeHoif;Munf
yef;0wf&nfwdkUudk udk,fawmfwdkif 0tDatmif aomufpdkUjyD; umrS a0ae,srsm; pGmtwGuf
tbd"rmysm;vbdkUudk aomufpdkUrukefatmif wnfcif;auR; awmfrlcJU\/
rdk;ukwfq&mawmfESifU OmPftjrif
1294-ckESpfrSp q&mawmfonf rdk;ukwfjrdKUrSausmif;'umMuD; OD;v,f a': odkif;jcHKwdkU\
yifUavQmufcsuft& ESpfpOf <ua&muf w&m;a[mawmfrl&onf/ w&m;emy&dwf owfrsm; rSm
wpfaeUwpfjcm; rsm;jym;um yefjcmyD? *l*sm&wD paom vlrsdK;jcm;rsm;yif 0dyemtvkyf
pcef;odkU0ifvmMuavonf/ 1316-ckESpfwGif a':tHk? a':zHkwdkUu ]r*Fvmwdkuf} [k urnf; xdk;um
wdkufaqmufvkyfvMuonf/ yxru okomefausmif; ponf w&m;yGJrsm; vkyf&avonf/
q&mawmfonf1303-ckESpfrSp 'kwd,urmppftwGif; rdk;ukwf oDwif;oHk; onf/ q&mawmfonf
rnfonfUjrdKU oDwif;oHk;oHk;? aeUpOf tcsdefZ,m;udk twdtus a&;qGJ aexdkifavU&Sd\/ 0wfjyKcsdef?
w&m;xdkifcsdef? w&m;a[mcsdef? pmcscsdef? vrf;avQmuf csdef? pm;aomuf csdeftwdtusyif
vkyfawmfrlonfrSm tvGefxl;jcm;vSonf/
ppftwGif; rdk;ukwfokomefausmif; acwrQae ppfab;'PfrS ydk pdwfcs&ap&ef OD;v,f? OD;bdk;vHk?
a':MuD;wdkU\ yifUavQmufcsuft& jrdKUESifU av;rdkifcefU a0;aom abmfb wef; &GmodkU <ua&muf
oDwif;oHk;&jyefonf/
abmfbwef; &Gmuav;onf ayav;axmifausmf tjrifU&Sdaom awmifay: &Gmuav; jzpf onf/

obm0 tavsmuf ausmufvdkPf*lrsm;&Sd&m q&mawmftwGuf tcGifUaumif;MuD; wpfckjzpf ae\/


a':tHk?a':zHk paom qGrf;'umrsm;vnf; w&m;em&if;? w&m;xdkif&if; 0wfjyK &if; xdk&Gmuav;odkU
ajymif;a&TU vmMujyef&m ]ewfwdkUzef a&ueftoifU MumtoifU} qdkouJUodkUjzpfoGm;\/
'kwd, urmppfrD;twGif; aoMu ausMu iwfMu vkMu? pm;&rJU 0wf&rJU? 0dywd umvqdk;MuD;um;
q&mawmfUtwGuf orwd qdkufvsuf &SdcJUonf/ tcsdeftcgESifU b0wefzdk;udk odolwdkU twGuf
acwfMuD;onf tjrJwrf; aumif;ae\
ae\/ uHay;orQ rdrdwdkU &&Sdaexdkif&aom Xmevnf; edAmef
qdyfOD;yifwnf;/ abmfbwef;&Gm teD;&Sd o,HZmw ausmuf*lMuD;onf q&mawmf\ edAmefqdyfOD;
w&m;xl;&&m XmeMuD;jzpfay vdrfUrnf/ pmcsrI? a[majymrI? oHCm tkyf csKyfrIwdkUjzifU
0dyemtvkyf rwGifcJU&aom q&mawmftwGuf 'kwd,urmppfMuD;onf at;at;aq;aq;
w&m;0ifEdkifap&ef "m;xrf; apmifUay;aeouJUodkU &SdawmUonf/
'kwd,urmppfMuD;om rjzpfcJUaomf q&mawmf\ &[ef;udponf xdkrQavmuf apmpD;pGm jyD;aumif;rS
jyD;&m\/ 11-ESpfwdkifwdkif rdk;ukwfjrdKUom oDwif;oHk;awmfrl ]rdk;ukwfq&mawmf} [k wGifonf/
q&mawmfonf urmppfrjzpfrDuyif w&m;udp jyD;oifUoavmuf jyD;aejyD[k ,lq &\/&[ef;ig;0g
ajcmuf0g ausmif;xdkifpmcs "ruxdu tjzpfjzifUyif aeUpOftcsdefxm; pwif tm;xkwfcJUonf/
,if;udk rodMuojzifU ]]pmcsbkef;MuD;u w&m;a[mum pm;vrf; vdkufaejyD}}[k xifolwdkU
xifMu\/
wpfzef tbd"rm w&m;rsm;udk a[m&mrS 0dyemw&m;rsm;udk wGifwGifMuD; a[mvm jyefaomtcg
(Zmwfrif;om; avoHjzifU ,yfvefatmif a[mMum;aom "rmuxdu tcsdKUyif 0dyem
OmPfpOfawG a[mvmMuojzifU) ]acwfrDatmif 0dyemw&m;a[m onf} [k
atmufarUMujyefonf/ q&mawmfavQmufcJUaom vrf;aMumif;rSm yg&rDADZ b0tajccHESifU tjrifrcH
aomvkyfaqmifrIwdkUudkum; rjrifcJUMu&Smay/rodolum; rodonfudkyif rodacs/ xdkrQomru]]rif;wdkU tarrdbawG tbdk;tbGm;awG 'Dw&m;rsdK; emroGm;Mu&&Smbl;/ bk&m;'um? bk&m;tr?
ausmif;'um?ausmif;travmufeJU aooGm;Mu&&Smw,f/ MudK;pm;emMu}} [k wpfcsdef u q&mawmf
a[mzl;\/
y#dywdomoem jyefvnf yGifUxGef;vmonfUoabmudk wdkufwGef;a[mMum;vdk &if;jzpf\/ y&d,wd
oefolrsm;u rMudKufMuacs/ rnfolawGu rnfodkU wdkUMu?wdkifMu? apm'emMuonf rod/
0dedp,XmeodkUyif xdkjyem wufvmonf[k xifonf/ aumif;pGm rrSwfrd/
olawmfaumif;MuD;wdkUESifU zuf &efjzpf&onfrSm epfemvSacs\/
pifppf q&mawmfum; aMumifusdK;OmPf olrwl &ifUoefvSoljzpf\/ tbd"rm n0gyXmef; wdkUudk
jzef;jzef;uGJ xdk;xGif;EdkifcJUayonf/

a&S;tcg oD[dkVfuRef; ]r[m*wd *rd, wd'w rax&f} [l &Sdzl;\/ xdkrax&f onftbd"rm


ynm&Sifjzpf r[maAm"dodkU bk&m;zl;<upOf ]]yXmef;usrf;ESifU ork'&m
tb,ft&muus,fajymeuf&Idif;oenf;}}[k pOf;pm;qifjcif&if; azmifoabFm ay: &[Em
jzpfawmfrlcJUzl;onf/(t|omvdeDed'gef; 12) /]]q&mawmf\ r*fzdkvfonf xdkodkUyif jzpf& rnf}} [k
uREkfyfwdkU ,HkMunfrdyg\/
tbd"rm a'oemrsm;udk tjrJaqmifxm;aom ("wm)? &Gwfzwfa[majym ydkUcsaeaom (0pom
y&dpdw)? tjrJwrf; pOf;pm;awG;MuHaeaom (reomEkayudw) q&mawmfonf tb,f rSmvQif
('d|d,moky#d0d'g) jzpfysufjrifum t&d,mtjzpfodkU ra&mufbJ &SdEkdifygacs rnfenf;/
(o*gxm0*-oH,kwfygVdawmf) oZ,u rax&fi,fonfvnf; pmtH&if;yif &[Em
jzpfawmfrlcJUjyD;jyD/
edAmefodkU OD;wdkufaom pmonf rQwefzdk;MuD;vSygay\/ acgif;acgif;yg;yg; usifUMuH
tjywftowf taotvJvkyfrS &onfr[kwf/ 31-bHk tjidtwG,frsm;udk jzwfawmuf um orm"d
xlaxmifoGm;ygvQif pmtH&if;? pmcs&if;? w&m;a[m&if;? y&d,wd omoem jyK&if; ESifUyif&[ef;udp
jyD;Edkifonfudk q&mawmf axmufjyvdkufjcif; jzpfyg\/
y&d,wd 0efaqmif t&Sifjrwfrsm;twGuf xdkxuftm;uszG,faumif;aom om"uudk r&EdkifawmUjyD/
r[mapwD pdefzl;awmfESifU tdyfruf
ppfjyD;ptcsdef wpfckaomnwGif q&mawmfonf tdyfrufwpfck rufonf/ ]]oD[dkVfuRef; odkU
aumif;uifrS ysH<u r[mapwDudk zl;ajrmfuefawmUum apwDawmfMuD;udk jyKjyif oefU&Sif;
omoem jyK&onf}} [k jrifrufonf/
rMumrD oD[dkVfuRef; r[maAm"d a*gyu tzGJU0ifrsm;xHrS q&mawmfUxH awmif;yef pm wpfapmif
a&mufvm\/ csrf;om<u,f0aom q&mawmf\ 'umrsm;tm; a[majym pdefzl;awmf wifv&ef
taMumif;jzpfonf/ tzdk; te* xdkufwefaom &wem rsufpHkjc,f pdefzl;awmfMuD;udk wifvEdkifcJU\/
1307-ckESpfwGif anmifav;yif? tr&yll&? rEav;ESifU txl;ojzifU rdk;ukwf wynfY 'umrsm;udk
EdI;aqmfum &efukefjrdKU Adkvfwaxmif apwDawmfvnf; &wempdefzl; awmfudk wifvawmfrlcJU\/
xdktcsdefrSp q&mawmf\ tdyfruftwdkif; txGwftxdyfodkU a&mufum omoemjyKEdkifaom
t&nftcsif;rsm; vHk;0 jynfUpHkoGm;jyD[k ,lq&onf/
1314-ckESpfrSp rdk;ukwfrS tr&yl&odkU q&mawmfjyef<uvm&m oHCmarG;rI? pmcsrIrsm; &yfqdkif;

w&m;[m? w&m;jyrIudkom OD;pm;ay;vsuf y#dywd omoem jyKawmfrlonf/


]r*Fvm r*if&dyfom} [kyif trnfwyfum w&m;XmeMuD;wpfck zGifUvSpfawmfrl\/ a,m*Drsm;twGuf
ae&m ausmif;uefrsm;vnf; olUxufig tjydKiftqdkif aqmufvMu onf/ t&yf&yf a,m*DwdkUvnf;
rsm;ukef\/ w&m;yGJwGif um;MuD;um;i,fwdkUjzifU w&m;em y&dwfowf MudwfMudwfwdk;um aeUpOf
bk&m;yGJMuD;wrQ pnfum;aeawmUonf/
a,m*DwdkU w&m;udk vdrfavQmufr&
q&mawmfonf 1316-ckESpfwGif &kwfw&uf rrmrusef;jzpfvm rEav; a&TvSH&yf OD;cspfaqGa':rrwdkU\ 0if;jcHMuD;twGif; tdrfwpftdrfudk ausmif;tjzpfv q&m0efrsm;\ tukocHae&m
usef;rmvmonfESifU 1317-ckSESpfrSp xdkae&myif w&m;a[mawmfrlonf/ ESpfpOf ewfawmfvrS
waygif;vtxd npOfa[mawmfrl&m vlrsm; tqrwef rsm;jym;vSojzifU vrf;&Sif;
vrf;apmifU&Jrsm;yif csxm;&onf/
q&mawmf a[maom w&m;rSm pmrwwfolrsm;yg em;vnfEdkifavmufatmif &Sif;vif; vS\/
ur|mef;ay;&mwGifvnf; Ak'gEkwd? arwm? r&PmEkwd tajccHrsm;cdkif;jyD; vQif
owdy|mefav;yg;? tmemyge? p&dkuftm;avsmfpGm ay;awmfrlonf/
w&m;xdkifcdkif;&mwGif tcsdKUa,m*Drsm;u ydkydkomom vdrfavQmufwwfMu&m 'umwpfOD;tm;....
]]tcsdKU 'um 'umrawGu igUudk 'ApuK&w,fvdkU twyfajymaeMuw,f/ trSefu b,fol[m
b,favmuf w&m;tm;xkwfvmw,f? b,fvdkudprsdK; jzpfay:vmw,fqdkwm orm"d tm;aumif;&if
odEdkifwJUenf;&Sdw,f/ ("mwfajcmufyg; oabmudk &Sif;jyum) vufwpfqkyfpm&SdwJU ESvHk;aoG;rSm
[',0wK &kyf[m rSDaew,f? tJ'D [', 0wK&kyf[m raem0dnmP "mwfwdkU pdwfapwodufwdkU&JU
wnf&mXmeyJ/
]]tJ'DawmU ESvHk;aoG;[m w&m;xdkifjyD; orm"d aumif;aumif;ESifU &wJU tcsdefr,f olU
tqifUtwef;tvdkuf Munfvifawmufyvmw,f/}}
]]vl&JU taoG;ta&mif[mvJ ajymif;vJvmw,f/ w&m;xdkifaeus yk*dKvfcsif;qdk&if MunfUvdkufwmeJU
olUudk,fum,u xGufvmwJU ta&mift0gudk jrifEkdifw,f/ nqdk&if ydkjyD; xif&Sm;w,f/ rif;wdkU
avmuDe,fy,fu bmyJvkyfvmvm? bkef;MuD;wdkU taeeJUu awmU tm;vHk;odwmyJ}} [k
a[mawmfrlonf/
tbd"rm "mwfobm0udk axmuf odEdkifaom oabmudk enf;ay; a[mjyjcif; jzpfonf/
q&mawmfum; tb,ftxd wduspGm jrifEdkifonfudkrl twyfrqdkomacs/

1322-ckESpf wefcl;vwGif q&mawmf oGuyg' qD;csdKa&m*g pGJuyf acwyg;&GJU


oGm;aomfvnf; tjrJwrf; vrf;avQmufjcif;? acR;ikyfonfxifvQif tcdk;yGifUaq; aomufjcif;
ponfjzifU usef;rma&;udk xdef;xm;Edkif\/ ntcgrsm;wGifvnf; q&mawmf onf usdef;puf
onfr&Sd/ tjrJw&m;xdkifvsufcsnf;om/ xdktcsufonfyif q&mawmf\ ]y#da0"} udk azmfjy ae\/
w&m;em y&dwfowfrsm;vnf; a[m&mXmewdkif; wGif tvGef rsm;jym;pGm &Sdae\/ q&mawmf\
w&m;pnfrSm Mumavjrnfav &SdawmUonf/
xl;qef;aom ajrGe*g;
1324-ckESpf 0gqdkvqef; ckESpf&uf (8-7-62) aeUwGif omoemU&dyfom zvf,Of "rm&Hk
]t*r[my@dw} bGJUwHqdyfudk cH,l&&Sdawmfrlonf/ t*r[my@dwbGJU tvcH&ef &efukefodkU<u &m
anmifav;yif 'um 'umrrsm;vnf; qD;MudKvdkufygvsuf a&S;,cif uuJUodkU w&m;a[m<u yg&ef
avQmufxm;Muonf/
]]igU emrf&kyf rjydKuGJao;vdkU taMumif;nDnGwf&if csD;jrSifU&rSmaygU? tjrefqHk; w&m;ayguf atmif
tm;xkwfMu? cEmudk,fMuD;ujzifU aobufudk 'kef;pdkif;aejyD}} [k qHk;rawmf rl\/
rD;&xm; vrf;wpfavQmuf jrdKUrsm;rSm MudKwif taMumif;Mum;rxm;&bJvsuf toifU MudKqdk
uefawmUMuonfudk awGU&aomtcg wynfUrsm; tHhMoaeMu\/
&efukefjrdKUodkUa&mufcdkuf w&m;rsm;vnf; ,cifuuJUodkUyif a[majym csD;jrSifU awmfrl\/
OD;oH'dkif?OD;xGef;&ifwdkUonf trsm;qHk; uHtcGifUay;olrsm;jzpfMuonf/xdkyk*dKvfrsm;aMumifU
vnf;q&mawmf\ w&m;rsm; jyefUyGm;&ay\/
q&mawmfonf vrf;vnf; rSefrSefavQmufonf/ vrf;avQmuf&if;vnf; tvpfray;?
&if;ESD;olrsm;tm; owday;w&m; a[mawmfrl\/
wpfaeU jrefatmif OD;wif? [oFmw OD;jrwdkUESifU vrf;avQmuf<uawmfrl&m OD;jrtm;]]a0'emausmfatmif tm;xkwfxm;? taou OD;oGm;vdrfUr,faemf?vdk&if;udk ajymae w,f}}[k
owday;awmfrlcJUao;\/ xdkESpf0gwGif; um;jzifU <u ykxdk;awmfMuD;teD; pMuFavQmuf&m twlygol
OD;apmarmiftm;]]tck &efukefu jyefvmwm wpfvyJ &Sdao;w,f/ OD;jrwpfa,mufawmU aojyD}} [k rdefUawmfrlonf/
OD;jrum;wynfUawmfvdk yef;emorm; aocJygw,f}} [kyif avQmufvdkufao;\/ olawmf aumif; MuD;rsm;\

txmudk teD;uyfaeaomfvnf; odcsifrSodMuonf/ ajymifzGifU ajymaomf vnf; r&dyfpm;rdMu/


rsufpd em;&Sdatmif vkyfMuukef/
]]armifapmarmif? olawmfaumif;rsm; ajymwJUpum;udk av;av;eufeuf rSwfaemf/ taMumif;rJU
rajymbl;? &efukefu 'um 'umrawG igUqDta&muf aemufusouGm}} [k vrf;avQmuf&if;
OD;apmarmiftm; trdefU&Sd&m OD;apmarmifu]]a&SUESpf &efukef<uOD;rvm;}} [k avQmufaomtcg]]'guawmU igUcEmudk,fu ajymygvdrfUr,fuGm}} [k rdefUawmfrlonf/
xdkESpf awmfovif;vqef;wGif nD0rf;uGJawmfol OD;bwkwftm; &dyfomtvGef aps; axmifUvrf;rSm
tenf;i,f ysuf,Gif;aeojzifU]]armifbwkwf? 'Dvrf;udk aumif;aumif;rGefrGef xyfjyD; jyifxm;wm jrifoGm;csifw,f? jrefjref*&kpdkuf
jyifprf;}} ponfjzifU q&mawmfonf pum;qef;rsm;udk trdefU&Sdawmfrl\/
wpfnwGif wynfUig;a,muftm; 0wfjznfUcHawmfrl&if;]]armifvSbl;? igUtcef;xJrSm ajrGwpfaumif&Sdw,f? rif;zrf;jyD; ab;uif;&mudk oGm; vTwfacs}} [k
rdefUawmfrl tcef;wHcg;wGif vSnfUywf&Sm&m rawGUbJ &Sdae\/ xdktcg q&mawmfu]]rif; 'DajrGrS rjrifbl;vm;uGm? tJ'DwHcg;vufudkifuGif;rSm}} [k xyf rdefUawmfrlonf/
0wfjznfUaeaom wynfUig;OD;rSm wpfa,mufrQ a>rudk rjrifawGUrdMuacs/
OD;vSbl;onf vufudkifuGif;udk oGm;MunfUaomtcg a>rrSm rmefzDaeonfudk awGU&\/
wpfaumifvHk; eD&Jaeonfudk awGU& (aq;0g; uko&m tqdyfudk Edkifaom) OD;vSbl;yif
xdwfvefUoGm;\/ tvGef&Sm;yg; tqdyfjyif;xefaom t&yfac: a>rjy'g;rsdK;yif jzpfonf/
OD;vSbl;onf tdk;wpfvHk; zrf;xnfU vTwfvdkuf&\/
aemufrS pOf;pm;rd&m wHcg;rSm tvGefacsmajymifaeojzifU xdka>r tb,fuJUodkU wufEdkif aMumif;
pOf;pm; r&atmif&SdMu&av\/ pifppf xdka>ronf e*g;yifwnf;/ rm&fewfudk,fpm;e*g;rif;
vma&muf yifUavQmufjcif; jzpfayvdrfUrnf/
oydwfoGwfvGwf w&m;a[mjcif
w&m;a[mjcif;
awmfovif;vxJrSmyif 'um&if;jzpfol (ax&kywd a&;ol) ausmif;'um OD;ausmfodef;tm;]]armifausmfodef;? rif;vJ bmudp&Sd&Sd 'DrSmvmaeOD;}} [k trdefUcsum wdkufwGif;&Sd vkyfvuf p
taqmufttHkrsm;udk tjrefjyD;pD;atmif apmifUMuyfvkyfap\/ rnfonfU tcgurQ vSnfU ywf

rMunfUpzl; vSnfUvnf MunfU&Iawmfrlonf/


]]'D taqmufttHkawG tm;vHk;jyD;pD;jyD; aeom;wus &Sdaewmudk igMunfUoGm;csif w,f uGm}} [k
trdefU&Sd&m MudK;pm;jyKvkyfMu&\/ q&mawmfum; usef;rm0jzdK;vsuf yif&Sdonf/ &efukef<urnf[k
xifMu\/
oDwif;<uwfvjynfUaeU w&m;a[mawmfrl&m ]]oDwif;uRwfjyDqdkwm aocgeD; oGm;wmyJ vdkU rSwfyg}}
[k qHk;rawmfrl\/
]]opmodwJU yk*dKvfawG qGrf;oGwfp&mvdkao;ovm;? udk,fUudkudk,f odatmifvyk fyg?
odvdkU&Sd&ifvJ tdrfudkrSmcJU/ igao&if qGrf;roGwfeJUa[UvdkU/ aorS t&SufuGJrcHeJU}} pon
fjzifU]]oydwfoGwfvGwf w&m;vdkUrSwf}} [k qdkum aojcif;ab;MuD;udk nTefjyawmf rl\/
]]tavmif;aumif tokbMuD;udk rvTJomvdkU 'Dausmif;ay:rSm xm;r,fqdkygawmU?
tokbMuD;xJu bmawGxGufvmOD;rSmvJ/ usifMuD;xGufvm/ usifi,fxGufvm/ &yfvJ
tokb?xdkifaevJ tokb? 'kuopmqdkwm ay:jyDvm;}} [kvnf; vjynfUaeUw&m;udk
a[mawmfrlonf/(igao&if qGrf;roGwfESifU? &ufMumrxm;ESifU}} [k rSmawmfrlvdk&if;/)
q&mawmfum; w&m;udk tm;&yg;& a[mawmfrlvsufyif &Sd\/ vjynfUausmf 6&ufaeU
&efukefrS(0efMuD;a[mif;rsm; jzpfMuaom)jrefatmif OD;wif?OD;atmifZHa0ESifU usm;ysH
OD;oef;armifwdkUtm; txl; OD;pm;ay; a[majym&m]]cifAsm;wdkUvJ MuD;ukefjyD? bkef;MuD;vnf;MuD;jyD? aemufudk 'Domoem r&SdawmUbl;/ uG,fawmUr,f?
b,fUES,faMumifU uG,f&owHk; bk&m;vdkU ar;vdkU&Sd&if uG,fcsdefwefvdkU uG,fwmaygU/ &xm;u
xGufcgeD;aejyD/ rSD&Hkuav;yJ&Sdw,f}} [k a[mawmfrlonf/ (]'Domoem} [lonfrdrdudk,fudk
wifpm; ajymjcif;om jzpf\/)
av;&ufaeU &SifjyKuxdef tvyGJtwGufvnf; oHk;&ufaeUu tMudKa&pufcs tm;yg;w& yif
w&m;a[mawmfrl\/ xdknwGif 0wfjznfUolrsm;tm;]]tdrfrSm bmudp&Sd&Sd? eufjzef ausmif;rvmbJ raeMuESifU}} [k ac:awmfrlonf/ xdkpum;udk
Mum;&aomtcg wynfU&if;MuD; OD;vSbl;wdkUrSm ykd pdwf&IyfaxG;oGm;\/
xl;qef;aom pum;oHESifU tvif;a&mifMuD;
OD;vSbl;wdkUonf q&mawmf usdef;pufaom tcef;tjyifbuf0 tdyfMu&olrsm; jzpf&m vjynfUausmf
wpf&ufaeUn 12-em&DcefUwGif q&mawmfonf wpfpHkwpfa,mufESifU pum;ajym aeoHudk roJruGJ

Mum;Mu&\/ em;pGifUaecdkuf q&mawmfU tcef;wGif;rS tvif;a&mifMuD;rsm; ay: xGufvmonfudk


awGU&ojzifU ydk tHhtm;oifUaeMuonf/ odkUESifU OD;vSbl;u aemufnwGif 0wfjyKolrsm;tm;
owd0D&d,ESifU tdyf&ef rSmxm;\/ aemufn 12 em&DcefUwGif yxrnu uJUodkUyif
pum;ajymoHvnf; Mum;&\/ tvif; a&mifMuD;udkvnf; jrifaeMu&onf/
]]q&mawmf b,foleJU pum;ajymaeygovJbk&m;? ckeu tvif;a&mifMuD;vJ jrifvdkuf &w,f}} [k
avQmuf&m]]vSbl;&m rif;odom;yJ}}[komrdefUawmfrl\/ q&mawmfudkum; tcef;wGif; xHk;p twdkif;
w&m;xdkifvsufcsnf;om zl;awGU&\/ OD;vSbl;wdkUvlpk ra0cGJEdkifatmif &SdaeMuonf/
rdk;ukwfjrdKYrS OD;cspfvSESifUZeD;wdkU av;&ufaeUwGif &SifjyKuxdefyGJtwGuf a&muf&Sdvm Mu
ausmif;wdkuf&Sd Z&yfwkdif;wGif {nfUonfrsm; jynfUnSyfvsuf &Sdonf/ oHk;&ufaeUnwGif vnf;
{nfUonfrsm;ESifU jrdKUxJrS vltcsdKUyg q&mawmf\ ausmif;ay: rD;vHk;MuD; usqif; oGm;um rMumrD
0if;ueJtvif;a&mifMuD; jyefwufoGm;onfudk jrifMu&\/
OD;vSbl;onf q&mawmftm; xyf avQmufxm;jyef&m]]vSbl;&m rif;uvJ od&ufom;eJU xyfar;aejyefygjyD? tcsdefodyfrvdkawmUbl;}} [komrdefU awmfrl\/
pdwfxJwGif rwifrus &Sdaeaomfvnf; OD;vSbl;onf xyf ravQmuf&JbJ tcef;tjyifodkU
xGufvmcJU&&Sm\/
q&mawmfum; cEm0efcsayawmUrnf/ ewfjA[mwdkUyif EIwfcGef;qufw&m;emvmaeMu jyDxifU/
q&mawmf\ aemufqHk;wpfaeUwm
aeUonfum; q&mawmf\ aemufqHk;aeUjzpf\/ 1324-ckESpf oDwif;uRwf vjynfU ausmf
av;&uf Ak'[l;aeU/
&SifjyKuxdefyGJ&Sd r*Fvmwdkuf &[ef;&Sifvl tpnfum;qHk;aeUjzpfonf/ vltrsm; tvtwGuf
csufjyKwf jyifqifaeMu\/ q&mawmfum; ,refaeUuyif MudKwifa&pufcs ay;um wpfem&DcefU
w&m;a[mcJUjyD;jzpfonf/
eHeufig;em&DwGif ausmif;truav; a':wifvSESifU a':ukrmwdkU auGumtkyfazsmf
q&mawmfausmif;odkU 0ifvmMuonf/
]][JU wifvS? igUtdyf&m jyifcif;xm;acsprf;}} [k tcsdefr[kwf rcdkif;pzl; cdkif; ausmif; truav;rSm
tHhtm;oifUae\/ vl&Iyfyifyef;vSojzifU tem;,lcsif[kom xifonf/

]]wifvS? eifwdkUi,fao;w,f? urf;rjrifwJU a&jyifrSm vufypful;aeMu&w,f/ avmu "Hudk


cHEkdifatmifvkyf/ a&arsm&if; urf;pyfu opfyifudk uHtm;avsmfpGm awGU&vdkU tm;udk;wMuD;
qGJudkifrdayr,fU opfyifuvJ vIdif;'PfaMumifU tjrpftHkyg<ujyD;aewJU opfyiftdkMuD;qdkawmU
eifwdkUtay: ydvmOD;rSmyJ}}[k rdefUawmfrlum a':wifvS\cifyGef; tyg;awmfjrJ
ausmif;'umav;OD;ausmfodef;tm; vTwfvdkuf&ef rdefUawmfrl\/
ausmif;'umuav; a&mufvmvQif....
]]tif;....oHk;zdkU? pm;zdkUawmU vlwdkif; xdkufwefoavmuf &SdaeMuwmyJ? awmfavmufjyD? rif;wdkU
pD;yGm;&Smwmu jzKef;zdkU &SmaeMuwm/ rif;wdkUypnf; OpmudkwG,fwmraeeJU? OmPfeJU pGefU?avmu"H
vdIif;ydr,f/ igr&SdvJ igUw&m;acGawG&Sdw,f/ MudK;pm;em&pf}}[k rdefUawmfrl&m em;r&Sif;aomfvnf;
bmrQ jyefravQmuf0Hh/ &kyfvuPmESifU toHonf t&ifu twdkif;yif &Sd ]rnfodkU} [k
rxifwwf&Sdae\/ odkUESifUjyefvmjyD; (tjrJ0wfjyK&ol a&SUrDaemufrD) OD;omqdkiftm; tusdK;taMumif;
ajymjy&m]]q&mawmf &efukef <urvdkU jzpfrSmaygU}} [kom rSwfcsuf ay;avonf/
q&mawmfum;&efukefXmeodkU <uayawmYrnf/
]]q&mawmfonf auGumtkyf bkOf;ay;jyD;aemuf ouFef;vJum uxdefqGrf;auR;
twGuf<uoGm;avonf/ rdk;ukwf OD;cspfvS-a':aomif;wdkUu om; &SifjyKuxdefyGJtwGuf eHeuf 6em&DrSp r*FvmwdkufwGif oHCmtyg;ESpf&m qGrf;uyfMu\/ q&mawmfum; rbkef;ay;/
q&mawmfMuD;rsm; tyg;wGif w&m;tm&HkjzifU xdkifaeawmfrlonf/
oHCmrsm; qGrf;abmZOf bkef;ay;jyD;vQif q&mawmfudk,fwdkif q&mawmfMuD;rsm;tm; vzG,f
ypnf;rsm;udk vdkuf vdkuf qufuyf\/ jyD;vQif ax&fMuD; 0gMuD; q&mawmfMuD;rsm;
jyef<uMuav&m q&mawmfonf wdkufay:rSqif;vsuf wpfyg;jyD;wpfyg; vdkufvH wGJydkU0wfjyK um
um;rsm;ay: odkUta&muf &Tifvef;0rf;ajrmufpGm tacgufacguf oGm;csnf jyefvSnfU EIwfquf
awmfrlonf/
tvyGJjyD;vQif wynfUMuD; OD;vSbl;tm; ac: &dyfombufodkU ul;vm\/
]]tif;...igUcEmudk,fMuD;uawmU av;vSjyD}} [k rdefUawmfrl&m OD;vSbl;rSm em;rvnf tusdK;aMumif;
jyefavQmuf&m....}}
]]rif;....w,ftwJU taumifyJ}} [kom jyHK; rdefUawmfrl\/
aemuf a':wifvStm; aumfzDvmuyf&ef trdefU&SdojzifU a':wifvS a&mufvm\/ aumfzD
bkef;ay;vsuf....
]]wifvS? ck&ufydkif; eif tdyfrufrsm; xl;xl;axGaxG rrufbl;vm;}} [k ar;awmfrl...

]]&dyfomxJrS apwDMuD; wpfqlteD; q&mawmf w&m;&IrSwfae&m apwDMuD;rSmrDcdk;tl azmif;&pfrS


wtdtd jydKusvm&m q&mawmfUtay: ydusaomvnf; q&mawmfrSm rnfodkUrQ rjzpfaMumif;}}
avQmufxm;onf/
]][...eifUtdyfrufu w,fpif;ygvm;?]ykAedrdwf} qdkwm 'DvdkyJjzpfay: pjrJyJ?igUvdk cHEdkif&nf&Sdatmif
w&m;udk ememzdjyD; tm;xkwf&pfMu}} [k trdefU&Sdum ]]cPapmifUOD;}} [k rdefUawmfrl tcef;wGif;odkU
<uoGm;\/ jyD;vQif ouFef;vJum apmapmu 0wfxm;aom {uoD? oif;ydkifESifU tHoudk#fESpfxnf
udkif xGufvm\/
]]a&mU...'DouFef;awG eifUZ&yf,loGm;? odrf;xm;? a&ravQmfeJU}} [k ay;awmfrlvdkuf onf/
a':wifvScrsm Za0Z0gjzifU bmrQ jyefravQmuf&JbJ ouFef;rsm;udk ,l rdrdZ&yf odkUom jyef
vmcJU&&Sm\/
xdkaeU 11-em&DcGJwGif aumfzDESifU pGyfjyKwf bkef;ay;awmfrl\/ q&mawmfoHk;yg;ESifU twl
bkef;ay;yHkudk "gwfyHk&dkufcHawmfrlao;onf/ q&mawmfonf qHk;rpum; ajyma[mvsuf yif &Sdae \/
ajyma[maom pum;rsm;rSm tHhtm;oifUp&mawGcsnf;jzpf q&m0efyifU&ef 'umrsm;u
avQmufMu&m....
]]udpr&Sdygbl;/ raeUu yefumavrdoGm;vdkU tcdk;enf;enf;ikyfoGm;wmyg/ q&m0ef yifUcsifvQif
wpfcsufcGJrSyifU}} [k rdefYawmfrl\/ qHk;rpum;udkom wGifwGif a[mawmfrlonf/&kyfvuPmESifU
toHawmfum; yuwd twdkif;yif/
]]cEm0efMuD;uvJ w,fav;wmyJ/ uJ....OD;oef;armif? 0rf;csLay;prf;ygOD;}} [k qdkum uk#DodkU
udk,fawmfwdkif <uawmfrlonf/
&[ef;&Sifvl y&dwfowfrsm;um; q&mawmfU ausmif;ay: tm;vHk;pk vmMu\/ a'gufwm qdkeDESifU
q&m0efMuD; apmjratmifwdkU a&mufvmMuonf/
]]uJ-aemufxyf aq;xdk;p&m&Sdao;&if jrefjrefxdk;Mu/ tcsdefr&Sdbl;/ rif;wdkUaq;vJbmrS
rwwfEdkifygbl;}}[kyif rdefUawmfrl\/ aeU wpfem&Dxdk;ayjyD/tm;i,faom rsufESmjzifU
&[ef;&Sifvlrsm; pdk;&drfwMuD; zl;ajrmfaeMupOf]]armifcspfaqG?'DwpfcgawmU r&awmUbl;/ a[U wifaiGMuD;? igUrsufpdawGawmif jymvm jyD/ uJtm;vHk; OD;yOif;rsm;a&m?'um 'umrawGa&m cEm&Sdolwdkif; cHpm;&r,fU a0'emudk
ausmfvGefatmif&IMu/ rif;wdkU cEm0efMuD;&JU 'kuudk vufawGU 'DrSmMunfUxm;Mu/ rarUravsmU
ae&pfMuayawmU}} [k qHk;r Mo0g'ay;jyD; 15-rdepfcefU jidrfouf at;aq;pGm w&m; ESvHk;oGif;
aeawmfrl\/

wpfem&D ESifU rdepf 20-wGif cEm Zmwfodrf; csKyfjywf jidrf;awmfrlav\/


xl;qef;aom rsuf&SifawmfESifU "mwfawmfrsm;
xdktajctaetwGuf oHk;av;vuyif MudKwif trdefU&SdcJUaomfvnf; usef;rm yuwdjzpf
r&dyfrdcJUMuay/ a&mufvmolrsm; tm;vHk; rsuf&nfjzifU uefawmU Mu& av\/ r*Fvm&dyfom
w&m;pnfoHtpm; idka<u;oHwdkUom yUJwifxyf avawmU onf/
1324-ckESpf jymodkvqef; 9-&ufaeUrSp ckepf&ufwdwd psmyeyGJMuD; usif;yum crf;em;
MuD;us,fpGm ylaZmfMuukef\/ rQ pnfum; crf;em;MuD;us,faom psmyeyGJum;r&Sdoavmuf
&Sm;yg;vSonf/
xdkpsmyeyGJwGifvnf; OD;ausmfodef; a':wifvSwdkU\ r@yf vltrsm; Mum;rSyif ysm;rsm;
pka0;ysHoef;vmum todkufttHk jyKvmMuonfudk awGUMu&\/ tavmif;awmf vnf; xdkr@yf
usdef;0yfylaZmf&ef tvSnfUusaomaeU jzpf&m tavmif;awmf r<uvmrD ESpfrdepf twGif; ysm;rsm;
ttHkzGJUESifUjyD; jzpfMuavonf/ q&mawmfESifU ysm;rsm;onf wwd,tMudrf ajrmuf trSwftom;MuD;
wpfck jzpfvm\/
vjynfUaeUwGif rD;oj*dK[f&m vlxky&dwfowfrSm ESpfodef;eD;yg;&Sdonf/ rD;oj*dK[f aomtcg
tkwfyvif txl;Muyfrwf oj*dK[fMu&m "mwfawmfrsm; tvHk;tvHk;us vmonfudk
awGUMu&onf/ tcsdKUrSm t&dk;rMuD; twGJvdkuf t>ywfvdkuf oD O ae\/t&dk;wpfydkif;
"mwfawmf wpfydkif; jzpfonfvnf; &Sdonf/ EGm;EdkUESpfa&mifESifU t0ga&mif ESpfrsdK; zl;awGU&\/
t&dk;awmfrsm;udk tdrf,l ylaZmfxm;Mu&m tvHk;tvHk; jzpfvmonfudk awGUMu &jyef\/
qifaq;vdyfukrPD OD;aomif; tdrfrl t&dk;awmfrS"mwfawmfjzpfvsuf a&mifjcnf awmfrsm; yif
uGefUjrL;aeonfudk zl;awGUMu&onfqdk\/
q&mawmfoufawmfxif&Sm; &SdpOfu ylaZmfxm;&SdcJUMuaom qHyifawmfrsm;rSmvnf; y&dedAmefjyKjyD;
aemufumvwGif "mwfawmfuJUodkU vHk;0ef;oGm;onfudkzl;awGU Mu& onf/
aemufwpfck tHhzG,faumif;onfrSmum; rD;oj*dK[f&mwGif rD;rpGJbJ oli,ftdrfrysuf
wnf&Sdaom ]]rsufvHk;awmftpHk}} ESifU csdwfqufaeaom vufqpf&dk;awmfrsm; zl;awGU&jcif; yifwnf;/
"mwfawmfrsm;udk Xmyem yGJawmf tif;tv,f ]r*Fvm"mwk"rapwD}udk
wnfxm;udk;uG,fMuonf/ (&wemU*l rD;&xm;vrf;ESifU um;vrf;qHkteD;/)
(t&dk; tquftpyfESifU pyf r[my&dedAmeokwf? ]em*gyavmudw} yk'f tzGifU

145- ]vltrsm; awUquf? yapuAk'g csdwfquf? bk&m; ]uGif;quf} [k zGifUonf/)


&[ef;&SifvlwdkUonf xdktcgrSyif tvGefaus;Zl;rsm;jrwfaom avmukw&m &wem
jrwfMuD;jzpfaMumif; tav;teufydk ouf0if ,HkMunfvmMuum tzdk;te* xkdufwefaom avmuD
ausmufrsuf&wemrsdK;pHkjzifU 0dkif;tHk ylaZmf rjyD; csD;usL;w o rukef? aus;Zl;*kPfudk atmufarU
rqHk;Ekdifatmif &SdMu&avawmU\/ (rkd;ukwf q&mawmf\ Oyed, twdkif; tm;xkwf
&[ef;udpjyD;ajrmufawmfrlaom jrdKifjrdKU
ZD;awmq&mawmf taMumif; a&SU azmfjyrnf/)
uopf0dkifq&mawmf OD;a&0w
(1263(1263-1327)
1327)
]]rdrdpdwfjzifU rdrdudk,fay: jzpfay:wmudk tjrJrjywf &IrSwfaewJU tvkyfonf 0dyem tvkyf[l
ac:w,fqdkwm aocsmpGm rSwfxm;Mu}}
ar;/ /pdwfeJU &I&r,fqdkojzifU 0dyem tvkyfudk udk,feJU vkyfvdkUaum &ygrvm;/
ajz/ /r&ygbk&m;/
ar;/ /tedp 'ku tewvdkUyg;pyfu&GwfjyD; ykwD;pdyfae&ifaum 0dyemtvkyf [kwfygUrvm;/
ajz/ /r[kwfao;ygbk&m;/
ar;/ /udk,fqdkwmuaum b,fae&mudk ac: ovJ/
ajz/ /tyfzsm;uav;eJUjzpfap? pl;zsm;uav;eUJjzpfap wpfpHkwpfckaom 0wjzifU xdvdkU odwJUae&mudk
udk,fvdkU ac:ygw,f bk&m;/
ar;/ /'gjzifU udk,fu ay:wm b,fESpfrsdK;&SdvJ/
ajz/ /ig;rsdK;yg bk&m;/
ar;/ /bmawGvJ/
ajz/ /ylwm? at;wm? vIyfwm? qif;&Jwm? csrf;omwmygbk&m;/
uopf0dkif q&mawmfum; txufygtwdkif; 0dyem &IuGufudk tusOf;csHK; w&ma[m
w&m;jyawmfrlonf/ q,f&uf pcef;rsm; zGifUvSpfum wpfaeUvQif tenf;qHk;w&m;ESpfMudrf ?
wpfMudrfvQif ESpfem&D tenf;qHk; a[majym jyoawmfrl&m tESpf-ESpfq,f cefUyif Mumanmif;cJU\/
w&m;a[m yvifay: odkUa&mufonfESifU ausmuf&kyfozG,f ESpfem&DvHk;vHk; a[mawmf rlavonf/

a[majym&mvnf; xdyg;jcif;r&Sd? pum;toHk;tEIef;rS p ,Ofaus;odrf arGUayonf/ a[majym


jyojcif; wif;wdrf a&mifU&Jjcif; &Sdawmfrrlacs/
us,fjyefU vGwfvyfaom owdy|mef&IuGuf
q&mawmf ay;aom w&m;rSm vljydef;rsm; rvkyfwwfr&Sdatmif ay:vGifvSay\/ odkU&mwGif
pmaytjrifjzifU wpfpHkwpf&m vdkaeao;ouJUodkU &Sdae\/ owdy|mefav;yg;vHk;udk jcHKrd onf[k
qdk&efvnf;tcuf? rjcHKrd[k qdk&efvnf; rvG,f/ vkyfief;cGif0ifp yk*dKvfrsm; orm"dtom;
wufvG,fap&ef rlvcsnfwdkif &IuGufwpfck xm;ay;vQif ydkoifUjrwf&m\/
,cktcg 'ku a0'em&IuGufjzifU (rdrdwdkU p&dkuftm;avsmfpGm) w&m;wufol odkUr[kwf
aygufajrmufcJUolrsm;u w&m;ay;aomtcg ]a0'em
a0'em vdkuf a0'emvdkuf} [k qdkum ay;wwf Mu&m
bmrQrodaom vlawmfawmfrsm;rsm;rSm p xdkifvdkufonfESifU xHkusOfrI paom 'ku a0'em
jzpfay:&efudkom iHUvifUaMumifUMuae&ouJUodkU &SdaeMu\/ ay:vm jyefaomfvnf; 'ku a0'em
uRwfvGwfoGm;&efudkom &IrSwfrI tm;oefxm;ojzifU orm"dr&EdkifbJ &Sdaewwf Muonf/ ]okcH
orm"wm,=udk,fUpdwf csrf;omrSom orm"dvnf; &vG,fayonf/} aeylusJusJrS c&D;&Snfvm&ol
opfyif&dyf cdk&ouJUodkU xdkrcsdrqHU 'kurS w'*F uRwf&onfU csrf;omudkyif jrdefa& &Sufa&
w&m;xl;[k ajymqdk xifrSwfwwfMujyefavonf/
qdkvdkonfum; rdrdwkef;u xdk'ku a0'em &IuGufjzifU w&m;wufcJUaomfvnf;tjcm;olrsm; \
p&dkufESifU udkufnDaomfrS udkufnDayrnf/ odkU&mwGif a,m*DwdkUrSm ]w&m;xdkifw,fqdk wm
'D[mudkom rSwf&w,f} [k w&m;ao em;vnfoGm;EdkifojzifU ]'Dvdk'Dvdkvnf; &IrSwf &ao;\} [k
&IuGuf[efudk ukefatmifrl today;oifUMuayonf/pmayusrf;*efwdkU ]okc y#doHa0'D} okcponfU
a0'emrsm;udkvnf; &IrSwf&\/ 'ku a0'em cHpm;&aom0wKrsm;udk MunfUvQif 'kuudkcsnf; zdrSwf
&[EmjzpfMuonf r[kwf/]a0'eH 0duarwGm= 'ku a0'emudkcGm} (0g) 'kua0'emudk
vspfvsL&Ixm;jyD; &IrSwfjrJ xGufav0ifav ponf (rlv ur|mef;? yifrw&m;&IuGuf)udkvnf;
&IrSwfMu&aMumif; awGUjrifEdkifavonf/ a0'emvGefzdkUxuf a0'emt[kwfodzdkUu ta&;MuD;vSay\/
'kua0'emudkvnf; t"d0gaoe cED oabmt& rdrdwdkU cHEdkif&nf &Sdoavmuf tjrifUqHk; pHcsdeftxd
avcH &IyGm;Mu&onfrSm xHk;pHyifwnf;/ odkUaomf ]w&m;&IrSwf&onfrSm rQom} [k
usOf;ajrmif;pGm abmifcwfay;&m ra&mufaprl a,m*DwdkUrdrdwdkU p&dkufESifU avsmfpGm
us,fus,fjyefUjyefU wpfckrrd wpfckrd vGwfvyfpGm &IrSwfEdkifap&ef owdy|mef &IuGufrsm;udk
[efukefatmif vrf;zGifUay;xm;oifU\/
rnfrQyif vrf;rsm;pGm zGifUay;xm;aomfvnf; a,m*Durl olUpdwfMudKuf olUp&dkuf ESifU oifUjrwfaom
olxifvG,f jrifvG,fonfU wpfckwnf;aom vrf;uyif avQmufoGm; ayvdrfUrnf/ xdkUaMumifU
vGwfvyf us,fjyefUpGm enf;ay;awmfrlMuapvdkyg\/ bk&m;&Sif
enf;ay;awmfrlcJUaom owdy|mefum; vdk&ma&G;cs,f us,fjyefU vGwfvyf xdrdvSyg ay\/ ('gudkrS
]0d0dyem bHkus,f
s,} [k jiif;y,faevQifvnf; usef&pf&Hkom/)

y&d,wd tESpf ESpfq,f


q&mawmfonf yJcl;c&dkif a0gjrdKUtydkif tAsm;tv,fpk&Gm OD;bdk;uef-a': pdrf;&ifwdkUrS 1265-ckESpf
waygif;vqef; 10-&uf? Ak'[l;aeU 12-em&Dtcsdef zGm;jrifawmfrlcJUonf/i,frnf armifa&Tb? bGJU
OD;a&0w/
&SpfESpft&G,fodkU a&mufaomtcg tAsm; txufpkausmif; OD;uvsmPxH omraPjyKonf/
omraPb0jzifUyif usdKufxdkjrdKUteD; r&rf;csdKausmif;? &efukef o&ufawmwdkuf tif;0ausmif;
yxrausmf OD;aumovxH atmufajcpmrsm;udk oif,l 1285-ckESpf &[ef;jzpfjyD;aemuf yckuL
r[m0dokwm &mrwdkuf? rEav; a&Ta&;aqmif? bHkausmf? bk&m;MuD;wdkuf (OD;em&'? OD;Emob)
y&d,wd oif,l&m yxrMuD;udk atmifjrifawmfrlcJU\/ 6-0g t&rSp a0gjrdKUteD; MuHKwlausmif;ESifU
jynfjrdKU wuodkvf ausmif;MuD;wdkU pm0grsm; ydkUcsay;cJU&m 12-0grSp 22-0gtxd 10-ESpfwdkifwdkif
tAsm;txufpkausmif; pmcsq&mawmf jzpfawmfrlcJU\/
y#dywd tESpf ESpfq,f
&[ef;22-0g t& 'kwd, urmppf'PfaMumifU tAsm;txufpkausmif;MuD; rD;avmif ysufpD;cJU&mrStp
oydwfwpfvHk; oHk;xnfaom ouFef;rQjzifU zuvdyfausmif;odkU ajymif;a&TU um y#dywd
tvkyfpcef;udk MudK;yrf;awmfrlavonf/ 23-0g &aomtcg ruif;&m ruif; aMumif;
iJUnSmaxmufxm;&rnfU rdb ponfwdkUaMumifU uopf0dkifausmif; a&TUajymif;um
twy&usdK;ESpf0udk aqmifawmfrl&onf/ 42-0g ysHvGefawmfrlonf txdyif jzpfonf/
q&mawmf\ y#dywd omoemjyKtvkyfwGif vl'g,umrsm;buf yJcl;jrdKU usHK;&dk; wef;
OD;armif<u,f? a':jrnGefU? tAsm; tv,fpk&Gm OD;bnGefU?a': pdefnGefU? OD;a&Tat;?a':aiG&Sif ESifU
txl;ojzifU anmifav;yifjrdKUrS ausmif;truav; a':csdKcsdKpaom te,fe,f t&yf &yf
a,m*Drsm;u 12-{u&Sd uopf0dkif y#dywd|meMuD;udk taqmuftHkaygif;av;q,f ausmfjzifU
arGUavsmfzG,f&m yp,mEk*[bufu wm0ef,lomoemjyKcJUMu&m ,cktcg ]uopf0dkif
ur|mef;enf;} [lyif ay: xifvsuf &Sdayonf/
q&mawmfonf y&d,wfy#dywf b0udk uwm;jcm;cGJa0 vHkv 0D&d, MuD;pGmomoem
jyKawmfrlcJU&m oufawmf62-t&? 1327-ckESpf jymodkvjynfUausmf 9-&uf paeaeU eHeuf 11-em&D
50- tcsdef ysHvGefawmfrlonf/
ysHvGefawmfrrlrD yJcl;-&efukef 'umrsm; 0dkif;tHkjyKpk ukoaecJUpOf OD;awaZmom& paom
q&mawmf\ wynfUrsm;tm; b@ma&; 0efMuD;a[mif; jrefatmif OD;wifu]]udk,fawmfwdkU? q&mawmfUa&m*g bma&m*gvdkUxifovJ/ bma&m*grS r[kwfbl; udk,f awmf-

u&kPma&m*g? u&kPma&m*g/ udk,fawmfwdkUvJ omoemMumMumjyKcsif&if MuyfMuyfowdjyKjyD;


u&kPm MunfUxm;MuayawmU}} [k a[majym jyorI avQmU&ef avQmufxm; r&ojzifU ,if;odkU
avQmufxm;cJUonf[k zwf&I&ay\/ (tjynfUtpHkudkt&SifawaZmom&ax&fjyKpkaom ]uopf0dkif
q&mawmf ax&kywdESifU w&m;awmfrsm; pmtkyf} &IMuygukef/)
uopf0dkif q&mawmf bk&m;MuD;onf y#dywdt&m rnfrQ jynfUpHkawmfrlonfudk tuJjzwf &efrSmrl
uREfkyfwdkU\ t&mvnf;r[kwf? xkwfqdk&efvnf;r0HHUyg/vkyfaqmifawmf rlcJUorQ rdrdESifU
omoemawmf rsm;pGm tusdK;oufa&mufapcJUonfom jzpfyg\/
pifppf-]]uwH u&PD,H emy&H wwm,=aemufxyfjyKzG,fr&Sd? t<uif;rJU jyD;jynfUpHkav jyD}} [k
armfuGef; rwifEdkifao;ygorQ y"metvkyfom wpf&Sdefwnf;tm;oGef ]tw'wH y&awe?
A[kemyd e [mya,} [laom rdefUcGef;awmfudkom uREkfyfwdkU OD;xdyf&Guf yefqif Mu&rnf
jzpfygownf;/
wpfckwnf;aom b0t"dym,f
uREkfyfwdkU oufwrf;ESifU wGufppfMunfUygu ,lwwfvQif &Ekdifaom vufvSrf;wrD
tcGifUaumif;MuD;rsm;rSm eD;vsufa0;um vufvTwfcJUMu&onfu rsm;ukef\/ vufrvGef ao;aom?
odkUaomf vufrwifuav;rQom jzpfaeaom ypursufarSmuf tcGifUaumif; rsm;vnf;
&yfwnfvsuf &SdMuayao;onf/
bk&m;tqlqlwdkUonf yGifUay: yGifUay:vmum y&dedAmef pH-pHom oGm;Mu ukef\/
udk,fU[muav;ESifUudk,f tawmf[kwfaeMuaom umv e*g;wdkUum; tdyf aumif;Muwkef;/
tcsdeftcgum; jrifUjrwfvSygay\/
vuf&Sdb0onf t&awmfavpGmU/ uREkfyfwdkUxuf yg&rD&Sdolum; tb,frSm&Sdygao;awmU tHUenf;/
]]ckepfESpf orD;uav;rsm;yif em;vnfusifUoHk; &Ekdkifaom jrwfpGmbk&m;&Sif w&m;awmfudk
Mum;em&olwdkif; bkef;uHyg&rD MuD;olrsm;}} jzpfaMumif; rdaxG;awmf a*gwrDu csD;usL;
avQmufwifcJUzl;\/ (a*gwrDax&D y'gef?)
t&d,m olawmfaumif;MuD;rsm; oufawmfxif&Sm; &SdaeMuonf[k qdkap? enf;ay;
vrf;nTef&HkrQom/ udk,fwdkif,lrS udk,fydkif &Murnf jzpf\/ ,lEdkifoavmufudk omvQif vnf;
&MuayvdrfUrnf/
ckepfESpf orD;uav;rsm;yif &,lEdkifaom w&m;um; tb,frSmvQif cufcJygav rnfenf;/ odkUaomf
vG,fulvSonfum; r[kwfacs/ ]rvG,ful} onfrSm w&m;awmf\

cufcJrIaMumifU em;rvnfEdkifaom rvG,fuljcif;r[kwf/ a,m*Dudk,fwdkifu rvdkcsifom


jzpf\/ rvdkcsifonfrSmvnf; b0 t"dym,fudk oabmraygufao;jcif;rQomwnf;/
xdkUaMumifU ]rvG,ful} qdkonfrSm w&m;\ twdkif;twmr[kwf/ a,m*D\ yrmP
omvQif jzpf\/ acwftqufqufvnf; vrf;&Sif;ay;cJUMujyD; jzpfonf/ vQyfppfudk MudK;pm;
&SmazG&ef rvdk/ cvkyfESdyfwwf&HkrQom vdkawmU\/
uREkfyfwdkUonf wpfpHkwpfckudk qHk;jzwfcsufcs&ef tcsdefrqGJoifUawmUjyD/ udk,fUw&m; udk
udk,fomvQif pD&ifydkifcGifU&Sdae\/ xdk[mvnf; tcGifUta&;MuD; wpfckyifwnf;/
tvGefw&m &cJvSpGmaom vlUb0\ ta&;tMuD;qHk; tESpfom&? b0\ wpfckwnf;aom tajzum;
tb,ft&m jzpfygavrnfenf;/
usef;rma&;avm? pD;yGm;a&;avm? vlrIa&;avm? tmPmavm? &mxl;avm? ausmfapmrIavm?
pnf;pdrfcHpm;rIavm...../
b0wpfoufwmonf tb,frQ Mum&SnfcHavrnfenf;/
xdkwpfckwnf;aom tajzudk razmfxkwfEkdifao;orQ uREkfyfwdkUonf 'ku 0uFyg
rS vGwf&ufr&SdEdkifao;/
vlwdkif; vlwdkif; csrf;omcsifMu\/ csrf;omatmif vkyforQ 'kutajzcsnf; xGufvmonf/
csrf;om[lonf tb,fenf;/
]oEdokc} onf twkrJU csrf;omjzpf\/
vlwdkif; vlwdkif; jidrf;jidrf; aexdkifvdkMu\/
tjidrf;pm; ,lvdkMu\/
tjidrf;pm;&atmif vkyforQ rD;x awmufvmjyefonf/
jidrf;rI[lonf tb,fenf;/
]edAmefonf tjidrf;qHk;aom jidrf;rIjzpf\}

jrefrmEdkifiH y#dywd omoem0if &[Em ESifU yk*dKvfxl;rsm; wGifa&GU &yfem;ygOD;tHY/


edAmeypa,m a[mwk
aX;vdIif
wefaqmifwdkif?1337/

pmrlrsm;udk pkaqmif; wifjyol


( Creator of PDF file)
atmifoD[efOD; (09/01/2009)

You might also like