Chnh sch v hot ng i ngoi trong thi k i mi

17:18 | 28/12/2005

Cng cuc i mi do ng ta khi xng t nm 1986 n nay t c nhiu thnh tu to ln, c ngha lch s, to tin v ng lc mnh m cho s nghip xy dng v bo v T quc x hi ch ngha. i mi cng tc i ngoi, m trc ht l i mi v chnh sch v hot ng i ngoi l b phn rt quan trng trong cng cuc i mi ton din. Tin ti i hi ln th X ca ng, vic nghin cu, nh gi v tng kt qu trnh i mi s gp phn a hot ng i ngoi ca ng v Nh nc ta ln tm cao mi, p ng nhng i hi ca tnh hnh hin nay cng nh trong thp k u ca th k XXI. i mi chnh sch i ngoi v hot ng i ngoi l mt qu trnh lin tc, xuyn sut Trong nhng nm 80 ca th k XX, t nc ta ng trc nhng kh khn rt him ngho. trong nc, chng ta phi i mt vi cuc khng hong kinh t - x hi trm trng, ko di. V i ngoi, chng ta phi ng u vi tnh trng b c lp v chnh tr, b bao vy cm vn v kinh t. Trong khi , trn th gii, cuc cch mng khoa hc v cng ngh din ra nh v bo, xu th khu vc ha v ton cu ha ni ln, t ra nhng c hi v thch thc cho nhiu quc gia, trong c Vit Nam. Trong bi cnh , i hi i biu ton quc ln th VI ca ng, xut pht t tinh thn nhn thng vo s tht, phn tch v nh gi ng nhng thun li v kh khn ca t nc thng qua ng li i mi ton din, trc ht l i mi v kinh t. V i ngoi, i hi VI khng nh: "Trong nhng nm ti, nhim v ca ng v Nh nc ta trn lnh vc i ngoi l ra sc kt hp sc mnh ca dn tc vi sc mnh ca thi i" (1). i mi v kinh t nhanh chng m rng sang cc lnh vc khc, trong c i ngoi. Thng 5 -1988, B Chnh tr kha VI ra Ngh quyt s 13 v "nhim v v chnh sch i ngoi trong tnh hnh mi" vi ch "gi vng ha bnh, pht trin kinh t". Ngh quyt nhn mnh chnh sch "thm bn bt th", a dng ha quan h trn nguyn tc tn trng c lp, ch quyn, cng c li (2). Tip , Hi ngh Trung ng 6, kha VI (thng 3 -1989) ra Ngh quyt, trong ch r cn chuyn mnh hot ng ngoi giao t quan h chnh tr l ch yu sang quan h chnh tr - kinh t (3). Nhng i mi v t duy v chnh sch i ngoi trn nhanh chng i vo cuc sng, em li kt qu bc u trong vic ph b th bao vy cm vn. Bc vo thp k 90, s sp ca h thng x hi ch ngha Lin X v ng u t chng ta trc nhng thch thc mi rt cam go. Tuy nhin, nhng kt qu bc u trong vic trin khai chnh sch i ngoi mi to tin ng ta a ra ng li i ngoi c lp, t ch, rng m, a dng ha, a phng ha quan h quc t vi tinh thn "Vit Nam mun l bn vi tt c cc nc trong cng ng th gii, phn u v ha bnh, c lp v pht trin" (4). Hi ngh Trung ng 3, kha VII ra t tng ch o chnh sch i ngoi l "gi vng nguyn tc v c lp, thng nht v ch ngha x hi, ng thi phi rt sng to, nng ng, linh hot ph hp vi v tr v hon cnh ca nc ta, cng nh din bin ca tnh hnh th gii v khu vc, ph hp vi tng i tng ta c th quan h" (5). Sau 10 nm i mi, tnh hnh chnh tr - x hi nc ta dn i vo n nh; th v lc ca ta c nng cao hn; quan h quc t c m rng; v th ca Vit Nam trn trng quc t c ci thin; kh nng gi vng c lp t ch v hi nhp c tng cng. Tuy nhin, chng ta cn phi i ph vi nhiu kh khn, th thch, bao trm ln tt c l "Nguy c tt hu xa hn v kinh t so vi nhiu nc trong khu vc vn l thch thc to ln v gay gt do im xut pht ca ta qu thp, li phi i ln trong mi trng cnh tranh quyt lit" (6). i hi VIII (thng 6-1996) v i hi IX (thng 4-2001) ca ng tip tc hon thin ng li i ngoi thng qua vic khng nh "Vit Nam sn sng l bn, l i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t, phn u v ha bnh, c lp v pht trin" (7). Ngoi ra, i hi cn nhn mnh, Vit Nam ch ng hi nhp kinh t quc t v khu vc theo tinh thn pht huy ti a ni lc, nng cao hiu qu hp tc quc t. Thng 11-2001, B Chnh tr ra Ngh quyt ring v hi nhp kinh t quc t. Hi ngh Trung ng 8, kha IX (thng 7-2003) ra Ngh quyt v chin lc bo v T quc trong tnh hnh mi nhm nh gi ton din, su sc cc din th gii, khu vc t 1991 n nay; ch ra mt cch c h thng nhng thnh tu, bi hc kinh nghim v i ngoi; ng thi nu ra nhng phng hng ch yu trong hot ng i ngoi trong nhng nm ti vi vic gi vng mi trng ha bnh, n nh pht trin kinh t - x hi, li ch cao nht ca t nc. y l mt mc ht sc quan trng trong nhn thc, nh hng cho chnh sch i ngoi v hot ng quc t ca ng v Nh nc ta trong thi gian ti. Nhng thnh tu ca cng tc i ngoi thi k i mi i mi trong chnh sch v hot ng i ngoi ha nhp cng vi i mi trn mi lnh vc ca t nc, em li nhng thnh tu rt to ln, c th hin trn cc mt: T ch b bao vy cm vn, n nay Vit Nam c quan h ngoi giao vi 169 nc; c bit, ln u tin trong lch s, nc ta c quan h vi tt c cc nc, trung tm chnh tr - kinh t ln trn th gii. Chng ta to c khun kh quan h hp tc hu ngh, n nh lu di v an xen li ch vi tt c cc nc lng ging, khu vc: Quan h c bit v hp tc ton din vi Lo khng ngng c cng c v m rng, hp tc kinh t ngy cng cht ch, hiu qu. Quan h vi Cam-pu-chia c i mi theo hng m rng, nng cao hiu qu hp tc kinh t, phi hp gii quyt cc vn an ninh, bin gii, lnh th trong khun kh cc t chc khu vc v quc t. Quan h vi Trung Quc c bnh thng ha hon ton v nng ln tm cao mi theo phng chm

16 ch "lng ging hu ngh, hp tc ton din, n nh lu di, hng ti tng lai". Ln u tin trong lch s, hai nc k Hip c v bin gii trn t lin, Hip nh v Phn nh vnh Bc B, Hip nh gii quyt vn lnh hi, vng c quyn kinh t v thm lc a gia hai nc trong vnh Bc B v Hip nh hp tc ngh c trong vnh Bc B. Sau khi gia nhp Hip hi cc quc gia ng - Nam (ASEAN) nm 1995, Vit Nam c nhiu ng gp tch cc, gp phn vo vic cng c on kt, duy tr nhng nguyn tc c bn, tng cng hp tc ni khi, gp phn nng cao vai tr, v tr ca ca hip hi khu vc v trn trng quc t. Nc ta ch ng duy tr v thc y quan h hu ngh vi cc nc bn b truyn thng nh Nga, Cu Ba, n , Cng ha dn ch nhn dn Triu Tin, Mng C; cc nc thuc Cng ng cc quc gia c lp, Trung - ng u trn nhiu lnh vc, th hin tnh ngha thy chung, on kt trong chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta. ng thi, chng ta ch ng khi phc v cng c quan h hp tc vi cc nc chu Phi, Trung ng v M La-tinh, nu cao tinh thn on kt v ng h cc nc bn trong cuc u tranh bo v c lp, ch quyn v t quyt dn tc. Mc d cha tng xng vi tim nng v mong mun ca cc bn, song kim ngch bun bn v u t gia ta v cc nc ny v ang c nhng pht trin tch cc. Khng nhng th, nc ta cng bnh thng ha v m rng quan h hp tc cng c li vi cc nc ln v trung tm kinh t - chnh tr ln trn th gii. T ch l hai nc th ch trc y, Vit Nam thit lp quan h ngoi giao v hp tc trn nhiu lnh vc vi M trn tinh thn gc li qu kh, hng ti tng lai. Trong chuyn thm M thng 6-2005 ca Th tng Phan Vn Khi, hai nc xc lp khun kh "quan h hu ngh, i tc xy dng, hp tc nhiu mt, n nh, lu di trn c s tn trng ln nhau, bnh ng, cng c li". Nc ta tip tc thc y quan h hp tc nhiu mt vi Nht Bn, Hn Quc, -xtry-li-a, Niu Di-ln, Ty Bc u, nht l trn cc lnh vc kinh t, thng mi, u t, vin tr pht trin, vn ha, du lch, chuyn giao cng ngh. Cc nc ny hin tr thnh nhng i tc v th trng hng u ca ta. Nc ta trin khai mnh m cng cuc hi nhp kinh t vi khu vc v quc t. n nay, Vit Nam tr thnh thnh vin tch cc ca ASEAN, tham gia ngy cng su rng vo cc nh ch kinh t, ti chnh, thng mi ca ASEAN nh Khu vc Mu dch t do ASEAN (AFTA), Khu vc u t ASEAN (AIA); l thnh vin ca Din n Hp tc - u (ASEM), Din n Hp tc kinh t chu - Thi Bnh Dng (APEC); c quan h cht ch vi Qu Tin t quc t (IMF), Ngn hng th gii (WB), Ngn hng Pht trin chu (ADB)... Hin nay, nc ta ang y mnh m phn v xc tin vic chun b gia nhp T chc Thng mi th gii (WTO). Hot ng i ngoi c nhng ng gp to ln trong cng cuc pht trin t nc thng qua vic gi vng mi trng ha bnh, n nh. Bng nhng vic lm trc tip, c th, hot ng i ngoi phc v cho vic hoch nh chnh sch kinh t, c bit l cng tc nghin cu, tham mu, thng tin, vn ng vin tr, thu ht u t, m rng cc th trng bun bn, lao ng, du lch; tham gia gii quyt vng mc trong quan h kinh t gia Vit Nam vi cc nc khc. n nay, chng ta thu ht c tng cng 45 t USD u t trc tip nc ngoi. Nm 2004, kim ngch xut khu t 26 t USD. Giai on 2001 -2005, vin tr pht trin chnh thc dnh cho ta t 13,3 t USD. Hot ng ngoi giao a phng c bc trng thnh vt bc kt hp cht ch vi cc mi quan h song phng, gp phn nng cao hn na vai tr v uy tn ca Vit Nam ti cc t chc quc t nh: Lin hp quc, Phong tro Khng lin kt, ASEAN, ASEM, Cng ng cc nc c s dng ting Php..; to iu kin cho Vit Nam m rng quan h i ngoi, pht trin kinh t - x hi; nng cao v th v hnh nh ca Vit Nam trn trng quc t; ng thi ng gp vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii bo v ha bnh, bo v cc nguyn tc c bn ca lut php quc t. Cng tc i vi ngi Vit Nam nc ngoi ngy cng c coi trng. V nhn thc, ng ta khng nh r cng ng ngi Vit Nam nc ngoi l mt b phn khng th tch ri ca dn tc Vit Nam. Gn y, Ngh quyt 36 ca B Chnh tr v i mi cng tc i vi ngi Vit Nam nc ngoi c ban hnh. Nh nc ta ban hnh nhiu chnh sch c th theo hng xa b ngn cch gia ngi Vit nc ngoi v ngi Vit trong nc; to iu kin cho b con hng v ci ngun v tham gia ng gp xy dng t nc; bo v quyn li hp php ca cng dn Vit Nam nc ngoi, cng nh h tr kiu bo hi nhp vi nc s ti. Nhng thnh tu to ln v i ngoi trong 20 nm qua cho php chng ta rt ra nhng bi hc ch yu sau: Bi hc quan trng nht l phi lun pht huy cao tinh thn c lp t ch, t lc t cng i i vi tng cng on kt v m rng hp tc quc t; kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i; xc nh ng, t li ch dn tc ln hng u; c cch nhn ng n, linh hot v i tng v i tc trong bi cnh mi. Bi hc v thng xuyn i mi t duy i ngoi: iu ny ch c th c c bng vic vn dng linh hot, sng to l lun Mc - L-nin v t tng ngoi giao H Ch Minh, m ni bt l nguyn tc "d bt bin, ng vn bin", "thm bn bt th". Qu trnh i mi t duy phi lun gn cht vi hon cnh thc t, yu cu nhim v cp thit ca t nc, trn quan im nhn nhn Vit Nam l mt b phn ca th gii, c s gn b, tc ng qua li mt thit vi th gii bn ngoi. i mi t duy i ngoi th hin cch nhn nhn, tip cn mi khi nh gi, d bo tnh hnh th gii, xu th ca th gii, thi i. Bi hc v cng tc l lun, nghin cu chin lc, d bo tnh hnh: Thc tin cho thy phi lun lun ch trng cng tc nghin cu chin lc, d bo tnh hnh, tng kt l lun v thc tin kp thi rt ra nhng bi hc qu bu cho cc giai on tip theo ca cng tc i ngoi. Bi hc v thng nht i ngoi: Phi khng ngng hon thin c ch thng nht qun l i ngoi nhm pht huy sc mnh tng hp ca c h thng chnh tr, ca c nc trong trin khai chnh sch v hot ng i ngoi. Bi hc v cng tc cn b: Phi lun quan tm o to i ng cn b lm cng tc ngoi giao va hng va chuyn, p ng nhng i hi ngy cng cao ca thi k mi.

Tip tc i mi cng tc i ngoi trong tnh hnh mi Trong nhng nm ti, tnh hnh th gii v khu vc s tip tc din bin phc tp, bt trc v kh lng. Quan h gia cc nc ln tip tc an xen c v hai mt u tranh v hp tc - tha hip. Xu hng cng quyn trong quan h quc t cng nh cuc u tranh gia n cc v a cc, n phng v a phng vn tip din. Nhiu "im nng" cha c gii quyt v vn cn nguy c bng n. Tuy chin tranh th gii t c kh nng n ra, nhng chin tranh cc b, xung t, chy ua v trang, khng b... cn xy ra nhiu ni vi quy m, mc khc nhau. Ha bnh, hp tc, hi nhp v pht trin vn l xu th ln ca th gii. Khng b quc t v chng khng b, cc vn ton cu khc nh i ngho, dch bnh, mi trng, ti phm xuyn quc gia tip tc thu ht s quan tm ca cng ng quc t v hot ng i ngoi ca cc quc gia. Kinh t th gii v khu vc phc hi, pht trin nhng vn n cha nhng nguy c xut pht t mt tri ca ton cu ha; cnh tranh gay gt v thiu cng bng gia cc quc gia v cc tp on a quc gia; th trng ti chnh bp bnh v gi nhin liu bin ng mc cao. trong nc, tuy th v lc c tng ln ng k, nhng t nc ta vn phi i ph vi m mu "din bin ha bnh" v cc hnh ng xm phm ch quyn, ton vn lnh th. Tham gia vo hi nhp kinh t khu vc v quc t, nc ta ang ng trc sc p rt ln, do phi c s chun b chu o, nng cao kh nng cnh tranh nu khng mun lm vo th bt li trong cuc cnh tranh gay gt trn th trng th gii. Bn nguy c i vi nc ta m ng ch r vn tn ti, din bin phc tp, an xen, tc ng ln nhau, khng th xem nh nguy c no. Nhn t gc i ngoi, nguy c b tt hu c kh nng tc ng mnh ti din bin ca cc nguy c khc. Nhng thun li v kh khn, thch thc i vi nc ta lun an xen nhau, tuy nhin thun li vn l ch yu. Nhn t c ngha quyt nh l tim lc mi mt v v th quc t ca nc ta c tng cng qua gn 20 nm i mi cng c thm nim tin vo cng cuc i mi do ng ta khi xng v lnh o, nng cao s nht tr trong ton ng v s ng thun trong x hi. Trn bnh din quc t, mc d tnh hnh cn din bin phc tp nhng ha bnh, hp tc v pht trin vn l xu th ln. Chng ta c y kh nng gi vng ha bnh, n nh thc hin thng li s nghip cng nghip ha, hin i ha t nc theo nh hng x hi ch ngha. y cng l nn tng c bn chng ta xc nh ng li i ngoi v trin khai mnh m hn cc hot ng quc t trong giai on mi. Nhng thnh tu t c trong vic thc hin chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta trong 20 nm qua cng nh nhng bi hc kinh nghim to c s chng ta cng suy ngm mt s vn v phng hng cng tc i ngoi thi gian ti: Mt l, mc tiu v li ch cao nht ca ta vn l gi vng mi trng ha bnh v n nh, bo v vng chc ch quyn v ton vn lnh th ca t nc, to mi iu kin thun li thc y pht trin kinh t nng ng, bn vng. Do vy, cn tip tc hon thin v kin tr theo ui ng li i ngoi c lp, t ch, rng m, a dng ha, a phng ha quan h v ch ng hi nhp quc t. Theo , cn tch cc xy dng v trin khai thc hin cc khun kh quan h n nh, lu di hin c vi cc i tc theo ng phng chm "Vit Nam sn sng l bn, l i tc tin cy ca cc nc", a quan h vi cc nc i vo chiu su, to s an xen li ch, cng c an ninh t nc v to mi trng thun li nht cho cng cuc pht trin kinh t. Hai l, y mnh hi nhp kinh t quc t, c song phng v a phng, nht l hng ti gia nhp WTO. Xy dng, hon thin chin lc tng th v l trnh cho tng giai on v hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam sau khi gia nhp WTO, lm c s ch ng iu hnh v thc hin c hiu qu tin trnh hi nhp. Hon thin chnh sch tranh th u t, vin tr pht trin, xc tin thng mi, du lch v hp tc lao ng vi tng i tc. Ba l, tp trung n lc to chuyn bin c bn trong cng tc ngoi giao phc v kinh t. Trng tm l trin khai cc nhim v c quy nh trong Ngh nh 08/CP, tp trung vo cng tc thng tin v d bo v m, gp phn to mi trng v khun kh php l thun li cho hot ng kinh t i ngoi, thc y cc mt hot ng kinh t i ngoi, h tr c hiu qu cc yu cu ca doanh nghip, a phng trong kinh t i ngoi. Bn l, tng cng v m rng quan h hp tc nhiu mt vi cc t chc quc t v khu vc, trc ht vi ASEAN, APEC, ASEM, Lin hp quc, WB, IMF, ADB v vi cc t chc phi chnh ph, kt hp hiu qu ca quan h song phng vi quan h a phng, y mnh hot ng v tng bc nng cao vai tr ca Vit Nam trong cc t chc ny. Tch cc t chc thnh cng Hi ngh cp cao APEC 14 ti H Ni nm 2006. Nm l, tip tc pht huy vai tr quan trng ca ngoi giao nhn dn v cc hnh thc ngoi giao phong ph khc cng vi ngoi giao ca ng v Nh nc to thnh sc mnh tng hp trn mt trn i ngoi. Su l, tip tc coi trng v y mnh cng tc vn ng ngi Vit Nam nc ngoi, m trng tm l trin khai thc hin Ngh quyt 36 ca B Chnh tr; sa i, b sung v xy dng mi chnh sch khuyn khch v to iu kin cho ngi Vit Nam nc ngoi hng v qu hng, tham gia xy dng t nc; ch trng hn na cng tc bo h cng dn; trin khai nhiu bin php tch cc thc hin ch trng ha hp dn tc, hng ti tng lai. Trong thi k i mi, vic qun trit v trin khai c hiu qu ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ha, a phng ha cc quan h quc t theo phng chm "Vit Nam sn sng l bn v i tc tin cy ca tt c cc nc trong cng ng th gii, phn u v ha bnh, c lp v pht trin" em li cho Vit Nam mt tm vc mi v mt v th mi. Cha bao gi s giao lu gia Vit Nam vi cc nc khp cc chu lc, tt c cc cp v trn tt c cc lnh vc li din ra nng ng nh t gia thp k 90 ca th k XX n nay. S tng ha cc mi quan h ca Vit Nam vi cc nc lng ging, khu vc, nc ln, cc trung tm kinh t - chnh tr, bn gn, bn xa, kt hp gia a dng ha vi xc lp v cng c quan h vi cc i tc tin cy, cc th trng chin lc, to cho Vit Nam th i ngoi cn bng, n nh v vng chc, to mi trng quc t thun li cho cng cuc cng nghip ha, hin i ha v bo v t nc.

Nhng thnh tch i ngoi to ln trn y khng nh tnh ng n ca ng li i ngoi ca ng v Nh nc ta, khng nh bn lnh lnh o ca ng ta v kh nng ca t nc ta vng vng vt qua mi th thch ca thi gian v thi cuc vn ti mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Nhng thnh tch i ngoi y cng vi thnh tu pht trin chung ca t nc to tin thun li v cn thit chng ta pht huy hn na vai tr ca i ngoi trong bi cnh tnh hnh mi i vi s nghip xy dng v bo v T quc, tng thm th v lc cho t nc nm bt vn hi mi, ng thi i ph vi thch thc mi.

Nguyn Dy Nin B trng Ngoi giao