Informbiro

Komunistiki informacioni biro, ili, skraeno, Kominform, Kominformbiro ili Informbiro su kolokvijalni nazivi za organizaciju koja se slubeno nazivala Informacioni biro komunistikih i radnikih partija i predstavljala meunarodnu organizaciju komunistikih partija, koja je delovala od 1947. do 1956. Informbiro je predstavljao prvu formalnu organizaciju komunistikih partija nakon rasputanja Tree internacionale (Kominterna) tokom drugog svetskog rata, a osnovan je 1947. kao njen naslednik i jedan od temelja Istonog bloka, nastalog raspadom ratne antihitlerovske koalicije, poetkom hladnog rata i uspostavom sovjetske hegemonije nad Istonom Evropom. Izraz je na prostoru bive Jugoslavije postao sinonim za period u kome se vladajui reim na elu s Titom i KPJ ogradio od Staljinovog SSSR-a, a to je dovelo do poetka neprijateljstva tadanje Jugoslavije sa novostvorenim Istonim blokom, ekonomske krize, ratnih napetosti i pojaanja unutranje represije prema stvarnim ili navodnim pristaama Staljina u Jugoslaviji iji je najzloglasniji simbol Goli otok. Istorija Informbira se obino deli u tri etape. U prvoj etapi (1947. - 1948.), zapoeto je privrivanje zemalja radnikog pokreta, da bi ve u drugoj fazi (1947. - 1953.), Informbio bio jedino okrenut protiv KPJ, koja je odbila da se povinuje njegovom diktatu. Trei i poslednji period Informbiroa (1953. - 1956.) se naziva jo i proces "destaljinizacije", odnosno etapa poraza samog Informbiroa. Za vreme postojanja, Informbiro je imao ukupno tri zasedanja. Prvo je odrano u Beogradu (decembar 1947.), drugo u Bukuretu (jun 1948.) i tree u Budimpeti (novembar 1949.).

Do prvih nesuglasica izmeu Tita i Staljina dolo je u februaru 1948. godine oko pitanja stvaranja balkanske federacije.Staljin je bio ljut zbog toga to se Jugoslavija ne konsultuje sa SSSR-om vec ih stavlja pred svren in,a kao jedan od primjera naveo je jugoslovensko forsiranje federacije sa Albanijom iako to moe proizvesti ozbiljne komplikacije na Balkanu. Zbog toga je 10. februara 1948. godine podnio delegacijama Jugoslavije i Bugarske ultimatum o stvaranju federacije izmeu ove dvije zemlje,a da se tek onda moe priati o prikljuenju Albanije ovoj junoslovenskoj federaciji. Staljin je smatrao da u bugarskoj vladi ima ljudi koji su u SSSR-u proveli po deset-petnaest godina te da e preko ove federacije lake dominirati Jugoslavijom kao najjaim faktorom ovog dijela Evrope,a isto tako je mislio da e ovim putem stati u kraj tzv. Jugoslovenskom nacionalizmu te e sprijeiti svaku opasnost od samostalnog razvoja socijalistike revolucije na Balkanu. Iako su i jugoslovenska i bugarska delegacija u principu bile za stvaranje ove federacije,smatrali su da je jo uvijek preuranjeno govoriti o tome jer je trebalo regulisati niz drugih pitanja (npr,stvaranje carinske unije),a ovaj iznenadni zatjev posebno je zaudio jugoslovensku delegaciju posto su smatrali da se iza toga krije neto drugo,te su ga odluno odbili smatrajui da se radi o nekoj vrsti trojanskog konja koji bi trebalo da sprijei

jugoslovensku revoluciju i njen socijalistiki put.Nakon ovoga,David i Golijat stali su jedan naspram drugog:jedna relativno mala, novonastala socijalistika zemlja nala se pod ekonomskim,vojnim i politikim pritiskom velike socijalistike zemlje.Upravo zbog toga e 1948. za Jugoslaviju i Tita ostati zabiljeena kao jedno od najznaajnijih i najteih razdoblja kada je trebalo izdrati vojni,ekonomski i politiki pritisak nezamislivih razmjera da se ne bi palo na koljena pred velikom silom,te da bi se sauvala nezavisnost i samostalan put u socijalizam. Poto je Staljin vidio da Tito nee udovoljiti njegovim zahjevima o stvaranju balkanske federacije,odluio se za ekonomsku blokadu,odnosno kako je on to naveo tiho guenje. Pomoniku ministra vanjske trgovine Jugoslavije Bogdanu Crnobrnji je 22.februara 1948. u sovjetskom Ministarstvu spoljne trgovine stavljeno do znanja da Jugoslavija ne moe raunati na proirenje razmjene u metalima,pamuku i nafti. ak i prije ove odluke Jugoslavija je imala nepovoljan trgovinski sporazum sa SSSR-om jer se razmjena robe vrila na bazi svjetskih cijena,a to je u konkretnom slucaju znailo da je nerazvijena zemlja,usred manje produktivnosti rada morala davati ekstraprofit razvijenijoj zemlji. U svom prvom pismu Titu i KPJ,27. marta 1948. Staljin je iznijeo niz optubi koje se tie sveukupne Jugoslovenske politike,kao i Jugoslovenskog odnosa prema Sovjetskim vojnim i civilnim strunjacima u toj zemlji. Navedeno je da je Crvena armija u Jugoslaviji izloena diskreditovanju, da meu jugoslovenskim rukovodiocima krue antisovjetske izjave koje stvaraju antisovjetsku atmosferu, da je takva zakulisna kritika slina kritici Trockog, da u KPJ nema demokratije i da se u njoj ne osjea duh klasne borbe, da u Jugoslaviji jaaju kapitalistiki elementi na selu, itd. U tom pismu se navodi da su se jugoslovenski vojni rukovodioci,prije svih Titov bliski saradnik Milovan ilas,okrenuli sramoenju Sovjetskih vojnih savjetnika kao i diskreditovanju Crvene armije uporeujui je u moralnom pogledu sa imperijalistikim,anglo-amerikim vojnim savjetnitvom.

Sve ovo je za posljedicu imalo stvaranje neprijateljske atmosfere oko Sovjetskih vojnih savjetnika uslijed ega je Sovjetska vlada smatrala smijenim ostavljanje svojih strunjaka u Jugoslaviji. Kao direktnog krivca,optuena je Jugoslovenska vlada jer nije poduzela nikakve mjere otpora za sprijeavanje ove situacije. U pogledu povlaenja civilnih strunjaka iz Jugoslavije,najveu ulogu imao je sovjetski ambasador u Beogradu,Lavrentijev koji je ukazao na to da se sovjetski predstavnici u Jugoslaviji stavljaju pod kontrolu organa bezbjednosti Jugoslavije,na to su predstavnici SSSR-a nailazili samo u nekim buroaskim zemljama. Kao i u prethodnoj situaciji,Sovjetska vlada je smatrala nedopustivim ostavljanje svojih civilnih strunjaka u neprijateljskoj atmosferi,kakva je po njihovom miljenju vladala u Jugoslaviji. Na ovakve teke optube,Tito je ubrzo odgovorio u pismu,koje je poslano 13. aprila 1948. godine Staljinu i Molotovu. On je smatrao da su zakljuci Sovjetske vlade netani i tendenciozni jer potiu iz antipartijskih krugova,kao i mnogih nezadovoljnika koji ele pokvariti meusobne odnose

ove dvije zemlje. Reduciranje vojnih strunjaka Tito je obrazloio tekom finansijskom situacijom u zemlji,jer su u to vrijeme sovjetski strunjaci imali tri puta vee plate od ministara u Jugoslovenskoj vladi.Sto se tie navodne ilasove izjave,Tito je rekao da je i ona apsolutno netana,jer bi tako neto mogao izjaviti samo neprijatelj i SSSR-a i Jugoslavije. Tito je smatrao da je Sovjetska vlada trebala obavijestiti Vladu Jugoslavije ukoliko nije bila zadovoljna tretmanom i odnosom prema svojim civilnim strunjacima kako bi to Jugoslovenska vlada ispitala,a ne ih ovako staviti pred gotov in i zadati im velike potekoe. U ovoj prepisci,Staljin se dotakao i naina na koji Jugoslavija vodi svoju unutranju i vanjsku politiku. Staljin je zamjerio to to u Jugoslaviji,navodno,krue mnoge antisovjetske izjave,kao naprimjer:da u SSSR vlada velikodrzavni ovinizam,da SSSR tei da ekonomski osvoji Jugoslaviju ili da se SSSR izrodava. Takoe,KPJ je zamjeren nedostatak unutarpartijske demokracije ,kao i porast kapitalistikih elemenata na selu,a kao glavni krivac optueni su Tito i KPJ.Nakon to je iznjeo kritiku vanjske politike KPJ,Staljin je zamjerio i nain na koji Jugoslavija vodi unutranju politiku.Rekao je da KPJ nije legalna zbog toga sto se utapa u Narodni front,koji se smatra osnovnom rukovodeom snagom sto su karakteristike menjevika koje je Staljin okvalifikovao kao pakosne oportuniste i likvidatore partije. Zbog svega ovoga,KPJ se ne moe smatrati marksistiko-lenjinistikom,odnosno boljevikom. Staljin je smatrao da su upravo ovo osnovi nesporazuma u sovjetskojugoslovenskim odnosima. Odgovor na Staljinove optube napisao je sam Tito istakavi:Drugovi,ovdje se radi,prije svega,o odnosu izmeu drave i drave....Meni se ini da se oni slue ideolokim pitanjima da bi opravdali svoj pritisak na nas,na nau dravu...O tome se,drugovi,radi... Sve ove optube su dirnule Jugoslovene posebno zato to su oni bili jedan od saveznika SSSR-a u Drugom svjetskom ratu i to su sovjetski narod smatrali kao svoje najvee prijatelje. Nakon sto je Staljin uvidio da Tito nee posustati pred njegovim ekonomskim i politikim pritiskom,odluio je da u itavu prepirku uvede i Informbiro. Na zasjedanju Informbiroa,28.juna 1948. godine u Bukuretu usvojena je Rezolucija o stanju u KPJ,a ovo je ujedno bilo i prvo angaovanje Informbiroa u sukobu koji je postojao.Jugoslavija je odbila prisustvovati ovom sastanku jer su smatrali da je pitanje nesuglasica izmeu CK SKP i CK KPJ od poetka nepravilno postavljeno,te da bi raspravljanje sa Informbiroom vodilo samo produbljivanju nesuglasica,a ne njihovom otklanjanju. Tito i KPJ su smatrali da je jedini nain rijeavanja nesuglasica neposredan kontakt izmeu rukovodstava dvije komunistike partije da bi se diskutovalo u vezi spornih pitanja.Rezolucija je sama po sebi imala osam taaka i u sebi je sadravala dvije odluke. Optube su polazile od osnove da KPJ u posljednje vrijeme po pitanjima unutranje i vanjske politike pravi liniju koja znai odstupanje od marksizma-lenjinizma. U optubama je konstatirano da je vodstvo KPJ sprovodilo neprijateljsku politiku prema Sovjetskom Savezu te da je u Jugoslaviji doputeno sramoenje sovjetskih vojnih specijalista i diskreditovanje Sovjetske armije. Zamjereno je i to sto su sovjetski graani u Jugoslaviji bili stavljeni pod nadzor organa Dravne bezbjednosti i praeni.Sve ove injenice svjedoe da su jugoslovenski rukovodioci poeli identifikovati spoljnu politiku SSSR-a sa spoljnom politikom buroaskih zemalja sto je bilo dostojno samo nacionalistima. Takoe je ustvrdeno da jugoslovenski rukovodioci sprovode nepravilnu politiku na selu

doputajui rast kapitalistikih elemenata,a sve to u uslovima kada u Jugoslaviji preovladuje individualno gazdinstvo te kada nema nacionalizacije zemlje. Jugoslovenski rukovodioci se protive poznatom Lenjinovom ucenju da sitno individualno gazdinstvo raa kapitalizam,te zbog toga politika situacija na selu ne daje razloga za bezbrinost i zadovoljstvo. Dalje se navodi da rukovodstvo KPJ odstupa od lenjinistike teorije poto za osnovnu rukovodeu partiju ne smatra Komunistiku partiju nego Narodni front ,a ovakva politika u sebi krije opasnost izrodavanja jugoslovenske narodne republike.Informacioni biro je takoe miljenja da u jugoslovenskoj partiji vlada nedemokratski,birokratski reim koji je tetan za ivot i razvoj KPJ. Partiji je zamjeren nedostatak unutarpartijske demokratije,kao i to sto je veinom sastavljena ne od izabranih,ve od kooptiranih lanova sto znai da se fakticki nalazi u polulegalnom stanju.Informbiro je zamjerio Jugoslaviji i njihovo nepojavljivanje na sastanku,jer su komunistike partije,sazivajui Informacioni biro pole od nepobitnog principa da svaka partija treba da polae rauna o svom radu pred Informacionim biroom,ali i da ima pravo kritikovati ostale partije. Upravo zbog toga je ovaj potez KPJ vien kao krenje ravnopravnosti komunistikih partija i ravan je zahtjevu da se KPJ stavi u privilegovani poloaj.Kao posljednju taku rezolucije,Informbiro konstatuje da je KPJ,svojim antisovjetskim i antipartijskim miljenjima nespojivim s marksizmom-lenjinizmom te svojim odbijanjem da uestvuje na zasjedanju Informbiroa sebe automatski iskljuila iz porodice bratskih komunistikih partija,odnosno iz redova Informbiroa. Iako je oigledno da su razlike izmeu pisama CK SKP i rezolucije Informbiroa samo formalnog karaktera,ona ipak predstavlja jedinstven dokument u meunarodnim odnosima jer su u njenom donoenju uestvovali predstavnici SSSR-a i drugih istonoevropskih zemalja.Kao glavnog krivca za ovu situaciju,Informacioni biro je vidio rukovodstvo KPJ na elu sa Josipom Brozom Titom oko ijih su redova preovladali nacionalistiki elementi koji su za posljedicu imali miljenje da se jugoslovenski socijalizam moe izgraditi bez podrke zemalja narodne demokratije,odnosno bez podrke SSSR-ovog modela socijalizma. Na drugom zasjedanju Informbiroa,u Bukuretu 28. juna 1948. godine,dolo je do nesuglasica izmeu SSSR-a i nekih lanica Informbiroa koji su se usprotivili donoenju rezolucije na onaj nain na koji su je predlagali Rusi. Meutim,onda je ruski general i politicar Zdanov rekao da Rusi raspolau podacima da je Tito imperijalistiki pijun.Upravo to je bio glavni argumenat predstavnika SSSR-a protiv Jugoslavije i Rezolucija je objavljena 28. juna 1948. godine te se pamti kao jedan od oiglednih sluajeva grubog mijeanja jedne drave u unutranje stvari druge drave. Rezolucija je,moe se rei imala dvije osnovne funkcije;na jednoj strani,sluila je svrsi otrog politiko-ideolokog pritiska,ali je takoe bila potrebna da bi se zaotrili odnosi izmeu SSSR-a i drugih istonoevropskih zemalja na jednoj strani,te Jugoslavije na drugoj.Jasno je da su Staljin i sovjetski rukovodioci smatrali da e objavljivanjem ove rezolucije u Jugoslaviji izazvati rascjep te da e se jugoslovenski narod pobuniti protiv svoje vlade zahvaljajujui Staljinovom autoritetu. Meutim,sovjetski rukovodioci su zaboravili injenicu da je u Jugoslaviji popularisanje Staljina ilo preko Komunistiske partije i Tita lino,te su pokazali da slabo poznaju deavanja u Jugoslaviji jer su bili vrsto uvjereni da e Tito sprijeiti objavljivanje rezolucije u jugoslovenskoj tampi to se nije desilo i Rezolucija Informbiroa sa odgovorom KPJ je objavljena 30. juna u jugoslovenskoj tampi. Sada je najvee pitanje bilo kako e jugoslovenski narod prihvatiti rezoluciju,te kako e se navii na injenicu da je Staljin odjednom,preko noi postao njihov najljui neprijatelj u borbi za nezavisnost i samoupravljanje.

Trenutna reakcija ljudi je bilo oajavanje i nevjerica zbog svega sto se deavalo,ali je narod poslije toga bio jedinstven i odluan u borbi za samoupravljanje. Ipak,neki ljudi se nisu mogli pomiriti sa injenicom da im je Staljin postao neprijatelj te su odluili da mu ostanu vjerni i da krenu protiv Tita,vjerujui da je on ustvari glavni krivac za ovaj sukob.Takvi ljudi su nazivani informbiroovcima i slati su na pusto jadransko ostrvo Goli otok na revidiranje svojih stavova.

Tito i oni koji su bili uz njega su znali da svoju borbu protiv informbirovaca mogu dobiti samo uz odreenu cijenu.Ta je cijena bila gruba i surova represija prema informbirovcima.Goli otok bio je samo jedan od radnih logora,zatvora i muilista na koji su slati svi oni koji su propagandom djelovali za Staljina,a protiv Tita.Ti ljudi bi,nakon to revidiraju svoje stavove ponovno bili pusteni na slobodu.Ostali,koji su ostali vjerni Titu osjetili su da su ti dani u Jugoslaviji bili posebno teki zbog toga sto je Jugoslavija praktino bila sama u svijetu,sa Istoka pritisnuta Staljinovim pritiskom,a sa Zapada nerazumijevanjem i starim prijetnjama.Pritom su Tito i lanovi KPJ morali paziti na iluzije o SSSR-u kao bratskoj zemlji koje su ostale kod veine ljudi u Jugoslaviji.Trebalo je prepustiti radnim masama da same kau:Dolje Staljin,a ne da se u izljevu ljutnje Komunistika partija odvoji od masa i sama krene s tim parolama.Moda i najbolji opis o tadanjem stanju u Jugoslaviji je dao sam Tito rekavi: Nema sumnje da je nae ljude itav sukob,a naroito rezolucija,strahovito pogodio,da smo mi u Jugoslaviji,uprkos mnogim sumnjama,ipak u osnovnom imali vjeru u Sovjetski Savez,u Staljina...Na moje oi su partizani ginuli u ratu sa Staljinovim imenom u ustima...Nismo mi uzalud,iz godine u godinu,uporno govorili naem narodu o SSSR-u kao zemlji socijalizma...Ne treba kriti niti se sada to smo mi na SSSR do 1948 godine gledali s toliko vjere i ljubavi.Mi se tih naih iluzija ne stidimo,nego naprotiv,njima se ponosimo.One su bile pozitivna stvar i pokazivale su nau duboku vjeru u napredak i socijalizam.A u junskim danima 1948,kada ih je Staljin tako nemilosrdno,tako brutalno pogazio,nama je to bilo strahovito teko,ali mi nismo izgubili vjeru u socijalizam,nego smo poeli da gubimo vjeru u Staljina,koji je stvar socijalizma izdao.Nije se tu radilo o nekom razoaranju,o nekoj tuzi sto raskidamo s Rusima,nego su nam ti dani bili teki jer su druge brige bile posrijedi-budunost socijalizma,budunost ove zemlje koja se napregla da svojim vlastitim sredstvima,na nain koji to najbolje odgovara narodu ove zemlje,izgradi socijalizam.To je bila moja osnovna briga u juskim danima 1948 godine.Meni je bilo jasno da taj sukob nije privremena stvar,nego definitivni prekid,definitivni sukob.Perspektiva mi je bila jasna,ali teko mi je bilo zbog toga to tada jo nisam vidio sve mogunosti kako da izaemo iz situacije u kojoj smo se nalazili.Nisam znao kakvo ce biti reagiranje na Zapadu,ali sam bio spreman da se sa sa svakom opasnou uhvatim u kotac... Ove Titine rijei najbolje pokazuju teinu i kompliciranost situacije u kojoj se Jugoslavija nala,ali isto tako pokazuju i odlunost,kako Tite tako i veine Jugoslovena da se izbore za nezavisnost i samoupravljanje.

Vladimir Dedijer..........Dokumenti 1948-knjiga prva Beograd