You are on page 1of 4

Data Basiku

Totl rea rai nian 377,923 kilmetru kuadradu (ai-laran: 66.4%, rai ba toos no natar: 12.6%) (2005/2006)* Populasaun Tokon 127.77 (2006)* Populasaun barak liu dasanuluk iha mundu (2005)*

Japaun
Data bziku 2 Poltika 4 Indstria 5 Istria 6 Kultura 7 Moris lor-loron 8 Desportu 9 Moris iha Japaun no etika bziku 10 Relasaun Japaun-Timor-Leste12

Kapitl Tokyo (Populasaun: 12,571,000) (2005)* Moeda (fulan ikus husi 2007) (banku Japaun nian) Yen () 1 U.S. dollar = 113.12 yen 1 Euro = 166.47 yen Ekspetasaun vida moris ema nian (2006)* Mane: Tinan 79.00 Feto: Tinan 85.81

Loron boot nasionl Loron Tinan Foun:1 Jeneiru Loron nebe labarik barak iha Japaun sai adultu:Segunda daruak iha fulan Jeneiru Loron Fundasaun Nasional:11 Fevereiru Loron Vernal Equinox:iha Marsu 21 Loron Showa:29 Abril Loron Memorial Konstituisaun:3 Maiu Loron ai-tahan matak nian:4 Maiu Loron Labarik nian:5 Maiu Loron Marina nian:Segunda datoluk iha fulan Julhu Loron respeitu ba ema idozus sira:Segunda datoluk iha fulan Setembru Loron Autonu Equinox:iha Setembru 23 Loron desportu:Segunda daruak iha fulan Outubru Loron Kultura:3 Novembru Loron agradesementu ba servisu nain sira:23 Novembru Loron moris Emperador nian:23 Dezembru Bandeira no inu nasionl Bandeira nasionl Japaun nian nee ho naran hi-nomaru, mean kabuar neeb hanesan simbolu loro-matan iha kr mutin nia klaran. Liafuan Kimigayo husi inu nasional Japaun nian nee bazeia ba poezia Waka nian neebe hakerek ona iha tinan 1000 liu ba. Liafuan nee espresa vontade ba prosperiedade nasional no dame rohan laek nian. Klima Arkipelago Japons mais ou minus 3,000 kilometru iha the Japanese archipelago stretches for some 3,000 km husi norte axis do sul ho nia klima diferensa husi rejiaun ba jona sub-rejiaun arctika iha rejiaun norte nian, rea klima natoon iha sentrl no rea klima sub-trpika iha rejiaun sudeste.

Embaixada Japaun nian iha Timor-Leste

http://www.timor-leste.emb-japan.go.jp
2

Brutu produtu rai-laran /domstika (2006 banku mundial) US$ 4,900.0 billion Brutu rendimentu nasionl pur kapitl (2006 banku mundial) US$ 38,410 Ranking brutu rendimentu nasionl (2006 banku mundial)

Poltika ( Seiji)
S el u k - s el u k ta n Ca n a d Es p a n h a I t l i a
Depoizde remata Funu mundil (guerra mundial) daruak nian iha fulan-Agostu 1945, Japaun hah foti espasu ba dalan Nasaun demokrtika. Konstituisaun Japaun nian, neeb sai efetivu iha tinan 1947, bazeia ba prinsipiu tolu: Soberania populr, respeitu ba direitus-umanus fundamentl no rennsia funu. Konstituisaun ms estipula independnsia ho sanak tolu husi instituisaun Governu nian mak orgaun lejislativa, ezekutiva, no juridisil.

$b

il

li

Fr a n a Rei n o Un i d o Ch i n a 0 10000 20000 Al em a n h a

Estrutura Governu nian. The Diet (Sanak orgaun legislativu) kompostu hosi 480 kadeira husi reprezentante parlamentu (uma fukun) no 242 kadeiras husi konseileiru uma fukun (upper house) . Sanak husi orgaun ezekutivu mak gabinete organizadu hanesan sistema gabinete parlamentr. Ho lideransa Primeiru-Ministru ho Ministrus nain 12. Podr juridisil tribunl supremu, no ms Tribunal distritl kiik sira seluk.

on

J a pa un Total valr negsiu nian (2006, ministriu ekonomia, negsiu no indstria) Importasaun: US$ tokon 579,010 Eqipamentu no mkina: 28.5% konvustivel: 27.7%, sena-aihan: 8.5%, kmika: 7.3% testil: 5.1% Es ta d o s Un i d o s Esportasaun: US$ tokon 646,693 d e Am r i ca ekipamentu no makina sira: 68.7% kmika: 9.0% Sasan besi nian: 7.7% Parseiru boot negsiu nian: (2006, ministeriu ekonomia, negsiu no industria) Importasaun: zia (43.6%), leste klaran (18.8%) Norte amerikanu (13.4%), uniaun europeia (10.3%) Exsportasaun: Asia (47.5%), norte Amerikano(24.0%), Uniaun Europeia (14.5%) Asistnsia dezemvolvimentu offisil (ADO) (net disbursementu) (2006, OECD/DAC)

Famlia imperil Emperadr mak simbolu estadu nian no ms unidade povu nian neeb la iha kbiit Governu nian. Asaun hotuhotu neeb emperadr halo kona-ba problema estadu nian neeb mak dadatuir rekomendasaun no aprovasaun gabinete. Emperador atul, Akihito, simu tronu iha tinan 1989 hanesan uma-hn emperil ba dala 125. Emperadr, Akihito no imperatris, Mechiko hetan grasa oan nain tolu no mos bei-oan nain haat.

S eluk-seluk tan I t lia Canad US $ billions Espanha S u cia Holanda Alemanha 0 10 20 30 Fran a
3 4

Relasaun internasionl sira. Japaun ativamente involve iha atividade oin-oin hodi realiza dame, prosperiodade no estabilidade iha mundu. Wainhira buka hela solusaun terorizmu, ekonomia mundu, protesaun ambiente no isu globl sira seluk. Japaun iha papl importante atu asegura estabilidade iha isu regional neeb iha pontesialidade atu f impaktu ba komunidade internasionl, ho kbiit atu kesimetin no koperasaun ho mundu nian, poder maioria enfaze iha relasaun sira Japan-US nian.

Governu Sentrl no lokl Iha japaun iha governu lokal (Prefactures) 47 no totl husi nee mak sidade 1800 , Vila no Suku sira iha Japaun (April, 2007). Munisipiu idak-idak iha ninia asembleia rasik. Governadr lokl sira no ulun-boot sidade no vila nian sira hili liu husi votus konsulta populr. Sistema guvernu lokl aplika liu demokrasia diretamente duk guvernu sentrl.

INDUSTRIA Sangyo
Wainhira funu remata ekonomia Japaun haluan iha hakat neebe lalais, tau-matan ba kreximentu ekonomia tinan-tinan iha numeru 8% husi tinan 1953 too 1973, agora dau-daun tama iha ranking daruak iha mundu tuir nasaun Amrica. Liu husi terus oin-oin hanesan ambiente polusaun nian too iha aumenta populasaun nian neebe makaas iha (skulu) tinan 1960, husi hakaas an no hakaran guvernu nian, husi industria no populasaun iha hakaran tebes no hetan posibilidade rezolve duni problema hirak nee. Japaun sai hanesan nasaun neeb sempre tivu involve ba problema sira ambientl husi mundu tomak, hodi foti benefisiu balun ba espernsia hirak nee. STRUKTURA INDUSTRIA Perodu kreximentu ekonomia iha Japaun mak iha tinan (1950-80s) liu husi produsaun indstria tanesan besi, roo, telefone, produsaun ekipamentu sira ba eletrisidade. Apresiasaun ba osan yen komesa iha tinan 1985 neeb halo indstria barak mak esporta ba rai seluk. Husi 4.3 % populasaun neeb servisu ba indstria dahuluk (agrikultura, etc), husi 27 % iha indstria daruak no iha 67.7% iha servisu social siara no industria sira seluk datoluk nian. INDUSTRIA PRODUSAUN Buat rua mak makaas iha esportasaun mak tanesan ekipamentu sira eletrisidade nian no telefone. 373,481 husi industria robot, 40.5% husi totalidade mundu tomak, husi servisu tomak remata iha tinan 2005. Peskiza no dezenvovilmentu iha rea bioljiku, kmika, fzika no buat seluk iha rea teknolojia avansadu neeb sei lao hela. AGRIKULTURA NO PEKURIA Kona-ba supply hahn, nasaun Japaun sei depende ba importasaun hosi rai seluk, kona-ba sel-suffiency sei iha nmeru neeb kiik, iha deit nmeru 12.6% husi uza rai estadu nian ba agrikultura (2005). Rai Japaun haleu husi tasi, iha nee povu Japaun dezenvolve ai-han husi tasi sai ai-han neeb furak no gostu. Nasaun nee hetan nia ranking dalimak iha mundu, ba totl tiha ikan nian. (2005, ministriu agrikultura, floresta no peska). NEGSIU Esportasaun neeb priodade liu ohin loron mak ekipamentu sira no sasn elektrisidade nian.(ekipamentu sira elektrisidade, ekipamentus sira neeb presiza liu no telefone) iha importasaun inklui ms mkina sira seluk, produtu petrleu no ai-han. Japaun hetan surplus tokon 170.4 US $ no nia moeda iha balansu iha konta iha tinan 2005 ho ms nia osan rezerva iha nasaun liur hamutuk tokon 973 US$ iha fulan dezembru tinan 2007. (IMF, Ministeriu Finansa).

History/Istria (Rekishi)
Maske ema hetete katak abitante dahuluk iha illa Japaun liu tinan 10.000 ona, Japons ida be agora ita heree nee ninia orijinalidade ema seidauk hetene loloos. Japaun nia kultura niku ida be agora iha nee lori tinan barak atu sai forma ida hanesan agora neeb influnsiadu husi Xina no Pennsula Korea.

Proto-istria Kultivasaun hare no uza sasn sira hanesan besi komesa ona iha Japaun pelumenus tinan 300 AK. Sistema Governmu senrealizadu iha Impriu nee dezenvolvidu ona entre skulu 4 no 7 ho capitl iha fatin ida be agora bolu Nara Prefecture.

Aristokrasa Kultura Budista influensiadu makaas husi Xina neeb tama iha skulu 18. Ikusmai Japaun nia kapitl muda fali ba sidade agora ho naran Kyoto, iha neeb aristokrtiku persiste durante tempu naruk. Tuir ema konta, Genji nia istria mak novela neeb antigu liu iha mundu.

Sosiedade Samurai Ikusmai, klase Samurai gradualmente mak kaer forsa no kaer podr iha skulu 12. Togugawa Shogunate be estabelisidu iha inisiu skulu 17, remata ho konflitu iha tinan barak no rejime ida tuun seluk sae fali, ho kapitl iha Edo (agora Tokyo). Guvernu Edo adota plitika separasaun nasionl hodi limita kontaktu ho nasaun seluk. Too momentu Commodore Perry tama iha Japaun tinan 1853, efetivamente, poltika nee la vale.

Perodu Modernu. Autoridade muda ba Impriu depoizde the Shogun ninia rezignasaun iha tinan 1867 (komemora hanesan Resurisaun Meiji). Hah fali asuntu estadu, Guvernu foun iha Impriu Meiji nia ukun promove poltika Osidentl, inklui estabelesimentu sistema gabinete, formulasaun konstituisaun, reforma sistema governu lokl, no sistema edukasaun modernu. Kultura Osidentl ativamente tama iha poltika enhancement prosperiedade nasionl no haboot podr militr.

KULTURA Bunka
Tinan hirak liub povu Japaun barak mak foti ideia sira husi nasaun seluk, inklui teknolojia, kostume no element kulturl sira seluk, depois dezenvolve fali sai kultura neeb niku. Agora dau-daun istilu moris povu Japaun sira nian kahur tiha ona ho kultura sira seluk mai husi sia no kultura modernu neeb hetan influnsia boot husi nasaun Eropa. KULTURA TRADISIONL - TRADISIONL HEMU S NO IKEBANA Tradisaun rua nee hanesan fundu prinsipl husi koese-malu no fiar-malu wainhira kaer responsabilidade ba riku-soin no formalidade ida. Tradisaun hemu x nian foka liu b espritu neeb hanaran Wabi, hakaran materialidade neeb natoon no espiritualmente nakonu no makaas. Sira nain rua: uma nain no bainaka, konsidera-malu iha tempu serv no simu x nian hanesan sira nain rua nunka marka enkontru ba malu hanesan bai-bain iha sira nia moris. Ai-funan iha tempu neeb aranja tiha ona atu halo balansu esttiku iha ai-funan sira seluk, bazu no fatin neeb seremnia halao ba. KULTURA TRADISIONL - KABUKI, NOH NO KYOGEN Kabuki mak sai hanesan tradisaun arte-infenta nian husi Japaun neeb nia orijinl mai husi dansa foklr iha sekulu 16. Nia perfomasaun husi atividade tomak diriji husi mane ida ho pinta nia-oin neeb malorek ho nia hatais neeb furak iha palku neeb komplikadu. No hanesan atr neeb uza roman makretu no subar an iha hatais neeb furak nee no Kyogen mak sai nia halimar, historia komiku mak diriji lalaok husi Noh nian, no UNESCO tau buat hirak nee mak sai hanesan kandidatu ba obra boot. KULTURA MODERNU - KULTURA POP J-pop, bele bolu mos muzika pop Japans nian, dansa ballad mak sai populr liu iha ritmu mzika Japans nian. HananuKaraoke, f asitnsia ba kantr neeb seidauk profesionl, neeb agora dau-daun namkari iha nasaun barak. Livru kmiku no animasaun sira husi Japaun ms sai familir tebes ba jerasaun foinsae sira iha mundo tomak. Obra neeb populr mak tanesan Astro Boy, Doraemon, Pokemon no Tales hosi Earthsea. KULTURA MODERNU - LITERATURA Iha ema nain rua neeb hetan Nobel prize laureates iha area literatura: Yasunari Kawabata no Kenzaburo Oe. Hakerek nain ka autr b foinsae sira nian mak hanesan Murakami no Banana Yoshimoto neeb livru hetan tradusaun barak ba lee nain ka leitr sira iha mundu tomak.

MORIS LOR-LORON ( Nichijo Seikatsu)


Japaun ninia moris truka derpenti no lalais hafoin Funu Mundial ba daruak, sira-nia moris sai hanesan ema oeste sira. Sira-nia moris kahur- malu entre modelu Japaun no modelu oeste nian, iha reas hahn, hatais no uma. Ezemplu , konsumu hahn, ema bele han tempura (hahn Japaun nian) iha loron ida no han fali hamburger (paun ho naan) ka supermi Xineza nian iha loron tuirmai.

Uma Molok funu Japaun, iha uma barak mak harii ho ai, no kuartu hotu-hotu uza tatami katak biti tradisional Japaun nian hodi nahe iha laran. Estrutura uma Japaun nian ohin loron barak mak uza estilu ka moda ema oeste sira nian hanesan nahe ho ai iha kuartu-hotu, iha rea sidade nian ema barak mak hela iha uma boot no ba famlia boot.

Hahn Etu hanesan hahn bziku iha Japaun no dala barak sira uza ai-habi han nian hodi han. Hahn Japaun nian neeb koesidu mak tanesan Sushi (etu Japaun nian), tempura no soba (supermi Japaun nian). Modelu tein Japaun nian ohin loron oferese hahan ho variedade foun, iha mos hahan modelu tradisionl, inklui ms modelu husi Azia, Europa, Norte America iha fornesementu hahn lor-loron nian.

Edukasaun Labarik Japaun oan hotu-hotu hetan edukasaun tinan 9 tuir lei Edukasaun nian, tinan 6 iha ensinu Bsiku, no tinan 3 iha ensinu pre-sekundriu. 97.7% husi populasaun Japaun tomak mak kontinua estudu iha ensinu sekundriu (tinan 3). 49.4% hosi graduadu ensinu sekundriu nian mak kontinua ba iha ensinu superir iha universidade, Koljiu Junir (2006)*. Tinan akadmiku hah iha fulan-Abrl.

Tempu /poka Japaun iha poka haat neeb mak la hanesan no riku ho atividade pasiar. Iha Spring, ema barak halibur iha aihun matak nia okos, iha Summer hanesan tempu atu halo festivl no tiru fogetes. Ema sira iha Yukata (Kimono informal) dansa no hananu Bondori no han hahan oi-oin iha odamatan oin. Ema barak sae foho iha Autumu atu haree mundu nia furak neebe ho kr oi-oin. Iha winter, ema hotu atrapalla ho atividade Sky iha fatin zelu nian iha nasaun laran.

You might also like