Unua-grada mezlernejo G.

Grassa Mazara del Vallo

Mazara de fi-kaptistoj
Pensoj, rakontoj, rememoroj, bildoj ...

La lernejo Giuseppe Grassa per la projekto Mazara de fikaptistoj volis eduki geknabojn por ke ili konu sian teritorion, por ke ili iu konsciaj kaj respondecaj ef-roluloj en i kaj por ke ili sentu sin heredantoj kaj prizorgantoj de la historia memoro de ilia komunumo. La projekto estis realigita dum la lerno-jaro 2008/2009. i celis fiksi la memoron de la lastaj, ankora vivantaj homoj kiuj konstruis a vidis konstrui la havenon, donante la nunan aspekton al la urbo.

MAZARO EN FESTO

LA LUDOJ DE LA MEMORO

Niaj geavoj rakontis al ni ke dum lu fistinu di Santu Vitu (la festeto de Sankta Vito) mazaranoj kaj loantoj de apudaj municipoj kuniis e rivero Mazaro por eesti la tradiciajn ludojn de Mazara de fi-kaptistoj: jocu di li pignati (ludo de la kuir-potoj) jocu di la ntinna a mari (gioco dellantenna a mare ) jocu di loca (ludo de la ansero) Lu jocu di li pignati, organizita de eta aro da spontanaj urbanoj, okazis e la rivero Mazaro. i konsistis el tio, rompi argilajn kuir-potojn ligitajn al dika nuro kiu pendis super la rivero kaj estis ligita unuflanke al la tuparo Scala Ranni a al Scala di li Puvireddi kaj aliflanke al ipofarejoj. iuj parto-prenantoj estis junaj kaj lertaj maristoj kiuj situis sur la multaj boatoj de la konkuro. La frapanto, kun kovritaj okuloj, staris sur la pruo de la boato kaj havis e-mane longan bastonon por frapi kaj rompi la kuir-potojn, la la indikoj de siaj kunuloj. La kuir-potoj en-havis diversajn surprizojn: kokinojn, kuniklojn, maizo, sed anka akvon kaj cindron. La plonisto, kiu sidis en la popo, etis sin en la akvon de la rivero, tiam klaran kaj tra-videblan, por preni la premiojn. La teamo kiu sukcesis trovi en kuir-poto la
4

italan flagon, ricevis mon-premion poste dividitan inter la teamanoj. Lu jocu di la ntinna a mari disvolviis en la enfluejo de la rivero Mazaro sur dika trabo ntinna (anteno), kiu pendis el la trotuaro al la rivero. La konkurantoj devis iri sur la trabo kaj preni la italan flagon kiu estis en la ekstremo. La ludo ne estis simpla ar la sapo-mirita trabo timige anceliis kaj la junaj parto-prenantoj facile falis en la akvon, kio ridigis la spektantojn. Iom post iom la sapo malaperadis kaj la plej lerta kaj plej bon-anca ekvilibristo sukcesis man-preni la flagon kaj ricevi monpremion donacitan de la magistrato.

Jocu di la ntinna a mari

Lu jocu di loca (ludo de la ansero) a premi-arbo okazis en la placo G. B. Quinci, anta la en-fluejo de la rivero. En la supra parto de la arbo pendis la mano-premioj, efe peklitaj porkaoj kaj fromaoj, donitaj de la vendistoj de Mazara por la festo de la sankta patrono. Estis malfacile preni la premiojn ar la arbo estis tute kovrita de mola sapo. Sed la junaj mazaranoj, iam kuraaj, insiste grimpadis plur-foje is la sapo estis for-viita. Anka en tiu i ludo estis tre striktaj reguloj kaj nur konkurantoj kiuj falis anta ol ili preter-pasis la duonon de la stango povis reprovi. Post mult-nombraj klopodoj kaj granda laco
6

la junulo kiu sukcesis tui la donacojn a la italan flagon en la supro ricevis iujn premiojn kaj, same kiel en la aliaj ludoj, anka monon.

Jocu di loca a premi-arbo 7

Sur-tere
kiel el-akviinta fio
Sur la naviganta fi-kapta ipo, e se estas maro kun forto ok, la maristo sentas sin komforte. Sur-tere i tiuj homoj movias malgracie, timo-plene, malagrable en bonaj vestoj. Ili embarasite vicas e la sindikato, en la pot-oficejo a en la banko. Ili iam parolas tro late, ar sur la ipoj oni krias por komuniki pro la motor-bruo.

G. Pirrello
el Al largo di Mazara, en Per amore dei fatti, Castelvetrano, 1999, pao 78

Fotoj el privataj arkivoj

Ili, mastroj de la ondoj kaj mar-fundoj, majstroj de plej diversaj teknikoj por profiti fi-kaptadon, konas iujn mar-vojojn for de la haveno, sed kiam ili elipias la areo kie ili bon-farte iras estas ja eta: inter la kajo kaj la halo, inter placoj Regina kaj Quinci. [...] Fi-kaptistoj, mar-etendaoj e kiam ili sur-teras, kvaza travivas sperton de fremdio rilate al la urbo kie ili loas. Ili paradokse sentas sin preska pli irmataj en la mar-vasta soleco ol en la urbo-trafika babilono.

A. Cusumano
el Spazio e tempo nella cultura dei pescatori, en Mazara 800-900, Palermo, 2004, pao 235

10

Anka hundo estis viktimo de ip-rompio

Anta longe oni kutime portis hundon en sia ipo. Iam la ipanaro de la boato Pietro Tommaso estis kaptita de forta tormo proksime de insulo Lampedusa. La maristoj saltis sur la rokojn kaj iuj saviis krom la hundo, kiu ne volis for-lasi la ipon kaj pereis.
Parola atesto de S-ro L. Fiorentino donita en marto 2009.

11

Addra banna la chiatta

(Aliflanke de la floso) Trasmazaro, antae nomata de mazaranoj addra banna la chiatta, estis ekde la komenco kvartalo loata de fikaptistoj kaj iliaj familioj. i ekhavis vivon kaj veran formon post la Unua Mondmilito, kiam komenciis la unua fazo de la disvolvio de fikaptado kiu antaen-puis multaj aktivaojn ligitajn al i, situantajn aliborde de la rivero. is rudimenta floso ektransportis homojn kaj gregojn de unu al la alia river-bordo, la loata urbo-parto estis de iam tiu situanta maldekstre de la rivero Mazaro []. i tie sidis la loaj kaj popolaj kvartaloj, la etaj loejoj de fi-kaptistoj en la e-maraj korto-labirintoj, la administrejo kaj la monumentoj. Ali-flanke etendiis la kamparo, la vitejoj kaj la peklo-magazenoj de La Licata, de Amodeo, de Di Dia kaj de Bruno, la ipo-farejo de familio Campana, la vetro-farejo, la unuaj mekanikejoj, la profesia mara lernejo, fondita en 1927, kaj efe la ampleksaj malfermaj areoj kie fikaptistoj etendis la longajn kanabajn retojn por kunkudri kaj teksi ilin. La konstruo de ponto el armita betono en 1928 estigis iom post iom la procezon de parceligo kaj konstruo de la tuta areo trans la rivero Mazaro []
(1) A. Cusumano, Mazara e il mare - Spazio e tempo nella cultura dei pescatori en Mazara 800-900, Palermo, 2004, pao 229

12

Bildoj el la dokument-filmo Mazara dei pescatori el 1948, restarita de Metafilm

13

Mazaraj fi-kaptistoj ofte akompanis ilian hardan navigadon per popolaj kantoj al kiuj ili konfidis siajn sopirojn, timojn kaj sperojn. Temas pri kantoj plenaj de jen intensa, jen drama patoso, kaj de dolora vivo-sento.

Kanto : Quannu

la varca attracca na lu portu satanu tutti li piscatura nterra, a passamanu li casci su scinnuti a lu mircatu pi esseri vinnuti. Chissa la vita di li piscaturi pigghiari pisci e poi iiri a mari arr.
(Kiam la ipo atingas la havenon iuj fi-kaptistoj al-terias kaj man-al-mane de-aras la fio-skatolojn por vendi ilin en la halo... Jen la vivo de la fiisto- kapti fiojn kaj reenmarii) Kanto : Pisci

chi luci a mari (fio brilanta en la maro) quannu lu celu scuru Kiam la ielo malhelas lali di ventu tinci farbas la vento-flugilojn la m vuci.. mia voo...

Pisci chi luci Fio tra-brilanta fami, sururi e lastimi di sangu.

sangon.

malsaton, viton kaj

Sfirra, sfirria la barra, turnu, turnu la boaton, sfirra la barra a dritta dekstren turnu la boaton
14

e sta lampara astuta, kaj estingu i lampon, travagghia figghiu e fatti onuri laboru, filo,
honoron,

gajnu

travagghia figghiu di lu me cori

koro.

laboru, filo, de mia

Fiisto venanta de nokta fi-kaptado deklamas poemon:

Quannu chi spunta larba ntra lu mari

maro

Kiam tagias sur

e di jancu si tinci, ad est, lu cielu kaj blankias iel orienta, ntra ddru chiaruri ammicchi forti locchi hel-meze vi forte
streas lokulojn

e viri lurtimi stiddri scumpariri. kaj vidas la lastajn stelojn

vanui.

Lu virdi mari si rivela tuttu La verda maro plene montrias e pensi a li to figghi, a to mugghieri kaj venas la penso pri l
fil kaj ledzino

chi dorminu tra li cutri stracontenti kontente dormantaj ntra lu cavuru di ciocca di lu lettu. sub litaj kovriloj. Tu nveci ,nfriddulitu stancu e lentu, Vi tamen fridas, lacas,
torporas,

mentri lu suli spunta chianu chianu dum suno levias iom

post iom.

surgi ddra rizza calata ntra lu mari Tiru la reton marfunde

kuantan,
15

e cogghi lu fruttu di la t nuttata. rikoltu la fruktojn de via

noktado.

Lul-kanto en la sicilia
Sant Antuninu, mannatici un sonnu
dormemon Sankt-Antonino, sendu

quantu rurmissi tuttu lu jornu por ke tuttage dormu i bebo. Sant Antuninu ci lu mann Sankt-Antonino jam sendis in e Rusina s addurmisc. kaj nun Rosina dormas sen fin. Matri ch beddra, matri ch fina Ho kiel fajna, ho kiel bela! ci lamu a dari a so parrina in, lanelinon, doni ni devas. e so parrina li figghi lavi Bapto-patrino filojn jam havas, e di Rusina chi namu a fari? do kun Rosina kion ni faras? La facemu munacheddra Ni in faros monaino accuss arresta beddra por ke belu i sen limo. Ninna nanna, ninna o Baju, baju, baju, ek. rorm sta figghia e so matri no. Dormas filo, sed mi ne.
Poemo de la enamiinta knabino

Comu si beddru e allittratu Kiom vi belas, kiom vi kleras e quantu tamu kaj kiom mi vin amas
16

ti vulissi riri mi volus diri ma sentu chi la vuci mabbannuna.

forlasas.

Sed mi sentas ke la voo min

Comu si beddru e allittratu Kiom vi belas, kiom vi kleras quannu passi kiam vi pasas e ju stennu li linzola arraccamati kaj mi entendas la broditajn litotukojn

chi ciavuru di notti kiuj ne plu cchi unn annu. odoras je nokto. Ciavuru di campi Kampajn odorojn cogghiu e pensu a tia mi rikoltas pensante pri vi quannu lu suli ncelu kiam la suno en la ielo spunta e manca. levias kaj sub-iras. Comu si beddru e allittratu Kiom vi belas kaj kleras e quantu tamu kaj kiom mi vin amas ti vulissi riri mi volus diri puru si la to stiddra e se via stelo unn pi mia. ne estas por mi.

17

La belaoj de Mazara estas priskribitaj en tre fama poemo de Ignazio Giovari. Per i ni fermas la juvelujon de la rememoroj pri pratempo. Quannu lu mari chiattu e fa mpazziri lu ciavuru chi fa un si po diri tuttu lu funnu mi mettu a taliari e tanti pisciteddri viu passari e poi che beddra sta Mazara quannu scura li so luciddri sunnu a centinara si specchia tutta na stu beddru mari e li cristiani arrestanu a taliari Mazara,Mazara dunni lu suli batti chi forti ,dunni la luna chi lustru fa tutta la notti, chissa Mazara un vi lu scurdati mai viniti a virilla cu veni un si nni va, ci arresta na vita na chista citt. Mazara mia, marinareddra. Mazara beddra, lu munnu ca
Kiam maro platas, ravo-plenas, Laromo flugas sed ne direblas. La maran fundon mi rigardadasLa fioj abundas, miriadas. Kaj kiom belas Mazara en mallumo: ja lampoj aras milione, la urbo sur maro sin spegulas kaj homoj spektas ar ensoritaj. Mazara, Mazara, kie la suno brilas pli forte, kie la luno lumas tut-nokte, jen Mazara, vi ne forgesu, venu vidi in, kiu venas al i ne iras for: i-urbe restas dum vivo-long. Mazara mia, mar-juvela, Mazara bela, vi estas mond.
18

La Commisione Europea non si fa responsabile delluso che si faccia di questa informazione. Leditore lunico responsabile del contenuto dellinformazione.

19