Pojam, priroda, uzroci nastanka i razvoj Nauke o me.

odnosima
Sadraj:
I Pojam i priroda Nauke o me. odnosima II Uzroci nastanka Nauke o me. odnosima III Razvoj naunog prouavanja me. odnosa u svetu i kod nas IV Literatura

I Pojam i priroda Nauke o me.

odnosima
Problem imena
U svom klasinom i najstarijem poimanju, me. odnosi su kao poseban vid drutvenih odnosa gotovo iskljuivo shvatani kao diplomatsko-strategijski odnosi izmeu suverenih drava kao glavnih jedinica me. sistema Odnosi izmeu drava ili odnosi izmeu naroda? Nedoumice povodom prevoda engleske rei national meunarodni ili meudravni odnosi?

Tradicionalnom razumevanju sutine me. odnosa najvie odgovara izraz meuravni (Interstate Relations), kako je to primetio i Nikolas Spajkmen sredinom 40tih god, 20 v. do sredine 20 v, me. odnosi su ve postali opteprihvaen pojam s jedne, a odnosi izmeu I u novije vreme, meutim, u odreenjima sadraja pojma potpunih, teritorijalno situiranih i politiki me . odnosi, naroito kod teoretiara koji razgranienih pripadaju drutava su se i/ili odavno razgranali izvan podruja realistikoj koli neorealizmu, oblast me . odnosa zahvata odnose izmeu svetskih vlada ili da se pod s diplomatskostratekih odnosa drava u uem smislu, me . odnosima podrazumevaju sva meudejstva izmeu 2. str. (state based) aktera koji presecaju dravne granice

Me. odnosi ili Svetska politika?

krajem 20 i poetkom 21.v. meuzavisnost drava i drutava jednako je vana kao i njihova nezavisnost. Otuda najvei broj teoretiara i praktiara me. politike uz neznatne razlike u naglaavanju, bitak me. odnosa nalazi u transakcijama svih vrsta koje presecaju dravne granice: politikim, bezbednosnim, ekonomskim, drutvenim, kulturnim, ekolokim,... Ovo osporavano predmetno polje se, tako, protee istovremeno i na aktivnosti nevladinih organizacija, trgovinske pregovore, delatnost me. organizacija poput Ujedinjenih nacija, kao i na izuavanje procesa globalizacije, znaaja i uloge informatike revolucije, svetskih komunikacija i interneta, finansijskih sistema, globalnih poslovnih korporacija, nastajanja globalnog drutva.

The discipline is nearly always called International Politics or International Relations. Our reason for choosing the phrase World Politics is that we think it is more inclusive than either alternative terms. It is meant to denote the fact that our interest is in the politics and political patterns in the world, and not only those between nation-states (as the term international politics implies). similarly, the term international relations seems to exclusive; of course, it Thus, we area interested between organizations that may does represent widening in of relations our concern from simply the political relations or not be states (such asitfor example, companies, between nation-states, but still restricts multinational our focus to international terrorist groups, we or human rights non-governmental relations, whereas think that relations between, sayorganizations cities and other (NGOs); these are all known organizations as transnational actors) governments or international can be equally important to what states do Our focus, then, is with the patterns of political relations, defined broadly, that characterize the contemporary world. Many will be between states, but many, perhaps most, will not. (Steve Smith, John Baylis- The Globalization of World Politics)

Uzimajui u obzir i meudejstvo i dvosmeran uticaj izmeu zbiljske istine meunarodne stvari (Machiavelli) i nauke o me.odnosima, u predmetnom polju ove discipline je usled pomenutih promena dolo do pomeranja od do tada neprikosnovenog dravocentrinog prema istraivakom pristupu u ijem srcu nisu vie samo pitanja rata i mira, nego ukupnost svih aktivnosti koje presecaju dravne granice: npr., poev od problema zagaivanja i svakovrsne ekoloke degradacije, sve do trgovine orujem i drogama, organizovanog kriminala, me. i globalnog terorizma... Razvijeni odnosi sloene meuzavisnosti (Complex Interdependence) podrazumevaju i uee nedravnih aktera od kojih neki esto poseduju veu mo uticaja i, primera radi, finansijsku snagu, nego itav niz suverenih drava. Otuda, da zakljuimo, mnogi danas smatraju kako fokus discipline treba da bude na svim prekograninim transakcijama uopte, kao i nainima pomou kojih se drave i nedravni akteri odnose izmeu sebe

Epistemoloka razmatranja nauke o me. odnosima nameu nekoliko osnovnih pitanja: da li je ova nauka teorijska ili deskriptivna, tj. da li ona moe biti teorijska? 2., da li je ona empirijska ili sintetika nauka? I, 3., da li istra ivanja koja ona vr i imaju . samo ? ( , 1953 teorijski ili prakti ni zna aj? .

1 ) . ?

Definisanje Me. odnosa kao iluzoran posao Kris Braun Problem predmeta i problem naunosti Nauke o me. odnosima Meuigra izmeu sveta prakse i sveta znanja . Meuigra izmeu subjektivnog i objektivnog Meuigra izmeu teorije i istorije , . .

Kirk 1947. g. tvrdi da je i posle etvrt veka aktivnosti, Plating se vajka kako kao (je) oblast istraivanja, meObim . odnosi izuavanje me . odnosa u prilinoj konfuziji. danas podseaju 1 slabo ograenu kojoj se oblasti, metode na analize i sinteze kojearenu treba u slediti,..., mnotvo istraivakih programa predmeti su stalnih sporenja i strategija meusobno nadmeu, uporedo postoje, preklapaju se ili zadravaju svoju izolaciju Herman ni posle skoro itavog stolea ne vidi u ovom pogledu znaajniji napredak. Ona, veli da je oblast me. studija postala malo nalik na vavilonsku kulu ispunjenu kakofonijom razliitih glasova postala je pre 1 holding kompanija, nego intelektualno neprotivreno podruje izuavanja ili zajednica istraivaa
Najposle,

II Uzroci nastanka Nauke o me. odnosima

Uzroci nastanka nauke o me.odnosima mogu se grubo podeliti na drutvene i naune (prof. Andreja Mileti). Teko je i necelishodno procenjivati pretenost uticaja 1 ili druge grupe uzroka. Rasprava o tome koliko su presudno pojedini veliki me. dogaaji ili praktino-politike potrebe nekih od velikih sila doprineli nastanku i razvoju nauke o me. odnosima u odreenom smeru, vodi se i danas.

Pristalice tzv. kontekstualistikog pristupa, kao to je poznato, uglavnom smatraju da je ova nauna disciplina nastala kao odgovor na zahteve stvarne stvarnosti, te da istraivanja me. odnosa imaju smisla samo ako su okrenuta praktinim potrebama (policy oriented). Uz opisivanje i tumaenje istorije za potrebe dananjih sporenja koje se, inae, naziva prezentizam, grubo delei, drugu grupu istoriara discipline koji razvoj nauke o me.odnosima povezuju sa nekim vanim, prekretnim dogaajima u realnosti me. politike, nazivamo kontekstualistima. Za neke od pripadnika ove druge skupine, na disciplinu direktno i njen razvoj su presudno uticali ak i veliki zaokreti u spoljnoj politici SAD. U ovakvom nainu razmiljanja je primetno svoenje jedne drutvene nauke na puki objekt uticaja faktora spoljne sredine. Ne zanemarujui delovanje egzogenih inilaca, za nauku o me. odnosima je po naem miljenju vanije razmatrati kako je sama disciplina odgovarala na izazove koji su dolazili izvana.

Drutveni uzroci nastanke Nauke o me.odnosima

Najee navoeni drutveni uzroci nastanka nauke o me. odnosima, uz naglo poveanje meuzavisnosti i raznovrsnih dodira drava, naroda i pojedinaca tokom 19. v. usled tehniko-tehnoloke revolucije, bili su sve razorniji i smrtonosniji ratni i unutranji sukobi koji su vrhunili u kataklizminom Velikom ratu (1914-1918). Uticaj Velike Britanije, ali to je jo vanije uspon SAD kao vodee svetske sile na nastanak nauke o Me. odnosima Me. odnosi kao amerika drutvena nauka (Stenli Hofman)

Naciji koja je u veini tadanjih kljunih parametara moi drava sustigla i prestigla posustalog hegemona u svetskimposlovima, Veliku Britaniju, bila su neodlono potrebna produbljena istraivanja me. zbilje, objanjenja uzroka i predvianja kretanja, trendova i procesa, a ne samo opisi onoga to je bilo ili onoga to se sada dogaa. Upravo je takvo jedno istraivanje uzroka britanske vievekovne prevlasti koje je izveo admiral Alfred Mahan, uticalo na predsednika Teodora Ruzvelta da zapone izgradnju ratne i trgovake mornarice (sea power), to je nedugo zatim omoguilo da SAD odlue ishod Prvog svetskog rata i na taj nain trijumfalno uplove u nemirne vode 20.v. kao amerikog veka

Moda najvaniji drutveni razlog da se na jedan nov nain, organizovano i sistematski, pristupi izuavanju uzroka rata i uslova za mir, lei u strahu koji je izazvao Veliki rat sa svim njegovim posledicama.

Na osnovu svega reenog, osnovano se moe zakljuiti da je Prvi svetski rat najvie uticao na osnivanje me.odnosa kao samostalne akademske discipline. Nauka o me. odnosima zapoinje svoj ivot u zauenosti kako je tako neto kao to je bio Veliki rat, uopte moglo da se dogodi, smatra Kris Braun

Nauni uzroci nastanke Nauke o me. odnosima

Svet je naglo postao odvie sloen, a dogaaji i procesi skoro neuhvatljivi za predvianje: podjednako gledano sa nivoa celine ili ukupnih me. odnosa kojima su se do tada bavile usput i delimino filozofiija i dr. naune discipline; s druge strane, iz ugla pojedinih drava se javila praktino-politika potreba snalaenja u kovitlacima dogaajne praine novih odnosa. Nezaobilazna injenina graa koju su obezbeivale ostale discipline poput me. prava, istorije diplomatije, spoljne politike ili ratovodstva pokazale su se kao nedovoljne da se upotpuni mozaik nastajuih izmenjenih me. odnosa.

Nauni uzroci

Nemogunost tada postojecih disciplina da obuhvate svu sloenost meunarodne stvarnosti Potreba za produbljenim istraivanjima, meunarodne zbilje, objanjenjem uzroka i predvianja kretanja, trendova i procesa, a ne samo opisa onoga to je bilo ili onoga to se sada dogaa

Drutveni uzroci

Prvi svetski rat i njegove posledice Pojava SAD kao vodee velike sile Nauno-tehnoloki napredak i poveanje meuzavisnosti Nastanak prve socijalistike drave

III Razvoj naunog prouavanja me. odnosa u svetu i kod nas

- Predistorija discipline -Nauka o me. odnosima kao samostalna akademska disciplina

Predistorija discipline
U odnosu na milenijumski stare odnose izmeu civilizacija, imperija, carstava, naroda i drava, nauka o me. odnosima je po vremenu nastanka kao zasebne akademske discipline i dalje mlada drutvena nauka. Pitanja rata i mira, saradnje i sukoba, pravnog ureivanja odnosa izmeu subjekata me. sistema, izuavana su, samo sporadino, nesistematski, necelovito, iz uglova filozofije i pojedinih dr. nauka: istorije, diplomatske istorije, me. prava, ekonomije, ratovodstva, vojnih nauka, geografije, geopolitike, strategije, antropologije, demografije, psihologije, teologije,...
Sun Cu, Platon, Tukidid, Aristotel, Polibije, Kautilja, Cezar, Tacit, Avgustin, Konstantin VII Porfirogenit, Toma Akvinski, Tomas Hobs, an Boden, Nikolo Makijaveli, Hugo Grocijus, Francisko de Vitorija, Monteskje, Ruso, Kant, Hamilton, Dej, Medison, Hegel i dr. mislioci

Termin meunarodni (International) prvi put je upotrebljen 1789. g. u delu Deremi Bentama Introduction to the Principles of Morals and Legislation

Ta predistorija u trajanju od najmanje 2 milenijuma, u delima istaknutih stvaralaca predstavlja temelj bez koga bi pojedini izuzetni dometi nauke o me. odnosima teko bili mogui. Svejedno da li savremeni autori priznaju veze izmeu njihovih dananjih stavova i zamisli i ove kolosalne duhovne zaostavtine. Kao i kod nekih drugih drutvenih nauka i za nauku o me. odnosima su, primera radi, sutinski vani uvidi u pojedina tzv. Krucijalna razdoblja u tokovima istorije kada su se dogaaji zgunjavali poput energije neba na iljku gromovoda, kao i kada su u svega nekoliko meseci ili Nije, stoga, udnoglavna to se u veini savremenih udbenika godina odreivana kretanja u narednim decenijama, ponekad i vekovima unapred... me . odnosa i svetske politike u tzv. dobu zaraenih drava

u Kini (480 221g.p.n.e.), Peloponeskom ratu izmeu Atine i Sparte (432 404 g.p.n.e.), Makijavelijevoj 16ovekovnoj renesansnoj Italiji, Tridesetogodinjem ratu i Vestfalskom miru iz 17.v. ili Bekom kongresu iz 1815., trae i nalaze primeri stalnosti i promena u tokovima istorije me. odnosa.

 19. . 1815. 1816, 1821, 1830. 1843.. ( )

The Chichele Chair of International Law and Diplomacy, Oxford University, 1859 Dve Hake konferencije (1899, 1907) School of Political Science at Columbia, 1880. profesor John W. Burges Political Science Quarterly, Columbia Univeristy, 1886 Paul S. Reinsch, University of Wisconsin, predmet: Contemporary Politics, 1899-1900; The American Political Science Association, December 30, 1903 Reinsch's World Politics at the End of the Nineteenth Century, as With the creation the APSA as a professional Influenced by theof Oriental Situation (1900) was learned the first society, work to institutionally distinctthe from the American Historical Association investigate directly subject matter implied by the title "world (founded politics in 1884) and the American Economic Association (founded in 1885), the discipline that has provided the primary context of the American study of international relations officially came into existence

The American Society of International Law, 1906 American Journal of International Law, 1906
1910. . . (Carnegie Endowment for International Peace) , (World Peace Foundation) The Great Illusion (1909), G. Lowes Dickinson, The European Anarchy, 1916.

Nauka o me. odnosima kao samostalna akademska disciplina

, . 1919. . 1919. . , International World Politics, Sir Alfred Zimmern

U svetu:
The Royal Institute of International Affairs - Founded in 1920, and based at Chatham House in London asopis International Affairs, 1922 Sir Alfred Zimmern as first Montague Burton professor of International Relations at Oxford, 1921 Council on Foreign Relations, 1921, New York asopis Foreign Affairs, 1922 Knjige: David P. Heatley, Diplomacy and the Study of International Relations (1919); C. Delisle Burns, International Politics (1920); Steven H. Allen, International Relations (1920); and James Bryce, 1930, the Walter Hines Page School, Johns Hopkins University, International Relations (1922) Institut des hautes etudes of internationales Geneva, 1927 1935, the Yale Institute International Studies

Charles Beard. - An Economic Interpretation of the Constitution of the United States, 1913. Devil Theory of War (1936) and The Idea of the National Interest (1934)

Committee on International Relations, Chicago, 1928 (Quincy Wright, Hans J. Morgenthau) Meunarodni institut za intelektualnu saradnju Drutva naroda, eneva Knjige: A. E. Zimmern, The Study of International Relations, Oxford, 1931 Frederick L. Schuman, udbenik International Politics, 1933 Edward H. Carr, The Twenty Years Crisis, 1939 Quincy Wright , A Study of War, 1942 Hans J. Morgenthau, Politics among nations Struggle for Power and Peace, 1948

Kod nas:
U vreme predratne Jugoslavije u okviru fakulteta koji su u razliitim aspektima prouavali meunarodne odnose; naroito na Pravnom fakultetu Institut za me. politiku i privredu, Beograd, 1947 Fakultet politikih nauka, Beograd- prof. dr Velibor Gavranov, prof. dr Andreja Mileti Pravni Fakultet, Beograd prof. dr Vojin Dimitrijevi, prof. dr Radoslav Stojanovi Fakultet znanosti Sveuilita Zagrebu - prof. Od 1919.politikih g. i osnivanja prve katedre naukojoj su se me. dr Radovan Vukadinovi odnosi prouavali kao samostalna akademska disciplina pa do danas Nauka o me. odnosima postala je jedna od najrazvijenijih naunih disciplina.

IV Literatura:
Dragan R. Simi, Svetska politika, Fakultet politikih nauka, igoja tampa, Beograd, 2009 Vojin Dimitrijevi, Radoslav Stojanovi, Meunarodni odnosi, Slubeni list SRJ, Beograd, 1996 Ljubivoje Aimovi, Nauka o meunarodnim odnosima, Institut za meunarodnu politiku i privredu, Beograd, 1987 Brian C. Schmidt, The Political Discourse of Anarchy: A Disciplinary History of International Relations, State University of New York Press, New York, 1998 Steve Smith, John Baylis, Patricia Owens, Eds., The Globalization of World Politics, Oxford University Press, New York, 2008, Fourth Edition