Predmet nauke o me. odnosima; etiri Velike debate u razvoju Nauke o me.

odnosima
Sadraj: I Predmet Nauke o me.odnosima II etiri Velike debate u razvoju nauke o me. odnosima III Literatura

I Predmet Nauke o me.

odnosima
Duge rasprave o tome da li Nauka o me. odnosima ima svoj poseban predmet i metod. Kritiari najee istiu njen eklektiki karakter
- Frederik uman npr. tvrdi da Nauka o me. odnosima oigledno nije posebna grana saznanja ve pre jedna eklektika disciplina. - Nauka o me. odnosima je na svojim poecima uporeivana sa kengurovom torbom (Beard) u koju svako prizvoljno utrpava sadraj.

Problem naunosti: Nauka o me. odnosima kao eklektika disciplina

Takav, pozajmljeni sadraj predmeta istraivanja nauke o me. odnosima oituje se po Kvinsi Rajtu u 8 disciplina koje za nju imaju konstitutivni znaaj: meunarodna politika, meunarodno pravo, meunarodne organizacije, diplomatska istorija, meunarodni ekonomski odnosi, vojna istorija, kolonijalna vladavina i voenje spoljnih poslova, ... pri tome dodajui i ratnu i diplomatsku vetinu, politiku geografiju i demografiju

Problem naunosti: Nauka o me. odnosima kao deskriptivna disciplina

Nauka o me. odnosima pre svega je deskriptivnog karaktera...donekle pripada vrsti savremene istorije naroda i kao takva, ona obuhvata sve oblasti kao to su ekonomija, trgovina, razmena proizvodnje, dobara, novca, kao i oblasti politike i kulture - Meunarodni institut za intelektualnu
saradnju Drutva naroda, eneva, 1936.

Problem preterane irine predmeta Nauke o meunarodnim odnosima

Prouavanje me. odnosa protee se od drutvenih nauka na 1 kraju do moralne filozofije... na drugom, tvrdei jo da oblast me. odnosa ne obuhvata 1 predmet ili disciplinu, nego snop predmeta... koji su vieni iz zajednikog ugla
(Sir Alfred Zimmern, prvi profesor meunarodnih odnosa)

Neki od najvanijih pokuaja definisanja predmeta Nauke o me. odnosima

Stennli Hofman,
Harvard Univerzitet
rasprave koje treba da postave granice jednoj drutvenoj nauci su uzaludne, jer ne postoji nepromenljivi sadraj u drutvenim odnosima. Oblast me. odnosa odlikuju stalne promene. Zbog svega toga, Hofman predlae 1 operacionalnu definiciju predmetnog polja me. odnosa koje bi, po njemu, obuhvatilo odreene faktore i aktivnosti koje utiu na spoljne politike i mo osnovnih jedinica na koje je svet izdeljen

Velibor Gavranov
FPN, Beograd

Predmet nauke o me. odnosima (jeste) prouavanje zakonitosti razvitka me. zajednice kao oblika politike organizacije, i me. odnosa kao drutvenih procesa u razvitku me. zajednice

Vojin Dimitrijevi i Rade Stojanovi,

Pravni fakultet u Beogradu

Nauka o me. odnosima prouava osnovne injenice odnosa izmeu politikih teritorijalnih potpunih drutava koja su danas drave stepen i oblik meuzavisnosti izmeu njih, inioce koji na njih utiu i objektivne i subjektivne procese u kretanju me. odnosa i organizovanja oblika ovih odnosa, s ciljem otkrivanja zakonitosti koje ih odreuju

Nabrajanju pitanja kojima se bavi nauka o me. odnosima treba, po naem miljenju, neizostavno prikljuiti i ona koja ine njeno predmetno jezgro; ili jo odreenije, probleme koje od svih drutvenih nauka prevashodno i jedino izuava upravo ova disciplina. Kao to je poznato, radi se o prirodi i iniocima moi drava i dr. aktera u me. odnosima, zamisli i sistemu ravnotee snaga, kolektivnoj bezbednosti, teoriji i sistemu odluivanja u spoljnoj politici, kao i u novije vreme, vidovima ispoljavanja sloene meuzavisnosti I uticaju koji ona ima na me. sistem.
(John Burton I predstavnici Engleske kole u Nauci o me. odnosima)

Ukoliko izuzmemo probleme f-onisanja me. sistema, procese integracija I globalizacije, na preostala pitanja iz predmetnog obuhvata nauke o me. odnosima prvi su ukazali predstavnici tzv. Engleske kole u me. odnosima.

Ukoliko prihvatimo jedno iroko rasprostranjeno miljenje po kome me.odnosi kao nauka pruaju uvid u celinu stvari, onda je razumljivo da ni najsjajniji kamici u pokuaju njenog definisanja ne mogu da zamene itav mozaik stvarnosti koju ona nastoji da pokrije. Drugim reima, pomenuta i mnoga druga odreenja tek uzeta zajedno, mogu relativno pouzdano da pokau irinu, raznolikost I sloenost ove nauke koja pokuava da objasni nain na koji svet radi (Mearsheimer)

U sreditu Nauke o me. odnosima nalaze se pitanja rata i pitanja mira

II etiri Velike debate u razvoju Nauke o me. odnosima

1. Velika debata: realizam vs. idealizam (liberalizam) 2. Velika debata: tradicionalni pristupi vs. nauni pristupi 3. Velika debata: Realizam vs pluralizam (liberalizam) vs strukturalizam (neomarksizam) 4. Velika debata: objanjenje vs razumevanje; pozitivisti vs post-pozitivisti; racionalizam vs reflektivizam

1. velika debata
Realizam vs idealizam (liberalizam)
1. Velika debata koju mnogi nazivaju i temeljnim mitom ove discipline, odigrala se izmeu meuratnih idealista i posleratnih realista; vremenski zahvata razdoblje od ranih 20tih, sve do kraja 50tih god. 20 v. Prevagu u tom viedecenijskom sueljavanju argumenata i stavova odneli su zagovornici realistikog pristupa usmeravajui mladu nauku u pravcu istraivanja stvarne stvarnosti, tj., usmerili je na bavljenje praksom me. politike i odgovaranju na njene potrebe

Superiornost ovog pristupa me. odnosima potvrena je izbijanjem 2. svetskog rata i neuspehom meuratnih napora i glavne ustanove me. bezbednosti, Drutva naroda, da sauva mir. Jezikom Makijavelija kazano, nauka o me. odnosima je pobedom realista u 1. velikoj debati napredovala od bavljenja onim kako bi trebalo da bude, ka istraivanju me. stvarnosti kakva zaista jeste

Glavne teorije Glavne ideje Idealizam (liberalizam) - saradnja - mir -ekonomsko blagostanje - me. pravo - me. ustanove - kolektivna bezbednost - antropoloki optimizam deca svetlosti (Rajnhold Nibur)

Glavni predstavnici i njihova glavna dela -Norman Angell, The Great Illusion (1909) - Sir Alfred Zimmern The League of Nations and the Rule of Law, 1918-1935 (1936)

kad je debata bila aktuelna Izmeu 2 svetska rata i do kraja 50tih god. 20 v

Realizam

- sukob - rat - mo - bezbednost - nacionalni interes - ravnotea snaga - antropoloki pesimizam deca tame (Rajnhold

- Edward Hallet Carr The Twenty Years Crisis 1919 1939 (1939) - Hans Joachim Morgenthau Politics Among Nations

Izmeu 2 svetska rata i do kraja 50tih god 20 v

2. Velika debata
Tradicionalni pristupi vs nauni pristupi

U tzv. 2. Velikoj debati sukobili su svoje stavove zapravo zagovornici 2 metodoloka pristupa: tradicionalnog i naunog. Ovu debatu je obeleila otra polemika izmeu dvojice poznatih teoretiara Hedli Bula i Mortona Kaplana.

Kao i u sluaju politikih nauka, u tenji da se dostigne status prave nauke, uz uzimanje za uzor prirodnih nauka, zagovornici tzv. naunog pristupa su smatrali da je mogue i poeljno u izuavanju me. politike koristiti dostignua logikog pozitivizma, hipotetiko-deduktivne metode i bihejviorizma, s ciljem da rezultati do kojih se dolazi istraivanjem pojava me. ivota budu egzaktno merljivi, imaju najviu moguu optost vaenja i budu intersubjektivno proverljivi... U borbi za priznanje statusa posebne nauke, teoretiari me. odnosa su navodili i poznati Vajthedov stav iz 1925. g. u kome on tvrdi da savremena nauka poinje...pomeranjem (njenog) teita sa Aristotelovske metode klasifikacije na Platonistiko-Pitagorejski metod merenja, premda je klasifikacija neophodna za ureeno, logiko miljenje

Rasprava o svrsishodnosti primene pozitivistikih i empirikih metoda prirodnih nauka u istraivanju me.odnosa je, u najmanju ruku, doprinela izotravanju naunog identiteta discipline.

Teko je sporiti veliki znaaj koji su tom pogledu imali primena sistemske teorije u izuavanju me. politike (Kaplan, 1957), teorija komunikacija i kibernetike (Doj (Deutsch), 1953, 1964), rana teorija igara (eling (Schelling), 1960), kao i doprinos teorije odluivanja (Snajder (Snyder); Bruk (Bruck); Sapin, 1954, 1962),

Suprotstavljene Glavne ideje strane Tradicionalni pristupi Razumevanje: Norme i vrednosti Prosuivanje Istorijsko znanje Teoretiar se ne moe odvojiti od predmeta istraivanja Objanjenje: Hipoteze Skupljanje podataka Teoretiar se mora odvojiti od predmeta istraivanja

Glavni predstavnici i njihova glavna dela

Vreme kad je debata bila aktuelna

- Hans Joachim Morgenthau 1950-te; 1960-te; Politics Among Nations (1948) - Hedley BullThe Case for Classical Approach (1966)

Nauni pristupi

-Morton Kaplan System and Process in International Politics (1957) Morton Kaplan The New Great Debate: Traditionalism vs. Science in International Relations (1966)

3. Velika debata
Realizam vs pluralizam (liberalizam) vs strukturalizam (neomarksizam)
Istoriari discipline su najmanje saglasni u pogledu tzv. 3. Velike debate koja se odigravala poetkom 80tih god. prolog veka. Ova rasprava se najee opisuje kao sueljavanje predstavnika 3 paradigme: realistike, pluralistike i strukturalistike.

Istraivai uslova i uzroka nastanka i razvojnog puta nauke o me. odnosima sloili su se povodom 1 vanog stava: posle 3. Velike debate koja je okonana bez pobednika, postalo je skoro belodano svim uesnicima sporenja da je uporedo postojanje sve 3 paradigme, kao i nekih dr. i drukijih obrazaca tumaenja teorije i prakse me.odnosa i globalizovane svetske politike legitimno i, to je najznaajnije, neophodno za njihovo celovito I produbljeno razumevanje.

Suprotstavljen e strane Realizam

Glavne ideje - anarhina struktura me.sistema kao uzrok deavanja u me. odnosima - drave kao glavni subjekti me. odnosa - drave kao bilijarske kugle - bezbednost kao glavni cilj drava u me. odnosima - relativni dobici - bez hegemonske sile nema ni liberalne svetske ekonomije - postojanje anarhije u me. odnosima - drava kao glavni ali ne i jedini subjekt u me . odnosima - odnosi izmeu drava kao mree - ekonomsko blagostanje kao glavni cilj drava u me. odnosima - osnivanje me. ustanova i demokratizacija drava kao put ka miru, stabilnosti i prosperitetu - kompleksna meuzavisnost - apsolutni dobici - liberalna hegemonija u ekon. smislu

Glavni predstavnici i njihova glavna dela - Keneth N. Waltz Theory of International Politics (1979) Robert Gilpin War and Change In World Politics (1981)

Vreme kad je debata bila aktuelna 1970-ih; 1980-ih; 1990-ih

Pluralizam (liberalizam)

Joseph Nye, Robert Keohane Transnational Relations and World Politics (1972) John Burton World Society (1972) Joseph Nye, RobertKeohane, Power and Interdependence (1977) Robert Keohane After Hegemony (1984)

1970-ih; 1980-ih; 1990-ih

Strukturalizam (neomarksizam)

- zavisnost - podela sveta na centar, poluperiferiju i periferiju - Zemlje 3. sveta su predmet nejednake razmene: kako bi uestvovale u globalnoj kapitalistikoj ekonomiji oni moraju da prodaju svoje sirovine po niskim cenama, a moraju da kupuju gotove proizvode po visokim - slobodna trgovina je u interesu hegemona koji

A.G. Frank Crisis in World Economy (1980) Immanuel Wallerstein The Modern World-System (1974, 1980, 1989) Robert W. Cox Production, Power and World Order: Social Forces in the Making

1970-ih; 1980-ih; 1990-ih

4. Velika debata
objanjenje vs razumevanje; pozitivisti vs post-pozitivisti; racionalizam vs reflektivizam
Tokom 80tih god. 20. v., javili su se i dr. poslepozitivistiki pristupi (postmodernizam, feminizam, poslemarksizam, studije mira, kritika teorija, poststrukturalizam,...), koji su se razvijali u otrom protivstavu u odnosu na do tada glavne kole u teoriji me. odnosa: realizam, liberalizam i marksizam. Poststrukturalisti, pripadnici kritike teorije i zagovornice feminizma zapravo su zatvorili 3. Veliku debatu i otvorili nove rasprave koje traju i danas. Naspram ovog arolikog skupa pristupa, grupiu se u tzv. neo-neo sintezi, zagovornici neorealizma i neoliberalizma

Pisanje istorije discipline u interesu i za potrebe dananjih rasprava, uz neosnovano pojednostavljivanje naglaavanjem esto nepostojeih otrih diskontinuiteta i dubioznih dihotomija, znatno je otealo konstituisanje nauke o me. odnosima. Ulepane,ponekad i samo pretpostavljene rasprave zarad dokazivanja napretka u uzlaznom, faznom, razvoju discipline uinile su tetu upravo mladoj nauci o me. odnosima. Pored ve pominjanih nedoumica povodom pitanja da li su se (posebno 1. Velika debata) uopte odigrale, ovakvim pristupom su previene mnoge nijanse, dileme i protivrenosti kod teoretiara koji su olako i jednostrano oznaavani kao npr., legalisti, idealisti, utopijski pacifisti,...

Suprotstavljene Glavna pitanja: strane Pozitivizam - nauka se mora usmeriti na sistematsko opaanje - opaanje pravilnosti koje su indikativne za postojanje (f-cionisanje) optih zakona - Pozitivistiki moto je je esse est percipi (postojati znai biti opaen), to znai da je postojanje logiki zavisno od opaanja

Glavni predstavnici i njihova dela

Period u kom je debata bila aktuelna

King, Keohane, Verba Od sredine 1980-ih do Designing Social danas Inquiry: Scientific inference in Qualitative Reserach (1994)

Postpozitivizam - traganje za namerama i uverenjima koje otkriva dublja znaenja koja postoje ispod povrine pojavne strane opaene stvarnosti. - odbacuju ideju da nauka proizvodi bilo ta to lii na istinito znanje, ak i kad su prirodne nauke u pitanju

Martin Hollis, Steve Smith Explaining and Understanding International Relations (1990) Yoseph Lapid The Third Debate: On the Prospects of International Theory in a Post- Positivist Theory (1989)

Od sredine 1980-ih do danas

Suprotstavljene Glavna pitanja: strane

Glavni predstavnici i njihova dela

Period u kom je debata bila aktuelna

Racionalizam

- ime za racionalizam direktno je preuzeto iz teorije racionalnog izbora - Prema ovoj teoriji mi prema pojedincima i prema dravama treba da se odnosimo kao maksimizatorima koristi, i prenebregavaju svaki drugi aspekt ljudskog postojanja - pristup je deduktivan kao suprotnost prethodnim obilicima pozitivzma koji su induktivni ali svejedno, opaanje, merenje i pokuaj da se doe do univerzalnih zakona su jo uvek u srcu ove analize. - odbacuju klasian pozitivistiko/ eksplanatorni pristup istraivanju i teoriji me. odnosa, istiui umesto toga refleksivnost i nemogunost da se ima neutralna pozicija u objanjavanju pol. i drutvenih pojava

Robert Keohane Od sredine International 1980-ih do Institutions: Two danas Approaches (1989)

Reflektivizam

Steve Smith Od sredine Epistomology, 1980-ih do Postmodrnism danas and International Relations Theory(1997)

Suprotstavljene strane

Glavna pitanja: - tee da oponaaju prirodne nauke u korienju naunih metoda pri pokuaju da otkriju opte uzroke - nauno znanje zahteva empirisko dokazivanje; a znaenja, uverenja i ideje nisu prijemivi za proveru valjanosti putem ovih tehnika. Bez takvog dokazanog znanja, stavovi ne mogu biti nita vie od spekulacija - usredsreuju se na analizu unutranjih znaenja, shvatanja i uverenja kojih se akteri dre i u skladu s kojima deluju - pristalice teorija koje se fokusiraju na razumevanje tvrde da u naim analitikim procedurama mi treba da se upravljamo najvanijim iniocima koji utiu na ljudsko ponaanje (uverenjima, idejama, namerama, razlozima), a ne apriornom odanou neemu to se naziva naukom

Glavni predstavnici i Period u kom je debata bila aktuelna njihova dela Martin Hollis, Steve Smith Explaining and Understanding International Relations (1990) Od sredine 1980ih do danas

Objanjenje

Razumevanje

Martin Hollis, Steve Smith Explaining and Understanding International Relations (1990)

Od sredine 1980ih do danas

III Literatura:
Dragan R. Simi, Svetska politika, Fakultet politikih nauka, igoja tampa, Beograd, 2009, str. 25- 38. Vojin Dimitrijevi, Radoslav Stojanovi, Meunarodni odnosi, Slubeni list SRJ, Beograd, 1996 Brian C. Schmidt, On the History and Historiography of International Relations, in: Walter Carlsnaes, Thomas Risse, Beth A. Simons, Eds., Handbook of International Relations, pp. 322. Brian C. Schmidt, The Political Discourse of Anarchy: A Disciplinary History of International Relations, State University of New York Press, New York, 1998 Steve Smith, John Baylis, Patricia Owens, Eds., The Globalization of World Politics, Oxford University Press, New York, 2008, Fourth Edition Milja Kurki, Colin Wight, International Relations and Social Sceinces, in: Tim Dunne, Milja Kurki, Steve Smith, eds., International Relations Theories Discipline and Diversity, Oxford University Press, New York, 2007, pp. 13- 33 Robert Jackson, Georg Sorensen, Introduction to International Relations Theories and Approaches, Oxford University Press, Oxford, 2007, Third Edition