21 05 2013

Dipnot Kaynaka

Dipnot Kaynaka

DPNOTLARININ VE KAYNAKANIN YAZILMASI Aratrmac dolayl ya da dolaysz, yapt her alntnn kaynan gstermek zorundadr ve kaynak gstermenin yolu ise dipnotlar ve nihayet bibliyografyadr. Yararlanlan eserlerin sahiplerine sayg borcu olmadan te, bilimsel gelime iin de fevkalade nemli olan dipnotlarn yazm kurallar, kaynak trlerinin ok eitli olmas nedeniyle olduka karktr. A. KAYNAK GSTERLMESNN NEDENLER Aratrmaclar kendilerinden nce yaplm olan almalardan yararlanrlar. Ancak yararlandklar kaynaklardan derleme yapmadan te, yeni bir eser ortaya karmaya, zerinde altklar konuda kendilerinden nce yaplm olan almalardan farkl bir yorum yapmaya, ayn konunun deiik bir ynn aratrmaya alrlar. Dolaysyla ortaya kardklar aratrma metninin byk ksm daha nce o alanda yaplm ve yaynlanm olan eserlerden esinlenmeler tar ve hangi eserden ne kadar alnt yaplm oldu u aratrmada ak seik grlmelidir. Bilimsel aratrmalarda, yararlanlan eserlerden yaplan gsterilmesinin nedenlerini be balk altnda toplayabiliriz. - Ahlaki ve yasal zorunluluklar. Aratrmacnn yararland eserlerden yapt alntnn kayna n gstermesi ahlaki kural olmadan te yasal zorunluluktur. Kaynak gsterme ahlaki olarak vefa borcu olmaktan te, ayn zamanda yasal zorunluluktur. Bu yasal zorunluluu yerine getirmeyenlere kar alacak davalarn yasal dayanaklar ve Yksek retim Krulu'nca karlan bakasnn eserinden kaynak gstermeden yararlananlar cezalandrlr. - Aratrmann bilimsel deerinin gstergesi olmas. Atf yaplan kaynaklar ncelikle aratrmacnn salkl bir kay nak taramas yaparak, eritii kaynaklardan ne lde ve ne sklkta yararlandn gsterir. Aratrmac ne kadar ok sayda ve farkl kay naktan yarar lanmsa ve birincil kaynaklara ne kadar fazla inebilmise, almasnn bilimsel deeri o derece yksek olmaya adaydr. Aratrmaclarn kendilerinden nce yaplm ve yaynlanmam olan yksek lisans ve doktora almalarndan yararlanmalar doaldr. Ancak, bunlara atf yapma yerine bu almalarn yararlanm olduklar ana kaynaklara ve mmkn olduunca da birincil
www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm 1/9

alntlarn

kaynann

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

kaynaklara eriebilme hedefi, hi bir zaman gz ard edilmemelidir. - Aratrmacnn savunduu grlerin doruluunu ve gvenirliliini desteklemesi. Bir bilimsel aratrmada yararlanlan ve dolaysyla atfta bulu nulmu olan kaynaklar, o aratrmay okuyanlarn, sz konusu aratrma nn bilimsel deerini saptamalarnda nemli bir kstas olduu gibi ayn zamanda aratrmacnn savunduu grlerin doruluunu ve gvenilir liini de desteklerler. - Aratrmacnn yararland kaynaklara hakim olup ol madnn ve ayrca sz konusu kaynaklara ne kadar sadk kaldnn belirlenmesinde nem arzetmesi. Yaplan alntlar, aratrmacnn alnllar yaparken bilimsel ku rallara zorunluluklara uyup uymadnn denetlenmesine de olanak salar. ve yasal

- Ayn konuda aratrma yapacak aratrmaclara yararlanabilecekleri kaynaklar konusunda yol gsterici olmas. Bilimsel aratrmaya balayanlar, ncelikle daha nce ayn alanda yaplm olan almalar, o almalarda yararlanlan eserleri ve yaplan atflar inceleyerek, nasl bir alma yapmalar lazm geldii hakknda n fikir edinirler. Yararlandklar eserlerdeki kaynaklara erimeyi ve yeni kaynaklar bulmay hedeflerler. B. KAYNAK GSTERLMESNDE NEML NOKTALAR

1. Bilgilerin Alenilemi Olup Olmadnn Ayrt Edilmesi Lisans dzeyinde hazrla nan bitirme devi ya da mezuniyet tezlerinde ama, bilimsel alna yapma konusunda renciyi yetitirmekrir. Ama bu olunca, yaplan dev ya da tez almasnda, bilimsel aratrma, metodolojisine uygun bir alna yaplm olmas nem arzeder. Bunun iinde almada yararla nlan tm bilgilerin kaynann (ikincil ya da ncl kaynak olup olma dna baklmakszn) gsterilmesi gerekir. Lisansst dzeydeki bilimsel almalarda ise aratrmacnn yararland eserlerdeki bilgilerin sahibinin zelliini tayan" ya da "alenilemi" olduunu salkl bir ekilde ayrt etmesi beklenir. Aratrmacnn, yararland eserlerdeki bilgilerin hangilerinin "alenilemi", hangilerinin "eser sahibinin zelliini" tad konusunda karar vermesini salayan en nemli kstas, o bilim dalnda alma yapan herkesin kolaylkla aklayabilecei temel konularn, alenilemi olduunun kabul edilebileceidir. rnein iktisat alannda ya plan bir bilimsel aratrmada, talebin fiyat esneklii, gayri safi milli hasla, fert bana den milli gelir, fiyat indeksi vb. gibi kavramlardan sz edilmesi gerekiyorsa, dolayl aktarma eklinde yararlanlan iktisat kitaplarnn kaynak olarak gsterilmesine gerek yoktur. Ancak
www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm 2/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

eklinde yararlanlan iktisat kitaplarnn kaynak olarak gsterilmesine gerek yoktur. Ancak "talep tahmini" konusunda tez hazrlayan bir renci, eitli yazarlarn yaptk lar farkl talep fonksiyonlarn kaynak gstererek aktaracaktr. Benzer ekilde talebi etkileyen faktrleri tezinde aklayan bir renci, eitli kitaplarda talebi etkileyen faktrler arasnda farkllk varsa, bu farkllk lar gsterebilmek iin, alntlarn kaynaklarn gstermelidir. Eer aratrmac Trkiye'de corafi blgelerin zellikleriyle ilgili bir alma yapyorsa, "Trkiye yedi corafi blgeye ayrlr" ifade sinden sonra, bu ayrm gsteren kitaplara atf yapmamas gerekir. An cak, bu ayrmn hatal olduunu, rnein Trkiye'nin sekiz corafi blgeye ayrlmasn savunan gr varsa, bu grten sz edildikten sonra kaynann belirtilmesi gerekir. 2. Kaynak Gsterilmesinde Arya Kalmamas Dorudan ya da dolayl, her aktarmann kaynann belirtilmesi gereine karn, kaynak gstermede arya kalmamas gerekir. zel durumlar hari, aktarlan her cmlenin kaynann gsterilmesi abas iine girilmemeli ve zaruret olmad srece, her cmlede birden fazla kaynak gsterilmemesine dikkat edilmelidir. zellikle aratrd konuda ok sayda kaynak bulunan baz aratrmaclar, bir paragraftaki cmlele rin her birinin kayna olarak, farkl bir eseri gstererek aratrmalarn dantel iler gibi kaynaka dipnotlaryla ssleme yoluna giderler. Byle bir yntem yerine, aklanan bilgiyi en geni ve tutarl aklayan temel eseri kaynak olarak gsterdikten sonra, "ayrca bu konuda bkz ifadele rini takiben, o alandaki dier almalarn belirtilmesi yeterlidir. 3. Referans Olarak Verilen Kaynaklarn Aratrmann Bilimsel Deerini Nitelikte olmas Ykseltici

Aratrmaclarn aktardklar bilgilerin kaynan verirken, daima o alandaki temel eserlere, bilimsellii tartma gtrmez ekilde tannm yazarlara gnderme yapmalar gerekir. Bu ekildeki atflar, aratrmann bilimsel deerini ykselttii gibi o almalardan yararlanacaklara da yol gsterici olacaktr. Birincil kaynaklara eriildii srece, ikincil kaynaklara atf yaplmamaldr. 4. Yanl Kaynak Verilmemesi Yararlanlan bir bilginin kayna gsterilirken, birinci derecede yararlanlan kaynak ncelikle verildikten sonra, o alandaki dier kaynaklar verilmelidir. Aktarmada byk lde yararlanlan esas kaynak ya da kaynaklardan sz edilmeden dier kaynaklarn zikredilmesinden kanlmas, drst olunmas gerekir.

C. KAYNAK GSTERME YNTEMLER: DPNOT YNTEM VE SOYAD-Y1L YNTEM Kaynak gstermede birbirinin alternatifi olan iki farkl yntem vardr. Bu yntemler
www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm 3/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

Kaynak gstermede birbirinin alternatifi olan iki farkl yntem vardr. Bu yntemler birincisi dipnot yntemi, ikincisi soyad-yl yntemidir. Geleneksel yntem de denilen dipnot ynteminde alntnn sonuna bir numara yazlmakta ya da iaret (yldz vb.) konulmakta ve ayn sayfann altna numara ya da iaretin konulduu alntnn hangi kaynan hangi sayfasndan alnd dipnot eklinde yazlmaktadr. Son yllarda dipnot yntemine, dipnotlarnn sayfa altlarnda ok yer kaplad ve estetik olmad gerekesiyle tepkiler balam ve bu sakncalar ortadan kaldrmaya ynelik yeni bir yntem olan soyad- yl yntemi kullanlmaya balanmtr. Modern yntem ya da kaynaka ayrac yntemi de denilen soyad-yl ynteminde yararlanlan tm kaynaklar sadece kaynaka verilmekte ancak metin iinde kaynak gsterilecek yerde alan bir ayracn iine, yararlanlan eserle ilgi ksa bilgi (yazarn soyad, eserin yayn yl) ve yararlanlan sayfa numaras yazlmaktadr. Bylece kaynakadaki eserle, sz konusu eserden yaplm olan alnt arasnda ba oluturankaynaka ayrac nedeniyle bu ekilde kaynak gstermeye kaynaka ayrac yntemi de denilmektedir". 1. Dipnot Yntemiyle Kaynak Gsterme "Dipnot", "sayfann aItna yazlan not'' anlamna gelir ve dip nota "alt yaz da denilebilir. Ancak, dipnot ifadesi yaygn kabul gr mtr. Kaynak dipnotlarndan farkl zelliklere sahip, bir de aklama dipnotlarnn bulunur. Aklama dipnotlarnda, belirli bir konuda metne sokulmasnda yarar grlmeyen ayrntlarla, metinde geen ancak iyi bilinmeyen kavramlarn aklamalar ya da metinde aklanan grn zdd grler vb. gibi eitli bilgilere yer verilir. Hatta aklama dipnotlarnda verilen bilgilerin ayrca kayna da gsterilebilinir. a. Dipnotlarn Numaralandrlmas Bir bilimsel aratrmada ok sayda eserden yararlanan aratr mac, yapt her alntnn kaynan dipnotlarda gsterir. Ancak, sayfa altndaki kaynak dipnotlarnn hangi alntya ait olduklarnn kolayca bilinmesi gerekir. Bunun iin alntlara ve dolaysyla alntlarn kayna n gsteren dipnotlarna numaralar verilir. Eer bir aratrmada dipnotu says azsa ve drt be, sayfaya bir ya da iki dipnotu dyorsa, her sayfadaki dipnotlarna bir rakamndan balayarak numaralar verilebilir. Baz aratrmalarda ise aratrmadaki tm dipnotlar bir rakamndan balayarak batan sona numaralandrlr. Bu uygulamann sakncas, aratrmann hacimli olmas halinde bir dipnotu ilavesi ya da bir dipnotunun karlmasnn, tm dipnotlarnn numaralarnn deime sini gerektirmesidir.

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

4/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

Sk bavurulan bir numaralandrma yntemi de her blmdeki dipnotlara bir rakamndan balanlarak numara verilmesidir. zellikle tezlerde bu ekilde bir numaralandrma tercih edilir. Dipnotlarn numaralandrlmasnda genellikle rakamlar kullan lr. Ancak dipnotlarnn ok az olduu baz almalarda, rakam yerine yldz (*), art (+), paralel (=) ve benzeri semboller de konulabilir. Byle bir durumda, dipnotu numarasn gstermek iin bu iaretler yan yana yazlr. rnein drdnc dipnotu iin, yan yana drt yldz (****) konulur. Dipnotu yazmnda dikkat edilmesi gereken bir nokta da al mann bilimine doru ilave edilen bir dipnotunun numaralandrlmasnda tm numaralar deitirme yerine, tembellik edilip, 10a, l0b gibi numara verilmesi ya da yldz vb. gibi iaretler konulmasdr. Normal numaralandrma sralamas dnda ayrca bir ekstra numaralandrmaya gidil memesinin yan sra bir dipnotunun karlmas halinde o dipnotunun atlanmamas, tm dipnotlarnn yeniden numaralandrlmas konusunda zen gsterilmelidir. Genellikle dipnotlar numaralandrlrken, kaynak dipnotlar ile aklama dipnotlar arasnda bir fark gzetmeksizin, hepsine srayla numaralar verilir. Ancak aratrmac dilerse, konu dipnotlar ile kaynak dipnotlarn ayrmak iin farkl numaralandrmaya gidebilir. Bunun iin, kaynak dipnotlarnn rakamla, konu dipnotlarnn iaretler yardmyla numaralandrlmas ska olmasa da rastlanan bir uygulamadr. b. Dipnot Numaralarnn Metin indeki ve Dipnotlarnn Sayfa indeki Yerleri Biraz nce numaralandrma esaslarn belirttiimiz dipnotlar ile ilikili olarak, biri dipnot numarasnn metin iindeki yeri dieri dipnotunun sayfa iindeki yeri olmak zere, iki konunun akla kavu turulmas gerekir. Dipnot numarasnn metinde konulmas gereken yer, alntnn hemen sonudur. Eer alnt paragrafsa dipnot numaras paragrafn son kelimesinin zerine, alnt bir kavram ya da isimse, bu defa kavram ya da ismin hemen zerine yazlr. Dier yandan blm ya da alt-blm balna, dipnot numara snn konulmamasna zen gstermek gerekir. Aratrmada bir balk ya da alt balk altndaki tm bilgilerde, bir tek kaynaktan yararlanlm olunmas halinde, sz konusu kaynakla ilgili dipnot numaras o blm deki metin iinde baka dipnot yoksa son paragrafn sonuna, baka dip notlar da varsa, metin iinde uygun bir yere dipnot numarasn verdikten sonra, ayrca dipnotunda tm blmde sz konusu kaynaktan byk lde yararlanld vurgulanr . Dipnotunun sayfa iindeki yeri ise sayfann en altdr. Dipnotu bulunan sayfada metin, dipnot yazlmasna olanak salayacak ekilde en alta gelmeden kesilir. Metnin son satrnn altna, soldan balayarak yarm satr uzunluunda bir izgi izilir ve dipnotlar, bu izginin altna yazlr.

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

5/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

2. Dipnot Yazmnda Uyulmas Gereken Kurallar Dipnotlarnn yazmnda belirli kurallara uyulmas ve benimse nen yntemlerin titizlikle srdrlmesinde zen gsterilmesi, aratrma nn deerlendirmesinde birinci derecede nem arzetmektedir. Bir aratrmada dipnot yazm kurallarna uyulma m olmas hemen farkedilir ve fevkalade youn emek rn olan al ma, henz tetkik bile edilmeden, niteliksiz izleniminin edinilmesine neden olabilir.

a. Bir Kitabn lk Kez Dipnotunda Gsterilmesi Bir kitap, dipnotunda ilk kez gsterilirken, sz konusu kitab tantc tm bilgilerin verilmesi gerekir. Bu bilgilerin sralanmasnda eitli kaynaklarda farkl "sralama yntemi" uyguland grlr. Basl bir kitabn tantmnda nem arzeden tr bilgi vardr. Bu bilgiler srasyla yledir: - Yazarn ad ve soyad, yazar yoksa derleyenin ya da evirenin ad - Kitabn ad (ya da bal) - Yaym bilgileri (bask says, basld yer, yaymlayan, yaym Tarihi). 1) Yazar Ad, Derleyenin ya da evirenin Ad Yazarn nce ilk ad, sonra soyad yazlr. Yazarn ad ve soyadnn ilk harflerinin byk yazlmas yeterlidir. Yazarn soyadnn ilk adndan ayrlmasn salamak iin byk harflerle yazlmasna gerek yoktur. Ayrca ilk ad ksaltmaya da gerek yoktur. Ancak J.M, Keynes, J.B. Say vb. gibi herkese bilinen bilim adamlarnn adlarnn ba harflerinin kullanlmas gelenek haline gelmise, bu gibi durumlarda yazarn adn ya da adlarn ayrca yazmaya gerek yoktur. Yazarn Prof. Dr., Dr., General vb. gibi kitabn zerinde yer alan nvanlar, dipnot ve bibliyografyada adn nne ya da soyadn devamna, parantez iinde dahi olsa yazlmaz. Yazar kitapta kendi adn deilde takma ad (mstear isim) kullanmsa, kukusuz yazar ad yerine takma ad yazlr. Ancak, aratrmac yazarn gerek adn biliyorsa, takma ad yazldktan sonra yazarn gerek ad keli parantez iinde yazlabilir. 'Eer bir kitabn yazar olmamasna karn, o kitab yabanc dilden evirenin ad varsa, evirenin ad yazar ad yerine yazlr adnn arkasna parantez iinde ev. fadesi yazlr. Benzer ekilde bir kitabn yazar yoksa, ancak derleyenin ad varsa, yine yazar ad yerine derleye nin ad yazlr ve adn arkasna der. yazlr.

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

6/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

Tercme kitaplarda hem yazarn, hem evirenin ad bulunur. Bu durumda, evirmenin ad, eser adndan sonra yazlr ve evirmen adndan nce "ev:" ifadesi konur. Eer kitabn ya da makalenin balk sayfasnda, yazarn adnn ilk harfi yer alyorsa ve aratrmac yazarn adn biliyor ve dipnotla gstermek istiyorsa, yazarn adnn ilk harfine ilave olarak yazd ksm, keli parantez iinde eklemelidir. Bir kitabn yazar bazen gerek bir kii deilde bir kurum ya da kurulutur. Byle bir durumda yazar ad yerine kurum ya da kurulu un ad yazlr. Ancak ou kez, yayn yapan ve herkese bilinen resmi kurumlarn adlan ok uzundur. Byle durumlarda sz konusu kurumun herkese bilinen ksa adlar kullanlr. TODAE (Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits), DE (Devlet statistik Enstits). SPK (Ser maye Piyasas Kurulu) vb. rneklerinde olduu gibi. 2) Kitabn Bal Kitabn zerindeki balk, hibir ksaltma ve ilave yaplmadan olduu gibi yazlr. Ancak baz kitaplarda, baln altnda daha kk punto ile yazlm ikinci balk bulunur. Byle bir durumda iki balk arasna iki nokta, konur . (rnek 9.28). Kitabn balnn yazmnda, balktaki her kelimenin sadece ilk harfleri byk harfle yazlr. Ancak Trke'de ve, ya da vb. bala lar, ngilizce'de ise a, an, the, by, or, if, of, as, so vb.. Franszca'da ise un, une, et vb. nemsiz kelimeler kk harfle yazlr. Ancak, gerek Trke, gerekse ngilizce ve Franszca'da eser ad bala ya da nemsiz kelimelerden biri ile balarsa, bunlarn ilk harfleri de byk yazlr . Basl kitabn ad daima, kitapla ilgili dier bilgilerden farkl latrlarak, italik olarak ya da daha koyu karakterde yazlr. Eskiden daktiloda yazlan almalarda eser adn farkl karakterle yazmak teknik olarak mmkn olmadndan kitap adnn alt izilirdi. imdi daktilo nun yerini alan bilgisayarlar yardmyla metin yazlrken, bu farkllatr may yapmak son derece kolaylam ve eser adnn altn izmeye gerek kalmamtr. Eer bir kitap yaynlanmamsa -ki genellikle bu durum yaynlanmam tezler iin sz konusudurbalk farkllatrlarak (italik ya da daha koyu vb.) yazlmaz. Bu uygulama, yani bir kitabn adnn, kitapla ilgili dier bilgilerden farkl latrlarak yazlmas, o kitabn baslm olduunu ve ktphanelerde de eser ad dizininden aranabilineceini gstermekledir. Eser adnn farkllatrlarak yazlmasna istisnai durum kutsal kitaplardr. Bata Kur'an olmak zere ncil ya da Tevrat kaynak gsterilirken, trnak iine alnmad gibi farkl karakterde de yazlmaz. 3) Yaym Bilgileri Yaym bilgileri, kitabn basm ile ilgili olan, yaynn kanc bask olduu, nerede yaynland, yaynevi ve yayn tarihi ile ilgili bilgilerdir.

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

7/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

(a) Kitabn Kanc Bask Olduu Mevcudu tkenen bilimsel kitaplarn yeni basks yaplrken, ilaveler ya da karmalar yapld gibi, ou kez tm metin gzden geirilir. Bu ekilde bir nceki basksna gre deiiklik ieren kitaplarn zerine "geniletilmi nc basm", "gzden geirilmi drdnc basm", "geniletilmi ve gzden geirilmi altnc basm" vb gibi, daha nceki baskya ilave olarak, yeni baskda hangi katklarn yaplm olduunu belirten ifadeler konur. Bazen kitabn tm gzden geirilerek metin tamamiyle yenilenir, bu gibi durumlarda "nc yazl" ya da "nc yeni yazm" vb. ifadeler kullanlr. Eer bir kitaptaki metinlerde hibir deiiklik yaplmamsa zerine "tpk basm" yazlr. Ancak tpk basmlara zellikle mevcudu kalmam ya da yazan lm eski kitaplarn yeni basks yaplrken ba vurulur. Bir kitabn basl says ile ilgili bilgi, yaym bilgileri blmne yazlrken "ikinci basm" eklinde yazlabilindii gibi "2. Basm" ek linde de yazlabilir. (b) Kitabn Basld Yer Kitabn basld yer kitabn yayncsnn bulunduu kenttir ve genellikle balk sayfasnda ya da balk sayfasnn arkasndaki sayfada belirtilir. Byk yaynevlerinin birok kentte ubeleri olduundan kitapta yaynlanan yerle ilgili olarak birka kent sralanabilir. Byle bir durumda, bu kentlerden birincisi yayn yeri olarak alnr". Gazete, dergi vb. yaynlarda yayn yeri herkese bilindiinden yayn yeri yazlmaz. Bir kitabn yayn yeri yazlmamsa yayn yeri yerine keli ayra iinde "yer yok" anlamnda [y.y] yazlr"'. Ancak kitabn zerinde yazlmam olmasna karn, yayn yeri biliniyorsa, bu defa yer ismi keli parantez iinde (rnek: [Bursa]) verilir. (c) Yaynevi Yaynevi (yaync ya da yaymlayan) kitabn basm ilerini ve datmn stlenen birimdir. Ticari bir kurulu (Beta Yayn Datm vb. gibi) olabildii gibi resmi bir kurum (DE, DPT vb. gibi) da olabilir. Yaynevinin ad ok uzunsa, baz ksaltmalar yaplabilindii gibi yaynevinin sonunda yer alan Limited Sirketi, Neriyat irketi, A.O., Company. Inc.

www.akademikdestek.net

h t t p : / / w w w . a k a d e m i k d e s t e k . n e t / i n f o / d i p n o t _ k a y n a k c a . h t m

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

8/9

21 05 2013

Dipnot Kaynaka

h t t p : / / g o o . g l / f f g S

www.akademikdestek.net/info/dipnot_kaynakca.htm

9/9