200 19. IZOTERMNA, IZOBARNA I IZOHORNA PROMJENA STANJA PLINA (3.73. - 3.98.

3.73. Nai broj molekula vodika u posudi obujma 1 cm3 ako je tlak plina na stijenke posude 2,7 . 104 Pa, a srednja brzina molekula 2400 m/s. mHe = 2 . 10-3 [kg] V = 1 [cm3] = 10-6 [m3] p = 2,7 . 104 [Pa] v = 2400 [m/s] N=?

1 N p = mv 2 3 V 3 p V = N m v 2 3 p V 3 2,7 10 4 10 6 = = 7,03 10 6 mv 2 2 10 3 2400 2 N = 7,03 10 6 N A = 7,03 10 6 6,022 10 23 = 4,23 1018 molekula N=

3.74. U 1 cm3 plina ima 1,45 . 1012 molekula. Srednja kinetika energija molekula pri njihovu nesreenom gibanju je 1,242 . 10-20 J. Odredi tlak kojim plin pritie na stijenke posude. V = 1 cm3 N = 1,45 . 1012 molekula E K = 1,242 . 10-20 J p=?
2 N p = EK 3 V 2 1,45 1012 p= 1,242 10 20 6 3 10 p = 0,012[Pa ]

3.75. Pri tlaku 1,013 . 105 Pa gustoa kisika iznosi 1,43 kg/m3. Izraunaj srednju brzinu gibanja molekula. p = 1,013 . 105 [Pa] = 1,43 [kg/ m3] v =?

1 p = v 2 3 v= 3 p

3 1,013 10 5 m = 460,99 1,43 s

3.76. Kako se mijenja uzgon koji djeluje na mjehur zraka koji se podie s dna jezera prema njegovoj povrini? Pretpostavljamo da je temperatura jezera na svim dubinama jednaka.

Fuz = Vur g

Sila uzgona ovisi o volumenu mjehura zraka. Podizanjem prema povrini, hidrostatski tlak na mjehur postaje manji, pa mjehur poveava volumen. Iz toga slijedi da kada mjehur putuje prema povrini, sila uzgona postaje sve vea.

3.77. Neka koliina zraka nalazi se pod tlakom 9,6 . 104 Pa. Kako e se promijeniti obujam zraka kad tlak poraste na 2,03 . 105 Pa, a temperatura ostane stalna? p1 = 9,6 . 104 [Pa] p2 = 2,03 . 105 [Pa] t = konst V2/ V1 = ?

p1 V1 = p2 V2 V2 p1 9,6 10 4 = = = 0,472 V1 p2 2,03 10 5 V2 = 0,472 V1

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

201 3.78. U cilindru s pominim klipom nalazi se plin. Klip ima povrinu 20 cm2 i masu 0,6 kg. Atmosferski tlak je 105 Pa. Kolikom dodatnom silom moramo djelovati na klip da se obujam plina u cilindru smanji na polovinu? Promjena je izotermna. A = 20 cm2 = 2 . 10-3 [m2] m = 0,6 [kg] pa = 105 [Pa] t = konst V1 = 2V2 F2 = ?

p1 V1 = p 2 V2 p1 2V2 = p2 V2 p2 = 2 p1

F m g + pa + pa = A A 0,6 9,81 p1 = + 10 5 = 102943[Pa ] 3 2 10 p 2 = 2 102943 = 205886[Pa ] p1 = p = p2 p1 = 102943 F = p A = 102943 2 10 3 = 205,886[N ]

3.79. U vertikalnoj cijevi koja je s donje strane zatvorena, stupac ive visine 4 cm zatvara stupac zraka obujma 6 cm3. Povrina je poprenog presjeka cijevi 0,1 cm2. Kolika e biti visina stupca zraka ako visinu stupca ive poveamo dodavanjem 27,2 g ive uz tlak 1,013 . 105 Pa? h = 4 cm V = 6 cm3 A = 0,1 cm2 mHg = 27,2 g p = 1,013 . 105 Pa = 76 cm Hg h2 = ?

m = V + 27,2 = 13,6 6 + 27,2 = 32,64[g ] m 32,64 V= = = 2,4 cm 3 13,6 V 2,4 h= = = 24[cm] A 0,1

[ ]

p 1 V1 = p 2 V 2 V2 = h2 = p 1 V 1 80 6 = = 4 ,8 cm 3 p2 100 V2 4 ,8 = = 48 [cm ] A 0 ,1

V1 = 6 cm p1 = (76 + 4)cmHg
3

[ ]

V2 p 2 = (76 + 24)cmHg

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

202 3.80. U horizontalno smjetenoj uskoj staklenoj cijevi, s jedne strane zatvorenoj, nalazi se stupac zraka dug 30,7 cm, a zatvara ga stupac ive dug 21,6 cm. Kolika e biti duljina stupca zraka ako cijev postavimo: a) vertikalno, otvorom okrenutim gore; b) vertikalno, otvorom okrenutim dolje; c) pod kutom 300 prema horizontalnoj ravnini, otvorom okrenutim dolje? Atmosferski tlak dri ravnoteu stupca ive visine 747 mm. h = 30,7 cm h = 21,6 cm pa = 74,7 cm Hg a) h1 = ? b) h2 = ? c) h3 = ? a) p1 = (74,7 + 21,6)cmHg b) p 2 = (74,7 21,6)cmHg

p1 = 95,6[cmHg ] p V = p1 V1 p V p1 p A h p1

p1 = 53,1[cmHg ] p V = p2 V2 p V p2 p A h p2

V1 =

V2 =

A h1 = h1 =
c)

A h2 = h2 =

p h 74,7 30,7 = = 23,81[cm] p1 95,6

p h 74,7 30,7 = = 43,18[cm] p2 53,1

(74,7 21,6)cmHg cos 30 0 p3 = 61,314[cmHg ] p3 = p V = p3 V3 V3 = p V p3 p A h p3

A h3 = h3 =

p h 74,7 30,7 = = 37,42[cm] p3 61,314

3.81. Na slici su prikazane dvije izoterme za jednake mase istog plina. Po emu se razlikuju stanja plina prikazanih krivuljom 1 od onih prikazanih krivuljom 2?

V = V1 = konst p1 p2 = T1 T2 p1 T2 = p2 T1 p2 > p1 T2 > T1

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

203 3.82. Na slici je izotermiki proces prikazan pomou dva razliita grafikona. Oznai koordinatne osi na oba grafikona.

Procesi su izotermni.

3.83. Vertikalni cilindar povrine dna 40 cm2 zatvoren je klipom ispod kojega je stupac zraka visine 60 cm. Za koliko e se spustiti klip ako na njega stavimo uteg mase 10 kg? Masa klipa je 2 kg, a atmosferski tlak 105 Pa. A = 40 cm2 = 0,004 m2 h = 60 cm = 0,6 m mU = 10 kg mK = 2 kg pa = 105 Pa h = ?
p1 V1 = p2 V2 p1 = pa + m g 2 9,81 G = pa + K = 10 5 + = 104905[Pa ] 0,004 A A

V1 = A h = 0,004 0,6 = 0,0024 m 3 p2 = p1 +

[ ]

m g GU 10 9,81 = p1 + U = 104905 + = 129430[Pa ] 0,004 A A p V 104905 0,0024 = 0,0019 m 3 V2 = 1 1 = p2 129430 V = V1 V2

[ ] = 0,0024 0,0019 = 0,0005[m ]

3

V = A h h =

V 0,0005 = = 0,125[m] A 0,004

3.84. Odreena masa klora ima pri 20 0C obujam 38 cm3. Odredi njegov obujam pri 45 0C ako je tlak stalan. t1 = 200 C = 293 K V1 = 38 cm3 t2 = 450 C = 318 K p = konst V2 = ?
p = konst V1 V2 = T1 T2 V2 = V1 T2 38 318 = = 41,24 cm 3 T1 293

[ ]

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

204 3.85. Pri 30 0C plin ima obujam V. Do koje temperature treba taj plin izobarno ohladiti da bi mu obujam bio 0,75 V? t1 = 300 C = 303 K V2 = 0,75 . V1 p = konst t2 = ?
p = konst V1 V2 = T1 T2 T2 = V2 T1 0,75 V1 303 = = 227,25[K ] = 45,75 0 C V1 V1

[ ]

3.86. Na koju temperaturu treba pri stalnom tlaku ugrijati litru plina od 0 0C da bi se njegov obujam poveao za 10%? V1 = 1 [l] t1 = 00 C = 273 K V2 = 1,1 . V1 p = konst t2 = ?
p = konst V1 V2 = T1 T2 T2 = V2 T1 1,1 V1 273 = = 300,3[K ] = 27,3 0 C V1 V1

[ ]

3.87. Na koju temperaturu treba izobarno zagrijati plin da njegov obujam bude dva puta vei od obujma pri 0 0C? V2 = 2 . V1 t1 = 00 C = 273 K p = konst t2 = ?
p = konst V1 V2 = T1 T2 T2 = V2 T1 2 V1 273 = = 546[K ] = 273 0 C V1 V1

[ ]

3.88. Nacrtaj grafiki prikaz izobarne promjene stanja plina za odreenu masu plina u koordinatnim sustavima p,V, p,T i V,T. p = konst p,V p,T V,T

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

205 3.89. Dva razliita stanja nekog plina prikazana su na slici u koordinatnom sustavu p,T tokama A i B. Koja toka odgovara stanju veeg obujma? VA, VB = ?

T = T1 = konst p1 V1 = p 2 V2 p1 V A = p2 VB p2 > p1 V A > VB

3.90. Otvorena staklena boca obujma 500 cm3 ispunjena je zrakom. Bocu zagrijavamo do 227 0C i zatim je grlom prema dolje uronimo u vodu. Koja e masa vode ui u bocu kad se temperatura zraka u njoj snizi na 27 0C? Gustoa zraka kod 27 0C je 103 kg/ m3. V1 = 500 cm3 = 5 . 10-4 m3 t1 = 227 0C = 500 K t2 = 27 0C = 300 K vode = 1000 kg/ m3 mvode = ?

p = konst V1 V2 = T1 T2 V2 = V1 T2 5 10 4 300 = = 3 10 4 m 3 T1 500

4

[ ] [ ]

Vvode = V1 V2 = 5 10 4 3 10 4 = 2 10 4 m 3 mvode = vode V = 1000 2 10 = 0,2[kg ]

3.91. Pri 20 0C plin se nalazi pod tlakom 105 Pa. Koliki e biti tlak plina a) nakon izohornog zagrijavanja do 50 0C b) nakon hlaenja do -7 0C? t1 = 20 0C = 293 K p1 = 105 Pa t2 = 500 C = 323 K V = konst a) p2 = ? t3 = -7 0C = 266 K V = konst b) p3 = ? a) V = konst b) V = konst

p1 p2 = T1 T2 p2 = p1 T2 10 5 323 = = 110328[Pa ] T1 293

p1 p3 = T1 T3 p1 T3 10 5 266 p3 = = = 90784[Pa ] T1 293

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

206 3.92. Dvije boce razliitih obujama ispunjene su zrakom pri normiranom tlaku. Boce zaepimo i zagrijemo do 100 0C. Hoe li tlak zraka nakon zagrijavanja biti jednak u obje boce? t2 = 100 0C

V = konst p1 p1 = T1 T 1 p1 = p2

p2 p2 = T2 T 2 T1 = T2 T1 = T2 p1 = p2

Tlak je nakon zagrijavanja jednak u obje boce.

3.93. Koliko se puta povea tlak plina u balonu elektrine arulje ako se nakon ukljuivanja temperatura plina povisila od 15 0C na 303 0C? t1 = 15 0C = 288 K t2 = 303 0C = 576 K V = konst p2/ p1 = ?

V = konst p1 p2 = T1 T2 p2 T2 576 = = =2 p1 T1 288 p 2 = 2 p1

3.94. Kisik temperature 100 0C pri tlaku 105 Pa izotermno stlaimo do tlaka 1,5 . 105 Pa. Do koje temperature treba ohladiti plin da bi se tlak smanjio na svoju poetnu vrijednost 105 Pa? t1 = 100 0C = 373 K p1 = 105 Pa p2 = 1,5 . 105 Pa t2 = ?
T = T1 = konst p1 V1 = p 2 V2 10 5 V1 = 1,5 10 5 V2 V1 = 1,5 V2 p = konst V1 V2 = T1 T2 T2 = V2 T1 V2 373 = = 248,67[K ] = 24,3 0 C V1 1,5 V2

[ ]

3.95. Balon elektrine arulje punimo plemenitim plinom pri temperaturi 10 0C i pod tlakom 6,8 . 104 Pa pretpostavljajui da e u usijanoj arulji tlak biti 1,013 . 105 Pa. kolika je temperatura u balonu arulje kad ona svijetli? t1 = 10 0C = 283 K p1 = 6,8 . 104 Pa p2 = 1,013 . 105 Pa V = konst t2 = ?

V = konst p1 p 2 = T1 T2 T2 = p2 T1 1,013 10 5 283 = = 421,58[K ] = 148,59 0 C 4 p1 6,8 10

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar

[ ]

207 3.96. Nacrtaj grafikon izohorne promjene stanja plina u koordinatnim sustavima p,T, V,t i p,V. V = konst p,T V,T p,V

3.97. Na slici dani su grafikoni za tri plinska zakona. Oznai koji grafikon odgovara kojem zakonu. I. V = konst T II. p V = konst III. p = konst T

Gay - Lussacov zakon

Boyle - Mariotteov zakon

Charlesov zakon

3.98. Nacrtaj grafiki prikaz izotermne, izobarne i izohorne promjene stanja plina u koordinatnim sustavima p,V, p,T i V,T. izotermna, izobarna i izohorna promjena u p,V , p,T i V,T

Darko Maltar - osobne stranice www.inet.hr/~dmaltar