angaj

Ranerija
Naftagas
Ka
Budisava
Kovilj
Gardinovci Lok
Titel
Knianin
Perlez
Belo Blato
Uzdin
Putnikovo
Orlovat
Stajievo
Eka
Kovaica
Knl Kara
TAM
I
RS006IBA
RS007IBA
RS0011IBA R
S0
1
2
IB
A
RS013IBA
0 1 2 3 4 5 km
Pannonian White Stork Greenways
Zelene stazeBiciklom do roda asfaltni put
- asphalt road
80
70
90
100
110
120
130
N
ovi Sad
Kovilj
M
oorin
Titelski breg 1
Titelski breg 2
Titel
Perlez
Farkadin
Idvor
Uzdin
Tom
aevac
Boto
Orlovat
Eka
Belo Blato
Titel
Kovilj
N
ovi Sad
22 36 37 42 49 54 60 64 88
Kovaica
77 96 100 109 122 132 158 187 209 km
Moorin
Idvor
Farkadin
@
@
+
Sakule
Baranda
enta
Tomaevac
Boto
Vilovo
ajka
NOVI SAD
D
U
N
A
V
T
A
M
I
BEGEJ
T
I
S
A
R
IB
N
J
A
K
E

K
A
CARSKA
BARA
TITELSKI
BREG
KO
VILJSKI RIT
Zelena staza Biciklom do roda letnji put
Pruga
Railway
Pannonian White Stork Greenways Dirt road
Autoput, meunarodni, regionalni i lokalni putevi
Highway, interstate, regional and local roads
Podruje od meunarodnog znaaja za ptice
Important Bird Area
Pannonian White Stork Greenways
Zelene stazeBiciklom do roda pojaan saobraaj
- haevy trac
Maj 2009.
ZELENE STAZE BICIKLOM DO RODA
PANNONIAN WHITE STORK GREENWAYS
ZELENE STAZE BICIKLOM DO RODA / PANNONIAN WHITE STORK GREENWAYS
B e l e r o d e ( C i c o n i a c i c o n i a ) s u n a j p o z n a t i j e p t i c e n a e r a v n i c e V o j v o d i n e . O n e i m a j u
d u g i c r v e n i k l j u n , d u g i v r a t i n o g e , b e l o p e r j e s a c r n i m r u b o v i m a k r i l a i j i r a s p o n
d o s e e i p r e k o 2 m e t r a . U V o j v o d i n i s e g n e z d i a k o k o 9 0 % o d u k u p n o g b r o j a p a r o v a
i z c e l e S r b i j e . P r e m a r e z u l t a t i m a p o s l e d n j e g p r e b r o j a v a n j a , z a b e l e e n o j e 1 1 0 0 p a r o v a
n a t e r i t o r i j i P o k r a j i n e .
B e l e r o d e i v e u E v r o p i , s e v e r n o j A f r i c i , z a p a d n o m d e l u A z i j e , M a l o j A z i j i i n e k i m
d e l o v i m a B l i s k o g I s t o k a . U E v r o p i n e n a s e l j a v a j u V e l i k u B r i t a n i j u , S k a n d i n a v i j u , I t a l i j u ,
a u v e o m a m a l o m b r o j u s e g n e z d e u z a p a d n o j E v r o p i . G r a n i c a r a s p r o s t r a n j e n o s t i b e l i h
r o d a n a s e v e r u d o s e e P e t r o g r a d , a n a i s t o k u M o s k v u . O r n i t o l o z i p r o c e n j u j u d a
s v e t s k a p o p u l a c i j a b r o j i o k o 1 7 0 0 0 0 p a r o v a .
U P a n o n s k o j n i z i j i b e l e r o d e z a u z i m a j u p r e t e n o p r o s t r a n a d o l i n s k a p o d r u j a p o r e d
v e l i k i h r e k a i o t v o r e n a s t e p s k a i v l a n a s t a n i t a . U V o j v o d i n i , v e i n a r o d a g r a d i s v o j a
g n e z d a u s e l i m a , n a j e e n a k r o v o v i m a k u a i d i m n j a c i m a , n a c r k v e n i m t o r n j e v i m a ,
s t o g o v i m a s e n a , n a s t a b l i m a l i s t o p a d n o g i z i m z e l e n o g d r v e a , a l i i n a e l e k t r i n i m
s t u b o v i m a . P a r o v i e s t o v i e g o d i n a , p a a k i d e c e n i j a , k o r i s t e j e d n o t e i s t o g n e z d o .
Z a b e l e e n o j e d a s e p o j e d i n a g n e z d a k o r i s t e a k 8 0 g o d i n a .
N a j e e , p a r e n j e r o d a s e o d v i j a u g n e z d u , k r a j e m m a r t a i l i p o e t k o m a p r i l a m e s e c a .
e n k e b e l i h r o d a , k r a j e m a p r i l a , o b i n o l e g u o d 2 d o 6 j a j a b e l e b o j e , k o j a s u t e k a o k o
1 0 0 g r a m a , a d u g a k a o k o 7 5 m i l i m e t a r a . N a g n e z d u s e u v e k n a i z m e n i n o s m e n j u j u i
m u j a k i e n k a , t a k o d a j a j a u v e k i m a j u n e o p h o d n u z a t i t u i t o p l i n u . I n k u b a c i j a j a j a
o b i n o t r a j e o d 3 2 d o 3 4 d a n a . M l a d u n c i s e n a j e e i s p i l e i z j a j a u r a z m a c i m a o d p o
d v a d a n a i u p o e t k u i m j e t e l o p o k r i v e n o n i m p a p e r j e m , k o j e k a s n i j e b i v a
z a m e n j e n o t r a j n i m p e r j e m . S a s t a v h r a n e b e l i h r o d a j e v e o m a r a z n o v r s t a n , a l i n a j e e
s e h r a n e : a b a m a , r i b a m a , g u t e r i m a , z m i j a m a , a l i i g l i s t a m a , i n s e k t i m a , m i e v i m a i
d r u g i m s i t n i m s i s a r i m a .
K r a j e m a v g u s t a r o d e s e g r u p i u u v e l i k a j a t a o d v i e s t o t i n a j e d i n k i i p o l a k o k r e u
p r e m a t o p l i m k r a j e v i m a g d e i h e k a b o g a t a t r p e z a . N a e r o d e , z a j e d n o s a o s t a l i m
r o d a m a K a r p a t s k o g b a s e n a i i s t o n e E v r o p e , s t i u d o z i m o v a l i t a u A f r i c i p r e k o
B o s f o r a , T u r s k e , i s t o n e o b a l e S r e d o z e m n o g m o r a i i s t o n e A f r i k e . M l a d e r o d e d o s t i u
p o l n u z r e l o s t t e k u t r e o j i l i e t v r t o j g o d i n i i v o t a , p a t a d a i o s n i v a j u s v o j u p o r o d i c u .
i v o t n i v e k b e l i h r o d a t r a j e o k o d v a d e s e t g o d i n a .
@
.
@
@
.
@H
@H
.
i

i +
+

.
+

i
@
@
+

i @

i
Novi Sad
Vidikovac / View point
@

i
+
.

@H

Muzej / Museum
Vikend naselje /
Weekend houses
Kamp / Camping site
arda / Fish Restaurant
Spomenik / Monument
Manastir / Monastery
Dvorac / Palace
Crkva / Church
Servis za bicikle / Bike repair
Fabrika / Factory
Plaa / Beach
Informacije / Information
Ambulatna / Ambulance
Hotel / Hotel
Restoran / Restaurant
Seoski smetaj /
Rural accomodation

White Stork (Ciconiaciconia) is the most famous bird of our Vojvodian plains. Its beak
is long and red, its neck is long and so are its legs. The plumage is white with black
edges of the wings whose span can be as long as 2 metres. As many as 90% of
couples of Serbian storks nest in Vojvodina. According to the results of the latest
counting of white stork couples in the territory of this province, there are around
1100 couples.
White Storks live in Europe, Northern Africa, western parts of Asia, Asia Minor and
some parts of Near East. In Europe they do not populate Great Britain, Scandinavia,
Italy, and they nest in very small numbers in Western Europe. The border of the
region White Stork covers is as far as St. Petersburg in the north and Moscow in the
east. Ornithologists estimate that the world population of white storks is around
170,000 couples.
Within the Pannonian plain white storks live mostly in spacious areas in valleys along
big rivers and open steppe and wetlands. In Vojvodina, most storks build their nests
in villages, generally on rooftops and chimneys, on church steeples, haystacks, in
trees of both deciduous and evergreen trees, but also on electric posts. The couples
use the same nest for a number of years, sometimes decades. It has been noted that
certain nests have been used for longer than 80 years.
Stork mating occurs for the most part at the end of March or beginning of April. In
late April white stork females usually lay 2 to 6 white eggs that weigh around 100
grams and are 75 mm long. Both the male and the female lay on the eggs so that they
have constant protection and warmth. The incubation of eggs usually lasts from 32
to 34 days. The young storks usually hatch two days apart and at rst they are
covered in tender down which is later replaced with permanent feathers. White
storks diet is quite diverse, but they predominantly eat frogs, sh, lizards, snakes but
also earthworms, insects, mice and other small mammals.
At the end of August they gather in large ocks of a couple of hundreds and slowly
they move towards warmer lands where food is abundant. Our storks, together with
other storks of the Carpathian Basin and Eastern Europe reach their winter haven in
Africa via Bosporus, Turkey, eastern coast of the Mediterranean Sea and East Africa. At
the age of three or four, young storks are ready to mate to start their own families.
Their life expectancy is around twenty years.
Z e l e n a m r e a V o j v o d i n e /
G r e e n N e t w o r k o f V o j v o d i n a
P h o n e / f a x : + 3 8 1 ( 0 ) 2 1 6 6 1 1 4 8 4 ,
P a i e v a 2 4 , 2 1 0 0 0 N o v i S a d
o c e @ z e l e n a m r e z a . o r g . r s ,
h t t p : / / w w w . z e l e n a m r e z a . o r g
Zelene stazeBiciklom do roda deo su mree zelenih staza u Vojvodini Panonske staze mira
(Via Pacis Pannoniae) iji je cilj promocija odrivog - zelenog- turizma, zatita i unapreenje
biodiverziteta i doprinos ruralnom razvoju. Zelene stazeBiciklom doroda okupile su ljude iz
sela, povezale prirodu, kulturno naslee i poljoprivredu a brigu o njima vodie lokalno
stanovnitvo, turistike organizacje, ekoloke organizacije i udruenja graana. Ova mrea
Zelenih staza pruie realnu ansu razvoju lokalne ekonomije.
Zelene stazeBiciklom do roda predstavljaju turistiku mreu regiona u kojem su povezana
sela i gradovi Bake i Banata. Obogaujui ponudu sela kroz koja prolaze, uticae e i na
turistiku ponudu gradova Novog Sada, Zrenjanina i Paneva. Zelene staze povezuju: Speci-
jalni rezervat prirode Koviljsko - petrovaradinski rit (9.594 ha, IBA podruje RS007IBA),
Titelski breg (14.318 ha, RS006IBA), Srednje potamije (14.507 ha, RS013IBA), Gornje
potamije (20.087 ha, RS012IBA) sa Specijalnim rezervatom prirode Stari Begej Carska
bara (11.570 ha, RS011IBA).
Zelene stazeBiciklom doroda fokusirae se, pre svega, na veliki broj gnezdeih parova belih
roda, ija populacija u ovom regionu predstavlja petinu ukupne populacija belih roda u Repub-
lici Srbiji. Vozei bicikl ovim stazama, nailaziete na gnezda belih roda, gotovo u svakoj ulici
svakog naselja kroz koje budete prolazili. Pored roda, na ovom podruju zabeleeno je i do 250
drugih vrsta ptica, od kojih je najvei broj ptica gnezdarica (140 vrsta). Ovaj region je migra-
torna stanica od neprocenjivog meunarodnog znaaja za velika jata pataka, gusaka, vranaca,
ljukarica, aplji, kaikara, igri i galebova. Najree gnezdarice podruja su orao belorepan i
crna roda. Kao raritet, 2008. godine, zabeleena je aplja govedarka u meovitoj koloniji.
Region obuhvaen Zelenim stazama Biciklom do roda bogat je i po svojim geografskim
karakteristikama kao i raznovrsnou biljnih vrsta. Poplavna podruja reka Dunav, Tisa, Tami i
Begej izraajna su podruja uktuacije vodostaja i meandriranja ovih reka kroz ravniarske
delove. Nadmorska visina regiona kree se od 71 do 87 metara. Izuzetak predstavlja Titelski
breg, kao jedinstvena lesna geomorfoloka celina sa ouvanom reliktnom stepskom vegetaci-
jom, iji strmi i visoki lesni odseci dostiu i 55 metara. Breg, koji dostie visinu od 143 metra, sa
svojim odsecima, uskim lesnim dolinama, terasama i surducima, znaajno bogati geografsku
raznolikost ovog regiona. Zapravo, on je jedan od najvrednijih objekata geonaslea ne samo u
Srbiji ve i u Evropi (ProGeo) i predvien je za Geo-Park. Ujednom od moorinskih surduka, pod
nazivom Dukatar moe se videti presek ove lesne zaravni. Najnoviji rezultati istraivanja poka-
zuju da je to jedan od najznaajnijih paleoklimatskih i paleoekolokih arhiva tokom 650 000
godina na evropskom tlu.
Region u celini sadri i veliko kulturno i istorijsko naslee. Galerije naivne umetnosti u Uzdinu i
Kovaici, Muzej Mihajla Pupina u Idvoru i Spomen soba Uroa Predia u Orlovatu, znaajni su
reprezenti kulture ovog podruja. Veliki broj pravoslavnih, rimokatalokih i protestantskih
crkava predstavljaju bogato multikonfesionalno naslee regiona. Znaajno je spomenuti
Manastir Kovilj, kapelu Sv. Nikole u Moorinu, zadubinu prote Svetozara Vlakalia
(projektovao arhitekta ore Tabakovi, a ikonostas oslikao Uro Predi), zatim crkvu
Vavedenja Bogorodice u Orlovatu (projektovao arhitekta Dragia Braovan, a oslikao Uro
Predi), kao i crkvu u Uzdinu iji je ikonostas oslikao Konstantin Danil, jedan od najznaajnijih
bidermajer slikara prve polovine 19. veka u istoriji slikarstva Vojvodine.
Region nudi gostima i veliki izbor kupalita, mesta za pecanje i kampovanje, vikend naselja,
restorana domae kuhinje, privatan smetaj, kao i jedinstveno gostoprimstvo stanovnitva -
naslee vekovne mirne koegzistencije velikog broja razliitih nacija, etnikih grupa i konfesija
(Srbi, Maari, Rumuni, Slovaci, Nemci, Romi, Hrvati, Makedonci, Crnogorci, Bugari). Upravo ta
raznolikost jeste civilizacijsko i kulturno naslee i specino bogatstvo regiona.
N
S
E W
NW
NE
SW
SE
RS007IBA - Koviljski rit, 9594 ha, IBA kriterijumi: A, B, C
RS012IBA - Gornje potamije, 20087 ha, IBA kriterijumi: A, B, C
RS013IBA - Srednje potamije, 14507 ha, IBA kriterijumi: A, B, C
RS006IBA - Titelski breg, 14318 ha, IBA kriterijumi: A, B, C
RS011IBA - Carska bara, 11570 ha, IBA kriterijumi: A, B, C
PODRUJA OD MEUNARODNOG ZNAAJA ZA PTICE
(IMPORTANT BIRD AREA)
tampanje karte pomogli struno i finansijski:
Pokrajinski sekretarijat za sport i omladinu, Pokrajinski sekretarijat za zatitu
ivotne sredine i odrivi razvoj, Fond brae Rokfeler,
Zavod za zatitu prirode Srbije, radna jedinica Novi Sad
Printing of the map supported by:
Provincial Secretariat for Sports and Youth, Provincial Secretariat for Envion-
mental Protection and Sustainable Development, Rockefeller Brothers Fund,
Institute for Nature Conservation of Serbia, Department Novi Sad
Izdava: Zelena mrea Vojvodine Za izdavaa: Olivera Radovanovi
Tekstove priredili: Mr Oliver Fojkar, Olivera Radovanovi, Miloje Mili i Duko Medi
Fotograje: ZMV i Brent A. Mitchell Karta: Duko Medi
Lektura i korektura: Ljubica Kosti Prevod na engleski: Neboja Paji
tampa: Daniel Print, Novi Sad Tira: 1000 primeraka
ZAVODZAZATITU
PRIRODE SRBIJE
CIP: 338.48-52: 796.61(497.113)(084.3)
ISBN 978-86-905261-5-4