1

UMBAZ

SAYI:8 MAYIS 2013

AYLIK ZAZACA VE TRKE BLMSEL, KLTREL VE SLAM DERG

2 NDEKLER TRTZAZA MZA KAMPANYASI..3 SVEREKL RETMENDEN ZAZACA TEFSR EVRS..5 TEKNK ZAZACA ALFABE6 ZAZACAMIZIN ANADL OLUUNUN BNLERCE DELLLERNDEN BR DEMET..8

SALAVAT ETKNLMZ ( DUA KARKEDIE SALAWAT)9 TATVANDA BR ZAZA KY : ZNIR10 EMED AAWU..11 YAREMI12

EZ NWEO13
MARE I..14 DOST NKU.15 FARKINDA MISINIZ ?.........................................................................................................................16 Meer, Zazaca diye bir dil yokmu(!)..17 ZAZACA KURSU..21 DERMAN SENSN.26

IRKILIK BELASI28 PUTPERESTLER Y TANIYIN29 ANA DL DAVAMIZIN SUSTMAL.30 ERMENCLERN ZAZALARA YAPTII OYUNLAR32 SZ DE H AKIL VE VCDAN YOK MU ?.........................................................................................33 KRLER VE SAIRLAR..35 TRKYE CUMHURYET DEVLETNN KRTLERE VE DLLER OLAN KRTEYE BAKI AISI LE KRTLERN ZAZACA'YA VE ZAZA IRKINA BAKII AISI ARASINDA FARK YOKTUR...36 Zazaca Dilbilgisi...40 SURYE BR MTHANDIR.41 ZAZACA KARKATRLER..57

BERBER U MERDIM RUSIJ63

ERMK ZAZA KENT,DYARBEKR

ASLINI NKAR EDEN HARAMZADEDR.(HZ.AL (R.A)) Cs kok u inkarkerdo heromzedew. CIS-KOK U BIZON ,PLON U BIZON ,WAYER ZON U WEJKK WA LYR UMA PLON UZ CIS KOK UZ BI ZON. (ASLINIZI BLN, BYKLERNZ BLN ,DLNZE SAHP IKINK OCUKLARINIZDA BYKLERN VE ASLINI BLSN.)

MZA KAMPANYASI BALATTIK ZAZACA TV BR HAKTIR

4 Zazalar ZAZA DLN konuan etnik bir gruptur. Zazaca; Zonema, Zone Zaza, Dimili, Krmancki, Zaza gibi yerel adlandrmalar ve kendi ierisinde lehe ve iveleri olan bir dildir. Zaza Dili ve Kltrnn Zaza Kimliinin yaamas ve gelecek nesillere dil, kltr, sanat, mzik, gelenek, grenek ksacas Zaza insanlarnn yaamnn btnn kapsayan bu mirasn aktarlmas iin bata Zaza Dilinde Televizyon ve Radyo yayn ve dier medya yayn mutlaka gereklidir. Zaza Dilinde Televizyon yayn ya Devlet eli ile TRT kurumunda Zazalara pozitif ayrmclk hakk ile TRT6, TRT el Arab gibi kanallarda olduu gibi veya zel sektr eli ile mutlaka gereklemesi gereken bir eydir. Bir dil ve kltr medya yayn yoksa ya zaman ierisinde yok olur veya para para kendi halinde insanlarn gnll ve zverili almalar ile bir dil ve kltrn paracklar halinde yaamaya devam eder. Bir dil ve kltr iin paracklar halinde bulunma lmez de kalkmaz da durumuna sebep olur. Yani Ne yok olur ne de dzgn bir HAYAT YAAYABLR. Biz Zazalarn en temel haklarndan olan bu istek konusunda daha nce MECLS nsan Haklarn nceleme Komisyonuna bavuran vatandalar, Zaza, Laz ve Grc dillerinde de TV yayn yaplmasn istedi. Cuma Tonbul adl vatanda, komisyona dileke ile bavurarak, Krte dilinde yayn yapan TRT- e (TRT-6) kanaln rnek gstererek, Zaza dilinde de televizyon yayn yaplmasn talep etti. Tonbul dilekesinde, u grlere yer verdi: Ben Zaza asll bir Trkm. Trkiye"de, Krt olarak tanmlanan, 3, 3,5 milyon Zaza vardr. Zaza halk, yzyllardan beri Osmanl Devleti ve onun devam olan Trkiye Cumhuriyetine sadk kalm ve bu devletlerin bayra ve egemenlii altnda yaam, asker olmu, vergisini vermi, ksaca vatandalk grevini eksiksiz yerine getirmitir. Krt sorunu bugne kadar sessiz lk olmu, Zaza sorunu ise orta yerde durmaktadr. Zazalar ve Zazaca, gerek kltr gerekse de dil grameri olarak Krtlerden ve Krteden farkldr. Krte TV yaynnn, Anayasann eitlik ilkesine uygun olarak, dier alt kimlie sahip halklara da verilmesi gerektii ifade edilen dilekede, Bu talep; hak ve zgrlkler, ulus devletin gereklilii iinde deerlendirilmelidir. Ayn zamanda da bir insan hakkdr denildi. Bu abalara ramen devletin Osmanl'nn son zamanlarndan kalma hastalkl bir mant srdrdn grmekteyiz. Sorun karm olan binlerce insann hayatlarnn baharnda bir fidann sklp atlarak yok edilmesine neden olmu olanlarn istekleri yaplyor. Ancak, devletle bar iinde yaam ve yaamakta olan Zazalarn isteklerine kulaklar sar kalyor. Hatta sanki o kesimi kstrmek istemezmi gibi Zazaca'ya TRT 6 da gya leheymi gibi ksa bir sre verilmektedir. Trkiye Cumhuriyeti Devleti, sadece Trklerin deildir.Baz Krtlerin dedii gibi Krtler ve Trklerin de deildir.Bir devlet o topraklarda yaayan her vatandan devletidir.Devlet, Zazalarn da devletidir.Bunun iin de devletin asli unsurlarndan olan Zazalarn isteklerine kulaklarn tkamamaldr.Eer Zazalarn Zazaca TV isteklerine uygun karlk verirse Krtlerin TRT6 konusunda samimiyetsizlik var eklindeki iddialar da boa kacak; devletin gerekten demokratikletii net olarak gzkecektir.Devleti ynlendirenler bu masum isteklere kulaklarn da tkayabilirler.O durumda da samimiyetsizlik iddias doruluk kazanm

5 olacaktr. Biz bar iinde hakkmz olan TRTZAZAy istiyoruz. Tercih devletin; vebal de onu ynetenlerindir. ZAZA DL http://imza.la/trt-zaza buraya gidip destek verelim dezalar deskeynalar.

Siverek'te retmenlik yapan Ahmet Krhan, Kuran mealini ve mam Nebevinin 40 Hadis kitabn Zazacaya evirdi.

Ahmet Krhan 5 yllk almann ardndan Arapadan Zazaca diline meal almas yaptn ve ayn zamanda 40 hadisinde evirisini yapt. Yapt evirileri eitli dillerden faydalanarak yaptn belirten Krhan ; Siverekte retmenlik yapyorum, Mardin Artuklu niversitesinde yaayan diller enstitsn de Zacaca zerinde yksek lisans yaptm. Bu alanda byk bir eksiklik olduunu grnce 5 yl nce Zazaca meal almalarna baladm. Zazaca mealdan kastm Allahn buyruklarn ve peygamberin sylediklerini, Zaza halk ierisinde anlamasn salamakt. Mealimi 1 yl ierisinde bitirdim. Daha sonra evirimi okuyucu gzyle okudum ve tam olarak yapamadm fark ettim. Yeniden almalarma baladm. Bu arada Diyarbakrda zel bir radyoda tefsir program yapmaya baladm. Tefsir program uan 60 program geti, 35 sureyi tefsir ettim, onun dnda Peygamber efendimizin hadislerinden oluan mam - Nebevinin 40 hadisi zazacaya evirdim. Bir tanesi Krte yayn yapan bir dergide yaynland. Zazaca mealden temel kastm, Allahn sylediklerini Allahn buyruklarn ve peygamberin sylediklerini zaza halk ierisinde daha iyi anlalmasn salamak ve kaybolmaya yz tutmu bir dilin varln, devam ettirmesini salamaya almaktr dedi. ZAZALAR SANA MNNETTARDIR.

Sadin Bukan- TEKNK ZAZACA ALFABE Bir halkn ve dilin yaatlmas Bilim ve teknoloji alannda retim yaplarak retilen her makineye isim verilerek dil gelitirilir bunun gereklemesi iin teknik bir dil ve alfabe gelitirmekle mmkn olur. Bir halkn ve dilin yaatlmas Bilim ve teknoloji alannda retim yaplarak retilen her makineye isim verilerek dil gelitirilir bunu gereklemesi iin teknik bir dil ve alfabe gelitirmekle mmkn olur. gelimi uygar toplumlar bilim ve teknoloji alannda retim aralarn gelitirip reterek ve her nesneye kendi lisannda isim vererek varlklarn srdrebilmilerdir.

7 Konuma dili ve kltr olan toplumlar birlikte paylatklar corafyada etkileim sonucu szck alarak konuma dilini geniletmilerdir yazl tarihi olmayan gebe toplumlar karlatklar her toplum ve guruptan szck almlardr Krte dili ve edebiyatn rnek verebiliriz gelimekte olan toplumlarda ise bilim ve teknoloji alannda etkileim ierisinde olduklar global dnyada satn aldklar makine, ekipmanlarn isim ve sfatlarn kullanarak yapay bir dil oluturmulardr Trk dili ve edebiyat buna rnektir Zaza dili ve edebiyat M ve MS 2500 yl Pers ve ran Acem devletinin resmi devlet dili olduunu biliyoruz blgenin istilalara maruz kalmas sonucu bu halkn zerinde oluturulan basklar Zaza dilinin ve kltrnn unutulmasna neden olunmutur pagan dini olan Zerdtlk kitab Avesta 14000 kz derisi stne yazlm orjin zazacadr. Makedonya kral skender ran dzenledii savata Avesta metinlerinin 12000 adeti birlikte gtrmtr talya'da mzede bulunmaktadr ve bir blm metinler ise yaklmtr. Zaza aydn ve aratrmaclar aratrma kltrlerinin olmay nedeniyle kendileri hakknda bakalarnn aratrmalarn tahlil etmeden kabul etmeleri Zaza'ca dili ve kltrnn olma srecine girdii gzlenmektedir blgemizde cereyan eden milli oluumlar Zaza halknn inkarna varacak biimde ekillenen siyasal ortam basn ve yaynlar ile Zaza'ca adna yazlan baz alfabelerin sreci hzlandrdn grmekteyiz oysaki Zaza dilini ve kltrn bilmeyen bu evrelerin ama ve gayeleri her geen gn netlemektedir bu siyasal evrelerin dil bilimi zerine tek kelime ihtisaslar olmamalarna ramen Zaza dili ve kltrn inkar etmiyorlar bu gerein nda yapmamz gereken ey kendi alfabemizi yazmak ve bilimsel temele oturtmaktr. Bundan byle bulularm tekniin bilinen durumunu yeni alfabe ile yazacam parlamentodan zaza dili ve kltr zerindeki yasal ve politik basky kaldrmay kendi lisanmzda Patent almamz salayacak Kanun ve yasalarn karlmas isteimizdir eer kendi lisanmzda bilimsel aratrma yapamasak dilimizin gelimesi mmkn deildir yeni anayasa almalar yrtlrken parlamentoda Zazalar temsil edecek parlamenter yoktur kabinedeki bakanlarn Zaza halknn Krt olduu tezinin 700 ylk devletin Zaza halkna baknda hibir bir deiiklik gzlenmemektedir; kabinedeki bir bakann Zaza yoktur ifadesi ayn kabinede meslekta Sn Cevdet YILMAZ'dan sormas gerekirken buna gerek duymamas garipsenecek bir olay deildir kanmca. Sadin BUKAN

ZAZACAMIZIN ANADL OLUUNUN BNLERCE

DELLLERNDEN BR DEMET

Zaza Dili Indo Iranian Dil Ailesine mensup mstakil bir dild ir. Krte veya baka bir deildir. Zazalar, Farslar, Beluciler, Talishler, Krtler irani dil ailesine mensup farkl dilleri konuan etnik toplumlardr.Dolaysyla ZAZALAR KRT DELDR. Zazacay ilk olarak balbana bir dil olduunu, yapt derleme, aratrma ve incelemeleriyle kantlayan ilk dilbilimci Oskar Manndr. Oskar Mannn 1903ten 1907ye kadar yapt aratrmalarn ilerletip kitap haline getiren Karl Hadank, Die Mundarten der Zz adl eseri 1932 ylnda baslan Bylece ranoloji dilbilimde Zaza dili bugne kadar dilbilimcilerin hemfikirliliiyle balbana olarak tannma durumunu korumakta. Oskar dilinlehesi

9 Manndan nce Peter Lerch (1856), Friedrich Mller (1864), Albert van Le Coq (1901) gibi aratrmac ve dilbilimcilerin eserlerinde de Zazaca hakknda folklorik yazn derleyip ksmen analiz de etmilerdir.

SALAVAT ETKNLMZ

DUA KARKEDIE SILAWATI Ya Rabbi Ma Sebe ( Seme) Rzadato 689.156 slawati wendi pexmerdemare hediye kerdi. Pexmereto (bn-i Mesud'yo rivayet keno) vatvi k " Rucde kyomd isonore mra en nezdi uwo en vei mre slewat unceno aw. Ma e rucde tersid e cade hesav ktav vinayid Pexmerdemare nezdi k. T ne braraon u warondemare ne slawato kevul k. -OminZAZA HABER AJANSI mzn nclnde dzenlenen salavat etkinliinde 689.156 salavat okunarak Peygamber Efendimiz(sav)e hediye edildi ve duasn yukardaki ekilde yaptk. TORNE MILA EHMED

10

TATVANDA BR ZAZA KY : ZNIR Bitlis Tatvanda pek bilinmez ama bir iki tane Zaza ky vardr. 1. Dnya Savanda bu kylere yerlemilerdir. Oradan nce de Diyarbakr ve Urfadan g ederek Tatvana ulamlardr. Kan davalar, savalar ve geim sknts gibi unsurlar bizleri ge ite nedenlerdir. Halk diliyle kyn ismi Znrdr. Trke ismi de Geitbadr. EROL KAMAZ

11

EMED AAWU Aawu w aawu aaw numey ehm Aaw xura nidiw na dnyara tehm. N keyew n keyberu ewu roj geyreno Verberur no yeno bn percinund rakuno. Dkumbu dku geyreno rzq xu aridun weno Helhel nengo ineno hoho we qaly keno. H kekm h kekm heq heq sero hakm Eyr yu rojeku heraw rojek ki beni kokm. elabend y ha desta elojg vrenaw hesta N bawku n dayk esta nz eray cl vsta. Psay ehmed tm wr pizey y tm veyuno Ehmed feqir seko behr miond tm tayuno. Hem aaw hem bimal mal ki keno hembal Esas maly Ehmed zafu nkeyz kewtu n hal. Homay ki niku bikes bikeseyd ninu nefes Ya hnd yu ika zora ki dnyara kenu bes. Ehmed feqiru bikes qet nigen rehet nefes Y dnya ward verdaya n nefes n cr hewes. Masum tz ibret bgr mal mlk fayde nikeno Mal, mlk, nefes weo, qet ew xud nibeno. Masum DN 30.04.2013

12

13

EZ NWEO Ez niweo umo xeste xeneqwu ez nefesd Ero doxtor bdm dest biwo hest ez nefesd. Na niwei mri besa zalm doxtor ez bikesa Lo bonim ez Hesa zonm girw ez bi hesa. Doxtor rzq tu ha m sero niwey mr voni gero Ez perio biw emsero emreym des ser umo waro. Dnya rot mri rnd n yu derdeyk hey m gond Qjiym xr ver berond hesreti yn hey m gond. Masum vun nikenu yari, yar niwea biya bari In Xarpt welat ari, gakko peyma keni yari. Imser xraba sey pari derdi ver ma kewti hali Ma iy kewti veti Pali,doxtor bimrad keno qali. Masum DN 17.04.2013

14

MARE I mare i Turan'ira mare i Kurdiston'ira mare welat /waten ZAZANA'W ZAZANA

15

DOST INKU A merheba virt t pey m dem mek Dostey tu lazm niya m derdin mek. Peyx metan veng mek t dostu beq Ez nkey tu pey sekri t kerwaw leq. M deger dayni tu,tu qymet nizunayni Tu d ryey kerdi mz hol t ninasnayni. Ez nkey unna tura roj verin kon m vir Ez ha axu waxwax kena na cger mr tir. Emr m bxde pmuneyd wext virt

16 Nibenu hin nibenu aw wext virt hin nibenu. Merheba natu weta t hin bewn yuna heta Tut umbazey nibena tu xu naw eytun heta. Masum hi xu sarek n dewrd dost niku Dmeney punc pereybu emrd xeyr niku. Kum zonu kum nizonu bi pereyz dost niku nsuz kewtu d ryey yu rayd xeyr hin niku. Masum DN 03.04.2013

FARKINDA MISINIZ ? Siz ak peinde koarken birileri Zazacay yok etmek iin kouyor Siz sevgililerinize yazacanz mesajlar dnrken Krt faistleri Zazacay asimile etmek iin dnyor Siz FB/GS/BJK /TS diye sabah akam konuurken Krt rklar da Zazalar asimile etmek iin sohbetler yapyorlar.

17

Meer, Zazaca diye bir dil yokmu(!) yle buyurmu Bingldeki birka dernek. Bu listeye imza atan bu derneklerin kann, dil zerinde, dilin fonetik ve morfolojik yaps hakknda almas vardr acaba? Hlbuki unu drste dile getirselerdi daha inandrc olurlard. Biz aslnda, Avrupada balayp sonra bu corafyay kuatan kavimcilik, trenini zamannda kardk, elimizde kala kala bir Zazalar kald ne yapp yapp onlarn tarihten gelen kltrn, folklorunu, Krtenin iinde eriterek yeni bir hinterlant oluturalm. Deselerdi daha sahici dururdu bu klar. ounun ismini ilk defa duyduum bu derneklerin, takm tutar gibi dilbilimi alannda hibir bilimsel veri ortaya koymadan, ortaya kmalar tam bir Aziz Nesinlik vaka olarak tarihe geecektir. Bu dernekler, Franszca, ngilizce ve Almancann, Latinceden kopuundan nce Hint dil ailesi iinde, Zazacann, Farsa Krte ve daha birok dil gibi kendi mecrasn oluturmaya baladn biliyorlar myd? Keke Bingldeki naat mhendisleri odas, makine mhendisleri odas, daha modern an teknolojisiyle kucaklam bir ili nasl ina edebiliriz, konusunda projeleriyle medyada boy gsterselerdi. Keke salk emekileri diye bylece varlndan haberdar olduumuz bu dernek salk alanndaki almalaryla ortaya ksayd. Ayn ekilde tarm ve hayvanclk dernei de ormanclk dernei de ve dier dernekler de

18

Elbette sivil toplum rgtlerinin sz syleme hakk her zaman vardr, ama en azndan kendilerinin ilgi alan olmayan konularda, ortada bir bilimsel makale, bir doktrin ya da bir tez olsayd onun altna imza atmalar daha anlalr olurdu. Hkmetin dier dillerle birlikte Zazacann kltrel varln desteklemeye ynelik kararnn, Zazalarn zerinde oluturduu bu olumlu hava; bazlarnn hesaplarn, ters yz etmi olacak ki; adeta ii kin ve anarizmle dolu hmanist maskeli rk baz Krtler aslnda bu dil yoktur diye ortal velveleye vermeye baladlar. yi de Zazaca yok demek size mi dt? Zazaca konuan bir ailede byyen biri olarak, ryalar Zazaca grdm. ocukluluumun masum duygularn, Zazakinin ipeksi patiskasna sarp hafzamn naftalin kokulu raflarnda koydum. Zazaca hayal kurdum. Zazaca Allaha yakardm. Hz. Peygamberi Zazaca sevdim Cenneti, cehennemi, kabri Zazaca tasavvur ettim. Zazaca at yaktm bir cenazenin ardndan. Zazaca ak oldum. Koyunlarma, keilerime Zazaca seslendim. Ve bu bir stnlk deildi ama ayp da deildi. Ama imdi birileri kp aslnda senin dndn, hayal kurduun dil meer akmaym ve bu dili paketleyip Krtenin iinde yontmaya alyor. Bu, en basitinden vicdanszlktr. Benim duygularm, folklorumu almaya ne hakknz vardr. Gemile bu kltr, bu folklor zerinden balanyorum. Bunu unuttuktan sonra Trk olmuum, Krt olmuum Arap olmuum ne fark ede r. Dne kadar Krte yoktur, aslnda Trkenin bir lehesidir diyenlerden farknz nedir?

19

Hani demokrattnz, zgrlkydnz? Zazaca'nn zerine uzun sredir yaplan bu tartmalar uzaktan izliyo rum. Ne kadar s, ne kadar dzeysiz yrdn grnce kahroluyorum. Meer herkes Zazaca uzmanym. Bir edebiyat olarak henz niversitedeyken Zazaki dil yapsnn fonetik ve morfolojik yaps ve mukayeseli edebiyat zerine kafa yorduum halde, baz eyler sylemeye cesaret etmezken ali gel. Cmlesini gelerine bile ayramayan birok kiinin ahkm kesmesi ne kadar komiktir. Canm bunu bilmeyecek ne var, deyip zne ve yklemden oluur, diye verdikleri yanl cevab hadi, Trke anadilleri olmamasna balayalm. Zazaca, Krtenin bir lehesidir, diyecek kadar ahkm kestiklerine gre hadi Zazaca olarak gelere ayrnz, ya da Krte gelere ayrnz da grelim. Hadi ondan vazgetim u sorulara cevap verin o zaman: Krtede, aruzun bahri remel vezinleri arlktayken neden bahri hezec vezninde pek iir yok, tam aksine Zazaca mevlid bata olmak zere birok Zazaca iir bahri hezec vezinleriyle ekillendiini neyle izaha edeceksiniz? Ya da aruzun bahri remel olan altm yedi ve bahri hezec olan altm sekiz vezninden sadece drt tanesini sayabilir misiniz? Hint dil ailesinin temel dillerinden olan Farsa, Krte Zazaca vb. dillerini anlamak iin olmazsa olmaz olan aruz veznini ne kadar biliyor bu ahkm kesenler Tamam, iir dili, Arapaysa dnyann en byk musiki dillerinden olan Krtede neden krdi- hicazkar bata olmak zere on iki makamn tamamnda arklar ezgiler, varken Zazaca arklarn yzde sekseni, sadece hseyni yad uak makamnn ney ve kaval enstrmanyla sylenen baak versiyonunu bayati makamnda toplanmaktadr. Hadi bu soru biraz zor oldu, peki makam nedir? Gerek etrafmda dil zerine ahkm kesen Krt Zazalara, gerekse google sayesinde ulatm makalelerde Zazaca Krtenin lehesi diyenlerin syledii u: Efendim baz isimler birbirinin artrmaktadr. O zaman biri de kp dese ki, aslnda Krte, yoktur baksanza birok kelime ngilizcenin ayns hatta yarsndan fazlas Farsayla ayndr, dese ne diyeceksiniz?

20 Mesela Zazaca merek (samanlk) serender sebze, meyve vb, eylerin zeri nde kurutulduu yer, estiri (boynuz) vb daha birok kelime Lazca hatta Heminceyle ayn olmasn neye balyorsunuz. Hi Zazaca bilmeyen bir Pakistanlnn yze kadar saylar Zazacayla ayn ekilde saymasn neye balyorsunuz? sterdim ki tartmalar bilimsel veriler zerine yrtlsn. Ben yle hissediyorum, o halde yledir deil de daha somut delillerle ortaya ksalard bu alanda fikir yrtenler. Kald ki Krtlerle bir alp verdiimiz de yok, tam aksine Krtlerle Trklerle Farslarla veya baka milletlerle tarihten gelen bir akrabalmz varsa bununla mutluluk da duyarz. Ama kp bir kadim kltr srf Milli Eitim Bakan Buyurun isteyen dilini okuyup rensin, dedii iin kar kmak faizmin bir baka versiyonudur. Bunun yerine ran kaynaklarn Zazalar Sasanilerin devamdr tezlerini rtecek verilerle ortaya kabilselerdi daha inandrc olurlard. Ya da Batnn zellikle Alman ve Rus kaynaklarnn: Zazalarn; Lazlar, Odesler, ngular, erkezler, eenler gibi Hazar evresindeki onlarca dillerden biri olduuyla ilgili tezleri rtecek verilerle ksalard keke. Tamam, siz kendinizi Krt hissedebilirsiniz, bunda ayp olacak bir durum da yoktur. Ama kk binlerce yl teye dayanan bir dil hakknda nasl hkm verebiliyorsunuz? Bingln ilk parlamenterlerinden olup ve iki sene evvel Kzlaydaki brosunu ziyaret ettiimizde, bir Zazaca roman yazmakla megul olduunu syleyen Zazaca szlk yazar Eski Milletvekili Mehmet Aydar Bey: elimde bin be yzl yllardan kalma belgelerde Genin in blgesinden bir aileye mensup olduunu, dedelerinin o yllarda Zazaca konutuuna dair bilgi olduunu sylemiti. Buna ne diyecekler? eyh Sait Diyarbakra girdii zaman neden Krt olduunu Krt airetleri hatrlamad? Seyit Rza idam edildiinde Dersimlilerin istei zerinde Drejanlarn evinde toplanan baz Krt airetlerinin Seyit Rza hakknda hem alevi hem Zaza demeleri ve olay duymazlktan gelmelerini neye balayacaklar. Zazalar ok seviyorduysanz; sarma dola olduunuz rgt, Tunceli ve Bingl eylemlerin ss haline getirip operasyonlar buralara kaydrtmak suretiyle adeta buralarda yaayan halka ylarca dar kmay neden zehretti.

21

Hkmetin Zazacay dil olarak okutulacana kar kanlarn, tm bu feryatlaryla, asl siyasi proje peinde olduklarn ilan etmi olmuyorlar m? Mehmet Mauk USLU

ZAZACA KURSU
ZAZAK NAMY MERDIM//ZAZACA YAKIN AKRABA NVANLARI De"ZA"=Amcaolu War"ZA"=Yegen Xal"ZA"=Dayolu Xal"ZA"=Teyzeolu Dat-kena..: Amcakz Xal-kena: Daykz Brar"ZA": Yeen (erkek karde olu). Brar-kena.: Kz yegen (Erkek karde kz) War-kena...: Kz yegen (kz karde kz)

ZAZACA SZLK Ez:Ben T:Sen Ay/U:O Ma:Biz hma:Siz Yin/Ayin:Onlar "ZA" EK ZAZACADA "ZADE" ANLAMINA GELMEKTEDR. YAKIN AKRABALIK LKS ZAZALAR ARASINDA OK KUVVETLDR. ZAZALARIN SREKL "ZA'LI" KELMELER KULLANMALARI AKRABALIK LKSNN TOPLUM ERSNDE OK KUVVETL OLDUUNU TEKL EDER. ZAZA TOPLUMUNUN SM DE ZAZA DIR. KM BLR ZAZA SM BELK DE BURADAN GELMEKTEDR. ZAZA=DEERL-KIYMETL-SEVGL GB ANLAMLARA GELR. OLGIJ

22

23

Bread( English) Ekmek(Turkish) NON(Zazaish/Zazaca) ZAZAK QAL VERNON//ZAZACA ATASZ VE DEYMLER -Dso tura vonu weyvey tu gotarey bike. [Duvar sana sylyorum gelinim sen anla] -Merk ba asl sera ba asl (aslsz nsan nereye gderse aslszdr)zaza ata sozu -Fek weno, r ermayeno(Az yer, yz utanr.) -nuro duro, nzdo dzdo (uzakta olan nur, yaknnda olan hrsz) -Ga kevtse, kardi bene boli (kz derse, bak oalr) -Aklo svik baro grun(akl hafif olann yk ardr) -oy in t otq(kimse yok mu seni yamultsun) -lawo tu holi keniyse merdm cumerdr holi bker .merdm cumert xo vira nken -Kutk gonya kutk newonu (it itin kann yemez) -ez wuna ciqrm weon, ya wuna bar pisingemayz verd -Heskerde siya zer merdm heskerdie bixer sar merdm veneno. (Kara sevda insann yreini hayrsz sevda da insann ban yer ) -merdm pis hertm piso...kotu adam her zaman kotudur. -o kal tamum herra vun (insan tam laf esege yle -hemdulla dare dulla nist kesa si ver la!!!! ::)))) OLGIJ

24

zere fekte ,sere zonde caye tamu;irin=tatl,solun=tuzlu, trs=eki,tal=ac(tekman,hns zazas)ayrca tam=tat,tam bke=tadna bak.

25

26

DERMAN

SENSN

Ey zazacanlar tirnaginiz varsa basinizi kasiyacaksiniz. Yoksa bir kisim insanimizin yaptigi gibi ya Kurtlere ya da Turklere sirtimizi verip, birseyler beklemek ahmaklik alameti olur. Tv mi radyo mu istiyorsun sen yapacaksin sen kuracaksin. Aglayip sizlanmak bize yakismaz. Asaletimiz var, bunu da islamdan almaktayiz tabiki. Birilerinin gelip bizim icin birseyler yapmasi hayaldir. Ne olacaksa yine yapip edecegiz. Selam olsun size Zazacanlar... EGT ZAZA

27

RSALE- NURDAN ZL BR SZ

Munzur / Mamekiye Dnyann yz bahesi, fani olmak haysiyetiyle, ahiretin baki(sonsuz) olan bir aacna mukabil(karlk) gelemez. Risale-i Nur Klliyat

Muallim Said Halimi vrat.

28

IRKILIK BELASI
Turkler asr mllyetclk anlayslar sonucunda hem kurt hem de zaza kardeslern kaybett, kurtler de asr mllyetclkler yuzunden her an zaza kardeslern kaybedeblrler..ve boylece musluman halklar brbrne dusman olur. Allah bu durumdan raz olmaz sadece seytan ve ns seytanlar bu durumdan raz olur ve boylece hepmz brer kolay lokma olduk ve olmaya devam edyoruz. Allah bu rkclk duygusunu mslmanlarn kalbne yerlestrenler kahretsn..Zaza zazadr, krt krttr, trk trktr .O kadar zor mu bunu soylemek.
Centilmenn Zaza

29

PUTPERESTLER Y TANIYIN... Deerli kardeimiz.... "Onlarn Allahtan baka yalvardklar tanrlarna hakaret etmeyin ki, onlar da cahillik ederek hadlerini ap Allaha hakaret etmesinler! Bylece her mmete, yaptklar ii gzel gsterdik. Sonra dnleri yalnz Ona olacak ve O da yaptklarn kendilerine bir bir bildirip karln verecektir." (En'am, 6/108) --Bu ayette Allahuteala, inanszlarn taptklar ilaha kfredilmesini yasaklamaktadr. Katde rivayetinde de Mslmanlarn, mriklerin putlarna svdkleri, buna karlk olarak mriklerin de Allah'a svmeleri zerine Allahuteal, Mslmanlara, Allah' bilmeyen (tanmayan) bilgisizlerin Allah'a svmelerine sebep olmalarn yasaklad.(Taber, Cmiul -Beyn, ilgili ayetin tefsiri) KEKE

30

ANADL DAVAMIZIN SUSTMAL BZ ZAZALARIN EN HASSAS KONUSUDUR DL.. Dilimiz iin son zamanlarda baz almalar var.. Gerek anlamda yok olmamas iin elinden gelen gayreti gsteren ok deerli arkadalarmz var.. Amma bunun dna ZAZALARIN en hassa olduu noktada, birilerinin empoze etmeye alt, ADINA ZAZA ULUSAL MCADELES DED KAVRAMIN; Nereden Ne Zaman ve Nasl ktn inceleyelim. Burada PYACILARIN nasl kullanld da ortaya kmtr.. PYACILARINERMEN HAYRANLIIZAZA ULUSAL MCADELES KAVRAMI DN BUGN YARINI.. Zaza ulusal mcadelesini nlemek mmkn deildir !(ERMEN YAZARIN LK SZ) Makalenin yazari: Usxan Cemal Tarih, gn ve saat : 02 Temmuz 2000 Yerevan niversitesi retim yelerinden Garnik S. Asatrian 'la yaplm bir reportaj.PYA Dergisi le 1991, Amor /more14 Piya: Siz genel olarak dou bilimleri konusunda uzman bir bilim adamsnz. Ama zel olarak da zazaca'ya ilgileniyor....... Garnik S. Asatrian: Yanlz Zazaca'yla deil, ayni zamanda Zaza halknn proplemleriyle ..... Piya: Ve tabii bu almalarnz niversite eversi iinde sryor. Peki niversite dnda ne gibi dil ve kltr almalarnz var. Garnik S. Asatrian: niversitedeki faaliyetlerimin yan sra, gerek niversite iinde, gerekse Bilimler Akademisi evresinde bilimsel almalar yapyorum. Kendi alanmda makaleler yazyorum, kitaplar yaynlyorum. Bu almalarmn yan sra son dnemde Zzik adnda Ermenice bir gazete yaynlyorum. Ayrca Yerevan'da Zaza halkna ilikin bilimsel almalarn yaplabilecei bir Zaza Kltr Merkezi adnda bir bilimsel kurum oluturma abalar iindeyim. Bunun yansra Dersim adl bir dergi karma yolundaki almalarm tamamlanm durumda. Zaza haknn tm sorunlarn konu edinnen Farsa bir kitap yazm bulunuyorum. Bu gnlerdeTahran'da basma hazrlanan bu Kitabn daha geniletilmi bir nushasn da Ermenice olarak hazrlamaktaym. Bu da yakn bir zamanda Ermenistan'da baslacak. Garnik S. asatrian: Ben u kanaateyim ki Zaza halk nmzdeki 10 -15 yl iinde

31 Oratdou'nun nemli siyasal faktrlerinde biri durumuna gelecektir. Fakat bu gelimenin olmas iin ok almak gerekiyor. Zaza ulusal mcadelesinin ykselmesi iin herkes elinde gelen almay yapmak zorundadr...likili bulunduum baz krt arkadalar Krt ulusal hareketini paralamak iin Zaza davasn desteklemekte olduumu sylemektedirler. u anda o arkadalar burada yok, ama bu vesileyle o arkada lara unu sylemek istiyorum: Ben Zaza halknn politik mcadelesine kesinlikle katlmyorum. Benim almam tamamen bilimsel bir ereve ile snrldr. Ama Zaza halknn kendi iinde kendi aydnlar vardr, ve bu aydn insanlar Zaza halknn politik mcadelesini omuzlayacak ve baarya gtreceklerdir. Bundan eminim. Krt arkadalarn unu ok iyi bilmelerini istedim.Ykselen Zaza ulusal mcadelesini bir takm kar propagandalarla ya da n tedbirlerle nlemek mmkn deildir. nk bu bir tarihi geliimdir. Bu tarihsel gelimeyi durdurmak mmkn deildir. te yandan, ben ahsen Zaza halkna kar sayg ve sevgi duyuyorum. Kendi bilimsel almalarm bu halkn sorunlarna ynelik olarak gelitirmek beni mutlu ediyor. Bu halkn sorunlarnn zm iin elimden gelen her eyi yapma konusunda kararlym, bundan kimse beni alkoyamaz. Bunun sebebi de udur: Ben undan eminim ki, Zaza halk, birok ynden Ermeni halkna en ok yakn olan bir halktr.Zaza halkn kesinlikle Ermeni halkndan ayr dnemiyorum.Fakat bu, Krtlere kar ilgisiz olduum anlamna da gelmiyor. Krtlere kar da sevgi ve saygm sonsuzdur.Zaten bu nedenledir ki, 10 yldan beridir Krdolog olarak almaktaym... mit ediyorum ki, eski Ermeni tarihilerinin bize bildirdikleri Dlmiklerin devam olan bugnk Zaza halk kendi bamszlna kavuacak ve Zazaistan' tekil edecektir . Zazaistan ve Ermenistan bizim mterek anavatanmzdr .... Tekrar Krt arkadalara unu sylemekte fayda gryorum: Bugn Zazaistan'da milyon civarnda bir Zaza nfus vardr. Bu halk ister kendi lkesinnin bamszliin mcadele eder, isterse kaderini Krt halknn kaderiyle bir tutup Kdistan mcadelesine katlr. Bunda karar sahibi olan Zaza halkdr. Zazalarn kendi ulusal mcadelesine zarar verecek herhagi bir yan yoktur.Krt halk zaten kendi ulusal mcadelesini baarya gtrecek potansiyele sahiptir. PYA: Bize bu reprtaji yapma olana verdiiniz iin size teekkr ederim. Son olarak okuyucularmza neleri sylemek istersiniz? Garnik S. Asatrian: Piya'da byle bir reprtaj yaymlanaca iin aslnda ben size teekkr ederim. Benim bir ok yerde bir ok makalem yaynland. Ama bunlarn iinde kendileriyle en ok eref duyduum yazlarm Piya'da yaymlananlardr. Tekrar teekkr ederim. KEKE

32

ERMENCLERN ZAZALARA YAPTII OYUNLAR Gemite yaptklar gibi kardei kardee kar kullanma politikas gndemdedir. Kanl fenli eemen gler, emellerine ulamak iin baz Zaza kkenlilere imkanlar sunuyorlar. Politik kurnazlklarla retmi olduklar inkrc ve komik Zaza Trk, Zaza Krd v e Zaza Ermenilerini Zaza halkna kar kullanyorlar. Mesela Mardin niversitesinden Prof. Kadri Yldrmn Zaza Diliyle bir alakas yoktur. Ne var ki Krt politikas, ona Zaza Dilini politik malzeme yapma grevini vermitir.

Krt milliyetileri Zaza dilbilimcisi Dr. Zlf Selcannn ksa bir sre nce Bingl

33 niversitesinde yapt konumasnda Zazacay lehe saymak onu lme mahkum etmektir., ifadesini kullanarak, Krt milliyetilerinin rk maskesini drm ve gerek amalarn ortaya koymutur. Bunun zerine Krt milliyetileri, Zaza yurtseverlerine saldrmak iin Roan Lezgin takma adyla yazan Zaza Krd Zeki Okuyu grevlendirmilerdir. Zaza Yurtseverler, Z. O.yu Krt milliyetiliinin bir maas olarak alglamaktadrlar. Benzer ekilde Erivan niversitesindeki Garnik Asatriyan da, Zaza halkn ve Zaza Dilini byk Ermenistan hayalleri iin politik malzeme yaparak, zayf kiilikli teslimiyeti Zazalar, Zaza yurtseverlerine kar kullanmaktadr. Asatriyan taa 1980 li yllarndan beri Zaza halknn dkn bir kesimini politik hedefleri iin kullanmak amacyla, kanmz biribirine karm, iddiasn propaganda etmektedir.Ermeni milliyetileri, bu yalanlarn gnmzde ksaca u ekilde gelitirmi bulunuyorlar:Szde bir zamanlar Dsimde (Dersim) Der Simon adnda bir papazn yaad ve bu Der Simonnun Alevi Zazalarn en etkin oca olan Kursularn ulularndan olan Hz. Kurs ile arkada olduu ve 1604 senesinde Der Simonun Ermenilerin epeevre slam tarafindan sarldn; bunun zerine hayatta kalmak iin Der Simonnun Hiristiyan Ermeni cemaatiyle birlikte aleviletii; Hz. Kurs ldkten sonra Hz. Kuresin yerine getii ve o gn bu gndr Der Simon ardllarnn Dsim Alevi Zaza halkna dini hizmet verdiini propaganda etmektedir. (bak.Dersim Gizemi, Sarkis Hatspanian, kaynak: HayastanInfo.net)Bu yalan propagandada, Krt milliyetilerinin Nuri Dersimiye sylettirdiine benzer bir de uydurmal bir kelime oyunu vardr ki, o da yledir: Der Simon adn birleik (Dersimon) yazp arkasndaki iki harfi attnzda geriye Dersim kalyor. Bu ekilde dil baznda da Dsimin Ermeniliinin ispatlanmas hedeflenmekdir. Bu yalan propagandann dier bir amac da Dsim Alevi Zazalarn, Sunni slam tikatine dahil Zazalara kar kkrtmak ve onlardan uzak tutmaktr. Bu ekilde tm Zazalar arasnda ortak ayidiyet duygusunun olumas engellenmeye allmaktadr.Ksa bir sre nce Krt milliyetilerinin uzun yllar kullandktan sonra ldrd Sakine Cansz nce Kursiz ve ardndan Ermeni gstermenin arkasndaki gerekler bunlardr. Garnik Asatriyan, aramzda yetien baz Zaza kkenli insan kripto Ermeni yaparak, bunlara, Dersim Zaza halknn % 75 i Ermenidir. dedirtecek noktaya getirdi. Asatriyannn, tikko rgtnn kurucular olan G. Altnolu, merhum Hrant Dink ve O. Bakr gibi tikkocularla ilikide olduu kansndayz. imdi de G. Asatriyan, Mesut Keskini kullanmaktadr. M. K., sk sk Erivana G. Asatriyana gidip gelmektedir. Oradan ald direktiflerle, Zaza Dilini ana ve birok yan leheye ayrarak Bl, parala, yok et! yntemini uygulamaya almaktadr...

h.imen

SZ DE H AKIL VE VCDAN YOK MU ? Krt rklar iin Zazalara ve Zazacaya dmanlk yaparak Zazalara ihanet iinde olanlar siz ihanet ettiniz diye size madalyam takacaklar siz ihanet ettiniz diye sanki sizin Zazalnz unutup sizi kendileriyle bir grp aalamak tan vazm geecekler. Ey ahmaklar siz onlar iin cannz da verseniz namusunuzu da verseniz

34 neticede bir Zazasnz ve onlar sizi bu Zazalnz nedeniyle her zamanki gibi aalamaya devam edeceklerdir. ********** Deiyor mu bir ihanetinizden sonra size aferim deyip ardndan yzlerce kez aalamalarna deiyor mu size szde aferim derken yannzda sizin soyunuz olan Zazalara hakaret etmelerine ? ****** Hi akletmez ve dnmez misiniz siz ? TORNE MILA EHMED

35

KRLER VE SAIRLAR At izi ile it izinin karistigi bu toz duman icinde Zazalar gumburtuye gidecek arkadaslar. Bizim sesimiz cikmadikca bu irkci ve fasistler birbiriyle iyi anlasiyorlar ve diger halklari yok sayiyorlar. Tarihten beri kurtler Turklerle kolkola Zazalari baski altina almislardir. Son zamanlarda balayi yasayan Kurt ve Turk irkcilari baska halklari gormezden gelme egilimi gostermektedirler. Yaziklar olsun sizin bu zihniyetinize. Zazalar vardir ve zazaca bir dildir. Bunu sagir sultan hala neden duymadi. Yoksa duydu da isine mi gelmedi. Bir de Zazalar cikmasin mi dedi. Dogru tabi size ne demeli "" korlerle sagirlar birbirini agirlar''. Sonuna kadar mucadeleye devam dezalar. EGT ZAZA

36

SERVET BEK: TRKYE CUMHURYET DEVLETNN KRTLERE VE DLLER OLAN KRTEYE BAKI AISI LE KRTLERN ZAZACA'YA VE ZAZA IRKINA BAKII AISI ARASINDA FARK YOKTUR Bir zamanlarn genel gr; Krte dili, birok dili barnda barndryor olmasyd, Zazaca, kurmanca, Soranice ve Goranice... Bu yanl grle zazalar yllarca Zazaca'nn Krt dilinin bir lehesi olduunu dndler, Bir dil olduu yllarca inkr edilen Zazaca dili, Deil Krte'nin, Kurmancann lehesi olduu iddialaryla, k urmancaya yamanmaya allmsa da, Zazaca'nn bir dil olduu ve 4 -5 milyon insan tarafndan u anda konuulduu gerei nihayet kabul edilebilmitir.

Frat ve Dicle'nin su havzasnda yaayan zazalar ile kurmanlar arasnda alenen bel irgin farkl zellikler bulunmakta olup, Din olarak mukaddes slam dinini seip, Alevi ve snnidirler. Byk ounluu fkhen mam - afii mezhebi olan afii Mezhebini benimsemilerdir. Trkiye Cumhuriyeti Devletinin Krtlere ve dilleri olan Krteye bak as ile Krtlerin Zazaca'ya ve Zaza rkna bak as arasnda fark yoktur. Zazaca, Krt ve Kurmancann glgesinde kalarak geliimi nlenmi, Rtn ispatlamakta ge kalm ender dillerden biridir...Trkler tarafndan inkr edilen Krte gibi, Krtler tarafndan inkr edilip asimile edilen zazalar, u anda toparlanma aamasndadrlar. Bugn Krtler, hak taleplerinde Trkiye Hkmetine kar ne kadar haklysalar, Zazalarn hak talebinde Trkiye Devletine kar ve Kurmanlara kar o kadar hakldrlar. Peki, Zazalar Kurmanlarla ne zaman kar karya gelir dersiniz? Hi phesiz Trklerin Krtlere olan sorunu ne kadar nemliyse, Zazalarn Trklerle ve Krtlerle olan sorunu zlmedii takdirde kar karya gelmeleri kanlmaz olur. Dn Trkler Krtlerin varln kabul etmeyip, Krtler bizimle ayn rktan olup bizim kardeimizdir diyorlard, Bugn Krtler zazalar iin ayn eyi sylyorlar. Zazalarn bir Irk olmadn Krtenin bir Lehe olduunu savunup inkra gidiyorlard. Son yllarda zellikle Avrupa'da yaplan almalarla Zaza dili bir Krt lehesi deil, Bal bana bir rka ait zengin dil olduu bilimsel olarak ispatlanm, Hzla toparlanma srecine girmitir. Bugn Krt Realitesinin devletin resmi azlaryla tannmasyla , Yol almaya

37 balayan Kurmancann yannda, Zazaca da ataa kalkm olup, birok alanda nevu nema bulmaya almaktadr.

Peki, zazaca nasl geliir? Zazaca zellikle Bingl, Elaz (Palu), Malatya, Tunceli, Diyarbakr gibi illerde arlkl olarak yaamlarn srmelerine ramen, Zazalarn byk bir blm Zazaca'y konumakta byk zorluklar ekmektedir. Zazalar Zazaca'nn geliimi iin evinden balayarak katk sunmalar gerekmektedir. Zazaca'nn gelimesi her platformda konuulmasyla geliir diye dnyorum. Evde, sokakta, okulda, dairede, dkknda her yerde konuulmas gerekmektir. Babamzn bize rettii zazacay eksiksiz, katksz evlatlarmza aktarmay baarabilmeliyiz. Bunun iin kurslar dzenleyip, Seminerler, paneller, sempozyumlar, Bilgi lenleri, Festivaller dzenlenmeli, Sivil nisiyatif bu konuda desteklenmeli, Hatta tevik edilmelidir. Halka halka, kademe kademe gelimeli ve ember her gn biraz daha geniletilmelidir.Zazaca Enstitlerinin kurularak hzla oalmas iin gerekli giriimlerin yaplmas, yi bir tekilatlanma ve iyi bir eitimle zazacasn gelieceini ve hak ettii konuma da geleceine inanyorum. Her eyden nce zaza rknn varl ve mevcudiyetine olan inan ve izan netlemelidir. Bugn zaza kardeimizin bir blm kendini Trk, Byk bir blm de Krt olarak grmektedir. Byleli yazlar genellikle en fazla tepki konulan yazlardr. Burnumuzun dibinde hep var olan, ancak dillendirilmesi skntl olan gereklerdir ki, Krte de ayn skntlarla Trklerden o oranda tepkiler grmt. Bugn Zazalar dorular oynuyor ve bunu avaz kt kadar da bararak dillendiriyor. Haliyle Zazalar, birlikte kader birlii yapt Krt kardelerinden tepki grmektedirler. Zaza dilinin geleceini grmenin en nemli aamas da burada ekillenmektir. Eer biz Zazaca'nn bir dil deil de, bir lehe olduu oyununa kanarsak asimile olarak eriyip biteriz phesiz ki, Bu anlamda zazacann geleceinden bahsetmenin de anlam yok zaten... Yok, eer hakikaten Zazacann bir lehe deil, kendi bana bir dil olduuna ve Zazalar bir Irk'tr bilinciyle hareket edersek,Ayrntlar teferruattr bence. Her meru yol zazacann geliimine hizmet edecektir. Bingl niversitesi Zazaca dili iin bir anstr, Zazalar ehrinde, Zazalarn ynetimindeki niversitede, Zazaca Eitim verilmesi kadar doal olan var mdr? Bu ans hayra ve zazacann geliimine kullanmak iin niversite ynetimine destek verilmelidir. En byk destek Sivil nisiyatiften gelmelidir, niversite ynetimi bu destei arkasnda grmeli, En azndan hissetmelidir. Siyasi irade niversiteye destek vermelidir, Onere etmeli, varsa przleri gidermeli, Lojistik destek vererek nn amaldr. Zazaca dili ve Irknn geliimi ve olmas gereken konumun yakalanmas iin; Bir ok bilimsel almann yannda, Tm dnyada lobi faaliyetlerinin ivedi balatlmas, Enstitlerin oalarak faaliyet srdrmesi, Ksr dng etrafnda polemikten uzak olarak gerekten Zazaca dilinin geliiminin istenmesi. Bunu yaparken blclk yaptnz iddia edilecektir, Umurunuzda olmasn. Zira Krtlerin kendilerine de dn bir bakalar tarafndan blc denilmiti. Mahkm olan dilinin beraatn istemek gibi tabii ve ftri bir hakk istemek blclkse varsn biraz da biz blc olalm... Zazaca unutulup gidecek, yok olacak kadar kk bir dil deildir. u anda ok ciddi almalarn srdrldn biliyoruz. Lgat dhil

38 birok almann son aamaya geldiinin de ahidiyiz. Ancak daha nce sylediim gibi, En nemlisi ve asl'olan; Her zazann zazaca konumas ve zazaca yazmas dilimize ok nemli katklar sunacaktr. SERVET BEK

39

Zazaca Dilbilgisi Zazacann komu dillerle etkileim iinde olmasna ramen Orta rani dnemden bu yana dilbilgisel olarak ve miras szckler asndan yapsn gayet iyi koruduu sylenebilir. Komu veya egemen dillerden kelime alverii dnda dilin dier alanlarnda fazlasyla etkileim gzlenmemektedir. Kltrel adan da yerli halk olarak komu halklarla birok ortak zellii tamaktadr. Bulunduu ve gelitii artlara gre deerlendirilecek olursa, zengin bir kelime daarcna sahiptir. Dilin ses yapsndaki nller olan a, e, , , i, o, u, /, Gney Zazacasnda olan hari genelde ksa telaffuz edilmekte ve nllerde uzun : ksa kartl yoktur. Baz azlardaki nls ew- ift nlsnden dnmtr (> w~ y), rn. Dou-Dersim dewe, Bat -Dersim dwe ~ de ky veya komu heceden etkilenmeden trdr, rn. Bingl -Gen yeno > yn geliyor. Tarihsel gelime adan e, , u nlleri Eski/Orta rancann ksa a, i, unun, a, , i, o, / ise Eski ranca uzun , ai (> O ), , au (> O ), nllerin devamdr. Eski rani dnemin sonuna doru ve orta rani dnemin balagcnda gerekleen gemi zamann kurulu ekliyle ou orta rani dilde, gemi zaman edilgen orta (participle perfect passive) soneki -ta- ile oluturulan fiil ekimin sayesinde meydana gelen bi imszckdizimsel (morphosyntactic) bir fenomen olan blnm ergatiflik (split ergativity), yani tm gemi zaman ekillerinde geili fiillerde znenin bknl halde belirtilmesi, nesnenin yaln halde olmas, rani dillerde ayrca fiilin ergatif alanda da nesneye gre ekimlenmesi, bugn de Zazacada varln srdrmektedir . rn. Ez ey anan, o m ano. ben onu (eril) getiriyorum, o beni getiriyor, gemi zamanda ise m o ard, ey ez ardan ben onu getirdim,

40 o beni getirdi eklinde ekilir. ar hali diye bilinen vocativei saymayacak olursak, Zazacada olan 2 hal (yaln, casus rectus, ve bknl casus obliquus) de Orta Bat rani dnemden kalmadr. sim tamlamasnda belirten isimde olduu gibi, sfat tamlamasnda da sfat isimden sonra gelir, sfat da isimle birlikte ekilir, rn. her-o gewr "gri eek", her- gewri "gri eekler", her-an- gewr-an "gri eekleri(n) Eski ve Orta rani dnemden kalma dier bir zellik de, fiilin edilgen ats (diathesis, voice) mrekkep ekilde (bireimsel, synthetic), yani yardmc fiil olmakszn da snrl fiillerle kurulmas. Eski Hint-rani edilgen soneki -ya-, Pehlevicede bulunan h- ekline yansmas Zazacada i- ile mevcut: Nan werino (weriyeno). ekmek yeniliyor. sim ve ahs zamirlerinden te fiil ekiminde de Merkez ve Gneyde 2. ve tm ivelerde 3. kiide de eril ve diil olarak cinsiyet fark belirmekte: O vano, a vana o (erkek) sylyor, o (bayan) sylyor. ahs zamirlerinde ise tipik Bat rani yaps belirmektedir: yaln hal : bknl hal: ben ez : mn, sen t : to, o (eril) o : ey ~ i ~ y, o (diil) a ~ ya : ae ~ ay ~ y; biz ma : ma, siz ma ~ sma : ma ~ sma, onlar ~ i : inan ~ ine aret zamirlerinde aslen 3 boyutlu yaknlk derecesi belirtilse de (rn. o, n -o, e-n-o; Trkede de olduu gibi o, bu, u), genelde kullanlan 2 derece var. Uzak derece iin olanlar 3. ahs zamirleri o, a, ye denk derken, yakn derece iin Kuzey ve Gney Zazacasnda n- nekiyle no, na, n; ney, nae, ninan; bknl halde niteleyici (attributive) ilevde (n), (n)a, (n), rn. veng n heri / heran bu eein / eeklerin sesi iken, Merkez Zazacasnda yakn derece iin genelde en- ~ n- kullanlr. Kuzeyde a-, Gneyde e- eki ok yakn derece iin genelde niteleyici ekilde kullanlr, rn. eno ~ ano lacek u olan. Fiilde imdiki zamanda belirgin olan bildirme, emir ve istek kipi mevcut; istek kipinde (subjunctive) olan zellik, Eski ve Orta rani dnemde olan fiil kkeninin bu kipe yansmasdr. rn. Beno gtryor, berd gtrd, eke bero gtrse; ber- < Eski ranca bar-, proto Hint-Avrupaca *bher-. Grlen (hikayeli) gemi zamanda (imperfect) tm ahslar iin kullanlan sonek -ne (~ n, -), rn. iyne, diyne giderdi-, grrd- de Partada olan Past Optative ahnd(h) ile alakal olmas muhtemel. ou Hint-Avrupa dillerinde var olan fiil taklar (preverbs) Zazacada iki ekliyle mevcuttur: Eski Hint-rani dneminden kalma kimi yn belirten zarflarn o dnemde de cmlede fiile yaknlaarak erimesi ve fiille btnlemesiyle oluan fiil taklar, rn. ni-ad (< sad- oturmak) (aaya doru) oturmak > Zaz. n-/ntene inmek; -bar- getirmek, geriye gtrmek (< bar- gtrmek) > Farsa aver-/avurden , Zaz. ar-, an-/ardene getirmek. Kalnt taklarn bulunduu fiiler snrl bir ekilde mevcut ve dilde tak olarak alglanmamakta. kincisi ise, greceli olarak Zazacann kendince yeni oluturduu otuza yakn fiil taks, rn. temel fiil kerdene yapmak: a-kerdene amak, ra-kerdene sermek, ro-kerdene

41 dkmek, de-kerdene doldurmak, we-kerdene ate yakmak, tra-kerdene srmek, takmak, pede-kerdene batrmak, cra-kerdene ayrmak, cra-kerdene kesmek (gvdesinden ayrmak), tra-kerdene etrafa yaymak; uyandrmak, tede-kerdene saymak, sayg gstermek, tro-kerdene kartrmak (kat), wer-kerdene urgan, ip vs. dolayarak balamak. Ntene inmek anlamnda kullanlrken, oturmak iin ro -ntene kullanlr. Baz fiilerde yn belirten fiilsel n edat diyebileceimiz (verbal preposition) [e]ra, [e]ro biimler de mevcut (baz azlarda sadece kalnt olarak bulunur veya kaybolmutur): c daene (birine bir ey) vermek : era c daene (dan- ra c) dayamak, ero c ntene (nen- ro c) binmek. EGT ZAZA

Suriye Bir mtihandr! ( 1 )

Arap bahar ile balayan devrim rzgr 2 yl akndr Suriyede esmesine ramen Esad rejimini dremedi. Tunus, Msr, Libya derken Suriyede balayan meru halk ayaklanmas Rusya, in, ran ve Lbnan Hizbullahnn desteini alan Esad rejiminin karsnda gnmz itibariyle yorgun dm bir durumda

Arap bahar ile balayan devrim rzgr 2 yl akndr Suriyede esmesine ramen Esad rejimini dremedi. Tunus, Msr, Libya derken Suriyede balayan meru halk ayaklanmas Rusya, in, ran ve Lbnan Hizbullahnn desteini alan Esad rejiminin karsnda gnmz itibariyle yorgun dm bir durumda Esad rejiminin dmeyii Dnyada izilen ngrleri ve hesaplar da alt st etmi bir halde Suriyede balayan ve hlihazrda devam eden direni artk Esad-Halk arasndan karak siyasi, mezhebi ve corafi bir bloklamaya sebebiyet veren bir sorun yuma haline dnt Bu soruna objektif bir yaklamla bir zm nerisi sunmak neredeyse imknszlat. Bir taraftan kendini yllardr mazlum ve mustazaflarn hamisi olarak gren ran ve Lbnan Hizbullahnn Zalim Esad gibi bir Firavun ve Nemruda srt k

42

te taraftan yllardr halklar katleden, smren, mallar tarumar edip namuslar hie sayan bir Avrupa ve ABDnin Zalim Esada kar meru direni gsteren halka szl (!) destekte bulunuu Adeta Hak ile Batl, Ak ile Kara birbirine karm bir halde Suriyede sudur eden bu karklk, slam mmetini de halklar ve devletler boyutunda ikiye blm bir durumda Byle bir sorun zenginlii karsnda sessiz kalnmamas gerektii kanaatinde olmakla beraber, konuya nerden ve nasl balayacam bir trl kestirememekteydim. Ancak u an itibariyle artk bu sorunun ilke ve prensipler dhilinde ele alnp bir deerlendirmeye tabi tutulmas gerektii kanaati hsl oldu. Her halkarda herhangi bir kesimi rahatsz edeceimi ve her halkarda eletiri ve hatta baz hakaretlere maruz kalacam bilmekle beraber bu yazy kaleme aldm. ncelikle unu belirtmekte fayda vardr sanrm. Su riye Devrimi sorunu, ne Libya, ne Tunus nede Msr Devrimine benzemektedir. Ayrca bu sorun; birok ynyle birok kesimi lehte ve aleyhte ilgilendirmektedir. Bu sebeple bu sorunu birka ynyle ele almakta fayda vardr sanrm.

Suriye Direniinin k nedeni ve talepleri ne? Yllardr Baas Partisinin hkm srd Suriyede adaletten sz etmek neredeyse imknsz bir durum. Suriye halk, yllardr gerek dini, gerek mezhebi, gerekse de etnik anlamda bir soykrma maruz braklmtr. Suriye rejimine ve onun temsilcilerine muhalif tutum sergileyen her mezhep, her merep, her rk, her parti, her kurum ve her birey yllardr en ar ve adi ikenceye maruz braklmaktadr. Suriyede rejime muhalif klf izilmi her kesim bu zulmn altna inlemektedir. Bu durum gemiten buyana halada deimi deil Yllardr zulm altnda inleyen halk adeta bu duruma raz olmu ve kesimini bekleyen bir koyun gibi kendisine reva grlen bu zulme ses karamazd. Tunusla balayan Arap baharnn esintileri Libya ve Msrla beraber Suriyeye bu mazlum ve mustazaf halka ulanca korku dolu ryadan uyanlm, halkta artk ne pahasna olursa olsun mevcut olan rejim ve rejim taraftarlarndan kurtulma gerei hsl olmutur.

43

En son 2011 ylnn Mart aynda Suriyenin Dera kentine birka kk ocuun duvarlara Halk dzenin yklmasn istiyor yazsn yazmas ve 13 -15 yalarndaki bu ocuklarn Esad askerleri tarafndan yakalanp ikence edilerek ldrlmesi halkta bakaldr fitilini atelemitir. Gsterilerle balayan devrim belli bir sre sonra silahl mcadeleye dnt. Ayaklanan Suriye halknn tek talebi vard oda Esad ve Esad rejiminin gidip yerine zgr bir Suriyenin olmasyd. Mazlum Suriye halknn bu hakl talebi Avrupa ve ABDnin Esada kar olan politik tu tumu ile rtnce ister istemez iki ayr kutbu, mazlum ve zalimi dolaylda olsa ayn safta olmaya itmitir. te taraftan Suriye rejimi ile yllardr dini ve siyasi anlamda byk bir ittifak ierisinde bulunan ran ve Lbnan Hizbullah da bu noktada ABD aleyhindeki politikas, Snni rejim karsndaki tutumundan tr Esad ve rejimini desteklemitir. Burada ikinci bir kutup, yani; Zalim bir Firavun ile yllardr mazlum ve mustazaflarn hamilik szcl yapan ran ve Lbnan Hizbullah kutbu domutur. (Rusya ve inin ABD aleyhindeki politik karlar, Suriye ile siyasi ve ticari ilikilerden tr Esad rejimini desteklemesini zikretmeye gerek grmyorum.) Aslnda bu bloklama sadece Suriye/ran/Lbnan Hizbullah ile Suriye Halk/ABD arasndaki bloklamaktan km, artk Dnyada Mslmanlar arasnda bir kutuplamaya ve aralarnda derinlii ok fazla olan bir uuruma sebep olmutur. Hali hazrda da durum byle

Suriye Direniinin kendi aralarndaki farkllar ve Esad rejiminin bunlara kar tavr nedir? Suriyede direni gsteren muhaliflerin btnn ittifak ettii husus Esad ve Rejminin gitmesi Akabinde kurulmas ngrlen devlet yaps hususunda kendi aralarnda farkl dnceler mevcut. SO (zgr Suriye Ordusu) ve benzeri baz ufak gruplar da rejimin dmesinden sonra kurulacak devlet yapsnn demokratik bir sistem olma dncesi hkimken, direnen gruplarn ok byk bir ksm ve halkn ounluu Esad rejiminin dmesinden sonra halkn her kesiminin can, mal, namus vb deerlerinin gvence altna alnd slami bir devletin kurulmas talebi arlkta. Esadn kendisinin de en ok kar durduu, reddettii ve kabule yanamad eyde aslnda slami bir devlet ve bu talep ile ortaya kanlar.

44

Nitekim Bear Esad kendisiyle yaplan baz mlakatlarda bunu aka dile getirmi ve CHPli Trk vekillere kar Biz laik bir lkeyiz. Suriyenin sava laiklik savadr., stenilen, buradaki laik yapy kaldrmak. Biz laiklik sava veriyoruz[1] szlerini ok rahat bir ekilde sarf etmitir. Ayn ekilde baka aklamalarnda ise; Her adm atarm ama din eksenli, eriat partilerine izin vermem. Laiklie zarar verecek rgtlenmeye izin vermem. Bana bask yapan devlet adamlar aynaya bakp kendi laikliklerini sorgulasn. Olaylarn arkasnda farkl gruplar var. Samimi reform isteyenlerin dediklerini yapacam. Ama bir de eriatlar var: El Kaide, Mslman Kardeler ve PKK Trkiye iin neyse, Mslman Kardeler de bizim iin o. Trkiye'nin Mslman Kardeler'in hamisi gibi davranmas bizi zyor"[2]; Bu iin ideolojik boyutu da var. Onlar siyasal slam Suriye'de hkim klmak istiyor. Biz ise laiklii korumak istiyoruz. Afganistan ve Pakistan da bir dnem bizim gibi laikti. Ama artk oralarda slamclar iktidar[3] szlerini sarf ederek kendisine kar direnen muhalifler arasndaki ayrm ve onlara kar tutum farklln bariz bir ekilde ifade etmitir. (Eb Mslim SERPNHAN) [muslimserpinhan@kureselajans.com] [1] http://www.ensonhaber.com/esad-laiklik-savasi-veriyoruz-2012-11-20.html [2] http://www.haberpan.com/haber/suriye-devlet-baskani-bessar-esadtan-turkiyeye-hemsuclama-hem-de-elestiri [3] http://www.ensonhaber.com/besar-esad-ben-kazanirsam-erdogan-kaybeder-2013-0308.html

45

Suriye Bir mtihandr! ( 2 )

Suriye Direniinin dinen meruluu nedir?

Suriye Direniinin dinen meruluu nedir? Aslnda Esadn[1], idarecilerinin ve askerlerinin [2] genelinin Kfir bir Nusayri, Devletinin Taut ve Rejiminin kfrle dolu olmas bile kendisine bakaldr iin yeterlidir.

Herhangi bir fitne kalmayncaya ve din yalnz Allah'n oluncaya kadar onlarla arpn. (Bakara/193)

Fitne kalmayp din de yalnz Allah iin oluncaya kadar onlarla savan. Eer vazgeerlerse; muhakkak ki Allah, yaptklarn grendir.Eer yz evirirlerse; o takdirde bilin ki Allah, sizin Mevlanzdr. Ne gzel Mevla, ne gzel yardmcdr O. (Enfal/39 -40)

Kfirlere boyun eme, itaat etme ve bununla (Kuran ile) onlara kar olanca gcnle byk cihad yap, byk bir sava ver. (Furkan/52)

(Ey Muhammed) Allah yolunda sava! Sen ancak kendi yaptndan sorumlusun. Mminleri de savaa tevik et. Umulur ki, Allah kfirlerin gcn krar. Hi phesiz ki Allah kuvvet ve kudrete ok daha gl ve cezas daha etindir. (Nisa/84)

46

Ey Peygamber! Kfirlere ve mnafklara kar cihad et, onlara kar sert davran. (Tevbe/73)

Kendilerine kitap verilenlerden olduklar halde ne Allah'a, ne ahiret gnne inanmayan, Allah'n ve Resulnn haram kldn haram tanmayan ve hak dini din edinmeyen kimselere alalm olduklar halde elden cizye verecekleri hale gelinceye kadar sava yapn. (Tevbe/29)

vb birok ayet ile beraber,

Mriklere kar mallarnzla, canlarnzla ve dillerinizle cihad edin.[3]

phesiz ki mmin klc ve dili ile cihad eder[4] gibi birok hadis bize bu konuda k tutmaktadr.

Mslman birey bu tr sistemlere kar artlar ve zaman uygun grd an gc nispetiyle kar bir duru sergilemelidir. Bu kimi zaman el, kimi zaman dil, kimi zaman ise kalbiyle, birey veya topluca olabilir. Bu duruun eitliliini ve naslln Mslmanlar kendi imknlar ierisinde bir deerlendirmeye tabi tutarak ele almaldrlar. Bu hususta deerlendirilebilecek birok ayet ve hadis vardr.

Ey iman edenler; toplu halde kfirlerle karlatnz zaman, onlara arkalarnz dnmeyin. Tekrar savamak iin bir tarafa ekilme veya bir baka toplulua katlma dndan her kim, o gn arkasn dnerse; muhakkak ki o, Allah katndan bir gazaba uramtr. Onun yurdu cehennemdir ve o, ne kt bir sonutur. (Enfal/15 -16)

47

Siz de onlara kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve balanp beslenen atlar hazrlayn ki bununla Allah'n dman, sizin dmannz ve bunlardan baka sizin bilmeyipte Allah'n bildii dierlerini korkutasnz. Allah yolunda ne harcarsanz, size denir ve siz asla zulm olunmazsnz. (Enfal/60)

Mrikler sizinle nasl topyekn harp ediyorlarsa, siz de onlarla topyekn savanz. (Tevbe/36)

Ey mminler! ster hafif tehizatla, ister arlkl olarak seferber olun ve mallarnzla, canlarnzla Allah yolunda cihad edin. Eer bilirseniz bylesi sizin iin daha hayrldr. (Tevbe/41)

Peygamberimize, hangi cihadn daha faziletli olduu soruldu. Buyurdu ki: Zalim bir sultann (yneticinin) yannda Hakk kelimesini konumaktr.[5]

(Eb Mslim SERPNHAN) [muslimserpinhan@kureselajans.com] Devam Edecek

[1] Allah'n bazen insan sfatyla ortaya ktna ve onun en son Dnya'ya geldii zamanki sfatnn mam Ali olduuna inanrlar. Yani; Nusayrlerin inancna gre Alinin vcudunda Allahn ruhaniyeti vardr. Bu sebeple Nusayrlerin grlerinin temelini Alinin ilahlatrlmas tekil eder. Nusayrlerin btn kollarna gre Ali mabuttur, Tanrdr (insan biimcilik). Ali ne dourdu, ne de doruldu. lmszdr. Her zaman vardr. Zt yldzlara hkim olan nurdur. Nrun nrudur. lh zat itibariyle gizlidir. Ali, yerler ve gklerin yaratlmasndan nce de var olmutur, sonra da. O, manadr. Grnte imam ise de batni olarak O, Tanrdr. Bu, Nusayrliin temel inanc olduu iin onlara gre ehadet kelimesi, Ben, Aliden baka ilh bulunmadna ehadet ederim eklindedir. Ali, Allahtr ve nurundan Muhammedi yaratmtr. Ali manadr, Muhammed ise isimdir. Muhammed de kendi nurundan Salmn- Frisyi yaratmtr. Bu sr, Nusayrler tarafndan Hristiyanlktaki Baba -Oul -Kutsal Ruh sistemiyle aklanr. (Bkz. http://tr.wikipedia.org/wiki/Nusayriler) [2] Senetli bir hadiste Him, mm Cafer-i Sdk'tan (a.s) yle nakletmektedir:"Bir topluluk, Emir'l -Mminin'in (a.s) yanna gelip, ona yle seslendiler: 'Selm olsun sana, ey bizim Rabb'imiz.' Bunu duyan Ali (a.s), onlar tvbe etmeye davet etti; ama onlar bundan ekinince, bir ukur kazd ve iinde ate yakt; sonra bir ukur da onun yannda kazp, iki ukurun arasn birbirine balad. Onlar tevbe etmemekte direnince, onlar da br ukura,

48 yerletirdi ve bu ekilde orada ldler." (eyh Ts, El -Eml, C.2, S.275); Bir dier senetli hadiste, mm Rz (a.s), babalar kanalyla Hz. Ali'den (a.s), Resulullah'n (s.a.a) yle buyurduunu nakletmitir: "Ya Ali, sende s b. Meryem'e olan bir benzerlik vardr. Onu, bir topluluk sevdi ve sevgilerinde ar gittikleri iin helak oldular. Bir grup da onun dmanlnda ar gidip, helak oldular. nc bir grup ise, orta yolu tuttular ve kurtuldular." (Bihr'l -Envr, C.15, S.319) [3] Eb Dvud, Cihad 18, hadis no: 2504, 3/10; Nes, Cihad 1, 6/7 [4] bn Hanbel, VI/387 [5] bn Mce, Fiten 20, Hadis No: 4012, 2/1330

Suriye Bir mtihandr! ( 3 )

Esad ve Rejmi ile dier kfr rejimler arasndaki fark!

Esad ve Rejmi ile kfr rejimler arasndaki fark! Esad ve rejimini dier kfr rejimlerinden ayran en byk husus, zulmnn ve kfrnn hadsiz ve sresiz oluudur. Onlarn kfr ve zulmne rnekler saymakla bitmez. Esad rejimine bal rejim milis ve askerlerinin yakaladklar birok esire Esadn lah, Rab olduunu zorla sylettirmeye ve kendilerini Esadn resmine secde ettirmeye almalar[1] aslnda bu toplumun kfrnn hadsizliinin en bariz gstergelerinden biridir. Hele birde Esad lah kabul etmeyen gencin diri diri topraa gmlmesi[2], Esaddan baka ilah yoktur demesi iin insanlara ikence yaplmas[3], gsterici ocuun silahla vurulmas[4], sokakta sivil baclarn gzaltna alnmas[5], sakall Mslmanlarn sakalnn yolunmas[6], sular sadece ekmek almak iin frn nnde sra beklemek olan insanlarn[7] ve Pazar -arlarn bombardmana tabi tutulmas[8], sivillere[9], bayanlara[10] ve ocuklara[11] ikence yaplmas, yarallarn yarasna tuz baslmas[12], yarallarn hastanede ikence ye maruz braklmas[13], sivil yerleim alanlarnn rastgele bombalanmas[14], sivil camilerin uaklarla bilinli olarak hedef alnmas[15], toplu aile katliamlarnn yaplmas[16], sivil insanlarn[17] ve cezaevindeki mahkmlarn[18] kuruna dizilmesi, tesettrl bayanlarn salarnn

49 kesilmesi[19], kck ocuklarn vurulmas[20] ve hunharca katledilip[21] kafalarnn[22] ve vcutlarnn[23] kesilmesi, keskin nianclar ve askerler tarafndan sivil insanlarn[24], bayanlarn[25] ve ocuklarn vurulmas[26], insanlarn ikence edilerek ldrlmesi[27], ierisinde sadece sivillerin bulunduu camilere saldrlarn yaplmas[28], ldrlen insanlarn kafalarnn kesilmesi[29], katliamlarda en ufak bir deer yargs dahi gzetmemeleri[30], dini deerlerin alay konusu edilmesi[31], erkeklere, ocuklara ve bayanlara tecavz edilmesi[32], Kuran- Kerimin paralanmas[33], llerin cesetlerinin yaklmas[34], hayvanlara dahi ikence yapmaktan[35] ve katletmekten[36] kendilerini alkoymamalar ve btn bunlarn bir tebessm ve sevin ierisinde yaplmas[37], mazereti ve tevili olamayacak bir kfr ve zulmdr. Esad rejiminin askerlerinin, bu ikence ve zulmleri yapmaktan imtina eden kendi askerlerine dahi ikence yapmaktan geri durmamalar[38] ruhi yaplarnn ne derece vahiletiini ifade etmeye yeter de artar bile Aslnda Esad ve aveneleri Firavunun dediini demekteler: (Firavun dedi ki : )Ey ileri gelenler! Sizin iin benden baka ilah bilmiyorum." (Kasas/38) Bu insanlarn savunulacak hibir taraf yoktur.[39] Byle bir kfr ve zulm altnda kalan insanlar, elbette ki ele geirecekleri ilk frsat deerlendireceklerdir. nsanlar, bir zalimi grr, (nlemeye gleri yettii halde) ona engel olmazlarsa, bundan dolay hemen hepsi cezalanr. (Tirmiz; Tuhfetu'l Ahvez erhu Cmiu't Tirmiz, 8/423) Byle bir deerlendirmeye kar olacak insann iman ve aklna amak gerekir. Ne zulmedersiniz, ne de zulme urarsnz. (Bakara/279) Hz. Ali (r.a.) yle buyurur: Zulmn iki temel unsuru vardr. Birisi zalim, dieri de mazlum. Zalim zulmettii iin, mazlum da zulme rza gsterdii iin hesaba ekilir. Allah (c.c) Kuran Kerimde zulme ve hakszla urayanlarn kendilerini savunabileceini, gasbedilmi haklarn alabileceini ve bu konuda kendisi aleyhinde herhangi bir yaptrmn olmayacan Zulme uradklarnda kendilerini savunanlar bakadr (uara/227) ve Kim de zulme uradktan sonra intikamn alrsa, ite onlarn aleyhine bir yol yoktur (ura/41) ayetleri ile zikretmitir. Yani; bir hakszla urayan bir mmin hakkn bizzat alabilir, hakszlk yapann Mslman veya kfir olmas fark etmez.[40] Mslman kfirlerden intikam alacak olursa, onu knamaya imkn yoktur. Aksine kfirden intikam aldndan tr vlr, fakat zalim bir mslmandan intikam alrsa, bundan dolay da knanmaz. Buna gre kfirden intikam almak kati bir emirdir, mslmandan intikam almak mubahtr, affedilmesi menduptur.[41] bnu'l -Arab dedi ki: Yce Allah yaplan hakszlklara karlk vermeyi vg sadedinde szkonusu etmitir. Buna karlk bir baka yerde yaplan ktl affetmeyi yine vg sadedinde szkonusu etmitir. Bundan dolay birinin dierinin hkmn kaldrma ihtimali olduu gibi, onun iki farkl durum hakknda olma ihtimali de vardr. Birincisine gre hakszlk

50 yapan ve haddi aan gnah aktan aa ileyen birisi olup ve herkes arasnda yzszce bunu ilerken ke de, bye de eziyet eden birisidir. Byle birisinden intikam almak daha faziletlidir.[42] bn Abbas ve es-Sdd yle demilerdir: Zulme urayan kimsenin kendisine zulmeden kiiden zulmettii kadar intikam almasnda ve ona aka kt sz sylemesinde bir mahzur yoktur.[43] Ayn ekilde Allah (c.c) sayglarn, hrmetlerin ve deerlerin karlkl olduunu Hrmetler karlkldr. Kim size saldrrsa, siz de tpk onun saldrd gibi ona saldrn... (Bakara/194) ayeti ile aklamtr. Eer knanacak bir tarafta varsa muhakkak ki bu Esad ve onu destekleyenleredir. nk Allah (c.c.) Yol; ancak insanlara zulmedenler ve yeryznde haksz yere taknlk edenler iindir. te onlara elim bir azap vardr (ura/42) diye buyurmaktadr. Yani knama ve cezalandrma, ancak insanlara zulmedenler ve yeryznde haksz yere bozgunculuk karanlar iindir. te bunlar iin can yakc bir azap vardr.[44] Hanefilerden Ebul Fadl El-Mavsili yle der: Dmanlar hcum ettii zaman, btn insanlarn zerine o dman def etmeleri vacibdir. Kadn ve kle, einin ve aasnn izni olmadan kar. (El -Mavsili, El-htiyar, C.4, S.117-118 (Kitabus-Siyer) ) bn bidin, yle der: Dman, slam snr boylarndan birine saldrd zaman cihad farz - ayn olur (bn Abidin, Haiye, 3/238) Malik mezhebinden Desuk yle der: Dmann ani saldrd durumlarda cihad; kadn, kle ve ocuk dhil her bir ferde farz- ayn olur. Klenin efendisi, koca ve alacakl mani olsa bile bunlar, yine de cihada karlar. (Haiyetud -Desukde , 2/174) afi mezhebinin kitab Nihayetul -Muhtada; Dman, bir beldemize girer de onlarla aramzda namazn ksaltlaca kadar bir mesafe olmazsa o belde halknn -fakir, ocuk, kle, borlu ve kadn gibi cihadla ykml olmayanlar da dhil - dmana kar koymalar gerekir, (Nihayetul -Muhtada, 8/85) Hanbel mezhebinin kitab el-Munide de; u yerde cihad, farz- ayn olur: - Mslmanlarn ordusuyla kfirlerin ordusu kar karya geldiklerinde - Kfirler, bir beldeye girerlerse orann halkna onlarla savamak ve onlar oradan karmak farz- ayn olur. - Devlet bakan birilerinin savaa kmasn isterse onlarn da kmas gerekir diye gemektedir. (el -Munide, 8/345)

51

zetle Esad ve Rejimi tarafndan zulme maruz kalanlarn bakaldrlar eran ve aklen caizdir. Zulmedildikleri iin savaanlara izin verildi. Allah, onlara yardm etmeye elbette Kadir'dir. (Hac/39) [45] Size harp aanlarla, Allah yolunda siz de harp edin. Ancak haddi amayn. phesiz ki Allah, haddi aanlar sevmez. (Bakara/190)

(Eb Mslim SERPNHAN) [muslimserpinhan@kureselajans.com] [1] https://www.youtube.com/watch?v=ALcjg3Ofycg&list=UUoVdaXGUVt36EWSxt1AHqyw&fe ature=player_detailpage [2] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=eOtToubIPg8 [3] http://www.youtube.com/watch?v=qOuzj_l4E3U&feature=player_detailpage [4] http://www.youtube.com/watch?v=wV1KRZkvOP8&feature=player_embedded [5] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=X63n9yUqDUU [6] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=TZdj9BLyGQs [7] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=RDWGURirtvo [8] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=WDndVUmAdQ4 [9] https://www.youtube.com/watch?v=j80xsN9f-iA&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=oRhskJsm02Y&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=cdu1ZL2D7SI; https://www.youtube.com/watch?v=eQ-85elONFQ&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=ERp4JE9i87A&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=n4TEysykd3s;

52 https://www.youtube.com/watch?v=oRhskJsm02Y&feature=player_detailpage; http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=eyDiqdzM8Qs [10] https://www.youtube.com/watch?v=1LqxXO1Ou4I&feature=player_detailpage [11] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=sFUYvHg7G-8; http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=RU5_jF3WPoQ; http://www.dailymotion.com/video/xnf0tv_kucuk-cocuklara-inanylmaz-iykence_news [12] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=I8yekXsxmN0 [13] http://www.dailymotion.com/video/xpa8ve_hastanede-yok-eden-yykence_news; https://www.youtube.com/watch?v=JY--2mCvpyw&feature=player_detailpage [14] https://www.youtube.com/watch?v=NXPHvdk3jRY&list=UUoVdaXGUVt36EWSxt1AHqyw&fe ature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=5ejucMdmWo8&feature=player_detailpage&list=UUo VdaXGUVt36EWSxt1AHqyw; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=BHhtBraSS9g; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&list=UUoVdaXGUVt36EWSxt 1AHqyw&v=NXPHvdk3jRY; https://www.youtube.com/watch?v=linJyU-2TZA&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=osujz1pp9ew [15] https://www.youtube.com/watch?v=NkzmiPFS7Pg&feature=player_detailpage [16] https://www.youtube.com/watch?v=nUlO7N5_6bs&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=70zJz73xauc&feature=player_detailpage [17] http://www.dailymotion.com/video/xtwl86_esed-askerleri-yuzlerce-kiyiyi-kuryunadizdi_news [18] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=t-pGrQMw2Qk

53 [19] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=R8GwQ6izlxo [20] https://www.youtube.com/watch?v=v8u_OzrmEsg&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=rX0Fr4kDGmg&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=pYW5AobjtO0&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=pYW5AobjtO0&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=DyGDkxJS5jw; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=2d1w03H-MTs; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=0Z32DOQuKVo [21] https://www.youtube.com/watch?v=d1iYt5yERYM&feature=player_detailpage; http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=OIMQ4ri4FmY [22] http://galeri7.uludagsozluk.com/216/esad-askerlerinin-kiz-cocugunun-kafasinikesmesi_324319.jpg [23] https://sphotos-a.xx.fbcdn.net/hphotosash3/c38.0.403.403/p403x403/69600_528195697202238_43182340_n.jpg [24] https://www.youtube.com/watch?v=CZrOD_lmZqs&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=zUQS6uKcBnc&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=FTq7XWPtmsI; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=Licp0E2dEp0 [25] https://www.youtube.com/watch?v=E_4IvzHIZyY&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?v=RCZSdjZnmPM&feature=player_detailpage; http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=VAWD2qcvOyk [26] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=GdEikGtQv0c [27] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=KrRMP3Yc3JU [28] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=anp7QLq-ko0

54

[29] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=rRxM9lKJbTg [30] https://www.youtube.com/watch?v=Hf5zWpZSN5g&feature=player_detailpage; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=ZkwxUCCon-E; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=Kl3HRxyY6G0 [31] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=ZnZcN0ceoN4 [32] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=MDSRP05c5P4; http://www.dailymotion.com/video/xk1daj_tecavuze-uyrayan-kadyn_news; http://www.timeturk.com/tr/2012/05/30/esed-in-gucleri-icin-tecavuz-de-bir-silah.html [33] http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=itgFbfQlmjM [34] https://www.youtube.com/watch?v=DfojhrHYtYk&list=UUoVdaXGUVt36EWSxt1AHqyw&feat ure=player_detailpage [35] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=k1J4QQYoSW0; http://www.youtube.com/watch?v=EGLtMJuPzR0&feature=player_embedded [36] http://www.dailymotion.com/video/xxrppl_esed-askerleri-koyunlary-olduruyor_news [37] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=2mR1OEW4R10; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=mn-Zkku_W60; https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=2WCJvq0CW64 [38] https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=6wsohJ-E21g [39] http://www.youtube.com/watch?v=vQ09W_OKRHo&feature=player_detailpage [40] Ali b. Zeyd b. Cedan) Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yaynevi: 7/303 [41] mam Kurtubi, Camiu li-Ahkamil -Kuran, Buruc Yaynlar: 15/426 [42] mam Kurtubi, Camiu li-Ahkamil -Kuran, Buruc Yaynlar: C.15, S.424 -425

55

[43] mam Kurtubi, el -Camiu li-Ahkamil -Kuran, Buru Yay.: C:5, S.540-541 [44] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, 7/304 [45] Reb ve bn Zeyd: Bu ayet sava hakknda nazil olan ayetleri n ilkidir. Bu ayet nazil olunca, Hz. Peygamber (s.a.s) kendisiyle savaanlarla savam, kendisiyle savamayanlarla savamam ve Allah'n "Mrikleri ldrn..." (Tevbe/5) ayeti nazil oluncaya kadar, bu durum zere devam etmitir. (Fahruddin Er-Rzi, Tefsir-i Kebir Meftihul -Gayb, 4/426-427) IME: http://www.kureselajans.com/1512-suriye-bir-imtihandir-3-.html#.UWxsxUq51IB

56

57

ZAZACA KARKATRLER

ZAZA KRD: NERDE ? BU KRTLER NEREYE KATI. BZ BERABER KRDSTAN'I KURACAKTIK YAW ! NOT: Burda Krtlerden kast IRKI KRTLERDR.Mslman Krtler KARDEMZDR.Onlarla herhangi bir sorunumuz yoktur.

58

METERS(NTERS) !!! XO RA VAC ZAZA!! MA XO RA NVAJ SE, KES(EW) XO RA NVANO ZAZA!!! Ma Zazay gerek ke ma semed zond xo, semed no ar Zazayan ri yew bbi.'Eyni fkrd bri pser bbi . Ma semed Zazayan gerek ke ma bglyi(bxeftyi,bguriyi) ... Hetona ma onawa nki se wlley ma no beni Trk, no zi beni Kurd. Gerek esto ke ma pr yew rayd(seferde) vaci ZAZA. Wlley bewni yew Kurd(krdasi) hele vano ez Zazawo? , Yew Trk vano ez Zazawo? WILLEY EW(KES) NVANO EZ ZAZAWO. MA ZAZAY Z NVAC MA ZAZAY(DIMILY) , LA AY WAXT KAM VANO? EZ IMA RA PERSENO BIRAY, WAY ? OLIGIJ

59

MA KOM LO MA KOM.. MA ZAZAY MA ZAZAY, ZON MA IYO ZON MA, ZON MA ZAZAYO.. WELAT AWO WELAT, WELAT ZAZANA WO LO BRO.

60

Zon ma ZaZaki ho mreno, ma di..??? ZAZA CUMAL YILMAZ

YU FIHRA Yew ataist p mexser yew mslomon ra pers keno -Homa enk pil o? -Z t inkaror nimet dono, Homa ehnek pilo..!! ***************** ***************** Ateistin biri mslman ile dalga gemek iin sorar:

61 -Allah ne kadar byktr? -Senin gibi inkar edenlere nimet veriyor, ite Allah yle bu kadar byktr..!!

OLGIJ

None ma zone mao, zone ma none mao......Ekmeimiz dilimizdir,dilimiz ekmeimizdir (Zazaca tekerleme)

62

OLGIJ

EWYE SEBE ( SEME) ZAZA BIHO HEVETYENE ZE CZO ARRA LUTF NE PAWENE E ESTE ( ONLAR ZAZACA N KENDLER ALIANLAR ACZLER GB YABANCILARDAN YLK BEKLEMEYENLER VAR ) TORNE MILA EHMED

63

BERBER U MERDIM RUSIJ Yo Rusj gjk xu tera krd. Berber yir persa: -T eskeriy xu ke..? - m ke... -T ad ke ? -eenya d. -Rati vun? -y eenya d. Bn wext , berber onc pers ke: -T va m eskeri xu ad ke? -eenya d. -ad add..? -eenya d loo .! -Onc bn wext n, onc per ken: -Hmm t va m eskeri xu eenya d ke h. -Eroo y yy, m eenya d kee..! -Berber bn vnen, guya onca pers kerdn, merdm Rus isyan kerd: -La bro , m henzar hw vat m ekseri xu eenya d ke, t vera vera pers kn? Berber:cevab cir cevap dun: -Ez wext to ra behs eenya keno; Gjk t bn z tel, z rehet tera keno *********************************** Rus'un biri, san kestiriyormu. Berber sormu: -Askerlik yaptnz m? -Yaptm... -Nerede yaptnz? -eenistan'da. -eenistan'da m? -Evet, eenistan'da.

64

Aradan birka dakika gemi, berber tekrar sormu: -Askerlii nerede yapmtnz? -eenistan'da. -Nerede, nerede? -eenistan dedim ya! Birka dakika sonra berber yine sormu: -Demek askerlii eenistan'da yaptnz ha? -Evet, evet, evet ! eenistan'da yaptm! Berber birka dakika sonra ayn konuyu bir daha amaya kalknca, Rus mteri isyan etmi: -Yahu kardeim, askerliimi eenistan'da yaptm elli kere syledim. Niye tekrar tekrar soruyorsun? Berber cevap vermi: -eenistan deyince; salarn diken diken oluyor, ben de daha rahat kesiyorum. War otla (Torne ey Saidi Paloi)

Kultur ar ZaZaNa.. wsar diya , amnan diya, Xal ma n va ineno :)

65

Editr:Zaza Dili Yazarlar: olig j Masum Din Zaza Cumali Ylmaz Erol Kamaz Torne Mla Ehmedi Keke Centilmenn Zaza Wesar Umer en Muallim Said Halim Zaza Dili Ware otla Egit Zaza Ve Al nt Yaplan Yazalar: Servet Beki, Mehmet Mauk Uslu,H.imen

66

lku lka gol beno Ke no no ray beno T k wer vecye Zazaiyema Payra moneno ceyeho vineno