Motor je maina koja neki vid energije pretvara u mehaniki rad.

Motor sa unutranjim sagorijevanjem (motor SUS) spada u kategoriju toplotnih motora, kod kojih se hemijska energija goriva, putem sagorijevanja, pretvara u toplotnu energiju koja se zatim pretvara u mehaniki rad. Toplotna energija razvijena tokom sagorijevanja se moe pretvoriti u mehaniki rad indirektnim putem - motor sa spoljnim sagorevanjem, ili direktno motor sa unutranjim sagorijevanjem, kod koga produkti sagorijevanja visoke energije direktno ostvaruju mehaniki rad. Glavni nedostatak motora sa spoljnim sagorijevanjem je loija ekonominost zbog razdvojenog procesa energetske transformacije: oslobaanje toplote se vri u jednom sistemu dok se ostvarenje mehanikog rada vri u drugom. Glavni pretstavnici ovih motora su: parna turbina (koja sa stepenom korisnosti od oko 15 % ima anse u domenu velikih snaga, pre svega zbog korienja manje deficitarnih goriva), parna klipna maina (koja danas ima mahom enciklopediski znaaj, zbog svoje glomaznosti i malog stepena korisnosti od oko 10%) i stirling motor (koji poseduje bolji stepen korisnosti i mogunost korienja nekonvencionalnih tipova energije, kao to je sunana energija). Mehaniki rad se moe u motoru SUS ostvariti: korienjem kinetike energije produkata sagorevanja (strujni motori kao to je gasna turbina) Gasna turbina poseduje visoku specifinu snagu, jer posjeduje relativno manji broj dijelova i relativno malu masu, i dobre ekoloke osobine jer radi sa znatnim vikovima vazduha. Meutim, njen stepen korisnosti nije visok jer radi sa kontinualnim sagorijevanjem, zbog ega je maksimalna temperatura sagorijevanja ograniena izdrljivou lopatica turbine i ne prelazi 1500 K (i to kod turbina velikih dimenzija gde je mogue eventualno hladiti lopatice), korienjem potencijalne energije (motori promenljive zapremine radnog prostora). Radni ciklus zatvoreni kruni termodinamiki proces energetske transformacije gorive koji sastoji od vie faza u cilju dobijanja rada i koji se ponavlja periodino. Radni ciklus dvotaknih motora obavi se za 1 obrt koljenastog vratila tj 360 o, a etverotaktnog za 2 obrta ili 720 o. SMT- spoljnja mrtva taka, je najudaljenija taka poloaja klipa od ose koljenastog vratila. UMT - unutranja mrtva taka, je najblia taka poloaja klipa od ose koljenastog vratila. Takt - je jedan hod klipa (S) od jedne do druge mrtve take. Radna (hodna) zapremina - Vh, predstavlja zapreminu koju opie elo klipa za vrijeme jednog hoda od SMT ka UMT. Kompresiona zapremina Vc, predstavlja zapreminu iznad ela klipa do cilindarske glave kada se klip nalazi u SMT. U ovu zapreminu se ubraja i zapremina komore u cilindarskoj glavi ili u elu klipa. Stepen kompresije (sabijanja) - , predstavlja odnos ukupne zapremine i kompresione zapremine, tj pokazuje u kom odnosu je izvreno sabijanje svee radne materije. Ukupna zapremina - Vu, je hodna plus kompresiona zapremina.

OTO motori. Su motori kod kojih se upaljenje smjee obavlja stranim izvorom energije odnosno pomou varnice. Za njih se jo koristi naziv benzinski motori zbog najee koritene vrste goriva. Dobre osobine oto motora su visoko razvijena snaga iz jedinice radne zapremine. Dobra dinaminost tj prihvatanje promjenjivih reima rada. Loe sosbine su loija ekonominost. b) DIZEL motori. Kod njih se upaljenje goriva vri samopaljenjem goriva tj na raun energije sabijenog vazduha. (Temperatura vazduha na kraju sabijanja je via od temperature samopalenja goriva. Tako da kad se pri kraju sabijanja ubrizgava goriva dolazi do njegovog samopalenja.) a) Dvotaktni Radni ciklus se obavlja u dva takta odnosno za dva hoda klipa. Za to vrijeme koljenasto vratilo se okrene jednom tj. za 360 stepeni. Proces sagorjevanja je isti kao kod etverotaktnog tako da i ovi motori mogu biti oto i dizel. b) etverotaktni. Radni ciklus se obavlja u etiri takta, odnosno etiri hoda klipa. Za to vrijeme koljenasto vratilo (radilica) se obrne dva puta tj. za 720 stepeni. Na slici 2 su prikazani taktovi kod etverotaktnog motora Prvi takt je takt usisavanja tokom kog se klip kree od SMT prema UMT stvarajui podpritisak u cilindru tako da dolazi do usisavanja svjee materije (istog vazduha kod dizel motora, odnosno smjee benzina i vazduha ako se radi o oto motoru) preko otvorenog usisnog otvora (otvoren usisni ventil). Drugi takt je takt sabijanja. Tokom ovog takta klip se kree od UMT ka SMT sabijajui svjee punjenje (ist vazduh ili smjeu). Pri kraju sabijanja dolazi do palenja smjee (pomou varnice kod oto motora ili putem ubrizgavanja i samopalenja gortiva kod dizel motora) i njenog sagorijevanja u okolini SMT Trei takt je irenje. Tokom ovog takta radni gas djeluje na elo klipa i predaje mu energiju primoravajui da se kree od SMT ka UMT pri emu se poveava i zapremina radnog prostora, odnosno sagorjeli gas vri ekspanziju. Ovo je jedini radni takt i tokom njega se dobija rad u motoru. etvrti takt je izduvavanje prilikom koga dolazi do pranjenja radnog prostora. Odnosno dolaskom klipa u blizinu UMT otvara se izduvni ventil tako da se pod dejstvom pritiska u cilindru (koji je jo dosta visok zbog nepotpune ekspanzije) produkti sagorijevanja istrujavaju iz cilindra, a zatim klip svojim kretanjem od UMT ka SMT izbacuje (istiskuje) produkte sagorijevanja Prednosti su: dobar kvalitet izmjene radne materije (ienje cilindra od produkata sagorijevanja i punjenje cilindra svjeom radnom materijom) to omoguava dobru ekonominost. Na slici 3 je prikazana ema rada etverotaktnog motora Prednost dvotaktnih u odnosu na etverotaktne motore su: Jednostavnost, vei broj radnih taktova pri istom broju obrtaja ( 2 puta vei) zbog ega postoji torijska mogunost postizanja vee snage iz iste zapremine. Meutim mada ima dva puta vei broj radnih taktova u jedinici vremena nego etverotaktni motor zbog slabije izmjene radne materije nema dva puta veu snagu nego za 50-80%.Takoe zbog loije izmjene radne materije i ekonominost im je neto loija. Zbog toga se dvotaktni motori koriste uglavnom kod manjih motora Zadaci klipnih prstenova: 1.Zaptivanje radnog prostora i spreavanje prodora gasova u karter motora. 2.Spreavanje prodora ulja u radni prostor. 3.Formiranje ravnomjernog filma ulja po obimu cilindarske kouljice za podmazivanje klipa i djelimino prstenova. 4.Odvoenje toplote sa klipa i prenos na cilindar i rashladni medijum

1.

2.

Zamajac Potpomae putanje motora u rad (amci-kinetika energija akumulirana u zamajcu vea). Potpomae rad regulatora broja obrtaja. Potpomae pokretanje vozila iz mjesta (vozila). Potpomae savladavanje kratkotrajnih preoptereenja (traktori). Osnovne razlike izmeu oto i dizel motora potiu ba od procesa sagorevanja. U komori oto motora, pri normalnom sagorevanju homogene smee, front plamena prostire se sferno od sveice i prelazi kompletnu zapreminu komore. Na reimima srednjih optereenja potrebno je obezbejditi maksimalnu ekonominost to se postie sa blago siromanom smjeom =1.05-1.1 Elem. Karburator u ovom podruju daje bogatu smjeu i zbog toga je potrebno izvriti korekciju njenog sastva. Sistem za rad motora na punom optereenju Za postizanje maksimalne snage potrebna je bogata smjesa (0.85-0.9). Kako je na reimima srednjih optereenja smjea osiromaena to je neophodan poseban sistem koji e pri punom optereenju izvriti potrebno obogaenje. Taj ureaj esto se naziva ekonomajzer Akcelerator Rad motora je visoko nestacionaran. Posebno interesantno je naglo poveanje optereenja, kada voza naglim pritiskom na pedalu gasa, naglo otvara leptir karburatora radi naglog ubrzanja (npr kod preticanja). Dobra vozivost vozila podrazumijeva brzu reakcija u smislu ubrzavanja. Prilikom naglog otvaranja leptira (3) dolo bi meutim do osiromaenja smjee zbog razlike u inerciji goriva i vazduha, to bi moglo dovesti do granice osiromaenja i neregularnosti rada motora. Sistem za ostvarivanje smjee na praznom hodu Pri veoma malom otvoru leptira i niskom broju obrtaja na praznom hodu mali protok vazduha ne moe stvoriti dovoljnu depresiju u difuzoru.Zato je neophodno da karburator posjeduje poseban sistem za obrazovanje smjese na praznom hodu i prelazu sa praznog hoda na glavni sistem, slika 35.Jaka depresija vlada ispod pritvorenog leptira i prenosi se na kanal za formiranje emulzije Sistem za hladan start Kod hladnog starta drastino je oteano ispravanje benzina, pogotovo u uslovoma niskih temperatura. Zato se koristi veoma bogata smjesa ispod granica upaljivosti 0.10.5, jer vei dio goriva ostaje u obliku krupnijih kapljica i filma deponovanog na zidu karburatora i usisne cijevi tako da smjesa koja dospijeva u cilindre je veoma siromana Prema mjestu ubrizgavanja razlikujemo: direktno u prostor za sagorijevanje -GDI pojedinano ubrizgavanje u usisni vod za svaki cilindar u oblasti usisnog ventila MPI sistemi centralno ubrizgavanje u usisnu granu ispred usisnog leptira -SPI sistemi, slino kao karburator, imaju neke prednosti odnosu na MPI- nia cijena ali se neravnomjerna raspodjela smjee po cilindrima, ali u odnosu na karburatore im je prednost jer je mogua precizna elektronska regulacija sastava smjee. sistemi se mogu svrstati u slijedee kategorije: Induktivni sistemi - energija se akumulira u namotajima indukcionog kalema (bobine) u vidu energije magnetnog polja. Sistemi sa kapacitativnim pranjenjem - energija se akumulira u vidu elektrinog polja kondenzatora Prema nainu obrazovanja impulsa za palenje Sistemi sa mehanikim prekidaem - platinska dugmad. Sistemi bez mehanikog prekidaa beskontaktni sistemiimpulsi za palenje se formiraju elektrinim putem. Ureaj za palenje sastvaljen je od 4 glavna dijela: akumulatora koji daje elektrinu energiju, indukcioni kalem koji niski napon pretvara u visoki, razvodnik koji u pravom trenutku dovodi visoki napon na sveice,

Sistema za rad motora kod djeliminih optereenja Osnovne karakteristike sagorevanja dizel motora su: 1.rad sa nehomogenom smeom, 2.krae vreme za obrazovanje smee, 3.sagorevanje poinje pre nego to se svo gorivo ubrizga i u jednom delu sagorevanja simultano se dogaaju ubrizgavanje goriva, isparavanje ubrizganog goriva, obrazovanje smee i sagorevanje pripremljene smee. Obrazovanje smee moe biti: a) zapreminsko, b) filmsko i c) kombinovano.