Bilimsel bilgi

Prof Dr Sheyla nal

Bilgi nedir?

 Bildiimiz ey

 Bildiimizi sandmz ey

Bilgi nedir?
bir gerein veya durumun deneyimiyle kazanlan farkndalk veya ainalk belli bir alanda veya toplamda bilinen gerekler ve malumat kiinin sorun zmede ihtiya duyduu uzmanlk ve yetenekler

Bilgi
renme, gzlem ve aratrma yoluyla elde edinilen nsan zekas sonucu ortaya kan zihinsel rn Nesne ve olaylara yklemler vererek varlan yarg (Sencer, 1981)

Niye bilmek isteriz

Niye bilmek isteriz?

Evreni kavramak Kendimiz ile d dnya arasndaki mesafeyi yok etmek Tandklk duygusuyla yaamak Yaama anlam katmak Merak duygumuzu gidermek

Niye bilmek isteriz?

Yaammz srdrebilmek Belirsizlii gidermek Korkularmz yenmek evreyi ve olaylar denetim altna almak Sorun zmek

Sorun
Bireyi fiziksel ya da dnsel ynden rahatsz eden, kararszlk ve birden ok zm yolu olasl grnen her durum

Niye bilmek isteriz?

Bilgi g demektir.
F. Bacon

 Tm canllar gibi insann da yaamn srdrmesi ncelikle doal evresiyle uyum kurmasna bal olmutur. Ne var ki, insan uyum kurmakla kalmamtr; dnme, iletiim kurma ve ara yapma gcyle doaya egemen olma srecine girmitir. Cemal Yldrm

Neyi bilmek isteriz?

 Akla gelebilecek hereyi

Nasl biliriz?

Nasl biliriz?
Bilimsel bilgi (Akl yolu ile sebep-sonu ilikisi) Sanatsal bilgi (Duyularn kullanm) Sezgisel bilgi (Bilimsel bilgi ile sanatsal bilgi arasnda ba kurar)

Akl
Duyu organlarmz araclyla gelen saysz uyaran, karmakark bir durumdan kurtarp dzene koymak Nesneleri ve olaylar birbiriyle karlatrmak, bunlarn birbirine uyan ve uymayan ynlerini bulmak ve aralarndaki benzerliklere veya farklara gre onlar snflandrmak

Bilmenin dzeyleri
Dk

Kaotik
Fikirbirlii dzeyi

Komplike

Basit
Yksek
Yksek Belirginlik dzeyi Dk

Bilmenin dzeyleri
Farknda olma Anmsama / artrma / Hatrlama Tanma Yorumlama Aklayabilir olma Kantlayabilir olma Hakknda konuabilme Yerine getirebilir/yapabilir olma

Bilgi dngs

Sor

Yantla

Yap

Bil

Bilginin iselletirilmesi
Nonaka: Bilgi spirali
Diyalog

dsallatrma sosyalizasyon
Ak bilgiye balama

Alan oluturma

yapma
kombinasyon

selletirme
21

Yaparak renme

Bilme yollar
Gelenekler (nceki uygulamalar, kltr) Otorite (anne, baba, retmen, din, medya vs) Bireysel deneyimler Ortak duyu, gndelik bilgi Bilim sorun zmek iin izlenen dzenli yol

Ortak duyu- Gndelik bilgi

Duyu organlar araclyla d dnyann aklanma biimi Sradan deneyimde karlalan nesneler ve bunlarn ilikileri hakknda genellemeler Dzenli ve tekrar eden olgular gndelik bilginin hammaddesini oluturur Gndelik sorunlar zmek amacyla kullanlr

Bilimsel bilginin nitelikleri

eitlilik, seicilik: lgilendii konular eitlidir Sreklilik: Bilimsel bilgi retme sreci hibir zaman durmaz Yenilik: Bilime yeni bilgiler eklenir Ayklanma: Yanl olduu anlalan bilgiler kendiliinden ayklanr; yerine yenisi konulur.

Doru bilginin ltleri

Uygunluk Tutarllk Tmel uzlam Apaklk Yarar

Ortak duyu Bilim fark

Ortak duyu
Gzlem Geliigzel, dank

Bilim
Sistematik, denetimli

Kavramlar

Belirsiz ok anlaml Kalitatif

htiyatsz Dogmatik Tutarsz

Ak Belirgin Kesin Kantitatif

htiyatl Ak Tutarl

Teori

 Bilim geni bir adan ortak duyunun giderek incelen, soyutlaan ve tutarlk kazanan bir uzanm olarak dnlebilir Yldrm C 1996

Bir dnme yntemi olarak bilim

Denetimli gzlem ve gzlem sonularna dayal mantksal dnme yolundan giderek olgular aklama gc tayan hipotezler (aklayc genellemeler) bulma ve bunlar dorulama yntemi
GEREK DNYA

Gzlem/Deney

TEORi

Einsteinn bilim tanm

Bilim her trl dzenden yoksun duyu verileri ile mantksal olarak dzenli dnme arasnda uygunluk salama abasdr Bilim akln dzenleyici niteliini kullanarak olgu dnyasn anlalr klmaya alr

Bertrant Russeln bilim tanm

Bilim, gzlem ve gzleme dayal akl yrtme yoluyla nce dnyaya ilikin olgular, sonra bu olgular birbirine balayan yasalar bulma abasdr

Bilim
Olaylar ve nesneleri kavramak, tanmak ve snflamak zere zmleyen Olgular arasndaki nesnellik ilikileri kuran Bu ilikileri deney yoluyla snayarak, gereklemi ilikileri genelleyen Kuramlar ve yasalar halinde dile getiren Bunlardan kalkarak gelecekle ilgili karmlarda bulunan sistemli dnsel abalar (Sencer, 1978)

Yasa Kuram Deiken Deiken Bilim

Nedensellik

Pozitif Bilim
Sadece gzlenebilir olgularla ve nesnel (objektif) d alemle ilgilenir Neden sonu ilikisi eklinde tanmlayabileceimiz gerekircilik (determinizm) bilimin temelidir Deneylerle dorulanmadka hibir nerme doru kabul edilemez

Pozitif Bilim
Evrenseldir; kiilere ve topluma gre deimez Eletiricidir; srekli eletiri ve kuku ile varln srdrr Birikimli bir sretir Tekrarlanabilir Sadanabilir Pozitiftir; olmas gerekeni deil, olmakta olan inceler

Pozitivizm sonras bilim

Bilimsel aamalarn hibir aamas deer yarglarndan bamsz deildir Doru ve gerek, kiiden kiiye, toplumdan topluma, yer ve zamandan (adan) zamana ve de ideolojilerden ideolojiye deiiklik gsterebilir. Tm evren iin geerli tek doru ve tek gerek bulmak zordur

Pozitivizm sonras bilim

Tek doru yntem sz konusu deildir Bilimsel alma metafizik temellere dayanabilir Bilimcilerin almalarnda kanaatlerini, inanlarn ve ikna yntemlerini temel almalar matematik ve istatistiki yntemleri temel almalaryla edeerdedir

Poppera gre
Bilim yanlabilir, nk bir insan rndr Mutlak doru yoktur, doruya en yakn olan vardr Hibir reti eletiriden uzak kalamaz Gerekler standartlara gre deerlendirilirler Bilimselliin temeli deneysel dorulama deil yanllanabilirliktir

Bilimin ilevleri
Olgu ya da olgusal durumlar (nedenini, nasln) aklamak Yordamak, bilinen ya da gzlenen durumlardan yola karak bilinmeyen ya da gzlenmeyen durumlar hakknda kestirimde bulunmak stenen sonular elde edebilmek iin gerekli olan koullar kontrol altnda tutmak

Bilimler
NSAN BLMLER
Sosyoloji Psikoloji Antropoloji Din Bilimleri ktisat

DOA BLMLER
Fizik Kimya Biyoloji Corafya Astronomi Jeoloji

FORMEL BLMLER
Matematik Mantk

Bilimsel dnce
Bilim temeline dayanan, zgr, eletirici, aratrc ve bamsz dnce (Trke Szlk) Yaratc, sistemli ve problem zmeye ynelik amal dnce (Kaptan, 1977, s. 2)

Bilimsel Tutum ve Davranlar

Ak fikirli olmak Kar grlerde mantk arayabilmek Kukucu olmak Dnce ve gzlemlerinde bamsz kalabilmek Kant iin karar erteleyebilmek ltl dnp karar verebilmek almalarnda sebatl ve zenli olmak Bantl dnebilmek Yanlabileceini dnerek alakgnll olmak ve yarglarnda olasla yer vermek (Karasar, 1998)

Aratrma

Yeni yetenekler
* Bruce Duncan Perry, M.D., Ph.D.
42