LOGIC V NGN NG

C th khng nh rng: mi ngi ai ny u thch Logic. T nh Ton Hc, nh Trit hc n ng thu khon, bc p xch l, ch bn bnh xo u thch. V sao vy? Cng n gin thi, bi v Logic c g rt gn gi vi i thng. Hay ni ng hn Logic cng i t nhng Ngn ng hng ngy m chng ta thng ni. Ti cam chc vi cc bn khi bn gii thch mt bi ton v Logic th mi ngi u d hiu hn l bi ton c nhng con s hoc hnh v rc ri no . Bi vy, trong i sng ca chng ta nhng cu: Anh ni c logic lm, hoc Ch suy lun ch c t logic no c u l nhng cu khen v ch y trng lng. Vy m, Ti xin bt u bi vit ca mnh bng cu chuyn sau: C mt anh bn tr k mt cu chuyn tiu lm, ti ch xin dn ra y: Hai nguyn th cng phu nhn gp nhau. Nguyn th A gii thiu v mnh vi nguyn th B: This is my wife. Nguyn th B cng mun tr ti bng ting Anh lin tr li: Me, too. Bn thn cu chuyn hon ton v hi, nhng ngn ng dng c v lng cng. V vy, ti cho rng cu Me, too y l ti ngha, phi dng cu My, too hoc Mine, too mi c. Anh bn c khng khng nguyn mu nh th. cng bng ti c th hi mt ngi bn khc bn M. Anh y tr li ti (khi tham kho kin cc bn ng nghip M): Cu Me, too c th dng ch s ng tnh vi ngi ni trc v Me y uc dng nh ch ng. V d trong nhng trng hp sau: 1. Trong Headway, Elementary, bi 7 c on: A. I hate Monday. B. Me, too. (ti cng ght vy). 2. A. I like that movie. B. Me, too. Cch dng phi thn trng khi v ng l ngi th trnh khng nn dng. V d nh trng hp: A: She loves me. B: Me, too. Cu Me, too c ngha nh C y cng yu ti hoc Ti cng yu bn vy, thnh ra ti ngha. Trng hp A. This is my wife. B. Me, too. l qu ti ngha, phi dng Mine, too mi ng. kt lun anh lu ti rng: Language v Logic nhiu khi mu thun nhau. Li ly mt v d n gin nu mt ngi hi bn : y l con mo ca bn phi khng? i vi tt c cc ngn ng, cu tr li hon ton ging nhau Vng nu mo ca bn, hay trng hp ngc li th Khng! Nh vy i vi cu hi khng nh (khng nh nghi vn) mi chuyn c v xui cho mt mi. Ci mu thun kch lit bt u ny sinh khi ta bt gp cu hi ph nh (ph nh nghi vn). V d khi nhn c cu hi y khng phi l mo ca bn phi khng?. Nh logic hc mong i ngi ta tr li theo ng khun mu logic (boolean question) ca cu hi. s l Vng nu khng phi mo ca mnh (hay chnh xc hn l Vng, y khng phi mo ca ti. Cn nu mo ca ti, ti s ni Khng, mo ca ti y ch ca ai na (Phi nhn mnh hai ch Vng v Khng vi ngha ng vi iu kin cu hi ra hay ph nh vi iu kin cu hi ra). Vy nhng, theo ngn ng thng thng , ta li nhn c rt nhiu cu m ci Vng v ci Khng c s dng hu nh ngu hng. Di y l mt s cu thng dng: Trong trng hp nu khng phi mo ca ngi c hi, ngi y s tr li:

Khng! y khng phi mo ca ti ! hoc Khng ., theo ngha ng tnh vi t Khng ca ngi hi. Vng! Khng phi mo ca chu ., ng vy! Khng phi mo ca ti., theo ngha ng tnh vi ton b t ca cu hi t ra. Cn nu mo ca ngi c hi (ngi c hi phi ph nh iu kin hi), th cu tr li cng tu tin khng km: Vng, mo ca ti! hoc ng l mo ca em y , theo ngha ph nh t Khng ca ngi hi. Khng, mo ca ti y ch ca ai na hoc Khng ng vy, ai ni vi anh vy c. N l mo ca ti, theo ngha ph nh ton b t cu hi. Sao li khng?! mo ca ti y ch, theo ngha ng vc s ng n ca cu hi v t cu hi Nn d ngc li xem trn c s no m ngi hi c th t cu hi v l vy. Nhng trong trng hp sau ny, cc bn s thy cu hi Khng, mo ca ti y ch ca ai na nghe khng thun tai cho lm. Th m n l cu hp logic ton hc nht y!!! Nh vy, nh logic s chn cu no y? Thc s, s tu tin ca ngn ng lm bt k ai trong chng ta kh lun on ra ngi tr li mun ni ci g. V ti tin chc tt c chng ta gp nhng trng hp ny ri. Ngay nh ngi vit nhn khng bit bao nhiu cu tr li stereo trong cuc sng hng ngy, n ni phi dng n nhng cu hi ph lun gii. Vng, tha cc bn! Nhiu khi chng ta ni ng theo Ngn ng th khng hp Logic. V ni cho c Logic th li khng c trau chut v Ngn ng cho lm. y th m, cc nh Ton hc nhiu khi sng tc ra nhng bi Ton Logic, ngi ta c g p cho n mt cng thc gii cng nhc kiu Nu 1 th suy ra 2. y l mt trong nhng bi Ton . Mt ngi mun i v mt ci lng ang ng ch r. Mt ng v lng, mt ng ra rng. Dn vng ny c hai loi ngi: hoc chuyn ni di hoc chuyn ni tht. Hi: ngi n ch hi mt cu hi g cho mt ngi dn vng m bit c ng i v lng u? Cu tr li tht s khng c g uyn thm v phc tp cho lm m nhiu ngi trong chng ta y u bit. ng n ch cn ch vo mt ng bt k v hi: Nu ti hi ng con ng ny i v lng th ng tr li ng phi khng? Nu tr li ng th con ng y dn v lng, cn nu Sai th con ng cn li s ra rng. Cu tr li ny gy rt nhiu tranh ci. Ngay c ngi vit bi ny khi tr li v bi ton trn cng nhn khng t phn i. Cc kin phn i ti hu ht nm vo nhng cu sau: ng hi mt cu m n ti cng khng th phn bit r cn phi ph nh u hung h g anh th dn mt tot chuyn ni di ci x kh ho c gy no . Ngi ni di cho ng bp h chc. Nu anh chng ni di intellect nhn ra cu hi phc th cng tha sc bit ng cn g v chnh ci bit ny lm anh ta ph nh thm ln na.; V logic m ni anh ta ph nh hai thnh phn cu hi ca bn a ra. Nhng nu nh th anh ta li a ra cu tr li ng. vy th anh ta c l anh chng ni di na khng? V vn hp logic khi anh ta ph nh hai ln, nhng ch l hai ln ph nh cho hai thnh phn ca cu.

Vy anh ta vn phi ph nh cho cu tr li tng th na.; Ni g th ni, ngi kia gp phi mt trong bn loi ngi sau: ngi ni tht, ngi ni di ngu ngc (khng hiu cu phc), ngi ni di thng minh v trung thc trong cch tr li v ngi ni di siu ng. Vy cu ng v Sai lun l 2-2. Tc fifty-fifty. Th n cng ngang vi vic anh ta ch cn tn hi hi m i i vo con ng no . Vn t ra lc ny l ngi cn v lng phi hi cu no c xc sut lun ra s tht ln nht.. Tht vy, nu xt v Logic m ni th ngi ni tht s ni tht trong mi cu hi, nhng ngi ni di khng vic g phi lt vo ci by ca ngi hi ging ra. Nu hiu anh ta l ngi ni di thng hng th chin thut ca anh ta l lm cho ngi hi khng c ng no suy lun cng nhiu cng tt. Lc anh ta s tr li khc i, ngi hi s ri vo ci by ca anh ta v i vo hng khc. Khng ch cc bn nc ta phn i cu tr li ny m cc bn khp ni trn th gii cng phn nn khng km. Cc bn hy cng ti c bc th ca hai bn M Krichton v Lampier gi cho tp ch Scientific American. . Khi t cu hi Nu ti hi ng con ng ny i v lng th ng tr li ng phi khng?, ngi hi hy vng ngi dn vng c th nhn thy c nhng gc cnh ca cu hi c v hnh thc ln ni dung (tc l hy vng h nhn ra l mt cu hi logic phc v hy vng h cng tr li theo trnh t ca cu hi-NV) v ngi hi hon ton trao ph s phn mnh cho s tinh t ca ngi tr li. Mt khc, nu ngi hi mun nhn mnh tm quan trng ca cu hi logic, nhn chm ch vo ngi tr li, ngi tr linu anh ta l ngi ni di-s cnh gic v cm thy ngi ta ging by g cho mnh y. Lin sau anh ta s bt u phn pho v a ngi hi vo th b. .. Trong logic hc, ngi ni di c chp nhn gi l ngi ni iu g khng ng vi s tht (ci s tht cui cng m ngi hi cn bit-NV). Liu ngi ni di c kh nng tnh ton ht nhng gi tr (Boolean) ca cc thnh phn cu hi, sau xc nh gi tr cui cng ca cu tr li v khi tr li li a ph nh ca gi tr cui cng hay khng? Hay l anh ta s da trn phong cch t tin hn v ni di khng ch ngi khc m cn ni di chnh mnh. (Nh th ta s thy ph nh ba ln). y chng ta cn phn bit r ngi ni di thun tu, l ngi chuyn ni sai s tht v ngi ni di trung thc, l ngi lun ph nh gi tr ca s tht. Tr li cho cu hi trn, ngi ni di trung thc s tr li ng nu con ng dn v lng, Sai nu con ng ra rng. Cn ngi ni di thun tu s ni Sai cho c hai trng hp.. Mt mt, ta kh lng hy vng ngi nng dn no c th nm bt su sc i s logic v ng ta theo ng trnh t tnh ton nhng gi tr ca Boolean Function. Mt khc, khng c mt anh chng ni di iu luyn no c th cho php ngi khc dn dt mnh trn ngn tay nh th. Bi vy, khng th c mt cu hi logic no bo m thnh cng. Trong trng hp ny, chin thut c chn s da trn nhng c s tm l v lm sao xc sut nhn ra chn l ln nht. Sau , hai bn trn xut mt cu hi m ti thy hon ton l ph hp c v logic ln v tm l. Kt hp nhng iu ni trn, chng ti xin a ra cu hi sau (hoc nhng cu hi tng t ph hp vi o c (ca ngi dn ): ng bit chng lng ny ngi ta ang i bia min ph. Ngi ni tht s tr li Khng (bi v ng ta khng bit) v ngay lp tc i v lng, ngi hi ch cn lp tc bc theo ng

ta. Ngi ni di thun tu v ngi ni di trung thc s tr li Khng v cng nhanh chn v lng. Cng c trng hp anh chng ni di thun tu-chuyn la ngi ni chuyn vo nhng suy lun sai-mun mt mi tn bn trng hai th c th c nhng cu tr li nh sau: Ti chu khng ni bia v chy ngay v lng. Ci khng th no la c ngi c i mt tinh tng. Cn anh chng ni di cc k siu hng s nhn ra tnh t thuyt phc ca cu tr li, v tnh yu vi ngh thut ni di s t b quyn li ca mnh (ung bia) v i vo con ng dn ra rng (xc sut cc k nh). Trong trng hp ny, anh chng ni di thng im, nhng ngi hi cng ci thm trong bng, bi v anh chng kia lun cn rt l b d dp ung bia min ph. (Ngha l 1-1.-NV) R rng, nhng lp lun trn ca hai anh bn ngi M hon ton c c s. V tht l nghch l, lp lun ny hon ton ng n v logic v ph hp v ngn ng ln tm l. Cn cu tr li m cc nh ra bi ton mun ta tr li th ng n v logic ch mt phn v hon ton sai v mt ngn ng v tm l. C l v nhng nhn xt trn, nn ngi ta li mun hn ch cu phc cng mt ngi. V th t lu ngi ta sng tc ra nhng bi logic mang tnh bt mt ngi nhn xt v cu tr li ca ngi khc. Nu gp anh chng ni di th anh ta ch c th ph nh mt ln ca kt qu ngi ni tht. V hn nhin, anh ta chng phi au u nhn ra s phc tp ca cu hi. Mt trong nhng bi ton nh sau: C mt ngi t t c quyn chn mt trong hai ca Sinh hoc T cho s phn ca mnh . Trc hai ca c hai tn lnh, mt ch ni tht v mt ch ni di ng gc, nhng khng bit tn ni Tht ng ca no, ni Di ng ca no. (Tn ni tht s bit tn kia ch ni di v ngc li tn ni di cng bit tn kia ch ni tht). Cu hi cng nh bi ton trn, ch c hi mt cu cho mt trong hai tn lnh tm ng Sinh.. Cu tr li hu nh tng t nh trn: Nu ti hi ngi kia y l ca Sinh phi khng?, ngi y s tr li ng phi khng?. Nu cu tr li l Vng (hoc Gt) th ca Sinh l ca ngc li. Nu cu tr li Khng (hoc Lc) th ngi t t c ung dung i vo ca mnh va ch. Ta hy b qua cc phn tch nh phn cu y l con mo ca bn phi khng? (Trn thc t cu hi ca nh t t vn l cu hi ph nh). Ta c suy lun theo logic Ton hc. Ngay c i vi bi ton ny, nhng thc mc vn c nhiu. Hu ht cc thc mc u da trn bn tnh ca anh chng ni di. Sau y l phn tch m theo ti rt hp l. Hai bi ton hon ton ging nhau v cch suy lun logic. Vy bi ton u c mu thun th bi ton sau cng phi c mu thun v c cng c ch sai. Bi ton th hai cho php ngi ni di ni sai s tht v trn c s ca hai i tc Di-Tht. Mt mt khi ta ra cu hi vi mc ch p ngi tr li, d anh ta l ai cng a ra cu tr li ng nht. Nhng khi gp ng chng ni di ti sao anh ta khng th ni di c ton cnh vn , l suy lun theo m hnh Di-Di hay Tht-Tht. Chnh s ng nht ca cu tr li m ngi tr li giao ph s phn mnh cho s th on ca chng ni di nu gp. Ci ny ph thuc vo chuyn anh chng ni di thy cch tr li no di hn. Nh phn tch trn, ngi ni di siu hng s tr li sao ph v mi ng nht m ngi hi mong ch. Mt khc, liu cu hi rt hay to ra quy tc chuNn cho php tr li cha.

Vn cha, i vi vic gp chng ni tht th cu tr li lun lun l ph nh ca kt qu. Cn chng ni di th sao? Ci l lun dn dt no cho anh ta tr li. Anh ta ph nh cu tr li ca anh chng ni tht. Nhng ht cch cha? Anh ta cn cch g bin minh cho vic ni khng theo nguyn tc di cng nhc khng? Vn c. Anh ta ngh Nu ti hi ngi kia h, ngi kia l chng ni tht, vy ph nh cho ngi hi tng l ngi ni di (tc l ta) sau li ph nh ca ci kt qu ngi ni di o . Suy ra ngi t t vn khng c mt c s chc chn (100%) cho cch l lun ng. Di y l mt bi logic c ng nhiu ni, v c Martin Gardner tng hp v dn ra trong quyn Mathematical Puzzles and Diversions: Bi ton ni v ngi l khch lc vo mt t nc m dn chng ni c hp thnh bi hai b lc. Tt c thnh vin ca mt b lc chuyn ni tht v tt c thnh vin ca b lc cn li lun ni di. L khch gp hai ngi th dn. Anh lun ni tht - ng ta hi ngi th dn cao. Ngi ny tr li bng ting a phng: Tarabara. Hn ta bo ng-ngi thp hn bit ting Anh gii thch-nhng hn ta l mt ngi ni di kinh khng. Th ngi no thuc b lc no?. Tip theo, M. Gardner gii thch nh sau: D ngi ni di hay ni tht th anh ta u tr li ng cho cu hi Anh lun ni tht ?. Nh vy anh chng thp ni tht, suy ra anh ta thuc b lc ni tht v v anh ta ni hn ta l ngi ni di nn anh chng cao thuc b lc ni di. Th nhng, ngay sau y M.Gardner nhn c bc th mt c gi. Ngi ny gii thch nh sau: ngi cao ch hiu mt t g c v cu hi bng ting Anh m ngi l khch hi, nn anh ta tr li Tarabara, c ngha l: Ti khng hiu hoc Hoan nghnh qu khch n Bongo-Bongo. M ngi thp l anh chng ni di nn anh ta bo chng cao tr li ng v anh chng cao l ngi ni di kinh khng. Suy ra iu ngc vi cch gii thch ca ng M.Gardner. Sau , M.Gardner nh chnh thm iu kin : ch tarabara c ngha l ng hoc Sai, nhng ngi l khch khng hiu n l g trong hai ngha y.. Cha c ai tr li v li nh chnh ny ca M.Gardner. Th nhng, ti nhn ra ngay c vi nhng nh chnh ny th bi ton a ra cng thiu d kin. Ngi cao khng bit ting Anh hoc ting Anh ca anh ta rt km (chnh th anh ta tr li bng ting a phng cho cu hi bng ting Anh), nn anh ta tng cu hi Anh lun ni tht ? l cu i loi nh Anh lun ni di ? hoc y khng bao gi c ma ?. V rt t nhin, v anh ta lun ni tht nn anh ta tr li Sai. Cn anh chng thp l ngi chuyn ni di nn anh ta xuyn tc v gi anh cao l ngi ni di. Tht tr tru, li gii ny ti thy hon ton hp logic v tm l. Anh chng cao khng hiu ngi ta hi ci g th cu tr li cho cu th nht c th nhn c l ng hoc Sai, cho d anh ta thuc b lc g i chng na. Li gii thch th hon ton ph thuc vo cu tr li ca anh thp trn c s d liu ca cu tr li th nht. Vy th cu tr li ca anh thp cng c hai kh nng ng hoc Sai. V tm l, ta cng c th ngh ci anh chng khng bit ting Anh th la th no, cn anh chng bit ting Anh chc ranh mnh hn anh kia nhiu ch. Ti khng khng nh 4 bi ton ra trn sai hon ton. Nhng mun bi ton ra cho tt c hiu theo ng mt cch v cch gii thch cht ch (khng phi v c m c nhiu ngi phn i cch gii thch nh th) nh nhng g cc nh ra mong mun, th ngi ta cn thm nhng cu di dng na. Dn n, bi ton

khng cn v p ngn ng theo mun ca cc nh ra . Hn na, cc nh ra Ton cng thng vi phm v tnh logic thi. Ti xin dn ra v d nh: Nhiu bi ton thng c dng nh sau Cho mnh A. Chng minh rng mnh B ng. hu ht bng tt c ngn ng trn th gii. Nhng bi ton ny thng c hai cch gii chung. Cch th nht trc din: V c A nn C. T C ta suy ra B. Cch th hai ph nh phn hi: Nu nh khng B nn C. T C suy ra khng A. Vy v l, suy ra phi B. Nhiu ngi t ch n cch gii th ba nh sau: Nu trn thc t l khng B, th ton ra b sai. M sai th khng ai em ra lm ton c. Nh vy B ng. Hoc chng ta c th tr li: phi l B th cc ng mi bo chng ti chng minh. Hon ton ng logic!!! y, ngi gii bi ton theo cch ba ch c xc sut sai rt nh l bi ton ra b sai. Nhng nu bi ton ra sai ri th tt c u khng c im ch u phi ring anh ta. Ti khng c khuyn cc bn chng minh theo cch th ba, ti ch mun ch ra cu CMR B l khng logic theo ngha mun ngi ta chng minh B. ng n nht v logic l nhng cu loi ny: B ng hay sai? hoc n gin l B ng khng?. Th nhng, nhng cu ny li khng c lt tai cho lm, ni cch khc chng khng hp vi ngn ng. Trn thc t cu CMR B ng rng (ch trn phng din ngn ng, ch hon ton khng logic) chng ti bt m cho cc bn bit l B ng ri, cc bn d chn la cch chng minh sao cho ph hp. Cn nhng cu trn khng cho bit B ng hay sai, th ngi gii s d nhm, kh chn hng gii, v th chng c v mang tnh nh . Trng hp ny ta thy nu ng logic th li khng hp ngn ng cho lm. Cn nhng chuyn ni hp ngn ng nhng khng c logic th nhiu v k. Ngay nh nhng cu bc bch mt cch v hi kiu nh: Ti ni di hoc Ti l ngi ni di li l nhng cu sai lm v logic tai hi. Theo l lun logic th hai cu trn dn ti ti ni sai s tht, nhng nu th th ti li ni ng hai cu trn. Suy ra v l. Nm 1913, nh ton hc Anh Jordan a ra tnh hung nh sau: Trn mt mt ca thip giy c vit dng Cu khng nh ca mt kia l ng.. Vy th cu mt kia l g?. Khi lt mt kia ra, ta li c c dng ch Cu khng nh ca mt kia l sai.. Hai cu c v hin lnh kia li l hai cu khng th phn bit c ng-sai! Nhng nghch l kiu ny c th c phong cch ho, a dng ho ln, tr thnh nhng cu chuyn hp dn hn lm cho chng ta khng nhn ra s tht c. Chng hn, c mt ngi k vi cc bn- Tt c n ng qu ti u phi co ru, th m lng ch c mt ngi th co. ng ta ch co cho nhng ngi khng t co v khng co cho nhng ngi t co.. u tin chc cc bn c tm l cm thng vi ngi kia-ti nghip cc anh qu, vy l cc anh s c ngi mang ci mt y ru i do ch ti lt. Nhng c ngi tinh tng s nhn ra anh chng kia ni lo. Bi v lng anh ta khng th no c anh chng th co no nh th. R rng, anh th co phi t co cho mnh. M theo cu ni ca anh kia th anh th co li khng co cho nhng ngi t co. Suy ra v l. V cng khng th c anh chng th co no nh th. Hoc khi bn n mt cng ng, ng ch tch k: Cc thnh vin ca cng ng thnh lp ra mt s cu lc b. Mi ngi trong cng ng c th l thnh vin ca mt hay hn cu lc b. Mi cu lc b c mang tn mt ngi trong cng ng. Khng c hai cu lc b no c mang tn cng mt ngi v mt

ngi bt k trong cng ng u c t tn cho cu lc b no . Mt ngi trong cng ng khng nht quyt l thnh vin ca cu lc b mang tn anh ta. Ngi no l thnh vin ca cu lc b mang tn mnh c gi l ng CLB. Cn ngi no khng l thnh vin ca cu lc b mang tn mnh c gi l sai CLB. L lng mt ch l tt c nhng ngi sai CLB u cng l thnh vin ca mt cu lc b. V khng c mt ngi ng CLB no trong cu lc b ny.. Quan st k, cc bn d thy cu chuyn ny l mt dng chuyn th ca cu chuyn anh th co v ngi ch tch cng ng hon ton khng logic. Gi s CLB ton nhng ngi sai CLB mang tn Vn Lang. Nu anh chng Vn Lang khng CLB ny th anh ta thuc loi sai CLB, nhng nu anh ta thuc loi ny th anh ta phi trong CLB ny, m anh ta trong CLB mang tn anh ta th anh ta phi l loi ng CLB nhng nh vy li ngc vi li ni ca ng ch tch. Suy ra hon ton khng c CLB sai CLB nh ng ch tch ni c. Hi hc ph thng, ti c c c trn tp ch no mt bi logic nh sau: Nh vua gi ngi t t n v ni: Ta cho ngi ni mt cu cui cng. Nu cu y ng th ngi s b treo c, cn nu sai th ngi s b chm u. V ch c hai cch cht cho ngi thi. Hi: ngi t phi ni cu g thot cht. Cu tr li nhiu bn v c trong sch xut l: Hy em ti i chm u. Cu gii thch cng rt r rng. Nu nh nh vua em t t i chm u th cu ni ng. Nu l ng th phi em i treo c. Vy cu ni sai. Nh vy d l chm u hay treo c g th cu y cng tri ngc vi iu kin nh vua nu ra. Do nh vua khng th thc hin vic x t ti nhn nh ni c nh phi th anh ta ra. Thi , ti rt thn phc cch gii ny. Tht l bc hc, tht l hon ho!!! Nhng cng v sau ny ti thy li gii trn c ci g khng n. Da trn logic, bn c th nhn thy cu tr li trn ng v hnh thc nhng sai v cch gii thch. Bi v ngi ta khng th phn bit c ng hay sai ca cu mnh lnh thc. Khi t t ni Hy em ti i chm u, th nh vua khng th phn tch c cu y ng hay sai, bi v n l cu mnh lnh thc. nh th m tip tc gii thch Nu nh nh vua em t t i chm u th cu ni ng. th cu gii thch ny sai. Ngi ta ch phn bit c ng, sai ca nhng cu khng hoc ph nh. Nu ta sa cu trn thnh cu khng hoc ph nh, th cu ch l mt cu trong hng h nhng cu ng n. T t ch vic ni nhng cu thuc nhng nhm nh sau: 1. Nhng cu khng phi l khng hay ph nh nh cu hi hoc mnh lnh thc. 2. Nhng cu khng hay ph nh m khi kt hp n vi iu kin ca nh vua th s ny sinh i khng v khng cch no lun c ng hay sai. V d nh cu: Ti s b chm u.. 3. Nhng cu khng hay ph nh khng th no kim chng c tnh ng sai. V d lc y ngi t t nhn thy n chim s bay qua, ng ta s ni: Trong n chim kia, c nm con c. Ti cam chc, d nh vua quyn uy n u cng khng th bt ht n chim kim chng c. 4. Nhng cu khng hay ph nh khng th no kim chng c tnh ng sai trong tng lai xa vi hin ti. V d t t bit nh vua c rt nhiu con, ng ta c th tin tng l mnh khng th b t hnh t

nht trong vng 50 nm na. ng ta ch cn tr li: Nh vua ch c 3 cht ni trai.. Hoc n gin hn, ng ta ch ni: S c ma vo ngy ny ca trm nm sau.. Ch n khi ngi ta c th kim nghim c hai cu trn, th nh vua xung cu tuyn cn ngi t t cng ra ngi thin c. Trong bn nhm ny, tht nghch l nhng cu thuc nhm 4 l nhng cu cu anh t thot cht nht. bi ra ch cho chng ta thy, nh vua khng h ha th ngi t khi anh ta ni mt cu khng lun c ng sai. Cc cu khng lun c ng sai ch cu anh ta ti thi im m thi. V vy, cc cu thuc cc nhm 1, 2, 3 s b vua lun ngay ra khng th kim chng ng sai. Lc , nh vua bo ngi ni cu khng th lun ng sai, by gi ta cho ngi ni cuiu kin th ny th ngi t t ly g bc b li. Thay v th, ngi t t cn nhn thy r tm quan trng ca ci n hu ny v ngh ngay ra chin thut ti u nh vua khng th lt lng c. Anh ta nhn thy anh ta phi tr li sao cho nh vua khng th lun ng sai ngay trong hin ti. Nhng cng khng th chng minh c n khng lun c ng sai ni chung (v lc nh vua lt lng ra cu khc). Cu tr li phi lun c ng sai tng lai. V ci tng lai cch bao nhiu nm i vi hin ti th tu anh ta ngh ra. Nhng cu nhm 4 nh vua ht cch lt lng. ngh nh vua ch n lc ri kim nghim ng sai!!! Cu hi l cu khng th kim chng ng sai. Ch c cu hi khng hp l v cu hi hp l m thi. Thi sinh vin, thy d y ton chng ti c ra mt bi logic sau lm xn xao trong m sinh vin khng t: C hai con sng A v B. Mi sng c mt con c su sng. Con c su sng A di 10m. Con c su sng B hay n tht ngi. Hi: con c su no di hn?. C ngi ni: c su sng B phi di hn, bi v c su sng B hay n ngi nh vy n tip c nhiu cht dinh dng hn c su sng A. C ngi vc li: v c su sng B hay n tht ngi, m ngi l ging ng vt tinh khn nht nn ch khi mt vi ngi b n tht th ngi ta cnh gic khng lai vng n gn sng B. V th, c su B thiu thc n nn n phi ngn hn c su sng A. y l mt trong nhng cu tr li mang tnh suy lun t tnh cch ca c su. Sau y, mt s bn bt u l lun logic. C bn cho rng: khi mt cu hi khng ph hp th ta c quyn khng tr li. Mt s khc c khng khng: khi mt cu hi khng ph hp th ta phi tr li nhng cu ch n nhp g vi u . Hy vo bn cht ca cm t cu hi. Mt dng ca Cu hi l cu i hi ngi khc tr li sao cho n ph hp vi nhng iu kin (nu nh c) cho trc . Cu hi hp l l cu m khi tr li n th cu tr li hp vi nhng iu kin thnh mt th nht thng. Cn nhng cu hi khng hp l tc l nhng cu hi khng c s rng buc no vi iu kin v t chng khng thnh cu hi hp l. Cc bn hy cng ti xt hai v d sau: Con vt nh bn mi ngy c bao nhiu trng g?. Cu ny khng hp l. Li xt cu: Nh bn A c 3 con vt ci v 4 con g mi. Gi s vt ci ca nh bn A ra trng g. Mi ngy mi con vt c 2 trng g, cn mi con g c 1 trng g. Hi mi ngy nh bn A thu hoch c my qu trng g?. Cu hi ny hon ton hp l. Ta hy xt xem cu hi con c su no di hn? c hp l hay khng. Nu xt v tnh rng buc ca cu hi vi iu kin th cu hi chng n nhp g vi iu kin.

Nhng liu n c khng hp l khng? Nu ng cnh l ngi ra khng khng bt ta tr li th cu ny bt hp l. Chui iu kin-Cu hi-Cu tr li b ph v ng vo mt xch iu kin-Cu hi (nhng phn thuc trch nhim ca ngi hi), nh vy Cu tr li (thuc trch nhim ca ngi c hi) l bt c cu ni no- ngay c khi im lng-ti v cu tr li khng cn to s nht thng na. Nhng nh th ta xt ht cc trng hp cha? By gi cc bn hy cng ti hnh dung ra ng cnh sau: ng thy chng ti k chuyn cho sinh vin C hai con sng A v B. Mi sng c mt con c su sng. Con c su sng A di 10m. Con c su sng B hay n tht ngi. n y ng dng li v hi: Cc bn c bit con c su no di hn?. Cc bn c th thy cu hi t ra y hon ton hp l. V hnh thc th hai cu hi ging nhau, nhng v ng cnh, cu hi sau mang tnh tham kho, mang tnh thu thp thng tin, n cng tng t nh cu bn n cm cha?. i vi nhng cu hi ny, ngi tr li c th tr li thng nu iu kin (m chnh anh ta c ch khng phi ca iu kin ca ng thy), c th im lng, c th tr li nh trng lng. Ni chung, ngi tr li cng c quyn ni bt k cu no mnh thch. Nh vy, i vi cu hi trn c hai trng hp, ngi tr li c quyn ni bt k cu no mnh thch hoc im lng. T nhng nm 50 n nm 70 ca th k 20, c mt cu chuyn v logic lm xo ng gii logic hc cng nh nhng nh trit hc. Nm 1951, trong tp ch trit hc Mind Anh c ng mt bi bo ca Michel Scriven ni v mt nghch l tuyt vi. Di y l mt trong nhng hnh thc ca nghch l . Nh vua gi ngi t t n trc by cn phng c ng kn ca v bo: mt trong by cn phng ny c mt con h. Ngi phi i mt vng tt c cc phng. Ta bo m ngi s b con h v v cht mt cch bt ng. Ngi t t l lun: Gi s con h phng th b y, vy ta i ht tt c cc phng 1,2,,6 bnh yn, n phng th b y ta bit c con h trong y. Suy ra ci cht ca ta khng th gi l bt ng c. Vy suy ra con h khng c trong phng th b y. Tip tc nh th, gi s con h c trong phng th 6 Cui cng suy ra khng c con h trong phng no c. Khi l lun vy xong, ngi t t ln lt m ca i vo cc phng. V tht bt ng, con h v cht anh ta cn phng th t (hoc mt cn phng no ). Ti sao li nh th? Thc t l ngi t t b h v mt cch bt ng. C phi y l mt nghch l khng? V ta phi gii nh th no y, c ngha l im v l trong l lun ca ngi t t u? Bi ton logic ny, theo U.V. Quin, nh logic hc trng tng hp Harvard, xut hin ln u tin vo nhng nm 40 ca th k 20. c nhiu bi bo vit v nghch l ny. M nhng ngi vit- u l cc nh trit hc, logic hc ni ting- li c nhng kin hon ton i nghch nhau v cch gii. Nhng hu ht u thng nht vi nhau: anh t t sai ngay t u khi gi s con h phng th bNy. Mi cc bn hy cng ti lm sng t nghch l ny tng bc mt. Bc 1: C phi chng anh t t sai ngay t u khi gi s con h phng th bNy? Anh t t b h v cht mt cch bt ng, nh vy anh ta l lun sai. L lun u tin nht ca anh ta gi s con h phng th bNy, vy ta i ht tt c cc phng 1,2,,6 bnh yn, n phng th bNy ta bit c con h trong y. Suy ra ci cht ca ta khng th gi l bt ng c. Vy suy ra con h khng c trong phng th bNy. hon ton tng ng vi l lun: gi s con h phng th i, vy ta i ht tt c cc phng 1,2,,7 tr i ra bnh yn,

n phng th i ta bit c con h trong y. Suy ra ci cht ca ta khng th gi l bt ng c. Vy suy ra con h khng c trong phng th i.. Sau khi gi s cho c 7 phng theo l lun ca anh ta th c th suy ra ngay khng c con h trong phng no c (khng cn g phi l lun thp dn nh anh t t lm). BNy l lun tng ng nhau, suy ra l lun no cng sai. Vy ng anh t t sai ngay t u. Bc 2: Vy c ch no to thnh im sai ca anh ta? Hy xt xem lc no gi s cho php v lc no khng th cho php gi s. tr li cu ny ti phi mn mt cu chuyn c tht sau: Trn Site ca CLB Ton-L-Ho do cc gio vin trng L Hng Phong ph trch, c mt bn bi ton: C 12 ng tin, trong ch c mt ng gi. ng gi hoc nng hn, hoc nh hn ng tht. Bn hy cn ba ln tm ra ng gi. Bi ton ny khng l i vi chng ta, nn cho php ti khng cp n cu tr li. Ti ch dn ra y li gii ca mt bn. Bn l lun nh th ny: Gi s ng tin gi nng, th ta s cn nh th ny, th ny. V pht hin ra ng gi. Gi s ng tin gi nh hn, th ta s cn nh th ny, th ny. V pht hin ra ng gi. R rng l lun nh vy l sai. Nhng nu cc bn quan st k th s thy im l lun sai ca hai bi ging nhau. Bi logic ca ta tnh cht c h hay khng ging tnh cht nng nh ca ng tin gi. Cn thi im loi ng gi ra li ging thi im anh t t b h v bt ng. Ch khi no ta i n thi im ny th ta mi lun c tnh cht kia (thm ch khng lun ra). C ngha, ch khi no ta tm ra c ng tin gi ta mi bit ng tin nng hay nh (thm ch khng bit nh trng hp 13 ng) v ch khi no ngi t t b h v cht mi bit phng no c h (thm ch khng bit phng c h hay khng). Nh vy ta khng th no gi s con h phng th bNy c hoc gi s ng tin gi l ng tin nng c. Nh ton hc Sct-len Thomas G. OBeirn trong tp ch The New Scientist, 5-1961 c vit cha kho gii bi nghch l ny nm trong s nhn bit tnh hung kh n gin nh sau: mt ngi c nhng thng tin tin on chnh xc mt hin tng s xy ra trong tng lai. Ngi ny ni ngi khc iu th ngi kia khng bao gi c th ni v tnh ng n ca n khi n cha xy ra. Nhng trng hp ny th xy ra hng ngy trong cuc sng chng ta. i bo thng bo hm nay s c ma, mi ngi u lo phng, nhng khng ai chc chn c ma n khi tri ma tht. Bc 3: lm r hn c ch im sai ca hai gi s trn, ta xt xem qu trnh cc hin tng xy ra nh sau: Trng hp Bc 1 Bc 2 Bc 3 Phng 7 c h (Theo Kt lun Khng bt ng Tm thy ng tin gi

nghch l

Gi s phng 7 i qua cc phng khc bnh c h Gi s ng tin gi nng yn Php cn mt, hai, ba

php cn

ng ng tin gi l nng)

R rng, trng hp u mun kt lun phng bNy c h suy ra cht khng bt ng, ta phi cn qua bc hai i qua cc phng bnh yn. Trn thc t iu ny xy ra th phi ng l phng 7 c h. Nhng gi s khng c ngha chc ng, vn xy ra trng hp phng bNy khng c h, hay ni cch khc mt trong cc phng khc c h-m vi xc sut 6/7- nh vy khng th i qua cc phng khc bnh yn c. Ngay trong bc hai, nu mt trong cc phng cn li c h th ngi t t b h v v cht bt ng.

Cn trng hp hai mun tm thy ng tin gi th bc hai cc php cn phi ng theo kch bn ng tin gi l nng. iu ny xy ra khi ng tin y ng l nng tht. Nhng cng nh trn gi s khng c ngha l nng tht vn cn trng hp nh. M khi xy ra nh th bc hai cc php cn khng th theo ng kch bn nng c. Theo ngn ng logic, mun rt kt lun cht v h v phng th bNy nn khng bt ng ta phi bit kt qu ca cc ln m ca ca cc phng khc. M cc phng khc, khng ph thuc vo vic gi s phng bNy c h hay khng, u c kh nng nm vo mt trong hai trng hp khc nhau. Nh vy, d c gi s nh th no ta cng khng th rt ra kt lun no c. Bc 4: Ngoi ra i vi bi logic, anh t t cn mt sai lm kinh khng na l khng nhn r bn cht ca ci cht bt ng. M ci cht- thm ch b h v-cng c mun vn dng bt ng: m mt ca bt k, bt thnh lnh con h nhy ra v cht (bt ng v chnh s hin din bt cht ca h); suy lun l khng c con h trong phng th ba th m khi m ra vn thy con h nhy ra v cht-qu bt ng (bt ng v sai vi d on); i ht su phng bnh yn, on ra chc chn khng th c con h phng bNy th m va m ca, con h nhy ra v cht-bt ng (bt ng v sai vi tnh ton), on chc phng i khng c h, th m m ca thy con h bng giy, bt ng v tim m cht (bt ng v s xut hin bng dng khc thng ca con h); hoc n phng cui cng tin tng hon ton khng c h, m ca ra khng c h tht, mng mt cch t ngt v tim m cht (khng ng d on th m ng tht). ti mun ni d anh t t c gp may qua cc phng 1,2,,6 an ton th anh ta vn cht mt cch bt ng v h v nh thng. Trong bi bo ca mnh, Scriven c a ra tnh hung l th nh sau: Ngi chng ni vi v-Anh s tng cho em mt mn qu sinh nht bt ng. Em khng th no bit c l mn qu g u. l ci vng vng m hm qua em thy t knh trng by ca ca hiu vng bc. Ngi v ng thng s ngh g. Mt mt, c ta s tin vo li ha ca chng l tng cho c ci vng vng m c hng mong i, nhng li khng c g bt ng na. Nh vy, ngi chng li ni sai v vic tng v mt mn qu bt ng. Mt khc, ngi chng s gi li ha tng cho v mt mn qu bt ng nhng thay v vng vng li tng mt my ht bi. Anh ta li khng gi li ha ca mnh. Nh vy, ngi v khng th c c s ngh ti vng vng. Th ci g s xy ra hm sinh nht. Hm , ngi chng mang v tng v ng chic vng vng v c v tht bt ng v xc ng nhn mn qu d thng ny. Vy th li ha ca ngi chng ng hon ton. T trn, ta d nhn thy, ngi v dng l lun logic suy ra ngi chng t mu thun vi mnh, m t y cng bng l lun logic ngi v suy ra l c hon ton khng th bit c mn qu g chng s tng cho mnh. Vy th, nhng ngh g ca ngi v trc hm sinh nht. Chng mnh s tng cho mnh mt mn qu, mnh khng th bit l ci g nu khng thy n.. M khng bit l mn g, suy ra mn no cng gy bt ng cho c ta-ngay c l ci vng bc nh ha. Trong trng hp ca nghch l con h, khi ng trc ca phng cui cng da vo li ni ca nh vua, th ngi t t khng th bng bt k l lun no bit trong phng c h hay khng. V cng khng th bit c s cht theo kiu g. M khng bit c cht nh th no, th bt c ci cht no cng gy bt ng cho anh ta-ngay c ci cht v h v. n y cc bn hon ton thy c, ngi t t sai ngay t u khi gi s con h phng th bNy. V anh ta khng th c cch no suy lun C hay Khng c con h trong phng no . Khn ngoan

nht, anh ta phi ni vi nh vua: Tu Hong thng, cu mong s n x ca ngi. Cn nu phi cht, mong b h cho ti ci cht ton thy..

Cui cng, ti mun gii thiu vi cc bn mt nghch l ( y khng c t g l nghch l c) logic rt l th, m li gii ca n hon ton ngn gn v bt ng khng km. Nghch l ny c tn nghch l con qu. C mt nh sinh hc khi nghin cu loi qu, ng ta pht hin ra cc con qu m ng bt c u c lng mu en. ng bn a ra gi thuyt: Tt c cc con qu u mu en-ch mt iu mu en ng ch nhng mu xm c gam mu en, v d mu xm ng v en cng c cho l mu en. V ng bt tay vo chng minh gi thuyt trn, d nhin bng phng php thc nghim. Tc l phi i nhiu ni trn th gii v kim nghim mu ca nhng con qu bt c hoc t ra l thy c. C mt con qu mu en s cho thm mt bng chng chng minh, cng c nhiu con qu mu en th gi thuyt cng c c s. Nhng ch cn bt hoc thy con qu mu trng hoc mu vng hoc nhng gam mu sng th gi thuyt b bc b hon ton. ng k cho bn ng-nh ton hc- v gi thuyt v nh ca mnh. Bn ng, sau m t hi suy ngh, khuyn ng: ng khng nn i nhiu ni lm g cho tn cng, ph ca. Bi v bng chng chng minh gi thuyt ca ng hin din mi ni.. V ng ta gii thch nh th ny: Gi thuyt ca ng - Tt c cc con qu u mu en hon ton tng ng vi mnh Tt c vt mu khng en u khng phi l qu. Nh vy, tt c cc vt khng en tho mn iu kin khng phi qu u l bng chng chng minh cho gi thuyt trn. Cn ch cn gp mt vt khng en m l qu th gi thuyt sp hon ton. Phi ni cc bn rng ti hon ton ng tnh vi l lun trn ca nh ton hc. Rt hp logic v ng n. Nhng chp nhn n, th chng ta cng nhn con b mu hung, vin gch mu , con nga mu vng u l nhng bng chng chng minh Tt c cc con qu u mu en. Khng dng li , chng cn l nhng bng chng chng minh nhng gi thuyt i loi nh Tt c con thin nga u mu trng, Tt c thu tinh u c mu trong sut hoc Tt c l cy trn cnh u c mu xanh l cy. Ti sao c chuyn v l nh vy? Ta s l lun ra sao gii thch vn ny? Cu tr li ti xin nhng cho qu v c gi. n y, cc bn cng ti kt thc qu trnh m x v kim nghim cu Language v Logic nhiu khi mu thun nhau. Chng ta thy khng nh trn hon ton c c s. Logic khng nhng mu thun vi Language, m qua din t bng Language n cn mu thun vi chnh mnh. V, ngi ta tn khng t giy mc phn tch v tm ra nhng mu thun ny.