KHO TANG
TOAN HOC
(YW)
Cc ‘ing véi cac bat ding thac (BDT) gitta
trung binh cOng va trung binh nhén,
Schur, Jensen va Hélder, BBT Cauchy-
Bunyakovski-Schwarz (CBS) la mot két qua
kinh dién, 6 nhiéu ng dyng. Cau héi quan
trong nhat & day la lam sao ta nhgn biét duge
mot bat ding thie cé thé giai bing phuong
phip nay? Rat khé ¢6 thé ndi mot céch rd
rang, nhumg c6 1é la nén nghi dén BDT CBS
khi ta thay tong cila cdc can thite, tong cla céc
binh phuong hay dc biét Ia khi ta c6 céc biéu
thire chia can.
Dau tin, ta sé xét mot sd bai toan ma trong
Idi giai dp dyng BDT CBS 6 dang kinh dién:
0 2 a” *
(Sas) {E«\ Sy).
‘a mt Ant
Kh6 khan Ién nhit la chon a, va &. Ta sé
thay rang trong mét vai truong hop, diéu nay
la hién nhién, trong vai truang hop khéc lai
khdng don giin chit nio. Sau day ching ta
gidi mot sé bai toan.
Thi du 1. Ching minh rdng néu x,y,z la cde
sd thc thod man diéu kign x?+y2422=2, thi
bdt déing dutc sau ddy ching: x+y+zS2+x2.
(Bé dé nghj IMO, Ba Lan)
Loi gidi. Tai sao ta lai nghi dén BDT CBS?
Nguyén nhan la BDT can ching minh cé dang
x(l-yz)+y+zS2 va ta can phai danh gia
théng qua téng x?+y2+2?. Tuy nhién, c6 rat
nhiéu céch 48 4p dung BDT CBS. Chon Iya
Bait déing thttc
CAUCHY-BUNY AKOVSKI-SCHWARZ
GABRIEL DOSPINESCU - TRAN NAM DUNG
(x(1-yz)+y+z)? VarbHbre Vera.
Lot giat, Ta vidt 2424221 va phep thd
ye mx xy
a= yru, b = zxv vac = xyw tre nén ty nhién.
‘Nhu vay, can chimg minh
le(yu + xv) + x(2v+ yw) +4 y(2u 4 xw) 0. Khi d6 xyz < 0. Co thé gia sir
2<0, Tir day tao6 x, y ¢ (0 5 1], Ta s8 khong
tir bé va cd ging ap dung BDT CBS mét lin
nita, nhung lain nay li cho hai edn:
ralta(yelsV24l s/2x+2y+4+v741
Ta cin chitng minh
[ixviy+d sJz4is3
2x+y) =z
Fe axelyed leveal
=2(ay+1)
Moy Taxaayed mo
ee 2xy+2(l+ xpl+. FS axtaye4.
(-x\I-y)
lexy
Vi ltrs ,nén tat ca quy vé chimg,
minh xy+/(-s)l-yl+) S, wa Ta
mudn sit dung BDT CBS thé nao Ps dé lim
mét di 1 - x 6 ve trai, Cy thé la
yt 0-2-9)
= Vey +VI-x- Jay yy?
sJitpy-y sls h “3C6 thé thi dy khé nhat trong céc bai toan
dang nay Ia bai toan sau day.
Thi dy 6. Ching mink ring véi cdc sé
duong a, b, ¢, x, y, = ta cd bat dang thite
ae pesye ees ee),
b+e eta ath
xytyetex
23-
x+yez
(Crux Mathematicorum)
idi. Ki higua + b +c = Sa. Twong tu
véi cac tong c6 cdc bién s6 duge lay hodn vj
vong quanh. Ta ¢6
Tow Doen -(a( E22)
1 2) 1 2
Hero (EX) ty y=)
Ta s@ chimg minh
1 2 32
aden) EEE a)
ttt day suy ra dpem.
Ta.cd (1) tong duong véi
[penn onscmeceess) be)
2D2)+2(Dx)°
Bai vi
Liens) 2 (D9)! +95).
‘Nén chi cn ching minh
(Ze) (Ez)'+9(Zy2) (D2) +3(D oe)
Nhung digu nay 1a hién nbién sau khi binh
phuong hai vé cla BDT. O
Bay gid ta sé ni vé mot tha thugt da duge dp
dung kha nhiéu trong nhOng nam gan day dé
gidi cc bai ton thi. Day chinh 14 mot trong
nhimg phwong an cia BDT CBS;
mh S, -
b,
2 3
v6i moiay thyc va & duong, k =1,2,..
Mét 4p dung don gian ciia thé thugt nay 1a bai
toan sau, duge dé nghj tai Cudc thi gitta cac
thanh phd (Tournament of The Towns
Competition).
Thi dy 7. Ching mink rdng vai ede sé thee
duong a,b,c ta c6 bat dang thite sau:
a +. & % é
@+ab+b? B+bc+e? +ac+a?
a2 +b2+e7
atb+e
Loi gidi, Néu viét Iai vé phai dudi dang
(a?+b +c?)
i jam gi:
(avbecyatebtacl’ ta s® biét cdn lim gi
a (ay
2a +ab+b? Lae +ab+a?)
(ay
Sala? +ab+b?)*
Nhu vay, ta sé co diéu phai chimg minh néu
Lala? +ab+b)<(Ya)(La?), va thye té thi
& day xay ra ddu bing. 0
Sé cé nhing trudmg hop ma gan nhw ta khong
thé tim duge a va 6. Ta sé thio lugn mét sé
bai todn ma trong 46 thi thudt nay duge dp
dung mét céch khéng hién nhién chit nao.
Thi dy 8. Chimg minh rang véi ba sé
duong a, b, ¢ ta.cé bat dang thite
(Cee
(c+a-b)?
@+(btcP
(a+b-cy 3
Bb +(a+cP
c+(a+bP 5
(Nh&t Ban, 1997)