Professional Documents
Culture Documents
CHNG I
CAC H M VA VIC MA HOA THNG TIN TRONG MAY
TNH
1. Cc h m dng trong my tnh
1.1. H mi v h hai
Trong cuc sng hng ngy chng ta dng h c s mi hoc
ni gn hn h mi biu din cc gi tr s. iu ny l rt t
nhin v t khi xa mt con ngi bnh thng bit dng 10 ngn
tay ca mnh nh l cng c tnh ton s ng. Trong h thng ny
chng ta dng t hp ca cc ch s 0..9 biu din cc gi tr s, i
km theo tp hp c th dng thm ch D i m vn ngm hiu
rng l s h mi
Trong th gii my tnh th khc, biu din 1 gi tr s chng
ta dng h c s hai hoc ni gn hn h hai, trong ch tn ti hai
ch s 0 v 1 biu din cc gi tr s (ng vi hai trng thi c in
v khng c in ca cc mch in t cu to trn my). 0 v 1 cng
l cc gi tr c th c ca mt ch s h hai. H hai l h dng trong
cc my tnh. Mt s h hai thng c nh du bng ch B i km
cui phn bit vi cc h khc khi ta lm vic cng mt lc vi
nhiu h m khc nhau. Mt cm 4 bit s to thnh 1 nibble, cm 8
bit s to thnh 1 byte, cm 16 bit thng thng s tro thnh mt
t(word), cm 32 bit s to thnh mt t kp. Ch s u tin bn tri
trong dy cc s h hai gi l bt c ngha ln nht, cn bit cui cng
bn phi trong dy gi l bit c ngha b nht. ng vi vic m th
t 1,2,3 h 10 th h 2 ta c 1,10,11
Nibble
byte
word
Double
Word
Hnh1.1. Cc n v o di ca s h hai dn xut t bit
V con ngi ch quen tnh ton vi h mi, trong khi cc b
phn tnh ton ca my tnh ch bit lm vic vi h hai, nn m
bo s giao tip thun tin gia ngi v my (khi a s liu vo v
lc ly ra kt qu tnh ton) thng xuyn phi c vic chuyn i qua
li gia hai h m ny. Chng ta cng xem xt nhanh cc vn trn
thng qua cc v d n gin di y.
Mt s h mi vit nh sau: 12345,67
2
S c gi tr s bng tng ca cc tch gia cc h s 1,2,3,4,5,6,7 vi
cc trng s 10i nh sau:
12345,67=1.104 +2.103 +3.102 +4.101 +5.100 +6.10-1 +7.10-2
Tng t nh vy, mt s h hai vit nh sau: 10111,01
S c gi tr s bng tng ca cc tch gia cc h s 1,0,1,1,1,01,1 vi
cc trng s 2i tng ng ln lc nh sau:
=1.24 +0.23 +1.22 +1.21 +1.20 +0.2-1 +1.2-2
Cc thut ton thng dng chuyn i gia hai h trn:
. i s h hai sang h mi
Mun i mt s t h hai sang h mi ch cn tnh cc gi tr 2 i
tng ng vi cc ch s khc khng th i ca h s hai ri cng li
nh ni trn:
V d
10111,11B =24 +22 +21 +20 +2-1 +2-2 =25,75
Ngc li mun chuyn mt s t h mi sang h hai ta c th
lm theo hai cch:
. Cch mt i s h mi sang h hai
Quy tc: Ly s h mi cn i tr i 2 x (x l gi tr ln nht ca
s m chn sao cho 2x nh hn hoc bng so vi s h 10 cn i), ghi
li gi tr 1 cho ch s h hai ng vi 2 x. Tip tc lm nh vy i vi
s d do php tr trn to ra v cc s 2 i bc thp hn cho ti t ti
20 v ghi li cc gia tr (0 hoc 1) cho ch s h hai th i ty theo quan
h gia s d v ly tha tng ng:
1, khi s d ln hn hoc bng 2i
0, khi s d nh hn hoc bng 2i (v php tr khng c thc
hin)
v d i s 34 sang h hai.
Cc gi tr 2i cn tnh dn (25 =32 l gi tr 2x st di nht so vi
s 34)
25
24
23
22
21
20
Cc ch s h hai tnh c:
1
0
0
0
1
0
Nh vy 34=100010B.
3
0
17
1
2
8
0
2
4
0
2
2
0
2
1
2
0
4
V du: S 410 nu biu din theo kiu s BCD th
c 0100 0001 0000. Kt qua nay cung gi y cho ta cach
thc chuyn i gia hai loai s.
1.3. H mi sau (Hexa-decimal, hex, H)
Nu ta dung h hai biu din cac s co gia tr ln ta
se gp iu bt tin la s h hai thu c qua dai. V du
biu din s 255 ta cn n 8 bit vit nh sau:
255 = 1111 1111 B
Trong thc t vit kt qua biu din cac s cho
gon lai ngi ta tm cach nhom 4 s h hai (1 nibble) thanh
mt s h mi sau . Khac vi h BCD va noi h 16 dung
ht cac t hp co th cua 4 bit biu din cac gia tr s.
lam c iu nay ngi ta s dung cac ch s sn co
cua h mi 0 .. 9 biu din cac gia tr s ng vi 0 .. 9
va dung thm cac ch cai A .. F biu din cac gia tr con
lai ng vi 10 .. 15. phn bit mt s h mi sau vi
cac s h khac ta kem thm ch H cui. Ta cung d nhn
thy rng s mi ch la mt b phn cua h mi sau.
2. Cac phep toan s hoc i vi s h hai
2.1. Phep cng
Phep cng cac s h hai thc hin ging nh khi ta
lam vi s h mi. Quy tc phep cng s h hai c ch
ra trong bang 1.1.
Bang 1.1. Quy tc phep cng
1.2. Quy tc phep tr
y=a+b
y= a-b
a
b
y
C
0
0
0
0
0
1
1
0
1
0
1
0
1
1
1
1
C: nh (Carry)
mn (Borrow)
V du:
Cng h mi
11
nh
099
S hang 1
095
S hang 2
Bang
a
0
0
1
1
b
0
1
0
1
y
0
1
1
0
B
0
1
0
0
B:
Cng h hai
1111 1110
0110 0011
0101 1111
5
194
Tng
1100 0010
Cac b cng trong cac khi tnh toan s hoc cua may tnh se
thc hin cac phep cng theo cach a noi trn.
2.2. Phep tr va s bu hai
a) Phep tr
Phep tr cac s h hai thc hin ging nh khi ta lam
vi s h mi.
Quy tc phep tr s h hai c ch ra trong bang 1.2.
V du
Tr h mi
Tr h hai
1
Mn
110 0000
109
s b tr
0110 1101
9
s tr
0011 0001
060
Hiu
0011 1100
b) S bu hai
Trong khi lam pheo tr ta nhn thy co th thc hin
phep tr bng phep cng: cng s b tr vi s i cua s
tr. iu nay cung c ng dung trong cac khi tnh toan
s hoc cua may tnh tn dung cac b cng a co sn.
Vn t ra i vi s h hai la ta phai co cach biu din
s m mt cach thch hp sao cho ta co th ng dung c
tnh cht noi trn. Co rt nhiu cach ma hoa cac s h hai
biu din s m nhng trong thc t hay dung nht la dung
cach ma hoa kiu s bu hai.
Bang 1.3 ch ra cach tao ra cac s h hai co du va s
bu hai trong s tng quan vi s h hai.
Bang 1.3. Biu din cac s theo h hai, h hai co du
va ma bu hai.
S 8 bit
s h mi tnh
h hai
theo ma bu hai
0000 0000
+0
0000 0001
+1
0000 0010
+2
...
...
0111 1101
+ 125
s h mi
tng ng
s h mi theo
ma h hai co du
+0
+1
+2
...
...
125
+ 125
6
0111 1110
+126
0111 1111
+127
1000 0000
- 128
1000 0001
- 127
1000 0010
- 126
...
...
1111 1101
- 3
1111 1110
-2
1111 1111
-1
126
+126
127
+127
128
-0
129
-1
130
-2
...
...
125
-125
126
-126
255
-127
7
By gi ta noi cu th cach tnh s bu hai cua mt s
nao o. V mt toan hoc th s bu hai cua mt s chnh la
s i cua no. Nh vy mt s dng se co s bu hai la
mt s m cung gia tr tuyt i va ngc lai.
Quy tc: Mun tm s bu hai (con goi la bu s hoc) cua
mt s A ta lam theo cac bc sau:
8
Phep nhn cac s h hai thc hin ging nh khi ta lam
vi h s mi. Quy tc phep nhn s h hai c ch ra
trong bang 1.4
Bang 1.4.
a
0
0
1
1
Quy
b
0
1
0
1
S b nhn (9)
S nhn (6)
Thanh phn 1 cua
(54)
dai cc ai cua kt qua trong trng hp nay la 8
bit. Nu ta co cac toan hang 8 (hoc 16) bit th dai cc
ai cua kt qua la 16 (hoc 32) bit. Mi ln nhn 1 bit khac 0
cua s nhn vi s b nhn ta thu c chnh s b nhn. Nu
dch trai no mt s ln tng ng vi v tr cua bit khac 0 o
trong s nhn, ta tao ra 1 thanh phn cua tng tch luy. Tng
cua cac thanh phn nh trn la kt qua cua phep nhn.
Phn tch ky qua trnh trn ta thy phep nhn co th thc
hin theo thut toan cng va dch (trn c s cac b cng va
dch) nh sau:
Thanh phn u tin cua tng tch luy thu c la
tch cua s LSB trong s nhn vi s b nhn. Nu LSB
= 0 th thanh phn nay cung bng 0, con nu LSB = 1
th thanh phn nay chnh bng s b nhn.
Mi thanh phn th i tip theo cua tng tch luy se
tnh c bng cach tng t, nhng phai dch trai i
bit (co th bo qua cac thanh phn bng 0).
Tng cua cac tng thanh phn la tch cn tm.
9
minh hoa cho thut toan trn, ta dung lun no rut
gon v du a lam trc y nh sau:
1001
S b nhn (9)
0110
S nhn (6)
1001
S b nhn dch trai 1 ln
1001
S b nhn dch trai 2 ln
0110110
Tng tch luy (54)
2.4 Phep chia
Phep chia la phep tnh ngc cua phep nhn. T o suy ra
phep chia co th c thc hin bng cac phep tr va
phep dch lin tip cho ti khi khng th tr c na (do
khng con g tr hoc s b tr nho hn s chia). Sau y
la thut toan cua phep chia thng qua v du cu th.
V du: 35/5 = 7
Ta hay quan sat ky cac bc phai lam khi chia bng tay:
100011
101
000
0111
1000
101
111
101
101
101
0
Trong cac bc tnh trn lin tuc cn phai co cac d
oan va kim tra tm ra c kt qua ung. Cng vic nay
la rt kho khn i vi cac mach in t cua khi tnh toan
s hoc (vn la cac phn t thc hin phep cng va
dch trong may tnh). Sau y la mt thut toan khc phuc
c cac vn nu trn:
1.i s chia ra s bu hai cua no ( bc sau lam
tnh tr bng tnh cng).
2.Ly s b chia tr i s chia.
Nu kt qua nay co bit du bng 0 (co ngha la phn
nay cua s b chia chia c cho s chia) th bit tng ng cua
thng bng 1.
Nu kt qua nay co bit du bng 1 (co ngha la phn
nay cua s b chia khng chia c cho s chia) th bit tng
ng cua thng bng 0 va ta buc phai khi phuc lai gia tr
ban u cua s b chia bng cach cng kt qua nay vi s
chia ma h hai.
10
3.Dch trai kt qua thu c trn va lam lai bc 2 cho
n khi nhn c kt qua cui cung la 0 (chia ht) hoc
nho hn s chia (chia con d).
V du: 36/5 = 7, d 1. Thc hin phep chia nay trong h
hai.
u tin ta co 5 = 0101B va s bu hai cua no la 1011B.
Cac bc tnh toan tip cua phep chia theo thut toan a
nu trn c lit k ra nh sau:
Toan hang
Thng
Tn toan
hang, thao tac
0 100100
1 011000
S b chia
S chia ma bu hai
cng
1 111100
Tng, kt qua 1
(kq1)
1 111100
0 101000
kq1
S chia ma h hai
0 100100
S b chia
1 00100
1 01100
S chia ma bu hai
cng
ln
cng
0 10000
qua 2 (kq2)
1 0000
Tng, kt
kq2 dch trai 2
ln
1 0110
hai cng
0 0110
qua 3 (kq3)
S chia ma bu
1
0 110
1 011
Tng, kt
kq3 dch trai 3 ln
S chia ma bu hai
cng
0 001
qua 4 (kq4)
Bit du
T y ta rut ra 36/5 = 7 va d 1.
Tng, kt
11
Hexadecimal
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
48
64
80
96
112
33
49
65
81
97
113
34
50
66
82
98
114
35
51
67
83
99
115
36
52
68
84
100
116
37
53
69
85
101
117
&
38
54
70
86
102
118
39
55
71
87
103
119
40
56
72
88
104
120
41
57
73
89
105
121
42
58
74
90
106
122
43
59
75
91
107
123
<
44
60
76
92
108
124
45
61
77
93
109
125
>
<NUL>
<DLE>
<SP>
16
32
<SOH>
<DC1>
17
<STX>
<DC2>
18
<ETX>
<DC3>
19
<EOT>
<DC4>
20
<ENQ>
<NAK>
21
<ACK>
<SYN>
22
<BEL>
<ETB>
23
<BS>
<CAN>
24
<HT>
<EM>
25
<LF>
<SUB>
10
26
<VT>
<ESC>
11
27
<FF>
<FS>
12
28
<CR>
<GS>
13
29
<SO>
<RSI>
12
14
<SI>
30
<US>
15
31
46
62
78
94
110
47
63
79
95
111
126
<DEL>
127
13
3. Cac ky t s nm ct 3. Ma cua ky t 0 la 30H.
9 la 39H.
Gia gia tr s va ma ASCII
cua s o co khoang cach la 30H.
4. Cac ch cai hoa nm cac ct 4,5, cac ch cai
thng ct 6,7.
Khoang cach gia ch
thng va ch hoa cung tn la 20H.
4. Quan h gia ma ASCII vi s BCD
Trong khi lam toan vi cac s BCD ta thng kt hp 2
s BCD thanh 1 byte. Dang s BCD vit theo kiu nay goi la
dang BCD chun hay con c goi la dang BCD goi (packed
BCD). Khi lu tr, khi hin th hoc khi truyn gia cac thit
b cac gia tr s 0 .. 9, thc cht ta lam vic vi ma ASCII cua
cac s o, tc la cac s 30H .. 39H. Nh vy ta thy trong 1
byte ma ASCII biu din cac s 0 ..9 co 4 bit thp ng vi ma
BCD cua chnh cac s o, 4 bit cao bao gi cung ng vi ma
BCD cua s 3 (tc la 0011B). Nu trong byte ma ASCII nay ta
thay 4 bit cao bng OH th ta thu c s BCD khng goi. Noi
cach khac s BCD khng goi la s dai 1 byte, trong o 4 bit cao
bng khng, 4 bit thp la s BCD chun ma hoa s cn biu
din.
V du sau minh hoa quan h gia s BCD goi, BCD khng
goi va ma ASCII.
Ma
Ma
Ma
Ma
Ma
ASCII
cua
ASCII
cua
ASCII khng goi
cua
ASCII khng goi
cua
ASCII goi (chun) cua
5
9
5
9
59