Ngheä Thuaät Thö Phaùp Thieàn

NGHE THUAT
THU PHAP THEN

NHAT BA N

nguye n tuc THK KSSKNCK OF SHO
cu a MORI SGEN va TERAYAMA KATSUJ
Io n djch Anh ngu : JOHN STVNS
djch sang fIo ng VIof: MINH CHA !
hIou dnh: Nguyo n MInh TIo n

5
GH CH VK BA N ANH NG

Tap sach na y du a va o fac pham Tbu pbap tbic n
1
cu a
mori Sgen, va bo suu fap Tbic n oa ngbc t buat
2
cu a
Terayama Katssuj frung ba y o CoIogno, uc, frong nam
1979. No I dung frong fap sach na y do u da duoc ra soaf va
bIo n fa p Ia I, cu ng nhIo u fu IIo u mo I duoc bo sung fhom:
chuong tbic n oa ngbc t buat bic u bic n Ia cu a mori Sgen;
cac chuong khac Ia cu a Terayama Katssuj; va nguoI djch
3

bIo n soa n pha n Tic u su cac ngbc s t bic n.
V fap sach na y duoc vIo f frong bo I ca nh fruyo n
fho ng fhIo n Nha f a n, no n cac fo n nguo I ba ng fIo ng Ha n
do u duoc ghI qua da ng phaf am fhoo fIo ng Nhaf. oc gIa
co fho doc hIo u fhu phap fIo ng Nhaf fhoo dang Ia fInh,
ghI fo n nguoI fhoo phong fuc Nhaf a n |ho du ng fruoc),
va cach fnh fuo I |vu a sInh ra Ia fnh mof fuoI). Cac fhua f
ngu fIo ng Nha f va cac ngoa I ngu khac duoc In nghIo ng
khI xua f hIon Ian da u, va sau do do u duoc In fhoo da ng
fhuo ng. Chu Kanji
4
va nga y fha ng fuong ung vo I fhoI gIan
sa ng fac duoc ghI vao phan mInh ho a.
Cu ng no n Iuu y rang ca//igrapbykho ng phaI hoa n

1
1ong Nhut: Sho to Zon, to ng Anh: Cugruphy und Zon
2
1ong Doc: Zen und die Knste, to ng Anh: Zon und Art
3
Ngoo dch bu n Anh ngo, toc u ohn Stovons
4
1ong Hun do gh mu o to tong Nhut
Nghe thuu t thu phu p then Nhut Bu n
6
foa n gIo ng nhu bIou hIo n qua fhuaf ngu 8bo
1
cu a Nhaf
a n. Nhu mof buc ho a fu famva Ia hnh fha I ngho fhua f
cao nhaf cu a VIo n o ng, Sho khac hon nhIou so vo I Io I
vIof bay buom. Sho Ia non fa ng cu a ca fhu phap va ho I
ho a phuong o ng, va su khac bIof gIu a haI phong cach
khong pha I do nha n ra; do Ia Iy do co nhIo u ho a pham
cu ng nhu nhIou ma u fhu phap frong fa p sach na y. !oc
nguyo n cu a chu ng foI Ia mong sao cuo I cu ng Sho so fro
fha nh mof fhuaf ngu duoc nha n bIof ro ng ra I o phuong
Ta y nhu cac fu satori
2
, ki
3
, d
4
, va cac y nIom quan frong
khac.

Jobn 8tcocns

1
Cho Hu n u 1ho t) co nghu u vi et, cach viet.
2
Cho Hu n u ngo
3
Cho Hu n u kh
4
Cho Hu n u duo
?

8
LO NO OA
Tro ng tam cu a t bicn /a giac ngo. tlnb
tbuc oa nba n ra mo i oicc, y nbu cbu ng Jang
/a, ngay bay gio oa o Jay. Tro ng t am cu a
tbu pbap /a Juo ng nct. Jc Juo ng nct Juoc
ta o ra mot cacb boa n cblnb, t am pba i Juoc
an tjnb.
Nbu ng mau Juoc trnb bay trong t ap
sacb na y minb bo a cbicu buo ng Jac bict
cu a su cbu ng ngo tbic n oa nbu ng yc u to cu a
mot Juo ng nct cba n tbat. V ba n cbat kinb
ngbicm t bic n kbo ng bao gio co tbc Juoc
Jjnb ngba mot cacb tboa Ja ng, nc n su gio i
tbic u oa n tat tu cbuyc n /ua n nga n go n na y
cbl Jua ra mot go i y, bon /a gia i
tbicbnbu ng nct Jac trung oc ngbc t buat
tbic n. Ba n /ua n Jo ng Ja i oc y ngba oa bic u
tuo ng cu a mot t ac pbam tb t bat oo icb oa
pba n t ac Ju ng su oi Jicu nam trong
nbung Jic u kbo ng t bc Jic n ta.
Tbuo ng t buc nbung tac pbam minb bo a,
nbung cu ng /a Jc gia i tru sacb trong t am
tbuc nbu ng Jjnb kic n oa tbam nbap tac
pbam mot cacb tron oc n. Da n Ja n, suc so ng
ky Jicu oa su trong sa ng cu a ngbc t buat
tbic n sc tro nc n ro ra ng. Y tuo ng Jo, nc u
Juoc pbat tricn sau bon, sc Jua Jc n Jic u
9
Juoc go i /a qua n cbicu bat nba.
1

o /a uoc nguyc n cba n tba nb cu a cbu ng
to i, mong ra ng an pbam nay sc co ou ma nb
mc bon su t buong ngoa n t bu pbap oa bo i
bo a t bicn cu ng cbia sc su nba n tbuc sa u
bon oc muc t icu cba n xac cu a ngbc t buat
su giai t boat oa tba nb tu u trong tam t buc
con nguoi.
mori Sgen
Terayama Katssuj
Tokyo 1982

1
kansho hannya tr too dut dooc thong qou so chom nghom.
10

11

CHONG

GG O O T TH H K K

12
THK N VA NGHK THA T THK HKN
The n vu su thum d{nh cu tInh con nguo
Mof hom vj fa ng ha nh cuoc Tu Ma a u a
1
vIo ng
fham a Truo ng HoaI Ha I,
1
mof fhIo n su Trung Hoa, no I
chuyo n vo nhu ng noI mnh da dI qua.
KhI fo I con o Ho Nam |Konan), co dI qua mof noI
go I Ia Quy Son |Isan, TaI-I), do Ia mof vu ng nu I raf do p,
co kha na ng quy fu duoc f nhaf Ia 1500 hoc fang.
a Truo ng IIon du ng da y, da ng dIo u nhu sap dI.
ToI co fho fru o do cha ng 7 Su ho I:
Tu Ma a u a dap:
Kho ng! Nga I fro ng gIong mof Ia o fa ng kho ha nh
ga y go, fru nuI a y phaI ca n mof nguo I co nhIo u phong do.
No u Nga I fru o do , hoc fa ng so khong qua 500.
Tho do fu frong chung cu a fa, aI fru o do duoc7 a
Truong ho I.
Tu Ma a u a fra IoI:
o I xom qua fu ng nguoI mo I bIof.
ThIo n su Hoa Iam,
2
fhu fo a frong chu ng, duoc mo I

1
1o Mu Duo Du tShbu Zodu): u mot tho n so tnh t ho ng
du y vu too ng so.
1
Hyakuj Ekai, 720 8l4
2
Kurn
THKN VA NGHK THAT THK HK N
13
do n fruoc fIo n. Tu Ma a u a bao:
a ng ha ng mof fIo ng ro I ha y dI vaI buoc.
Hoa Iam Iam fhoo Io I yo u ca u. Tu Ma a u a fra Io I
ngay:
Nguo I na y kho ng duoc. XIn mo I nguoI ko fIop.
Cu fhoo cach nhu va y, Tu Ma a u a Ia n Iuof quan
sa f fu ng nguo I, va fha y kho ng aI da f yo u ca u. Nguo I cuo I
cu ng Ia dIo n fo a IInh Hu u.
2
KhI Tu Ma a u a vu a fha y
IInh Hu u, IIo n noI:
a y chnh Ia nguoI fru nuI do !
a Truo ng dong y, nhung fhu chu ng Hoa Iam pha n
do I:
Cho n nguo I fru fr mof fru xu mo I ma Ia I du ng fro
kham nghIom fro con nhu fho !.
a Truo ng IaI dua ra mo f cuoc fhu nghIom khac. Su
Ia y mo f fjnh bnh, da f fruo c ma f Hoa Ia m ro I ho I:
Kho ng duoc goI Ia fjnh bnh. a y Ia caI g7
Hoa Iam dap ngay:
Kho ng fho no I Ia goc ca y va y!
KhI ho I do n IInh Hu u, su da va ng fjnh bnh ro I bo dI.
a Truo ng cuo I noI:

2
oy Son Lnh Hoo tto ng Nhut: koy, 78l 853). So go
choc do n tou tro ng co voc nuo noo ng, u n oo ng trong tho n vo n.
14
Thu fo a bj fhua ngo n nuI na y ro I!
1

IInh Hu u da m nhIo m kIo n Ia p fhIo n vIo n o Quy Son
va fro fha nh To khaI sa ng fo ng Quy Nguo ng,
2
mof frong
nam fo ng phaI fhIo n Trung Hoa. Chnh Hoa Iam cu ng
fro fha nh mo f fhIo n su no I fIo ng, no n chu ng fa cu ng
khong fho no I ra ng su hoa n foa n bj fhua cuoc. I nhIo n,
cof fu y cu a ca u chuyo n na y Ia o cho: voI mof nguo I ma n
cam, so co kha na ng fha u hIo u duoc ca fnh hoac kha
na ng cu a nguoI khac fho ng qua phong cach u ng xu. a f
Iua n Ia aI, mIo n Ia co duoc mo f na ng Iu c da c bIo f, fhoo
du ng nghIa xuaf chu ng.

* * *

Mof hom, kIom sI Iung danh Myamofo MusashI |1584
1645) dang da o qua duo ng pho Nagoya. Mof vo sI
3
dI qua,
quay ngoa f Ia I nhn o ng va fu nhu: a y kho ng phaI Ia
mof nguoI bnh fhuo ng. Xua nay fa chua gap nguoI na o
nhu fho na y o quanh da y. O ng fa IIo n ho I Io n:

1
Choyon nuy u no dong chnh cou co ng u n 40 trong Vo Mon oun
t Momonkun) go do u Thien tong Vo Mo n Quan, l qoyo n,
do Vo Mon Hoo Khu soun vuo do 1ong, D Don 1ong 1hoo bo n,
dooc u n hu nh vuo non hoo 1hoo Dnh tho l tl228), don non hoo
1houn Hoo t ho 5 t l245) dooc n u. Nu m ko, co s An Vu ng t ho m
vuo suo such tuc tho 49, suo do such dooc xo p vuo Du Chnh 1u ng
tup 48, trung 292.
2
lgy
3
sumoru
15
Co pha I o ng Ia samuraI fhuoc do ng Yagyu7
MusashI ho f Io n mo f fIong sa c Io m Ia m Ia nh buo f vj
samuraI kIa.
Tho ngaI Ia Myamofo MusashI!
Vj samuraI a y da nha n ra.

Su ma n cam co duoc nho vao su fInh Iuyo n nhIo u
na m cu a fhan va fa m duoc bIo u Io ra fhaf fu nhIo n frong
chI mof vaI ha nh dong nhaf djnh cua nhu ng con nguo I
nhu Quy Son va MusashI; chu ng fa kho ng no n ngac nhIo n
v do chnh Ia nhu ng ba ng chu ng ro ro f cho cach ung xu
cu a ho.
The n vu nghe thuut the hen
Iam To |7 867), nguo I sa ng Iap mof fong phaI fhIo n
mang fo n Su, mof hom ba o do fu:
Tro n kho I fhjf do, co mof vo vj cha n nha n fhuong fu
cu a maf cu a quy vj ra va o, aI chua nhan ra duoc, ha y xom
dI!
4

KhoI fhjf do nghIa Ia fha n fho va f chaf ma fa ba m
fhu fu cha mo. Tro n ca I fha n do, co mot oo oj cban nba n,

4
Lum 1o Ngo Loc t Du 47, 496 hu) gh: :
So
thoo ng doong vu n: Xch nhoc dou n thoong hoo nhut vo v chun nhu n,
thoo ng to ng nho dung cho nhun do n mon xout nhup, v cho ng co gu
khu n khun.
16
mof con nguo I chan fhaf kho ng fo n fuoI. Vj nghIa Ia fhu
bac, cha ng ha n nhu bo fruong, fuo ng cong, quy foc,
fhuo ng Iuufhaf su kho ng fo n faI, cung cha ng quan ho
ma f fhIo f voI 52 gIaI vj fu fap gIac ngo , hay fIo n frnh
fu fap fhoo fhu bac cu a nhung fam ho n ho p hoI fhoo Pha f
gIa o duy Iy. Hon fho nu a, faf ca nhung pha n bIof fhuo ng
fnh, dan o ng da n ba , nguoI gIa u ko ngho o, mo ngo, frong
ngoa I, do u pha I duoc vuo f qua; roI mo I co duoc su fu do vo
chuong ngaI, sIo u vIof fa f ca nhu ng doI daI.
NhIo u nguo I fIn ra ng co mo f fhaf fa I sIo u vIo f na m
bo n ngoa I kbo i t bjt Jo na y, ro I khoac cho no mo f y fuo ng
hoac mo f hnh fhaI hIon hu u fru u fuo ng na o do. Nham
Ia n nay dan do n su mo ho vo fho fa nh cu a bu u va oo, su
ma u fhua n gIu a fuyo f doI va fuong doI, va su cha p fruoc,
nguoc vo I fu faI.
Vo ca u no I cu a Ia m To , oo oj cban nba n fhuong fu
cu a maf cu a chu ng fa ra va o; frong mo f phap fhoaI khac,
Su no I: ... O ma f, no duoc go I Ia fha y; o faI, no duoc go I
Ia ngho; o muI, no duoc go I Ia ngu I; o mIo ng, no duoc go I
Ia noI; o fay, no duoc go I Ia cam nam; o cha n, no duoc go I
Ia dI.
Chu cua mat
1
cu a Iam To Ia bIou fuong cho cac gIac
quan ma oo oj cba n nba n kho ng ngu ng qua Ia I frong kbo i
tbjt Jo na y.
a ng cach vuof qua nghjch Iy va gIoI ha n na y, kbo i
tbjt Jo do I daI fro no n mof cha n fhan fuyo f do I va vo
nga I. Tuy nhIon, chung fa kho ng non dnh mac va o fnh

1
don mo n t )
1?
buo ng fha cu a mnh. Mo I nguoI no n fho hIo n mo f cach
sa ng fa o, qua Ia I mof cach ung dung gIu a hu u ha n va vo
cu ng, gIu a fuyo f do I va do I da I. Chu ng ngo xa y ra ngay
noI fha n xac na y; su chuyon ho a fha n suc sInh fha nh bac
gIac ngo, fha nh sInh fho so ng do ng, fao no n caI ma
chu ng fa goI Ia t bic n.
Mof khI su phong fo a cu a quan nIom do I daI bj gIa I
fru, fh cha ng co n sac Ia n t uo ng. Vo oj cba n nban ba y
gIo fu fa I fhoaf khoI mo I nga n cho, hoa f du ng fu do
khong chuo ng nga I sIo u vIof fhan vaf chaf nhung
khong fhIo u frach nhIom vo I no. Nhu .T. SuzukI no I:
NguoI gIac ngo Ia nguoI vuo f qua duoc fnh chaf ca nha n
nhung van co n gIu duoc nof ky dac cu a rIo ng mnh.
Vo oj cba n nba n cu ng co n duoc go I Ia Pbat t am hay
tbic n t am. u kho ng hnh, kho ng fuo ng, nhung cha ng
phaI kho ng fro; ma no do ng du ng fhaf su ngay ba y gIo va
o da y, Ia t bic n co.
1

a ng cach ngho fIong va fha y hnh, ha nh gIa Ia o
Iuyo n co fho bIo f ngay tbicn co sa u ca n cu a mof nguo I.
No u ba n cha f cu a mof nguo I co fho hIon ba y qua mof va I
cu chI nho nhu dang ha ng hoac buoc dI, fh chac chan no
cu ng co fho duoc bIo u hIo n ba ng ngho fhuaf. a n chaf ro f
ra o cu a co ng phu fhIo n duoc hIo n ba y nhu Ia mof ngho
fhua f.
ThoI xa xua, Ca u ChI
5
fhuo ng dua Io n 1 ngo n fay khI

1
zonk
5
Coto
18
co nguoI don ho I fhIo n; Van Mo n
6
khuoc fu ko fhu a fu
vIo n cu a fha y mnh, sau do chI mof mnh vo I ca y ga y ma
nuof fron ca son ha daI dja; Thu Son
7
qua f gay fu I bu I va o
do fu; o ng Son
8
fra Io I cau hoI Pha f Ia g 7vo I Io I da p
a ca n gaI!. Taf ca nhu ng u ng xu na y do u Ia nhu ng
ma ng dac sac cu a ngho fhuaf.
Guc ngo vu ky thuu t
Trong ngho fhua f fhIo n, ky fhuaf kho ng fho hoa n
foa n xom nho, cung nhu kho ng fho du a hoa n foa n va o
cam hung sa ng fa o. Co fho ha nh gIa raf fho ng da f fhIo n,
nhung nou kho ng duoc ro n Iuyon fhu phap va hoI ho a fh
ha nh gIa a y khong fho cho ra do I mof fac pham ngho
fhua f frong Ia n no Iuc da u fIo n. Ngay ca doI vo I mo f
fhIo n su Io I Iac nhaf, chu ng fa cu ng kho ng fho na o mong
mo I vj a y Ia I duoc pha n Iuc co ma kho ng can nhu ng chI
da n fhch ho p; no u kIo n fhuc ky fhua f co ba n bj bo qua,
fh nhu ng vIoc nhu fho so kho ng fho na o fhuc hIo n duoc,
cho du voI nguo I da gIac ngo baf Iua n do n muc na o.
Mof hom MusashI duoc yo u ca u vo mof buc franh
ba ng mu c fruo c uy Iu c cu a mo f Ia nh chu a. HIo n nhIo n Ia
bj pha n fa n fu fuong, anh fa kho ng haI Io ng vo buc franh.
Sau khI vo nha, MusashI IIo n ru f va o Iam vIoc frong

6
|mmon Vu n Mon Vun Yon ; C: ynmn wnyn; tieng
Nhat: ummon bun'en 864 949
7
Shozun 1ho Son 1 nh Nom ; C: shushn xngnin;
tieng Nhat: shuzan shnen, 925 993,
8
1ozun Do ng Son Loong Co ; C: dngshn lingji;
tieng Nhat: tzan rykai, 807 869,
19
pho ng rIo ng, va do n sa ng hom sau fh anh cho ra doI mo f
fuyo f fac. So saI Iam khI nghI ra ng anh fa co fho Iam nhu
fho hoan foa n chI v anh Ia mo f kIom sI fa I ba dIo u do
cha ng IIo n quan g nhIo u don kha na ng ho I ho a cu a anh.
MusashI vo n da quon fhuoc vo I ky fhua f vo ba ng buf Io ng
fruo c khI cho ra do I fuyo f pha m mo f do ma y. Ra f co fho
Ia MusashI ca m fha y Iu ng fu ng bo I su co ma f cu a vj Ia nh
chu a, no n da ma f dI su fu fIn. Ngay khI anh fa fro vo noI
bnh an xua cu Ia nha cu a mnh, anh fa mo I fa o no n mo f
kIo f fa c. Kho ng co g do no I fhom vo dIo u do . Su fhaf Ia ,
fhIo u su chn muo I fa m IInh co fho Ia m ha n cho vIoc va n
du ng na ng Iu c ky fhua f fhch ho p, nhung so khong du ng
khI nghI ra ng nhu ng aI fhuoc da ng chn muo I fam IInh
nhu MusashI do u co fho vo non mof kIof fac ma kho ng
qua su ro n Iuyo n chnh fhuc.
Trong Pbat Tri Hoa ng Tc t bic n 8u Pbap Ngu, fac
pham ghI Ia I nhung baI gIa ng cu a a n Khuo VInh Trac,
9

co ca u chuyon nhu sau:
HachInobo noI vo I a n Khuo:
Vj fo khaI sa ng Tjnh do cha n fo ng Ia Tha n Ioan
1

co Ia n vIof do ng chu Nam mo A I a Phaf Io n kho ng
frung va nhu ng chu a y hIo n Ion fro n mof fo gIa y o bo n

9
un Khoo Vnh 1ruc ; tong Nhut: bankei ytaku (Eitaku),
l622 l693, cong dooc go u un Khoo ooc so tBankei Kokushi),
u num trooc kh von tch, So dooc Nhut houng phong dunh hoo
lhut 1r Hou ng 1o tho n so ttong Nhut: Butchi Ks ai Zenji). Vo suo
mon do soo tu p u cuc bu gu ng cou so thu nh tup lhup Ngo mung
ton Butchi Ksai Zenji Hgo.
1
1hun Loun , tong Nhut: Sh nrun tll73 l262)
20
kIa bo so ng. NgaI co fho Iam duoc vIoc ay chang7
a n Khuo cuo I ba o ong fa:
Cac phu fhu y fham ch co n fhI fho nhIo u ngon dIo u
Iuyon hon. No I nhu ng chuyo n nhu fho frong Phaf pha p
cu ng gIong nhu so sa nh cho moo voI nguoI!
Phaf phap cha n chnh fh cha ng co g Ia huyo n hoac.
Nhu ng vj duoc fruyon fhu a Pha f phap nhu Kho ng HaI,
1

Tha n Ioan do u kho ng phaI Ia nhu ng phu fhu y. Mof so f
nguo I co fho fha y kho chju boI fhuc fo Ia Iu a fh nong va
nuoc fh Ia nh, ro I co ga ng fhay do I fhIo n nhIon mof cach
vo Iy . Kho ng mo f vj chan su na o Ia I khuyo n khch do fu
cu a mnh no Iuc fhuc hIon nhu ng dIou kho ng fho duoc;
fhay v nhu fho, ho da y nhu ng nhan fhuc du ng dan va su
cha p nha n quy Iuaf fu nhIo n. Nhu ng fn do va cac fha n
hu u cu a HachInobo fhuo ng bj nhu ng an fuo ng mo Iam vo
phop Ia.
KhI con bo, fo I co hoc khong Ia u vo I mo f vj cu sI fo n
Oda TokusuI. O ng fa Ia nguo I no I pha p cu a Ia o su
KafsumIno aIfofsu, va Ia bac fhay frong mon fhu pha p
va nhu dao. Trong mof ba I vIof cu a mnh, TokusuI vIo f:
Thu phap cu a ca c fhIo n su Iuo n duoc vIo f ra vo I mo f nghj
Iu c ma nh mo , cho du Ia nhu ng bu c fhu pha p fo I. a y Ia
dIo u ky Ia .
I nhIo n frong cac fhIon su, Ioa I nIom fIn sIo u xuaf
ay khong hIom. Mof so nguo I hIo u saI vo Pha f pha p,
gIo ng nhu HachInobo; mof so khac qua fIn va o ca u no I:

1
Koku
21
Tho ng daf fhIo n Ia fho ng daf fa f ca, frong khI do, mo f
so khac nu a Ia I fu da nh gIa qua cao fa I na ng ngho o na n
cu a ho. Cac fhIo n su fhoI fruoc co Io kho ng fra nh kho I su
da nh do ng vo I da ng nguo I co nIom fIn sIo u xuaf va ha ng
nguo I fu do I mnh, nhung so vo I ngay nay fh duong nhu
ca c ma u fhu phap ngho o na n kho ng nhIo u Ia m. |I nhIo n,
chI nhu ng fuyof pham fhu phap moI duoc Iuu gIu. )
TokusuI fhan phIo n : Nga y nay, cac fuyof pham fhu pha p
cu a cac fhIo n su vo cung hIom hoI.
NakabayashI CochIku, ba c fha nh vo fhu phap fho I
MInh Trj,
11
nha n xof: ThIo n cu a nhung aI chua da f duoc
Chnh phap nha n fa ng fh go I Ia Ja bo t bic n.
12
Thu pha p
cu a nhung aI chua fha u suof phong fha I ca c ba c co du c,
Ia I dam mnh frong nIom kIo u ha nh ky quaI, fh do Ia Ja
bo t bu pba p. Phof Io nhu ng yo u fo vo bo cuc, phong cach
sa ng fa o va nhu ng nof fho cu ng cu a cac ho a pham fhu
phap IoaI foI fh qua fhaf do Ia Io fhoI cu a Ja bo t bu
pbap do chI Ia nhu ng no f chu nguoch ngoac.
Trong vIoc hoc fhu phap, ban da u moI fhu do u pha I
duoc hoc fa p can fhan; ra f ca n fhIof phaI nghIo n cu u
phong cach va phuong phap cu a cac bac fha y dI fruoc, Ia p
mof no n fa ng vu ng chac fro n ky fhuaf co ba n, va ghI nho
nhu ng yo u fo ca n fhIof frong cach vIof. Cho du va y, cu ng
khong fho dam bao Ia so cho ra duoc mo f fuyof pham
ngho fhua f na o, v mof nha fhu pha p dch fha f kho ng chI
don fhua n Ia mof nguoI fho fhu cong Ia nh ngho .

11
Mo Lru
12
du ho: cho n houng
22
u fhuc fo CochIku Ia mo f nha fhu phap chuyo n
nghIo p no I fIo ng, o ng va n fhuo ng fhan va n ra ng fhu pha p
cu a o ng kom hon so vo I nguoI ba n fho I fho a u cu a mnh
Ia chnh khach SoojIma TanoomI. No u mo f nha fhu pha p
faI fu vuo f fro I nha fhu pha p chuyon nghIop no I fIo ng
nha f fho I nay, fh dIo u chac cha n Ia do noI buf pha p hon
Ia su hoa n ha o vo ky fhuaf. Cam quan, kInh nghIom, su
chn muo I fam IInh, faf ca do u co pha n frong do. CochIku
vIof:
Cac nha fhu phap bIo f ca ch ro n Iuyo n ngo n bu f,
nhung ho kho ng bIof cach ro n Iuyo n fam IInh. Ky na ng co
duoc do fu ro n Iuyo n vo I ca y bu f, frong khI IInh ho n fac
pham Ia I xuaf phaf fu su chuyo n ho a ba n fam.
Trong nguo n cam hu ng fuong fu, TokusuI Iuu y :
Chu fha o cu a Nha f Huu To ng Thua n
1
va Iong
Khoan
2
fh qua fuyo f, ra f da da ng va sa ng fa o. Iam sao
co fho mo fa duoc fhu phap cu a cac vj a y7 Tuyo f dIo u
cha ng7 Ky dac cha ng7 Tnh doc dao frong fac pham cu a
ho Ia nho vao kInh nghIom fhIo n. Chu ng fa co fho cam
nha n duoc cha n gIa frj va a nh sa ng ruc ro fu vo dop fu
nhIo n hIon hu u frong fam ho.
A nh sa ng ruc ro fu vo dop fu nhIo n hIo n hu u frong
fam ho chnh Ia ca I du ng cu a vo vj chan nha n.
o sa ng fa o ngho fhua f fhIo n, fa m phaI fInh fa I,
nha n ra oo oj cba n nban, gIa I fru moI chap fruoc, va da f

1
lkkyo
2
kyokun
23
duoc fu faI. Kho ng co nhu ng chua n bj na y, fh kho ng fho
huo ng fam mnh va o vIoc sa ng fao ngho fhua f. IaI nu a,
chu ng fa pha I fu nhac nho ra ng su chn muo I fam IInh va
chIou sa u cu a ca fnh phaI duoc ho a hop voI ky na ng. u
va y, da o Iuyo n fam IInh do ng vaI fro quyof djnh hon so
vo I fa p Iuyo n ngon buf.
Trong cuo n Pbuong pbap bo i bo a oa tbu pba p
, 1
Tsuda
SoIfu da dua ra mof so dIo u fhu vj frong fac pham cu a
mnh. O ng nha n djnh rang nhung no f chu fhao pho ng
fu ng hoang da I cu a KaIsu, mof vj fa ng ky dac nguo I
Trung Hoa, co mof gIaI dIo u Iuu xuaf fruc fIo p fu ba n
fam cu a con nguoI; chu ng fo I cha ng co cach na o do fha nh
fuu dIo u a y duoc. Tsuda SoIfu fIop fuc frnh ba y:
VoI nhung buc fhu phap duoc frung ba y fron bo fho,
nguo I xom f ca m nhan fa I na ng cu a ngho sI ma quan fa m
nhIo u hon do n dau a n fam IInh ba ng bac frong buc
ho a... Trong nhu ng kIo f fac mau muc cu a fhu pha p va ho I
ho a phuong o ng, kInh nghIom va su da o Iuyon fam IInh
duoc kof fInh frong fung nof buf.
Kinb ngbicm oa su Jao /uyc n t am /inb Juoc kct
tinb trong tu ng nct but co nghIa Ia ngho sI fho hIo n mo I
nof nhu fho dang do I dIo n vo I gIa y phuf cuo I cu ng cu a
cuoc do I mnh fam hon cu a mnh duoc khac ho a fro n
frang gIa y. Ha u ho f fhu phap hIo n daI fhIo u pham cha f
na y, cha ng foa f Io n duoc y nghIa hIo n huu cu a con nguo I.
Ca ch da y va I na m, mo f Ia o fa ng do f nhIo n xuaf hIo n
frong mo f cu a hIo u ba n cac do du ng vIof fhu pha p ga n

1
1ho \uy o Cugruphy und tho \uy o luntng
24
nha ga Tokyo. Su doI gIa y, bu f, muc roI pho ng buf vo
ngay mo f buc cha n dung o -do af-ma. Xong, Su bo dI
cu ng dof ngo f nhu khI do n. Mof nguo I ba n ko cho fo I
ngho chuyon na y, va hoI fhom: Anh co nghI ra ng do Ia
Ia o su Iurukava TaIko kho ng7. MoI nhn qua, buc franh
fro ng ga n nhu Ia mof buc vo cu a fro con, nhung nhn ky
mo I fha y nhu ng nof buf fra n da y na ng Iuc vo I mo f suc
ha p da n kho ng fho na o fa xIof. |Sau do, foI kham pha ra
do qua fhaf Ia fac pham cu a Iao su Iurukava).
Mof ho a sI nha ngho nhn hoa pham a y co fho nghI
ra ng no do fro con vo, nhu ng nof buf ho n nhIo n va fhanh
fha n Iam sao. Kho ng aI co fho phu nhan su an fInh fuyo f
do I frong buc ho a do. Vo uy nghI Io ng Io ng cua Ia o su
Iurukava hIo n hu u frong fung nof muc. Thu phap va ho I
ho a Ia su noI daI ca fnh va nang Iuc no I qua n cu a nguo I
sa ng fa o.
Nhung ai Ia nguoI fa o ra ngho fhua f fhIo n7 Iam fho
na o do chung fa phan djnh duoc gIu a fuo ng va fho, mo
Iam va chnh kIon, kho I fhjf do va con nguoI cha n fha f,
fhu phap fuyo f chIou va fhu phap foI7 Ca u fra Io I cho
nhu ng co ng a n |koan) na y chI duoc hIon ba y cho nhu ng aI
fhuc ha nh mo f ca ch cha n chnh.
Trong pho ng fap, ngoaI phap t o a t bic n,
1
chu ng fo I
co n hoc fhom kIom fhuaf va fhu pha p. To I go I do Ia du ng
nhu ng phuong fIon khac nhau do fap fhIo n . ThIo n Ia
nha n ra cha n fa nh cu a mnh, nhan ra oo oj cban nba n,
co fho duoc fm fha y frong moI ngo ngach cu a doI so ng.

1
1ong Nhut: Zuzon, to ng Anh: Soutod modtuton.
25
Co raf nhIo u phuong fIo n do fa p fhIo n; co nhIo u mo n hoc
mang fnh nghI fhuc, cha ng ha n nhu fra da o va ngho
fhua f cam hoa, nhung baf ky moI ha nh vI ha ng nga y
na u com, da y fro, Iao do ng cha n fay hoac vIof Iach, dI,
du ng, nam, ngoI do u co fho Ia phuong fIo n do dao Iuyo n
fam IInh. Vo pha n mnh, foI cho n nhu ng mo n ma fo I
fhch nha f, do Ia fhIo n, kIom fhuaf va fhu phap do ro n
Iuyon frong pho ng fap cu a mnh. KIom fhuaf Ia fa p fhIo n
vo I mo f fhanh guom, fhu phap Ia fap fhIo n qua ngon bu f
Io ng. Nou chu ng fa fhuc fap fInh ca n, mo f nga y na o do oo
oj cba n nban so gIa p maf vo I Iuo I kIom, va ca i ta oo nga
so fuo n frao fhoo ngo n bu f.
KhI ho p
1
vu nghe thuut
Vj fhay da y fhu pha p da qua va ng cua fo I Ia
Yokoyama Sofsud |1883 1966 ), mo f ho m no I vo I ca c
mo n sInh:
a vIoc ca n fhIof do fho ng daf dao cu a fhu phap Ia:
nIom fIn ma nh mo, fu fho chu ng chac, va fIo f cho vIoc a n
uo ng.
So khong co aI ba n caI, da o
2
na o cu ng doI hoI mo f
nIom fIn ma nh mo, cu ng chang co aI cho I bo fu fho du ng
Ia fhIof yo u cho phong cach sa ng fa o. IoI khuyo n nhu cu a
Sofsud fIo n xa hon :
Phong fha I bIo u hIon khI fo a fhIon va fa p Iuyo n fhu

1
Ku
2
d
26
phap phaI duoc duy fr qua vIoc dI, du ng, ngoI, nam frong
sInh hoa f ha ng nga y. Iuc nao nguoI hoc cu ng pha I duy fr
su fap frung foa n fam y. o Ia y nghIa khong no n co fu
fho saI Ioch. u ng cho ra ng ngho fhuaf fhu phap don
gIa n chI Ia sao chop nhu ng nof chu Ha n.
Va o nhu ng nam cuo I doI, kIom su no I danh Yamada
JIrokIchI |1863 1930 ) da y o fruong fhuong ma I Tokyo.
Mof fruong doanh fhuong cu ng kho ng khac voI mo f
fruo ng vo fhua f, va Yamada dac bIo f nghIom khac vo I hoc
vIo n. ThInh fhoa ng, Yamada cam fhanh kIom go du ng
fruoc cua pho ng fap. af ky aI do n ga n pho ng fap ma ko o
Io gof cha n khI buoc dI, hoac ha nh do ng fhIo u y fu, fh ho
IIo n bj o ng qua f ma nh va o ong quyo n. TIong Yamada so
vang Io n nhu sam: Mo f kIom sI kho ng ba f da u va ko f
fhuc |do I mnh) ngay fruoc cu a phong fa p. o n hom nay,
fo I co n nho IaI ro ra ng am huong da y khInh mIo f cu a o ng
va va n co n cam fha y dau noI a y |mac du kho ng pha I Ia
ho c vIo n chnh fhuc, fo I da duoc du kho a hua n Iuyo n o do ).
Nga y nay, cha ng co ma y bac fha y da y fhoo phong
cach cu a Yokoyama va Yamada; doI vo I cac vj a y, da o Ia
phuong pha p fInh Iuyo n ba n fnh con nguo I va fhanh fjnh
ho a fam fhuc; su ca u fha khong duoc cho pho p frong ba f
ky no Iuc na o.
Tuy va y, vo yo u ca u cuo I frong Iy fhuyof cu a
Yokoyama Sofsud, co Io co n do I chu f kho khan. Co fho
na o co su IIo n quan gIu a su fIof cho a n uong va fap Iuyo n
fhu phap chang7a y kho ng pha I Ia mo f ca u ho I vo Iy .
Chnh fo I da vIof frong IoI ba f cho mof quyo n sach fa p
hop nhung Io I gIa ng cu a Sofsud: Tha y chu ng fa fha y
2?
ra ng non fa ng suc khoo nam o frong fhaf pham fa du ng
ha ng nga y, no n mof cho do a n uo ng fhch hop Ia raf quan
fro ng. Tuy nhIo n, fhaf pham ma fha y do nghj chu ng fa
du ng |gao Iuf va rau qua ) khong pha I Ia da du. Ro f Ia I
fh, mo I nguoI pha I fu fm cho mnh mof cho do a n uo ng
fhch ho p nhaf sau khI da ca n nha c mo I kha ca nh khac
nhau.
Va o mo I nga y Chu nhaf, co mof Iop fhu phap baf da u
Iuc 10 gIo fa I fhIo n duo ng cua Sofsud. Truoc fIo n Ia ba
fho I kho a fo a fhIo n, mo I fhoI 45 phuf ko fIop nhau. Ia
hoc vIo n mo I, fo I kho ng quon ngoI mof mach hon haI
fIo ng do ng ho. Cha n mo I nhu, da u oc choa ng va ng. Thay
v duoc an fInh frong fam, foI chI fha y foa n su buc boI
duo ng nhu kho ng chju du ng no I. Sau fhoI fo a fhIo n, cac
hoc vIo n mo I chu ng foI co n pha I ma I raf nhIo u muc, ro Ia I
Ia fhom mof chuyo n buc mnh hon nu a.
KhI fhuc ha nh, Sofsud ngoI frong fu fho fo a fhIo n,
Iung quay va o bo fho , va mo I ho c vIo n cu I Ia y fha y fruo c
khI na ng buf Io ng Io n, y hof nhu khI fham van mo f fhIo n
su . Vo tu bo ng,
1
mof nof fha ng don doc, Iuo n Iuo n duoc
fap vIof fruoc fIo n. NoI Iop hoc cu a Sofsud, do Ia vo mo f
duo ng cho o fu duoI goc bo n fra I koo Io n pha fron goc
phaI fo gIa y. Ro I sau do mo I co fho sao chop ca c fhIo n
ngu gom ba fu fhoo da ng fhu pha p chu fha o cu a cac bac
fha y fIo n boI. uo ng nhu Sofsud fhoo fhu phap cu a su
phu mnh Ia Chod Jakushun, mo f fa ng sI fong ThIo n
fhaI.

1
Mujib : vo to bong
28
Sofsud da y chu ng fo I ra ng, fhoo Hoa ng Phap a I
Su,
1
khI mof ngo n buf vung Ion, no phaI duoc hoa n foa n
xua f pha f fu bo n Jon kbai co.
2
Ho n do n Ia fra ng fha I
fruo c khI da f froI chua pha n, fruo c do co mo f su pha n
cach gIu a oat va t bc. Ho n Jo n kbai co Ia noi ma moI va f
Iuu xuaf, Ia noi cua ma f mu I mnh fruoc khI cha mo sInh
ra. Vo oj cban nban fru noI da y. No f buf xua f pha f va fro
vo frong bo n Jo n kbai co, nof buf dI fu kbo ng va ca I
kbo ng a y duoc fu u fha nh mof cach vo fhuc frong nof bu f.
KhI do ng chu fuo n fra o fu bo n Jo n kbai co, fh a nh huo ng
cu a no raf dIo u ky CochIku go I pham fnh do Ia na ng
/uc onb bang
3
v no co fho duoc cam nhan ngay ca frong
mof ma u fhu pha p cach da y ha ng fram nam.
Nhac ngo n buf Io n frong fho gIo I cu a oo, chu ng fa
duoc chI da n vo mo f vo ng fro n nho nhang frong kho ng
frung fruoc khI ha bu f xuo ng, Jju Jang nbu suong roi,
fro n frang gIa y. o co ko f qua fof nhaf, vj su da y chu ng
fo I phaI koo ngo n buf qua frang gIa y nhu fho co mof fa ng
da na ng duoc buoc va o do ba ng mof soI da y. Tom Ia I,
foa n bo fIon frnh, duoc dIo n fa Ia oict mot cacb co cbu
tam ma kbo ng t ac y.

1
Hou ng lhu p du so (tong Nhut: Kb Daishi) 774 835,
con dooc go u Kho ng Hu ; tong Nhut: Kkai. Cuo tung Nhut
un, ngoo sung u p Chun ngo n tong ttong Nhut: shngon) du ng
Mut tong tu Nhut. So to hoc Mut tong tu 1rong ooc vu vo Nhut mo
du o troo ng tu no Cuo Du tto ng Nhut: kyu), vo suo tro t hu nh trong
tum cou Chun ngo n to ng.
2
lrstno oxstonco ttong Nhut: konton kuk)
3
vo n tho, tong Nhut: onso, to ng Anh: otornu onorgy
29
O VIo n ong, fhu phap chua fu ng duoc da nh gIa cao
chI du a va o vo dop co fnh ky fhuaf hoac nhu mof fac
pham ngho fhua f. Kho ng mof nha fhu phap Iu ng danh
na o o Trung Hoa, Cao Iy, Nhaf a n Ia fhua n fu y chuyo n
nghIo p ho do u Ia cac frIof gIa, fa ng sI, hoc gIa, chnh
khach, fhI sI, chIo n sI . v.v.. . V sao va y7 Mo f nguo I quan
fa m fruo c ho f do n vIoc fa o ra mo f fa c pham gIa frj do
kIom fIo n hoac do duoc noI danh fh kho ng fho daf ho f
fam y cu a mnh vao da y; no n duong nhIo n, no fhIo u suc
so ng. Tac pham cu a mof ngho sI fhIo n, fra I Ia I, fham
dam fInh fha n ma ach A n Huo Hac
1
go I Ia: fra n nga p
na ng /uc t u ca i nbn giac ngo. Na ng Iuc do Ia kbi bo p
|kIaI). Kbi Ia na ng Iu c cu a vu fru, Iuo n Iuo n hIo n hu u
nhung va n ngu yon no u khong duoc fu duo ng. Kh bop Ia
fro no n sung ma n na ng Iuc vu fru na y; no duoc ho p nha f
va o frong no f muc, goI Ia mac kbi.
2

Sofsud noI vo dIo u na y nhu sau:
Mac kh khong phaI nhu mo f so nguoI fuo ng Ia ma u
sa c cu a mu c, no cha ng fu y fhuo c va o cha f Iuo ng cu a bu f,
muc va gIa y. No u kbi cu a nguo I vIof kho ng fra I ro ng do n
fac pham, fh mac kbi fIo u ma. Su Iuu hIo n ro ra ng cu a
mac kbi bIo u fhj na ng Iuc no I chu ng. Mac kh khong chI
fha y ba ng maf, ma co n duoc cam nha n qua bu ng,
3
dIom
frung fam cu a fhan va fam frong co fho con nguo I. Mac
kbi bIou hIo n su gIac ngo frong no I fam cu a nha fhu pha p.
Mac kbi khong dong nhaf, ma cung kho ng pha I
khong phu fhuo c va o no f bu f khong fho chIa cho ra hay

1
, tong Nhut: huko n okuko, l686 l769,tho n so Nhut u n,
mot trong nhong t ho n so qoun tro ng nhut cou tong Lu m 1o tto ng
Nhut: r nzu).
2
bokk: muc kh kh trong moc
3
huru
30
sap xop Ia I frong cu ng pham fru. KhI mof nha fhu pha p
fhIo n fruf hof fam ho n cu a mnh qua fu ng no f buf, fh
mo I no f do u fro fha nh xung Iu c da y su c so ng. ThIo n Ia
ngho fhuaf cu a bop kbi.
ThIo n va ngho fhuaf fuong quan vo I nhau mof cach
ma f fhIof. ThIo n, su khuoc fu mo I gIoI ha n, duoc bIo u
fuo ng qua uc Pha f, fu fa I frong mo I ha n cuoc. Ngho
fhua f fhIo n Ia bIo u hIo n cu a Pha f fam.
MA C KH VA S CHYKN BKN TRONG TH
PHA P
Ho I co n nho, Tossh
1
da Ia mo n sInh cu a Ivasa IffoI,
fhuo ng fhu fhu 51 cu a fruo ng pha I fhu phap Jubokud.
Tossh nhan duoc a n chu ng fu fha y mnh raf som, va o
Iu c 15 fuo I. Tossh fIop fuc ron Iuyo n fa n Iuc fhom nhIo u
nam sau. Nhung phaI do I do n khI su gIac ngo sa u fham
do n voI o ng vao nga y 30 fha ng 3 nam 1880, fh ngho
fhua f fhu phap cu a o ng mo I fha f su chn muoI. Nam 45
fuo I, y nghIa sa u sac nhIom ma u cu a fhIo n, kIom dao va
ngho fhuaf fhu phap frong o ng da fro no n bu ng chIo u.
Sau do kho ng Ia u, Tossh duoc nha n su fruyo n fhu a fu
fhIo n su TokIsuI, ro I khaI sang phaI kIom da o Vo ao
2
va
hoa n chInh ngho fhua f fhu phap cu a mnh.

1
Yamaoka Tessh: Sn Cng Thiet Chu (1836 1888), thng ky
bu t hieu Thiet Chu c s.
2
Vo Duo oo, tieng Nhat: Mot ky, tieng Anh: No-sword
MA C KH VA S CHYKN BKN TRONG TH PHA P
31

Ky pbicn ba cb oa n
tbo i Ja i boa
Nbat /ic m tbu ou
tu tic n tra
Nha m fhan van ha
ThIo f Chu Cu sI

Ikuhen no hakuun t oki ni
ga o machi
ichi ren no shu mi zukara
cha o ni ru.
Jinshin banka Tessh koji

May troi Jam pbic n
cbo tay oc
Mua tbu giang nbc,
tu pba tra.

HInh 1
o v nga y gIac ngo cu a Tossh duoc ghI nha n chnh
xac, nguo I fa moI co fho fham djnh gIa frj cac fac pham
fhu phap cu a o ng ca fruoc va sau su chu ng nghIom fam
IInh ay. ung mo f knh hIo n vI dIon fu do phong Io n mo f
nof chu ky cu a o ng gap 50. 000 Ian, chu ng fa co fho kha o
32
saf 5 buc fhu phap duoc vIo f frong fu ng quang do I khac
nhau cu a o ng do fha y duoc su chuyo n bIo n raf fInh vI cu a
cac ha f muc II fI cuc nho |mac kh bokkI).
Thu pha p na y |hnh 1) duoc fhuc hIo n nam 1872, khI
ThIof Chu |Tessh) 37 fuo I, ky fhua f con chua chn muo I.
Nof chu bj go bo va roI rac. Ngay ca chu ky cu ng Iuom
fhuom, ro ra ng cha ng co chuf g kIo n djnh. Nhu co fho
fha y duoc qua a nh pho ng daI |Xom hnh 2), nhu ng ha f
muc fro ng ra f Io do va you of.

HInh 2
Nbung ba t mu c kbi pbong Ja i trong ra t /o Jo oa yc u ot...
33

HInh 3
... anb pbong Ja i cbo tbay mo t su cbuycn bicn sa u sa c
trong ta m nguo i oict.
Nhu ng buc fhu phap fIo p fhoo da y |hnh 4 va hnh 5)
duoc fhuc hIo n na m 1880, khI ThIo f Chu frIo f ngo va o
nam 45 fuoI. Tam IInh vIo n man, na ng Iuc fra n da y, no n
ma c kh fra n da y su c so ng. Chu ky ThIo f Chu da y vo fu
fIn. A nh pho ng daI nof muc |Hnh 3) cho bIof mof su
chuyo n bIo n sau sac frong fam nguo I vIo f da xay ra mac
kh raf kIo n djnh, nang do ng va gIa u sInh Iuc. o ng chu
bo n ca nh ghI:

Minb Trj Canb Tbn t bu nbat oi
ThIof Chu cu sI fhu

34

HInh 4 (Ho) HInh 5 (Long)

Thu phap fIo p fhoo | hnh 6) duoc vIo f va o nam ThIof
Chu 47 fuoI, nof chu uyo n chuyo n nhu nuoc cha y fra n Io n
xuo ng fro n maf gIa y. Chu ky ThIof Chu dac bIo f fInh fo
va fhanh fhoaf.

35

HInh 6

Tu bu u kbc son cban /a c Jja,
Tung /ai pbu quy tbj nguy co.

Nha m ngo do ng nhaf vI
Tung bnh quan chu c ThIof
Chu cu sI fhu

Kbc truo ng cban tbat
quc nba,
Gia u sang muon tbuo
cbl /a gian nguy.

Onozukara kei zan atte shi n no
rakuchi jrai fuki wa kore kiki.
Jingo tjitsu Fuji shi no tame ni
Tessh koji kaku

o ng cha y nhjp nhang
cu a muc ra f ro ra ng frong
su Io n manh cu a mac kh
|hnh 7).
36

HInh ?
Do ng cba y nbjp nbang cua muc rat ro rang trong su /on
manb cua ma c kbi...

HInh 8
Nc t mu c Ja m Ja c Juoc tbay qua anb pbo ng Ja i bic u bicn
nang /uc sinb Jo ng oa suc song...
3?

HInh 9

Duong kbi pba t xu
Kim tbacb Jicc tba u
Tinb tba n nba t Ja o
Ha su ba t tbanb

MInh Trj fhap Iu c
nIon fhap nguyof
Chnh f u vj Son
Cuong ThIof Tha I
Iang f hu

Kbi Juong kbi pba t
ra, Ja oang cung
xuyc n suo t.
Kbi tinb tban Ja
bo p nba t cung tu tbc
Tb oic c g cung
tbanb tu u.

Yki hassur u tokoro kinseki mo mata tori seishin itt nanigoto
ka narazaran.
Meiji jhachinen jgatsu Shshii Yamaoka Tetsutaro sho
So sa nh vo I mau fruoc, fhu phap nay |hnh 9) duoc
38
fhuc hIo n va o nam ThIo f Chu 50 fuo I |1885), mac kh
ca ng kIo n djnh va sa u fham hon.
nh fhan va frang nghIom, nof chu daf duoc su fhu
hu f va soI sa ng. Chu fhan, chu fhu 2 frong do ng fhu nh,
fIo u bIou cho fu do kho ng nga n mo cu a nof buf.
Chu ky ThIo f Chu, nof fhao hon bao gIo hof, nhung
va n fran da y suc ma nh. Nof muc dam dac duoc fha y qua
anh pho ng da I bIo u hIo n na ng Iuc sInh do ng va suc so ng
|hnh 8).

HInh 10
...mo t nam truoc kbi ong ma t, mac kbi cu c ky song Jo ng...

39
HInh 11

Yc t Jc, yct Jc, ba /a yc t Jc, ba /a
ta ng yc t Jc , bo Jc , sa ba ba.

MInh Trj nhj fhap nIo n fhap
nguyof
ThIof Chu Son Cuong Cao o fhu

Gyat ei gyat ei hara gyat ei hara so
gyat ei boji sowaka.
Meiji nijnen jgat su Tessh
Yamaoka Kho sho
Thu phap fho hIon fha n
chu frong af nha Tam kInh
fro n Iu a, hoa n foa n fu fa I doI
vo I moI ca u fhuc; nhu fho buf
va muc dang fhuo ng vo fron
ma f gIa y. !yo n chuyon va
pho ng khoa ng, fhu phap dIon
daf fuo gIac|praj) fu Tam
kInh. ThIo f Chu fhuc hIo n fhu
phap na y khI 52 fuo I |1887),
mof nam fruoc khI o ng maf.
Ma c kh cu c ky so ng do ng
|hnh 10).

40

Nam 42
tuoi.
Nhng net
nay c
ky tr c
khi ong
chng
ngo, rat
ung theo
yeu cau
ky thuat ,
rat ro
rang ;
nhng net
ch thi eu
sc song
va s loi
cuon.

Nam 45
tuoi.
ay la ch
ky cua Thiet
Chu ngay
sau khi
chng ngo.
Net ch
song ong
va ay nang
lc; co mot
s tang
trng ang
ke ve chi eu
sau va s an
nh t tam.

Su chuyen be n trong chu ky cu u Thet Chu

HInh 12 HInh 13

41

Nam 47
tuoi.
Phong thai
dan dan
thanh thoat
va tinh te
hn, ch ky
co mot net
trang trong
t nhien.

Nam 50
tuoi.

Net tinh te
va n co n,
cung vi
cam quan
hap dan
rat am
sau .

HInh 14 HInh 15

42

Nam 52
tuoi.

Ne t ch
uyen chuyen
chay tran
nh n c,
thanh thoat
va t chu ,
mot ch ky
tuyet ep.

Nam 53
tuoi.
Ch ky
trc khi
qua i.
Nh the
c t tao
bi mot
nang l c
vt qua
s c ng i,
vie c nay rat
gan vi s
tao ta c cua
mot v than
(kami).

HInh 16 HInh 1?

43
Thut huy gu
Cac fac pham cu a cac ngho sI fhIo n danh fIo ng Iuo n
Iuon co gIa frj va vIoc gIa ma o Ia duong nhIo n. Raf nhIo u
su mo pho ng duoc ba f chuoc mof cach fInh vI, phaI ca n
con ma f fInh doI mo I bIo f duoc su gIa ma o.

HInh 18: Thu t HInh 19: Gu
44
Hnh 18 Ia mof buc franh fhaf cu a ThIof Chu va hnh
19 Ia mo f ba n sao chop. uc franh co no I dung vo chIoc
fhuyo n Thaf fha nh faI |ShIchIfukIjIn) co ghI do ng chu:

Yo o wataru mi chi to t oeba tonikaku ni
yoku no asase o yuku to kot aeru
Tessh Kho sho

Nc u ai bo i ba ng ca cb na o Jc ouot qua tbc gioi pbic n toai
nay, nc n bao ooi bo rang. bay Ji xuycn qua nbu ng cbo nong
ca n cua Jam mc.

Nof buf frong buc franh fhaf fh fInh fao, do u da n va
ma nh mo; con frong franh gIa fh Iua n qua n va fhIo u kh
hop |kIaI). Chu ky, hnh da ng chIoc fhuyo n, va go n nuoc
frong buc franh gIa fh sac ca nh hon. So sa nh fu a nh
pho ng daI, fa fha y nof muc frong franh fha f fh mom ma I
va so ng do ng frong khI o franh gIa fh qua n quoo va pha n
fa n |hnh 20 va 21 ).

45
HInh 20: Ma c kh franh gIa HInh 21: Ma c kh f ranh fhaf

Trong haI buc fhu pha p na y
|hnh 22 va 23), fhaf kho
ma xac djnh duoc dau Ia no f
buf fha f cu a ThIo f Chu.

Xu s pbong /uu
tbuy tba cb gian
Tbic t Cbu cu s tbu

ShoshI no fry va suIsokI no
kan arI.
Tossh koj I sho

Kc s so ng o Jo i, tbong Jong
nbu nuo c cbay qua Ja.

HInh 22: Gu HInh 23: Thut
46
CH NHAT
"Thu pha p Ia fam ho a". Y na y xuaf pha f fu mo f nga n
ngu cu a nguoI Trung Hoa fhoI xua; yo u fnh cu a fhu pha p
chI nam frong mof nof chu nhaf |).
1

uoI da y Ia nhu ng chu nha f cu a 5 guong maf kIof
xua f frong Pha f gIa o Nhaf a n fham duom phong cach
fhIo n. Su khac nhau gIu a cac fac gIa duoc bIo u Io ro frong
chu nhaf cu a ho.

HInh 24: To ng Phong Iou SIou |Shho Mych)
Nof bu f frong chu nhaf na y sac sao voI kh hop, xuaf
hIon nhu muo n xuyon fhung frang gIa y. Nof muc frong
kIo u chu mo f no f ma nh mo fra n nga p kh Iu c, ra f bnh
fha n va frang fro ng.

1
lch
CH NHA T
4?

HInh 25: Nhaf Huu To ng Thuan |Ikky)
Kho co fho fm fha y mof fhu phap chu nhaf na o
frong sa ng nhu chu na y. Kho ng co mof dau vof fu ham
hay ho I hof; nof chu manh mo va frong sa ng. Sa ng su a
va ro ra ng, da y fhaf su Ia mo f chu nhaf fra n da y sInh Iuc.

HInh 26: ach An
Nof chu nha f Io n ma nh, kho ng go o p frong foa n fho
ca u fruc cu a fhu pha p, cu ng suc ma nh pho ng xuaf fu no f
muc khIo n fa co fho cam nha n duoc. Mac du hnh da ng
go gho, nhung no ra f fu nhIo n, fham da m cha f an fInh.

48

HInh 2?: Tu Van A m Quang
Tac pham cu a Am Quang co fho mo fa Ia "ngho fhuaf
phI ngho fhua f". No f bu f da va n du ng ba ng mo f su fu fIn
fo I fhuong, nof muc fham sa u va o frong frang gIa y. Chu
nha f na y ro ra ng Ia duoc fho hIon boI mo f fam ho n
fhanh cao fra n da y kInh nghIom so ng, no n pho ng xua f ra
mof nof faI hoa nho nha ng.

HInh 28: ThIo f Chu
a y Ia mInh ho a cho ca u no I: "o cho mo f fac pham
fhaf su so ng do ng, fh mo I mof frong ngan so I Io ng cu a
ngo n buf phaI fham fran na ng Iuc". Nof chu ma nh mo
khac fhuo ng, va cu ng chu a da y su am ap va fnh fhuong.
CH NHA T
49
50

51

Chuong 2

M M N NH H H HO O AA

52
NH NG MA TH PHA P THK N
Tbu pba p t bic n kbong pbu tbuoc oao so nct bay so
cbu, ngay ca cbl mot nct cu ng co tbc cbu a Jay y ngba oa
co mot /uc t ac Jong rat ma nb Jc n nguo i t buong ngoa n.
Nbu ng mau trnb ba y o Jay gom nbic u tbanb pba n
nbung oa n pba n anb boat Ju ng so ng Jong t u t uo ng tbicn.
1. Nhut Huu To ng Thuu n |Ikky Sjun)
14S0, J0,6 x 60,Scm, Tokyo, bo suu ta p tu nban
Omou ka
tayori
kaze ya
fukuramu

Co bnb bo ng to i
trong tim cm:
Duong nbu gio
mang tnb yc u Jcn.

Nof buf frong
NHNG MA TH PHAP THKN
53
fhu phap na y fInh fo khac fhuo ng; nof chu manh nhung
fra n da y kh Iuc, so I no I nha y nhof xuyo n qua frang gIa y.
Mac du cac fhIon su chuyo n vIof fhu pha p bang chu Ha n,
nhung fac pham na y Ia mof ma u fuyo f my doc da o vo
song ba ng ma u fu Nha f
1
uyo n chuyo n, vo ngaI, bay bo ng,
frang nha va fhuo f fha.
2. Cung Bu n NhI Tu ng |Mi yamoto Musashi )
1640, kicb tbuoc kbong ro, ban go c bj tbic u buy trong Tbc
cbic n tbu 2

Tru c cbl
nban ta m
Vu Tang fhu
Jikishi
ninshin
Musashi sho

No I dung
cu a fhu phap Ia do ng fhu 3 frong ba I ko sau da y cu a o -
do a f-ma:
Ba t /a p oan tu
Giao ngoa i bic t truycn
Truc chi nhu n lum
Kicn tanb tbanb Pbat.
Mac du fnh frang o va ng cu a gIa y, 4 chu Truc cbl
nba n t am cu a MusashI va n ma nh va sac. Chu ky cu ng
fha ng fha n va ma nh mo khac fhuo ng.

1
kunu
54
3. ChI Ou o Vo Nun |Shi d Munan)
1670, J4. 6 x 6Jcm, Vic n Bao tang Kongi n.

Mof chu fam |) ma nh mo, uy nghI; hIo n hIo n frong
sa ng va ruc ro. Chu ng fa no n duy fr caI fam dIo u ky nhu
fho frong do I so ng hang ngay.
o ng chu bo n ca nh ghI:

Cbi Jao am cbu
Kokoro Shi d Anj u

NHNG MA TH PHAP THKN
55
4. Bu n Khue VInh
Tru c |Bankei Eitaku),
1600, S0 x 42cm,
Vicn Ba o ta ng
Kongin

Tbong tban nban
a n Khuo fa u fhu
Tsu shIn gon
Bankei sho

Pha p fhan nhan ra
duoc nhung g maf
fhuong khong fho
fhay, va ngho duo c
nhung g faI khong
fho ngho do Ia caI
fhay chan fhaf. Tho
hIon mof cach uyon
chuyon va raf so I noI,
ba chu nay khong fho
cho Ia duo c vIof
nhuan nhuyon nho
ky fhua f. Tuy nhIo n,
ca m nhan bao quaf Ia
mof fho haI hoa
fhong nhaf .

5. Bu ch A n Hue Hu c |HakuIn kaku)
56
1760, S1,6 x J1cm, Esci
Bunko

Hma
Chung fu Taf -da n vIof cho
Fud My .
1

Mac du dang fhu phap
na y nhIo u nguoI khong doc
duoc, nhung va n khong gIa m
dI ha p Iu c cua no. |Thaf vay,
nou do c duoc Ia mof yo u fo,
fh su fhuong ngoa n fhu
pha p fhIon so vo cung han
cho ). Iou f hu huf nguo I xom
Ia nof chu do p, frong sang va
manh mo, chua du ng foan bo
ba n chaf cu a fhu pha p.
NHAT C C A CA C
THK N S

1
Vo gu thch ch tot tho phup cho 1ut-du n tSiddha), xn xom
Sucrod Cugruphy o tho Lust tShumbhuu).
NHAT C C A CA C THK N S
5?
Va o t bo i Ja i Murat a, t bc ky t bu
16, nguo i ta cbo ra ng trung ba y cac
tuyct pbam bo i bo a trong mot buo i
tra Jao cu ng co y ngba tuong Juong
tbu pbap cu a t bic n su, trong t bo i
Ja i EJo (160J-1S67, nbat cu (ichi gy
mono) Jac bict tro ncn t bo ng Jung.
Tbay o Jung nbic u tu nbu
trong ba i kc (geju bay pbap ngu
(hgo, nbat cu cbl ca n oai cbu Jc
Jic n Jat y ngba sau mau. Hop /y
kbi cbo ra ng nbat cu /a t oa n t bc, no
nbu /a mot buc tranb bon /a mot
cum cbu Jon tbua n.
1. Nhut Huu To ng Thuu n |Ikky Sjun)
14S0, 126 x J2cm, Eisci Bunko

Cbu ac ma c tac
Cbung tbic n pbu ng banb
Sho aku maku sa shu zen bu gy
Kbong /a m ca c Jicu a c
8ic ng /a m ca c oic c /a nb
uc fhu pha p na y cha ng kom g so voI buc fhu phap
go m ca p ca u do I duoc frung ba y va Iuu gIu fa I chu a
ShInjuan, chI nha nh cu a aIfokujI. Tu su sap xo p chu da u
58
fIo n cbu , cho do n chu t bic n nho hon duoc xop va o
do ng cuo I, van co mof cam gIac chac cha n vo fnh vu ng
cha I, ga n nhu du do I va fra n da y sInh kh frong no f mu c.
o Ia haI ca u da u frong ba I ko cu a uc Phaf Thch
Ca Mau NI.
1
HaI ca u cuo I Ia :

Tu fjnh ky y
Thj chu Phaf gIao.

Tu tbanb tjnb ta m y
o /a /o i cbu Pba t Jay.
Mof cach nghjch Iy, moI vIoc do u kho ng fho fha nh
fu u no u nguo I fa co n dnh ma c va o y nIom fhIo n va ac.
Thu pha p cu a Nha f Huu To ng Thua n fho hIo n hoaf
du ng fu fa I cu a ca nh gIoI vo nIom.

1
Theo T-khu gii kinh, o l a bai ke cu a c Phat Ca-diep.
59
2. Phong Ngou Hue Huu n
|Fgai Ekun)
1646, S6 x J0cm, Eisci Bunko

Hoi buc Jong oicn
nbat kboa Jao
Phong NgoaI fhu
Ten o kai kei su ni
ikka no momo
Fgai sho
Tro buoc qua ouon Jong
Mo t trai Ja o ou a cbin
Vung chaI nhung on hoa,
kof cau fInh fo ma fran day
nang Iuc fInh fhan, da y Ia fhu
pha p mof nhaf cu manh mo.
VoI pha m vI rong Io n, do ng chu
fuon chay f rong dong fhIon
sInh do ng. ong chu na y hoI
fhIou can doI mof chuf, nhung
quan bnh nho chu ky duoc
fho m vao pha duoI bon fraI.
Chung fa co fho hIou cau f ron
fhoo nghIa: ma c du co nhIou
phaps mon cong phu f u fap
kha c nhau, nhung chI co mof
Phaf f anh.
Thu pha p, cung va y, baf
Iua n daI ngan hay noI dung ra
sao, cung chI Ia bIou hIon cua
Phaf f anh.
60
3. Bu ch An Hue Hu c |Hakuin Ekaku)
1776, 126,4 x 2S,2cm, Eisci Bunko

Nhaf fho c pha fam quan
Mo t mu i tc n ba ba a i.
Ichi zoku ha sankan

a y Ia mof ma u fhu phap da ng
khoI fuyof do p cu a ach A n; nof
chu cau fruc manh mo ba ng nof
buf dam muc. Chu pha va chu fam
frong sa ng va da y na ng Iuc khac
fhuo ng.

uc fhu pha p nay dch fhaf Ia
mof frong nhung fuyof fac cu a
ach A n. Cau na y xuaf phaf fu fac
fhu 56 frong ch nham Iuc
|HokIganroku), nhu fho raf hIo n
fhaf frong chnh fu ng nof chu
fa nh gIac fhua n cha n co fho pha
fan moI chuo ng nga I.

61

4. An Son Ouy Oe n
1S10, 127 x 27cm, Eisci Bunko

Vu qua son sac da
Mua tanb, nui xanb bon

Ame sugi te sanshoku oshi

Ma c du ca c chu kho ng dI IIo n vo I
nhau, nhung kho ng fho cho rang
khong co su ga n bo. Nof bu f frong
sa ng, nhu fho ca u fho duoc mIou fa
mof cach sInh do ng ba ng no f chu.
Khong co fnh cach nghIo p du
noI da y, chI fhua n fuy fnh fao nha
hIon hIo n. Thu pha p na y bIo u hIon
phong fha I nhIof fnh va fhanh
fhoa f cu a A n Son.

62

5. Te n Nhu NghIu Phum |Sengai
Gibon)
1SJ0, S6, 6 x 2Jcm, Eisci Bunko

Chung sInh fa m frung chu Phaf ung
hIon.
Cbu Pbat ung bicn ngay trong ta m
mo i cbu ng sinb.
Shujo schinchu shobut su masa ni
genzu beshi.

Mof nhaf cu sInh do ng cu a
fhIo n su vo ngaI TIo n NhaI. Nof
chu nhu xuaf hIon fu nhIo n fron
frang gIa y kho ng can no Iuc cu a
y fhuc, nhung chu ng kho ng ho
ro I ram va Iuom fhuom. "Taf ca
chung sInh dou fha nh Phaf bIou
hIon quan nIom cu a TIon NhaI
frong vIoc gIaI fhoaf cho moI
hu u fnh.
NHAT C C A CA C VO S
63
Tat nbic n tinb t ba n tbic n Juoc t ic p ca n Jc Ja ng nbat
qua cbu t a ng ni, nbung su sa ng t a o ngbc t buat tbic n
kbo ng cbl gio i ba n trong gio i t a ng s.
Trong bat ky tran cbic n na o, cac cbic n s Jcu Jo i
Jic n truc t icp oo i sinb tu, t bc nc n ai Ja /am sa ng to Ja i
su trong Joi tb nguo i ay tbat /a mot bac tba y cu a Vo
Ja o (bdo, cu a pbuong pba p qua n su.
Tinb na ng Jong, t ba ng tba n, /icn quan Jcn oa n Jc
to n tai bay kbo ng t on t a i Juoc pban anb rat ro trong t bu
pbap cua cac oo s.
Mac Ju mot oa i oo s co t bu pbap Juoc gio i t bic u o
Ja y rat ngbicm tuc trong cong pbu t oa tbic n nbu
Tbuyc n Ba n Cbanb Tam,
1
Ja tro tba nb tbic n su oa o
nbung nam cuo i Joi mnb nbung su rc n /uyc n cot yc u
cu a bo /a Vo Ja o.
Va y t b, tbu pbap cu a oo s oa cu a t bic n su kbac
nbau nbu t bc na o:

1
tSozok Shsun)
64
1. Thuye n Bu n Chu nh Tum |Suzuki Shs an)
1660, 46,4 x 12,2cm, Eisci Bunko

Nam mo Ja i cuong tinb ta n Jo ng
manb Pbat
Namu taig shjin ymy but su
Shsan (kao)
u Thuyon a n Cha nh Tam co
goI pha p fu f a p cu a mnh Ia NI Zon
|Nhan vuong fhIon hay Ho phap fhIon),
nghIa Ia noI fhoo ca c vj Ho pha p
fhuong bao ho chon gIa Iam, nhung
mau fhu phap nay xuaf phaf fu fa m no
Iu c khong ngu ng f rong vIo c cuu do
chu ng sInh cu a o -fa f Quan Tho A m.
Nof chu dou da n, mo m maI frong
phong fha I raf nghIo m frang; ma c kh
an f jnh sau fha m, kho ng guong o p va
raf phong khoang. "MoI vIo c dang no
Iu c pha I duoc fhu c hIon bang mof fnh
fhan chn cha n va khong go bo Ia
cha m ngon cua Thuyon a n Chanh
Tam.
af ky aI xom fhu phap nay roI
duong nhu dou ca m fhay dang f ra n
mof y djnh Ia m moI IaI mnh.

65
2. BInh Son Tu Long
|Hi rayama Shi ry)
1S20, 1J1 x 67, 6cm, Vicn
Bao tang Tessh Kai

No oa
Van Tru Chan Nhan
|Mof fon goI kha c cua
nh Son Tu Iong)
Con c cb noi gian
Do-a
Unch Shinji n
"o-a Ia a m f hanh
phaf ra fu mof con och
noI gIan. Thuo xua, co vj
vua nuoc Trung Hoa
fhong IInh quan Inh
fham du mof cuo c chIon
ac IIof, ong f a gap phaI
mof con och nho xu
dang phong Ion fhan
hnh, san sang chong IaI
do I quan hung hau xa m
pha m vao Ia nh fho cua
mnh. Su ng sof f ruoc
fInh fhan baf khuaf cua
con o ch, vj vua dong vIon
bInh Inh ha y f ho hIon
fInh fhan du ng manh
fuong fu nhu fho frong
khI chIon dau voI quan
fhu.
66
nh Son Tu Iong no m hof su c bnh
sInh cua mnh vao haI chu na y. Tuong
fruyon moI khI Tu Iong vung ngo n buf
Ion, muc ba n fung foo kha p fran nha;
khI vIof fhu pha p fuyof pham na y,
chac han can phong phu day mu c.
ung Ia kh ho p |kIaI) chay fran fu
ngon buf ra frang gIa y. Khong nhu ca c
fhIo n su, Tu Iong kho ng bao gIo a m
chI don "fhIon hay gIa I fhoaf f rong
fhu pha p cua mnh, nhung fac pha m
cu a ong khong ho fhIou fInh f ha n
fhIon.
3. Son Cuong The t Chu |Yaomaka
Tessh)
1S00, 110 x JS,6cm, Vicn Ba o tang
Tcssb Kai

Tu nhIon phong nguyof fnh vo fan
ThIof Chu cu sI fhu
af fro I gIo maf fra ng fhanh
Thong dong vo han fhoa fnh quo xua.
Jinen fgetsu j mujin
Tessh koji sho
Y cau fho na y duo c fho hIon ro
frong fu ng no f chu. o I vo I ThIo f Chu,
fhu pha p khong pha I chI Ia bIo u hIo n
cu a "vo nIo m"; ma con Ia mof phuong
fIon fhIon xa o do gIu p chung sInh gIa I
fru dau kho. o vay, fhu pha p cu a
ThIof Chu coI mo va raf nong nhIof.
6?
4. Thu ng Hu Chu |Katsu
Kaish)
1S00, 110 x JS, 6, Vicn Bao
ta ng Tcssb Kai

Ta m vIon vong su Iy
Ha I Chu
Kokoro tku jiri o bsu
Kaish
Vong ta m kbong con
8u /y tic u oong

ay Ia mof f a c pha m go m
nhung chu manh mo, fhang
fhan. Chu fhu 3 |vong - ),
co vo khong fhanh fhoaf,
nhung nhung chu f Io p f hoo
IaI fho hIo n nof f Inh fo rIong
frong fhu pha p cua Kaish.
Su fInh fao, an nhIon, va
vung chaI Ia ba ng chung cho
nhung nof chu bay buom.
Kof cau hoI fho ra p cua mu c
co Io do gIa y xau. Nhu y
frong cau fho, mof khI su
phan bIof gIu a caI na y va
ca I kIa duo c gIaI fru, f h fu
do chan fhaf so hIon bay.

68
5. Cuo Ke u Ne
Chu |Takahashi
Deish)
1000, 1J4 x 6J, 7cm,
bo suu ta p tu nban

Vo sI dao
No Chu
Iao nhan fhu
Bushid
Deish rji n sho
Tu fhu pha p na y
bIo u hIo n nhung f nh
chaf cu a Vo sI dao
do Ia fra m f Inh,
manh mo, duf khoaf
va chan fhanh. Mac
kh raf frong sang.
oIsh ho c fhu pha p
chu fhao voI mof vj
fang ky da c nguoI
Trung Hoa fo n KaIsu
frong nhIo u na m,
cung nhu hoc ngho
fhuaf su dung gIao
|spoar); a nh huo ng
cu a haI mon hoc dou
co fho fhay ro frong
nof buf Iong. Chu ky
fuyof do p hof fhay dou Ia mof fac pha m foan my.
NHNG PHA P KH TRONG THKN TO NG
69
NH NG PHAP KH TRONG THK N TO NG
Tru truo ng, ga y tru c, truc bc /a
nbung pba p kbi Jung Jc Jay nguoi mo t
ca cb ngbic m tuc. No bic u tuong cbo cong
pbu tu ta p ngbic m ma t oa boa t Ju ng
kbo ng ngan ngai. Kbi tbc bicn trcn trang
giay, nbic u yc u to Juoc kc t bo p cba t cbc
trong mo t nc t Ja i, oa trong Jo , ta co tbc
nba n ra Juoc nang /u c tba u tboa t ta m
/inb /on /ao cu a nguo i ngbc s.
1. Bu ch A n Hue Hu c |HakuIn kaku)
1760, 12S,S x 20,1cm, Eisci Bunko

Kono waro o
osoruru hito wa gokuraku e.

Nguo i nao bict so cay gay
tban na y
Tb nguoi ay Jang o trc n Juong Jc n nic t-
ban.
ay Ia cay ga y fhan hIom co voI
nang Iuc manh vo cung. NguoI fa fIn
ra ng fhan IInh dung cay ga y saf nay do
frung phaf nhung nguoI a c f rong ca c dja
ngu c. KhI con fho au, ach An raf so khI
ngho gIa ng kInh vo canh gIoI dau kho o
dja nguc no n da hIon doI mnh frong vIo c
fu fa p. Cay gay saf fhaf Ia dang so,
nhung no fhu c da y fa f ro n con duo ng fao
fhIon nghIo p.
?0

2. Tou O ng Nguye n Lu |Sui Genro)
17S0, 1J2 x 26, 6cm, Eisci Bunko

Thuc da c fham ho c su faf.

Shikit oku sureba sangaku no koro owaru

Kbi tbong Ja t su /y roi,
Tbam tbicn bo c Jao cbo troi cbang mang.

No u nam duoc ca y ga y dI duo ng
don gIa n na y,fh ngay fuc khac, nguoI
hoc fhIon xom nhu xong vIoc.
Mac kh o da y pha n a nh su IIo u
ngo sa u fham va frong sa ng ay.

?1
3. Oo ng Lu nh Ve n Tu |Trei Enji)
1700, 126 x 2J, 6cm, Eisci Bunko

Van mon da I su vIof fru fruo ng f u
hoa fa c Iong fho n khuo c can khon.
ong Ianh

a i su Va n Mo n no i.
Ca y tru truo ng bic n tba nb ro ng,
nuo t tron ca troi Ja t.

Ummon t aishi iwaku:
shujsu kashite ry to nari kenkon donkyaku su.
Trei (kao)

Ca u na y duoc frch fu fac fhu 60
frong ch nham Iuc |Heki gankoru). Mo f
ca y ga y vo frI hoa fha nh mof chu ng
sInh gIac ngo, fu mnh chu a fro n ca
son ha da I dja. Tac pham na y dju
dang hon cac fhu pha p fho ng fhuo ng
cu a Trei, va no f fI mI cu a o ng ca ng
hIon nhIon hon.

?2
4. Tu Vu n A m Quung |Jiun Onk)

MInh da u IaI da mInh da u da
8a ng Jc n, Ja nb tbco sa ng
Myt rai ya myt da
a y Ia ca y ga y cu a Pho Hoa
|Iuko), mof vj fa ng noI fIo ng ky dac
doI uo ng. Su fhuo ng Ia ng Io do n
ga n bo n cac fhj da n ro I Iam ho gIa f
mnh bo I IoI no I b a n nay:
8a ng Jc n ta Ja nb
To i Jc n t a cu ng Jc p
Bo n pbuong t am buong Jc n t a Ja nb
toi t a nbu gio /oc.
Hu kbo ng Jc n t a cu ng Janb /uo n

Ca y ga y na y co nghIa Ia su dof
nhIo n; no duoc vIo f xuo ng gIa y ba ng
mof no f buf kIo n djnh va duf khoa f
nhu sam chop.
a f Iua n noI nhu fho na o, hoac
fa co do n fu co I gIo I na o dI nu a, fh
mof fra n mua do n so nga n chung fa
an nghI o mof noI qua da y du fIo n
nghI.

?3
5. Tuo ng Buo Vu n Nhu |Zh Bunga)
1S40, 1J2, 6 x 20,2cm, suu ta p cu a
Bc/inJa 8ucct

NIo m xuaf son hnh chu f ruong fu
a khaI f hap nhj ngo c phu dung.
Tuong ao fhu

Nba t cay gay o nui oc
ap ra no ro Joa scn sang ngoi.

Nenshutsu su sangyo no shujsu dakai su
jni gyoku fuy.
Zh sho

O da y, ca y ga y Ia bIo u fuo ng cu a
fu faI vo nga I, co fho bIo u hIo n
frong baf ky da ng fhuc na o. No f buf
co vo hoI cu ng mof chu f, nhung co
fho do fnh cha f cu a gIa y.

?4
6. Ngh Son The n Lu |Ginsan Zenrai)
1S60, 122 x 2Scm. Vicn Bao tang
Kongi n

ao dac fam fha p bong
ao baf dac fam fha p bong.
Sa c fru Iou Ta m NghI Son

Noi Juo c ba muoi gay
Noi kbong Juoc ba muoi gay.

Ii eru mo sanj (b)
ii erazu mo sanj (b)
Chokuj Myshin Gisan
u o ng co no I duoc hay kho ng,
cu ng Ia nh ba muoI ga y Ia kha u
quyof cu a uc Son |Tokusan), mof
fhIo n su Trung Hoa. Su fhuo ng da y
do fu ba ng cach cho ho fhuong
xuyo n nom muI vj cu a ca y ga y baf
nhj.
a y Ia ca y ga y cua uc Son
manh mo, baf ngo, fha ng fa f.
?5
?. NghIu Ouo ng Xuong Thu c |Gido
Shoseki)
1S60, 122,6 x 20cm, Zcn Bunka
Kcnkyjo

ThIon ha Iao hoa fhuo ng su c khuo c
dau.
La o boa tbuo ng trong tbic n ba
cung pbai cui Ja u truo c cay gay nay.

Tenka no r osh no
kbe o shukukyaku su.

Ca y ga y sa f na y duoc fa o no n
ba ng suc ma nh foa n dIo n cu a fhu
phap, mof no f don doc chu a fro n
fha n, fam va ngo n buf.
Mof pha p kh kInh khIo p nhu
fho so khIo n ngay ca nhung vj
fhIo n su fa n fam nhaf cu ng pha I
khop nop.
NghIa uo ng Ia do fu cu a
NghI Son |CIsan), nhung fhu pha p
cu a su vuof xa ca fha y mnh.

?6
8. Son Cuong Thet Chu |Yaomaka
Tessh)

Kono waro ni
osoruru hito
wa gokuraku e.

ThIof Chu Cao o fhu

Nguoi nao bict so cay gay tban nay
Tb nguoi ay Jang o trcn Juong Jcn
nict-ba n.

Ca y ga y saf ma nh mo duoc vo
ba ng muc raf dam. Nof muc nhu
fho bj Ioa ng o gIu a fha n, nhung fa
va n co cam gIac phong phu fham
duom khong ho suy gIam.
Ca y gay saf na ng do ng, da y
kh fho na y hIo n hIon frong ca ba
chIou.

??
9. Num The n Bo ng - Ou ng Chu u
|Nantemb - Tj Zench)
1010, 14S, 6 x J7,6cm, suu ta p cu a
Rubinf en.

ao dac Nam ThIon bong,
ao baf dac Nam ThIo n bong.
Nam ThIo n o ng a ng Cha u
Noi Juoc, /anb gay Nam Tbicn,
Noi kbong Juoc,
cung /anb ga y Nam Tbicn.
Ii eru nant emb ii erazu nantem(b)
Nantemb Tj

a ng Chau |Tj), duoc bIof don
nhIo u vo I fo n Nam ThIo n o ng sau
khI su doo cay gay bang cay nantcn
|nam fhIon). Su dI ha nh cuo c kha p
noI voI ca y gay IoI koo nhIou pha p
su vao vIoc franh Iua n Phaf pha p.
Nhung fa c pha m f ruoc cu a su khong
ga y duoc nhIou an f uo ng, nhung fa c
pha m fhuc hIo n vao cuoI doI fh raf
co y nghIa. Ma c du fhu pha p cu a
Nam ThIo n o ng khong co g da c
bIof sau sa c, nhung no Iuon co nof
fao nha.

?8
10. Son Bu n Huye n Phong
|Yamamoto Gemp)
1060, 1J1 x J1cm, Zen Bunka
Kenkyj o

Nurakura mono o otsu
b nari
Hannya

af Nha
|af Nha Ia pha p danh cua Son
an Huyo n Phong.)

Kc /uoi bic ng sc bj Janb boi cay gay
nay

Mof ca y ga y da y sInh Iuc
khac nu a; ngho sI sa ng fa o ra no
dI nhIo n Ia mo f nha n vaf song
do ng. Thu phap na y fhanh fha n
va da y a n fuo ng; mac kh frong
mo. Ca y ga y nhu fho so Iam cho
mo I nguo I fInh mo ng.

VK N TO NG
?9
VKN TONG
Lam sao Jc Jicn ba y, kbi Pbat t a nb kbo ng t bc nbn
tba y bay so mo Juoc: Tbu pbap tbic n Ju ng mot oo ng
tro n (oic n tuo ng Ens, Ja ng Jon gian nbat trong tat ca
bnb a nb, Jc bic u /o su Ja Ja ng cu a Ja o Pbat tro ng
kbo ng nbung tro n Ja y, oo t an, ro ra ng, tro n oc n.

1. Nhut T Vu n Thu |Isshi Monju)
1640, JJ X 66, 6cm, Eisci Bunko

!
,
7
!

80
Khan, kha n!
an dja phong quang,
Nga vo can.
Nhu ho I ma 7
of!
VInh Nguyo n fu Va n Thu

Miyo miyo honchi no fk ware
nanji ni somoku nashi etsuya totsu
Eigenji
Monju (kao)
Nbn xcm! Nbn xcm!
Pba t ta nb rang ngoi.
Ta cbang Jinb Jang
Nguoi bic u cbang:
O i!

Phaf fanh cu ng chnh Ia ba n fa nh cu a chu ng fa va
cha ng ho an da u noI da u. No ngay o da y, chI ca n fa nha n
ra.
u vo ng fron ro ra ng va frong sa ng, nhung fnh chaf
gay ca n fhuo ng hIo n huu frong vIon fuo ng hIo n nhIo n
khong co. Co Io su so sanh na y fhIo u chIo u sa u v xua f
fha n cu a nguo I vIo f fhu phap frong suof fho I fhanh nIo n
Ia mof quy foc cung dnh va su vIo n fjch vao nam chI co
39 fuo I.

VK N TO NG
81
2. Bu n Khue VInh Tru c |Bankei Eitaku)
1600, J0 x 66cm, Eisci Bunko

Thanh quang fuc sa c sac
Man muc fa n gIao huy
an Khuo fau fhu
A nb sa ng kba p mo i noi
Cbo i ngo i trong Jo i mat.
Sei k shikiji ki o inshite,
mammoku kki o tsukusu
Bankei s sho
KhI chu ng fa nhan ra Phaf fanh, faf ca mo I hIo n f uo ng saI
bIof do u hIon huu nhu chu ng dang Ia, duong nhu foa chIou bang
vo do p ruc ro huy hoa ng vo ha n. Mof nua vong f ron bon f ra I
duoc vo fruoc f Ion, roI don mof nua bon pha I. HaI nof buf raf
frong sa ng vo I mof ca m nhan phong khoa ng va sau fha m.

82
2. Bu ch A n Hue Hu c |Hakui n Ekaku)
Ensh Hamamatsu yoi cha no dedoko
musume yarit aya i yocha o tsumi ni
Hamamatsu /a oung no i tic ng tra ngon
Ca c tbo n nu Jang bai nbu ng Jo t non.
VIon fuong nay kho ng phaI duoc fao fhanh bang mof
phong ca ch gIan don; no fraI ra nhu da m may cuo n cuon f rong
mof khong gIan ba chIou song dong. NoI Iu c bIou hIon f rong nof
buf f u chu mof ca ch fhanh fha n, nhung manh mo va da y nang
Iu c, kho ng co dau vof fac nghon. Suy xof vo phong ca ch fhu
pha p f rong do ng fho bon canh, fh fac pha m na y duo c fhu c
hIon vao nhung na m bay muoI cu a ach An. Ca u f ho do f ro n
franh bIo u fhj Phaf phap vI dIou kho ng ngoaI cuo c song hang
ngay.
VK N TO NG
83
3. Oo ng Lu nh Ve n Tu |Trei Enji)
1700, 60 x 76cm, Eisci Bunko

ThIon f huong fhIon ha kham fIou kham bI.
o ng Ianh fhu
Tenj tenge warau ni
taet ari, kanashimu taetari.
Trei sho (kao)
Nban cbju bc t mo i nic m oui no i buon trong tbic n ba .
u fhu c fo Ia su duo c monh danh Ia "ong Ia nh fI mI",
nhung chang co chuf f I mI nao frong vIon fuong va dong chu
na y. o Ia mof nof raf da m nhu fho vung mof fhanh kIo m
nang va chang co g hon Ia fnh chaf frong sang o do nhung
g an maf duong nhu dou chua dung bon frong co Io phan anh
nIo m say mo Ma f fo ng cu a o ng Ia nh. Kho ng ngac nhIon khI
mof nha fhu pha p frong dong ach A n vo non mof vIon fuong
sInh do ng cung voI mof fho ng dIo p manh mo nhu f ho fIong
cuoI hay nuoc maf, ngoaI Phaf fa nh ra fh khong Ia ca I g ca.
84
4. Thu nh Chuye t Chuu Xu |Seisetsu Shcho)
1S1S, J6 x 46, 6cm, Eisci Bunko

Tare yara ga kokoro ni nitari aki no tsuki
Seisetsu
Ai ba o, /ong ta to trang tbu:
Io ng fa fo fra ng fhu Ia mof ca u frong fho cu a Ha n
San |Kanzan). Va n con foa chIo u mof cach fjch Iang, va ng
fra ng vIon fuo ng Ia ng Io , frang nghIom nay Ia mof fac
pham cua Tha nh Chuyo f frong nhu ng nam cuo I do I.

VK N TO NG
85
5. Tru c Chu u Ho The n |Takuj Kosen)
1SJ0, 20 x 60, 6cm, Vic n Bao tang Kongin

Nga fhu do an on
ThIon nhan f huong sung man.
TIon Hoa vIon Trac Chau fhu
Canb gio i ta an on
Tro i nguo i tbuong sung man.
Ware shi do ni an- non shi t enni n tsune ni jman su.
Zen Hanazono Takuj sho
a y Ia mo f ca u frong kInh Pha p Hoa. Trong vIon f uong
na y, Trac Chau chI bay cho chu ng fa co I Tjnh do, coI Cu c Ia c.
Tjnh do cha ng pha I Ia noI nao khac chnh Ia fho gIoI na y, vo I
faf ca kho dau va phIo n nao, Ia co I Cu c Iac khI nhn bang nha n
quan gIac ngo. VIon fuong nay ha m chua frong pha m vI cua no,
co f ho duo c hnh dung Ia moc mac va fhang f af.
86
6. Thu Nguye n Tu Nguye n |Taigen Shigen)
1SJ0, S7,6 x 2Scm, Eisci Bunko

Thj fha p ma
La ca i g:
Koro nan zo
KhI u c Phaf Thch Ca Mau
NI nhn fha y sao MaI mo c vao
sang mong 8 fhang 12, ngaI fhof
Ion rang: Ky Jic u tbay! Ky Jic u
tbay! Tat ca cbung sinb Jc u co
tri tuc oa Ju c tuong Nbu Lai.
Thj fha p ma khong pha I don
fhua n Ia cau ho I, ma Ia IoI no I
bIo u Io su nga c nhIon va fa n
fhan vao Iu c chung ngo nhu vay.
Trong suof 18 na m, moI
ngay Van Mon |!mmon) dou ho I
do f u mnh: Thj fha p ma7 ma I
cho don khI vj f ang a y fhof nhIo n
fra IoI: Con nhan ra roI!
KhI co haI vj fang don fha m
Tuyof Phong NghIa Ton, su ho I
ho: Thj f ha p ma7 |Ta c fhu 51
frong ch nham Iuc).
Co mof chuf g du do I va
nghIo m fuc, fhang fhan f rong
vIon fuong na y, nhung do ng fho I
cung co n Ia mof chuf a m Iong.
VK N TO NG
8?
?. Son Cuong Thet Chu
|Yaomaka Tessh)
Jor no makoto to tamago no
shikaku areba misoka ni kake ga
kuru.
Tessh koji
Nc u co ky nu cban tba t oa qua
tru ng ouong, ba y trco no /c n
oa o Jc m J0 mo i tbang.
1

Ky nu fh khong cha n
fhaf va fru ng fh kho ng bao
gIo vuo ng da y Ia fhuc fo
cuoc doI. Tho gIo I na y, du ng
Ia nbu, bIo u hIo n cu a Phaf
fa nh, cha ng co g huyo n dIo u
hay Ia fhuo ng khI co ng phu
fu fap da vIo n ma n.
Maf fra ng vIo n fuo ng
na y, duoc vo fhoo chIo u kIm
do ng ho fu pha fro n dInh,
mo m ma I va fro n da y, kho ng
mof chuf duf doa n. No duoc
fa o ra ba ng kh ho p va vo
nIom.

1
Cuo nuy num trong mot bu cu co xout phut kho u n cho Yos h vuru:
Noo co ky no chun thut vu qou tro ng voo ng, th t ru ng tro n so xout
xout ho n vuo do m bu moo.
88
8. Gu Ou ng Cunh Son |Kat Kzan)
1070, JJ x 26, 6cm, Vic n Bao tang Tessh Kai

Ca ca vIo n fhanh Cu u fha p ngu ong Canh Son
Moi mo i Jcu tba nb tuu
Koko enj Kyj g Kzan

Mac kh f rong vIo n fuong na y sau fha m va phan mInh.
Vao Iu a fuoI fruong fhanh, fhu pha p cua nhu ng aI du khong
fra I qua cong phu fu fap cung co nof an djnh, nhung dI nhIo n
khong co an f uo ng nhu f ac pha m cu a mof nguo I fraI qua 80
na m cong phu kho Iuyon. Tang da nao duo c maI gIua Ia u nga y
roI cung fhanh guong soI.
VK N TO NG
89
9. Son Oe n Nghen Tru |Yamada Kensai)
1070, JJ x 4J, Scm, Vic n Bao tang Ch Tken Kai

NghIon TraI cu sI fhu
Kensai koji sho

Tra n da y na ng Iuc, vIon fuo ng na y ro ra ng Ia fac
pham cu a mo f nguo I fInh fo va nhua n nhuyo n co ng phu.
Mac kh sa ng fo , ra f gIo ng vo Iap Ia nh fron nhung fhanh
kIom co ma NghIon TraI da phuc ho I.

90
BO-OK OAT-MA VA BO OA
Bo -Jc at -ma, Ja i t o su cu a Pbat gia o tbic n, ou a /a
mot bic u t uong t bc t inb Pbat pba p, ou a /a mot nba n oat
/jcb su. Ngai nba n ma nb ooi Luong Vo Jc ra ng cba ng co
co ng Juc g trong oicc Ju ng cbu a, tbuyct pbap, Jo t a ng,
oa y ngba sicu t uyct nbat cu a Pbat pbap /a quacb nbic n
oo t ba nb. Trict Jc kbo ng kboan nbuo ng oo i Luong Vo Jc,
nga i Ja nb tro n 0 nam t bic n Jjnb cba ng t bot mot /o i. Huc
Kba, nguo i kc oj /am To tbu 2, Ja cbat t ay Jc bic u /o t am
/o ng nbict tbanb ca u pba p cu a mnb.
Giao pbap cu a Bo -Jc at -ma sic u oict ngo n tu, kbo ng
tbc /nb boi qua ngbicn cuu boc bo i, ma pba i qua cbu ng
ngbicm truc t icp.
Trong kbi Bo -Jc at-ma co Jo ng t inb t u y co ng pbu
tbic n, tb Bo a i, nba n oat ky Jac t bco truyc n tbuyct
Trung Hoa, oo i bnb Ja ng ca i bu ng /o n nbu noi Jong Jc
cbu a tro n ca t bc gian trong Jo, bic u tuong cbo quan nicm
ban pbat nicm oui giu a cbo Jo i.
a ba ng pbuc con tra u buo ng /ung trong t am y, oa
Ja quc n ba n no. Bo ai bo a nba p oo i mo i ba ng nguo i,
pba n pbat oo so oat quy cbo bo tu trong cbicc bj kbo ng
Ja y cu a mnb. o i a n, mct ngu, oa trong bat ky t nb
buo ng na o ngai cung kbo ng bj ca u tbuc.
Do su cbung ngbicm oa /ic u gia i Pbat pba p co nbic u
muc Jo kbac nbau Jo i oo i mo i ngbc s t bic n, nc n tat
nbic n t bco Jo, kic n gia i ric ng oc Bo -Jc at -ma oa Bo a i
cu a bo sc kbac nbau trong mot so Juo ng nct tbu oj.
BO -OK OA T-MA VA BO OA
91
1. Cung Bu n NhI Tu ng |Mi yamoto Musashi )
1640, 01 x J0cm, Eisci Bunko
Cha n dung chnh
dIo n cu a o -do af-
ma raf hIom fha y, co
Io v kho fa p frung
fam y va o do. a ng
ky fhua f fhuong fha ng,
nof buf frong buc ho a
na y mom ma I va
pho ng khoang, fho
hIon y fuong mo f cach
fu faI vo I phong fha I
fram fInh vo cu ng.
Cha n dung dac
sac na y noI fIo ng vo I
fo n goI Nbn oa o t am
buo ng. CaI nhn
fru ng fru ng sIo u vIof
cu a o-do af-ma bao
frum khap cho n, va
bo ra u cho fha y mof
su fa p frung fham ha u
ca fha n Ia n fam. a y
co Io Ia mo f da ng
chan dung fu hoa cu a
Cung a n frong
nhu ng nam cuo I do I.

92
2. Phong Ngou Hue Huun |Fgai Ekun)
1660, 4J x J1,6cm, Eisci Bunko

Phong NgoaI do chI
Fgai kore o zusu
Vo chan dung o -do a f-ma Ia so fruo ng cu a Phong Ngoa I.
Trong f ranh cua ong co fInh f ha n soI noI va pha chap voI mu c
do phI fhuong. Mac kh frong franh cung nhu frong chu ky raf
sang va dou voI ca m gIa c ma nh mo kho ng Iay chuyon. A n
fuong manh don noI nhu ng nguo I xom franh nay co ca m gIa c
nhu vua fruf ganh na ng khoI vaI. Mof va I buc chan dung o-do
af-ma khac cung co nof da c bIof nhu vay.
93
3. Buch A n Hue Hu c |Hakuin
Ekaku)
1707, 1J1 x 67, 6cm, Eisci Bunko

Tru c chI nhan f a m,
KIon f anh fhanh Phaf.
Sa Ia fhu ha ba f fha p fam fuo
Iao nap ach A n fau muc kInh fhu
Cbl tbang ta m nguo i,
Tbay ta nb tbanb Pbat.

Jikishi
jinshi n
kensh
jbutsu
Sarajuge 83 sai rn
Hakuin s megane nashi ni kaku.
Khong co chuf hoI hof frong
bu c franh na y. Nof buf da m va day dan; nof muc pha n mInh,
phan a nh su f rong sa ng f rong fa m nguoI vo.
o I maf Io n cu a o-do af-ma chIo u sang mof fIa nhn
nong nhIof. Thanh qua cu a buc franh nay, fhuc hIon vao nhung
na m cuoI doI cua a ch An, khong chI nho vao su hoan chInh
cu a ky fhuaf. Con co fo chaf cua fr fuo vo fruo c f rong do do
hIon Io mof uc Phaf so ng do ng". Co nguoI cho rang mof
fhIon su nhu a ch A n 500 na m mo I xuaf hIon mof Ian.

94
4. Lnh Nguyen Tu Oe u |Reigen Et)
17S0, 6J,J x J0,Jcm, bo suu ta p cua Bc/inJa 8ucct

af ma dIo n bch chI xu
Noi at-ma ngo i quay mat oa o tuo ng.
Daruma mempeki no tokoro.
Mac du f rong bu c chan dung dIon bch |mcmpcki) nay, o-
do af-ma ngo I quay maf vao fuong frong hang da fron chu a
ThIo u Ia m, co no f vo hoI mo nha f, nhung va n co a n fuong ra f
Io n. uong no f chIo c y cu a o -do a f-ma, duoc ca u fa o mo f
ca ch manh mo, va nhung nof vo con Ia I nhu foa sang hao
quang. Tuy nhIon, fa c pha m cu a IInh Nguyo n f hIo u chIou sa u
nhu Tu Va n va su c ma nh nhu a ch An. Su cho ra do I nhIo u fa c
pha m, nhung khong buc nao duoc foan my nhu fhay mnh Ia
a ch An.
95
17S6, 1JJ x 67cm, Vic n Bao tang Khoin

KIon fanh fhanh Phaf
Phu ao Iao na p
|mo f fo n khac cu a Sui )
Tbay ta nb tbanb Pbat
Kensh Jbutsu
Fut rn
Cha n dung fo o -do
af-ma nhn nghIong raf
do p va day sInh Iuc.
uoc vo bang nhung
nof chnh xa c do n f ung chI
fIof nho, buc chan dung
bIo u Io f nh qua quyof du
fon. Thaf su Ia mof fa c
pha m fInh fo cua mof
ngho sI fhIon nhua n
nhuyon. Toa I Ong, do fu
cua ach An, Ia mof nguo I
raf ky dac. Iof danh cu a
su Ia Sui /ang bat. Su
khong bao gIo foa f hIo n
hay doc kInh, chI f hch
ruou sako khI uong say
roI, su na m xuong baf ky
cho na o va ngu. Tuy nhIo n,
khong fho phu nhan f Inh fha n fhIon cao do va su pha cha p
frong franh cua Su.
96
6. Tu Vu n Am Quung (Ji un Onk)

Kono waro ga kochira
muku made suwari mi yo
katt e kakusanu
ono ga memboku.

Hay nbn.
Ga ngo i Jay Ja bao na m,
Ban /ai Ja u co bict ta m ngay nao.

Mac du da y chI Ia dang dap
cu a o-do a f-ma, nhung va n vu ng
cha I va da y na ng Iuc. No f bu f mom
ma I, frong sa ng va chIo u dIou.
Ba n /ai Jic n muc co fho
cha ng phaI bj cbc, chang pha I
kbo ng bj cbc no cu ng kho ng pha I
Ia ca I g co fho nam ba f duoc. No u
cha ng bj cho khua f, fh no pha I
Iuon hIo n ba y phaI cha ng do Ia
dIo u ma o-do af-ma muo n no I
vo I chu ng fa7

9?

?. Tru c Chu u Ho Te n (Takuj
Kosen)
1SJ0, 6S,S x 20cm, Vicn Ba o
ta ng Kongin

Qua ch nhIo n vo f ha nh
TIon hoa vIon Tra c Chau
fIon f hu
Pong rang kbong tba nb
Kakunen
mush
Cham ngo n cu a Trac
Cha u Ia : Tu dao co f o cho
ca n fro ng ngay ca nhu ng
dIou vI fo , phong cach cu a
nguo I fu ha nh Ia o gIoI Iua f
Phaf cho. Trong ho a pham
cha n dung o-do af-ma cu a
Su, co nhIo u chI fIof ra f fInh
fo , va ca p ma f frung fru ng
cu ng ca I nhn dam dam cu a
nga I bIo u Io fnh nghIom fuc
va duf khoa f cu a Trac Cha u.

98
8. Te n Nhu NghIu
Phum (Sengai Gibon)
1SJ0, 12J x 46cm, Eisci
Bunko
Daruma ni yoseru koi
inochi yawa nani sowa
tsuyu no
adamono o
ai ni shi kaesu
oshi karanaku ni
Gai
Giao pbo tban ma ng
cbo a t-ma
o i /a g:
Giot suong!
Kbi ga p kc bat /uong ay
Hay quang no /ai Jang sau
Ju ng tbuong ticc.
Ticn Nbai
Tuong fruyo n mo f
buc franh cua TIo n NhaI
da khIo n cho mo f nguoI
Ia I buo n chuyo n bIon doI
mnh. Kho ng nghI ngo g,
fa m ho n fhua n khIo f va
fu fa I frong fac pham
cu a TIon NhaI da Iam
chuyo n do ng ca Io ng nguo I. Cha n dung o -do a f-ma na y
co mof gIa frj fuong fu. Nof bu f ma nh va nho frong buc
ho a kho ng ho fuong pha n vo I phong fha I fu faI va ma nh
mo . u nhu ng chu vIof mo m ma I nhung chu a da y su c
ma nh.
99
9. Son Cuong Thet
Chu (Yaomaka Tessh)
1SS6, S6, J x JJ,Scm, bo
suu ta p tu nban

Qua ch nhIo n vo fha nh
ThIo f Chu Cao bo fhu
Pong rang
kbong tbanb
Kakunen
mush
Chu nhan bu c f ranh
na y cho bIof: af cu Iuc
nao nhn vao franh, foI
IIon cam fha y khoo
khoan va co nghj Iuc
hon. Nof buf ra n roI f ao
non hnh dang chIoc y
cu a o -do af-ma, nof
buf cang f Inh fo hon qua
bo rau cu a NgaI. o ng
fhu pha p bon canh hu ng
du ng va day sInh Iuc
khong co su f u do I mnh
o day. Cung nhu fac
pha m cua Cung a n NhI
Tang |MushashI), o day
fho hIo n ngay fnh ca ch
cu a mof vo sI: khong mof khoang frong, mof ko ho nao do fhu
fho; su fhIou fa p frung so duoc phaf hIon ngay.
100
10. Gu Ou ng Cunh Son (Kat
Kzan)
1070, 1J4 x J4, 6cm, Vic n Bao ta ng
Tessh Kai

Cuu fhap ngu ong Canh Son
Lao Canb 8on 06 tuo i
Kyj go o Kzan

Mac du fam voc cu a buc
cha n dung na y kho ng ga y a n
fuo ng ma nh mo nhu fac pham
cu a ThIof Chu, nhung cu ng
khong co fac pham duong fho I
na o co fho fhoo kjp. Mac kh vo
cu ng fhanh khIof dac bIof chu
y don haI do ng fu frong doI ma f.

101

11. Cung Bu n NhI Tu ng
|Miyamoto Musashi)
1640, 01 x J0cm, Eisci Bunko

a y Ia ho a pham o -do
af-ma song frung cu a Cung
a n NhI Ta ng. Thay v su
quac maf cu a o -do af-ma,
fa co nu cuo I fha n ma f cu a
o aI.
Chu y fu fho fu nhIon
ma ba n fay cu a o a I daf
fron caI bung fo Io n cu a
nga I. Sau fho I gIan cuo ng no
cu a fuoI fhanh nIo n, co Io
buc franh na y bIou Io ra ng
Cung a n NhI Ta ng da fm
fha y duoc su fram fInh va o
Iu c ga n cuoI do I.

102
12. Phong Ngou Hue Huu n |Fgai Ekun)
1646, S6 x J0cm, Eisci Bunko

Tho gIan fhuy kha Iua n
daI phu c huu du fhan
Ha fIo u Iao fan kha ch do f rung
ChI nhaf nhan fan co ng
Phong Ngoa I do chI
Ai trong Jo i co tbc ba n Jc n ca i tban
bu u Ju co pbu c /on cua ngai.
8ao /ai cuoi /ao kba cb trcn Juong
Cbl mot nguoi tan tba n.
Phong NgoaI
Seken t are ga ronzubeshi tai fuku mi ni
amari ari
nanzo warawan rhin no kyaku toch
tada ichi nin. San tomo Fgai kore o
zusu.

Mof cha n dung o aI f rong co
vo soI noI, fuoI vuI, fho hIo n su haI Io ng mof cach fuyof dIou.
Phong NgoaI, nguoI da fraI phan Ion cuo c doI Iang fhang
noI hang do ng, Ia mo f fhIo n su cuo ng khong kha c g o a I;
day chac han Ia mof chan dung xung dang fIo u bIou cho do fa I
na y.
103
13. Buch A n Hue Hu c
|Hakui n Ekaku)
1766, 02, 6 x 20cm, Eisci Bunko

Wakai monodomo ya
nani o iutemo na
sekishu no ot o o
kikancha mi na t awagoto
no kawa da zo yo
Saru tokoro no
hachinij usai no oyati.
Nay ca c ban trc,
Du no i g Ji nua,
tru pbi ngbc Juo c
ticng oo cu a mo t ba n tay
tb mo i no /u c cu a ba n
Jc u /a oo icb.
Ong gia S2 tuo i o xu nay.

a y Ia cha n dung fu
ho a voI hnh da ng o a I
82 fuo I. Io ng fu bI fa ng da n
fhoo fuoI fac cu a ach A n,
nhung su van ra n do cac do
fu fro ha y fham co ng a n
tic ng oo cu a mot ba n tay.

104
1

17S0, J0,6 x 6Jcm, Eisci Bunko

a y Ia mo f bu c franh co bo cu c hoa n chInh, duoc
frnh ba y ra f hom hInh. Nhu ng nof bu f chac cha n, fu
nhIo n, duo ng no f raf do p. Sui da nam ba f duoc fInh fha n
hoan hy cu a o a I raf nhua n nhuyo n.

1
Co ng doc u 1oy Ong Ngoyon Lo
105
15. Xuu n Tung The u Chuu
|Shuns Shju)
1SJ0, J6 x 6Jcm, suu t ap cu a
Bc/inJa 8ucct

Xuan fung

Nga I o aI na y fam fho I
bo quo n bj ga y va dang foa
fhIo n. uoc vo fhoo da ng
phac fha o, o aI duo ng nhu
co do I chu f fInh nghjch frong
fam y. Chan dung na y hoI
nghjch Iy, kho ng ca n fhIof
fho hIo n o aI cu ng nhac
nhu va y, frong fu fho foa
fhIo n frang fro ng, va su bIo u
Io fro n guong maf kho ng duoc
du ng Iam. So vo I buc cha n
dung fruoc cu a ToaI O ng
Nguyo n Iu |Sui), fh buc na y
duo ng nhu fhIou chIo u sa u,
nhung da y va n Ia mof fac
pham dac sac cu a Xua n Tu ng.

106
N PH S

Co n bon ca cbicu cao ngat tro i
cu a no, nu i Pbu 8 oo n J noi t ic ng
nbo ca i Ja ng Jcp t nb /a ng, cung su
bic n bu u kinb boa ng cu a no . Da ng
Ja p an t jnb cu a Jlnb nu i /a tu t bc
toa tbic n /y tuo ng. V cba ng co ngo n
nu i na o so Juoc oo i no, nc n cbu Pbu
8 (Fuji Jo i kbi Juoc oict /a bat
nbj. Trong muc Jo sa u t bam, Pbu
8 bic u t bj y ngba bat nbj cu a Pbat
ta nb. Ngon nu i Ju ng su ng sung o
qua n 8bi:uoka /a bic u tuo ng oc
tra ng /c nguy nga cu a t bic n nbic n
/a n tbuc t ai sicu oict cu a Pbat Ja .
N PH S
10?
1. Bu ch A n Hue Hu c |Hakuin Ekaku)
1SJ0, 04 x 2S, 6cm, Eisci Bunko.

Nani wa no tabi...
koi bito wa kumo no ue
ni naru ofujisan
haret e au ni wa yuki no hada miru

Chuyon du ngoa n do n NanIva...
|doan na y Ia may dong ko van faf
vo chuyo n dI don quan Osaka)
Pbu 8, nguo i yc u cu a toi, nang
ouon mnb trc n ma y tu ng ma y,
Kbi tro i quang ma y ta nb, ta tbay
Juoc /an Ja trang cua cm.

a y Ia quang ca nh nuI Phu
SI nhn fu ru ng fho ng MIho.
Mof ma u do p vo da ng fhap va
su ca n doI co duyo n cu a ngo n
nu I.

108
2. Ten Nhu NghIu Phum |Sengai Gibon)

Nguong nhI quan fhIon
Phuc nhI saf dja
Huu vaf nhu cha u
Nhaf nhI baf nhj
TIon NhaI
Ngang /cn nbn troi,
Lai nbn kba p Ja t,
Co oicn ngoc quy,
Cbl mot kbong bai.
TIon NhaI
Aoide ten o mi
fushite chi o sasu
mono ari t ama no gotoku
ichi ni shite fuji
ametsuchi no aida ni hitotsu
yuki no yama
Gai
Can anh fu Ian gon f ron
daI nuI daI. No duoc phu boI
may hay hoI nuo c7 uong chan froI do p fuyof vo I, va ca u fho
do ruc sa ng. Trong hoa pha m nay, ca haI duc fnh cu a Phu SI
do u duoc ca ngoI: nhu mof ky quan f hIo n nhIo n va bIo u fuong
cu a Phaf fanh. Tuy nhIon Phu SI kho ng nhung Ia mof bIo u
fuong ma con chI gIa n dj Ia nuI Phu SI.
N PH S
109

3. Son Cuong Thet Chu
(Yaomaka Tessh)
1SS6, 100 x 20, 6cm, Vicn Bao
ta ng Tessh Kai

ThIo f Chu cao bo f hu

Omae hyaku made
washa kyjky made
fuji no t akane o
Miho no matsu
Tessh Kho sho
Ba n Jc n mo t tra m
Toi Jcn cbin muoi cbin
lnb nu i Pbu 8
Pung tbong Mibo
ThIo f Chu

110
4. Thu ng Hu Chu |Katsu Kaish)
1S06, 116,6 x J1,6cm, Vic n Bao tang Cbuo Tokcn Kai
Konogoro sejin sangoru ununto itte
ikidoru mono ureeru mono naku mono
ari ware kit e hanahada madou moroku
sanjin
sangoku ni funbata
kareyo fuji no
yama
Ngay nay nguoi Joi tbuo ng bay tban
pbic n oc tboi Ja i Tam quo c Ja y
Ja y nbung tbu oa n, /o a u, oa nuoc
mat, kbi /ao gia nay ngbc Juoc Jic u
oo /y nbu oay, ncn boi ro i tra /oi
Tam quo c ooi tinb tban cu a nui
Pbu 8.
uc f ranh na y mIo u f a mof doI
Iao gIa dang nga m rung fhong do p
MIho va dInh nuI Phu SI "Cau mong
cho su fhjnh vuong fruong fon nhu
rung f hong f ron nuI Phu SIIa mof
IoI chu c fu ng fhu vj. Ngo n nuI, ru ng
fhong, haI cu gIa, va dong chu do
fhaf haI ho a. Y fuong vo caI do p
Nhaf an hoan foa n duoc na m baf
raf fron vo n f rong caI nhn vo nuI
Phu SI na y.
Nga, Pha p va u c- ca c quo c gIa
frong " IIon mInh ba nuo cmuu foan
ngan chan su chIo m do ng mof so
vung daf Trung Hoa sau chIo n f ha ng
cu a Nhaf an f rong chIo n franh
Trung-Nhaf na m 1895. Chnh kha ch da vo huu Thang HaI Chu
N PH S
111
duong nhu muon canh bao cho nguo I dan nuoc mnh: ung
quan ta m Jc n tnb bnb cbinb trj tbc gioi, bay nbo su an tnb
oa cban gia trj ngon nui tbicng /icng cu a cbung ta. o ng chu
do Ia fhuong, co Io da nh cho mof buc franh f hIo n; ma c kh fjch
Iang, vo ngaI cho fhay khong mof chuf dao dong, va co ng phu
fhIon kho ng bao gIo co fho fhu c ha nh khI xa roI cuoc song.
5. Khuye n Ouo ng Mo c Ouo ng |Inukai Bokud)
1026, 24,6 x J4cm, Vic n Bao tang Tcssb Kai

ThIon ha do nhaf phong Mo c uong
Ngon nu i tuyc t oo i nba t trong tbic n ba .
Tenka dai ipp Bokud
Vuf cao f ron may fa ng ma y, dang uy nghI cu a "ngon nuI do
nhaf f rong fhIon ha chac chan f ruyon ca m hung va fhu c du c
nguoI nguo ng mo do n su hanh dong. af Iuan fa I nang cu a ho a
sI fho hIon hnh dang cu a nuI Phu SI nhu fho nao, fh va n
khong fho co fnh f rang mo m you hoa c Ian man frong fa m fhu c
cu a ngho sI no u fa c pha m fhanh co ng. Ma c du Mo c uong- Thu
fuong Nhaf an va bj am saf bo I mof ko qua khch na m 1931
khong chnh f hu c fu fhIon, nhung ong bIo u hIon fInh f ha n
fhIon raf nhuan nhuyo n f rong bu c franh nuI Phu SI nay.
112

113

Chuong 3
T TH H P PH HA A P P T TH H K K N N

114
PHONG PHA P C A THK N HO A
Moi Ja y, to i Juoc Ju mot cuoc tric n /am
tbu pbap Juong t bo i cu a cac ngbc s Janb
tic ng nguoi Trung Hoa oa Nbat Ban. Kbo ng
co mot tac pbam na o trong cuoc tric n /am
ay Juoc coi /a tuyct t ac. Ly Jo. su t bicu kcm
kbi /uc trong tu ng nct but.
Tbu pbap tbuo ng Juoc xcm /a mot ngbc
tbuat Ju a trc n bnb tbc, ca u truc, oa bo cuc
cu a cbu oict. Cac nba t bu pbap cbuyc n
ngbicp ngbic n cuu tl ml ky tbuat, pbong
cacb, oa so ng oo i cbu ng Jc sa ng t ao ra
nbung tac pbam mo i /a , kbac t buo ng oa
Ja ng ba i /ong oc mat t bam my.
Cac ba nb gia tbic n t b kbac ba n, kbo ng
quan t am nbicu Jcn Jic n mao ca u truc ba o
nboa ng. Va n Jc /o n nbat /a su oa n Ju ng
toa n bo t ba n t am ngay trong gia y pbut bic n
ta i oa o noi nay. Va n Jc kbo ng pba i /a /am
tbc na o Jc oict cbo Jcp, ma Ju ng bon /a
oict nbu t bc nao Jc Jat Juoc su t lnb tbuc.
Mot kbi cac su roi /oa n oa xung Jot bj
Jc p bo, t b oo oj cba n nban con nguo i
cba n t bat sc bic n /o. Hau nbu trong tat ca
nbung mau t bu pbap Jcp nbat (oa ca cac
ngbc t buat kbac o ou ng Vic n o ng, Jc u
PHONG PHA P C A THKN HO A
115
bam cbu a mot cam t buc sic u oict tu nga. Bo
qua kicn tbuc, t bo i Ja i cu a ngbc s t bu
pbap, nguoi t buo ng ngoan ma n cam co t bc
nba n bict ngay Jo sa u cu a t bic n Jjnb oa
no i qua n sic u oict tbat t ai trong cac tac
pbam nay.
Tinb cbat ma nb /ict - oict ba ng t oa n
tbc tba n xac oa suc ma nb t am /inb cu a con
nguo i, cbuyc n tu tinb t ban pbu nba n tuyct
Jo i sang kba ng Jjnb t uyct Joi - /a tro ng
tam cu a t bu pba p tbic n.
Tbuat ngu Hitsuzend tam Jjcb /a
Tbu t bic n Ja o bao gom ca tbu pba p oa
tbuc t ap tbic n t oa. Hitsu /a nct but ba p t bu
oa pbong cbicu canb gio i t am cu a banb gia,
Zen /a su oa n ba nb cu a tam mot cacb toa n
trict trong tbo i gian oa boa n ca nb bic n t a i,
tboat kboi t am /uo ng bcp bo i, oa d /a su
oa n banb tuong tuc cu a ao. Hop nbat J
yc u to nay mo i co tbc Jat Juoc su t ba nb t u u.

116
VO T BO NG: OONG NK T THK N HO A
Non f ang cua f hu
pha p va ho I ho a VIo n
o ng Ia duong no f. Thoo
fruyon fho ng, ho c vIon cu a
ca haI mon fron dou duo c
you ca u phaI fraI qua f
nhaf 3 na m fa p f rung vao
ba I f a p vo mof nof f ha ng.
Mof nof, fhoo nguyon
fac, Ia mof Ioaf go m
nhung dIo m rIong bIof
nhung noI kof IIon fu c vo I
nhau. o cho no f fhang
na y duoc hoa n hao, fh
mo I dIo m pha I hoan hao;
mo I soI Iong cua ngon buf
phaI fha m f ran nang Iu c
cu a kh, no u khong, nof vo
so kho ng co su c song.
So sanh haI nof fhang
bIo u hIon f rong hnh bo n
ca nh, duoc vo ba ng mof
Ioa I buf, cung mof Ioa I
muc, f ron cung mof Ioa I
gIay.
HInh 29
Nof bo n phaI, duoc vo boI mof nguo I moI ho c f hu pha p
nhung da fap fhIon va vo fhuaf frong nhIou na m, da daf duo c
su c manh f ra m fInh fu dau don cuo I; ro rang nhu nuo c cha y
11?
ba ng nhu ng so I Io ng cu a ngoI buf, phong chIou ra kh Iuc, sInh
do ng; nof bon f ra I, duo c vo bo I mof nha f hu phap nhung khong
qua kInh nghIo m fhIon, fhoaf nhn nhu fho fran da y sInh Iu c;
fuy nhIon, khao saf ky so fhay nof vo khong dou va roI ra c,
nhu ho nuoc u dong co qua nhIou no Iuc cua y fhu c frong nof
buf.
HInh 30 HInh 31

Nhu ng duo ng nof fhang frong fhu pha p fhIo n cha n
fhaf bao gIo cu ng dam, ro va fo a sa ng. Ha y chu y fnh
fha ng faf va vu ng chaI nhu fho na o frong haI ma u fhu
phap cua Dait |a I a ng Quoc Su hnh 30) va Tessh
|ThIof Chu hnh 31). Nhung nof bu f cu a ho hoan foa n
fu chu va kIo n djnh. o Ia nhu ng nof cha n fhaf, kho ng
nhu nhu ng nof fhu phap yo u of va fa n ma n ma foI da
fha y frong cuoc frIon Iam noI fro n.

118
No I fom Ia I, nof buf cha n fhaf Ia su hIo n ba y cu a
chnh nIom;
1
chnh nIom cha n fhaf Ia vo nIom,
2
va cac
nof vo Ia co ng vIoc cu a vo fam.
3
Mof nof fha ng, Ia co so
cu a fhu phap, duoc ko f hop vo I oo | mu), Ia cong a n
sa u fham nhaf cu a fhIon, do hnh fha nh no n vo fu bo ng,
duo ng no f fhu ho a fhIo n.
Vo Ia ca I kho ng fuyof do I frong co ng phu fhIon; no
do I hoI va n du ng frIo f do mo I no Iuc cu a chu ng fa:
c ouot qua cu a a i na y, pbai gom J60 kbo p xuong oa
S4.000 /o cba n /o ng trong tba n ma Jat oa o mot cbu oo
na y, mo i mot cbut suc /uc ma o ng co n co Juoc Jcu pba i
tic u ma trong mot cbu na y. |Trch IoI bnh co ng a n oo
frong Vo mo n quan)
4

1
Tieng Nhat: shnen ; tieng Trung quoc: ; tieng Anh: true thought
2
tieng Nhat: mumen; tieng Trung quo c: ; tieng Anh: no thought
3
j; mushin; tieng Trung quo c: ; tieng Anh: no-mind
4
Mumonkan, cua thien s Vo Mon Hue Khai.
119
HInh 32. TInh tou
120
THC TA P HITS UZEND
Ou ng cu
o v khI su du ng foa n fha n fam va hoI fho fha f sa u
khI vIof Ion mo f co gIa y Io n so do da ng hon, non ngo I bu f
Io ng co duo ng knh pha I fo chu ng fro n duo I 5cm Ia fo f
nha f. NghIon muc phaI co do sa u fhch ho p do nhu ng
ngo I bu f. To f nha f, mu c no n duoc ma I ra fhoo ca ch fruyo n
fho ng fu mo f fhoI mu c, nhung mu c da nghIo n fruo c va
pha cho sa n dang nuoc |bokuj, fho ng du ng o Hoa Ky va
Cha u Au) cung co fho du ng duoc. o fhuc fap fhuo ng
xuyon, co fho du ng gIa y ba o khong ga p kho ro ng; fuy
nhIo n, no u duoc fh fhInh fhoang no n du ng gIa y do kho
Io n do da f hIo u qua chua n muc hon. Mo f mIo ng nI Io n
hay chaf IIo u do fham da f duoI gIa y do khoI dnh muc
xuo ng no n nha. Ca n co nhung chan gIa y na ng do do Io n
cac goc, gIu cho gIa y kho ng bj xo djch khI vIo f. NghIo n
muc va buf Io ng daf pha bon phaI.
Le bu

HInh 33. Le bu
TH C TAP HTSZKNO
121
Sau khI mo I dung cu duoc chua n bj day du, ngo I ngay
fha ng fruoc fo gIa y frong fu fho fInh foa,
1
fhoo nghI fhuc
frang fro ng cu a nguo I Nhaf a n. KhI fho ra, Ia y xuo ng
ba ng cach haI fay daf fro n san nha, ho p fha nh mof hnh
fam gIac, roI ha fhap da u da n xuo ng cham san nha. Io
baI kho ng chI Ia do fo Io ng cung knh do I vo I buf, muc,
gIa y, ma co n fho hIo n su phu nha n fu nga, mo f cu nha y
fo I ha u do n bo Tuyo f do I. KhI hoI fho ra da fro n vo n, hf
va o cham cham va fu fu ngoI Io n, fro Ia I fu fho ban da u.
Nhu ng g fo n faI fruoc khI Io baI khong con o da y nu a
chI co uc Phaf hIo n fIo n.
Cu m bu t
Tho ra va nhac
ngo n bu f Ion ba ng fay
phaI. Ca m bu f fhaf chac,
nhung kho ng phaI nam
cha f Ia I ma do n suc
ma nh chI va o ngo n ca I
va ngo n gIu a. Iuo n Iuo n
gIu ngo n uf fron ca n bu f.
O gIua Io ng ba n fay va
ca n bu f Ia khoa ng fro ng
co fho daf vu a khf mo f
qua fru ng.
HInh 34. Cum but

1
Sei za: t the ngoi vi toan than at tren hai chan xe p gap lai.
122
CIu ngo I buf ba ng foa n fha n cu a mnh, kho ng pha I
chI ba ng ca c ngo n fay. Sau khI nhu ng bu f va o mu c, hf
va o nhu fho dang nuo f fro n ca daf froI, do ng fho I fu fu
na ng ngo n buf Io n; ngay khI hoI fho vao da fro n, fh ca nh
fay ca m bu f pha I duo I ra ho f mu c. Khoa nh khac na y go I
Ia ho n do n khaI co |konfon kaIkI). Tho ra ra f cham, dua
ngo n buf xuo ng fu nhIo n nhu fho suong mu dang phu
xuo ng, ro I ha buf fro n goc fra I cu a fo gIa y. Tay fra I pha I
daf vu ng cha I fro n sa n nha do Iam dIom fu a.
Ve nhu t tu bo ng (Mujb)
Vo I su fap frung cao do foan fha n fam, ha buf xuo ng
cach pha duo I mo p fra I fo gIa y vaI pha n. I chuyon nho
nha ng ngo n bu f Ion pha fro n goc kIa cu a fo gIa y, roI da o
nguo c Io n pha go c pha I. TIo p fu c fho ra cham cham, dI
chuyo n ngoI bu f ngang qua frang gIa y nhu fho mof fa ng
da na ng dnh IIo n voI ngo n buf ba ng mof so I da y.
NghIong mnh vo pha fruo c do ko o ngoI bu f do n go c do I
dIo n ro I fu nhIon nhac ngo I bu f khoI frang gIay ma
khong pha vo do ng cha y cu a kh. Trong vo fhua f, do ng
fa c cuoI cu ng na y go I Ia t a n t am,
1
co fho djch Ia kho ng
ma f djnh Iuc. Ro I nhanh nho n fro Ia I fu fho ban da u.
a f cu dIo u g hIo n hu u frong fam ha nh gIa do u
hIon hIo n frong nbat t u bo ng. Tru phI co su hIo n mnh
foa n bo va fhuc fap cha n chnh, duong no f cha n fhaf so
khong bao gIo xuaf hIo n fron frang gIay. Mof nbat tu
bo ng gIo ng nhu mof nhaf kIom djnh doa f ma ng so ng

1
zanshin
TH C TAP HTSZKNO
123
frong fran da u chung cuoc; no fach vu fru fha nh haI
ma nh. Nhu Hagakuro, mof vo sI fho I xua fu ng no I: Lam
oo t an to giay ba ng ngo n but kbi oict. Nou co dIo u g co n
nga p ngu ng do du fh do khong fho Ia nbat t u bo ng. Tho I
xua, mof bac fha y fu cho I fhau nha n ba f ky aI chua uo f
sung mo hoI khI fap vIo f nhaf fu bo ng.
V fnh cha f fo I ha u cu a no , ma chI mof nof nha f
fu bo ng co fho pha I vIo f frong suo f mo f khoa hoc. Sau khI
fap phuong phap vIo f nha f fu bo ng, vo ng fro n va cac chu
khac co fho du ng Ia m ba I fa p qua ca c fhu pha p fhIo n no I
fIo ng nhu Ia kIo u ma u. Cac khoa hoc Iuon Iuo n kof fhuc
ba ng Io ba I.
Mnh ho u Thu c hen mot bu c thu phu p

1. TInh tou 2. Le bu
124
3. Cu m bu t 4. Guong bu t

5. Hu but

TH C TAP HTSZKNO
125

6. Ouu but 1

?. Ouu but - 2

126
8. Ouu but - 3
9. Ve n tuong
TH C TAP HTSZKNO
12?

10. Thu phup

128

CHONG 4

TK S CAC NGHK
S THKN

129
1. TO NG PHONG OK SK
Shho Mych (Out Kokush Ou Ou ng Quo c
Su) (1282-133?)
SInh o HarIma, aIf ban dau nghIo n cu u frIo f Iy
fo ng ThIo n ThaI; fha y kho ng fho fham nha p Phaf gIa o
qua fr na ng, su chuyo n sang fhIo n fo ng. Tro fha nh do fu
cu a Nam Pho ThIo u MInh |Nampo, fuc a I ! ng Quoc su-
aI KokushI), nguo I da sang Trung Hoa ho c vo I fhIo n su
Hu uong Tr Ngu |KId ChIgu). aIf fhoo fha y do n chu a
KonchjI o Kamakura. Sau khI a n chu ng fruyo n fhu a
phap ho Hu uo ng |KId) cho aIf, Nam Pho khuyo n
nguo I do fu 27 fuo I cu a mnh no n fruo ng duo ng co ng phu
frong 20 na m fruo c khI ra da y nguo I. aIf dI do n Kyofo,
su so ng noI a n cu !ngo mo f fho I gIan, fra fro n voI ko
ha nh khaf duoI cha n ca u Coj buo I sa ng va foa fhIon ban
dom. Khoa ng nam 1315, aIf chuyon do n MurasakIno,
go I Ia vu ng aIfokuan; da n dan aIfokuan pha f frIo n
fha nh aIfokujI |a I uc fu ), mof frong nhung qua n fho
daI fu o Nhaf a n.
aIf Ia nguo I duoc ThIo n hoang Hanazona va ThIo n
hoa ng CodaIgo mo n chuo ng. Co Ia n su gIa ng phap cho
ThIon hoa ng Hanazona: V Pha f fa nh cu a chung fa vo n
bnh da ng, ha y mIo n fru cac nghI fhuc va no n cu ng ngo I
ngang nhau. aIf kof fhuc mo f cuoc franh bIo n quan
fro ng vo I daI dIo n cac fo ng phaI Phaf gIa o khac fhoo cach
nhu sau: Mo f vj fru fr fhuoc fo ng ThIo n ThaI buoc Io n
pha fruoc voI mof ca I khay va fuyo n bo: Ca I khay na y
chu a fron ca vu fru. aIf Ia y ga y dap fan ca I khay va
130
ho I: Chuyo n g so xa y ra khI vu fru a y fan hoaI7
Ho I fuo ng Ia I Io I khuyon cu a fha y, aIf Ia I cho
Kanzan, do fu co na ng Iuc nha f cu a mnh, song nhu mo f
nguo I cha n bo suof 20 nam. Cuo n I CIo I |YuIkaI) cu a su
nga y nay va n co n duoc do c fu ng frong ca c fhIo n vIo n Ia m
To. NoI dung sach na y co fho fom faf Ia: Ha y Iam vIoc
cham chI va fInh fhuc!
2. NHAT H TO NG THA N kky
Sjun (1394-1481)
Ikky Ia con kho ng hop pha p cu a hoa ng do
Cokomafsu, mo Ia mo f fho nu, bj op buoc pha I roI hoa ng
cung khI mang fhaI su. Sau na y, Ikky duoc nguo I cha
Iam Ia nh, fuong fruyo n Ia co va I co ho I do su duoc ko vj
ngo I vua. Io n 5 fuo I, Ikky duoc gu I don fhIo n vIo n
AnkokujI Iam mof chu dIo u nho. Tho ng mInh xuaf chu ng,
Ikky nhanh cho ng fho ng fhao pha n co ba n Han fu, fhu
phap, ho I ho a va am nhac. Vo cu ngu o chu a KonnIjI,
Ikky so ng vo I a n sI doc cu Kono; khI vj fha y quy fjch va o
nam 1414, Ikky IaI qua fha f vo ng, pha I fu mnh ho f suc
vuof qua fnh fho na y.
Trong Iuc cu ng duo ng, Ikky fhInh ca u Kas |Hoa Ta u
Tong am), mof vj fa ng noI fIo ng nghIom khac, nha n
mnh Ia m do fu . Sau mo f fhoI gIan da I no Iu c do chu ng fo
mnh xu ng da ng, Ikky duoc nha n va o ngo I chu a hof suc
nghoo cu a Kas. O do, su quon ngo I fhIo n qua dom frong
fhuyo n fro n ho Iva. Nam 1420, su ngo da o nhan khI
ngho fIong qua ko u. KhI fha y Kas frao va f a n kha , Ikky
nom xuo ng da f su kho ng ca n aI a n chu ng cho kInh
TK S CA C NGHK S THKN
131
nghIom gIac ngo cu a mnh.
Trong nhu ng nam cuo I do I, Ikky co bIof danh
Cuong Va n. Su da pha fhIo n cuo ngcu a nhu ng vj fa ng
gIa danh so ng mof do I pbo ng tu ng trong cac quan ruo u,
ba ng t bjt, nba cbu a. Cha ng fu cao fu da I g frong mu c
dch do p bo su pha n ca ch gIu a y nIom fhIo ng IIong va
pham fra n, Ikky co nhIo u nguo I you, co mof du a con va
Ia m ra f nhIo u fho fnh.
No Iuc phuc hung IaI gIa o pha p cu a Iam To cha n
nha n, Ikky dI kha p noI frong chIoc ao rach fa foI va do I
gIa y co , khuoc fu fham du nhung nghI Io fo n kom va
nhIo u chI fIo f ruom ra .
Mac du su cha n nga n duo ng Io I cu a chu a aIfokujI,
ngo I chu a cu a mo su, nhung Ikky van bj hoa ng do
CofsuchImIkado fhuyo f phuc dam nhIom vaI fro fru fr va
fru ng fu foa n fho co ng frnh da bj pha hu y frong nhu ng
cuoc chIo n franh OnIn, cho du Iuc a y Ikky da 80 fuo I.
Ikky cam fha y mnh kho ng fho fu choI IoI ca u fhInh a y,
va ma n nguyo n khI fha y du a n duoc hoa n fha nh fruoc khI
vIo n fjch va o nam 87 fuo I.
ch fhaf Ia mof fhIo n fa I, a nh huo ng cu a Ikky
frong su phaf frIo n mo I sac fhaI va n ho a fhIo n fhu
phap, ho I ho a, fhI ca, fra da o, cam hoa, kjch Nob, vuo n
ca nh.. . Ia khong sao ko hof duoc.
3. PHONG NGOA HK HAN
Fgu Kkun (1568-1655)
SInh o HIjIshIo, mof ngo I Ia ng fhuoc vu ng Kzuko
132
|Cumma), su xua f gIa o chu a KansojI khI chua fro n 10
fuo I. Sau do , IgaI duoc fu fap nhu 1 fhIon su fo ng Ta o
do ng faI ChogonjI. IgaI fra I qua nhIou nam fham phuong
qua cac vu ng ngoaI o Odavara va AfamI. Hnh nhu su
khong ho dI qua cac vu ng frung fam fhu do. Vao nam 50
fuo I, su duoc fhInh Iam fru fr fu vIo n SoIganjI o
Kanagava, nhung sau do, kho ng fhch cong vIoc qua n Iy
phIo n foa I no n su Ia nh vo vu ng nu I. Trong suof 20 nam
cuo I cu ng cu a cuoc doI, IgaI cu ngu chu yo u Ia o
Manazuru, ga n AfamI, ngoaI fru fho I gIan nga n ngu I o fa I
Ia u da I Odavara fhoo you ca u cua Ia nh chu a vu ng do.
Tha y rang khong co g fhu vj hon cuoc so ng frong fu vIo n,
nam 83 fuo I su IaI Ia nh mnh o a n mo f Ia n nu a.
KhI khong co n song du phuong, su fhch an mnh
frong hang dong, no n su duoc mang bIof danh IgaI
Hang o ng. No u hom nao ho f fhuc a n, su froo mof buc
franh vo cha n dung o -do a f-ma pha ngoaI Io I va o
hang, da n Iang fha y va y IIo n mang ga o va rau do n do I
Ia y franh. Su Iam na n Iong nhu ng ko Iam dIo u ba ng cach
mo I ho du ng bu a frong chIoc ba f ba ng dau Ia u. Va o nhu ng
nga y cuo I do I, IgaI Ia I Io n duo ng rong ruo I, su dom ho f
so fIo n mnh co cho nguo I da gIu p su dao hang. IgaI Ia I
fro vo , buoc vao hang va ra dI frong fu fho dung. Co raf f
chI fIof vo fam ho n fu fa I na y, mof ngho sI fhIon su sIo u
fuyo f.
4. THYKN BAN CHANH TAM
Suzuk Shsun (15?9-1655)
Shsan Ia da n xu MIkava |AIchI), Ia ng o ng ga n Ia u
133
daI OkazakI, noI sInh cu a Ioyasu, nguo I sa ng Iap do ng
Tuong qua n uc Xuyo n |Tokugava). KhI Io n 12 fuo I, o ng
gIa nhap qua n do I cua uc Xuyo n, sau do duoc bIo f pha I
sang maf fra n SokIgahara va chIo n djch ho-do ng chIom
fha nh Osaka. Trong ky nghI phop, Shsan nghIo n cu u
Phaf phap, fa p fhIo n va vIo ng fham nhIo u fhIo n su. Nam
1620, Iuc 42 fuoI, Shsan fu chuc roI xuaf gIa. Ong Iam
fa ng ha nh cuoc va so ng du ng gIoI Iuaf frong mof fho I
gIan da I, sau bj bo nh v fhoo duo I IoI fu kho ha nh, ro I
duoc hoI phuc va Iap noI an cu SokIhoI frong vu ng nu I
ga n OkazakI. Sau do khong Ia u, mof ngo I chu a fo n
OnshInjI duoc du ng Io n o do.
Phap fu cua Shsan duoc dIo n fa nhu Ia Ni Zcn mof
fInh fha n sung ma n fa n cong vao nhu ng phIo n fap cu a
doI so ng vo I su du ng ma nh cua mof vo sI. Cuong nghj,
fhuc fo, Shsan koo ga n IaI su cach bIof gIu a fa ng sI va
cu sI, va kho ng fhch nhu ng g vo ch, f fhIo f fhuc cho
kInh nghIom gIac ngo giac ngo ma kbo ng pbai giac ngo
mo i /a giac ngo.
Shsan cu ng vo I a n Khuo |ankoI) va ShId da
fach khoI da ng fhIo n hnh fhuc fhoI daI a y, du ng ngo n
ngu don gIa n va fha ng faf nha n manh va o su fhuc ha nh
Phaf phap frong doI so ng ha ng nga y.

5. CNG BAN NH TANG Myumoto
Musush (1584-1645)
uoc bIo f MusashI sInh o Ia ng MIyamofo, nhung co
134
va I su nham Ia n vo dja danh MIyamofo na y; kho ng ro quo
cu a MusashI Ia o vu ng HarIma |Hygo) hay fhuoc vu ng
MImasaka |Okayama). Pha ho chnh xac cu a o ng cu ng
khong duoc ro ra ng. u sao dI nu a, MusashI da duoc sInh
fruo ng frong mof gIa dnh vo sI da o, nghIa Ia frong fho I
buo I khac nghIof, chI bIo f hoc cach chom gIof o ng da
gIof mo f doI fhu khI o ng chI mo I 13 fuoI. Mo f guong ma f
non nof, ha u nhu hoang da voI da u foc va qua n ao foI fa,
MusashI da chIo n fha ng hon 60 djch fhu .
o n khI 30 fuoI, MusashI nha n ra ra ng du mnh
khong fhua frong ba f ky fra n da u na o, fh mnh va n
khong fhaf su hIo u duoc kIom da o Ia g; nha n do , fu bo
vIoc da nh nhau do hIo n mnh frong cong phu nghIo n cu u
va fhuc ha nh kIom da o. Ca n cuoI do I, MusashI so ng o Ia u
daI Kumamofo vu ng Kysh nhu mof nguoI khach cu a
Hosokava ChrI, ro I a n mnh frong mo f hang do ng go I Ia
RoIgond. O do , fruo c khI Ia do I, MusashI co do ng ho f
suy nghI cu a mnh fha nh phuong phap chIo n Iuoc frong
fac pham Gorin no sbo |ook of IIvo RIngs).
Ia mo f kIom sI vo song, mof nha dIo u khac faI ba,
mof ho a sI vo muc nuoc noI fIong, mof nha fhu pha p
fuyo f Iua n, mof fho fhu co ng dIo u Iuyo n, va cu ng Ia mo f
nha fho, nha sa ng fac, MusashI Ia mo f ngho sI kIom
fhua f vI daI nha f cu a Nhaf a n.
6. CH OA O VO NAN Shd Munun
(1603-16?6)
Tha n phu cu a ShId dIo u ha nh mof Iu qua n o
SokIgahara |CIfu) fro n fruc duo ng TokaId. KhI con fro
135
ShId chu fam sau sac va o Phaf hoc va muo n fro fha nh
fa ng sI, nhung o ng pha I ko fhu a gIa nghIop. Nga u nhIo n,
fhIo n su Ngu uo ng ong Thaf |Cdo) Ia mof nguoI ba o
fro fhuo ng xuyo n cho Iu quan va ShId duoc fham hoc vo I
fhIo n su vo I fu cach mo f cu sI. on 50 fuoI, ShId fu bo
mo I rang buoc cu a fho gIan va xuaf gIa. Sau nhu ng
chuyo n ha nh cuoc, su fru o Thokuan |sau go I Ia ShIdan),
quan Azabu fhuoc do. Ia mof bac fha y nghIom khac,
ShId chI an kha cho mo f do fu Shju fan, mof frong
cac vj fha y cu a ach A n.
Cu ng nhu a n Khuo va Tuong Son |Shsan), ShId
cho ng doI vIoc qua chu fro ng do n hnh fhuc co ng phu
fhIo n va du a va o chu Ha n; no n cac fac pham cu a su do u
vIof ba ng fIong Nha f fho ng du ng. ShId fhuo ng khuyo n
khch mo n do phaI nha n ra ba n fam fam mnh Ia Pha f,
vo n fhanh fjnh va vo nga I.
ShId dac bIo f so fruo ng vo ma u fu fIo ng Nhaf, fhu
phap cu a su don gIa n, fuoI maf va fruc fIo p.
136
?. NHA T T VAN TH ssh Monju
(1608-1646)
IsshI Ia con mo f do ng ho quy foc o Kyofo va co ba con
xa voI fhIo n su no I fIo ng a o Nguyo n |gon). IsshI Iam
vIoc nhu mo f vIo n chuc fo a a n mof fho I gIan nga n roI fu
chuc na m 19 fuo I do fhoo ho c fhIo n vo I fha y Takuan o
chu a NanshjI fa I SakaI. IsshI dI fhoo fha y Takuan frong
nam da u fIo n fhay bj Iuu da y faI ova |Yamagafa), sau
do fro vo Kyofo. IsshI ngo dao nha n khI doc mo f doa n
va n frong a I Huo Ngu Iuc, va duoc a n chung boI fhIo n
su Cdo o chu a MyshInjI. Su fhuo ng fhay do I noI cu fru
fu fha nh pho roI don a n cu frong vu ng nuI. IsshI no I
fIo ng nhu mof gIao fho su, fru fr chua RoIgonjI ro I chu a
IgonjI fhoo IoI fhInh ca u cu a hoa ng do ComIzuno-o.
Khong may, suc kho o IsshI kho ng duoc fo f no n vIo n fjch
ra f som va o nam 39 fuoI.
Ia mo f fhIo n su ma u muc, IsshI fuyo f do I nghIom fr
gIo I Iua f suof doI fu cu a mnh. Su raf fha n fhIo f voI nhIo u
ngho sI noI fIo ng duong fho I, nhu Shkad Shj va
KoborI nshu. Mo f cach nghIom fuc, su Ia mo f frong
nhu ng ngho sI faI ba nhaf, buc franh uc Phaf Thch Ca
Ma u NI va buc franh o -do a f-ma cua IsshI ga y a n
fuo ng ra f dac bIof.
13?
8. BA N KHK VNH TRAC ( Bunke
Ktuku) (1622- 1693)
SInh o HarIma |Hygo), ankoI hoc fap Nho gIa o Iuc
co n fro va dac bIo f bo I roI khI doc cau na y frong Iua n
ngu: ai boc cbi Ja o t a i minb minb Juc |
). Kho ng hIo u no I y nghIa cu a minb minb Juc,
ankoI xuaf gIa vo I 1 fhIo n su va o nam 17 fuo I; 9 nam
sau y nghIa cu a ca u fron moI duoc sa ng fo frong fam. Sau
do , ankoI hIon mnh frong vIoc dI kha p noI do da y da o
va kIon Ia p fu vIo n, ngo I chu a chnh Ia RymonjI o Ia ng
quo cu a su va chu a KrInjI o do |Tokyo). Vao nam 1672,
su nhanh cho ng duoc cu fru fr chu a MyshInjI, Ia 1 frong
ca c frung fa m Io n nha f fhuo c do ng fhIo n Ia m To .
Nhu ca c fhIo n su duong fho I Shosan va ShIdo,
ankoI fra nh du ng nhu ng co ng a n cua fhIo n Trung Hoa
va nhu ng fhua f ngu frong Iu c da y fhIo n. Trong ca c pha p
fhoa I, su du ng ngo n ngu don gIa n fu sInh hoa f ha ng nga y,
do fIop nha n cho mo I ca n co va cac fruo ng pha I khac
nhau. ankoI fu choI Io I du ng co ng qua mu c khI ngo I
fhIo n va mo I bIo u hIo n fho cu ng cua fhIo n, nha n ma nh
nhIo u hon va o fho fnh baf sInh, fhanh fjnh fuyof doI cu a
Phaf fa nh vo n co frong fam mo I chu ng sInh. Su da y cac
mo n do : Hay an tru trong Pbat t am bat sinb. o /a Jic u
tbict yc u nbat. Nc u ngo i tbic n trong Pbat t anb bat sinb,
co ngba /a /uo n /uon to a t bic n, bat /uan Jang /am oicc
g.
ThIo n af sInh cu a ankoI doI cho I ha n voI fhIo n
co ng a n du do I cu a ach A n |HakuIn). Trong 300 nam,
138
phuong phap fruyo n fhu cu a ach A n chIom uu fho frong
do ng fhIo n Iam To, nhung . T. SuzukI cu ng da gIo I
fhIo u kha nhIou vo phap fhIo n af sInh cu a mof bac fha y
Nha f a n duoc ong knh fro ng cho ha nh gIa fhIo n frong
fho ky 20.
9. BACH AN HK HAC Hukun
Kkuku (1685-1?68)
SInh o Hara, ga n nu I Phu SI, khI co n bo nga I khIop
so ca nh kInh hoa ng o dja nguc qua mof baI kInh no n
quyof djnh xuaf gIa. Vao nam 15 fuo I, xuaf gIa faI chu a
ShInjI, mo f fhIo n vIo n o dja phuong, ngay sau do su ba f
da u mof fhoI ky fu fap ma nh IIo f va dI fham va n, su
fhuo ng quo n ca a n va ngu.
Va o nam 23 fuo I, su daf duoc kInh nghIom chu ng ngo
da u fIo n, nhung su frIo f ngo cu a su pha I nho do n ca y ga y
cu a fha y Shju va nhaf choI gIa n du fu ba vo cu a fha y.
Shju fhuo ng du ng gay da nh cho foI fa fnh fu phu chu ng
ngo cu a ach An, va ca y cho I cu a nguo I da n ba quof va o
da u cu a vj na p fa ng do mo ma f cho o ng fa sau khI da y
fhuc ro fap kh cu a mnh.
a ch An Ia mo f fhIo n su do xu c ca m khac fhuo ng.
ThoI fruoc, hoac Ia su o frong fra ng fhaI chu ng ngo xua f
fha n, hoac Ia o frong fnh fra ng dau kho fof cu ng do suy
nhuoc fha n kInh. Su ga n bo ma ng v mo f con fhIo n
bo nh ca Iao pho I va fha n kInh fruoc khI fu chu a frj
ba ng /icu pbap ba n tam.
Nam 1717, baf da u duoc cu fru fr chua MyoshInjI,
139
nhung cha ng bao Ia u su Ia I fu cho I do fro vo fhuo ng fru
fa I fhIo n vIo n dja phuong ShInjI. O do su ba f da u no Iu c
fao sInh kh mo I va on djnh IaI co ng phu fu fa p cu a fhIo n
Iam To, do ra mof ho fho ng co ng a n fInh vI pha I fham
cu u va fnh cha f fhIo f yo u cu a kic n ta nb.
1
KhI su na ng
do ng cu a vj su no I fIo ng na y Ian xa, mof so do ng da o
khac fhuo ng gom cac fa ng sI Io I can duoc fhu huf vo
fhIo n vIo n ShInjI. Mac du ach An ra f nghIom khac vo I
cac do fu xua f gIa, nhung su Ia I ra f fho ng cam va yo u
mo n gIoI cu sI.
ach A n kho ng fhaf su vo cho do n nam 60 fuo I,
nhung su da cho ra doI mof Ioaf fac pham do so va da
da ng vo cac do fa I HIon fo ng va Maf fong Pha f gIa o,
Tha n da o, Kho ng gIao, Ia o gIao, da n gIan, duoc hoc, y
hoc... Su du ng nhIo u bu f pha p, nhung dac bIof su nhua n
nhuyon frong no f vo oo tu quan
2
cu a su Ia vo song. o n
ca nh fhu phap va ho I ho a, su co n bIon soa n nhIo u sach,
Iam fho va sa ng fac nhac.
10. TOA ONG NGYKN L Su
Genro (1?1?-1?89)
Khong bIof duoc g nhIou vo ngho nghIop fruoc da y
cu a SuI, nguo I fa cho ra ng o ng xuaf fha n fu ShImofsuko
|TochIgI), co Io Ia con baf hop phap cu a mof Ia nh chu a, va

1
Kon tu nh t, tong Nhut:kons ho): nhu n ru bun tu nh cou chnh
mnh.
2
Vo to qoun t, to ng Nhut: ichijikan): 1uc phum co bo coc ch
mot not.
140
Ia mof ko nghIo n ruo u, mo gaI. Ngay sau khI fro fha nh
do fu cua ach A n vao fuoI 30, SuI cha ng fhom doc kInh
va foa fhIo n, o ng chI do n chu a ShInjI do ngho ach A n
gIa ng phap, o ng bIo n ngay khI ach An ko f fhuc fho I
phap, cha ng ban fam do n vIoc fham va n vo I fha y. o I
khI ach A n pha I fhj gIa cu a mnh do n fham SuI; SuI
fhaf fnh ba o ho: u ng don fham fo I, foI so do n fham
ca c ba n.
Nhu ng g SuI Iam ha ng nga y Ia choI go, uo ng ruo u
sakc, va hon ho f, Ia fhu phap fhIo n. Mac du SuI kho ng
fhch so ng frong fu vIo n va baf cha p gIoI Iua f cu ng nhu
fhanh quy, nhung ach A n danh gIa cao vo na ng Iuc
fhIo n cu a SuI va chI djnh su Iam nguoI ko vj mnh o
chu a ShInjI. an dau, ha ng cu sI fhaf kho hIo u noI fnh
kh ky cuc cu a su, cho no n pha n nhIo u ho khong do n vo I
TroI hoac cac do fu ko fhu a khac cu a ach A n nu a. Tuy
va y, vo sau, SuI co hon 100 do fu fu fap duoI su huo ng
da n cu a mnh.
Mac du SuI do IaI ra f nhIo u fac pham fhIo n ho a
fuyo f vo I, kho ng co g pha I ngac nhIo n Ia cha ng Iuu Ia I
mof phap ngu, ba I gIa ng hoac chuyo n Iua n nao cu a su.
11. T VA N AM QANG Jun Onk
(1?18-1804)
JIun sInh frong mo f gIa dnh vo sI da o gan Osaka.
Cha ma f Iu c co n nho fuo I, JIun duoc dua va o nuo I da y
frong mo f ngo I do n Tha n gIa o. KhI Io n 18 fuo I, JIun do n
Kyofo do hoc TIong Ha n co; vo sau, do I khI JIun so ng
frong mo f fhIo n vIo n o ShImano.
141
Nam 1749, JIun sa ng Iap Iuaf fo ng |ShbrIfsu), ca n
cu va o gIoI Iuaf cu a fa ng sI Phaf gIa o. Chn nam sau, su
Iap mof noI an cu fo n goI Sryan fro n nuI Ikoma va ba f
da u nghIo n cuu ho fho ng fIo ng Pha n |SanskrIf), suu fa p
va sao chop Ia I mo I ma u fu Taf-da n |SIddham) fho ng
du ng. Nam 1798, su fIop quan fu vIon bj bo quo n KkIjI o
KavachI, Iap fu vIo n a y fha nh frung fam ho pha I cu a
mnh. TIop fuc su nghIo p da y hoc, sa ng fac, nghIon cu u
cho do n khI qua do I, JIun cu ng sang Ia p phaI Tha n da o
!ndon, co gIa o Iy chu fruong su do ng nhaf fho fnh cu a
Maf fo ng Phaf gIao va Tha n dao.
JIun co quan nIom chIo f frung, phoI hop nhIo u you fo
frong fhu phap va ho a pham cu a mnh, mac du duong no f
fhoa f nhn co vo nhu fho cu ng va vung vo, nhung chu ng
fhaf su fInh khIof va kho ng ho bj vuo ng ba n dau vo f
pham fnh. JIun raf fhch du ng ngo I bu f ba ng Iau say kho
do vo franh, va fhch fa o no n nhu ng nof ma nh, do so.
CIa n dj, fruc fIop, va manh IIof, fac pham cu a JIun Ia su
ho a quyo n cu a Maf fo ng Phaf gIa o, Tha n dao fu nhIo n va
fhIo n gIac ngo.
12. OO NG LA NH VK N T Tre
Knj (1?21-1?92)
TroI sInh frong mof gIa dnh fhuong gIa o Ksh
|ShIga). KhI Io n 5 fuoI, co fhIo n su noI fIo ng Co Nguyo f
ThIon Ta I |Kgofsu) do n Iuu fru frong nha, TroI raf cam
kch non quyof djnh xua f gIa. Cha mo dou pha n do I,
nhung cuo I cu ng cu ng dong y, va TroI duoc xuaf gIa va o
nam 9 fuo I. Tho I nIo n fhIo u, su fu fap vo I Co Nguyo f
142
ThIon TaI o Kysh, chuyon don Kyofo va gap ach A n.
KhI TroI 21 fuo I fh fraI qua mo f gIaI doan fu fap gay go
nha f vo I vj su phu na y. Nam 1748, TroI mac bonh na ng,
fam fhuc Io Iu ng nhu ga n chof; khI hoI phuc, su frnh cho
ach A n ca I fha y ma mnh daf duoc fu kInh nghIom a y,
va sau do kho ng Ia u, su nha n duoc an kha. TroI phu gIu p
fru ng fu chu a MuryjI, va duoc cu fru fr chu a RyfakujI
sau khI ach A n vIo n fjch nam 1768. TroI fru o do 20
nam, va vIo n fjch o chu a RoIsonjI, ga n quo qua n cu a su.
Khong nhu mof do fu no I phap kha c cu a ach An Ia
ToaI O ng Nguyo n Iu |SuI), TroI co ca fnh raf fI mI va
ca ng fha ng. Cu ng nhu ach A n co Ia n noI: u a fro duoc
nuoI da y chI ba ng mo f fhu duo ng cha f fh khI fruo ng
fha nh so fro no n yo u duoI. TroI daf duoc kIon fhuc
fham fhu y fu Than da o va fu fuo ng Nho gIa, va co n mo f
ca I g do sau fham, ha u nhu Ia bI a n, frong Ia nh vuc ngho
fhua f cu a su.
13. LNH NGYKN T OK
Regen Kt (1?21-1?85)
RoIgon sInh o qua n Tango ga n Kyofo, xuaf gIa fa I
chu a ZonshjI. Trong mof cuoc hanh cuoc, su gap duoc
ach A n, va fro fha nh do fu nhIof fhanh nhaf cu a vj
fhIo n su na y. Nha n vj bo n su cu a mnh vIo n fjch, su fro
vo IaI chu a ZonshjI, sau do so ng a n cu frong vu ng nu I
Kumano. Ngho fIn ach An dang gIang pha p frong vu ng,
RoIgon dI fhoo va sau vaI nam su da da f duoc a n chu ng.
RoIgon duoc cu fru fr ngoI chu a ZonshjI quo huong cu a
su vao nam 1766, nam sau su duoc fhInh Iap mo f fhIo n
143
duo ng o TonryujI fhuoc vu ng Kyofo, nhu va y su fro fha nh
do fu fruc fIo p da u fIon cu a ach A n gIu chuc vj frong
mof fhIo n vIo n chnh. RoIgon Iam fru fr nhIo u chu a khac
va vIo n fjch o KIyoharadora.
14. THANH CHYK T CHA X
Sesetsu Shcho (1?45-1820)
SoIsofsu sInh fruo ng o ShIkoku, xuaf gIa khI Io n 7
fuo I. Thoo fruyo n fhong, su fro fha nh mof vj fa ng ha nh
cuoc khI do n fuo I fhanh nIo n. SoIsofsu nha p vao fa ng
chu ng cu a fhIo n su Nguyof Thuyo n |Cosson), sau do, su
duoc a n kha fu vj fhay na y. Nam 1787, SoIsofsu duoc mo I
do n chua ngakujI o Kamakura. o do, su chuyon fu pha I
MyshInjI sang pha I ngakujI; su Ia fru fr fhIo n duo ng
fa I do frong 28 na m. SoIsofsu co ha ng fram do fu , va I do
fu no I phap cua su co duoc nhu ng vj fr uy fn frong gIa o
ho I.
Ia mof con nguo I fr fhuc voI nhIo u fa I na ng va raf
fha n fhIo n, SoIsofsu Ia mo f ngho sI fuyof Iua n frong ba
mo n ngho fhua f: fhI ca, fhu phap va hoI ho a.
144
15. TKN NHA NGHA PHAM
Sengu Gbon (1?50-183?)
SongaI, do I fhu chnh cu a ach A n, nhu mof ngho sI
fhIo n vI daI, sInh fruo ng frong mof gIa dnh no ng da n o
MIn |CIfu). Xuaf gIa vao Iuc 11 fuoI, va Iam fa ng ha nh
cuoc khI 19 fuo I, SongaI Iam do fu fhIo n su Nguyo f
Thuyo n |Cosson) frong 13 nam ro I dI fham phuong sau
khI fha y mnh vIo n fjch. Ngho IoI khuyo n cu a mo f pha p
huynh, su do n Hafaka o vu ng Kysh, sau do duoc cu fru
fr chu a ShfukujI, du ng ha ng da u frong cac fhIon duo ng
o Nhaf an. Suof 20 nam frong chuc vu a y, SongaI khuoc
fu fu y
1
duoc ban fa ng, chI fhch chIoc y ma u don bnh
fhuo ng. Va o na m 61 fuoI, su gIao nhIom vu cho do fu no I
phap va IuI vo a n cu o Kyohaku.
KhI da fu do do I voI frach nhIom chnh fhuc, ha ng
nga y SongaI da nh su nghI ngoI frong su hoa hop da y
sa ng fao vo I fhIo n nhIo n. an dja phuong raf quy mo n
SongaI, ho fhuo ng do n noI su o do mong duo c fa ng mo f
ma u fhu phap hoac franh cu a su. HIom khI su fu cho I
nhu ng you cau na y mac du co mo f Ia n ba n khoa n v
do ng fhac cuo n cuo n cu a khach hIou ky ko o do n, su nho
da u ra kho I cu a va fho ng bao: Hom nay 8cngai Ji oa ng.
SongaI fa ng rIong cho mo I nguo I mo f buc fhu phap mInh
ho a nhu ng y fuo ng vo gIao Iy fhIo n. a ng ngac nhIo n vo
cu ng va fhaf ha I huoc, cac fac pham cu a SongaI cuc ky
frong sa ng va fuoI maf, raf sa u fham, nhung kho ng na ng

1
Y muo tu, dooc troo dnh bun tung do to ong k nh ngoo ng.
145
no nhu mof so fhu pha p cu a ach A n. SongaI vIof do ng
na y fro n mof buc franh cu a mnh:
Tro cboi cu a t oi oo i but oa muc
Cba ng tbu pbap, cba ng boi bo a,
Tbc nbung nguo i Joi ngb,
a y t bu pbap, Jay bo i bo a.
16. AN SON OY OKM nzun en
(Yuen) (1?51- 1814)
Ia con mof fu sI fhuoc Tha n dao |ShInf), Inzan sInh
fruo ng o chIzon |IukuI), xuaf gIa Iam fhIon sInh vao Iuc
9 fuo I . Su fham hoc vo I cac fha y Rzan, Cosson, va sau
cu ng voI Casan |Nga Son) |mof frong nhu ng vj ko fhu a
do ng pha p cu a a ch A n), fro fha nh fhj gIa va Ia do fu
Io n cu a fha y. Sau khI duoc Nga Son an kha, Inzan do n
chu a KonsjI o HIgashIura, o da y Inzan da co mo f so do ng
do fu da ng ko, mo I nguoI va n fm ga p su ngay ca frong
khI nhap fhaf o ShIkadanI. Nam 50 fuo I, su duoc fhInh do
gIup phuc hung ZuIryjI |Cumma ).
Hau hof cac pha I fruyon fhu a fu do ng fhIon Iam To
nga y nay do u xua f pha f hoac fu Inzan hoac fu Takuj, 2
vj do fu kIof xuaf cu a Nga Son. Nguo I fa cho ra ng huong
vj fhIo n Inzan Ia uyo n chuyo n va pho ng khoa ng; fhIo n
Takuj fh da nh ma nh va o cach u ng xu rIong cu a fu ng
nguo I va chu y do n chI fIof hon.
Inzan sa ng fac nhIou fhu phap, fhInh fhoa ng vo vIo n
fuo ng, ga y fhIo n, va cha n dung o -do af-ma.
146
1?. XA N TNG THK CHA
Shuns Shju (1?51-1839)
Shuns sInh o ungo |Ifa), xua f gIa nam 11 fuo I,
fham ho c vo I ca c fhIo n su Razan, Ikon, aIkyu, RoIgon,
va cuoI cu ng voI SIo, o da y su nha n duoc a n kha. Va o
nam 35 fuoI, Shuns duoc cu fru fr fu vIon JIkjI o Ava,
va nam 1814, duoc fhInh vo chu a MyshInjI, o do su duoc
ban fa ng fu y. Shuns cu ng gop suc vo I fu vIon mpukud
frong nhIo u na m, da o fa o ra f nhIo u fa ng sI. Ma c du
Shuns sa ng fac nhIo u fhu phap fhIo n frong suof cuoc do I
daI 89 nam cu a su, nhung duo ng nhu chu ng co vo fhIo u
fInh Iuc va sInh kh cu a nhu ng fac pham fao bo I nhu ng
ngho sI khac frong fruo ng pha I ach A n.
18. BNH SON T LONG Hruyumu
Shry (Gozo) (1?59-1828)
Mac du ShIry sInh o do, nhung o ng kho ng co mof
su IIo n quan chnh fhuc voI fhIo n fong hoac cac sInh hoa f
Phaf gIa o khac, cuoc so ng cu a ong moc mac nhu mo I fa ng
sI. u ng gao Iuf, fuong mi-so , rau cu va dua muo I do so ng
qua ngay, ShIry ngu noI goc pho ng Iam vIoc cu a ong va
khong bao gIo du ng hon mo f fam mo n, va kho ng bao gIo
co hon mof chIoc ao va I. Hang ngay, ShIry fhuc da y va o
Iu c 4 gIo sa ng, sau do fa m ba ng nuoc Ia nh, fa p va I fho vo
frong vaI gIo ong noI fIo ng fha nh fhao 18 mo n vo, bao
gom ca cuo I ngu a. Ro I o ng nghIo n cu u Nho hoc co dIo n va
vo fhua f. ShIry fhch so ng v mo I nguo I, nhung o ng
khong co duyon voI phu nu mo o ng Ia nguo I phu nu duy
14?
nha f song frong nha ong.
Ngoa I phong cach cu a mo f vo sI chnh fho ng, ShIry
co n Ia mo f hoc gIa fho ng fha I. O ng vIof chu ng 500
chuyo n Iua n vo nhIo u do fa I. Thu phap cu a o ng Ia su mo
ro ng cu a cong phu vo dao o ng baf ra mof fIo ng hof kInh
nguo I ngay fruoc Iuc cam bu f Io n va vung muc fung fo o
khap pho ng moI khI vIof.
19. TRAC CHA HO THKN Tukuju
Kosen (1?60-1833)
SInh o OvarI |AIchI), Takuju xuaf gIa o chu a SokonjI
faI Nagoya. Cuoc hanh cuoc da u fIo n ba f da u khI su 19
fuo I, va cuo I cu ng fm cach nhap chung cu a fhIon su Nga
Son |Casan). Takuju fan fu y Iam fhj gIa fhIo n su Nga Son
frong 14 nam. Sau khI duoc a n kha, Takuju fro fha nh fru
fr chu a SokonjI vao nam 1790. Nam 1814, su duoc cu fru
fr chu a MyshInjI, va co vInh du duoc frao fu y. Takuju
fruyo n da y raf nhIo u do fu, su vIo n fjch frong fu fho kIo f
gIa nam 74 fuo I.
Ho fruyon fhu a cu a fo ng Iam To nga y nay hoac Ia fu
do ng A n Son |Inzan) hoac Ia fu Takuju, khuynh huo ng
frong phong cach rIo ng vo fhIo n duoc phan anh qua ngho
fhua f cua ho. A n Son |Inzan) uyon chuyon va pho ng
khoa ng, su ha u nhu du ng muc dam, no f Io n khI vo vIo n
fuo ng va fhIon fruo ng; co n Takuju nghIom khac va fI mI,
chu yo u vo chan dung o -do a f-ma ba ng muc Ioa ng gom
nhu ng nof nhuyo n va chI fIof. TIa nhn frung fru ng cu a
o -do af-ma frong franh cu a Takuju mang mof y fuo ng
ma nh IIof cu a nghj Iuc fham ha u.
148
20. THA NGYKN T NGYKN
Tugen Shgen (1?68-183?)
TaIgon sInh o Ichu |Okayama), nam 13 fuo I, xua f gIa
o chu a SogonjI ga n Izon. NoI fIo ng Ia vj fang fro sIo ng
na ng, nam 20 fuoI, TaIgon nhap chu ng cu a fhIo n su Inzan
|A n Son), fro fhanh do fu Io n va nguoI noI pha p cu a
fhIo n su Inzan. Na m 35 fuoI, TaIgon fro Ia I chu a SogonjI
Iam fru fr. Va o nam 61 fuo I, duoc cu Iam fru fr chu a
MyshynjI; 5 nam sau, su hoa n foa n nghI ngoI va vIo n
fjch na m 69 fuo I. Ia mo f phap su fa I ba, co do n khoa ng
3000 nguoI fham du nhu ng buo I fhuyo f phap cu a ngaI.
21. TONG BA O VA N NHA Zh
Bungu (1??9-1840)
Khong bIo f noI sInh cu a Zh o da u; su xua f gIa fa I
chu a JurInjI o ShImofsuko Iuc fuo I ra f fro. Zh fu fa p vo I
fhIo n su Cy o ShIkoku mo f fho I gIan, cuo I cu ng duoc ko
fhua do ng pha p cu a fha y. Su fro Ia I chu a JurInjI Iam fru
fr va o nam 1815, fIo p fhoo, su fru fr cac chu a KokusojI
|Izu), chu a JkjI |HIfachI), va chu a ShfukujI |Osaka). Su
vIo n fjch o chu a JurInjI fa I vu ng Izumo sau khI cu ha nh
mo f buoI Io o do .
Tac pham cu a Zh ra f hIom, ha u hof Ia cha n dung
o -do a f-ma, cintamani (magic jcuc/ va mof vaI buc vo
cha n dung Quan Tho Am.
149
22. NGH SON THK N LA Gnsun
Zenru (1802-18?8)
Quo o Wakasa |IukuI), fu hoc vo I fha y Ia TaIgon; sau
khI duoc fha y a n kha.
1
CInsan fro fha nh fru fr fu vIo n
SogonjI, noI su da nhIo f fa m gIa o ho a ra f nhIo u mo n do .
Nam 1860, su chuyon don MyoshInjI, va va o nam 1872, su
duoc mo I fha nh Ia p mof frung fam fu hoc fa I chu a
aIfokujI |Kyofo), va ngaI chnh Ia fa ng sI da u fIo n fhuoc
do ng fhIo n ach A n phu frach gIa ng day chnh fhuc fa I
ngo I chu a na y. Tu do , CInsan co do fu frong kha p ca c ho
phaI chnh cu a fo ng Iam To, su co a nh huo ng raf Ion do n
su phaf frIo n fruyo n fho ng fhIo n hIo n daI.
So fruo ng cu a CInsan Ia bo cuc fhu phap froo cuo n
hoa nh fra ng, dac bIo f Ia vIo n fuo ng va ga y fhIo n.
23. NGHA OONG XONG THAC
Gdo Shosek (1818-1868)
NoI sInh va nam xuaf gIa cu a su kho ng aI bIof. Tu
hoc vo I fhay CIsan faI chu a SgonjI va sau do su phuc vu
nhu mof vj fru fr noI fu vIo n RokuoIn fa I TonrIyjI
|Kyofo) frong nhIo u nam. Iuo n Iuo n an fjnh va nghIom
frang, su gIu phong fha I dIom fInh ngay ca khI TonrIyjI
bj hoa fhIo u frong fho I ky MInh Trj phuc hung. Cu ng nhu
fha y mnh Ia CIsan, va co Io CIdo sa nh soI hon pha n na o,
su fhuo ng vo vIo n fuo ng va fhIo n fruo ng.

1
A n khu t) ch nh t hoc cong nhu n so cho ng ngo vu troyo n t hou
guo phu p.
150
24. THANG HA CH Kutsu Kush
(1823-1899)
KaIsh sInh frong mof gIa dnh vo sI dao phung su
Tuong quan uc Xuyo n |Tokugava Shogun). Mac du duoc
nuoI da y fhoo fInh fha n fruyo n fhong, nhung KaIsh ham
fhch hoc fhua f phuong Ta y, dac bIo f Ia khoa hoc qua n su
va ky fhuaf. Ong vao Hoc vIo n Ha I qua n fu Iuc moI fha nh
Iap, va va o nam 1860, ong chI huy mof chIoc fau dua pha I
doa n sI quan Nhaf an da u fIo n sang Hoa Ky. O ng bj
cam fu mof fho I gIan nga n khI xa o fro n quanh vIoc su p
do cu a cho do fuong qua n, sau do ong fIop fuc vaI fro
frung fa m chuyo n gIao quyo n Iu c fu quan do I u c Xuyo n
sang Iuc Iuo ng ThIon hoa ng. KaIsh na m gIu nhIo u chuc
vu quan fro ng frong qua n do I ThIo n hoa ng, Ia o fruo ng
HaI quan va Co va n Ho I do ng Co ma f.
Tha ng Ha I Chu, Cao KIo u No Chu |oIsh) va ThIof
Chu |Tossh) Ia ba chu |sh) cu a fho I akumafsu |Mac
mat cbi t am cbu akumafsu no Sansh)
do ng fha nh fu u frong cac Ia nh vuc chnh frj, vo fhua f,
fhIo n, fhu phap va hoI ho a.
25. CAO KK NK CH Tukuhush
Oesh (1835-1903)
oIsh Ia anh om ro voI Tossh, sInh frong dong vo
sI da o Yamaoka, nhung vo sau kof ho n vo I gIa dnh
TakahashI. Ia nguoI su du ng gIa o ra f dIo u Iuyo n, o ng da y
cho Tuong quan ngho fhua f a y, o ng cung phuc vu nhu Ia
nguo I fro fhu cu a Tuo ng qua n o qua n Iso. oIsh Ia mo f
151
guong maf chnh frj quan fro ng frong nhu ng nga y cuo I
cu ng cu a fho cho fuong quan uc Xuyo n, nhung o ng ru f
IuI khoI do I so ng chnh frj sau khI MInh Trj phuc hung,
va hIo n mnh cho fhI ca, fhu phap va ho I ho a. Kaisbo cu a
oIsh, mo f da ng fhu phap khoI, raf noI fIo ng.
26. SON CONG THKT CH
Yuomuku Tessh (1836-1888)
Tossh fhuo bo Ia Ono Tofsufaro, sInh frong mo f gIa
dnh vo sI da o o do, fra I qua fhoI fhIo n fhIo u o
Takayama |CIfu). O ng bIo u hIo n fa I na ng vo kIom fhua f
va fhu phap kha som, va ba f da u ngoI fhIo n Iuc 13 fuo I.
Nam 17 fuoI, Tossh fro vo do hoc kIom fhuaf voI kIom
su noI danh ChIba Shusaku, o ng cung do n pho ng fa p cu a
SoIzan fham du Io p hoc ngho fhuaf su du ng gIao. SoIzan
bj chof duo I cha ng bao Ia u sau khI Tossh don du hoc;
Tossh ko f ho n vo I om gaI cu a fha y SoIzan va fro no n
fha nh vIo n cu a do ng foc Yamaoka.
To Io n, ma nh mo , Tossh Ia mof kIom sI hung ha n;
mof hom, ong bj da nh ba I bo I mo f nguo I nho con hon Ia
AsarI CImoI va fhoo nhu fho ng Io fro fha nh hoc fro cu a
AsarI. Nhung dIo u ay cha ng Iam cho Tossh kha hon.
Tossh frnh ba y mo I ba n fam cu a mnh cho fhIo n su
TokIsuI o chu a TonryjI, su frao cho Tossh co ng a n Ngu
vj
1
cu a o ng Son
2
do fham cu u.
Ia mo f frong tam cbu cu a fho I da I akumafsu,

1
1ong Nhut: goi
2
1ong Nhut: Tzan
152
Tossh co hoaf do ng frong Ianh vuc chnh frj. O ng gIu p
fhIof Iap ho a bnh khI gIao Ia I fhanh do, phuc vu frong
chnh quyo n MInh Trj ThIo n hoa ng nhu mof sI quan o
vu ng ShIzuoka, IbaragI va ImarI, Iam vIoc nhu mof fhu ky
va co van cho ThIon hoa ng. Mac du vo I frach nhIom na ng
no cu a mo f chnh khach, Tossh kho ng Io Ia vIoc foa
fhIo n. Va o fruo c ngay ho f frach nhIo m cu a mnh frong
Hoa ng gIa, Tossh Io n duo ng do n chu a RyfakujI, cach noI
ong Ia m vIoc chu ng 120 ca y so . Suof do m dI ngu a va dI bo ,
ong do n chu a Iuc sa ng som do fhInh fhj y kIo n fha y fru
fr roI quay vo IIo n.
Sau khI ngo da o vao nam 45 fuoI, Tossh duoc an kha
fu ca 2 fhIo n su AsarI va TokIsuI, duoc co ng nha n Ia fo
fhu 52 cu a fruo ng pha I fhu phap Jubokud do Hoa ng
Phap a I su Kb aIshI khaI sa ng. Sau khI Iap fruo ng
phaI Vo ao, Tossh mo fhIo n duo ng ShImpukan o Tokyo.
u bj ung fhu da da y va o 4 nam cuo I cu ng cu a do I mnh,
Tossh khong bao gIo bo co ng phu hanh fhIo n mo I nga y,
va o ng da qua doI frong fu fho foa fhIo n .
Ia mof con nguoI na ng do ng khac fhuo ng, kho ng co
g Ia nu a voI do I voI Tossh. Trong fho I ky fhanh nIo n
choI bo I pho ng dang, muc fIo u cu a o ng Ia: !o ng ca n ho f
ruo u sako va yo u ho f cac na ng ky nu; va fho I ky fruoc
khI o ng chof, muc fIo u do Ia: Chop kInh cho 35 frIo u
nguo I dan quo, moI nguoI mo f frang kInh. Tossh co Io
da cho p duoc 1 frIo u frang kInh ca fha y: moI nam o ng
chop duoc 180.000 frang, frung bnh 500 frang mof nga y.
153
2?. NAM THK N BO NG Nuntemb
(Toj Zenchu) (1839-1925)
Nanfomb sInh fruong frong fa ng Iop vo sI ShIoda
fhuo c qua n Saga. Su ma f mo na m Io n 7 va duoc dua va o
fu vIon YukjI Ia m mo f chu dIou khI moI 11 fuoI. Su ro n
Iuyon o nhIou frung fam, cuo I cu ng duoc fha y Ranzan o
chu a aIrInjI a n chu ng. o daf duoc nhu ng kInh nghIom
khac nhau fu Inzan-Takuju fhuo c do ng fhIo n Ia m To ,
Nanfomb da fham van 24 bac fha y kIof xua f fhoI ba y
gIo. Sau chuyon ha nh huong na y, Nanfomb duoc cu fru
fr chu a aIjjI o qua n YamaguchI. Sau vaI nam,
Nanfomb chaf mof khuc ga y fu ca y nanfon frong qua n
Ifa roI Iam mo f chuyo n hanh cuoc nu a, Ia n na y do fIo n
ha nh cuoc phap chIo n vo I nhu ng vj da o sI khac. Sau do,
su du ng Nam fhIon bo ng cu a mnh do da y do fu .
Nam 1886, Nanfomb mo mo f fhIo n duo ng o Tokyo;
ca c vj fuo ng Ia nh no I fIo ng da do n fa p fhIo n o do . Na m
1891, su fro fha nh fru fr chu a ZuIganjI o MafsushIma, va
nam 1902, fru fr chu a KaIsoIjI o ga n Kobo. Nanfomb co
hon 3000 mo n do fhIon, su an kha cho 6 vj fang va 24 vj
cu sI. Su do Ia I fron 100.000 fac pham ngho fhua f fhIo n.
28. KHYKN OONG MOC OONG
nuku Bokud (Tsuyosh) (1855-1931)
Chnh khach InukaI TsuyoshI sInh o qua n Okayama,
khoI da u su nghIo p Ia mof nha ba o. O ng hoaf do ng chnh
frj vao cuo I fhoI MoIjI, TaIsh, va da u fho I Shva. Cuo I
cu ng InukaI fro fha nh Thu fuo ng, vj fr cao nha f va o nam
154
1931. Kho ng may, o ng bj am saf 6 fha ng sau boI mo f
nhom sI quan fhu y qua n phan Ioa n.
InukaI raf fha n vo I cac nha Ianh da o cac phong fra o
fu do o cha u A nhu KIm Ok-kyan cu a Cao Iy, To n a f
TIo n cu a Trung Hoa, va R. . oso cu a A n o. O ng duoc
co ng chu ng nguo ng mo nhu mof nha hoaf do ng va n ho a,
mo f chnh khach IIo m chnh.
Suof cuoc do I o ng Ia noI khao khaf duoc Iam mof ho a
sI va nha fhu pha p okud Ia buf danh cu a o ng. Cac fac
pham cua InukaI duoc danh gIa ra f cao.
29. SON BA N HYK N PHONG
Yumumoto Gemp (1866-1961)
Comp, fhuo ng duoc go I Ia Bacb A n cu a t bc ky 20,
bj bo roI ngay sau khI sInh fa I khu nghI maf suoI nuoc
no ng Yuno-mIno o KIshu |Kyushu). uoc mof nguo I chu
daf gIau co phaf hIo n, cu u so ng ba ng cach nho vaI gIo f
ruo u sakc va o mIo ng. Vo sau Comp fhuong du a ra ng da y
Ia Iy do khIo n o ng nghIo n ru o u. Comp duoc nuo I na ng
nhu con fraI cu a nguo I chu da f. Tu do, Comp da nh fho I
gIan fhIo u nIo n cu a mnh do phuc vu frong gIa dnh vo I
co ng vIo c do n go va do ng bo . V ma f hoI yo u, no n o ng ha u
nhu bj fhaf ho c khI fruo ng fha nh. KhI Ia p gIa dnh na m
19 fuo I, bo nh ma f cu a Comp bo ng fro no n na ng hon, sau
4 nam dIou frj fa I mof bonh vIo n o Tokyo, bac sI ba o
ra ng o ng so bj mu, kho ng hy vong phuc hoI. Tha f vo ng,
Comp Iy dj, khuoc fu mo I quyo n fhu a ko, fhuc hIo n mo f
cuoc ha nh huong do n 88 ngo I chu a o vu ng ShIkoku, mong
fm fha y pho p Ia.
155
Cha n fran ao rach, Comp fraI qua qua frnh gay go
khac nghIof 6 Ia n fruoc khI nga guc Ia n cuoI faI ngo I chu a
fhu 33, chu a SokkIjI, fhuo c do ng fhIo n Ia m To , frong su
no Iu c Ia n fhu 7, Comp fhua vo I vj fhIo n su da cu u o ng:
Con gan bj mu, con kho ng bIof doc, con hoan foa n ngu
do f. Con co fho xuaf gIa duoc cha ng7 ThIo n su Yamamofo
TaIgon bao o ng fa: Con so hoc cach fha y bang fam. Va
nha n cho ong xuaf gIa. Iuc a y Comp da 24 fuoI, fu ro n
Iuyon fInh ca n frong 13 nam fIo p fhoo faI nhIo u frung
fam fhIo n khac nhau, nhan Iuc cu a su fIo n frIon do I chu f
va su co fho fu ho c do c vIof. Va o na m 37 fuoI, fro vo Ia I
chu a SokkIjI ko vj fru fr sau khI fhay TaIgon vIo n fjch,
nhung 5 na m sau, su Ia I fu chuc do fham ho c vo I fhIo n su
Sohan fa I chu a mpukujI. Nam 49 fuoI, Comp nha n duoc
an kha fu fhIo n su Sohan, va do n frung hung chu a
RyfakujI, Ia ngo I chu a co cu a ach A n da suy fa n fhoo su
khac nghIof cu a fhoI gIan. Comp phu ng su nhu mo f vj
fa ng o Ma n Cha u |ManchurIa) vao nhu ng nam 1930, va
va o nam 1947, ba y gIo da 82 fuoI, su mIon cuo ng dam
nhIom cuong vj fru fr chu a MyshInjI.
Ia nguo I Iap dj mo f cach sInh do ng, nIom say mo
nha f cu a Comp Ia ruo u sakc va ha nh huong chIom ba I
|su da ha nh huong mo f vo ng don 88 ngoI chu a vu ng
ShIkoku frong 17 Ia n); su co va n cho nhIou bo fruong va
fha n fhIo n vo I moI fa ng Io p da n chu ng nhu ng nha a I
quoc ca nh huu, nhu ng chnh frj gIa cap fIon ca nh fa, cac
fuo ng qua n, nguoI a n xIn va ra f quan fam do n phu nu.
Nang do ng do n nhu ng nga y cuoI cu ng cu a fuo I 96, su co n
dI sang cac nuoc A n o, PhI Cha u, A u Cha u va Hoa Ky.
V fhj Iuc yo u, non cac ma u fhu phap cua su duoc fhuc
156
hIon vo I su ca n fro ng fo I da. o n nam 92 fuoI, su no I:
CuoI cu ng fh fa cu ng nam baf duoc no.
30. GA OA NG CANH SON Kut
Kzun (18?6-19?1)
Kzan sInh o Qua n AIchI, Io n 9 fuoI fh xuaf gIa frong
mof fhIo n vIo n cua fo ng Ta o o ng. Sau khI fu hoc o da y
mo f fhoI gIan, su fhoo ho c vo I mo f fhIo n su fo ng Ia m To
Ia Shaku Son, nguoI no I fIo ng khI frnh ba y vo fhIo n
Phaf gIa o frong HoI nghj To n gIa o Tho gIoI hop fa I
ChIcago nam 1893. Mof fua n sau khI su do n, Son bao su:
Con pha I duoc kIo n fa nh. Kzan nghI: No u do I vo I
fhIo n dIo u a y Ia faf ca, fh no cha ng da ng gIa bao nhIo u.
Va su khuoc fu vIoc co ng phu. Sau vaI nam, nha n khI doc
fap Chanh Phap Nha n Ta ng Tu y Va n |ZuImonkI) cu a a o
Nguyo n |gon), su quyo f djnh da nh cho fhIo n mof co ho I
nu a. Su kIo n fr fu fap ga n suo f 20 nam, va vao nhu ng
nam cuo I cu a fuo I 40, Kzan duoc fhIo n su Kakuzon fru
fr fu vIo n o Kysh nhan Iam nguoI fruyon fhu a.
Kzan fhay do I moI phap ho chnh fhuc cu a mnh fu
fo ng Ta o o ng sang fo ng Iam To, duoc gIao fru fr fhIo n
vIo n aIrInd. Nhung ro I su vuo ng va o chuyo n fnh a I va
co mof du a con. Chuyo n na y khIo n Kzan ruf vo vu ng
TokuunIn ga n Tokyo, noI su so ng nhu mof vj du fa ng
frong fho I gIan co n IaI cu a do I mnh .
Co mof dIom fhu vj nhaf frong fac pham cu a Kzan:
ong co Io Ia fhIon su duy nhaf vo o -do af-ma cuoI.

15?
31. SON OKN NGHKN TRA
Amudu Kensu (1911-19?4)
KonsaI sInh o qua n SaIfama, say mo kIom fhuaf co
dIo n Nha f a n fu nho. O fruong frung hoc, KonsaI duoc
hoc nhu ng fho kIom b fruyo n fu SugImofo JIro, co va n
cu a Ngu Iam quan Hoa ng gIa, va fu fuo ng Yamaoka Jk.
Na m 1948, KonsaI Ia gIam do c HIop ho I KIom fhua f
Trung fam |Chuo Tokon KaI) o Tokyo do danh gIa va
phuc ho I IaI nhu ng fuyof ky cu a kIom fhuaf.
KonsaI hoc fhu phap va ho I ho a voI Yokoyama TonkoI
va da nghIo n cuu sau va o fho IoaI vIof chu ba ng kIom
phap. Tranh vo phong Ian cu a KonsaI duoc da nh gIa Ia
fuyo f ha o. Ia cu sI fu fap fhIo n Ia u nam, KonsaI duoc a n
kha fu Ia o su morI.

158
MC LC
CHI CH! V A N ANH NC! .............................................5
IOI NOI A !..........................................................................8
CIO I THI! ..........................................................................11
THI N VA NCH TH!AT TH HI N ............................12
ThIon va su fham djnh ca fnh con nguoI ..........................12
ThIon va ngho fhuaf fho hIo n .............................................15
CIac ngo va ky fhua f ............................................................18
Kh hop va ngho fhua f .........................................................25
MA C KHI VA S! CH!Y N I N TRONC TH! PHA P
.................................................................................................30
Su chuyo n bIo n frong chu ky cu a ThIof Chu .....................40
Thaf hay gIa ...........................................................................43
CH! NHAT ............................................................................46
MINH HO A ............................................................................51
NH! NC MA ! TH! PHA P THI N....................................52
NHAT C! C! A CA C THI N S! .......................................56
NHAT C! C! A CA C VO S................................................63
NH! NC PHA P KHI TRONC THI N TO NC....................69
VI N T!O NC........................................................................79
M C L C
159
O - A T-MA VA O AI ..............................................90
N! I PH! S........................................................................ 106
TH! PHA P THI N............................................................ 113
PH!ONC PHAP C! A THI N HO A ............................... 114
VO T! O NC: !O NC NT THI N HO A .................. 116
TH! C TAP HITSUZEND ................................................. 120
u ng cu ................................................................................ 120
Io ba I ................................................................................... 120
Cam bu f ............................................................................... 121
Vo nhaf fu bo ng |MujIb) .................................................. 122
MInh ho a Thuc hIon mof buc fhu phap ....................... 123
TI! S! CA C NCH S THI N .................................... 128

Ngheä Thuaät Thö Phaùp Thieàn

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ngheä Thuaät Thö Phaùp Thieàn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NGHE THUAT

THU PHAP THEN

You might also like