Professional Documents
Culture Documents
Statcom 2
Statcom 2
zet
Bu almada alternatif akm g sistemlerinde kayplar azaltmak ve harmonikleri gidermek iin kullanlan Statik Senkron Kompanzatrn (Static Synchronous Compansator STATCOM) Bulank Mantk Denetleyici (BMD) ile kontrol incelenmektedir. Esnek alternatif akm iletim sistemlerinde (Flexible AC Transmission Systems - FACTS) kullanlan cihazlardan biri olan STATCOM, yke paralel olarak balanarak yaplan uygun denetimlerle sistemde reaktif g dengesini salamakta kullanlr. Simlasyonu yaplan bu sistemde bir generatrde retilen g yklere iletim hatlar vastasyla aktarlmaktadr. STATCOM yklere paralel olarak balanmtr. Kullanlan BMD Matlab/Simulink ortamnda tasarlanmtr. Elde edilen sonular, PI tr denetleyici kullanlarak elde edilen sonular ile kyaslanarak BMDnin etkinlii gsterilmektedir.
Abstract
In this study, a fuzzy logic (FL) controller is designed and used to control a STATCOM, which is called Static Synchronous Compensator, and used to reduce the losses and harmonic components in power systems. STATCOM, which is one of the widely used FACTS devices, is controlled to regulate bus voltage and maintain reactive power balance while minimizing the harmonic effects in the system. A power system consisting of an AC generator, transformers, transmission lines loads and a Fuzzy logic controlled STATCOM is modeled and simulated in Matlab/Simulink/Simpower environment. In order to see the performance of the FL controller, the simulation results are compared with those of PI controller.
1. Giri
Gnmzn deien enerji talebine bal olarak enerji iletim sistemlerinde kontrol edilebilirlik ve sistem kapasitesinin arttrlmas konular son derece nem kazanmtr. letim hatlarnn kurulu amac yk ile iletim merkezleri arasndaki balanty salayarak ykteki hava durumuna, saate, blgesel farklla vb. gibi etkenlere bal deiimlerin en ekonomik ekilde karlanmasn salamaktr. Enerji iletim hatlarndan byk g transfer edilmesiyle yeni santral gereksinimi minimize edilerek mevcut santraller verimli bir ekilde kullanlmaktadr. Bunun yannda komu lke ve blgelerden
Bulank mantn birok uygulama alan vardr. Kontrol sistemlerindeki uygulamas bunlarn banda gelen nemli uygulama alanlarndan birisidir. Bulank mantk denetleyicinin genel ak diyagram ekil 2de grlmektedir.
Bulank Mantk Denetleyici Hata Bulanklatrc Hatadaki Deiim Kural Taban Durulatrc k areti
(1)
(2)
X= Hattn reaktans
ekil 2de grld gibi sistem 3 paradan olumaktadr. Bunlar srasyla, Bulanklatrc, Kural Taban ve Durulatrcdr. BMDnin ilk eleman olan Bulanklatrc kendisine uygulanan kesin girileri bulank deerlere evirir. Bu bulank deerler Kural Taban nitesine gnderilerek burada bulank kurallarla ilenir ve elde edilen bulank sonu Durulatrma nitesine gnderilir. Bu ksmda ise bulank sonular kesin sayya dntrlr. Genellikle BMDnin giri deikenleri kontrol hatas (e) ve bu hatann bir rnekleme sresindeki deiimi (de) eklindedir. Bu deikenlere gre BMDnin kural taban nitesinde bir kural tablosu oluturulur. Bu tablo iin bir rnek Tablo 1de gsterilmitir [5].
Tablo 1: Bir tablo rnei.
de e
NB NK S PK PB
NB (Negati f Byk) NB NB NK NK S
NK (Negatif Kk)
S (Sfr)
PK (Pozitif Kk)
PB (Pozitif Byk)
NB NK NK S PK
NK NK S PK PK
NK S PK PK PB
S PK PK PB PB
Bulank Mantk Denetleyicide temel elemanlar yelik fonksiyonlardr. Bu yelik fonksiyonlar gen, yamuk, sinsoid, gaussian, an ve sigmoid tiplerinde olabilir. Yaplan almada gen yelik fonksiyonu kullanlmtr [6]. BMDnin bulanklatrma ileminin simulink modeli ekil 3de gsterilmitir. Giri uzayndan gelen yelik deerlerinin minimumlar alnarak her kural iin gerekli arlk katsaylar belirlenir.
Simlasyonu yaplan sistem ekil 7de grlmektedir. nerilen sistemde 20 MVA, 6.3 kV, 60 Hzlik bir generatrn rettii g iletim hattndan yklere aktarlmaktadr. Yk olarak 3 MWlk bir stc ile 1.4 MVAlk RL yk bulunmaktadr. Generatrden retilen 6.3 kVluk gerilim T1 trafosunda 35 kV deerine karlmtr. Daha sonra ekil 8de grld gibi iki adet 30 km lik paralel olarak balanm hattan geirilerek T2 trafosuna gnderilmitir. Burada 35 kVluk gerilim 3.5 kV deerine drlmektedir. STATCOM ise T2 trafosunun knda yklere paralel olarak balanmtr.
Sistemdeki STATCOM hem PI hemde BMD ile kontrol edilerek iki denetleyici kyaslanmtr. Kullanlan STATCOM blou Matlab/Simulink ortamndaki hazr blok olup bu bloun ierisindeki AC gerilim reglatrnde PI denetleyici yerine BMD tr kontrolr kullanlm ve kyaslama yaplmtr. Sistemde kullanlan BMD tamamen Matlab/Simulink ortamnda modellenmi ve STATCOM iin gelitirilmitir. Sistemin simlasyonu srasnda deiimleri daha iyi grebilmek iin bir adet step fonksiyon blou kullanlmtr. Taban deer olarak 1 pu deerine oturmas istenen sistemin 0.6. 0.8. ve 1. saniyelerde referans deer srasyla 0.97, 1.03 ve 1 deerlerine deitirilmitir. Bu deiime gre sistemin tepkisi incelenmitir.
4. Deerlendirme
PI denetleyici ile yaplan simlasyonda sistemde yk zerindeki gerilimin 1 pu deerine oturmad grlmektedir. Ayn zamanda referans deiikliklerinde de PI denetleyici yeterli kontrol yapamamaktadr. Sistemde salnmlar bulunmaktadr. Bu ekil 9da grlmektedir. BMD denetleyici ile ayn sistem iin yaplan simlasyonda ise yk zerindeki gerilimin referans deere oturduu ve referanstaki deiimlerden etkilenmedii grlmektedir. Ayrca gerilimdeki salnmlar da giderilmitir. BMD denetleyicinin PI denetleyiciye gre ok daha iyi alt ekil 9 ve ekil 10 kyaslandnda grlmektedir. Reaktif g bakmndan da BMD, sistemde kullanldnda iyileme gzlenmitir.
3. Sonular
ekil 9da PI tr denetleyici kullanlarak yaplan kontrolden elde edilen sonular grlmektedir. Yk zerindeki gerilim ile referans gerilim deiimleri st ste izilmitir. Ayrca reaktif gcn deiimi de ekil 9da grlmektedir.
5. Kaynaklar
[1] A. Demirren, L. Zeynelgil, Elektrik Enerji Sistemlerinin Kararll Kontrol ve almas Birsen Yaynevi, 2004. [2] N. G. Hingorani, L. Gyugyi, Understanding Facts, IEEE Press, 2000. [3] M. S. El-Moursi, A. M. Sharaf, Novel Controllers for t he 48-Pulse VSC, STATCOM and SSSC for Voltage Regulation and Reaktif Power Compensation, IEEE Transactions on Power Systems , vol.20 no.4, November 2005. [4] E. Deniz, S. Tuncer, M. T. Genolu, Statcom ile letim Hatlarnda Reaktif G Kompanzasyonu, EVK2007 Enerji Verimlilii ve Kalitesi Sempozyumu, Kocaeli, s:189-193, 2007. [5] I. H. Altas and A. M. Sharaf, A Generalized Direct Approach for Designing Fuzzy Logic Controllers in Matlab/Simulink GUI Environment, International Journal of Information Technology and Intelligent Computing, Int. J. IT&IC no.4 vol.1, 2007. [6] K. Yanmaz, . H. Alta ve O. . Mengi, ok Blgeli G Sistemlerinde Yk Frekans Kontrolnn Bulank Mantk Denetleyici ile Gerekletirilmesi, Akll Sistemlerde Yenilikler ve Uygulamalar Sempozyumu ASYU08, Isparta, s: 259-263, 2008.
ekil 10da BMD tr denetleyici kullanlarak yaplan kontrolden elde edilen sonular grlmektedir. Yine burada da ayn ekilde yk zerindeki gerilim ile referans gerilim deiimleri st ste izilmitir. Reaktif gcn deiimi de ekil 10da grlmektedir.