A

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

8-1

BLM 8 FTNGLER VE PRESLENM PARALAR, CIVATALAR VE SOMUNLAR

Sayfa A. B. C. Preslenmi Paralar........................................................................................................................................ 8-1 Boru Fitingleri................................................................................................................................................... 8-4 Cvatalar ve Somunlar...................................................................................................................................... 8-7

A. 1. 1.1

Preslenmi Paralar Kapsam Bu kurallar, basnl kaplarn preslenmi

3.2

Levhalar belirtilen sl ilem uygulanm olarak

veya daha sonraki safhalardaki ekil vermeye uygun halde teslim edilebilir. Bu son durumda, gerektii takdirde, paralarnn testlerine uygulanr. rnein; feritik veya stenitik elik levhalardan yaplm ve souk veya scak ekil verildikten sonra sl ilem uygulanm aynalar ve cidarlar. Bu kurallar ekil verme ileminden sonra gereken sl ilemlere de uygulanr. 1.2 Bu kurallar, mamllerin retim ve testleri iin 4. Boyutlar, Boyutsal ve Geometrik Toleranslar Bunlar iin ilgili standartlarda ve/veya sipari yaplacaktr. levhalarn Levhalarn testleri, teslim mamul durumlar maddeye ve test uygulanacak sl ilem yaplm test paras kullanlarak parasnn sl ilemi test sertifikasnda belirtilecektir.

aadaki blmlerde de geerlidir. Blm 1 Malzeme retim ve test prensipleri,

belgelerindeki bilgiler geerlidir. retici ilgili belgeleri test iin hazr bulunduracaktr. 5. Scak ekil Verme ve Isl lemle lgili

Blm 2 Mekanik ve teknolojik testler. 2. reticilerden stenenler

Prensipler 5.1 doru Mamul madde reticisinin, gerekli sl ilemin olarak yaplmasn Bu husus salayacak ilk nce tehizat srveyre

Bu kurallara gre, mamlleri teslim edecek retici i yerleri TL tarafndan onaylanmaldr. Bunun iin, bu i yerleri Blm 1, C'deki retim ve kalite kontrol isteklerini salamak ve teslimden nce bunlar TL'na kantlamak zorundadr. Ek olarak bu maksatla seilen mamller zerinde bir uygunluk testi yaplacaktr. 3. Mamul Hale Getirilecek Levhalardan

bulunmaldr. kantlanmaldr. 5.2

Isl ilem tehizat yeterli sayda kalibre edilmi

scaklk lm cihazlar ile ve ayrca tesisin sabit ksmlar, periyodik olarak kalibre edilen otomatik kayt cihazlar ile donatlmaldr.

stenenler 3.1 Mamul hale getirilecek levhalarn elik kaliteleri

5.3 lokal

Mmkn olduu kadar, paralarn tamam ekil verme uygulamasnda bu kuraldan

stlmal veya tavlanmaldr. Srveyrn onay ile yalnz siparite belirtilmelidir. Bunlar, ekil vermeden sonra ve uygulanyorsa sl ilemden sonra ilgili ana malzemeden istenenleri yerine getirecek ekilde seilmelidir. vazgeilebilir. Ancak bu durumlarda sl ilem, ekil deitirme blgesinin tmn kapsamaldr.

8-2
5.4

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Scaklk, uygulama sresi, stma ve soutma konusu malzeme ve paralarla ilgili

verilmeden nce eliklerin malzemeye uygun sl ilem uygulanm olmas art ile, lokal scak ekil verme durumunda da uygulanabilir. 6.2 stenitik elikler

hzlar, sz

standartlar veya retici spesifikasyonlarndaki veriler kullanlarak saptanacaktr. Koullarn yerine getirildiini, retici garanti edecektir. 5.5 Mamul da paralarn izin mamul testlerinin verilen ayn ayr hallerde, sl test bu ilem

stenitik eliklerden retilen paralara, scak ekil verme ileminden sonra, zeltide tavlama ve su vermeyi ieren yeni sl ilem uygulanacaktr. ekil verme ilemi 1150 ile 1000C'da balayp, stabilize edilmi eliklerde ve karbon miktar C %0,03 olan eliklerde 750C'da, stabilize edilmi ve karbon miktar C %0,08 olan eliklerde 875C'da biterse ve daha sonra ortam scaklna kadar ani olarak soutulursa, bu kural uygulanmayabilir.

ksmlaryla ksmlara

yaplmasna

paralarla

uygulanm olmas salanmaldr. Bu amala, test ksmlar, tavlama ileminde, ilgili mamul paralarn zerine yerletirilecektir. 6. 6.1 6.1.1 Scak ekil Verdikten Sonraki Isl lem Ferritik elikler

6.3 Normal olarak scak ekil verme ileminden sonra ilgili ana malzeme iin belirtilen yeni bir sl ilem yaplacaktr. Soua dayankl elikler hari olmak zere, normalize edilmi ve havada su verilmi ve temperlenmi eliklere, scak ekil verme ileminin, standartlarda veya retici malzeme spesifikasyonlarnda, bu amala belirtilen scaklk aralnda balanlp bitirilmesi art ile, bu kural uygulanmayabilir. Bu durumda, havada su verilmi ve temperlenmi eliklere temperleme yeterli olurken, normalize edilmi eliklere yeniden sl ilem uygulamasndan vazgeilebilir. 6.1.2 Soua dayankl elikler iin uygulanan sl 7.1 7.

Kaplanm levhalar

Kaplanm levhalardan yaplan paralardaki sl ilemin cinsinin saptanmasnda, ana malzeme esas alnr (6.1'e baknz). Kaplama malzemesine, ana malzemeye uygulanan sl ilemden farkl bir sl ilem uygulanmas gerektiinde, bu ilemin ayrnts malzeme reticisi tarafndan belirlenecek ve TL'na bildirilecektir. Souk ekil Verdikten Sonraki Isl lem Ferritik elikler

Tm levhalar souk ekil verilmeden nce ngrlen sl ilem durumunda bulunmaldr (Blm 3'deki ilgili kurallara baknz). ekil deitirme ve yalanma sonucu malzeme zelliklerinde olabilecek deimelerden dolay aadaki ilemler uygulanr. 7.1.1 evre scakl veya -10'ye kadar yklenen scaklnda alan basnl kaplarn

ilemin, mamul paralara, belirtilen test scaklklarnda gerekli entik darbe enerjisini verdii kantlanmaldr. Bu durumda, madde 6.1.1'de belirtilenlere bal olarak, normalize edilmi elikler iin yeni sl ilemden vazgeilebilir, havada su verilmi ve temperlenmi (normalize edilmi ve temperlenmi) elikler iin sonraki temperleme ve l sl ilemi gerektiren %5 ve %9 nikelli elikler (12Ni19 ve X8Ni9) iin ikinci normalize ve temperleme ilemi yeterli olabilir. 6.1.3 Suda su verilmi ve temperlenmi eliklere

akkann

preslenmi paralarna, eer deformasyon derecesi %5 (silindirik cidar emberleri veya kre segmanlar iin s>0,05xDm, s:cidar kalnl ve Dm:ortalama ap)'i geiyorsa ilgili standart veya malzeme

scak ekil vermeden sonra uygulanacak sl ilemin cinsi zel ekilde saptanacaktr. 6.1.4 Madde 6.1.1 ve 6.1.2'deki zel artlar, ekil

spesifikasyonlarna gre sl ilem (normalizasyon veya su verme ve temperleme) uygulanr. 7.1.2 Yklenen akkann scakl -10C'n altnda

olan basnl kaplarn preslenmi paralarna

A
a)

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

EN 10028-2, EN 10028-3 ve En 10028-4 (12Ni14, 12Ni19 ve X8Ni9'un dndaki)'e uygun elik kalitelerinde deformasyon derecesi > %2 ise 7.2.1 miktar 7.2 stenitik elikler

8-3

Bunlar iin kabul edilen sl ilemler zeltide C%0,3 olan elikler iin stabilizasyon

tavlama ve su verme veya stabilize elikler ve karbon b) EN 10028-4'deki 12Ni14, 12Ni19 ve X8Ni9 elik kalitelerinde deformasyon derecesi >%5 ise ilgili standart ve malzeme spesifikasyonlarna gre sl ilem (normalizasyon veya su verme ve temperleme) uygulanr. 7.1.3 Dizayn scakl 0C'n altndaki gaz tanklarnn paralarna madde 7.1.2'deki ilemler 7.2.2.1 stenitik eliklerde, balang malzemesinin istenilen kopma uzamas minimum deeri A5 %30 olduuna gre deformasyon derecesi %15 i amamal 7.1.4 Kaynakl yuvarlak paralardan retilmi olanlar veya ekil vermeden sonra kalan kopma uzamasnn en az %15 olduu kantlanmaldr. stenilen kopma uzamas minimum deeri %30'un altnda kalan lme alan iin, kabul testi sertifikasnda kopma uzamas A5 %30 olduu belirtiliyorsa, kalan kopma uzamasnn %15 olarak kantland kabul edilir. 7.1.5 Basnl kaplarn iletme srasndaki 7.2.2.2 Deformasyon derecesinin %15 den fazla olduu hallerde, souk ekil vermeden sonra kalan kopma uzamasnn en az %15 olduu kantlanmaldr. 7.2.2.3 Bombeli, elipsoid ve yar kresel aynalar iin balang malzemesinin kabul sertifikalarnda aadaki kopma uzamalar A5 kantlanmaldr: a) %40 (-196C'a kadar dizayn scaklnda 15 mm. anma cidar kalnlnda); b) %45 (-196C'a kadar dizayn scaklnda 15 mm. anma cidar kalnlnda); c) 7.1.7 Souk ekil vermede, msaade edilen 7.2.2.4 -196Cn altndaki dizayn scaklnda alan aynalar hari basnl kap elemanlarnn deformasyon derecesi %10'u amamaldr. 7.1.8 Kaplanm basnl kaplarda veya basnl kap 7.3 Kaplanm levhalar ksmlarnda, kaplama gz nne alnarak zel bir anlama yoksa, ana malzemeye uygun sl ilem yaplr. Kaplanm levhalardan souk ekil verilerek retilmi paralarda, ana malzeme iin 7.1'de belirtilen artlar geerlidir. deformasyon derecesi alyorsa, kaynaktan nce sl ilem yaplacaktr. %50 (-196C altndaki dizayn scaklnda). zorlanmalara kar malzeme zelliklerinin yeterli olduu kantlanyorsa madde 7.1.1, 7.1.2 ve 7.1.4'deki koullar hafifletilebilir. 7.1.6 EN 10025'deki S235 JR G2, S235 J0, S235 J2 da dahil souk ekil verilmi aynalara ilgili standartlar veya malzeme spesifikasyonlarna gre sl ilem (normalizasyon uygulanacaktr. veya su verme ve temperleme) tavlamasdr. Burada AD Merkblatt HP 7/3'e baknz. 7.2.2 ekil zeltide tavlanm ve su verilmi veya verilmeden sonraki sl ilemden aadaki

stabilizasyon tavlamas yaplm malzemelerde souk durumlarda vazgeilebilir.

preslenmi uygulanr.

G3 ve S235 J2 G4, EN 10028-2'deki P235 GH ve P265 GH ve EN 10028-3'deki P275 N elik kalitelerinde ve bunlarla mukavemetleri karlatrabilen dier elik kalitelerinden yaplan souk ekil verilmi ksa flenli bombeli aynalara yklenen akkann scakl -10Cn altna dmyorsa ve dizayn scakl TL yapm kurallarna uygun olarak 120C' gemiyorsa ve nominal cidar kalnl 8 mm. ise sl ilem uygulanmasna gerek yoktur.

8-4
8. 8.1 8.1.1 Testler

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

8.2

A,B

Yzey dzgnl ve boyutlarn kontrol

Mekanik ve teknolojik zelliklerin testi Preslenmi paralarn testleri, levhann orijinal

Her mamul maddenin yzey dzgnl ve boyutlar retici tarafndan kontrol edilecektir. Daha sonra mamller son testler ve boyutlarn kontrol iin

haddelenme dorultusuna dik (enine) olacak tarzda, son sl ilem grm preslenmi paralardan alnan test paralar zerinde yaplan ekme ve entik darbe deneylerini ierir. Test parasnn istenilen konumundan 20Ca kadar sapmaya msaade edilebilir. Miktar Tablo 8.1'de belirtilen gerekli test ksmlar, preslenmi paralarn kenarlarndan artan malzemeden veya deliklerdeki malzemeden alnacaktr. 8.1.2 ekil verildikten sonra, gerilme giderici sl

srveyre sunulacaktr. Bu maksatla retici srveyre lme sunacaktr. 9. Markalama protokoln

Her para, retici tarafndan, retici sembol, malzeme sembol, eriyik numaras ve test paras numarasn ierecek tarzda markalanacaktr.

ilemin yeterli olduu hallerde, test ksmnn daha nceden test yaplacak paradan ayrlmasna ve ayn ekilde tavlanmasna msaade edilir. 8.1.3 sadece, paralar olabilir. Test paralar seti says aadaki gibi saptanr: 10 paraya kadar: 25 paraya kadar: 25 paradan sonra: 8.1.4 Preslenmi paralarn 1 test paras seti 2 test paras seti 3 test paras seti teker TL teker testi Tablo benzer ierir. 8.1'de tarzda Demet testlerin preslenmi iindeki test ve demetine sl ilem

10. 10.1

Sertifikalar ekil verildikten sonra sl ilem uygulanm

olan preslenmi paralar iin retici; scakl, uygulama sresini ve uygulanan soutma tipini de ieren, uygun sl ilemin yapldn belirten sertifikay dzenleyecektir. 10.2 limitleri Scak preslenmi olarak teslim edilen mamul arasnda balayp bittiini belgeleyen ve uygulanmas belirtilen hallerde, bir retim demeti uygulanm, ayn eriyikten alnm levhalardan yaplm paralarn cidar kalnlklar ortalama cidar kalnlndan %20 farkl

paralarda, retici ekil verme ileminin belirli scaklk uygulanan standard veya malzeme spesifikasyonunu belirten sertifikay dzenleyecektir. Ek olarak, soutma yntemi ve levhann teslim artlar da belirtilecektir.

B. 1. 1.1

Boru Fitingleri Kapsam Feritik ve stenitik elikten yaplan boru veya

istenildiinde, istenmeyebilir. 8.1.5

levhalarn

testleri

tarafndan

levha paralarndan retilen, boru devrelerine kaynak edilecek boru dirseklerinin konik gei paralarna, T formundaki fitinglere ve semer ayaklara uygulanr. 1.2 Mamllerin retimi ve testleri ile ilgili olarak

TL, mamul parann reticisinin, kullanlan

retim ynteminin n testler ile istekleri karladn ve mamllerin sabit karakteristiklerle retildiini TL'na kantlamas art ile, mamul parann teker teker testi yerine, haddelenmi levhann (her bir levha bana bir test paras seti) testini kabul edebilir. Bu durumda, levhalar test edilmelidir.

aadaki blmler de geerlidir: Blm 1 Malzeme retim ve test prensipleri, Blm 2 Mekanik ve teknolojik testler.

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Tablo 8.1 Levhalardan retilen preslenmi paralara ait testlerin kapsam Blm 3'n alt blmlerine gre ana malzeme C,E

8-5

elik kalitesi Minimum ekme mukavemeti 410 N/mm olan tm alamsz elikler Minimum ekme mukavemeti >410 510N/mm olan alamsz ve dk alaml mangan elikleri, ayrca %0,3 Mo alaml elikler Taneleri inceltilmi zel elikler ReH 355 N/mm, levhalar tavlanmam (1) Taneleri inceltilmi zel elikler ReH 355 N/mm, levhalar tavlanm (1) Taneleri inceltilmi zel elikler ReH > 355 N/mm Yksek scakla dayankl CrMo alaml elikler Soua dayankl elikler stenitik paslanmaz elikler 20 Kalnlk [mm] Kaplanm levhalar (1) (2) >20

Test uygulamas

Preslenmi paraya uygulanacak test kapsam Gerekli deildir

Levha Levha, preslenmi para

C,E

retim demetinin testi

Malzeme Levha, preslenmi spesifikasyonu para Malzeme Preslenmi para spesifikasyonu E F Preslenmi para Preslenmi para Levha G Levha, preslenmi para H

Her haddelenmi boy iin 1 test paras seti demet testi Her preslenmi para iin 1 test paras seti (2) Her preslenmi para iin 1 test paras seti (2) Her preslenmi para iin 1 test paras seti (2) Gerekli deildir

Demet testi

Testin kapsam, ana malzemeye baldr

Basnla svlatrlm amonyak tanklarnn retiminde kullanlan preslenmi paralar iin alt blm F, 8.2.2ye baknz. Eer madde 8.1.5deki koullar salamsa, haddelenmi levhann testi kabul edilebilir.

2.

Balang Malzemeleri

Yntemin deerlendirilmesi iin gerekli ayrntlarn ieren bir aklamas incelenmek zere TL'na gnderilecektir. Yntem onaylama srveyinin kapsam ve ekli her durum iin ayr ayr TL tarafndan saptanacaktr. 4. 4.1 Isl lem Btn fitingler, TL kurallarna veya geerli veya malzeme spesifikasyonlarnda

Balang malzemesi olarak Blm 1 veya 2'ye gre uygun levha veya borulardan seilir. TL tarafndan baka trl belirtilmemise, balang malzemesi EN 10204 Blm 3.1.B'deki kabul testi sertifikas ile sipari edilecektir. 3. 3.1 retim Boru fitingleri, boru paralarndan, scak veya

standartlara souk ekil verilerek retilebilir. Ayrca, bir veya birka para halindeki levhalardan scak veya souk ekil verilerek ve kaynakla birletirilerek retilebilir. 3.2 Yntemin tekil paralardan fitinglere ve kaynakla kaynakl 4.2

malzemeler iin belirtilen sl ilem ve scakta ilenmi durumda bulunmaldr. Normalizasyon ileminin gerektii ve scak

ekillendirme ilemi uygulanan ferritik eliklerde, scak ekillendirme ilemi ile gerekli yapnn salanmas artyla sonraki sl ilemden vazgeilebilir. Ayn artlarda, su verme ve temperlemenin gerektii elikler iin temperleme yeterli olabilir. birletirilerek oluturulan

birletirmelerin karakteristiklerine uygunluu ilk olarak TL'na kantlanacaktr.

8-6
4.3 ilemin Souk yaplmas

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

ekillendirilmi gereklidir. Bu paralarda, sl ilemin Tablo 8.2'ye gre ayrlan test demetleri,

B
ayn

ekillendirme ileminin ardndan, genellikle yeni bir sl uygulanmad hallerde retici, mamul paralarn gerekli karakteristiklere sahip olduunu kantlamaldr. 4.4 kaynakla Scak veya souk ekillendirilmi paralarn, birletirilmesinden oluan fitinglerde, sl

malzemeden yaplan boyutlar ayn olan fitingleri ve alaml eliklerden yaplan da > 100 mm. olan fitinglerin ayn eriyikten olanlarn kapsar. Eer son bir sl ilem gerekiyorsa, testler sl ilem demetlerine gre yaplacaktr. Ayn eriyikten alnan alamsz elikten yaplm, ayr fakat ayn sl ilem grm fitinglerin uniform olduklar % 10'una fakat en az 3 tanesine sertlik testi uygulanarak srveyre kantlanmsa, bu fitingler birlikte test edilebilir.

ilemin tr, ilem onay testi esnasnda belirlenecektir. 4.5 Balang malzemesi yukarda belirtilen sl

ilem durumunda ise, feritik ve stenitik eliklerden yaplan boru dirseklerine aada belirtilen prosedr uygulanabilir. Bu dirsekler eme yarap rm 1,3 x da ile souk olarak eilmise ve d ap da 133 mm. ise sonraki sl ileme gerek yoktur. Ayn durum eme yarap rm2,5 da ile retilen dirsekler iin de geerlidir. Bunlardan ayr olarak et kalnl > 2,5 mm. olan soua dayankl elik borulara dnda ve soukta eilmi borulara, dolay korozyon sl ilem

6.2.2

Mekanik ve teknolojik testlerin kapsam Tablo

8.3'de gsterilmitir. Test paralarnn hazrlanmas iin ya ilave fitingler yaplr veya fitingler uzantlarla retilir. ekme ve entik darbe testleri iin fitinglerin geometrisine gre teetsel veya boyuna test paralar karlabilir. Test paras hazrlanmas iin sertlik testi ile belirlenen en yumuak ve en sert fiting seilir. stenilen deerler iin balang malzemesi deerleri esas alnr. Tablo 8.2 Fitingler iin test demetleri Boyut da [mm] < 100 100 < 225 225 < 350 350 (1) Her test demetindeki fiting says (1) 200 100 50 25

etkisinden veya zorlanan ksmn tarafsz blgenin kaynak edilmesinden uygulanmaldr. 5. Gerekli zellikler

Tamamlanm durumda, fitingler kullanlan balang malzemesi (levha veya boru) iin belirtilen btn zellikleri salamaldr. 6. 6.1 Testler Srvey ve boyutlarn kontrol 6.2.3

90deki dirsekler iin geerlidir. 180 olduu hallerde her test demetindeki dirsek says yarya indirilir. 45 olduu hallerde her test demetindeki dirsek saysnn iki kat alnr. Soua dayankl eliklerde entik darbe testi,

ilgili test scaklnda yaplr. stenitik borulardan ekil Tm fitinglerin tesliminde srveyi yaplacak ve boyutlar kontrol edilecektir. Bu maksatla fitinglerin yzeyleri, belirgin hatalarn saptanmasna olanak salayacak durumda olmaldr. 6.2 6.2.1 Malzeme testi Mekanik-teknolojik testlerin yaplmas iin verilmi ve ardndan sl ilem grm fitinglerde, baland ksmn dizayn scakl -105Cn altna dmeyecek ekilde belirlenmise TL'nun onay ile entik darbe testinden vazgeilebilir. 6.2.4 Kimyasal tanklarda kullanlmak zere stenitik

veya stenitik feritik paslanmaz eliklerden retilen fitinglerde retici DIN 50914 veya edeer bir standarta gre her eriyik ve her sl ilem demeti iin kristalleraras korozyona diren testi yaptracak ve bir sertifika hazrlayacaktr.

fitingler Tablo 8.2'ye gre test demetlerine ayrlacaktr.

B,C
6.2.5

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Alaml eliklerden yaplan fitingler, retici Eriyik numaras veya kodu

8-7
(balang

doru malzemenin kullanldn kantlamak zere zel bir test uygulayacaktr. 6.2.6 Alaml eliklerden yaplan anma i ap >75 C. 1. 1.1

malzemesinde bunlara ait tanm varsa),

Cvatalar ve Somunlar Kapsam Bu kurallar, aadaki yaplarda kullanlan

mm. olan fitinglerde, retici kaynak dikilerinin semeli olarak radyografik muayenelerini yaptracaktr. Siparite veya spesifikasyonda belirtilmemise, muayene cvata ve somunlarn retimi, mekanik zellikleri ve testlerinde uygulanr: 7. Markalama a) Fitingler aadaki gibi markalanacaktr: retici sembol, Malzeme tanm, Uygulanabiliyorsa kademesi, kazan borularnda kalite b) c) Buhar kazanlar, proses tehizat, kaplar ve boru devreleri; Dizel motorlar, dililer, aft donanm, pervane; Makina donanmnn baz yapm paralar iin, yapm kurallarna gre kalite kantlanmas istenir. edilecek fitinglerin says srveyrle anlaarak saptanr. Bunlar her boyuttaki fitingi ierecek ekilde seilecektir.

Tablo 8.3 Her test demeti iin testlerin kapsam ve test gruplarna ayrlmas

Her test demeti iin testlerin kapsam Test gruplar Boyut da [mm] Malzeme Sertlik testi(1) ekme testi entik darbe testi(2) (test paras seti=3 test paras)

I II III

< 100 < 100 100 100 225 (DN 200) > 225 (DN > 200)

alamsz alaml alamsz Rm<500 N/mm2 %10 (3) en az 3 fiting

1 (4) 1 (4) 2 test paras seti 10 fitingden az ise 1 set

IV

V (1) (2) (3) (4) (5)

alamsz Rm500 N/mm2 veya alaml

%10 (3) en az 3 fiting %100 (5)

2 test paras 10 fitingden az ise 1 test paras

stenitik eliklerde geometrisi olanak salyorsa, sertlik testinden vazgeebilir. Balang malzemesinin entik darbe mukavemeti iin minimum enerji deeri verildii hallerde entik darbe testi yaplr. Bundan baka yalnz cidar kalnl 6mm olanlardan ve geometrisi olanak salayanlardan test paras karlr. kinci demetle tam olarak yaplan son srveyde sertlik testi kapsam, eer birinci demetle llen sertlik deerleri belirtilen mukavemet aral iinde bulunuyorsa, yarya indirilebilir. ekme testi balan borusunda yaplr. EN 10028-2ye gre 16Mo3, 13CrMo4-5 ve 10CrMo9-10 malzemelerinden yaplan dirsekler iin test grubu IVde belirtilen sertlik testi kapsam geerlidir.

8-8
1.2

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Cvata ve somunlarn seimi ve de malzeme 3. 3.1 retim

testleri iin istenilen belgeler (rnein; EN 10204 e gre) yapm kurallarnn baz maddelerinde belirtilmitir ve bu husus siparite de aklanmaldr. 1.3 Cvata ve somunlarn retim ve testinde Cvata ve somunlar scak ve souk ekil verme

veya mekanik ileme ile retilebilirler. Souk ekil verilen cvatalara, ardndan sl ilem uygulanacaktr. Ayn husus, su verilmi ve temperlenmi eliklerden

aadaki blmlerde geerlidir: Blm 1 Malzeme retim ve test prensipleri, Blm 2 Mekanik ve teknolojik testler. 2. 2.1 Malzemeler Cvatalar ve somunlar, tannm standartlara

yaplanlar hari, scak ekil verilen cvata ve somunlara da uygulanr. Ancak, su verilmi ve temperlenmi eliklerden yaplan cvata ve somunlarn, normal ortam scaklnda kullanlmas ve scak ekil verilmesi ileminin dzgn bir yapda sonulandrlmas arttr. Vida diinin ekilmesi ve yzeyinin perdahlanmas bu paragrafta sz edilen souk ekil verme deildir.

gre veya reticinin, TL tarafndan onayl malzeme spesifikasyonlarndan seilir. Cvata malzemelerinde, garanti edilen entik darbe enerjisi salanmaldr. Bu n koul altnda aadaki malzemeler kullanlabilir: 2.1.1 ISO 898, Ksm 1 (EN 20898 - Ksm 1) gre entik darbe enerjisi hakknda bilgi

3.2

Cvatalar ve somunlar, malzeme iin ngrlen

sl ilem durumunda minimum deerlere erimelidir. Malzemede, alma halinde oluabilecek en yksek scaklkta dizayn kabul edilemez soua atlaklar dayankllk meydane durumu gelmemelidir. Soua dayankl eliklerde minimum scaklnda

standarda

grlmelidir. Su verilmi ve temperlenmi eliklerde, temperleme scakl alma srasnda oluabilecek en yksek scakln altnda ve uygun bir seviyede olmaldr.

verilmeyen mukavemet snflar dndaki cvatalar ISO 898 - Ksm 2 (EN 20898-Ksm 2)ye somunlar. 2.1.2 DIN 267 Ksm 13'le balantl olarak DIN

17240'e gre yksek scakla dayankl elikler. 2.1.3 Madde 4.2'de istekleri salamak koulu ile DIN

4. 4.1 elik

Mekanik zellikler Cvatalar ve somunlar ve bunlarn yapld ubuklar madde 2.1-2.4 de belirtilen

267 Ksm 13'le balantl olarak DIN 17440 ve DIN 17280'e gre soua dayankl elikler. 2.1.4 DIN 267 Ksm 11'le balantl olarak DIN

standartlardaki mekanik zelliklere sahip olmaldr. 4.2 Gaz tanklarnn yapmnda kullanlan cvatalar

17440'a gre paslanmaz elikler. 2.2 Dier standartlardaki veya reticinin malzeme

ve somunlarn retildii soua dayankl eliklerde, belirtilen test scaklnda boyuna Charpy V test paralar ile yaplan testlerde entik darbe enerjisi en az 40 Jul'e erimelidir. Test scakl Blm 5, Fe gre belirlenir. 4.3 Madde 2.2'ye gre cvatalar ve somunlarn

spesifikasyonlarndaki cvata ve somunlar, ngrlen kullanm maksadna gre uygunluu TL tarafndan kabul edildii takdirde kullanlabilir. Baka trl belirtilmiyorsa, 4.2 ve 4.3'deki istekleri yerine getiren malzemeler de kullanlabilr. 2.3 edilmez. Yksek miktarda kkrt, fosfor veya kurun msaade

retiminde kullanlan elikler malzemenin karakteristik deerlerini salamal ve oda scaklnda ve boyuna test paralar ile yaplan testlerde aadaki koullar yerine getirmelidir: Kopma uzamas A5 %14,

ieren otomat eliklerinin kullanlmasna

C
-

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Charpy V test paralar ile entik darbe enerjisi, su verilmi ve temperlenmi,

8-9

Tablo 8.4 Mekanik zelliklerin testi iin test paras seti says Mekanik testler iin test paras seti says 1 2 3 4 5 6 7

alaml elikler iin 52 Jul ve alamsz elikler iin 40 Jul 4.4 entik darbe enerjisi sonucu, 3 test

Para says 200 > 200 ve 400 > 400 ve 800 > 800 ve 1200 > 1200 ve 1600 > 1600 ve 3500 > 3500

parasndan alnan ortalama deerdir. Bunlardan yalnz bir tanesi ortalama deerin altna debilir. Ancak ortalama deer %7'inden az olamaz. 5. 5.1 Cvatalarn Testleri Anma ap 16 mm. olan cvatalarda ekme

testi ve de entik darbe testi yaplacaktr. Test paras hazrlanmas iin, ayn tipte ve ayn mukavemet kategorisinde veya ayn malzemeden olan cvatalar Tablo 8.4'e gre test demetleri halinde gruplandrlr. Cvatalarn ve somunlarn, tesliminde, ayn eriyikten kt ve ayn sl ilem grd kantlanrsa test iin para saysna bal olmakszn drt test paras seti yeterlidir. 5.2 ekme testi iin, test paralar rnek 5.5 Yzey dzgnl boyutlar ve toleranslara uygunluk iin genelde en az 20 cvata, 200 para veya daha az olan demetlerde en az 10 cvata srveyr tarafndan kontrol edilecektir. Bunun iin retici gerekli gey ve mastarlar hazr bulundurmaldr. 5.6 Teslimin dzgnl, retici tarafndan sertlik

ekil 8.1 Torna edilmi test paras

malzemeden mekanik ilenerek hazrlanabilir veya ekil 8.1'de gsterildii gibi torna edilmi test paras kullanlabilir. 5.3 Mekanik ileme ile retimden sonra sl ilem

testleri ile kantlanacaktr. Bu maksatla her test demetinden genelde en az 20 cvata, 200 para veya daha az olan test demetlerinde en az 10 cvata test edilecektir. Test sonular srveyre yazl olarak verilecektir. 6. 6.1 dahil) Somunlarn Testleri Anma di ap 39 mm. ye kadar olan (39 mm. somunlara, koniklii 1:100 olan mandrel

yaplmayacaksa balang malzemesi, son sl ilem yaplm durumda ise balang malzemesinin testinde mekanik zelliklerin kantlanmas yeterlidir. Bu durumda elik ubuklar ayn eriyikten, ayn apta, ayn sl ilem grm en fazla 5000 kg. a kadar olan test demetleri halinde tertiplenir. ekme ve entik darbe testi yaplmas iin her bir test demetinden bir test paras seti alnr. 5.4 Cvatalar ve somunlar mekanik ilemin

kullanlarak geniletme testi uygulanacaktr (ekil 8.2'ye baknz). Testten nce somunlar anma di apnda delinecektir. Ykseklii 0,8 anma di ap d olan somunlar iin geniletme en az %6 olmaldr. (0,5 ykseklik <0,8 d olan somunlar iin ise en az %4). Test paralar says iin Tablo 8.4 uygulanr. Ancak, 100 veya daha fazla sayda test paras iin en az 2 somun test edilmelidir.

ardndan sl ilem grmse, testler madde 5.1'e gre ekil verilerek hazrlanan benzer cvata ve somunlardaki gibi yaplacaktr.

8-10
6.2

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

Dili anma ap 39 mm. den byk olan geniletme testi yerine 5.1'e gre

sl ilem uygulayabilir ve teste tabi tutabilir. Test paralar bu halde de yeterli deilse, test demeti kesinlikle red edilir.

somunlarda,

balang malzemesi testleri yaplr. 6.3 Teslimin dzgnl retici tarafndan sertlik

testleri ile kantlanacaktr. Bu maksatla her bir test demetinden genelde en az 20 somun, para says 200 veya daha az olanlarda en az 10 somun test edilecektir. 7. 7.1 Kimyasal Bileimin Kantlanmas retici her teslimde, kimyasal analiz

sonularn, eriyik numarasn, boyutlar, ve zerinde allan ilk malzemenin teslim durumunu ieren bir belgeyi srveyre vermelidir. Bu belgede elik reticisinin de ad bulunmaldr. 7.2 Alaml eliklerden yaplan cvata ve

somunlarda, retici doru malzemenin kullanldn kantlamak zere zel bir test uygulayacaktr. 8. Tahribatsz Muayeneler

retici aadaki cvatalara, uygun bir atlak belirleme yntemi uygulayacaktr: Trbin muhafazas cvatalar Scakl > 350C olan ana buhar devresindeki cvatalar ve ayrca, silindir ap >400 mm. olan dizel d = anma di ap m = somunun anma ykseklii Somunun %6 (1,06d) veya %4 (1,04d) geniletilmesi iin test mandreli

motorlarndaki, aadaki cvatalara uygulanacaktr: 9. 9.1 Ana yatak cvatalar, Konnektin rod cvatalar, Kroset yatak cvatalar, Silindir kapak cvatalar. Tekrar Testleri stenilen test paralar, mekanik zelliklerin

Kuvvet

Sertletirilmi

testi iin ngrlen koullarda yeterli deilse istekleri karlayacak iki ilave test paras veya test paras seti alnr. Bu test paralar da baarsz olursa test demeti kabul edilmez. Ancak retici bu test demetine yeniden ekil 8.2 Somunlarn geniletme testi Test dzeni

C
9.2 Sertlik testi yzey

Blm 8 Fitingler ve Preslenmi Paralar

hatalarnn tahribatsz

8-11

M52 ile daha byk boyutlardaki cvatalar teker teker ve dier tm paralar ambalaj etiketine uygulanmak suretiyle TL damgas ile markalanacaktr. 10.2 Cvata ve somunlarn mekanik ileme suretiyle

muayeneleri ve boyut kontrol iin istenilen test paralar istekleri yerine getiremiyorsa, ilave olarak rastgele 20 para (veya para says 200 olan demetten 10 para) alnr. Bu paralarn tm istekleri yerine getirmelidir. Aksi takdirde tm test demeti red edilir. Sertlik testi iin retici bu demete sl ilem uygulayabilir. Bu halde de test paralar istekleri yerine getiremiyorsa, tm test demeti kesinlikle red edilir. 10. 10.1 Markalama Cvata ve somunlar, retici semboln,

retilecei, ap 25 mm. den byk olan elik ubuklar bir ularndan, retici sembol, elik kalitesi ve TL damgas ile markalanacaktr. Alaml elik ubuklara, ayrca eriyik numaras da markalanacaktr. elik ubuklarn aplarnn 25 mm. den daha az olduu hallerde, sz konusu markalarn, ubuklarn demetlerine konulan etiketlere uygulanmas yeterlidir.

mukavemet kategorisini veya elik kalitesini ve M52 ve daha byk boyutlardaki cvatalar, iin eriyik numarasn ierecek tarzda markalanacaktr.