Contents A. ULUSLARARASI KURALLAR ................................................................................... 1 1. VAROVA KONVANSYONU ....................................................................................

A. ULUSLARARASI KURALLAR 1. VAROVA KONVANSYONU

Tam olarak Uluslararas Hava Tamalarna likin Baz Kurallarn Birletirilmesi Hakknda Szleme olan Varova Konvansiyonu, uluslararas planda havayollarnn hava aralar ile yolcu , yk ve eya tamaclndan doan tayann sorumluluu ile tamada kullanlan tama belgelerini dorudan dzenlemek amacyla sevk edilmitir. Bu konvansiyonla yeksenak bir Uluslararas Sivil Hava Tamacl Hukuku olumasnn temelleri atlmtr.1 Uluslararas tama terimi , taraflar aras yaplan anlamaya gre hareket yeri ve var yeri olmaldr. Taraf szlemesinde taraf olmayan ; baka bir devletin hkmranlnda,mandasnda ve ototritesi altnda bulunan bir devlette bir duraklama yeri varsa,bu szleme herhangi bit tama szlemesi saylacak ve uluslararas nitelii olmayacaktr.2 Konvansiyonun birletirici kesin kurallar herhangi uluslararas yolcunun,bagajn ve ykn havayolu ulamna bavurmasyla tazminat hakk tanr.3 Varova konvansiyonun ana amacn oluturan ,havayoluyla tanan ve Uluslaraaras hava tamaclyla ilili olan yolcu ve yk birletirmek, zararlar onarmak , yaralananlarn yaamnn devamlln salamak, yolcunun lmesi veya yaralanmasndan ve maln kaybolmasndan yada zarar grmesinden dolay muhtemel sorumlulu olan havayolunun sorumluluunun snrlar oluturulmutur.4 1989 yl itibariyle Varova/La Haye sistemine 120den fazla lke taraftr. Burdan kan sonuta bu konvansiyonun,uluslararas sivil hava tamacl davalarnn birouna uygulanacadr.5( Konvansiyona taraf olan lke says baz kaynaklarda 135den fazla olduu belirtilmitir.6)
1 2

Sadikov , s.242 Mesut nen, Trk Sivil Havaclk Mevzuat Ve Uluslararas Uzay Hukuku Kurallar, stanbul-1986(Varova Konvansiyonun 1. Maddesi ,2. Bab) 3 Alexander T. Well ,Air Transformation A Management Perspective,second edition ,Broward Community College,1988,Belmond , s.476 4 Air law and civil aviation in liberia by Rose-Karie G. Bank,ubat 1981,s .16 5 Shawcross , C.-Beamont , M.; Air Law Treaties and EEC Materials 4. Edition , V.2 , London-1989, Appendix A Treaties and Conventions,p.17 vd. 6 Raymond C. Speciale ,Fundemantals of Aviation Law,Esq,CPA,Mount St.Marys University,2006,s.285

Varova Konvansiyonunda tayana yklenen sorumluluk limitleri; 1955 ylnda La Haye Protokol ile deitirilip; yseltilmi olsa da ; bu limitler 7 zellikle gelimi lkeleri tatmin etmediini ABDnin La Haye Protokoln onaylamad gibi Varova Konvansiyonunu 1965 ylnda kendi bakmndan feshettiini aklamtr. Amerikann bu fesih bildirisiyle Varova/La Haye Sisteminin keceini dnenler , Amerikann fesih bildirisini geri ekmesini saglamak iin 1966ylnda Montrealde bir Gecici Antlamann hazrlanmasn salamlardr.8 Anlama ile Konvansiyonun 22. Maddesinde grlen sorumluluk snr, - eer tayc ve yolcu arasndaki tama mukavelesi ABDden Birhareketveyavarma yahut urak yeri olarak ngrlyorsa; 75.000 ABD dolar(mahkeme masraflar ve kefalet retleri dahil) olarak belirlenmitir. Gecici Anlama ile taycnn , yolcunun lm veya yaralanmasnda, Konvansiyonun 20. Maddesinin 1. fkrasnda ngrlen kurtulu beyyinesinden istifade edemeyecei; yani, bu konularda taycnn kusursuz sorumluluunun kabul edilecei hkme balanmtr.9 Varova Konvansiyonunun maddeleri; FASIL I Madde 1 (1) Bu szleme, uak ile ret karlnda yaplan btn uluslararas insan, bagaj veya eyatamlarna uygulanacaktr.(Buna retsiz yaplan tamlarda dahildir. ) Madde 2 Bu szleme herhangi bir uluslararas posta szlemesinin hkmleri uyarnca yaplan tamalara uygulanmayacaktr. FASIL II BLM I YOLCU BLET BLM 3 (1) Yolcularn tanmas iin tayc, u hususlar ieren bir bilet vermek zorundadr: (a) Biletin kesildii yer ve tarih (b) Hareket yeri ve var yeri (c) Kararlatrlan durak yerlerini tayc deitirme hakkna sahip olacak fakat tamann uluslararas niteliini ortadan kaldrlma etkisi olmayacaktr. (d) Tayc ve tayclarn isim ve adresleri (e) Taycnn, bu szleme ile konulan sorumlulua ilikin kurallara bal olduuna dair bir bildirim. (2) Yolcunun biletinin kaybolmas, usulne uygun olmamas veya yokluu; tama anlamasnn varln ve geerliliini etkilemeyecektir. Tayc,yolcu bileti

Cemal anl,Uluslararas Sivil Havaclk Davalarnda Mahkemelerin Yarg Yetkisi ve Uygulanacak hukuk , Kazanc Kitap Ticaret A., stanbul,1992 8 Lowenfeld, A. F . Mendelsohn, A. I ., The United States and the Warsaw Convention , Hardward Law Review, v.80(1967), s. 497 , Cohen , D.; Montreal Protocol , Air Law , Association Association V. VII, No:3 (1983) ,p.52 9 Konvansiyonun 20. Maddesinin birinci fkras ledr: Tayc, kendisinin ve temsilcilerinin zararn nlemek iin gerekli btn tedbirleri alm olduklarn veya kendisi veya temsilcileri iin bu gibi tedbirleri alma olana bulunmadn ispat ederse sorumlu olacaktr. Gecici Montreal Anlamasyla Abdne yaplan uular bakmndan taycnn bu hkmde ngrlen kurulu beyyinesinden yararlanmas nlenmitir.

verilmemi bir yolcuyu kabul etmesi durumunda , szlemeyi kaldran veya snrlayan hkmlerinden yararlanmaya hak kazanacaktr. BLM II BAGAJ SENED MADDE 4 (3) Bagaj senedinin yokluu, usulne uygun olmay ve kayb, tama anlamasnn varln veya geerlilii etkilemeyecektir, tama anlamas ayn lde bu szlemenin kurallarna bal olacaktr. Ayrca tayc, bagaj senedi verilmemi olan bir bagaj kabul ederse veya bagaj senedinde (d),(f),(h)de belirtilen hususlar bulunmazsa, bu szlemenin, sorumluluunu kaldran veya snrlayan hkmlerinden yararlanmaya hak kazanacaktr. BLM III HAVA YK SENED (1) Her tayc, hava yk senedi dzenlemek zorundadr. Gnderici de bu belgeyi kabul etmek zorundadr. (2) Bu belgenin kaybolmu olmas,usulne uygun olmay bu belgenin varln ve geerliliini etkileyemeyecektir. Madde 6 (1) Genel olarak tane dzenlenmesi ve eya ile birlikte taycya verilmesi gerekmektedir. (2) Birincisi tayc iin,kincisi alc iinncs eya ile birlikte gidecek Madde 13 (3) Tayc eyann kaybolduunu kabul ederse, veya eya varmas gereken tarihten itibaren yedinci gnn bitiminden varmam olursa, alcy taycya kar tama anlamasndan doan haklarn takibine yetkili olacaktr. Madde 18 (1) Tayc, kabul edilmi herhangi bir bagaj veya eyann tahribi veya kayb zarara uramas halinde doan zarardan sorumlu olacaktr; ancak zarara sebeb olan olay havayolu ile tama srasnda meydana gelmi olmaldr. (2) nceki paragrafta kullanlan anlamda havayolu ile tama, bagaj veya eyann bir hava alannda veya bir uakta , veya bir hava alan dnda ini yaplmas halinde herhangi bir yerde,taycnn sorumluluunda bulunduu sreyi kapsayacaktr. Madde 19 Tayc , yolcularn ,bagajn veya eyann havayolu ile tanmasnda geikmesinden doan zarardan sorumlu olacaktr. Madde 20 (1) Tayc, kendisinin ve temsicilerinin zarar nlemek iin gerekli btn tedbirleri alm olduklarn veya kendisi veya temsilcileri iin bu gibi tedbirleri alma olana bulunmadn isbat ederse,sorumlu olmayacaktr. (2) Tayc, bagaj ve yk tamasnda meydana gelen zararn, pilotajdaki,yerhizmetleri ve seyrseferdeki bir yanllktan meydana gelmediini ve tm tedbirleri aldn ispat ederse sorumluluk olmayacaktr. Madde 21

Tayc, zarara,zarar gren kiinin sebeb olduunu veya zararn domasnda zarar gren kiinin ihmal veya dikkatsizliinin katks bulunduunu isbat ederse, mahkeme, kendi kanunlarnn hkmlerine gre, tayc ksmen veya tamamen sorumluluktan kurtarabilir. Madde 22 (1) Yolcu tamasnda taycnn sorumluluu her yolcu iin 125.000 franka snrl olacaktr. Davann grld mahkemenin kanunlara gre zararn periodik olarak demesine hkmedilebildii hallerde, bu demelerin toplam deeri 125.000 frank amayacaktr. Bununla birlikte, tayc ile yolcu, zel bir anlama ile, daha yksek bir sorumluluk snr kararlatrabilirler. (2) Kabul edilmi bagaj ve eya tamasnda taycnn sorumluluu,kilogram bana 250 frankla snrl olacaktr. Meer ki gnderici ,paket taycya verilirken,teslim nndaki deerini gsteren zel bir bildirimde bulunmu ve gerekiyorsa, ek bir mebla demi olsun. Bu durumda tayc, deyecei meblan bagaj veya eyann gnderici iin teslim nndaki gerek deerinden daha byk olduunu isbat etmedike, bildirimi yaplan mebla amayan bir mebla demekle ykmldr. (3) Yolcunun yannda bulundurduu eyler bakmndan taycnn sorumluluu, her yolcu iin 5000 Frankla snrl olacaktr. (4) Yukarda belirtilen meblalarn binde dokuzyz ayarnda 65 miligram altn bulunan Fransz Frank karl olduu kabul edilecektir. Bu meblalar herhangi bir milli paraya yuvarlak rakamlar halinde evrilebilir. Madde 23 Taycnn sorumluluunu kaldran veya bu szlemede belirtilenlerden daha dk bir snr saptayan herhangi bir hkm, geerli saylmaz, ancak byle bir hkmn geersizlii, anlamann tmn geersiz klmaz, anlama bu szlemenin hkmlerine bal kalr. Madde 25 (1) Zarar taycnn kastl davranlarndan veya davann grld mahkemenin kanununa gre kastldavranna e deer de saylan bir kusurdan domusa, tayc, bu szlemenin kendisinin sorumluluunu kaldran veya snrlayan hkmlerinden yararlanmaya hak kazanamayacaktr. (2) Zarar taycnn temsilcilerinden herhangi birinin, grevi erevesi iinde ayn ekildeki bir davranndan domusa, tayc yine, belirtilen hkmlerden yararlanmaya hak kazanacaktr. Madde 28 (1) Tazminat davasnn, davacnn seimine gre, Yksek Anlama Taraflardan birinin lkesinde, taycnn ikametghnn veya esas faaliyet merkezinin, ya da varsa, anlamann yaplm olduu iyerinin bulunduu yer mahkemesinde, veya var yeri mahkemesinde almas gerekir. (2) Usul sorunlar, davann ald mahkemenin kanunlarna gre zmleneceklerdir. Madde 29 (1) Var yerine ulama tarihinden veya uan ulamas gereken tarihten veya tamann durduu tarihten balamak zere 2 yl iinde dava almazsa, tazminat hakk decektir. (2) Zaman amnn hesaplanma usul, davann ald mahkemenin kanunu ile kararlatrlacaktr.

Madde 30 (1) Tamann, birbiri ardnca eitli tayclar tarafndan yaplacak olmas ve 1. Maddenin nc paragrafnda verilen tanma girmesi halinde, yolcu,bagaj ve eyay kabul edden her tayc bu szleme hkmlerine bal olacak ve tamann kendi ynetiminde yaplan blm ile ilgili olduu lde, tama anlamasnn taraflarndan biri saylacaktr. (2) Bu nitelikteki tamalarda yolcu veya temsilcisi, ilk taycnn btn seyahat iin sorumluluu aka yklenmi olmas hali dnda, sadece kaza veya geikmenin meydana geldii tamay yapan taycya kar dava aabilir. (3) Bagaj veya eya bakmndan, yolcu veya gnderici ilk taycya, yolcu veya teslim almaya yetkili alc da son taycya kar dava ama hakkna sahiptir. Ayrca her biri, tahribatn, kaybn, hasarn veya gecikmenin olduu tamay yapan taycya kar dava aabilirler. Bu tayclar, yolcu veya gnderici veya alcya kar mterek ve mteselsil olarak sorumlu olacaklardr. BLM V Genel ve Son Hkmler Madde 32 Gerek uygulanacak kanunu kararlatrarak, gerekse yarg yetkisine ilikin kurallar deitirerek bu Szleme ile konulmu kurallara aykr davranmak amacyla, zararn douunda nce tama anlamasna konan herhangi bir hkm ve yaplan btn zel anlamalar geersiz olacaktr. Bununla birlikte, eya tamalar iin, bu Szlemeye bal olarak 28. Maddenin birinci paragrafnda sz edilen yarg alanlarndan biri iinde yaplacaksa,tahkim artlar konmasna izin verilecektir. Madde 34 Bu szleme, hava taycsnn normal faaliyetinin kapsam dnda, olaanst artlarda yaplan tamalara da uygulanmayacaktr. Madde 35 Gnler terimi ign deil;takvim gndr.

Madde 33 bu Szlemenin hibir hkm bir taycy, bir tama anlamas intacn redde redde veya ibu Szlemenin hkmlerine ters dmeyen kaideler vazetmeye engel tekil etmez.

Varova Konvansiyonun Trkiye tarafndan onaylanmas 01.03.1977 tarihinde ve 2073 no.l Kanunla uygun bulunmu ve Bakanlar Kurulunun 29.08.1977 tarih ve 7/13874 sayl Karar ile de onaylanmas kararlatrlmtr. 12 Ekim 1929 tarihinde Varovada imzalanan bu Uluslararas Hava Tamalarna likin Baz Kurallarn Birletirilmesi Hakknda Szleme daha sonra La Haye sistemiyle deiiklie urayacaktr.10 Varova La Haye sistemi 1971 tarihinde yaplan Guetemala City Protokol ile de deitirilmitir.11

10 11

Alexander T. Wells, a.g.e,s.475