You are on page 1of 9

Cy h tiu thuc b Piperales, h piperaceae c tnh sinh hc: Tiu c ngun gc vng Ghats min Ty n , y c nhiu ging tiu

iu hoang di, mc rt lu i. Sau , tiu c ngi Hindu mang ti Java (Indonesia) vo khong 600 nm sau cng nguyn. Cui th k 12, tiu c trng M Lai. n th k 18, tiu c trng Srilanka v Campuchia. Vo u th k 20 th tiu c trng nhiu cc nc nhit i nh Chu Phi vi Mandagasca, Nigieria, Congo v Chu M vi Brazil, Mexico...Tiu du nhp vo ng Dng t th k 17 nhng mi n th k 18 mi bt u pht trin mnh khi mt s ngi Trung Hoa di dn vo Campuchia vng dc b bin vnh Thi Lan nh Konpong, Trach, Kep, Kampot v tiu vo ng bng Sng Cu Long qua ng H Tin ca tnh Kin Giang, ri sau lan dn n cc tnh khc min Trung nh Tha Thin Hu, Qung Tr M t: H tiu l mt loi dy leo, thn di, nhn khng mang lng, bm vo cc cy khc bng r. Thn mc cun, mang l mc cch. L nh l tru khng, nhng di v thun hn. C hai loi nhnh: mt loi nhnh mang qu, v mt loi nhnh dinh dng, c hai loi nhnh u xut pht t k l. i chiu vi l l mt cm hoa hnh ui sc. Khi chn, rng c chm. Qu hnh cu nh, chng 20-30 qu trn mt chm, lc u mu xanh lc, sau c mu vng, khi chn c mu . T qu ny c th thu hoch c h tiu trng, h tiu , h tiu xanh v h tiu en. t cy rt dn, khi vn chuyn nu khng cn thn th cy c th cht. Qu c mt ht duy nht.

Ging v thi v trng


Ging
Hin nay trn th gii c khong 80 ging tiu chia lm hai nhm l nhm l to v nhm l nh. Vit Nam hin c cc ging tiu a phng nh tiu Qung Tr, tiu s, Tiu Di Linh, tiu B Ra, tiu ph Quc, tiu Tru. Cc ging nhp ni nh Campot, Nam vang, Lada Belangtoeng Vit Nam c cc loi ging h tiu ch yu sau: - Ging tiu l c trung bnh: ngun gc c th t ging Lada Belangtoeng, ging ny c ngun gc t Indonexia v di thc vo Vit Nam nm 1947. T , ging ny c th mang nhiu tn a phng khc nhau: Nam Vang, Ph Quc, Lc Ninh, Vnh Linh v nhiu tn gi khc. Ging c c ht ln trung bnh, chiu di chm qu trung bnh 11cm. - Ging tiu s:l nh, chm qu ngn, mu xanh ca l khng m nh ging tiu Lada Belangtoeng, chiu di chm qu trung bnh khong 8cm, ht nh hn ging tiu c c l trung bnh. Ging c tn gi theo a phng nh tiu s Lc Ninh, tiu s t , tiu s M. - Tiu tru: l ln, chm qu di, ht ln nhng nng sut khng cao bng hai ging tiu l trung bnh v l nh. - Tiu n : Hin nay ging ny c a chung v chm qu di, ng ht dy, nng sut cao, cho thu hoch sm, hai ging ch lc l Panniyur v Karimunda.

Thi v trng
Thay i theo cc vng khc nhau - Min trung ( Qung Bnh, Qung Tr, Tha Thin Hu trng vo thng 8-9 khi ht gi Lo, thu hoch thng 2-3 - Ty Nguyn trng vo thng 5-7, thu hoch thng 12-1

- Min ng nam b trng thng 4-8 thu hoch thng 1-4 - Min ty nam b trng thng 6-9 thu hoch thng 2-3

K thut nhn ging


Hom ging:
- Cnh tc (dy thn): tiu trng t cnh tc mau cho qu ln, thng nm th ba sau khi trng, nng sut cao v tui th ko di 15-20 nm, t l hom sng t cao (khong 90%). - Cnh ln: tiu trng t cnh ln cho qu chm hn v phi n tiu, thng t nm th 4 sau khi trng. Tuy vy cy tiu cho nng sut cao, n nh v lu gi ci.

K thut ct hom:
Ly hom bnh t, khng qu non v khng qu gi, mi hom c 4-6 t, thng thng 5 t, khng s dng on hom cch ngn 20-25cm. Ct hom tiu vo ma ma, trn cy m 1-2 nm tui. Ct cha gc mt on 40-50cm v khng lm tn hi n cy m v hom ging, phn di ca hom ct xo cch t cui cng khong 2cm, ct b nhng l t c vi vo t v ch li 2-3 l gim bt s thot hi nc ca hom. Hom tiu ct xong cn m ngay, nu vn chuyn i xa cn b mi b 50 hom, t trong thng xp, phun nc u.

X l hom ging:
hom tiu mau ra r, trc khi gim hom tiu c ngm trong dung dch NAA nng 500-1.000ppm hoc IBA nng 50-55ppm, nhng ngp phn gc 2-3cm trong 30 pht, x l dung dch nc tiu b 25% cho kt qu tng t IBA.

m hom:
Sau khi x l xong c th m hom vo lung hoc vo bu. - Lung: c chiu di 5-6m, rng 1-1,2m, t trn lung cn trn u phn theo liu lng 25-30kg phn chung hoai + 0,5kg super ln cho 10m2 lung. m hom cch hom 15-20cm, lung phi c mi che, h thng phun sng to m thch hp cho tiu ra r. - Bu: c th dung bu PE hoc gi tre, bu c kch thc di 23-25cm, rng 13-17cm, bu PE c c 8-10 l d thot nc. t vo bu c thnh phn: 2 phn t ti xp + 1 phn phn chung hoai, trn u 0,5kg phn Super ln cho 200kg hn hp t v phn chung, mi bu m 2 hom.

t trng cy h tiu
Loi t v k thut lm t
Cy h tiu thch t m m khng chu ng, ng l iu ti k vi cy h tiu v r cy h tiu n cn nn i hi t c tng t mt ti xp giu c cht hu c. Cy h tiu c th trng c trn nhiu chn t khc nhau nh t bazan, saphin thch ph sa bi t.... nhng t phi ti xp m khng c ngp ng.

Tng t dy ti xp, su 50-100 cm c nhiu mn. t c kh nng gi nc cao v thot nc tt. pH 5,5-7 nu t chua phi bn vi ci to cc ni c gi ln phi trng cy che chn gi t trng tiu sau khi khai hoang c lm ti xp su 40-50cm. t trng tiu c dc 4-5 cn lm rnh thot nc gia cc hng tiu, t c dc trn 8 phi trng tiu theo ng ng mc. t cn c cy ba k v x l mm bnh trc khi trng, trn t chua cn bn vi trc khi ba ln cui, lng vi bn khong 1,5-2,0 tn/ha vi xay.

K thut o h
o 1 h hoc 2 h 2 bn cy tr tm, pha xa cy tr sng, mp h cch tr tm 10 15 cm, sao cho tm h l v tr t bu tiu hay dy tiu cch cy tr sng t 40 50cm. Kch thc h thng 30x40x40cm cho hom n hoc 40x40x40cm, mi h bn 7-10kg phn chung hoai + 200-300g phn supe ln, trn u vi lp t mt cho vo h khong 20cm. Nn tin hnh o h v trn phn lp h trc khi trng t nht na thng. t trng tiu cnh nhng vn tiu b bnh nn dng Bordeaux 1% ti trong v quanh h. Vn tiu trn vng t c dc nn o h theo ng ng mc v b tr h theo hnh nanh su. Thit k h thng tiu nc v trng tr tiu cng lc, khong 10-15m o mt rnh thot nc vung gc vi hng dc chnh, rnh su 15-20cm, rng 20cm, gia hai hng tr tiu. Dc theo hng dc chnh, khong 30-40m, thit k mt mng su 30-40cm, rng 40cm, gia hai hng tr tiu, mng thng gc vi rnh thot nc.

Trng v chm sc cy con


K thut trng cy con
Trng bng bu: Khi t hom tiu vo h cn ch : - X b bu PE, trnh lm v bu sau lp t v nn cht gc. - Hom t ring 30-450 hng v pha tr tiu, nn t hom (bu) vo hng ng. - S hom (hoc bu) trn mt tr: 2 hom/tr cho tr sng hoc tr b tng v 5-6 hom/tr cho bn gch xy. Sau khi dy tiu pht trin vn ti tr nn dng cc loi dy mm (dy nylon) buc dy tiu vo cy tr, buc vo v tr gn t ca dy tiu r d bm bo tr, sau khi r bm cht vo tr cn ct b dy buc. Trng bng hom: Dng hom thn 5 mt m ra r, t hom xin vi t mt 450, u hom hng v pha tr, chn 3 mt vo t, cha trn mt t 2 mt, dm cht t quanh hom. Trng tiu xong phi dng vt liu ph hp nh l da, lp c che b sung cho hom tiu mi trng.

K thut chm sc cy con

Xi t quanh tr tiu thnh rnh su 7-10cm, cch tr 15-20cm, chn 3-4 dy tiu khe. Sau 7 10 ngy trng tiu bng bu, 2 3 ngy trng tiu bng hom thn nu tri khng ma phi ti nc cho dy tiu.

Mt , khong cch trng


i vi tr c v tr g Trng 2 hom hay 2 bu tiu/tr, c th o 1 2 h/tr trng. i vi tr gch o 6 7 h chung quanh tr, mp h cch mp tr 10 15cm. H c o vi kch thc 40x40x40cm trng 1 hom. Nu trng 2 hom/h, kch thc h o l 40x80x40cm. Trn u t mt vi 10 15kg phn chung, 0,2-0,5kg phn ln, 0,2 0,3kg vi bt v lp xung h. X l t trong h trc khi trng bng 1 trong cc loi thuc nh Confidor 100 SL 0,1%, 0,5 lt/h hoc Basudin 10 H, 20 30 g/h. Vic trn phn lp h v x l t trong h c thc hin trc khi trng tiu trng tiu t nht l 15 ngy. Lm gin che nng v chn gi: Trc khi trng tiu, lm gin che pha trn v xung quanh bng cc vt liu nh li ni lng, l da, c v.v.. sao cho 70 80% nh sng t nhin i qua.

Phn bn
Phn bn v phng php bn phn
Phn hu c: Bn hng nm vi liu lng 30 40m3/ha. Nu khng c phn hu c c th s dng cc loi phn hu c vi sinh bn cho vn tiu vi liu lng t 2 3kg/tr/nm Vi: Bn vi cho vn tiu vi liu lng 500kg/ha/nm. Vi c bn bng cch tung u trn mt t, chiu theo tn tiu hoc chung vi phn chung ri em bn cho tiu. Phn khong: Bng 1: nh lng tm thi lng phn bn khong cho h tiu Nm Ur Trng mi Nm 2 Nm 3 Kinh doanh 150 350 550 750 Kg /ha/nm SA 50 150 250 300 Ln V 1000 1000 1000 1000 KCl 70 170 500 700 Ur 75 180 270 370 gr/tr/nm SA 25 75 120 150 Ln V 500 500 500 500 KCl 35 80 250 350

Ur v Kali clorua: Nm trng mi bn 3 4 ln, ln u sau khi trng tiu 1 thng, sau 2 thng bn 1 ln. Cc nm tip theo Ur v Kali clorua c bn 5 ln, ma kh bn 2 ln kt hp vi ti nc, ma ma bn 3 ln: u, gia v cui ma ma. Phn SA bn vo u ma ma. Phn ln: C th dng ln nung chy hay Super ln. Ln nung chy bn 1 ln vo u ma ma, Super ln th chia lm 2 ln bn: ln 1 vo u ma ma, ln 2 vo gia ma ma. Nu dng phn NPK hn hp th dng cc loi v liu lng sau Bng 2: Loi v liu lng NPK hn hp bn cho tiu Nm tui Nm trng mi Nm th 2 Nm th 3 Cc nm KD Phn bn l: S dng cc loi phn bn l c c vi lng nh Zn, B lm gim c t l rng gi qu. Phn bn l c phun 2 3 ln trong ma ma. Loi 16-16-8 hoc 20-20-15 16-16-8 hoc 20-20-15 16-16-8 hoc 20-20-15 15-10-15 hoc 16-8-16 Liu lng (kg/tr) 0,2 0,3 0,5 0,6 0,6 0,8 1,3 -1,5

Chm sc v phng chng dch hi


Qu trnh chm sc
Trng cy ai rng, cy che bng: Cy ai rng: Tiu trng theo kiu nng h, din tch di 0,5 ha, ch cn trng 1 hng mung en u l chn hng gi chnh. Cy che bng : Tiu trng vi cy tr cht nh tr g, b tng, tr gch cn c trng cy che bng lu di. Cy keo du c trng vi khong cch 6 x 12m, trng st vo v tr tr trong vn tiu va l tr cho tiu leo va l cy che bng. Cc vn tiu trng trn tr cht nh tr g, tr c, tr gch m cha c cy che bng cn phi c trng b sung cy keo du vi mt 120 150 cy/ha. Tiu trng vi cy tr sng c bng mt. Ch rong ta hp l cy tr sng v cy bng mt. Lm c, buc dy

Lm sch c trong gc tiu thng xuyn, nh c gc bng tay, trnh lm tn thng vng c r. Thng xuyn buc dy tiu vo tr, Xn ta to hnh c bn * i vi tiu trng bng dy thn: Sau 1 nm trng, ct to hnh cho tiu bng cch ct ngang ton b dy thn trn tr, cch gc tiu 25 30 cm. Ct to hnh vi mc ch va ly hom nhn ging va to khung thn dy tiu trn tr. Ct dy tiu vo cc ngy kh ro, khng ct trong thi gian ma dm hn ch cc loi bnh hi tiu. T ch ct s mc ln cc dy thn chnh. Gi li cc dy thn kho mnh phn b u chung quanh tr lm b khung chnh, vt b cc mm dy thn cn li. S lng dy thn lm b khung chnh ph thuc vo kch thc tr. - Tr sng : 9 12 dy thn/tr - Tr g hay tr b tng : 8 10 dy thn/tr - Tr xy gch: 20 30 dy/tr gch. Khi dy tiu leo ln ht chiu cao tr th hm ngn v xn ta nh k. Nu khng c nhu cu ly hom nhn ging th khi cc dy thn cao 80 100cm, c 5 6 cnh qu/1 dy thn, bm ngn ln u kch thch s pht trin thm dy thn. Bm ngn bng cch ct b phn ngn tiu mang 1 2 cnh qu. Sau khi bm ngn ln u nu trn tr tiu vn cha c s dy thn cn thit/tr th sau khi dy thn mi c t 3 5 cnh qu tip tc bm ngn ln th hai. * i vi tiu trng bng dy ln Tiu trng bng dy ln phi p dng bin php n dy tiu vo 12 14 thng sau trng. Sau khi tiu leo ln tr c 1,4 1,5 m v cc dy tiu pht sinh c 2 3 cnh qu ngn th n dy xung. Ch n cc dy tiu c mang cnh qu, ct b cc dy khng mang qu. - o rnh su 15 20cm chung quanh tr tiu, cch gc tiu 20 25cm, khoanh phn dy thn ct ht l vo rnh, cha on ngn dy c mang l v cnh qu buc p vo tr tiu. - Sau lp mt lp t mng gi cho khoanh dy c n nm c nh. - Sau khi r t t ca cc khoanh dy c n nh ra mi vun gc bn phn cho tiu. Xn ta cho tiu kinh doanh - Ta b tt c cc dy thn, dy ln, cnh c mc pha di gc tiu. Cnh l b tn tiu cch mt t 10 15cm. - Ta b cc dy thn mc ngoi b tn tiu, cc dy thn mc qu di nh tr. - Ta b cc cnh c yu t, cc cnh tm nhang. Ti nc v thot nc - Tiu trng mi v kin thit c bn: ti sut ma kh cho n khi c ma theo chu k trn. Trong nm trng mi, nu ma ma gp hn di cng phi ti nc cho tiu. - Tiu kinh doanh: ti vo ma kh khi cy ang nui qu, sau khi thu hoch xong ngng ti nc. Loi vn t Bazan

Lng nc (lt/tr) Tiu trng mi Tiu kin thit c bn Tiu kinh doanh 30-40 60-80 100-120

Chu k (ngy) 7-10 10-15 20-25

- Ma ma, vn tiu phi c thot nc tt vo cc rnh, mng tiu nc trong l. Vun gc tiu, khng cho nc ng gc. - T gc ma kh: dng rm r hoc cc loi tn d thc vt khc nh v ng, dy u, c rc cy phn xanh, u . Lng rm t t 5 10 kg kh/tr.

Phng tr dch hi, su bnh


Phng tr bnh hi Bnh vng l cht chm (tuyn trng Meloidogyne incognita, Pratylenchus sp phi hp vi cc loi nm nh Fusarium solani,, Rhizoctonia solani) - Triu chng: cy vng t t, sinh trng km hoc ngng sinh trng, r tiu c nt sng, nu nng th thi en v cht, h thng r gim. -X l: o, t cc cy b bnh nng. X l cc cy va chm bnh v cc cy xung quanh vng bnh bng mt trong cc loi thuc sau: Vimoca 20 ND, Marshal 200 SC, Oncol 20 EC (0,3%, 2 lt dung dch/tr); Nokaph, Marshal 5 G, Oncol 5 G (30-50g/tr). Nn kt hp vi mt trong cc loi thuc tr nm sau: Viben C 50 BTN, Bendazol 50 WP (0,3%, 2 lt dung dch/tr). Ti hoc ri thuc 2 3 ln, cch nhau 1 thng. Bnh cht nhanh (nm Phytophthora sp) - Triu chng: cy ang xanh tt, l a vng, ho r, cht kh cng vi dy trn cy. Phn thn ngm tip gip vi mt t b thi en. - X l: phng tr bng cch phun dung dch Bordeaux 1% ln l v ti vo gc (2 lt dung dch/tr), 3 4 ln trong ma ma, cch nhau 1 thng. o, t kp thi cc cy bnh nng. X l cc cy chm bnh v cc cy xung quanh vng bnh bng mt trong cc loi thuc sau: Aliette 80WP, Ridomil MZ 72 BHN, Mataxyl 25 WP (0,3%, 3 5 lt dung dch/tr), phun ln l v ti vo t 2 3 ln, cch nhau 1 thng. Bnh xon ln (do virus, l xon, nh, ngn rt li) - Triu chng: cy b bnh c l nh, cong queo, mt dip lc, thng xut hin cc l non. Cy cn ci, chm pht trin hoc khng pht trin, nng sut thp. - X l: phng bnh ny khng ly ging t cc vn c cy b bnh virus. Khi cy b bnh th khng th cu cha, cn nh v hy b cy bnh hn ch s ly lan. Phun thuc tr ry, rp nh Bassa 50EC (0,1%) hay Vibasa 50ND (0,2%), Suprathion 40EC (0,2%), Supracide 40EC (0,2%), Subatox 75EC (0,2%) dit cn trng mi gii. Cc bnh hi l nh bnh thn th, bnh kh vn, bnh m l, bnh m rong trn l: Dng mt trong cc loi thuc sau: Tilt 250 EC, Tilt Super 300 ND, Derosal 50 SC, Viben C 50 BTN (0,2%), phun 2-3 ln, cch nhau 1 thng.

Phng tr su bnh Rp sp hi r (Pseudococcus citri) - Triu chng: cy chuyn vng t t, sinh trng km v b nng th ngng pht trin. Bi phn thn ngm v r th thy rp sp trng bm vo. Cy b nng rp sp to thnh mng sng lm r tiu x x, phng to ln, bn trong lp mng xng rt nhiu rp sp. - X l: o, t cc cy b hi nng. Ti vo gc cc cy b rp nh bng mt trong cc loi thuc Bi 58 40 EC, Ofatox 400 EC, Subatox 75 EC (0,3%, 2 lt dung dch/tr), ti 2 ln cch nhau 1 thng, nn kt hp vi 1% du la. Cc loi ry, rp hi l, t non, bng tiu: -Rp mui, b xt li, ry xanh: dng mt trong cc loi thuc sau: Bi 58 40 EC, Ofatox 400 EC, Subatox 75 EC (0,3%) phun 2 ln cch nhau 7 10 ngy. -Rp sp hi l, hi chm qu: dng mt trong cc loi thuc sau: Suprathion 40 EC, Supracid 40 EC, Pirinex 20 EC, Subatox 75 EC (0,3%) phun 2 ln cch nhau 7 10 ngy.

Thu hoch, bo qun


Tiu c thu hi bng tay v c hi t 2 3 t trong 1 v thu hoch. ch bin tiu en, tiu c hi c chm tri khi chm c lc c qu chn hoc chm qu chuyn sang xanh vng. Khng thu hi cc chm xanh non tr t hi tn thu ln cui. C th dng ko ct hay bm ri chm qu on cung chm, khng rt chm qu khi cnh qu gy vt thng cc t mang chm qu.

Ch bin tiu en
Chm qu tiu thu v em tut ly qu ngay hay c th dn li 2 3 ngy mi tut. Ht tiu c phi trn sn xi mng c tri bt gi v sinh v trnh ln ct, . Lp ro li cn cao 2m chung quanh sn phi trong thi gian phi, ngn khng cho sc vt i qua li cht thi trong sn phm. Khng mang giy dp dnh t bn vo sn phi tiu. Tiu phi lp dy 2 3 cm, o u 4 5 ln/ngy, phi 3 - 4 ngy nng th kh. Ht nhn u, en, t m t 12 13% mi em bo qun. Ht tiu phi kh, sng sy sch ri ng vo bao ct gi trc khi bn. Ch ch ng bao khi ht tiu ngui. ng bao 2 lp, lp ni lng bn trong v bao si bn ngoi chng ht m tr li to iu kin cho nm mc pht trin lm gim cht lng tiu en. Cc bao tiu c tn tr kho mt, thong, kh ro.

Ch bin tiu trng


Cch ch bin tiu trng th cng l tiu chn gi, chm c hn 50% tri chn mi hi, em 2 3 ngy sau tch ht, b vo bao em ngm ging nc chy, hay trong b, thay nc hng ngy. Ngm t 7 10 ngy cho n khi v nt ri, cho tiu vo r hay my xt k sau i ht v v phi 1 2 nng trn nong, nia n khi ht c m 12 13% l c. Ngoi ra tiu trng cn c ch bin cng nghip t tiu en loi c dung trng 570g/lt. Tiu en c ngm nc trong vng 4 ngy, sau c chung vi men

vi sinh vt, cho ln men nhit 420C v tiu en bm vo ht mau nt ri ra, sau a vo my xt v ri ra sch. Ht tiu sau khi i sch v c mu vng ng. Theo yu cu ca th trng ngi ta c th lm trng bng cch ngm trong H202 2% trong vng 30 pht oxy ho cht hu c v cht mu. Sau khi lm trng tin hnh phi hoc sy ht tiu nhit 50 60 0C trong nhiu gi lin tc ht t m 12%. Ht tiu sau khi phi/sy xong ngui v ng bng bao PP, a vo kho bo qun. Kho cha khng m t, phi thong mt, bao tiu c k cch sn 15 20cm, cch tng 0,5m.

You might also like