SLAM TARH II

DR. HALDE ASLAN

Konular

* Abbasiler * Kurulu * Harun Reid Dnemi sonuna kadar

ABBASLER KURULU HARUN RED DNEM

Kaynaklar: * Hakk Dursun Yldz, erare Yetkin, Abbasiler, DA, I, 1-56. * Philip H. Hitti, (ev. Salih Tu), Siyasi ve Kltrel slm Tarihi (IV Cilt), stanbul, 1968. * Bahriye ok, slm Tarihi EmevilerAbbasiler, Devlet Kitaplar, Ankara, 1979. *Cem Zorlu, Din ve Siyasal Sylem/ Abbasi Devletinin Meruiyet Kavgas, stanbul,

2006..

Kurulu
Ebul-Abbas Abdullah ( 4 yl ) ( 132-136/749-754 )

* Abbasi ailesi yarm asra yakn Emevilerin kendilerine yaptklar zulm, bask vb. hareketler nedeniyle iyice kinlenmi ve frsat ellerine geince bu kin ve intikamlarn llerden bile esirgememilerdir. * htilalle baa geldikleri iin endie iindedirler ve bu korku ile endie ile karlarnda hibir g brakmamaya azmetmilerdir.

Kurulu

*Seffah kardei Ebu Caferi Cezire ve Azeybaycan valiliine atad * Amcas Davudu Hicaz, Yemen ve Yemame valiliine atad. *Amcas Abdullaha Suriye valiliini verdi. *Amcas Sleymana Basra, Bahreyn, Umman valilii, *Ebu Avne Msr *Ebu Mslime, Horasan ve Irak valiliklerini verdi. *Kuzey Afrika ve Endls hari btn Emevi topraklar Seffaha biat etti. *Seffah kardei Yahyay Musula gnderdi. 12000 kiiyle, Musulun ou ldrld. *Horasanl svarilerin kumandan Bessam da isyan etti, bastrld.

Kurulu
Talas Sava:
* Kuteybe b. Mslimn Maverannehirde Buhara, Semerkant ve a almalar zerine ilerleyen Arap ordular karsnda Trkistandaki Trk Beylerini Araplara kar inlilerden yardm istemeye sevk etti. * inliler Koay, Dou Trkistan igal ettikleri Tokmak ehrini ele geirdiler, ifti ve askerleri esir aldlar. * Araplar ve inliler kar karya kaldlar. * Tudunun olu Araplara giderek yardm istedi. * Ziyad b. Salih kumandasndaki slam Kuvvetleri ile Trkler 751de inlilerle Talas nehri yaknlarnda karlatlar. * in ordusu imha edildi. karkla dt ve uzun sre Trk topraklarna saldramad. * Bu zafer Trklerin ve Mslmanlarn ortak zaferi oldu.

Kurulu
* 754 te Ebu Mslim ve Ebu Cafer nce Seffaha geldiler sonra hacca gittiler. * Ebu Mslim bir hkmdar gibi davrand iin Mansur endielenmi, ldrlmesi gerektiini dnmtr. * Seffah 754te 33/36 yanda Enbarda vefat etti. * yi kalpli olduu ancak devleti ve ailesine rakip olabileceklere tahamml edemedii sylenir. * Ebu Seleme ile evli olduu ve bakas ile evlenmedii ifade edilir. * Dnemi Abbasilerin kurulu ve intikam devri olmutur. * Her eye ramen bu dnem iin yle bir yorum yaplmtr: Emeviler Sffinde ldrlen Mslmanlarn kan zerine devlet kurmular, ayn ekilde kanl olarak ortadan kaldrldlar.

Kurulu
Ebu Cafer Mansur ( 21 yl ) ( 136-156/754-775)

* Seffah kardei Ebu Cafer Mansuru veliaht tayin etti * Seffah ldnde Mansur hacda idi, biat sa b. Musa ald. * Suriye Valisi Abdullah b. Aliye ( Mansurun amcas ) mektup yazlp Mansura biat istendi, ancak o halifeliin kendi hakk olduunu syledi. * zerine ordu gnderildi. Abdullah kap kardeine snd. Kendisi iin eman alnd ve hapsedildi. lm feci olmu. * Ebu Mslim Abbasilerin kuruluunda byk emei olan efsanevi bir ahstr. Mansur Mslimin gcnden korktuu iin onu ldrtmtr. * ran Mecusileri Ebu Mslimin uluhiyetine inanrken Babekiler, Hrremiler, Batnler kendi itikadlarnn menei grrler onu. * 756-57 de Malatya yeniden imar edildi. Bizansla esir deiimi yapld. Manisa alnd.

Kurulu
* Horasan ahalisinden olup, Ebu Mslim taraftar ve tenashe inanan bir grup Ravendiye taifesi ortaya kt. Haimiyeden kovuldular. * Hz. Hasan ailesinden Abdullah b. Hasan ve Hasann oullar Muhammed ve brahimin isyanlarndan Mansur hep korkmakta idi. Medine valisine bunlar srekli bask altnda tutmas emrini verdi. Bask karsnda Muhammed ve kardei katlar ve saklandlar. Aden, Sind ve Kufeye kadar gittiler. Bulunmalar iin akrabalarna ikence edildi ve isyan kt, bastrld. * Mansur kendi devletine ait mstakil bir merkez ararken, Badadn yerini buldu. 762de ehrin inasna balad. 4 yl srd. Ortaan slam Dnyasnn incisi olarak adlandrld. * Seffah, Mansuru veliaht tayin ederken, sa b. Musay (yeen) da Mansura veliaht tayin etmiti.

Kurulu
* Mansur olu Muhammed Mehdiyi veliaht tayin etti. say vazgeirdi. * syan ve imar faaliyetleriyle dolu yaamnda yorulan Mansur, leceini dnnce Hacca gitmi, yolda lmtr. * Mansur, iddet, g ve kuvvet, ihtiyat, azim, uyanklk, sulh severlik halkn menfaatine nem vermek saraynda ciddiyet ve alkanlk bakmndan Abbasi halifelerinin en by addedilir slam Tarihileri tarafndan. * ey hari hkmdarlar her eye katlanabilir: Srrn ifas, aileye taarruz, mlke tecavz sz mehurdur.

Kurulu
3- Muhammed Mehdi ( 10 yl ) ( 158-169/775-785)

* Babasnn lm zerine biat almtr. * Babas dolu bir hazine, kendilerine mahsus bir payitaht ve huzuru byk lde salanm, bir memleket brakmtr. * Merhameti ile tannrd. * Yumuak biri olduu iin halife olunca babasnn iddet izlerini silmeye alt. * Hasann torunun hapisten karp maa balanmtr. * Mansurun peygamber ailesinden ald evrak geri vermitir. * Hacca gidince Hicaz fakirlerini 30 milyon dirhem para ve 150 bin elbise ihsan ettii rivayet edilir. * Mescid-i Nebeviyi tamir ettirdi.

Kurulu
* Ebu Mslim Horasaninin ldrlmesinden sonra Horasandaki Mecusiler eitli adlar altnda isyan etmilerdi. Mani gr ile Mazdek Kominist inancn birletirdiler. Mehdi bunlarn zerine kuvvetler sevkedip ortadan kaldrmaya uramtr. Mukanna ve yanndakileri zehirleyip yakmtr. * Bizansla muharebeler devam etti. Mara zerinde oldu. Olu Harunu Anadolu ilerine gnderdi, Ceyhana kadar gelindi. *stanbula gelindi, Bizans tahtndaki rene ile anlama yapld. * Mehdi Ali b. say veliahtlktan uzaklatrp oullar Musa el Hadime, Harunu veliaht yapt. * lm sebebi belli deildir. * Babasnn brakt Beytl Mali bol bol harcamtr. Babasnn zulmlerini bu ekilde telafiye almtr.

Kurulu
4- Musa el-Hadi ( 169-170/785-786 )

* Halife olduunda 24 yanda idi. * Hasan soyundan Hseyin Medinede isyan etti. Ordular yendi. Aile dald eitli yerlerde devletikler kurdular. * Zndklara kar mcadele etti srekli * Kardei Harunu bertaraf edip olu Caferi kk yata veliaht yapmak istemiti. Kendisini destekleyenler olduu gibi Harunu da destekleyenler olmutur. * Harun bir sre Badattan uzaklap sonra geri dnmtr. * Rahatszl sebebiyle lmtr. * Uyank, gayretli, cmert, byk iler yapmaya kabiliyetli, cesur, duygulu, tedbirli, atlgan olduu rivayet edilir. * Huyuna giden kimselere ihsanlarda bulunmutur.

Harun Reid Dnemi

5- Harun er-Reid ( 23 yl ) ( 170-193/786-809)

* Hadinin vefat zerine babasnn vasiyeti zerine 22 yanda Harun halife oldu. Yahya b. Bermeki vezirlie getirdi. Mhrn kendisine teslim etti. * Onun dnemi Asyada Arap saltanatnn en parlak devridir. * Arabistan geceleri 1001 gece masallarna konu olmutur. * Byk halife, dindar, mfik ve hametli olarak anlmtr. * Asker olmas dolaysyla muharebelere bizzat katlmtr. * Tebaasn bizzat dolaarak kontrol ederdi. (Hz. mer gibi)

Harun Reid Dnemi

* Bermekiler Belh dolaylarnda inanl bir ailedir Abdlmelik b. Mervan dneminde Mslman olmulardr. Abbasilerin kuruluuna hizmet etmilerdir. Harunun hilafetinin baar sebeplerinden biri Bermekilerin faaliyetleridir. Harun Reide 17 yl sadakatle hizmet etmilerdir. Devletin btn kademelerine el atmalar kskanlklara sebep olmutur. Hkmdarlarn hi birisi kendi ailelerine rakip tanmayacaklar iin Bermekiler de haddi am ve Harun tarafndan ortadan kaldrlmlardr. * Kuzey Afrika Abbasiler dneminde srekli karkt. brahim b. Aleb Haruna bavurmu, Kuzey Afrikann idaresini babadan oula geecek ekilde kendisine verirse sulh ve asayii saladktan sonra ylda 40 bin dinar deyeceini sylemitir. Harun da bu teklifi kabul etti.

Harun Reid Dnemi

* Bizansla mcadeleler devam etti. - rene ile yaplan anlamay Bizansllar bozdu. slam memleketlerine saldrdlar. Zayiat verdiler. Ankara ve Nide Abbasilere geti. - Kbrs ve Girit ele geirildi. - Bizans yeniden anlama istedi, imzalad ve esirler deitirildi. - rene tahttan drlp I. Nikoforos hkmdar oldu. Anlamay bozdu. - ki ordu Orta Anadoluda 803te savat, Bizans feci ekilde malup oldu ve Nikoforos sulh istedi. Hara vermesi artyla anlama imzaland. - Nikoforos yeniden anlamay bozdu. Yine savald, yine anlama yapld. - Ereli, Misis, Konya, Efes, Ankara alnd.

Harun Reid Dnemi

* Gney Dou Anadoluda balayan Hazar kprdanmalar Halid b Bermek tarafndan bastrld. * Arap idarecileri arasndaki anlamazlklar Hazarlara kar karya getirdi. * Hazar Hakan demir kapy geip slam memleketlerine saldrd. * Harun Yezid b. Mazyedi Azerbaycana gnderdi. Hazarlar malup edip oradan gnderdi. * Harun Avrupada arlmana kymetli hediyeler gndermitir. (Karlkl menfaat zerine kurulu diplomatik bir iliki sz konusudur.)

Harun Reid Dnemi

* olunu birbirine veliaht tayin etmitir. Muhammed el Emin, Abdullah el-Memun, Kasm el-Mutemid. * Rahatsz olarak Dou seferine kt. Tusda rahatszl artt. 809da vefat etti. * Harun malik olduu sonsuz iktidar sayesinde nefsine kar ne kadar kanaatkarsa, millete kar o derece faydal ve fedakar bir ahsiyet olarak anld. * Saray zamann en muhteem saraylarndand. Dnyann her yerinden gelen alim, sanatkar, air ve fakihler, kadlar, yazarlar, arkclar halifenin kapsnda toplanrd.

Harun Reid Dnemi

6- Muhammed el-Emin ( 4.5 yl) ( 193-198/809-813)

* Halife Harun ldnde oullar Emin Badatta, Memun Mervde, Kasm Knnesrinde idi. * Halifelik alametleri asa, yzk ve kl Badata Emine getirildi. Emine biat edildi. * Memun deerli hediyelerle kardeini tebrik etti. * Eminin annesi Zbeyde hilafet sarayna yerleti. Saraya kadn hakimiyeti * Emin ile Memun arasnda ksa sre sonra anlamazlk ortaya kt. * ki kardein tabiatlar farklyd. Harun iki olunu da zamann en iyi alileri ve hocalar nezaretinde yetitirmeye almtr.

Harun Reid ve Sonraki Dnemi

* Harun vefatndan nce Horasanda bulunan ordu ve hazineyi Memuna brakmtr. ( Emine halifelik brakld. Bu arada Memun da Horasan idare edecekti.) * Harun ldnde vezir Fazl b. Rebi Horasandaki ordu ve hazineyi alp Badata dnd ve yeniden vezir oldu. * Memun yannda bulunan sadk adamlarnn gayretiyle hazinesizlik ve askerliin ortaya kard boluu gidermeye alt. leri yoluna koydu. *Memun yannda bulunan sadk adamlarnn gayretiyle hazinesizlik ve askerliin ortaya kard boluu gidermeye alt. leri yoluna koydu. * Vezir Fazl b. Rebi Emini kendinden sonra olunu veliaht yapmas konusunda kkrtt.

Harun Reid Dnemi

* Eminin kardei Memunun veliahtln iptal ederek kendi olunu bu makama atamak istemesi zerine, Araplar ile ounluunu ranllar ve Trklerin oluturduu Horasanllar arasnda iktidar mcadelesi yaand. * Araplar Memunun baa gelmesiyle Horasanllarn nfuzunun artacandan endie ediyorlard. * Yaklak 4 yl sren iktidar mcadelesi ve i savan sonunda Memun halifelik makamna gemitir. Bu gei byk savalar sonunda olmutur. * Memun son savan sonucundan sonra kendisi adna hutbe okunmasn ve kendisine Emirl-mminin nvannn verilmesini istedi. * Eminin ordularnn st ste yenilmesi zerine Memunun ordu komutan Tahiri bol vaadlerle kendi safna ekmeye almtr. Bunun etkisi olmamtr. Badat yamalanmtr.

Harun Reid Dnemi

*Emin hazineyi taraftarlara datm hatta deerli eyalar da dkmle para olarak yine datmtr. Ancak faydas olmamtr. *Eminin baz kumandanlar da eman ile Tahir tarafna getiler. *ehre ambargo konuldu ve sknt ba gsterdi. *Emin hal edildi ve annesi, cariyeleri ve ocuklar ile Medinetl-Mansur sarayna snd. Kamak istedi ancak yakaland. Hapsedildi, daha sonra da ldrld. *ahsiyet olarak kuvvetli, yakkl, kahraman, gzel ve tesirli konuan, belagat, edeb ve fazilet sahibi ancak tedbir olmakta kabiliyetsiz ve ileri grll yoktur. *Fazl b. Rebi gibi kiilerin etkisinde ok kalmtr. * bana getikten sonra memleketin her tarafndan getirttii rakkase ve arkclarla bir rakkase topluluu oluturdu. *Dicle nehri zerinde arslan, fil, kartal, ylan eklinde ok ssl be tekne yaptrm bunlar nehirde yzdrp zevk safa ile vakit geirmitir.