Harita ve Pusula

ile yn bulmak sadece yaamsal zamanda ok da elencelidir. deil, ayn

Bu kitapk umarz ki yn bulmann karmak olduu n yargnz ykacak, hala doada vakit geirmenin keyfini kefetmediyseniz sizi zendirecektir. Yolunuz ak olsun! D.Caner ODABAOLU J.Onb.

Bu kitapk Milas le Jandarma Komutanl tarafndan Milas Halkna ve tm doa severlere armaan olarak 289.KsaDnem Jandarma Onba D.Caner ODABAOLUna hazrlatlmtr. Kaynak gsterilmek art ile oaltlmas ve alnt yaplmas serbesttir. Temmuz 2003

2 Doada Yn Bulma

NDEKLER
AMA VE KAPSAM ......................................................................................................................................... 3 TEMEL KAVRAM VE TANIMLAR ................................................................................................................... 3 TEMEL HARTA OKUMA BLGLER .............................................................................................................. 5 RENKLERN ANLAMI .................................................................................................................................................. 5 TRKYEYE ZEL DURUM: FOTOKOP HARTALAR .................................................................................................... 5 E YKSELT ERLERNN DL ................................................................................................................................. 6 HARTADA MESAFE LMEK ..................................................................................................................................... 8 ZOHPS ARALIKLARININ ANLAMI YKSEKLK VE EM LMEK ............................................................................ 9 HARTAYI BOYUTLU DNMEK ........................................................................................................................ 10 EN UYGUN ROTAYI SEMEK .................................................................................................................................... 11 TEMEL PUSULA KULLANIMI ....................................................................................................................... 12 PUSULANIN YAPISI .................................................................................................................................................. 12 PUSULA ETLER .................................................................................................................................................. 13 MANYETK SAPMA DEKLNASYON......................................................................................................................... 14 HARTAYI YNNE KOYMAK................................................................................................................................... 15 PUSULADA AI AYARLAMAK ................................................................................................................................... 15 HARTA ZERNDE PUSULA AISI AYARLAMAK ....................................................................................................... 16 KERTERZ TAKP ETMEK ......................................................................................................................................... 17 SLVA 1 - 2 - 3 SSTEM ............................................................................................................................................ 18 GERDEN KESTRME................................................................................................................................................. 19 DN KERTERZ ................................................................................................................................................... 19 HARTADA KONUM BELRLEMEK ............................................................................................................................. 20 YN BULMA BLGLER ................................................................................................................................ 22 TEMEL KURAL ......................................................................................................................................................... 22 ENGELLERN EVRESNDE YN BULMAK ................................................................................................................. 23 YAMA EMNN YNN ALARAK KONUM SAPTAMAK ........................................................................................ 24 SALDIRMA NOKTASI ................................................................................................................................................ 25 KASITLI SAPMA ....................................................................................................................................................... 25 MESAFE TAYN YNTEMLER .................................................................................................................................. 26 HARTA VE PUSULANIN SINIRLI KULLANIMI ............................................................................................................. 26 YKSEKLK LMEK ............................................................................................................................................... 27 SS VE GECE KOULLARINDA HAREKET ................................................................................................................... 28 DER PRATK YN BULMA EKLLER .................................................................................................................... 28 YN BULURKEN HSSETMEK VE EMN OLMAK ......................................................................................................... 29 HARTA VE PUSULAYI TAIMAK ............................................................................................................................... 29 HARTADAN KOORDNAT ALMAK VE GPS KULLANIMI .......................................................................... 30 HIZLI (BAST) KOORDNAT ...................................................................................................................................... 30 TAM (UTM) KOORDNAT ........................................................................................................................................ 31 GPS ........................................................................................................................................................................ 32 KAYBOLDUUNUZDA NE YAPMALISINIZ? ............................................................................................... 33 DOAYA IKMADAN NCE...................................................................................................................................... 33 AKTVTE SIRASINDA ............................................................................................................................................... 34 KAYBOLURSANIZ ..................................................................................................................................................... 34 DOADAYA IKARKEN YANINIZDA BULUNMASI GEREKENLER ......................................................... 36 ON+ MALZEME ....................................................................................................................................................... 36 KAYNAKA .................................................................................................................................................... 37

Doada Yn Bulma 3

D O AD A Y N B U L M A
AMA ve KAPSAM
Bu kitapn amac doaya kan kiilerin konumlarn saptayp, kaybolmadan hareket edebilmelerine yardmc olmak , harita okuma ve pusula kullanm becerilerini kazandrmaktr. Bu kitapk okunurken tercihen Harita Blmnde daha ayntl tarif edilen bir topografik harita ve Pusula Blmnde tarif edilen kriterlerde bir pusula elinizin altnda olmaldr. Btn doa sporlar gibi, yn bulma konusu da yetkin eiticiler ile uygulamal olarak arazide alldnda tam olarak renilmi olacaktr. Bu kitapk asla pratik eitim almalar ve bir eitmenin yerine geemez.

TEMEL KAVRAM ve TANIMLAR

Yn bulma konusuna balarken ou zaman birbirine kartrlan baz kavramlar aklamakta fayda var. Konum Saptamak Zaman zaman oryantasyon da denen bu kavram, dnya zerinde bulunduunuz konumun saptanmas gibi tanmlanabilir. Az bir matemetik bilgisi ve zerinde belli bir alma ile bu tr yetenekler ok kolayca gelitirilebilinir. Yn Bulma Navigasyon, yani yn bulma, kiinin ulamak istedii hedefinin yerini belirlemesi ve bu noktaya ulamak iin balang noktasndan itibaren doru yn takip etmesi eklinde tanm lanabilir. Konum saptamak ile beraber doada vakit geirenler iin vazgeilmez bir beceridir. Rota Bulma Konum saptama ve yn bulma becerilerine sahip kii, grubunun tecrbe ve ekipmanlarna en uygun rotay seme ve takip etme becerisine sahip olmazsa hedefine byk olaslkla sorunsuz varamayacaktr eer varabilirse!.. yi bir rota bulucu olabilmek iin arazi tiplerini ok iyi tanmak , gl bir muhakeme yetenei, tecrbe ve salam igdlere sahip olmak gibi pek ok beceriye de sahip olmak gerekir. Orienteering : Hedef Bulma Sporu Haritada ile iaretli noktalar en hzl ekilde dolamaya dayal spordur. Normal topografik haritalar ile uzun mesafeli da maratonlar yaplrken, zel ve ok detayl haritalarla 30-90 dakika srecek ve genelde koarak tamamlanacak yarlar yaplr.

4 Doada Yn Bulma Harita Yeryznn tamamnn veya bir parasnn kubak grnmnn matematik ynlemlerle lee gre kltlerek, zel iaretleriyle bir dzlem zerine izilmi rneidir. Kullanm amacna gre dnya atlaslar, siyasi haritalar, karayolu haritalar, topografik (yzey ekillerini gsteren), vb. haritalar retilir. Doada yry ve kamp amacyla kullanlacak bir harita yeryz ekillerini ve koordinat okumay mmkn klacak ekilde retilmi olmaldr. Bu i iin en uygun haritalar 1: 25 000 lekli topografik haritalardr. Harita lei lek, haritadaki bir birim mesafenin arazide ka birime denk geldiini belirten orandr. Mutlaka her haritada belirtilir. 1:25 000 lekli haritalarda llen 1cm arazideki 250mt mesafeyi gsterir. Fotokopi ile yaplan oaltmalarda lein bozulup bozulmad, genelde haritann altna baslan, lek ubuklar ile kontrol edilebilir. zerinde grid izgileri baslm, yani karelenmi haritalarda karenin bir kenarnn 1 km olmas le in oaltma srasnda bozulmadn gsterir. E Ykselti Erileri Arazideki e ykseklikteki noktalarn harita zerinde oluturduu izgiye e ykselti erisi denir. zohips ve mnhani kullanlan dier isimleridir. E ykselti erileri sayesinde topografik haritalarn yeryz ekillerini anlatmas mmkn olur. Harita okumann temeli e ykselti erilerini yorumlayabilmeye dayanr. Her beinci izohips dierlerinden daha kaln izilir, buna indeks e ykselti erisi denir. ndeks izohipsi sayesinde ykseklik tayini daha hzl yaplabilir. Ykseklik farknn ok az olduu arazilerde yar e ykselti erileri kullanlr. Bu eriler kesikli izgidir ve iki tam izginin yars kadar rakm farkn belirtir. Lejand (Harita Anahtar) Haritann zerindeki btn renk, iaret ve ksaltmalar haritann anahtarnda anlatlr. Bir ok deiik semboln yer alabilecei anahtar burada aklamak okuyucuya faydal olmayacaktr. Haritay ilk elinize aldnzda bu blme bakmak iin vakit ayrmal, kullanrken bilmediiniz bir iaret grdnzde anahtara bakmalsnz. Kuzeyler Belki sizde bugne kadar tek bir Kuzey yn olduunu dnenlerdendiniz. Oysa dnya zerinde ayr Kuzey llmektedir: a) Gerek Kuzey: Kuzey Kutbunu gsterir ve haritann Kuzeyi ile neredeyse ayndr. b) Grid ya da Harita Kuzeyi: Haritadaki Kuzey-Gney izgilerlerinin gsterdii Kuzeydir;

Doada Yn Bulma 5 c) Manyetik Kuzey : Pusulann gsterdii Kuzeydir. Yeryzndeki manyetik alanlarn iddeti deitii iin dnyann neresinde olduunuza gre Manyetik Kuzeyin yeri deiir.

TEMEL HARTA OKUMA BLGLER

Renklerin Anlam
Topografik haritalarn renk dili haritadan bilgi almay kolaylatrr: Mavi: Su ile ilgili herey: Akarsu, gl, deniz, bataklk, su kayna, vb. Siyah: nsan yapm olan eyler, kayalk veya maden oca olarak iletilen yerler ve harita izgileri: Tali yollar, ky yollar, patikalar, bina ve yaplar, elektrik vs. hatlar, kayalkl yamalar, maden ocaklar, koordinat okuma kare izgileri, nirengi noktalar. Yeil: Ormanlar belirtir ve temelde bitki ile ilgilidir. Trkiyedeki haritalarda yeilin tonu ve iindeki semboller aalarn cins ve younluunu belirtir. Yeil olmayan yerler orak olur diye dnmek yanl olur sadece gr engellemeyecek bitki ve aa rts vardr. Geilmesi zor allar haritada gsterilmeyebilir. Kahverengi: Buzul ve srekli kar kapl alanlar hari e ykselti erileri ve ykseltiler kahverengidir. Beyaz: Trkiyede ou haritada sararm krem rengi olmu arka plan rengi zerindeki e ykselti erileri mavi ise buzul ve srekli kar kapl blgeleri, e ykselti erileri kahverengi ise bitki rts ormandan seyrek olan dzlk veya hafif eimli yamalar anlatr. Krmz: lke snrlar, ana yollar ve harita lm bilgileri.

Trkiyeye zel Durum: Fotokopi Haritalar

Trkiyede topografik haritalara erimek kolay deildir, 1:25 000 ve 1:50 000 lekli haritalarn sat biraz brokrasi gerektirmektedir. Harita Genel Komutanl, Tapu Kadastro Mdrlkleri, DS ve Orman letme eflikleri topografik haritalara ulamak iin bavurabileceiniz adreslerdir. 1994 ylna kadar tanmas ve kullanlmas izne tabi olan bu haritalar kullanmak artk yasal olarak sorun oluturmuyor ama ou zaman orjinalini kullanmak mmkn deildir. Paftalar renkli olarak oaltmak ok masrafl olduu ve her yerde yaplamad iin genelde A0 fotokopi ya da ozalit ile siyah -beyaz alnan kopyalar kullanlr. Bu haritalarda renklerden yardm almak mmkn olmad gibi baz konularda dikkatli olmak da gerekir: Haritann leinin deiip deimedii kareler veya lek ubuu kullanlarak kontrol edilmeden mesafe lmlerine gvenilmemelidir. 1:25 000lik bir haritada karenin bir kenar 4cmdir. E ykselti erileri ky yollar ile zaman zaman kartrlabilir.

6 Doada Yn Bulma Patikalar ve mevsimlik dereler, ky yollar ve dereler sklkla kartrlabilir. Akarsular yamalardan aaya olabildiince dik, genellikle kulvar, vadi ve kanyonlar takip ederek inerler. Patika ve yollar ile e ykselti erilerine trmanrken yumuak eimli bir hat izlerler. Vadi taban ve srtlarn seimi daha zor yaplabilir. Akarsular vadileri, yol ve patikalar srt hatlarn takip eder. Bir nceki aklama yeterli olmaz ise haritada incelediiniz blm biraz genileterek deiik referanslar almaya aln.

E Ykselti Erilerinin Dili

Haritay anlayabilmek e ykselti erilerinin neleri ifade ettiini anlamaktan geer demitik. Esasnda btn haritalar eitli boyuttaki temel yeryz ekillerinin yanyana gelmesi ile oluur: Dzlkler: Neredeyse hi e ykselti erisi olmaz.(ekil 1) Hafif Yamalar: Seyrek aralkl e ykselti erileri ile gsterilir. (ekil 2 ve 3) Dik Yamalar: Sk aralkl e ykselti erileri ile gsterilir. (ekil 3) Uurum ve Yarlar: Birbirine ok yakn veya st ste binmi e ykselti erileri ile gsterilir. (ekil 4) Vadi, kanyon, kulvar ve arklar: E ykselti erilerinin U ve V eklinde izilmesiyle ifade edilirler. Sivri ular eimin st tarafn gsterir. U eklindekiler geni vadi ve su oluklarn anlatrken, V eklinde gsterilenler genelde dar, derin, amas daha zor vadi ve su arklardr. (ekil 5) Srt, Burun ve Boynuzlar: E ykselti erilerinin U ve V eklinde izilmesiyle ifade edilirler sivri ular yoku aa izilir. U eklindekiler geni srtlar anlatrken, V eklinde gsterilenler dar ve keskin srt hatlardr.
(ekil 5)

Doruk (Zirve) ve Tepeler: ie izilmi kapal eriler tepeleri gsterir. En yksek noktas en iteki halka, bir ufak gen ya da nokta ile gsterilir. Kimisinin ykseklii de belirtilir. (ekil 6) Boyun ve Geitler: ki ucunda yksek tepeler olan bir kum saatini andran yzey ekilleridir. (ekil 6) anaklar: E ykselti erileri yarm ya da bldrt ember izecek ekilde yuvarlandysa bu ad verilir. Vadilerin yksek ucunda bulunurlar.
(ekil 7)

Doada Yn Bulma 7 kntler: evresine gre daha alak ufak alanlardr. Kraterler ya da dzlklerdeki ou mevsimlik gllerin evresi tepelerde olduu gibi i ie izilmi kapal eriler ile ancak bir kenarnda iini iaret eden aalma oku ile gsterilir. (ekil 8)

ekil 1: Dzlk

ekil 2: Yumuak Eim

ekil 3: Eimi Deien Yama, Batdan douya

doru hem ykseklik, hem eim azalyor.

ekil 4: Uurum

ekil 5: Vadi ve Srt sistemleri, derecikler vadilerin tabanndan dereye doru akyor

ekil 7: anak

ekil 8: knt ekil 6: Tepe ve Boyun, ou boyun dan zerine veya ardna amak iin geit olarak kullanlr. Harita, temelde yukardaki sekiz ana yzey eklinin kark sra ile yanyana gelmesiyle ekillenir.Elinize aldnz bir haritada bu ekilleri ayrt etmeye aln, haritay okumak kolaylaacaktr.

8 Doada Yn Bulma

Haritada Mesafe lmek

lei bilinen bir haritada belirli iki nokta arasndaki mesafeyi lmek olduka basittir. ki noktay birletiren izgiyi cetvelle lp bunu haritann lei ile arptmzda sonucu buluruz. Diyelim ki ekil 9adaki A ve B tepeleri arasndaki mesafeyi lek istiyoruz. Pusulann cetvelinden 5,7cm lm aldk. 1:25 000lik bir harita kullandmz biliyoruz, bu haritalarda 1cm arazideki 250mtye eittir. Bu durumda A ve B tepeleri arasnda 1425mt vardr. Ancak bu bulduumuz iki nokta arasndaki ku uu u mesafedir. Biz yrrken bu mesafeyi daha dolambal yollar-dan kat ediyor olacaz. Eer iki tepe arasnda bir patika veya yol var ise onu kullanacaz, yoksa yryeceimiz bir rota bulacaz. (ekil 9b) Her durumda gerekte erisel bir yol izleyeceiz. Bunu harita zerinde ip benzeri bir malzeme ile lebiliriz. En pratik zm pusulamzn tama ipini kullanmaktr. pin serbest ucuyla balayarak olabildiince zig zaglar takip ederiz. Haritadaki lek ubuklar veya pusulamzn cetveli ile uzunluu lp hesabmz daha doru olarak yapabiliriz. rneimizde A ve B tepelerini birletiren patika takip edildiinde yrnecek yol 9,7 cm, yani 2425mt olmakta.

ekil 9a-9b: ki nokta arasndaki ku uuu uzakl cetvel ile dz lersiniz; Ama arazide ilerlerken hep daha dolambal bir rota izlersiniz. Pusulann ipi ile izi takip etip onu lmelisiniz.

Doada Yn Bulma 9

zohips Aralklarnn Anlam Ykseklik ve Eim lmek

E ykselti eirilerinin ka metre aralk ile izildii her haritann zerinde, lei ile beraber yazar. Topografik haritalarda bu aralk genelde 10 metredir. ndeks (ana) e ykselti erileri de her 50 metrede bir gsterilir ve hem ykseklii saptamay kolaylatrmak, hem de yamalarn eimini bulmak asndan nemlidirler. Bir yamacn eimi, onun ne kadar dik ya da yumuak olduunu bize anlatr. Hibir hesap yapmadan komu iki tepeden handisinin daha yksek olduunu, birbirine daha yakn e ykselti erilerinin daha dik yamalar gsterdiini, st ste binecek kadar yakn izildii yerlerde yamacn uurum halini aldn anlayabiliriz. te yandan dzlklerde yar izohipsler kullanlabilir ya da hi e ykselti erisi gemez.(Sayfa 5teki ekillere tekrar baklabilir.)
ekil10: E ykselti erilerini sayarak hangi tepenin daha yksek olduunu buluruz.

Ykseklik ve yatay mesafeyi bilmek bize matematiksel olarak iki lm yapma imkan verir. Aralarnda ykseklik fark olan iki nokta arasnda alacak gerek yolu bulmamz salar. Pisagorun bundan 2600 yl nce bulduu dik gen kural sayesinde, gerek yolun karesi = (ykseklik) + (yatay mesafe) eklinde, bulunur. Genelde doa yrylerinde yapmaya demeyecek kadar ufak bir fark kar. Ama dik genleri dnmek bizi eimi hesaplamaya gtrr ve bu doada kullanm ok daha basit bir yndemdir. Eim lmek trigonometrinin basit bir formlne dayanr: Yksekliin yatay mesafeye blnmesi eimi verir. Eim daha basit hesaplarla bulunabilir. Bylece karl bir yamacn riski tahmin edilebilir, ileride aklanaca zere konum ve yn bulmak kolaylar.

ekil 11: Bu tepenin hangi yamacnn daha dik olduunu syleyebilir misiniz?

10 Doada Yn Bulma

Haritay Boyutlu Dnmek

Doa sporcusunun harita ile olan ilikisi doktorlarn rntgen film leriyle, bilgisayar programc-larnn program kaynak kodlar ile olan ilikisine benzer: Konuya yabanc insanlar iin ok karmak, hatta anlamsz olan semboller onlarn gz nnde bir resim oluturur. Bu resmi grmek iin kiinin bilinli bakmas, zihnini eitmesi ve belli bir alma zaman geirmesi gerekir. Harita okumak zaman ile gelien bir beceridir ve ilk balarda ylmamalsnz. Haritalardaki izgiler bize yeryznn eklini e ykselti erileri ile tasvir eder. Bunlarn yer ekillerinin izdmn nasl oluturduk larn anlamak, harita okumann anahtardr. Haritaya baknca boyutlu canlanmaldr.

ekil 12: Biraz pratik yaparak bir sr erinin esasnda yeryznn lekli bir resmi olduunu grmeye balarsnz.

bir grnt gzmzn nnde

E ykselti erilerinin birbirleri ile olan yaknl size yzeyin nerede dik, nerede daha yumuak eimli olduunu hemen belirtir. Harita ile arazide vakit geirdikce yakn tepeleri birbirleri ile karlatrmak, aralarndaki geitleri grmek, vadi ve srt sistemlerini ayrt edip ilerlemek kolaylar. ekil 11de, eliptik ekilli tepenin zirvesinin sola (Batya) kaym olduunu, en yumuak eimli yamacn Dou tarafndaki olduu biraz dikkat ile hemen grlebilir. ekil 12de biri ufak dieri daha byk yanyana iki tepenin haritadaki iz dmn grebiliriz. ki doruk arasndaki boyun geit olarak kullanlabilir. Byk tepeye kn en rahat olduu yn nedir? Vadi ve srtlar ou zaman birbirine kartrlabilir. Rakm yazlarn takip etmek her zaman kolay olmayabilir. Ayrm yapmann en doru yntemi incelediimiz harita parasna biraz geni bir ereve ile bakp dere ve patikalar ayrt etmektir: Patikalar genelde srtlarn zerinde ya da yamalarda eime (izohipslere) paralel gitme eilimindedir. Akarsular ise en kolay yoldan yoku aa inerler; vadi tabanlarnda U ve V lerin ularn takip ederek izilirler.

Doada Yn Bulma 11

En Uygun Rotay Semek

En uygun rota, o anki duruma, amaca ve ekibe gre deiir. Bu yzden rota seimi ekipte tecrbeli olanlara braklmal, doaya gitmeye yeni balayanlar bilmedikleri arazilerde risk almamaldr. ou zaman haritada izilen en ksa rotay arazide bulmas ve takip etmesi pek de kolay deildir. Yolu uzatan ama patikalar, srt hatlarn, vadileri kullandnz rotalar, yolu arma olaslnz azaltr. Rotann gvenlii, yerleim yerlerinden uzaktayken mutlaka gz nnde bulundurulmaldr. Dalk blgelerdeki dik yamalar ta dmesi riski tayabilir, baz dik etaplar kaya trman yaparak amak ip inii ile inmek gerekebilir. Bu tip rotalara ger ekli malzeme ve bilgi ekipteki herkesde tam olmadan girmemek gerekir. Bir tepeye trmanrken ise hangi mevsimde olduumuz rota seimini etkileyebilir: Yaz aylarnda orta eimli bir yama bizim iin en ksa yol olurken kar yadktan sonra riski yksek olabilir. Bu durumda yamacn kenarna dolanp srt hattn takip edebilirsiniz. Rota seimine yardmc olacak temel konular sayfa 20den itibaren YN BULMA BLGLER blmnde aklanacaktr.

12 Doada Yn Bulma

TEMEL PUSULA KULLANIMI

Pusulann Yaps
Pusula, yerin manyetik alan ile alarak yn gsteren cihazdr. Doada kullanlacak pusulada bulunmas gereken temel zellikler unlardr: Serbest dnebilen manyetik ine, bir ucu dierinden farkl (krmz) renkte olur ki kuzey kolay bulunur. Dner kapsl, ii sv doludur ve pusula inesi bulunur. Kapsln grevi inenin titremesini azaltarak daha doru okuma salamaktr. Kapsl evresindeki bilezik 2 derece gsterge ile 0 -360 derece arasnda dereceler iaretlenir. Yn oku ve ona paralel meridyen izgileri, inenin altnda yer alr ve kapsl ile beraber dner. Referans izgisi- a buradan okunur. Pusula tabannn dikdrtgen eklinde ve effaf olmas, Gidilecek Yn Oku bulunmas ve kenarnn uzun olmas kullanm kolaylatrr. Cetvel, metrik ve inch olarak iaretlenmi. Ksa mesafe lmlerini kolaylatrr.

ekil 13: Klasik (standart) bir doa sporlar pusulasnn temel zellikleri gsterilmitir. ou pusula tama ipi ile beraber satlr.

Doada Yn Bulma 13

art olmasa da, bir pusulann kullanmn kollaylatracak ve doada gerek duyulabilecek ek zellikler: Ayna kerteriz almanz kolaylatrr, ayrca acil durumlarda sinyal vermel ve n odaklamak iin kullanlabilir. Ayarlanabilir bir deklinasyon (manyetik sapma) oku. Kolayca ve gvenilir bir ekilde manyetik sapmay dzeltmenize yarar. Pusula fiyatn ok arttrmakla beraber kullanmanz gerektiinde ok mantkl bir yatrm olduunu anlarsnz. Klinometre (eim ler) , arazideyken yamacn eimini lmenize yarar. Byte, haritada i ie gemi iaretleri okumay kolaylatrr. Romer cetvelleri. 1:25 000 bata olmak zere eitli lekler iin hazrlanm bu cetveller haritada koordinat okuma iaretleme ilemlerin ok hzl ve dorulukla yapmanz salar. Pusula tama ipi, sadece tamak iin deil haritadan mesafe lmek iin kullanlr. Su terazisi ve gece aydnlatmas baz zel amal pusulalarda opsiyonel olarak kullanlabilir.

Pusula eitleri
Doada kullanlan modern pusulalarn eitleri standart (aynasz), aynal, askeri ve kutu(prismatik) olarak sralanabilir. Askeri tip ve kutu pusulalar doa sporcusunun ihtiya duymad kadar hassas lm yapabilirler, bu sebeple biraz daha kullanmlar daha karmaktr. ou kiinin ihtiyac standart ya da aynal pusulalardr. Bunlarn belli bal markalar Silva, Suunto, Recta ve Bruntondur.

ekil14: Gnmzde karada kullanlan balca pusula tipleri: a) klasik pusula ve b) aynal pusula doa sporcularnn tercih etmesi gereken pusulalar. c) prizmatik ve d) askeri modeller ok hassas a lebilir. Bunlardan ayr olarak profesyonel amal, harita ve orman mhendislerine ynelik kara pusulalar da vardr.

14 Doada Yn Bulma Pusulay Kullanrken ve Saklarken Dikkat Edilecek Hususlar Pusula, Dnyamzn manyetik alan etkisiyle alt iin, yere paralel tutarak kullanlmas gerekir. Pusulay doru tutu, pusulann yn oku (yani pusulann n) vcudumuzun nnde ve tam karmza bakacak ekilde olmasdr. Pusulay eliniz veya bileiniz ile deil, btn vcudunuzu evirerek dndrmelisiniz. Elektro manyetizma prensibi ile alan pusula yksek gerilim hatlar, radyo vericileri, GSM telefonlar, vb manyetik alan retelerinin yaknnda doru almaz. Ayn nedenden dolay tatlar, elik yapl binalar ve hatta demir malzemeli bir masa manyetik ineyi saptracaktr. Pusulay gl mknats ve retelerden (hoparlr, trafo, vb) uzak tutmak gerekir. Pusula inesinin manyetiklii bozulduunda dengeye gelme sresi uzayabilir, hatta baz durumlarda tam ters yn gsterebilir. Pusulalar scaklk ve basn deiimlerinden de etkilenirler. Kapsl iindeki sv 1500mt ykseklikten sonra iinde kabarcklar oluturmaya balar. Genelde tekrar alalnca bunlar kaybolur. Ancak ar scak ve souk koullarda uzun sre kalan pusulalarda oluan kabarcklar kalc olabilir. Pusulalarn yaz aylarnda aralarn snan blmlerinde saklanmas mrn hzl a bitirebilir.

Manyetik Sapma Deklinasyon

Manyetik Kuzeyin Harita Kuzeyi ile yapt aya Manyetik Sapma demitik. Manyetik sapma Dnyann her yerinde farkldr ve yldan yla da deiir. Bunun sebebi, Dnyann manyetik alann oluturan ergimi metal li magma tabakas, yerkabuunun altnda kendince bir ritim ile dnmektedir. Binlerce kilometre altmzdaki bu hareket yllar ierisinde farkl hzlarda olduu iin baslan bir haritann manyetik sapma miktar ancak 4 -10 sene gibi ksa aralklarla salkl hesaplanabilir. Manyetik sapma miktar ve bunun senelik deiimi topografik haritalarn zerine baslr. Ancak Trkiyede kullandmz haritalar ou zaman 30 -45 yanda olduu iin sapmalar hesaplamak pek salkl olmaz. Bizim lkemizde u anda manyetik sapma miktar yaklak 4dir. lkemizde gncel haritalar baslp satlmaya balandnda Manyetik Sapmann pusula kullanlrken hesaba katlmas mutlaka gerekir. Bu kitapk da bu konuyu ele almayacaz. Konuya ilgi duyanlar internet zerindeki http://www.geolab.nrcan.gc.ca/geomag/e_cgrf.html vehttp://www.ngdc.noaa.gov/cgi-bin/seg/gmag/fldsnth1.pl adreslerinden hem manyetik sapma konusunu aratrabilir, hem de koordinatlar bilinen noktalarn manyetik sapmasn renebilir.

Doada Yn Bulma 15

Haritay Ynne Koymak

Haritay doru ve etkili kullanabilmek iin Haritann Kuzeyini Gerek Kuzey ile aktrmak gerekir. Bu sayede haritadan bamz kaldrdmzda karmzdaki hereyi katta yerletirildii gibi karmzda grebiliriz. Bu ileme haritay ynne koymak (kimi zaman haritay kuzeye koymak) denir. ki ekilde yaplabilir: Pusula kullanlarak Kuzeyler aktrlr veya evremizdeki yzey ekilleri haritadakilerle eletirilir. Pusula ile haritay ynne koymak iin, pusula haritann zerine yerletirilir. Harita ve pusula, yere paralel tutularak, beraberce dndrlr. Pusula ibresi haritann kuzeyini gsterdiinde ve kuzey-gney izgilerine paralel olduunda harita ynnde demektir. Eletirme Metodu ile haritay ynne koymak iin evremizi dikkatlice inceleyip balca yeryz ekillerini tesbit ederiz. Bu ekil ya da insan yapm yaplar haritada bulmaya alrz. evrenizi grebildiiniz bir noktadan evreye baktnzda ve elinizde doru harita paftas varsa, ilk balarda zorlansanz bile, haritadaki ekilleri evrenizde ksa srede bulabilirsiniz. Sadece bir iki noktay bulup tamam dememeli, bulduunuz her ekil ve yapy teyit edecek baka yzey ekillerini aratrmanz gerekir. Bu metod harita okumay gelitiren bir alma olarak srekli kullanlmaldr.

Pusula le Yn Bulma
Pusula ile yn bulmak 3 temel balkta toplanabilir: - Pusulada A Ayarlamak - Harita zerinde Pusula As Ayarlamak - Kerteriz Almak Arazide A lmek - Kerteriz Takip Etmek Kerteriz; Bir noktadan dierine giderken ynmz belirlemek iin kullandmz derece cinsinden adr. Referans olarak gerek kuzey izgisi alnr ve ona gre llr. Baka deyile, manyetik kuzey (pusulann manyetik inesinin gsterdii yn) ile hedef nokta arasndaki adr.

Pusulada A Ayarlamak
Verilen bir ay pusulada ayarlamak iin: dner bilezik zerinde uygun rakamn (kerteriz as) referans izgisi ile kesitirilmesi demektir. rnein; Eer pusulanz 45 dereceye ayarlamanz sylendi ise yapmanz gereken udur: Pusulanz kartp dner bilezikteki 45 rakamn referans izgisi ile aktrrsnz. Bu ay sizin bulmanz gerekebilir. Bunu elinizdeki haritadan ya da doada karnzdaki bir yerden lebilirsiniz.

16 Doada Yn Bulma

Harita zerinde Pusula As Ayarlamak

Haritada belirlediiniz bir noktadan dierine hangi a ile gideceinizi bulmak iin; Balang ve var noktalarn bir izgi ile birletirin. zerinde gitmek istediiniz bu hayali izgi pusulann uzun kenarna gelecek ekilde pusulay haritaya yerletirin. Kerteriz asn bulmak iin dner bilezii dndrerek zerindeki krmz "N" harfini haritann kuzeyine getirin. Kapsl iindeki paralel izgiler haritann kuzey-gney izgilerine paralel olacaktr, ok haritann kuzeyini gsterecektir. Bilezii kenarndaki referans izgisine denk gelen ay okuyun.

Kerteriz Almak - Arazide A lmek Diyelim ki, ilerideki bir tepeye kmak ekil 15: Haritadan a ayarlarken manyetik istiyorsunuz. Aranzda belirgin bir corafi ineyi grmezden gelip sadece pusulann paralel engel yok ama ormann iine girdiinizde (meridyen) izgileri ve haritann kuzey-gney dorularn kullan-malsnz. Dorular paralel aalar zirveyi grmenize engel olacak ve olduunda ay indeks noktasndan okuyun. siz ormann iinde yol bulmakla urap vakit kaybetmek istemiyorsunuz. Zirvenin kerterizini almalsnz. Kerteriz almak iin pusulay, gidilen yn oku zirveyi gsterecek ekilde elinizde tutmanz gerekir. Daha kolay ve hassas lm yapmak iin pusulay gz seviyenizde tutabilirsiniz ama pusula tabannn yere tam paralel olmas gerektiini unutmayn. Dner bilezii evirerek manyetik kuzey ibresi ile kuzeyi gsteren "N" iaretini ve krmz oku aktrn. akma noktasnda kapsl iindeki izgiler ile ine paralel olacaktr. Bylece manyetik kuzey ile hedef arasndaki ay, kerteriz asn bulursunuz.
ekil 16: Pusulayla bir hedefe bakp a alnrken ine kapsln altndaki ok ile kutulanr. (en solda) nenin gsterdii a okunmaz. Okunmas gereken a, pusulann st tarafn ortalayan indeks dorusu veya noktas hizasndaki adr. (en sada)

Doada Yn Bulma 17

Kerterizi Takip Etmek

nceden harita zerinden okunmu veya arazide alnm kerteriz alarn ya da kendi aldnz kerterizi kullanarak arazide pusula ile ilerleyebilirsiniz. rnein eer sapakta indiinizde 60 derece ile yaklak 10 dakika yryp uygun bir kamp alanna varacanz sylendi ise yapmanz gereken udur: Sapakta indikten sonra pusulanz kartp dner bilezikteki 60 rakamn referans izgisi ile aktrrsnz. Sonra pusulann tamamn (yryeceiniz iin vcudunuzu da) dndrerek, manyetik inenin kuzey ucu ile bilezik zerinde "N" (kuzey) iaretini aktrrsnz. (Silva pusulalarda kuzeyi gstermesi gereken btn bu blmler krmzdr ve hzl alrlar). Pusulanzn st ksmnda yer alan "gidilen yn" oklar size kamp alannn ynn gstermektedir. Bu hedefe gitmek iin baz noktalara dikkat etmeniz gerekir ama merak etmeyin biraz alma ile pusula kullanmnda serileirsiniz. Alnm kerterizi izlemek teorik olarak basittir ama hepimiz biliriz ki arazide uzakta belirgin grnen noktalar rnein bahsettiimiz zirve, biz ilerledike grnmez olurlar ve yn arabiliriz. Ara sra pusuladan yapacanz yn kontrol ok salkl olmaz. (Baknz Pusulann Snrl Kullanm, sayfa W) Hi hata yapmamak iin pusulay hep elimizde tutmamz gerekir. Onun yerine ilerlemeniz gereken hayali bir izgi zerinde belirgin noktalar saptayp devam etmek daha kolaydr. Mesela, berlirgin bir aa tam olarak ilerleme hattnzdaysa, ilk nce aaca gidersiniz. Bunu yaparken aac grerek bir gln evresinden dolaabilirsiniz, biraz saa ya da sola kayarak kpr geebilirsiniz. Aa birinci kerteriz noktanzd ve yanna geldiinizde pusuladaki kerteriz as yine varmak istediiniz noktay , zirveyi gstermektedir. Zirveyi gremeseniz bile baka ara kerteriz noktalar belirleyerek adm adm hedefe varabilirsiniz.Orman iinde yrrken sklkla pusulay kullanarak ilerleme ynnzn doru olduunu kontrol edin.

ekil 17: Kerteriz ya da hedef asn takip etmek demek, yrrken srekli olarak okuduumuz aya sadk kalmamz demektir. Pusulann bileziini kaydrmak, pusulaya bakmadan yryp hattan kmak ve sonra tekrar eski aya bakmak bizi yanl yerlere gtren basit hatalardan ikisidir. Sadece pusula as na bakarak ile ilerlemek, zorunlu baz haller dnda hem pratik deildir, hem de pusulaya hakim deilseniz hayra alamet !

18 Doada Yn Bulma

Aadaki Silva 1-2-3 Sistemi pusula ve harita ile nasl a alp ilerleyebileceinizi zetler.

Silva 1 - 2 - 3 Sistemi
1. Balang ve var noktalarn pusula ile birletir. Harita zerinde gitmek istediiniz hayali izgiyi pusulann bir kenarna gelecek ekilde pusulay haritaya yerletir.

2. Kerteriz asn bulmak iin dner bilezii dndrerek zerindeki krmz "N" harfini haritann kuzeyine getirin. Kapsl iindeki meridyen izgiler i haritann kuzey-gney izgilerine paralel olacaktr. Bilezii kenarndaki referans izgisine denk gelen ay okuyun.

3. Kerteriz asn takip edin. Pusulay yere paralel olarak gvdenizin nnde tutarak manyetik inenin krmz ucu ile kapsln iindeki kuzey oku st ste bindirin. Buna ineyi kutulamak da denir. Gidilen yn okunun gsterdii yn tam olarak haritada gitmek istediiniz noktay gstermektedir. Banz kaldrp ileri baktnzda gze arpan bir yer eklini belleyin ve ona doru yryn. Bu ilemi hedefe varncaya kadar tekrarlayn.

4. (Aynal Pusulada) Aynal bir pusula kullanrken pusulay yle tutmalsnz ki taban yere paralelken hem aynada n pusula tabann grebilmeli hem de kapaktaki V entiinden kerteriz alabilmelisiniz. V entii, aynadaki siyah izgi ve referans izgisi ayn dorultuda olmaldrlar.

Doada Yn Bulma 19

Geriden Kestirme
Kerterizi takip ederken aldnz ara kerteriz noktalarnz kayb edebilirsiniz. Geriden kestirme teknii ile fazla zaman kaybetmeden doru ynde ilerlemeye devam edersiniz. Bunun iin bir nceki kerteriz noktanz grmeniz gerekmektedir.

ekil 18: Geriden kestirme ve Dn As iin, hedefe giderken kullandnz ay hi bozmadan, manyetik inenin ters ucunu ok ile kutulayabilirsiniz. Hzl ve pratik bir yntemdir.

Geriye dnn ve pusulanz da kendiniz ile beraber dndrn. 180 derece dndnzde pusula inesinin Gney (beyaz) ucu kapsln iindeki kuzey okuyla akmaldr. Bu halde gidilen yn okunun nceki kerteriz noktasn gsteriyor olmas gerekir. Eer gstermiyorsa gsterinceye kadar saa ya da sola hareket edin. Bu ilemi rotadan saptnz dndnz her zaman yapn.

Dn Kerterizi
Diyelim ki hedefiniz olan tepeye vardnz ve ayn yolu izleyerek dnmek istiyorsunuz. Kampnzn ya da arabanzn kerterizini almadnz hatta artk onlar gremiyorsunuz. Geri dnmeniz hala ok kolay. Yola ktnz nokta ile kerterizini aldnz var hedefi arasnda 180 derece a fark vardr. ki ayr teknikle dn yolunuzu bulabilirsiniz. Birinci yntemde kerteriz anz matematik olarak 180 derece ayarlarsnz. Eer kerteriz anz 180 den kk ise 180 derece ekleyin; 180 dereceden bykse 180 kartn. Dnen bilezii ayarlayn ve gidilen yn oku sizi balang noktanza geri gtrecektir. kinci yntemde mevcut kerteriz asn deitirmeden aynen geri kestirme ynteminde olduu gibi manyetik inenin gney ucunun kapsl iindeki krmz yn okuyla aktrdnzda pusula 180 derece dnm olur.

20 Doada Yn Bulma

Haritada Konum Belirlemek

Kamptan ayrlp zirveye gittiinizi dnn. Mola verdiiniz yerden evredeki doruklar seilebiliyor. Mola yerinizi haritanz zerinde tam olarak nasl iaretlersiniz? Kerteriz almay biliyorsunuz, ayarlamay da. imdi bunlar birletirip kullanalm: Bulunduunuz yerden gideceiniz tepenin kerterizini alp haritaya tamanz gerek. Diyelim ki tepeyi 35 derece ile gryorsunuz. Pusulanzn referans izgisinin 35 deerine denk geldiinden emin olup pusulanz haritann zerine getirin: Uzun kenarnn n ucu hedef noktada olsun. Btn pusulay dndrerek pusula kapslndeki paralel izgileri harita zerindeki kuzeygney izgilerine paralel yapn. (Aman dikkat, kapsl deil, btn pusulay dndrn.) Kontrol iin Kapsln N harfinin harita kuzeyine dndn grn. Pusulann kenar boyunca izgi izin, evet artk bu hat zerinde olduunuzu biliyorsunuz. Ama hattn neresinde? Belirgin bir noktaya daha ihtiyacnz var. Eer bir patika zerinde iseniz ve izdiiniz doru patika ile tek bir noktada kesiiyor ise sorun yok, ite ordasnz.

ekil 19: izgisel bir hat zerindeyken tek bir nokta yeterli olabilir.

Doada Yn Bulma 21 Ya izdiiniz doru patikay iki noktada kesiyorsa? Ya da patika gibi belirgin bir hat yoksa? O zaman ikinci bir bilinen noktann daha kerterizini alp haritaya tamalsnz. ki dorunun tek bir noktada kesitiini grecek ve yerinizi iaretliyeceksiniz. Yapacanz kaydrma hatalarn en aza indirmek iin tercihen 3. bir noktadan daha doru izmek gerek. ou zaman bu dorunun bir noktada kesimediini greceksiniz. Oluan genin iinde olduunuzdan emin olabilirsiniz. noktadan kerteriz alp haritaya tamaya apka metodu (chocked hat) denir ve evrenize biraz baknarak apkann tam neresinde olduunuzu bulabilirsiniz.

ekil 20a-b: Arazideki iki veya noktann hedef alar lerek ile harita zerinde yerinizi iaretleyebilirsiniz.

Harita ve pusula ile her doaya ktnzda evrenizdeki belirgin yeryz ekilleri ile haritadaki konumunuzu belirlemeyi alkanlk haline getirirseniz ksa zamanda hem ok hzl hem de yksek dorulukla yerinizi iaretlemeye balarsnz.

22 Doada Yn Bulma

YN BULMA BLGLER
Pusulay tek bana ya da harita ile nasl kullanacanz bilmek tek bana yeterli olmaz, baz yardmc bilgilere daha ihtiyacnz vardr. Bunlar zellikle rotanz belirlerken ve takip ederken kullanacanz yardmc bilgilerdir.

Temel Kural
ASLA, gidecein yere nasl gideceini planlamadan bulunduun yeri terk etme! Bir ok yn bulma hatalarnn nedeni bir sonraki noktaya nasl gidileceinden emin olunmadan hareket edilmesidir. Eer: u anda nerede olduunuzu biliyorsanz, Nereye gitmek istediinizi biliyorsanz, Oraya nasl gidileceini biliyorsanz, Oraya vardnz nasl anlayacanz biliyorsanz, Yanl gitmeniz mmkn deildir! Nerede olduunu bilmek: Bulunduunuz yeri haritada gsterebiliyor musunuz? Nereye gitmek istediini bilmek: Hedefinizin ne tip yzey ekli olduunu ve harita zerindeki yerini biliyor musunuz? Oraya nasl gidileceini bilmek: Hangi yzey ekillerini kullanarak yn bulacanz ve yol zerinde hangi yzey ekillerini grmeniz gerektiini biliyor musunuz? Bu sizin rotanzdr. Oraya vardnz nasl anlayacanz bilmek: Vardnzda evrenizde neler grebilirsiniz, eer hedefi skalarsanz nelerle karlaabilirsiniz?

ekil 21: Gl, tarla gibi arkasn grebildiiniz ama zerinden geemediiniz engellerin evresinden dolamak.

Doada Yn Bulma 23

Engellerin evresinde Yn Bulmak

lerlerken karnza bir engel kt zaman onun evresinden dolamak ou zaman dz bir izgi zerinde ilerlemekten daha kolay ve mantkldr. Bulunduunuz arazi ve karnzdaki engellerin cinsine gre deiik kerteriz noktalar alarak ilk nce ona gitmeniz gerekir. Gl ve ukurlarn arkasndaki belirgin noktalara gitmek kolaydr. Belirgin noktay ki buna bazen nirengi noktas da denir aklnzda tutup gln ya da tarlann evresini dolarsnz. Nirengi noktanza vardnzda tekrar pusula asn takip etmeye devam edebilirsiniz. (ekil 21) Eer kerteriz anzla ilerlerken arkasn gremediiniz yani ara kerteriz alamadnz bir yere gelirseniz ne yapacaksnz?

ekil 22: Arkasn gremediiniz en-gelleri aarken sistematik bir ekilde yana kalmal ve tersi ile hattnza geri dnmelisiniz.

Yapacanz tek ey yanlara kaymak ve devam etmektir. Eer saa ya da sola ka metre veya pratik olarak ka adm kaydnz lerseniz, engeli getikten sonra bir o kadar ters yne ilerlersiniz. Bylece engeli izgisel olarak yapmanz gerektii gibi aarsnz. Bu ilemi yaparken iki nemli dikkat edilecek nokta vardr. Birincisi, yana kayma, saa ya da sola 90 derece ile yaplmaldr. apraz kaymalar hata yapmanza yol aar. kinci dikkat edilecek ise yana kaydktan sonra da kerteriz as ile ilerlemeye devam etmektir. Zaten aksi durum larda apraz ilerlemi olursunuz.

ekil 22a-b: Uygulamaya geldiinde engellerin evresinden yn bulmak pratik zeka ister. Ormanda kartrmayacanz noktalar kerteriz aln. Buzullarda ise bir ekip yesini kullanmak gerekebilir.

24 Doada Yn Bulma

Yama Eiminin Ynn Alarak Konum Saptamak

Yama eiminin ynn almak ya da ksaca eim yn almak hem rotanz planlarken, hem de kaybolduunuzda tekrar konumunuzu saptarken ie yarar. Bir eimin yn, o yamacn eiminin bakt yndr. Srt zerinde ilerlerken tek noktadan kerteriz alp konumunuzu haritada belirlemek istediinizi dnelim. Haritada izdiiniz doru birden fazla srt kesiyorsa, yama eiminin ynne bakmak en pratik zm olur: Bulunduunuz srtta eimin ynn ler ve haritadaki srtlarn hangisinin bunu deeri saladna bakarsnz. Kayalk bir srttan sis ya da karanlkta inmek zorunda kaldnzda eimin ynne bakarak yarlardan saknabilirsiniz.

Harabeye ulamak iin patikann kvrmn Saldr Noktas olarak aldnz. lk nce haritadan hedef anz belirleyin (a -b) Daha sonra ay takip edin (c) Hedef as, patika ve harabeyi birletiren hat ile kuzey-gzey dorularnn yapt adr. (d)

ekil 23(a-b-c-d): Saldr noktas ile yn bulmak

Doada Yn Bulma 25

Saldrma Noktas
Hzl bir ekilde istediiniz noktaya gitmek istiyorsunuz. Srekli olarak harita ve pusulay inceleyip kurcalamak size ok vakit kaybettirir. Hedefinize yakn ve ok belirgin olan bir noktay n hedef olarak belirlerseniz daha kolay ve hzl ilerlersiniz. Bu zellikle grn zayf olduu durumlar ya da orienteering iin ok kullanldr. rnein kampnzn yaknnda bir gl var. Hava sisli yada karanlk olduunda tek bir adr bulmaktan ok daha kolay olacaktr bir gl bulmak . Gle ulatktan sonra kamp alannz iin tekrar kerteriz ayarlayabilirsiniz. ekil-23de saldr noktasnn nasl kullanlabilecei anlatlmtr.

Kastl Sapma
Haritada gitmek istediiniz yer yolu takip ederken saparak skalayabileceiniz bir nokta olabilir. Bunu riske atmadan hedefe varmak iin siz bilinli olarak rotanz saptrrsanz buna kastl sapma denir. Arabanz bir orman yolunun bittii yerde park halinde ve ormandaki yrynzden geri dnyorsunuz. Tam olarak arabanza varmaya alrsanz fark etmeden yolun olmad taraftan geip gidebilirsi niz. Bu yzden kastl olarak yol tarafna doru rotanz saptrrsnz, yola ktnzda sonunu bulmak sorun olmayacaktr(ekil 24). Bir dier olas senaryo, ksmen ormanlk bir arazide, ilerideki yol atalna ulamak istediinizde banza gelebilir. Tam atala varmay hedefleyip ilerlediinizi varsayalm. Yolda saa ya da sola bir miktar sapacaksnz, ama ne tarafa kaydnz fark edemeyecekseniz. Eer yola ktnzda yol ataln gremiyorsanz nereye vardnz bulmak iin vakit kaybetmeniz gerekecek. Oysa batan bilinli olarak sol tarafa doru ilerleseniz yola ktnzda saa dnp yrynce atala varacanz bilirsiniz.

ekil 24: Kastl Sapma tekniini kullanmak size zaman ve enerji olarak geri dnecektir.

26 Doada Yn Bulma

Mesafe Tayin Yntemleri

Harita zerinden mesafe lmeyi daha nce inceledik. Arazide mesafe tayin etmeyi bilmedikten sonra bunun ok fazla deeri olmaz. Bu kitapkta iki ayr mesafe tayin ynteminden bahsedeceiz. Bunlar gvenli yerlerde alp rahat kullanabileceiniz seviyeye gelmeden doada gvenmemelisiniz. Oranlamak nnzdeki mesafeyi boyutunu kestirebildiiniz paralara blme esasna dayanr. Yakn ve lsn oranlayabildiiniz mesafelerde daha salkl sonu verir. Mesafe uzadka ve plak bir tepe gibi oranlanmas zor ekillerde yllar iinde doru tayin mmkn olur. Adm Saymak Yrdnz mesafeyi lmek iin kullanlabilir. 200-250 metreye kadar %10 hata pay ile lm yaplabilir. Admdan kast, ift admdr. Yani her sol ya da sa admnzn yere basn bir sayarsnz. Kiinin deiik arazilerde ve hzlarda ataca admlar farkl olacaktr. Bunlar lebildiiniz bir yerde bolca deneyip ortalamasn aklnzda tutmalsnz. Genelde yetikinler 100 metreyi dz zeminde ortalama 64-66 admda yrr. evrenizdeki park, saha ya da baka lebildiiniz ortamlarda bu almay yapabilirsiniz. Unutmayn ki yoku yukar ve engebeli zeminde adm says artar, yoku aa ve koarken azalr.

Harita ve Pusulann Snrl Kullanm

Haritalarn lekleri kldke bize daha az ayrnt yanstrlar. Ayrca, haritalarn dili sembolik olduu iin baz durumlarda yanltc olabi lir. 1:25 000 lekli ve mnhanilerin 10 metre aralkla getii haritalarda, ou zaman 3-5 metrelik ykseklik farklar ve bitki rtsndeki deiiklikler haritadan okunamaz. ki yan dik ve kayalk srt hatlarnn zerinde 3 -5 metrelik dik etaplar, mevsim lik su oluu evresindeki sk allar, tepeye trmanan kayalkl arak yama, vb eer hazrlkl deilseniz size tatsz anlar yaatabilir. Eer ilk kez gideceiniz bir blge ile ilgili size gvenilir bilgi verebilecek birisini bulamyorsanz, gideceiniz mevsimde ekilmi ve arazi yapsnn grnd fotoraflar bulmaya almanz size ok fayda salayacaktr. Pusulayla yrrken kerterizinizi sk kontrol etmezseniz 100 -200 metre sonra hayali izginizden byk lde saparsnz. Eer ilerlemeniz gereken izgiden saptnz fark etmeden tekrar kerterizinize bakp ilerlemeye devam ederseniz, hedefinize doru ama esas izginizden kaym olarak dolarsnz. Grn kstl olduu durumlar ve birbirine benzer yzey ekilleri ile dolu arazide hedefi skalamanz doal olur, en iyimser koulda fazladan yryp zaman kaybedersiniz. Bu paralel kaymalar nlemek iin sk sk geriden kestirmeli, imkan olduunda kastl sapmal ve saldr noktalarn kullanmalsnz.

Doada Yn Bulma 27

Ykseklik lmek
Haritay okuyarak bulunduunuz yerin yksekliini buldunuz eer bunu lmle teyit edebiliyorsanz konumunuzdan emin olursunuz. Bu ii bir ykseklik ler daha ok tercih edilen ismi ile altimetre kullanarak yapabilirsiniz. Altimetrelerin ou atmosfer basncndaki deiimleri le r. Yani alma mant hava basncdr. indeki alglayc metal basncn yan sra scaklk ve neme de duyarldr. Altimetreler kullanlmadan nce ykseklii bilinen bir noktada kalibre edilmelidir. Bunun daa yaklarken ayrlacanz son ky gibi yakn bir nokta olmasna dikkat edilmelidir. Altimetrelerin hava basncndaki deiiklikleri algladklar iin deien hava koullar ykseklik deerini etkiler, siz dikey hareket yaparken salkl fikir vermeyebilir. Altimetrelerin bu zellii hava tahmini iin kullanlabilir. Kamp alannn sabit yksekliinde altimetrenin deimesi neye iarettir? Ykselirse basn dyordur ve kt hava gelmesi muhtemeldir. Den ykseklik yksek basnc muhtemelen daha olumlu hava koullar iaret eder.

ekil 25: Deiik altimetre eitleri, soldan saa: kol saati iindeki, klasik (analog) ve dijital el tipi

Altimetrenin d hava koullarndan etkilenmeyecek ekilde tanmas ayarnn bozulmasn geciktirir. El tipi modeller parkanzn i cebinde, kol tipi olanlarda anorak ya da kazan altnda tutulursa da koullarnda 3 -5 gn kalibrasyonlarn korurlar. Doa sporlar iin 5-10 metre aralkla ykseklik bildiren modeller yeterlidir, son yllarda bir metre aralkla ykseklik gsterenler yaygndr. Ancak kadrann znrl altimetrenin hassasiyetini gstermez. Hata pay dk modellerin fiyat ok yksek olabilir. Son yllarda kol saatlerine monte edilmi altimetreler bir ok kii iin yeterlidir. ekil 25 temel sportif altimetre modellerini gstermektedir.

28 Doada Yn Bulma

Sis ve Gece Koullarnda Hareket

Prensip olarak gr yoksa ilerlenmez, grn almas beklenir. Ancak eer nceden kerterizler alnm ve mutlaka ilerlenmesi gerekiyorsa dikkatli ilerlenir. Ekibin dalmamas, mutlaka birlikte hareket etmesi salanr. Sis bastrrken hemen kerteriz alnr. Alnan a srekli olarak takip edilir. Grn olmad durumlarda 20-30 metrelik sapmalar bile menzile ulamanz engeller. Yamacn eimi ve ynn kontrol etmek gerekebilir. 10 derecelik bir sapmann 1000 metre yrdkten sonra sizi 100 metre saptracan unutmayn. Sadece hedef as ile kr yn bulma almas yaparak kendinizi bu koullara hazrlayabilirsiniz.

Dier Pratik Yn Bulma ekilleri

Pusula ve haritann olmad durumlarda baz baka yntemler de kullanlabilir. Gndz gnein hareketi size yardmc olabilir. lkemizde biraz gneyde olmakla, beraber Gne Doudan doar ve Batdan batar. Bu yzden aa ve kayalarn zerindeki yosunlar genelde Kuzeye bakar baz zel corafi istisnalar dnda. Yelkovanl saati yere paralel, akrebi gnei gsterecek ekilde tutun. Saatin 12 rakam ile akrebin ekil 26: oluturduu ann a ortay Mekanik saatler Gney-Kuzey hattdr. Gnein ile yaklak yn bulunduu taraf gney yndr. Bu bulmak yntemde yelkovan grmezden gelmelisiniz. (ekil 26) Yldzlar gzlemleyebildiiniz gecelerde Kuzey Yldz ( Polaris ) size kuzeyi iaret eder. Btn yldzlarn evresinde dnd Kuzey Yldz gkyznde sradan parlaklktadr. Kolay bulmak iin nce Byk Ay takm yldznn Byk Kepesi bulunur. Kepenin kenarn oluturun iki yldzn birletiren doruyu uzatrsanz hep Kuzey Yldzna ularsnz. ki yldz arasndaki mesafenin alt kat kadar ilerlemeniz gerekir. Bu ilemi bitiik iki parmak ile yapmak ok pratiktir. Bir baka yntem Byk Kepenin beinci yldz olan Alioth ile W ekilli Kralie (Cassiopea) takm yldznn ortsndaki yldz birletiren bir izgi izmenizdir. Polaris bu hattn ortasndadr.(ekil 27)
ekil 27: Kutup Yldzn bulmak. Btn gkyz onun etrafnda dnd iin B.Kepe ve Kralie takm yldzlarnn konumu sadece sonbaharda bu ekilde olur.

Doada Yn Bulma 29

Yn Bulurken Hissetmek ve Emin Olmak

Her ne kadar yn bulma hissi gibi laflar kullansak da yn bulmak (haritay okumak ve pusula kullanmak) grsel ve matematiksel eylemlerdir. Doru tekniklerin srekli tekrarlanmasyla doal becerisi olmayan kiiler tarafndan bile ok iyi bir ekilde uygulanlabilir. Dikkat edilmesi gereken; haritann sistematik bir ekilde incelenmesi, pusulann olabildiince hassas ayarlanmasdr. Haritada birbirine benzeyen birok blge olabilir, bunlarn hangisinin aradnz yer olduunu 3-4 ayr teyit edici ekil tespit ederek bulabilirsiniz. Bu noktalarn birbirinden uzakta seilmesinde fayda vardr. Pusulann gsterdii ynden phe ettiinizde ilk yapmanz gereken onu manyetik olarak etkileyen bir durum olmadna bakmaktr (zaten doaya kmadan dzgn altndan emin olmutunuz, deil mi?) kinci adm, btn a lme ilemlerini tekrar yapmaktr belki herhangi bir admda bir hata yaptnz? Ska yaplan hatalardan bazlar: - Pusulay ters tutmak - nenin yanl ucunu okumak - Pusulay tm vcutla deil, sadece bilekle dndrmek eklinde sralanabilir. lk iki hata 180 derecelik fark yarattndan daha kolay fark edilebilir. Pusulayla yn bulmaya baladnzda, balangtan vara kadar btn ilemleri dikkatle yapmanz ve pusulaya hep uymanz gerekir. Bir anda iinizdeki ses bir eylerin yanl gittiini sylerse, durun. Btn admlar tekrar ve dikkatle yaptn, hala iinizdeki ses pusulann yanl gsterdiini mi sylyor? Eer pusula salam, ilemler doruysa hislerinizi unutun pusulaya gvenin. Unutmayn ki bitkin ve susam olduunuzda hem iinizdeki ses garip eyler syler, hem de sizin becerileriniz zayflar.

Harita ve Pusulay Tamak

Haritay ihtiya duyduunuzda kolaylkla ve enmeden kartabileceiniz bir ekilde tamalsnz. Byk cepli anoraklar ya da antanzn d cebi uygun olur. Katlama ekli kullanacanz blgelere hzl eriim salamal. Tercihen slanmaya kar ve rzgarla kolay yrtlmas nlemek iin effaf naylon poete yerletirebilir veya zel kremler srebilirsiniz. Hazr satlan harita antalar kimi koullarda pratiktir ama antay boynunuza asmak zellikle rzgarda hi kullanl olmaz. Pusulaya da ihtiya duyulduunda eriilebilmeli. Gs seviyesindeki cepler onu fiziksel zarardan koruyaca iin tercih edilebilir. Tama ip ile boyunda tandnda kullanm zor olur; tama ipi bilee dolamak iindir.

30 Doada Yn Bulma

HARTADAN KOORDNAT ALMAK VE GPS KULLANIMI

Topografik haritalarn zerinde kareler olduunu ve bunlarn her bir kenarnn 1km olduunu yazmtk. Dolays ile her kare 1km alan gsterir ve bu in lekli haritalarda da ayndr. Bu kareleri oluturan izgiler kuzeygney ve dou-bat dorultusunda izilmi ve numaralandrlmlardr. te bu her kare bir UTM karesidir. Btn yeryz UTM karelerine (gridlere) blnm ve koordinatlarn rtmesi salanmtr.

Hzl (Basit) Koordinat

Trkiyede resmi koordinatlar genelde basit kareleme yntemi ile yazlr. 4 rakam ve 6 rakam ile yaplabilir. Aadaki gsterimlerin bana ounlukla pafta kodu da eklenir. 32
9 8 7 6 5 4 3 2 1

31

4 rakam yntemi, dorudan UTM karesini verir. ekil 28de gsterilen N noktas, iinde bulunduu UTM blgesinin 21km dousunda ve ekvatordan 31km kuzeyde bulunan bir kilometrekarelik karenin iindedir. 2131 olarak yazlr.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

21

22

ekil 28: Harita karesinin ondalklarnn bulunmas

Daha ayrntl 6 rakam ynteminde koordinatlar UTM izgilerinin ondal olarak tespit edilir. Bu durumda 100 metre hata pay ile konum saptamak mmkn olur. Ondalklar hep saa ve yukar doru okunur. N noktasnn koordinat 214316 olarak yazlr. (ekil 28) Roamer cetveli olarak adlandrlan, harita leklerine gre ondalk kesirler iaretlenmi ablon ve pusulalar bu okumay ok daha hzl ve hatasz yapmanz salar.

Doada Yn Bulma 31

Tam (UTM) Koordinat

UTM koordinat sistemi uluslararas bir standarttr. Karenin ondalkl lmne ve dnya zerinde tam nerede olduunun bilgisinin eklenmesine dayanr. ekil 29deki haritann alnd AYDIN N 19 c3 paftasnn altnda SYAH RAKAMLI HATLAR ENTERNASYONAL SFEROD VE 35. DLME AT 1,000 METRELK NVERSAL TRANSVERS MERKATOR GRDN GSTERR yazmaktadr. Haritann tepesinde 5 78 000 yazar. Buna tam boylam denir ve anlam o izginin 35. Blgenin balang hattnn 578 000 metre dousundan getiidir. Hemen sanda 79 yazar. Bu Ksmi boylamdr, 5 ve 000 yazlmamtr (baka lkelerdeki haritalarda 5in olduu hane kullanlabilir.) Bu izgi, 35. Blgenin balang hattnn 579 000 metre dousundan gemektedir. A noktasnn koordinatlarn bulalm. A noktas 5 78 000 ve 5 79 000 boylamlar arasnda ve yaklak olarak mesafenin 7/10undadr. Bundan dolay boylam u ekilde yazlr: 35 5 78 700E (ne gelen 35 blgeyi, E Dou East anlamna gelir) Haritann sol kenarnda tam enlemi 41 09 000 olarak okuduumuzda bu izginin 4,109,000 metre kuzeyinde yer aldn anlarz. Bunun bir kilometre altndan geen ksmi enlem 08 olarak yazlmtr, 41 ve 000 sadeletirilmitir.

ekil 29: Haritadan nokta koordinat almak iin kare izgilerinin kullanm

32 Doada Yn Bulma A noktasnn enlemini okurken 41 09 000 ve 41 08 000 enlemleri arasndaki konumuna bakarz bakarz: uzakln 6/10unda. Bu durumda enlemin okunuu udur: 41 08 600 N (N kuzey North anlamna gelir) Bylece A noktasnn GPS cihazmza girilecek UTM koordinatlarn bulduk: 35 5 78 700E 41 08 600N Ayn noktann 6 rakam yntemi ile okunmas durumunda koordinatlar: 787096 olacaktr. Elinizdeki pafta ile alrken 6 rakam daha pratiktir, ancak GPS cihazna koordinat girecekseniz UTM yntemini bilmelisiniz. B noktasnn koordinatlarn ayn yntemle koordinatlar 35 5 79 100E ve 41 07 500N olur. hesapladnz da UTM

GPS
Global Positioning System kelimelerinden ksaltlan GPS, yani Kresel Yer Belirleme Sistemi, gkyzne yerletirilmi 24 zel uydudan gelen sinyalleri alglayp dnya zerinde nerede olduunu an layan bir cihaz ve onu altran sistemdir. lk olarak Amerikan Savunma ihtiyalar iin kullanlan bu sistem yllardr sivil amal da kullanlr. Ak alanda yeterli sayda uyduyu gren bir GPS, size sadece koordinatlarnz istediiniz formatta vermekle kalmaz; Daha nceden kaytl bir noktaya olan uzaklnz ve hangi yne gitmeniz gerektiini verir, Eer hareket halinde iseniz hznz ve o noktaya ortalama var srenizi hesaplar, Noktalar birletirerek rota yapar, bu rotada iki ynl rehberlik yapar, Kimi modellerin ekrannda harita grnr. Bu zellikler yry ve kamp aktivitelerinde yn bulmay kolaylatrr.

ekil 29: El tipi GPS rnekleri

Doada Yn Bulma 33 Ancak GPSlere ok da gvenmemek gerekir: yi kullanm iin bol pratik yapmak gerekir, Pili bittiinde almaz yedek pil tanmal, Krldnda ve belli slak-souk ortamlarda ie yaramaz korumak gerek, Vadilerin ve sk ormanlarn iinde gkyzn ve dolays ile uydular yeterince gremez, Verdii ykseklik deerinde hata pay yksektir, (barometrik lm de yapan modelleri hari) altimetre olarak gvenmemek gerekir. GPS, harita okuma ve pusula kullanmann yardmcs olabilir ama asla onlarn yerine geemez. El tipi GPSlerin kullanm basittir ve cihazla beraber gelen klavuzlarda aklanr.

KAYBOLDUUNUZDA NE YAPMALISINIZ?
Kaybolmak, kimsenin bana gelmesini istemeyecei bir durumdur ve baz eylere dikkat ederek bu olayn banza gelmesini nleyebilirsiniz. Doada banza gelebilecek tersliklerin olumasn engellemek veya daha hafif yaamak, her zaman sorunun kendisi ile uramaktan daha kolaydr. Kaybolunca ne yapacanz dnmeden nce, nasl kaybolmayacanza odaklanmalsnz.

Doaya kmadan nce

Gideceiniz yeri ve etkinlii planlayn: k saatiniz hava kararmadan dnmeniz iin yeterli mi? Hava tahminini renin. En riskli blgeler nereler, ekipte bu tip bir aktivitede zorlanacak kimse var m? Banza ne tip aksilikler gelebilir? Bu aksiliklere hazrlkl msnz? Malzemeniz tam ve kullanmn biliyor musunuz? Ekipte aktivitenin gerektirdii eitim ve bilgisi olmayan kimse var m? On+ Malzemeler yannzda m? Nereye gittiinizin bilgisini gerektiinde yetkili makamlara iletecek birisi var m geride? Gideceniz blgenin haritas ve alan pusulanz yannza almay unutmayn. Yn bulma bilgileriniz tekrar edin, eer uzun sredir bu bilgilerinizi kullanmadysanz bilgileri taze ve iyi olan bir arkadanz ile bir iki saatlik bir sohbet ve uygulama yapn. Yola kmadan nce rotanz harita zerinde iyice aln. Kaybolmann basks altnda haritay anlamaya almak ok daha zordur. Yannzda en az bir cep telefonu bulundurun. Bir ok yerde kapsama alan dnda olacanz bilin ancak hem ebekeler srekli genilemekte hem de arazideki ou yksek noktann kapsama alan iinde olabileceini unutmayn. Telefonuzun pili tam dolu olsun, gereksiz harcamayn.

34 Doada Yn Bulma Telefonunu slanmaktan ve darbelerden koruyun. mkannz varsa yannzda grup ii haberleme iin lisanssz PMR telsiz bulundurun. Blgedeki Jandarma birlikleri, salk oca gibi kurumlarn telefonunu bir kada kaydedip yannzda bulundurun. 156 Jandarma mdat telefonunu acil durumlarda kullanabileceinizi bilin. nemli: ehirde kalan birine nereye gittiinizi, hangi rotay izlemeyi planladnz ve ne zaman dnmeniz gerektiini mutlaka bildirin. Dacl k gibi fazla bilinmeyen ve yksek risk ieren sporlarda mutlaka yazl olarak faaliyet bildirim formu doldurun ve ilgili kiilere brakn. Kaybolmanz ya da baka sorunlarla karlamanz durumunda arama almalarnn olabildiince erken balamas sizin ve arama kurtarma ekibi iin o kadar iyi olacaktr. Faaliyet bildirim formu aktivitenin cinsi, tarihi, yaplaca rota, yapanlar ve tanan malzemeler hakknda ayrntl bilgi ierir. Normal ve gecikmeli dn zaman, acil durumda kimlerin aranmas gerekti i unutulmamaldr.

Aktivite Srasnda
Sayfa 31 de yazl On+ Malzemeyi her zaman yannzda bulundurun. Ekibinizi blmeyin, birlikten kuvvet doar. Doada ok ballk felakettir, ekip iinde bir ba olur. Ekibin kalan liderlik yapana yardmc olur. Belir gin hatalarn dile getirin, ancak anlamazlklar geri dndnzde tartn. Yn bulmay ne hep beraber yapn, ne de sadece bir kiinin tekeline brakn. Bir kii yn bulurken ikincisi bamsz olarak teyit etmeli. Bylece yanllklar fark edilebilir. Saatler doada hep hzla akar, karanln ne zaman bastracan bilin. Sadece dierlerinin kaybolacan dnmeyin, eer kendinize ar gvenirseniz siz de kaybolursunuz! Dzenli olarak nerede olduunuzu kontrol edin, belirsiz ve ters durumlarda durun ve tekrar konum saptayn.

Kaybolursanz
Dur: Eer durumunuz sizi huzursuz ediyorsa hemen durun ve daha fazla ilerlemeyin. Panik yapmayn. Unutmayn ki sakin dnmelisiniz ki konumunuzu tekrar saptayn. Bitkinlik, alk ve sv kayb salk dnmeye engel olur: bir eyler attrn ve bir eyler iin. Bylelikle kendinizi tazelenmi hissedersiniz. Dn: En son ne zaman ve nerede tam olarak nerede olduunuzu biliyordunuz? O noktaya geri dnebilir misiniz? Etrafta olduunuzu belirleyebilecek noktalar var m? Eer nerede olduunuzu bildiiniz son noktaya geri dnebiliyorsanz o noktaya dnn ve seeneklerinizi tekrar deerlendirin. ASLA iinizde ykselen o az daha gidersem nerede olduumu bileceim sesini dinlemeyin.

Doada Yn Bulma 35 Gzlemle: Tm alglarnz alarma geirin. Bu arada haritanz an ve evrenizdeki noktalar haritada bulmaya aln. Pusulanzla lm aln. Hava koullar uygunsa ve bulunduunuz yer doal tehlikelere (ta dmesi, , yldrm,vs) kar korunakl ise haritay rahata an, gerkiyorsa evrenizi daha iyi gzlemleyebileceiniz yakn bir ykseltiye kn. Rotanzdan ne kadar saptnz tespit etmeye aln. Unutmayn ki sizi aramaya gelenler braktnz rota tarifini takip etmekle ie balayacaklar. Rotanza dnmek iin en gvenli yol nedir? Yolda engeller var m? Bir ky ya da yol gryor musunuz? Planla: Bakalaryla beraberseniz ortak bir plan yapn. Aktiviteyi srdrmek deil, ekibin gvenle geri dnmesi nceliiniz olmal. Yaptnz plan mantkl gzkyorsa uygulamaya gein. Uygula: Yaptnz plan vakit geirmeden uygulayn. Bu srada koullar deiirse (rn. ani bastran bir yamur) durun ve durumunuzu tekrar deerlendirin. Tekrar kaybolmamaya dikkat edin. Ayrca Eer cep telefonu ile haberleebiliyorsanz yerinizi ve rotanz mmkn olduunca ayrntl belirtin. Yardm istedikten sonra yerinizi terk etmeyin. Ekipte kaza geiren varsa sakin bir ekilde rahatszln tam ve ayrntl olarak anlatn ki doru yardm hzla gelsin. Yardmn gelmesinin lkemiz koullarnda 10-24 saat olabileceini unutmayn. Beklerken kendinizi d etkenlerden koruyun ama arayanlarn bulamayaca gibi saklanmayn, en azndan belirgin iaret brakn. Kurtarlana kadar neler yapmanz gerektiini planlayn. On+ Malzemenizi gerektiinde kullann.

36 Doada Yn Bulma

DOAYA IKARKEN YANINIZDA BULUNMASI GEREKENLER

Doa koullar ehirde altmzdan daha farkl ve acmaszdr. Kiinin giyim malzemeleri bu koullarda rahat hareket etmesini salamal, rzgar, ya, souk ve ar terlemeye kar korumaldr. Yaplacak aktiviteye uygun malzemenin seimi bal bana bir konudur, yetkin kiiler, kaynak kitaplar ya da internet sitelerinden renilebilir. Doada bir aktivite yaparken ou zaman ihtiya duyabileceiniz yardmn size ulamas saatler, lkemizde bazen gnler, alabilir. Bu yzden yannzda bulunmas tavsiye edilen bir acil durum paketi vardr. Bu paket, bir ok durumda kullanlmadan geri gelebilir, ancak ihtiya duyduunuzda belki hayatnz kurtarabilir. Bu malzemeleri ksa gnbirlik etkinlikler de bile yannzda bulundurmanz nerilir. Doa sporlarnn yaygn yapld lkelerde 40-50 yldr tanmas tavsiye edilen ne olur ne olmaz malzemeleri, genelde On Hayati Malzeme adyla adlandrlrlar. Son yllarda uzayan bu listeye On+ Malzeme demek belki daha doru. Etkinliin yapld yer veya katlanlarn zel durumlarna gre daha da uzatlabilecek temel liste aadadr. Bu listedeki malzemelerin nasl kullanlaca renilmedii srece faydasz arlk olarak tanacaklar unutulmamaldr.

ON+ Malzeme
1. Harita (tercihen su geirmez bir klf iinde) 2. Pusula 3. Ekstra giyecek (tercihen kuru kalmas salanarak) 4. Ekstra yiyecek ve su 5. lk yardm antas 6. Fener (tercihen kafa feneri, yedek pilleriyle) 7. Kibrit (su geirmez bir kutuda) 8. Ate balatc (kibriti destekleyici) 9. Bak (ya da ok amal ak) 10. Gne gzl 11. Koruyucu gne kremi 12. Suyu iilebilir hale getirecek ekipman (su filtresi ya da dezenfekte etmek iin ila) 13. Ddk ( ok hzl ulaabileceiniz ekilde tanmal) 14. Bivak torbas ya da acil durum battaniyesi 15. Haberleme Cihaz (Kapsama alan iin cep telefonu, d iin varsa telsiz)

Doada Yn Bulma 37

KAYNAKA
Bu kitapk derlenirken aadaki yaynlardan yazl ve grsel olarak faydalanlmtr. Konu ile ilgilenenler daha fazla ve ayrntl bilgi iin bu eserleri ve internet sitelerini inceleyebilirler. Doada Yn Bulma, Ordos Wilderness Navigation, The Mountaineers Skills of the Game Orienteering, BSC Orienteering Techniques, The Scottish Orienteering Association Orienteering-What is that ?, Silva www.silva.se www.garmin.com www.magellangps.com www.catamaranvega.com www.adrenalin.com.tr Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Web Sitesi