‫زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫اﻣﺮوزه زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺟﻬﺎن از وﺟﻮد ﺣﺪود ﺷﺶ ﻫﺰار زﺑﺎن و ﻟﻬﺠﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﭘﻬﻨﺔ زﻣﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬درﺑﺎرة اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺻﻮرت وﺣﺪت ﺑﺸﺮ ‪ ،‬ﻋﻠّﺖ اﻳﻨﻬﻤﻪ ﺗﻨﻮ‪‬ع زﺑﺎﻧﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟! ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬در‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﻞ ﻛﻪ اﺧﻼف ﻧﻮح ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن ﺗﻜﻠّﻢ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮ آن ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑ‪‬ﺮﺟﻲ در آن ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازي ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ از آن ﭘﺲ ﻛﻼم ﻳﻚ دﻳﮕﺮ را ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ ﺗﺼﻮ‪‬ر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺗﻌﺪ‪‬د‬
‫زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺟﻬﺎن را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎرغ از اﻳﻦ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﻣﺮوز از دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ واﺣﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺟﺪا اﻓﺘﺎدن و اﻧﺰواي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﻚ‬
‫ﮔﺮوه ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ زﻣﻴﻨﺔ ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﺮاي ﺗﺤﻮ‪‬ل و ﺗﻐﻴﻴﺮ زﺑﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻣﻨﺸﺄ ﻫﻨﺪوان و‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﻳﻜﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ از ﻧﻈﺮ دﻳﻨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ از ﻟﺤﺎظ زﺑﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت و ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻛﺸﻮر وﻧﻮاﺗﻮر‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ دوﻳﺴﺖ ﻫﺰار ﺳﻜﻨﻪ دارد وﻟﻲ ﺳﺎﻛﻨﺎن آن ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺻﺪ و ده ﻟﻬﺠﻪ و‬
‫زﺑﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻜﻠّﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ در ﭘﻠﻲ ﻧﺰي ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آن ﻛﻪ رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴﺎن ﺟﺰاﻳﺮ‬
‫ﻣﺘﻌﺪ‪‬د ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮده ﻫﻤﺔ ﻣﺮدم زﺑﺎن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را درك ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ از ﺷﺶ ﻫﺰار زﺑﺎن و ﻟﻬﺠﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻌﻠّﻖ دارﻧﺪ ﭼﻮن ﻫﻨﺪو اروﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻐﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻲ‪ ،‬ﭼﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﺗﺒ‪‬ﺘﻲ‪ ،‬دراوﻳﺪي‪ ،‬ﺳﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﺰﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻠﻲ ﻧﺰﻳﺎﻳﻲ و ﻓﻴﻨﻮاﻗﻮﻟﻲ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻬﻤ‪‬ﻲ از زﺑﺎﻧﻬﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ را ﻣﺜﻼً در ﮔﻴﻨﺔ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪ 1109 .‬ﮔﻮﻳﺶ ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﻳﺎ زﺑﺎن ﻓﺮﻋﻲ در آﻓﺮﻳﻘﺎ ‪ 1995‬ﻟﻬﺠﻪ ﻳﺎ ﮔﻮﻳﺶ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ زﺑﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬در آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ و ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ آﺳﻴﺎ ‪ 1400‬ﻟﻬﺠﻪ و زﺑﺎن ﻛﻪ از ده زﺑﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺎر‪‬ه ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎ ﺑﻴﻦ ‪ 209‬و ‪ 419‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﺗﺄﺳ‪‬ﻒ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﻮاع ﮔﻴﺎه ﻫﺎ ‪ ،‬ﺣﺸﺮات و ﺣﻴﻮاﻧﺎت را‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد در ﻋﺎﻟﻢ زﺑﺎن ﻫﻢ ﻛﻪ دﻧﻴﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ ﺧﻄﺮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻮد درﺻﺪ زﺑﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﻣﺮوز ﺗﺎ آﺧﺮ ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮود و اﻟﺒ‪‬ﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﻫﺮ زﺑﺎن ﻣﻘﺪاري از ﺗﺠﺎرب ﺑﺸﺮي ﺑﻪ دﻳﺎر‬
‫ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻣﻲ رود‪ .‬زﻳﺮا زﺑﺎن ﺣﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫﺎ و اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺎد‪‬ي و‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﻮﻣﻲ در ﻃﻮل ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎ را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ داﺷﺖ و ﺣﺘّﻲ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ و ﺿﺒﻂ ﺻﻮﺗﻲ ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎ و زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﭼﻨﺪ ده ﺗﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪه‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارد اﻫﺘﻤﺎم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮل داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در اﻳﻦ ﺑﺮج ﺑﺎﺑﻞ ﺗﻨﻮ‪‬ع زﺑﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺮ اﻣﻮر ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ‬
‫زﺑﺎن ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻲ را ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺶ اﻗﺘﻀﺎء ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺪان ﺟﺎ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﻧﺪﻳﺸﺔ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻗﺮﻧﻬﺎي ﭘﻴﺶ ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ و آﻧﺠﺎ از زﺑﺎن ﻣﺘﻔﻜّﺮان ﺷﻨﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻀﺎﻳﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻤﮕﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ اي ﻛﻪ ﻻﻳﭗ ﻟﻴﺘﺲ در ﻗﺮن ‪ 17‬ﻣﻴﻼدي‬
‫ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ زﺑﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ اي ﺑﺮاي اﻧﻌﻜﺎس وﺣﺪت ﺑﻨﻴﺎدي اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﺑﺰار‬
‫ﺗﻔﺎﻫﻢ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در آﺛﺎر ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬار آﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬در آﺛﺎر آن‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﻜﺮّراً ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻮﺟﻪ داده ﺷﺪه‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ در ﻟﻮح اﺷﺮاﻗﺎت ﻛﻪ اﻣﻨﺎي ﺑﻴﺖ اﻟﻌﺪل‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ اداري و روﺣﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن را اﻣﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻟﺴﺎن از اﻟﺴﻦ ﻣﻮﺟﻮد و ﻳﺎ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺑﺪﻳﻊ‬
‫و ﻳﻚ ﺧﻂ از ﺧﻄﻮط اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و در ﻣﺪارس ﻋﺎﻟﻢ اﻃﻔﺎل را ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻚ وﻃﻦ و ﻳﻚ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪ .‬در ﻟﻮح ﺑﺸﺎرات ﻣﻠﻮك و وزراء ارض ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻋﺎﻟﻲ رﺗﺒﻪ ﻣﻤﺎﻟﻚ را دﻋﻮت ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﻳﻚ ﻟﺴﺎن از اﻟﺴﻦ ﻣﻮﺟﻮد و ﻳﺎ ﻟﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪي ﻣﻘﺮّر دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن در‬
‫ﻟﻮح دﻧﻴﺎ ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﻮر ﺻﻠﺢ اﻛﺒﺮ و ﻟﺰوم آﺳﻮدﮔﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﮔﺰاف ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻐﺎت‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ واﺣﺪه ﮔﺮدد و در ﻣﺪارس ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺧﻮد ﻛﺘﺎب اﻗﺪس ﻛﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨﺔ ﺣﺪود و‬
‫اﺣﻜﺎم و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﻨﺸﻮر ﻧﻈﻢ ﺟﻬﺎن آراء ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﺳﺖ ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻂ و زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮاي‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﺮدم ﻛﺮة ارض ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻠﻮغ ﻋﺎﻟﻢ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎن روﺷﻦ ﺗﺮ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ‬
‫ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب زﺑﺎن واﺣﺪ ﻛﺎري آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻠﻮغ ﻓﻜﺮي اﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮدم ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﭼﻪ ﺗﻌﺼ‪‬ﺒﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬
‫ﻛﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر آﻣﻮﺧﺘﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ روﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ اﻗﺘﻀﺎء دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ زﺑﺎن‬
‫راﻳﺞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب اﻗﺪس اﻋﻀﺎي ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺷﻮر ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻟﺴﺎن و ﺧﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻟﺴﺎن و ﺧﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺎﻣﻞ اﺗّﺤﺎد و اﺗﻔّﺎق و ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪ‪‬ن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در دورة ﺗﺒﻌﻴﺪ اﺳﻼﻣﺒﻮل و ادرﻧﻪ ﻳﻌﻨﻲ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1863‬ﺗﺎ ‪ 1868‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي او‪‬ل‬
‫ﺑﺎر ﻣﻮﺿﻮع زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ را ﻣﻄﺮح ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ارادة ﺣﻖ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي ﺗﻌﻠّﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ ،‬دﻳﺮي‬
‫‪(Dr Ludwik‬‬ ‫ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ او‪‬ﻟﻴﻦ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺟﺪﻳﺪ از ﺟﺎﻧﺐ داﻧﺸﻤﻨﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم دﻛﺘﺮ ﻟﻮدوﻳﻚ زاﻣﻨﻬﻒ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ‪ .‬زاﻣﻨﻬﻒ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻮد و ﻃﺒﻴﺐ و روان ﺷﻨﺎس ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1859‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و در‬ ‫)‪Zamenhof‬‬

‫‪ 1917‬درﮔﺬﺷﺖ و ﻇﺎﻫﺮاً زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ را درﺳﺎل ‪ 1887‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ 14‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺣﻜﻢ ﻛﺘﺎب اﻗﺪس اﺧﺘﺮاع ﻛﺮد‪.‬‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زودي ﺷﻬﺮت ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺖ و ﺟﻤﻊ ﻛﺜﻴﺮي ﺧﺼﻮﺻﺎً از ﺻﻠﺢ دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻫﺠﻮم‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺠﺎﻣﻊ اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﻲ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺬﻛﻮر وﻗﺘﻲ ﺟﺰوة ﻣﻌﺮﻓﻲ آن زﺑﺎن را‬

‫‪2‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻧﺎم دﻛﺘﺮ اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ ﻣﻌﺮّﻓﻲ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن اﻣﻴﺪ اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎم ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮد زﺑﺎن‬
‫اﻟﻘﺎء ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮر زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده و آﺳﺎن اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﻗﺎﻋﺪه دارد و اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ ﻫﻢ در آن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻣﺤﺎﺳﻦ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻛﻪ اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎي اروﭘﺎﻳﻲ اﺗّﻜﺎء دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮاي ﻟﻐﺎت زﺑﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺣﺮﻓﻲ ﻣﺼﻮ‪‬ب در آﺧﺮ آﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﻟﻐﺎت را ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﻠﻤﺎت اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻧﻮﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺎل ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازة اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ دﺧﺘﺮ دﻛﺘﺮ زاﻣﻨﻬﻮف ‪ ،‬ﻟﻴﺪﻳﺎ )‪ (Lidia‬زاﻣﻨﻬﻮف‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﻲ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮد و در‬
‫ﺻﻒ ﭘﻴﺮوان آن درآﻣﺪ و در ﻧﺸﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ آﺋﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻴﺴﺘﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺷﻴﺪ‪ .‬زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ زﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ اروﭘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ زﻳﺮا ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه از رﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﻟﺴﻦ اروﭘﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از زﺑﺎن روﻣﻨﺲ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ زﺑﺎﻧﻬﺎي روﻣﻲ ﻳﺎ ﻻﺗﻴﻨﻲ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ و ﻧﻈﺎﻳﺮ‬
‫آن ‪ ،‬و اﻣﻼء ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻓﻮﻧِﺘﻴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻠﻤﺎت ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮر‬
‫زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻬﻞ اﺳﺖ‪ .‬داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻜﺎ در ﻧﺸﺮ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺧﻮد ﺷﻤﺎرة ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ‬
‫را ﺑﻪ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ در ﺳﺎل ‪ 1908‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻋﻀﺎي آن در ‪ 83‬ﻛﺸﻮر ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 50‬اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻠّﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺳﺎل ﻳﻚ‬
‫ﻛﻨﮕﺮة ﺟﻬﺎﻧﻲ از اﺳﭙﺮاﻧﺘﻴﺴﺘﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺣﺪود ﺻﺪ ﻣﺠﻠّﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﻜﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺣﺪود ﺳﻲ ﻫﺰار ﻛﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ ﻧﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ آن ﻛﻪ از‬
‫ﻣﻴﺎن زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ رواج اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﻚ زﺑﺎن دﻳﮕﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ وﻻﭘﻮك‬
‫)‪ (Volapük‬ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺳﺎل ‪ 1880‬ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ ﻳﻮﻫﺎن ﻣﺎرﺗﻴﻦ اﺷﻠﻴﺮ )‪ (Johann Martin Schleyer‬ﻳﻚ‬
‫ﻛﺸﻴﺶ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﻫﻢ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﺛﺎﻧﻮي ﻳﺎ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت وﻻﭘﻮك ﺑﺮ روي زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و زﺑﺎﻧﻬﺎي روﻣﻲ و ﻻﺗﻴﻨﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻊ‬
‫ذﻟﻚ رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﻠﻤﺎت را در اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ داده‪ .‬ﻫﻢ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن وﻻﭘﻮك ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻛﻠﻤﺎت‬
‫آن ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﻜﺎن ﮔﺴﺘﺮش آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ‬
‫ﺷﻬﺮت ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ده ﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻓﺮاد ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ زﺑﺎن دﺷﻮار و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر در آن اﻫﺘﻤﺎم ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﮔﻮاه‬
‫اﺣﺴﺎس ﺷﺪﻳﺪ اﺣﺘﻴﺎج در ﻧﺰد اﺻﺤﺎب ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﻧﻮع دوﺳﺘﺎن و ﺻﻠﺢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن و اﻓﺮاد ﺧﻮش ﺑﻴﻦ ﺑﻪ آﻳﻨﺪه ﺑﺸﺮي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ روي آوردﻧﺪ اﻣ‪‬ﺎ در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ زﺑﺎن ﻋﻤﻮﻣﻴ‪‬ﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﺮاﮔﻴﺮي ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1990‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮف ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪن اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮﻓﺖ اﺗّﺨﺎذ ﻳﻚ زﺑﺎن ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ راﺳﺘﻲ‬
‫ﺿﺮوري ﻣﻲ داﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ده زﺑﺎن ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻜّﻠﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲ رود ﻛﻪ‬
‫زﺑﺎن ﭼﻴﻨﻲ ﻛﻪ ‪ 1113‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﻪ آن ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺧﻂ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮارش ﺑﺘﻮاﻧﺪ روزي در‬

‫‪3‬‬
‫ﻋﺮﺻﺔ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﻲ را اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪ 9 .‬زﺑﺎن ﺑﻌﺪي ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪ 372‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻫﻨﺪي ‪ ،‬اردو ‪ 316‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ‪ 304‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ ‪ 201‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎﻟﻲ‬
‫‪ 165‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ‪ ،‬روﺳﻲ ‪ 155‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ ‪ 125‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ‪ ،‬ژاﭘﻨﻲ ‪ 123‬ﻣﻴﻠﻴﻮن و آﻟﻤﺎﻧﻲ ‪ 102‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﻬﻢ‪ ‬زﻧﺪه اي ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻓﺎرﺳﻲ در ﮔﺮوه دوم زﺑﺎن ﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان اﻧﺘﺸﺎر و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ آﻣﺎر ﻫﺎ ﻓﻲ اﻟﻤﺜﻞ در ﻣﻮرد زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﺎﻟﻜﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ رﺳﻤﺎً ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده اﻧﺪ و ﻧﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ در ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻼك وارد ﺷﻮد ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ زﺑﺎﻧﺎن در دﻧﻴﺎ ﺑﻌﺪ از زﺑﺎن ﭼﻴﻨﻲ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﺔ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﻋﻢ از آن ﻛﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ آﻳﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻮن زﺑﺎن‬
‫ﻋﻠﻢ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن اﺳﺖ ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﺑﺎن دﻳﮕﺮي ﺷﺎﻧﺲ ﮔﺴﺘﺮش دارد و وﺟﻮد‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﭘﻴﺎﻣﻬﺎي آن ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺷﺎﻋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌ‪‬ﺖ ﻣﻤﺘﺎز ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬در اروﭘﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺗﺤﺎد اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ ﻓﺰون از ﺑﻴﺴﺖ ﻛﺸﻮر را ﮔﺮد ﻫﻢ آورده ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ در ﻣﺠﺎﻣﻊ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺸﺘﺮك اروﭘﺎ ﺣﻖّ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻠّﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن و ﻧﺸﺮﻳﺎت‬
‫اروﭘﺎي ﻣﺘّﺤﺪ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ اروﭘﺎﻳﻴﺎن روزي ﺑﻪ دو زﺑﺎن ﻋﻤﺪه اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اي از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﺎﻳﺪ ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫زﺑﺎن ﻣﺆﻟﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﺣﺘّﻲ در ﻣﻮاردي ‪ ،‬زﺑﺎن ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ آن ﺟﺎﻣﻌﺔ را ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﺒﻮد و ادﺑﻴ‪‬ﺎت ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ اﻳﺮان ﻛﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن را ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ‬
‫ﺗﻼﻃﻤﺎت روزﮔﺎر ﻫﻮﻳ‪‬ﺖ ﻣﻠّﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت از ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻠﻞ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ دور ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﭘﺎي ﻣﻠﻴ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ ،‬ﮔﺎه ﻏﺮور ﻣﻠّﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آن ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﻴﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻤﻜﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ اي ﻛﻪ ذﻛﺮش ﺿﺮوري اﺳﺖ ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﻬﺎﺋﻲ ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﻠّﻲ و ﻣﺤﻠّﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎس داﺷﺖ و ﮔﺮاﻣﻲ ﺷﻤﺮد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﺠﺎي آﻣﻮﺧﺘﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪ‪‬د ﻛﻪ ﮔﺎه ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ در ﻛﺸﻮر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ رﻓﻊ ﻧﻴﺎز ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن واﺣﺪ ﻛﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﻛﻮدﻛﻲ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ زﺑﺎﻧﻲ ‪ ،‬اﻟﺒﺘّﻪ زﺑﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮاً وﺳﻴﻠﺔ ارﺗﺒﺎط‬
‫و ﺗﺒﺎدل اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ادﺑﻴﺎت و آﺛﺎر ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎﻧﻊ زﺑﺎن ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻓﻘﻴﺮ را از دﺳﺘﺮس ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎز ﻣﻲ دارد از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ از ﻧﺨﺴﺘﻦ آﺛﺎرﺷﺎن ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻃﺐ اﻳﺸﺎن‬
‫ﻫﻤﺔ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد و از اﻳﻦ روي دﻋﻮت ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك اﻧﺘﺨﺎب و اﺧﺘﻴﺎر ﻛﻨﻨﺪ اﻣﺮي ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫اﺳﺖ و از ﻣﺎﻫﻴ‪‬ﺖ ﺻﻠﺢ ﺧﻮاه و وﺣﺪت ﻃﻠﺐ آﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﺮﻣﻲ ﺧﻴﺰد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آﺛﺎر ﺑﻬﺎﺋﻲ ﮔﻮاه آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ آﻳﻨﺪه اي ﺑﺲ درﺧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺑﻬﺎﻳﻴﺎن ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﻴﺎ ﺳﺮ ﭼﺸﻤﺔ‬

‫‪4‬‬
‫آﺛﺎر ﻣﻘﺪ‪‬ﺳﻪ اﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺟﻊ و ﻣﻨﺒﻊ اﻟﻬﺎم آﻧﺎن ﺑﻮده و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺤﻘّﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﻛﻢ و‬
‫ﻛﻴﻒ اﻳﻦ آﻳﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮد آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻦ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در‬
‫ﺧﻄﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻨﺎم ﻣﺴﺘﺮ ﺳﻴﺪﻧﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ :‬ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﻲ ﻫﻤ‪‬ﺖ ﻧﻤﺎ ﻛﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻴﺎﻣﻮزي‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ ﻟﺴﺎن ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ در ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻘﺪﻳﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬و در ﻧﺸﺮ ﻧﻔﺤﺎت و اﻋﻼي ﻛﻠﻤﻪ اﷲ و اﺳﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ آﻳﺎت اﷲ ﻣﺪﺧﻞ ﻋﻈﻴﻢ دارد‪ ".‬ﺑﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﺎد آور اﻳﻦ ﻛﻼم ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪" :‬اﻣﺮوز ﭼﻮن آﻓﺘﺎب داﻧﺶ از آﺳﻤﺎن اﻳﺮان آﺷﻜﺎر و ﻫﻮﻳﺪاﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﻤﺎﺋﻲ‬
‫ﺳﺰاوار اﺳﺖ‪ ".‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ زﺑﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺪ‪‬ن ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻧﻮروز را دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺻﻮرت ﻋﻴﺪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ داده اﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ارزش ﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻤﻮاره ﮔﺮاﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺷﺪه ‪ ،‬اﻣﺮوزه از ﻃﺮﻳﻖ اﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺘﺸﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻬﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ‪ ،‬ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻧﻮازي ‪ ،‬اﻳﺜﺎر و ﻓﺪاﻛﺎري ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺮدﺑﺎري و‬
‫ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻀﺎﻳﻞ اﺧﻼﻗﻲ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﻧﺘﺨﺎب زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠّﻲ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻨﻴﻦ زﺑﺎﻧﻲ در آﺛﺎر ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻓﺮزﻧﺪ ارﺟﻤﻨﺪ اﻳﺸﺎن ﺗﻮﺿﻴﺢ و‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﺧﻄﺎﺑﻪ اي ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪" :‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﻬﻢ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ وﺣﺪت ﻟﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻚ ﻟﺴﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد و آن را ﺟﻤﻴﻊ آﻛﺎدﻣﻴﻬﺎي ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻛﻨﮕﺮة ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ و از ﻫﺮ ﻣﻠّﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و وﻛﻼي داﻧﺎ در آن ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺻﺤﺒﺖ و‬
‫ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و رﺳﻤﺎً آن ﻟﺴﺎن را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن در ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺪارس ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻃﻔﺎل ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن دو ﻟﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻳﻚ ﻟﺴﺎن وﻃﻨﻲ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻚ وﻃﻦ و ﻳﻚ ﻟﺴﺎن ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺒﺎب اﺗّﺤﺎد ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺑﻴﺸﺘﺮ زﺑﺎن اﺳﭙﺮاﻧﺘﻮ را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻳﺎدآور ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ رﺳﻤﻴ‪‬ﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻠﻞ از ارﺑﺎب ﻣﻌﺎرف ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ ﻫﺮ ﻣﻠّﺘﻲ ﻧﻔﺴﻲ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﻓﺮاد اﻧﺠﻤﻨﻲ ﺑﻴﺎراﻳﻨﺪ و ﻣﻌﺎوﻧﺖ آن ﺷﺨﺺ ﺑﻜﻨﻨﺪ و ﻟﺴﺎن را از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ اﻛﻤﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫آن ﻟﺴﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻟﺴﺎن ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻋﻤﻮم ﻣﻠﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮد و ﺑﺮ ﻣﻠّﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﻢ آن ﮔﺮان ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﺿﺮورت دو زﺑﺎن در ﻓﺮﻣﻮدة ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﮔﻮاه روﺷﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﺮاي ﻳﻜﺴﺎن‬
‫ﻛﺮدن ﻫﻤﮕﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮو‪‬ج اﺻﻠﻲ وﺣﺪت در ﻛﺜﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻓﺮد ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ اﺑﻨﺎي ﺑﺸﺮ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ زﺑﺎن ﺧﺪا را ﻋﺮﺑﻲ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ آداب ﺷﺮع را ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﻣﻮﺿﻌﻲ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪" :‬درﺑﺎرة زﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻳﺪ ﺗﺎزي و ﻓﺎرﺳﻲ ﻫﺮدو ﻧﻴﻜﻮﺳﺖ ﭼﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﮔﻮﻳﻨﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ‬

‫‪5‬‬
‫از ﻫﺮ دو ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ".‬آﺛﺎر ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﺠﺎوز از ﻫﺸﺘﺼﺪ زﺑﺎن دﻧﻴﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﻨﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﻮﻣﻲ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻳﺎ دﻋﺎ و ﻣﻨﺎﺟﺎت را ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺄﻧﻮس اﺳﺖ ﺗﻼوت ﻛﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻲ از ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء آﻣﺪه "اﮔﺮ از ﻟﻐﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺮف ﺛﻨﺎي ﺗﻮ ﻣﺘﻀﻮ‪‬ع ﺷﻮد ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺒﻮب ﺟﺎن‬
‫و ﻣﻘﺼﻮد زﺑﺎن ﭼﻪ ﺗﺎزي ﭼﻪ ﻓﺎرﺳﻲ اﮔﺮ از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ ﻧﻪ ﭼﻪ اﻟﻔﺎظ ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ" اﮔﺮ از زﺑﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮي ﺧﻮش ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﺑﺮﺑﻴﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺒﻮب ﺟﺎن و ﻣﻘﺼﻮد روان اﺳﺖ ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ از آن ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻪ اﻟﻔﺎظ ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﺔ زﺑﺎن از ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪه‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ دارد‪ .‬زﺑﺎن در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل وﺳﻴﻠﻪ اي ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻮ‪‬ع وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎﻧﻊ از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﺣﺪت دراﻓﻜﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻞ وﺣﺪت در ﻛﺜﺮت آﻧﻘﺪر ﺑﺮاي ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻫﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ دارد‬
‫ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻛﺠﺎ رادﻳﻮ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه زﻳﺴﺖ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ وﻟﻮ زﺑﺎن‬
‫ﺑﻮﻣﻲ و ﻣﺤﻠّﻲ ﺑﻮده ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎرش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﻮﻣﻲ‬
‫ﺧﻮدش ﺗﻼوت ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺣﺘّﻲ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﺤﻠّﻲ ﺧﻮدش ﺣﻀﻮر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﺜﺮت و ﺗﻨﻮ‪‬ع‬
‫ﺳﺒﺐ ﻏﻨﺎﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺸﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را از آن ﻣﺤﺮوم ﺑﺪارد‪.‬‬
‫از ﻣﺰاﻳﺎي زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻋﺎﻣﻞ ارﺗﺒﺎط و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ در داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻠّﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ در ﻧﻴﺠﺮﻳﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ‪ 470‬زﺑﺎن و ﻟﻬﺠﻪ ﺗﻜﻠّﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻣﻴﺎن ﻓﻘﻂ‬
‫ﭼﻬﺎر زﺑﺎن ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ اﻣﻜﺎن ﻏﻠﺒﻪ و ﺗﺴﻠّﻂ دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻤﻜﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ از دﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺷﻮد ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪ اي ﺑﺮاي اﺗّﺤﺎد دروﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺸﻮري ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮد‪ .‬در ﻛﺸﻮر ﺳﻮﺋﻴﺲ ﭼﻬﺎر‬
‫زﺑﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ .‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ زﺑﺎﻧﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﺑﺎن ‪ ،‬ﻛﻪ از اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﻢ وﻃﻦ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻲ ﺑﻬﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮي ﺗﻌﻠّﻖ دارد ﺑﻲ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺔ آﺛﺎر ادﺑﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻏﻴﺮ آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻮﻣﻲ ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬وﺟﻮد ﻳﻚ زﺑﺎن‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﻫﻢ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن دﺳﺖ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺑﺴﻴﺎري ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺣﺘّﻲ در اروﭘﺎ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻓﻨﻼﻧﺪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻋﺠﻴﺒﺶ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻮادة زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺳﻴﻨﻮﺑﺮﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ 5‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺟﻤﻌ‪‬ﻴﺖ دارد و آﻟﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫زﺑﺎن ﺧﺎﺻ‪‬ﺶ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﻮادة زﺑﺎﻧﻬﺎي آﻟﺒﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﺪون زﺑﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ 3/4‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﻮس دارد‪ .‬ﭼﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻲ ﻣﺪد ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ داﻣﻨﺔ وﺳﻴﻊ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن را ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره رو ﺑﻪ زﻳﺎدت دارد ﺑﻪ آن دو‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬اﮔﺮ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻴﺶ از ﺧﺎﺗﻤﺔ ﻗﺮن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﻳﺪة ﻓﻮري ﻛﻪ از آن‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻣﺮگ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار زﺑﺎﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻮن ﺗﺎﻻدوﻧﻲ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﺸﺖ زﺑﺎن ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺞ زﺑﺎن ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ در آن ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﮔﻮﻳﻨﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ زﺑﺎن در آن دﻳﺎر ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻲ ﺷﻪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻪ آن ﺗﻜﻠّﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ‪ ،‬روزي ﺑﺎ ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ آﺷﻨﺎ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن زﺑﺎن را ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ‬

‫‪6‬‬
‫ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﻟﻐﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮي را از زﺑﺎن ﺑﻮﻣﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﻧﮕﺎه ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﻧﻄﻖ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 29‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ( 1911‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪" :‬از ﺟﻤﻠﻪ اواﻣﺮ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻠّﺖ از اﻫﻞ ﻣﻌﺎرف و ﻋﻠﻮم اﻋﺘﺼﺎف ﻛﺮده ‪ ،‬ﻳﻚ ﻟﺴﺎﻧﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و آن ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻛﺘﺎب اﻗﺪس ‪ 40‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ )ﻳﻌﻨﻲ ‪ (1873‬ﻧﺎزل ﺷﺪه و‬
‫ﻣﻀﻤﻮن آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻟﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺷﺪه زﻳﺮا ﻟﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و اﺧﺘﻼف ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ‬
‫ﺟﻤﻴﻊ اﻗﻮام و ﻃﻮاﻳﻒ و ﺗﺎ وﺣﺪت ﻟﺴﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﮕﺮدد ‪ ،‬اﺋﻼف ﻣﺸﻜﻞ و ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﺨﺘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺸﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ ﻣﺴﺘﺤﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ ﻟﺴﺎن اﻳﺠﺎد و ﻳﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺗﺎ آن ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻟﺴﺎن وﻃﻨﻲ ﻳﻜﻲ‬
‫ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺴﺎن وﻃﻨﻲ ﺧﻮدش ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﻪ ﻟﺴﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺨﺎﺑﺮه‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و ﻣﺤﺘﺎج ﻟﺴﺎن ﺛﺎﻟﺚ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺪون ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪ ،‬اﻟﻔﺖ و ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﺑﺸﻮد ﻓﻲ اﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺳﺒﺐ راﺣﺖ و آﺳﺎﻳﺶ و ﺳﺮور ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻠﻞ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﺑﺎن در آﻏﺎز ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ اﻧﺴﺎن و ﻣﻤﻴ‪‬ﺰ او از ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻴﻮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﻮﻳﺪ داده اﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل و اﺳﺘﻘﺮار ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻤﻜﻲ ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻧﻤﻮدار ورود‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻴ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﻠﻮغ ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن دﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر آدﻣﻴﺎن ﺑﺮج ﺑﺎﺑﻞ را ﺑﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻘﺸﺔ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﺠﺎد ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻫﻤﮕﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ رﻫﻨﻤﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬و ﻫﻢ زﺑﺎﻧﻲ و ﻫﻢ دﻟﻲ را ﺗﻮأﻣﺎً ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎن اﻫﺪاء ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪13 September 2005‬‬

‫‪Radio‬‬ ‫‪Bahai‬‬

‫‪7‬‬