BLGSAYAR DONANIMI

Ebubekir YAAR

2008

NSZ
Bilgisayarc olarak, hzla gelien teknolojiyi yakndan takip etmek

gnmzde neredeyse imkansz. Kullandmz yaplarn literatr elimize gelmeden baka bir yenisi ile karlamaktayz. Birok niversitemizde kullanmadmz sistemlerin literatr gsterilmektedir. Bu durum biz bilgisayarclar durmadan aratrmaya ve renmeye zorlamaktadr. Amacm fazla ayrntsna inmeden donanmc, bilgisayar rencisi ve merakllarna, donanm dnyasndaki en son yenilikleri ve alma prensiplerini aktarmaktr. Donanm ii ile uraan ve bu iten para kazanan, karlatm birok kii, donanm performansn ve hayati zelliini gsteren nemli parametreleri konusunda eksikliklerini grdm. Bu parametreleri hem kendi rencimize, hem de merakllarna anlatmak iin bu almaya baland. Umarm istediiniz ve beklediiniz bilgilere ularsnz. Biliyorum ki; en fazla bir yl sonra, burada yer alan bilgiler baya eskimi olacaktr. Biliim dnyasnda bir eserin, antika olmas iin oka zaman gemesine gerek yok. Bu yzdende biz bilgisayarclar anlyz. Kitabn yazm srasnda stn hogr ve sabr gsteren eime ve beni rahat brakmasa da, bireylerini aldma inandm biricik kzma ok teekkr ediyorum. Ebubekir YAAR yasare@gop.edu.tr

Eim ve biricik kzm clale

NDEKLER
1. BLGSAYARA GR ....................................................................................... 5 Bilgisayar eitleri ......................................................................................... 6 Microcomputer/PC(Personal Computer=Kiisel Bilgisayar) ....................................... 6 Masast Bilgisayarlar(Desktop) .................................................................... 6 Dizst Bilgisayarlar(Laptop/Notebook) .......................................................... 6 PDA(Personal digital assistants) .................................................................... 7 HTPC(Home Theater PC) ............................................................................ 7 Workstation( stasyonu) .............................................................................. 8 Server(Sunucu) .......................................................................................... 8 Mainframe ................................................................................................ 8 Spercomputer(Sper bilgisayarlar) .................................................................. 8 Bit ve Byte Kavramlar .................................................................................... 9 Harf ve Karakterler Nasl lenir? ...................................................................... 10 2. DONANIM BRMLER ..................................................................................... 11 Bilgisayar Nasl alr? .................................................................................. 12 ANAKART(MAINBOARD) .................................................................................. 13 Anakart Bileenleri ...................................................................................... 15 Bus ....................................................................................................... 15 Chipset .................................................................................................. 15 BIOS ..................................................................................................... 15 Veriyollar(Buses) ..................................................................................... 16 Pil ........................................................................................................ 24 Portlar .................................................................................................. 24 Balant Pinleri ........................................................................................ 24 Anakart Parametreleri................................................................................ 25 LEMCLER(CPU-Central Processing Unit-Merkezi lemci Birimi) ................................ 27 lemcinin Temel Bileenleri ........................................................................ 27

lemci Parametreleri................................................................................. 29 RAM(Random Access Memory=Rasgele Eriimli Bellek) ............................................. 31 RAM Parametreleri .................................................................................... 35 EKRAN KARTI(Graphic Card, Video Card) ............................................................. 37 Ekran Kart Parametreleri............................................................................ 38 SABT DSKLER(DRIVERS=SRCLER)................................................................. 40 A. HDD=Hard Disk Drive ................................................................................. 40 HDD eitleri ........................................................................................... 41 Disk Parametreleri .................................................................................... 44 Master/Slave Ayar .................................................................................... 44 Disklerin Montaj ...................................................................................... 46 B. SSD(Solid State Drive) ................................................................................ 46 HHD(HYBRID HARD DRIVER) ............................................................................ 47 RAID(Redundant Array of Independent Disks) ....................................................... 48 SES KARTI(Sound Card, Audio Card) ................................................................... 52 Ses Kart Parametreleri .............................................................................. 53 EKRANLAR(MONITORS) .................................................................................. 55 Ekran Parametreleri .................................................................................. 55 CRT(Cathode Ray Tube) Monitrler ................................................................ 57 LCD(Liquid Crystal Display) .......................................................................... 58 Plazma Ekranlar ....................................................................................... 59 CRT, LCD ve Plazma Karlatrmas ................................................................ 60 OPTK DSKLER ............................................................................................ 61 CD-R(Recordable) ve CD-RW(ReWritable) ......................................................... 62 CD-ROM, CD Yazclar ................................................................................. 63 CD-ROM VE CD Writer Parametreleri ............................................................... 64 DVD-R, DVD-RW, DVD-RAM, HD-DVD ve Blu-ray Disc ............................................. 64 DVD-ROM, DVD Yazc ve Blu-Ray Okuyucu/Yazc ............................................... 67 DVD-ROM, DVD yazc ve Blu-Ray Yazc Parametreleri.......................................... 68

YAZICILAR ................................................................................................. 69 LAZER YAZICILAR ...................................................................................... 69 MREKKEP PSKRTMEL YAZICILAR ............................................................... 70 NOKTA VURULU YAZICILAR ......................................................................... 70 Yazc Parametreleri .................................................................................. 71 MODEMLER ................................................................................................ 72 Modem Kriterleri ...................................................................................... 73 A KARTI .................................................................................................. 74 A Kart Parametreleri ............................................................................... 74 HUB ve SWITCH(ANAHTAR) ............................................................................. 76 Hub/Switch Parametreleri ........................................................................... 77 KLAVYE .................................................................................................... 78 Klavye eitleri ........................................................................................ 79 Klavye Parametreleri ................................................................................. 79 FARE ....................................................................................................... 81 Fare Parametreleri .................................................................................... 82 PROJEKSYON CHAZLARI ................................................................................ 84 Projeksiyon eitleri .................................................................................. 84 Projeksiyon Parametreleri ........................................................................... 86 WEBCAM(BLGSAYAR KAMERASI) ...................................................................... 88 WebCam Parametreleri .............................................................................. 88 HOPARLR(SPEAKER) .................................................................................... 90 Hoparlr Parametreleri .............................................................................. 92 FLASH BELLEKLER ........................................................................................ 94 Flash Bellek Parametreleri .......................................................................... 95 HAFIZA KARTLARI ........................................................................................ 97 Kart eitleri ........................................................................................... 97 Kart Adaptrleri ....................................................................................... 98 Hafza Kart Parametreleri .......................................................................... 100

KART OKUYUCULAR ..................................................................................... 102 Kart Okuyucu Parametreleri ........................................................................ 103 KASA ve G KAYNAI ................................................................................. 104 Kasa eitleri ......................................................................................... 104 G Kayna ........................................................................................... 107 Kasa ve G Kayna Parametreleri ............................................................... 109 TARAYICILAR(SCANNERS)............................................................................... 111 Tarayc Parametreleri .............................................................................. 112 TELEVZYON KARTI ...................................................................................... 113 TV Kart eitleri ...................................................................................... 113 TV Kart Parametreleri ............................................................................... 114 DONANIM SORULARI I ................................................................................... 115 DONANIM SORULARI II .................................................................................. 116 DONANIM SORULARI III.................................................................................. 117 KAYNAKA ................................................................................................ 118

1. BLGSAYARA GR
Bilgisayar ksaca verileri ileyen sistemdir. Kendisine verilen komutlar dorultusunda verileri ok hzl bir ekilde ileyen makinelerdir. Fiziksel yaps genel anlamda elektroniktir. Elektronik olmayan bileenlere de sahiptir. rnein sabit disk elektroniin yannda, hem mekanik zere hem de elektromekanik komutlar yapdan olumaktadr. paralar temel Bilgisayarn alr. ilevleri Bu elektronik ve elektromekanik ksmna donanm(hardware) ad verilir. Donanm zerinde, bir ii yapmak hazrlanm ieren, program programlara dahi yazlm(software) denilir. Bu yazlm paralar kullanc ile donanm arasnda ileri kotarr. Gnmzde bilgisayar yazlmlar, bilgisayardaki ocuklarn kullanabilmesine imkan verir derecede gelimilerdir. Bilgisayar zerindeki en nemli yazlm paras iletim sistemidir(OS). letim sistemi bilgisayardaki en temel ilemleri yapmak iin gereklidir. Dosya kopyalama, dosya silme, program altrma, hafza ynetimi, disk ynetimi, donanmlar ayarlama ve kullanmaya imkan verme gibi birok hayati ilevi yerine getiren yazlm parasdr. Bilgisayar bileenlerini yneten en temel yazlmdr. Tm dier programlar iletim sistemi tarafndan altrlr ve sonlandrlr. Dolaysyla iletim sistemi ile kullandmz program uyumlu olmas gerekir. Yaygn iletim sistemlerinden Windows98, Windows2000, WindowsXP, Windows2003, WindowsVista, eitli Linux srmleri, Unix ve MacOS iletim sistemleri saylabilir. Dnyada genel anlamda iki farkl yapda bilgisayar sistemi vardr. Birincisi IBM PC uyumlu bilgisayarlar dieri Apple Macintosh uyumlu bilgisayarlar. lkemizde daha ok IBM PC yapya sahip bilgisayarlar kullanlr. Bu bilgisayarlar zerinde Windows ve Linux iletim sitem eitleri alrlar. lkemizde Apple Macintosh uyumlu bilgisayarlar genelde matbaa ve eitli fotoraf stdyo hizmetlerinde kullanlmaktadr. Bilgisayar ikili say dzenini kullanarak aritmetik (toplama, karma, arpma, blme, atama) ve mantksal (ve, veya, deil) ilemleri gerekletirir. Tm veri tipleri saysal, szel, resim veya ses... bilgisi ierse de, temelde bu veriler saysal ve mantksal edeerine evrilerek ilenirler. Bilgisayarn, hzla gelierek bu gnlere ulamasnda, phesiz bilim dnyasnn ve dier teknoloji(sava, ar sanayi) sahalarnn ba etmek istedii zorlu problemleri hesaplama ihtiyac vardr. Modern bilgisayarn temeli kabul edilecek modeller, 1940l yllarda yaplmaya balanmtr. Gnmzde ise birok retici ve gelitirici firma, bilgisayar teknolojisini ok daha hzl bir ekilde farkl farkl alanlarda gelitirmektedir.

ekil 1. Bilgisayar, yazlm, donanm ve kullanc ilikisi

Bilgisayar eitleri
Microcomputer/PC(Personal Computer=Kiisel Bilgisayar) Tek kiinin kulland bilgisayar ifade eder. letmelerde kullanlanlara gre daha kk yapdadr. Gnmzde iki eit yapda PC vardr. Birisi IBM uyumlu dieri Macintosh uyumlu bilgisayarlardr. Macintosh(Mac) bilgisayarlarda aslnda PC olmasna ramen, gnmzde Windows iletim sisteminin alt kiisel bilgisayarlara PC denilmektedir. Kiisel bilgisayarlar 3 farkl yapda bulunabilmektedir. Masast Bilgisayarlar(Desktop) Sabit bir konsol veya masa zerine uygun yapdaki bilgisayarlardr. Tanp kaldrlamazlar. Boyutlar byk ve ar olmasndan evresel faktrlerden daha az zarar grr. Yksek g harcarlar ve daha az maliyete sahiptirler. Kasa, klavye/fare ve ekran ayr olarak bulunur. Dizst Bilgisayarlar(Laptop/Notebook) Tm donanm birimi ayn kasa ierisindedir. Masast bilgisayarlara gre daha az enerji harcar, fakat daha hassastr.

PDA(Personal digital assistants) Sabit disk yerine flash hafzann kullanld daha kk cep boyutlarnda yapya sahip bilgisayardr. Daha ok randevu, not tutmak, internet ve ofis uygulamalar iin kullanlr. PalmTop, el veya cep bilgisayar olarak ta bilinir. Birok modelde klavye ve fare yerine dokunmatik ekran(touch screen) bulunur. HTPC(Home Theater PC) Ev sinema sistemi bilgisayar anlamna gelmektedir. Yaps temelde PC+TV kart+ Byk LCD ekran ve gelimi ses sisteminden oluur. Daha ok televizyon izlemek/kaydetmek, DVD, HD, DIVX filmler izlemek, mzik dinlemek veya dijital resim grntleme amal kullanlr. Kendilerine has kasa yaplar vardr. Bazlarnda uzaktan kumanda ve kasa nnde aydnlatlm LCD bilgi ekran bulunur.

ekil 2. HTPC

ekil 3. Soldan saa srayla masast, dizst ve cep bilgisayarlar

Workstation( stasyonu) ok gelimi bir ilemciye sahip, belirli bir grevi yerine getirmek iin optimize edilmi bilgisayarlardr. zerinde PC lerde olmayan belirli bir i veya performans iin donanm birimleri kullanlr. Server(Sunucu) Baka bilgisayarlara a zerinden hizmet retmek amacyla gl ilemci, byk RAM ve disk boyutlar ile yaplandrlm bilgisayarlardr. Mainframe Eskiden hayati hesaplamalarda bir oda veya daha byk kapal alana sacak kadar byk olan bu yaplar gnmzde toplu sunucu yap(server enterprise) olarak karmza kmaktadr. Byk birok ticari irkette bu yap ilemlerin yrtlmesi ve verilerin depolanmas gibi grevler iin kullanlmaktadr. Spercomputer(Sper bilgisayarlar) Byk bilimsel almalarda, nkleer enerji aratrmalarnda, hareketli animasyonlarda, akkanlarn karakteristiklerini hesaplamada ve meteoroloji gibi alanlarda gereken hesaplamalar iin kullanlr. Mainframe ile arasndaki fark sper bilgisayarlar ilemci gcne dayal tek bir almaya has iken mainframe oklu kullanc yapya sahiptir.

ekil 4. Soldan saa srayla i istasyonu, mainframe ve sper bilgisayar

Bit ve Byte Kavramlar

Bilgisayarlar ikili dzene sahip saylarla almaktadr. kili dzendeki her bir rakama(1 yada 0) bit denir. Dolaysyla ikili dzendeki her basamak bir bittir. Aadaki say 8 basamak dolaysyla da 8 bit uzunluundadr. Onluk sistemde 155 saysna eittir. (10011011)2=(155)10 Bir anlam ifade eden en kk saysal veri miktarna byte denir. Byte 8 bitten oluan, ikili say kmesidir. Yukardaki (10011011)2 says 1 byte uzunluundadr. SI Standard Sembol K M G T P E Z Y Ad Kilo Mega Giga Tera Peta Exa Zetta Yotta arpan 1000 1000 1000 1000 1000
1 2

IEC Standard Sembol Ki Mi Gi Ti Pi Ei Zi Yi Ad Kibi Mebi Gibi Tebi Pebi Exbi Zebi Yobi kili arpan 1024 1024 1024 1024 1024
1 2

Fark % 2,40 % 4,86 % 7,37 % 9,95 % 12,59 % 15,29 % 18,05 % 20,89

=2 =2 =2 =2 =2

10 20

10003
4

10243
4

=230
40

10005
6 7

10245
6 7

=250
60 70

10008

10248

=280

Bilgisayar dnyasnda allagelmiin dna klarak 2nin 10lu kuvvetleri arpan olarak kullanlr. Aada bir evrim rnei verilmitir. 8.242.032.640 Bayt = 8.048.860 KB = 7860,2 MB = 7.67 GB Baz donanm reticileri zellikle hafza(sabit disk) rnlerinde arpan olarak 1000 ve katlar alarak hafza boyutunu daha fazla gsterme abalarna girmitir. Tablo 1de arpan deeri arttka aradaki farkn yzde olarak arttn grmekteyiz. rnein bir 40GB diye satlan sabit diskin toplam byte bykl 40.025.387.008 olarak grnmektedir. Windows iletim sistemi 1024n katlarn kulland iin diskin kapasitesini 37,28GB olarak grmektedir. Ama retici bu diski 40GB olarak satmaktadr. IEC 60027-2(Uluslararas elektroteknik topluluu) standardna gre yukardaki tabloda da yer ald zere 2 nin arpanlarna rnein kilo yerine kibi gibi sonuna bi taks eklenerek isimler verilmitir. Bu standart yaygn olarak kullanlmamaktadr.

Harf ve Karakterler Nasl lenir?

Bilgisayar temelde aritmetik ve mantksal ilemler yapabildiine gre matematiksel bir anlam olmayan harf ya da karakterler nasl ileme alnyor? Tm bilgisayar dnyasnda standart olarak kabul edilen ve her bir karaktere karlk gelen saysal deerlerin belirlendii ASCII(American Standart Code for Information Interchange) isminde karakter tablosu kullanlr. Tm biliim dnyasnda ASCII standardnn kullanlmas, farkl yrelere ve kurumlara ait uygulamalara ortak bir zemin sunar. Bu tablo 1963 ylnda ANSI tarafndan oluturulmutur. ASCII, kiisel veya kurumsal tanmlamalarnda nne geen bir standarttr. Temelde 128 adet olan (33 adet baslamayan 95 adet baslabilen) karakter says, geniletilmi ASCII tablosunda toplamda 256 adete ulamtr. Bu geniletilmi tablo dahi birok dildeki eitli karakterleri tanmlamada eksik kalmaktadr. Bu eksiklikleri karlamak iin ASCII karakter tablo varyasyonlar kullanlmaktadr. rnein Kuzey Amerika, Bat Avrupa, Avustralya ve Afrikaya ait uygulamalarda ISO8859-1 olarak bilinen ASCII tablosu kullanlmaktadr. Tablo 1. Baz karakterlerin ASCII saysal karlklar Karakter A B a b Saysal Karl 65 66 97 98 Karakter 1 2 + * Saysal Karl 31 32 43 42

2. DONANIM BRMLER
Band Genilii (Bandwidth): ki donanm arasnda gerekleen veri alveriinin birim zamandaki bykln gsterir. Chip: Tmleik devre. Entegrenin dier addr. DMA(Direct Memory Accesss):Dorudan hafza eriimi anlamna gelir. Hafza ile I/O kanallar arasndaki iletiimi CPU yerine DMA kontrolcsnn yapmasna imkan verir. rnein ses kartna gidecek veriler ilemci yerine DMA kontrolr yardmyla gnderilerek ilemci bo yere megul edilmez. CPU, DMA kontrolre aktaraca verinin, balang adresini, uzunluunu ve ne hzda transfer etmesi gerektiini syleyerek transferi balattrr. DRM(Digital Rights Management): Saysal Hak Ynetimi anlamna gelir. Dijital ortamlardaki verinin kopyalanmas, alnmas genelde masrafsz ve kolay olduu iin bunlar nleme adna veri trafiinin izlenmesi ve kstlanmas yntemlerine verilen isimdir. ESD: Elektrostatik yk boalmasna kar hassas cihazlar iin kullanlr. Bu tip cihazlar plak el ile tutmak sakncaldr bozulabilir. Hot Plugging/Hot Swapping: Bir donanm biriminin sistem alrken sklp taklabileceini gsterir. OnBoard: Anakart zerindeki donanm birimlerini ifade eder. rnein anakart zerinde tmleik olarak bulunan ses, ekran, ethernet kartlarna onboard kartlar denilir. Pin: Portlarn her bir iletken telin balantsn salamak amacyla sahip olduu ineye benzer yaplardr.

ekil 5. Port ve pin yaplar

PnP(P&P): (Plug and Play) Tak altr anlamndadr. Yazlmn, donanmla ilgili temel ayarlar(IRQ numaras, I/O adresi, DMA) yapabilmesine imkan veren bir zelliktir. Ancak biosun, iletim sisteminin ve donanmn bu zellie sahip olmas gerekir. Gnmzde USB, CDROM, HDD, Klavye gibi hemen tm donanmlar bu zellie sahiptirler. Port: Bilgisayara zellikle harici donanm rnlerini balamak iin kullanlan soket yapya sahip giri k kaps. Gnmz bilgisayarlar Paralel (LPT), USB, Seri, RJ45 gibi portlara sahiptir. Veriyolu (Bus): Donanmlar aras iletimi salayan hat. Bu hat iletken tellerden oluur.

Bilgisayar Nasl alr?

Bilgisayarda tm donanm birimleri anakart zerine dorudan veya dolayl balanrlar. Dorudan balananlara internal(dahili), dolayl(kablo ile veya kasann dndan) balananlara external(harici) donanm denilir. Dahili donanmlar kasann iinde, dolayl balan donanmlar ise genelde bir kablo yardmyla kasann dnda yer alr. lemci kendisine hafza veya giri k portlarndan gelen verileri, zerinde altrlan programlar yardmyla iler ve elde edilen verileri yine program dorultusunda, gerekirse hafza birimlerine veya giri k portlarna gnderirler. Bilgisayardaki ilenen veriler istenirse dosya denilen veri kmeleri halinde kalc hafzalara da kaydedilebilir. Bilgisayardaki komut ileme performans veriyollarnn band geniliine, veriyollarnn hzna ve disk eriimini azaltan RAM byklne baldr. Disk eriimi performans ise daha ok sabit diskin eriim ve yazma hzna baldr. lemci(CPU) zerinde alacak kodlar, mutlaka 16lk (hexadecimal) yapdadr. Bu biimdeki ilemci kodlarna makine kodlar denir. Her bir kod ilemci zerinde ayr ayr tanmldr. Programlar sadece ilemciden, ilemci zerinde tanmlanm komutlar altrmasn isteyebilirler. Zaten programlar, ilemcide tanml kodlarn belirli bir mantk yoluyla problemleri zebilecek ekilde sralanmasyla oluan, komut bloklardr. lemci, tm donanm birimleri ile dolayl yada dolaysz etkileim halindedir. Tm donanm birimleri ilemcinin isteklerini yerine getiren birer hizmeti olarak alr. Baz donanmlar kendilerine has ilemciye sahiptir. Bu tip donanmlara akll donanm denmektedir. Bunlar ilemciye daha az yk olmaktadr. lemci artakalan zamanda baka grevlerini yaparak zaman kazanmaktadr.

ANAKART(MAINBOARD)
Tm donanm birimlerinin dolayl ya da dolaysz baland elektronik karttr. Elektrii geirmeyen fiberglas malzemeden yaplmlardr. zerinde chipleri ve konektrleri birbirine balayan metal yapda, ince ve iletken balant yollar vardr. Bu balant yollarn kk boyutlarda tasarlamak iin anakartn fiberglas olan ana maddesi katmanlardan(layer) oluarak her bir katmandan ayr ayr iletkenlerin geirilmesi ile boyutlar kltlr. Bu balant yollar iki u arasnda g iletimi(gerekli elektrik enerjisi) veya da elektriksel veri iaretlerini tamakla grevlidirler. Elektriksel veri iaretlerini tayan iletken yaplara veriyollar denilmektedir. En nemli grevleri, yaplar farkl donanm birimlerini, birbiri ile haberletirmek ve ihtiyalar olan elektrik enerjisini salamaktr. Anakartn performans tm donanm birimlerini dorudan etkilemektedir.

ekil 6. Anakart ve bileenleri Anakartlar ok eitli yapda ve boyutta retilirler. Daha ok iki standart yap sz konusudur. Bu standartlar kart zerindeki bileenlerin yerleiminden, boyutlarna kadar her trl fiziksel zellikleri tanmlamaktadr. Bu standartlar rnein anakart zerindeki slotlarn yerleimi, vida yerleri, anakart boyutlar, fan ve anakart g kablo konektrleri gibi yaplar tanmlar.

ATX(Advanced Technology Extended): 1995 ylnda Intel tarafndan karlmtr. mATX e gre daha byktr. Kendine has g girii ve port bileenlerinin dalm vardr. 30,5 x 24,4cm uzunlua sahiptirler. microATX(mATX): ATX yapya %100 uyumludur. Yani ATX yapya uygun her trl kasaya, mATX anakartlar sorunsuzca montaj edilebilir. mATX in sahip olduu vida delikleri ATX ile uyumludur. Boyut olarak yaklak %25 daha kktr. Birok ATX kasada rahatlkla kullanlabilir. ATX ile ayn g giriini kullanmaktadr. Aralarnda slot ve I/O saylarnda farkllklar vardr. ATX anakartlardan daha az genileme slotlarna sahiptir. 24.4 x 24,4 cm boyutlarna sahiptir.

ekil 7. ATX ve mATX anakart yaplar Yaygn anakart reticilerinden Asus, Intel, Giga-Byte, FoxConn, MSI ve BioStar isimlerini sayabiliriz.

ekil 8. Chipset yaps ve ana veriyollar(www.Dell.com)

Anakart Bileenleri
Bus Bilgisayardaki veriyoluna verilen isimdir. Paralel iletken tellerden oluur. lemci, RAM ve dier giri k aygtlarn birbirine balayan yapdr. Anakart zerindeki bu yap bus mimarisi olarak isimlendirilir. Anakart zerinde tanacak verilerin miktarn(bant geniliini) ve hzn belirler. Anakart zerinde bir ok eit bus yaps vardr. Bu farkllk her bileenin farkl ihtiyacndan kaynaklanmaktadr. nk donanm birimlerinin hzlar ve bant genilikleri birbirlerinden farkldr. rnein hafza veriyolu(memory bus), kuzey kpr(hafza kontrolcusu) ile hafza arasndaki veriyoludur. Yeni nesil bilgisayarlarda(gnmzdeki) hafza ile CPU arasndaki veriyoluna FSB(front side bus), CPU ile level2 bellek arasndaki veriyoluna BSB(back side bus) ismi verilmektedir. Chipset Anakart zerinde fakl donanmlarn birbiri ile iletiimini salayan chiplerdir. Norhbridge(kuzey kpr) ve Soutbridge(gney kpr) adnda iki bileenden(chip) oluur. Norhbridge hzl bileenleri(CPU, RAM, PCI Express ve AGP) birbirine balar. SouthBridge ise yava bileenleri birbirine balar(IDE, USB, PCI). Gnmzde southbridge baz ek onboard denilen kartlar(ses, ekran, ethernet) barndrabilir. nemli chipset markalarndan Intel, SIS, VIA ve NVIDIA saylabilir. BIOS Basic Input Outpu System kelimelerinin ksaltmasdr. Temel giri k sistemi anlamna gelir. Bilgisayar ilk aldnda bu sistemin sahip olduu program kodlar ile balatlr. Bu kodlar eeprom veya flash hafza denilen yaplarda saklanr. Biosun ilk ii sistem elemanlarn(ekran kart, sabit disk, Ram) tanmlamak ve onlar kontrol etmektir. Donanm birimleri denetlendikten ve balang parametreleri yklendikten sonra BIOS iletim sistemini ararak kontrol ona brakr. Anakart zerinde gncellemeye ve bozulmaya karn kolay mdahele etmek iin rahatlkla karlabilecek ekilde genelde slot yapdaki yuvalara yerletirilir.

ekil 9. Bios ipi ve CMOS pili

BIOS, donanm iin balang parametrelerini, CMOS denilen hafzadan okuyarak ayarlar. CMOS hafzann ierdii parametreler(saat, ifre, disk parametreleri) kullanc tarafndan rahatlkla deitirilebilir. CMOS parametrelerini deitirmek iin setup program denilen bir arayz program kullanlr. Bu programa ulamak iin bilgisayar atktan hemen sonra Del veya baz bilgisayarlarda F2 tuuna basmamz gerekir. Bu tular BIOS eidine gre deiir. nemli baz BIOS reticileri Award, Phoenix ve American Megatrends(AMI) firmalardr.

ekil 10. CMOS parametrelerini deitirmek iin kullanlan setup program Veriyollar(Buses) Donanm aygtlar arasndaki iletiimi salar. Veriyollarna balanacak donanm aygtlar slot veya soket denilen gemeli konektrlerle anakarta balanrlar. Veriyollar hz, zeka ve band genilii asndan birbirinden ayrlrlar. Gnmzde PCI, AGP, PCI Express, USB,SCSI, firewire ve PCMCIA gibi veri yollar vardr. Verileri bazlar seri bazlar ise paralel olarak iletir. Her bir veriyolu yaps kendisine has bir konnector(balayc) slot veya soket yapsna sahiptir. Veriyollar aygt srcleri yardmyla kontrol edilir. SCSI(Small Computer System Interface): Birok farkl donanm birimini(yazc, cd-rom, sabit disk, tarayc ) destekleyen, 20 yl akndr bilgisayar dnyasnda kullanlan ve ayn veriyoluna birok donanm biriminin balanmasna imkan veren bir veriyolu yapsdr. SCSI bugn hala genel geer bir standarda oturmamtr. Sistemden sisteme, konektr, kablosu, veri yolu genilii, arayz ve hz deimektedir. Uzun sredir kullanlan SCSI yaps tarihsel geliimi asndan hz, bit genilii ve ayn hatta desteklenen donanm says ile eitli tiplere sahiptir. Bir bilgisayara SCSI arayzn destekleyen bir donanm takmak iin SCSI kartlar(adaptr) taklmas gerekmektedir. Baz anakartlar zerinde SCSI yaps onboard olarak bulunabilmektedir. Aada SCSI kart ve taklabilecek kablo gsterilmektedir.

ekil 11. SCSI kart ve kablo konektr yaplar. SCSI veriyoluna balanan her bir donanmn tekil bir numaras(ID) olmas gerekmektedir. Ana balklar halinde SCSI tipleri aada aklanmlardr. SCSI-1: Desteklenen donanm says 8, veriyolu hz 5Mhz ve veriyolu genilii 8 bittir. SCSI-2: Wide, Fast, Fast/Wide olarak eidi vardr. Wide eidi 16 bit genilik, 5Mhz hzda ve 16 donanm desteklerken, Fast, 8 bit genilik, 10 Mhz hzda ve 8 donanm desteklemektedir. Fast/Wide tipi ise 16 bit genilik, 10Mhz hzda ve 16 donanm desteklemektedir. SCSI-3: Ultra/1/2/3 ve bunlarn wide versiyonlarn iine alan eitleri vardr. Burada maksimum veri yolu genilii 16, veriyolu hz 80Mhz ve desteklenen donanm says 16 dr. SCSI yaplar nceleri paralel alrken onun seri olarak alan tipleri gelitirilmitir. Seri olanlar komutlarla almakta ve bant genilii 3Gbite kadar kabilmektedir. Desteklenen donanm says ise 128 adettir. SCSI srcleri her iki uta da sonlandrcya ihtiya duyarlar. IEEE1394 Firewire: Daha ok video, ses, grnt ileme ve DVD dnyasnda kullanlan yksek hzlarda seri veri aktaran bir yapdr. -Link(Sony) ve DV(Panasonic) olarak ta isimlendirilmektedir. SCSInn daha da gelimi eklidir. Gnmz bilgisayarlarnda paralel SCSInin yerini almtr. Ayn veriyoluna 63 adet donanm biriminin balanmasna imkan verir. Bu donanm birimlerinin SCSI da olduu gibi tekil bir adresi veya bata ve sonda sonlandrc olmasna gerek yoktur. Sistem tm donanm birimini istedii adresi atayabilmektedir. Firewire bant genilii 400, 800 ve 3200 Mbit deerlerinde olabilmektedir. En nemli zellii ise hznn yannda yksek gerilim(30V) ve elektriksel gce(port bana 45W) sahip olmasdr. Firewire HotPlugging yapya sahiptir.

ekil 12. IEEE1394 Firewire kablo ve port konektrleri PCMCIA veya PC Card (Personal Computer Memory Card International Association): Dizst bilgisayarlarda kullanlan genileme yuvalarnn baland veriyoludur. Dizst bilgisayarlarda genileme yuvalar dardan karlp taklacak ekilde tasarlanmtr. Dizst bilgisayarlara donanm eklemek iin kullanlan genileme yuvalardr. 31-1067 Mbit bant geniliine sahiptir.

ekil 13. PCMCIA/PC yapda; solda, kablosuz a kart ve sada, dizst bilgisayara taklm bir ses kart PnP zelliine sahip bu veriyoluna uyumlu donanm birimleri, masast bilgisayarlarda da PCMCIA genileme kart ile kullanlabilir. Bu kart aada gsterilmitir.

ekil 14. PCMCIA/PC kartlar masast bilgisayarlarda kullanmak iin gerekli genileme kart

PCMCIA veriyolu yaps 4 adet farkl standarda PnP zellie sahiptir. Tip I: 3.3 mm kalnlkta, 16 bit veri uzunluuna sahip ve 68 pinli yapdr. Daha ok bellekler(RAM) iin kullanlr. Tip II: 5.4 mm kalnla, 16-32 bit veri uzunluuna ve TipI ile ayn fiziksel zelliklere sahiptir. Ethernet kart, modem gibi donanm birimleri bu yapy kullanr. Tip III: 10.5mm kalnla ve 16-32 bit veri uzunluuna sahiptir. TipI ve II ile uyumludur. Tanabilir diskler bu yapy kullanrlar. Tip IV: Toshiba tarafndan gelitirilmi ve henz yaygn olmayan 16mm kalnla sahip yapdr. USB(Universal Serial Bus): Evrensel seri veriyolu anlamndadr. PnP zellie sahiptir. Tek bir bilgisayara 127 adet donanm balamaya izin veren bir yapdr. Harici donanm birimlerini bilgisayara balamak iin kullanlr. Gnmzde monitr, klavye, fare, TV kart, Ses kart, sabit disk gibi birok donanm birimi bu veriyolunu kullanmaktadr. Veri aktarm seri olarak yaplr. 12-480Mbit bant geniliine sahiptirler. stenirse bilgisayara USB-HUB denilen donanm taklarak daha fazla USB port elde edilebilir. HotPlugging yapya sahiptirler.

ekil 15. Solda USB kablo ve port sada ise USB-HUB gsterilmektedir. USB veriyolunda trafii kontrol eden yapya USB Host kontroler denilmektedir. USB Host kontroler aktif olduunda(bilgisayar aldnda) kendisine bal tm USB cihazlar kontrol ederek onlara adres numaralarn atar. Ayrca host kontroler donanmn nasl haberlemek istediini de saptar. Bu haberleme ekli 3 biimde olmaktadr. Kesme(Interupt) Modu: Fare ve klavye gibi dk miktarlarda verilerin aktarlmas srasnda kesme modu kullanlr. Yn(Bulk) Modu: Burada gnderilen veri zerinde hata dzeltme ilemi yaplr. Yazc gibi byk boyutta kesintili verilerin iletimi bu mod yardmyla gerekletirilir.

Ezamanl(Isochronous): Srekli veri ak olduunda(hoparlr gibi) bu mod kullanlr. Burada hata dzeltme yaplmaz. Host kontroler kendisine bal donanm birimlerinin harcadklar toplam band geniliini denetleyerek kesme ve ezamanl moddaki iletiime bazen izin vermeyebilir. nk bunlar band geniliinin %90 kadarn kullanrlar. Kontrol amal gnderilen komut paketleri ve yn moda ait veri paketleri bant geniliinin %10 kadarn kulland iin genelde sorun olmaz. USB port yaplar dk gle alan sistemlere harici g kayna balamakszn gerekli gc salamak amac gz nne alnarak retilmitir. Ayrca bir ok rnde reticinin donanma ait src dosyalar olmakszn iletim sistemi tarafndan tannmasna olanak klan yapya sahiptirler. USB port ve kablo konektr yaplar, eitli byklklerde ve tiplerde cihazlarn byklne gre retilebilmektedir. Konektrler byklklerine gre mikro, mini, B ve A diye isimlendirilmektedir. Cep telefonlarndaki bir konektrle yazclardaki elbette ayn boyutta olamazlar. USB hz ve bant genilii olarak aadaki farkl yaplarda bulunabilmektedir. USB1.0 Dk hzl ve 1.5 Mbit bant geniliine sahip USB yapdr. USB1.1 Orta hzl ve 12 Mbit bant geniliine sahip yapdr. USB2.0 Yksek hzl ve 480Mbit bant geniliine sahiptir. USB3.0 ok yksek hzl olup 4.8Gbit bant geniliine sahiptir. USB yapda donanm cihazlarn destekledikleri hzlarda kullanabilmek iin USB kontrolrnde ayn hz destekliyor olmas gerekmektedir. USB, donanm birimlerine, maksimum 5V ve yaklak 500mA akm salamaktadr. Bir port iin olduka yksek olabilecek bu g, USB uyumlu farkl cihazlar karmza kartmaktadr. Bu tr cihazlara rnek; masa lambas, vantilatr, kahve s koruyucular saylabilir.

ekil 16. eitli USB konektr yaplar PCI(Peripheral Component Interconnect): Daha genel bir yapya sahiptir. Ses, ekran, tv ve a kartlar balanabilir. Paralel iletiimi kullanlr. Anakart zerine onboard olarak veya slotlar

yardmyla balanan donanm yaplarn destekler. 33/66Mhz frekans deerini ve 32/64 bit band geniliini kullanan modelleri vardr. AGP(Accelerated Graphics Port): Video kartlar iin tasarlanmtr. Paralel iletiimi kullanr. 32 bit genilie sahiptir. 1x, 2x, 4x ve 8x gibi srmleri vardr. AGP yaps bir veriyolu olmasna ramen noktadan noktaya iletimi salar. Sabit 32 bit geniliin her bir arpana 66Mhz eklenip arplmasyla band genilii hesaplanr. Gnmzde standart olmayan bir ok AGP yap vardr ve AGP slotlar farkl yaplarda karmza kmaktadrlar. AGP veriyoluna ekran kartndan baka kart balanmad iin ayrlan tm kayna kendisi kullanr. Ayrca pipeline mimarisine sahip olup render yapmak iin gerekli bilgileri bir seferde alarak bekleme yapmaz. PCI veri yolun da ise render iin gerekli bilgiler paralar halinde beklemeli olarak gelir. PCI veriyolunda bir veri paketi ierisine alc adresi konularak gnderilir ve her donanm birimi bu paketi aar ve adrese bakarak kendine gelip gelmediini anlar. AGP de ise adres veri paketi ierisine konulmaz ayr bir pakette tutulur. AGP veriyolu PCI ya gre, sistem kaynaklarn ve zellikle RAM hafzay daha az kullanr. PCI Express: En yeni bus yapsdr. Bus yapsndan ziyade a mant ile alr. arpanlar sahip olduu hat saysn gsterir. Veriler paketler halinde iletilir. Veri seri olarak birka hattan gnderilip alnabilir. Bu hatlarn her birine kanal denmektedir ve arpanla gsterilir. Veriler anahtarlama yntemiyle istenen noktalara kanalize edilerek band geniliinden bamsz iletim oluturulur. Yani her bir kanal iin adanm bir yol anahtarlanarak salanr. Her bir hat says 250MB/s band geniliine sahiptir. Haberleme ekli seridir. Kartlara salad elektriksel g AGP den yaklak iki kat fazladr. Slot uzunluu, arpan says ile doru orantldr(Aadaki resimde gsterilmitir).

ekil 17. PCI-Express veriyolu alma prensibi PCI-Express veriyolunun alma mimarisi ayn donanm birimlerini ortak altrmak iin elverilidir. rnein PCI-Express slotlara taklan iki adet ekran kart oluturulacak grnty aralarnda paylaarak yarsn birinci kart dier yarsn ikinci kart yapmaktadr. Mesela NVIDIA firmasnn Scalable Link Interface (SLI) ve ATI firmasnn CrossFire zellikli uyumlu ekran kart bu zelliktedir.

ekil 18. ki PCI-Express ekran kartnn anakarta balanm ekli

Yukarda iki kartn ezamanl(senkron) alabilmesi iin iki kart resimde de grld zere 3. bir kart(SLI) tarafndan birletirilmesi gerekmektedir. ATI de ise crossfire denilen kablo ile birletirilmeleri gerekmektedir.

ekil 19. eitli veriyolu slot yaplar Ad AGP 1x AGP 2x AGP 4x AGP 8x PCI(32Bit, 33Mhz) PCI(64Bit, 33Mhz) PCI(64Bit, 66Mhz) PCI Express 1x PCI Express 2x PCI Express 4x PCI Express 8x PCI Express 16x PCI Express 32x EISA Band genilii 266MB/s 533MB/s 1067MB/s 2133MB/s 132MB/s 266MB/s 533MB/s 250MB/s 500MB/s 1000MB/s 2000MB/s 4000MB/s 8000MB/s 32MB/s

ekil 20. Gnmz bilgisayarlarnda kullanlan yaygn veriyollar ve eitlerine gre parametreleri Donanm aygtlar bu slotlara uygun ynde zerine yerletirilip zerine az bir kuvvet uygulayarak taklabilir.

Pil CMOS hafzadaki parametrelerin kalc olmas iin gerekli elektrik enerjisini salar. Bittiinde CMOS zerindeki parametreler sfrlanr. zellikle BIOS ifresi unutulursa, bilgisayarn fii ekildikten sonra pili ksa sreli karp takmak yeterli olacaktr. Portlar Bilgisayarn d dnya(modem, kalvye, yazc, kamera) ile iletiimini salayan giri k kaplarna port denir. Aslnda bunlarda birer veriyoludur. Seri, paralel, USB, PS/2 gibi eitleri vardr.

ekil 21. Anakart stndeki port yaplar No 1 2 3 4 5 6 7 Balant Pinleri Kasa zerindeki ledleri(kk diyot yapda lamba), anahtarlar, USB portlarn, ses k veya girilerini ve sistem hoparlrn balamak iin kullanlan inelerdir. Bilgisayarn kasasnda yer alan bir anahtar yardmyla bilgisayar aar, bir bakasyla da resetleriz. Bilgisayarn alp almadn veya sabit diskin okuma ve yazma yapp yapmadn kasadaki ledler yardmyla anlayabiliriz. Bu anahtar ve ledleri anakarta balamak iin balant pinlerini kullanrz. Her anakarta gre bunlar farkllk arzedebilir. Bu pinlerin aklamas anakart zerinde kk harflerle yanlarnda veya kullanm klavuzunda yazldr. Ad Paralel port IEEE 1394 portu Rj-45 Portu Yan speaker(Gri) Arka speaker(Siyah) Centrall/Bass(Portakal) Ses girii (Ak mavi) No 8 9 10 11 12 13 14 Ad n speaker(limon) Mikrofon(pembe) USB2.0 USB2.0 Seri(Com) port PS/2 Klavye(Mor) PS/2 Fare(Yeil)

ekil 22. Anakart zerinde g ve reset buton balant pinleri ile HDD okuma/yazma ve g aktif LED balant pinleri Anakart Parametreleri 1. CPU Destei: Her anakart zerindeki CPU pin yapsna uygun ilemcileri destekler. Dolaysyla CPU ve anakart uyumlu seilmelidir. Anakartlar balca yap olarak, AMD ve Intel uyumlu olarak ikiye ayrlrlar. Her biride kendi aralarnda soket yaplarna gre farkllk arz edebilir. rnein Intelin baz ilemcileri LGA775 ve bazlar ise 478 pin yaplarna sahiptirler. Durum byle olunca anakart veya ilemci alnmadan, bu durum ikisi iinde nem arz etmektedir. nk ilemci pin yapsna gre anakartlar da farkl olacaktr. Farkl soketler farkl sayda ve yapda pine(ine) sahiptir.

ekil 23. Srayla sadan sola Intel LGA775, Intel 478 ve AMD AM2 940 pin soket yaplar 2. FSB Hz: Front side bus=n veriyolu anlamna gelir. System bus da denilir. Kuzey kprs ile CPU arasndaki balant hzn gsterir. Gnmzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz gibi hz deerleri vardr. 3. Bellek Destei: Anakartn yapsna gre destekledii RAM tipleri de deiiklik

gstermektedir. Gnmzde desteklenen RAM tiplerinden SD, DDR, DDR2, DDR3 saylabilir. Ayrca ayn RAM eidinin farkl hz seenekleri de vardr. Anakarta uygun RAM seimi yaplmaldr. Ayn tip fakat farkl hzlarda yaplacak, anakart ve RAM tercihinde sistem yava olann hznda alr.

4. Slot Tipleri ve Says: Bilgisayara taklacak kart eidine ve saysna gre anakartn ayn yapda slotlara sahip olmas gerekir. Her anakart slot says ve eidi bakmndan farkllk gsterebilir. 5. OnBoard Kartlar: Baz anakartlarn zerinde ses, ekran, IEEE1394, ethernet gibi kartlar tmleik olarak retilmektedir. Bu tip anakartlar alndnda ayrca bu kartlardan almaya gerek kalmamaktadr. Yalnz bu tmleik kartlar genelde standart bir performansla alr. stendiinde bunlar setup programndan(BIOS) iptal edilerek daha gelimi kartlar taklabilir.

ekil 24. Tmleik olarak ekran, ses, ethernet ve modem kart grlmektedir. 6. Disk Arayz: Diskler SATA ve ATA(PATA) arabirimli olarak satlmaktadr. Anakartlarda da bu yapya olan uyumluluk aranmaldr. Gnmzde her anakartta mutlaka 1 adet ATA arayz bulunmaktadr. SATA eitleri olsa da CDROM veya DVDROM yaplarnn bir ou hala ATA soketlere taklmaktadr. Kartn SATA destei yoksa ATA soketi iki tanedir. Eer SATA destei varsa en az iki adet de SATA soket anakart zerinde yer alr.

LEMCLER(CPU-Central Processing Unit-Merkezi lemci Birimi)

Bilgisayarn en nemli bileenidir. Transistor denilen yariletken elektronik malzemelerden oluurlar. Kendisine srasyla verilen aritmetik ve mantksal komutlar yapar. Tm donanm birimlerini emrinde kullanabilir ve ynetebilir. lemcinin matematiksel ve mantksal ilemleri yapan birimine ALU(Arithmetic Logic Unit) denir. lemcinin ALU dan geriye kalan yapsn, hafza birimleri, veriyolar, eitli kontrol ve denetleme bileenleri oluturur. Gnmzde Intel, AMD, Motorola, VIA gibi ilemci reticileri vardr.

ekil 25. Rakip iki reticiye ait modern ilemci resimleri lemcinin Temel Bileenleri 1. ALU(Aritmetik ve Mantksal lem Birimi): Toplama karma, arpma, blme, mantksal ve, veya, deil komutlar ve kaydrma komutlar. 2. Komut zc(Instruction Decoder): lemcinin yapmas gereken kodlarn icras iin gerekli ilemleri balatr ve komutun altrlmas iin gerekli ilemleri belirler. 3. Kaydediciler(Registery): lemci ierisinde saylar depolamak iin kullanlan hafza eididir. lemci veri uzunluu kadar genilie(32, 64 bit) sahiptirler. Literatrde test, EBX, EAX, BX, ES, IP gibi isimler alan kaydedici hafza gzleri vardr. 4. Bayraklar(Flags): lemlerin sonucuna gre 1 ya da 0 deerlerini alan 1 bit genilie sahip hafza gzleridir. Sfr, iaret, elde, elik, tama gibi eitleri vardr. rnein bir karma ileminde sonu sfr karsa sfr bayra 1 deerini alr. 5. Veriyollar(Buses): lemcinin dier donanm birimleri ile balantsn salayan iletken elektriksel yollardr. adet veriyolu bulunur. Bunlar veri(data), adres(address) ve kontrol(control) veriyollardr.

ekil 26. lemcinin temel bileenleri ve alma ekli lemciler retilirken kendilerine yklenen komutlar istenildiinde yapabilme kabiliyetine sahiptirler. Bu komutlar genel ilemlerin icras iin gruba ayrlrlar. Bir bilgisayar kendisinde tanml olmayan komutlar icra edemez. Matematiksel ve Mantksal lem komutlar. Toplama karma, arpma, blme, mantksal ve, veya, deil komutlar ve kaydrma komutlar. Verilerin hafza veya kaydediciler arasnda transfer edilmesini salayan komutlar. Hafza ve kaydediciler kendi aralarnda veya karlkl veri transferi. Karar verme ve istenen komut satrna dallanma komutlar. Saylarn karlatrlarak, pozitif, sfr, eitlik, negatif durumlarnn oluumuna gre istenen komuta dallanabilme. lemciler komutlar yrtrken ncelikle iletilen komut srasn zerinde tutan program saycnn(PC=program counter) gsterdii adresteki komut RAM den alnr(Fetch). Alnan komut, komut zc tarafndan, nasl yrtlecei ve ne anlama geldii belirlenir(Decode). Sonunda ise zlen komut dorultusunda ALU ya verilen direktifler yardmyla istenen ilemler yaptrlr(Execute). Elde edilen sonular istenen hafza gzlerine yazlr(Write Back). Bu ilemler bir sonraki komut iin benzer ekilde devam ederek iletilmesi gereken komutlar bitene kadar srer. Yukarda bahsedildii zere komutlarn icra edilmesi 4 aamada gereklemektedir. Fetch(F), Decode(D), Execute(E) ve WriteBack(WB) aamalardr. Eer bir komutun icras nceki komutun write back aamasndan sonra balarsa burada zaman kayplar oluur. nk ilemcinin

rnein fetch srasnda ALU almaz bota kalm olur. Zaman kayplarn nlemek iin pipeline(kesintisiz i ak) denilen bir yap kullanlr. Yani ayn anda ilemcinin bota kalan tm birimleri kullanlm olur. Bu kayp aada gsterilmitir. 12 saat frekansnda sadece komut icra edilirken pipeline yapda 4 komutun icras 7 saat frekansnda halledilir.

ekil 27. Pipeline yaps lemci Parametreleri 1. Hz: lemcinin en nemli parametresi komutlar ileme hzdr. Birimi frekans olarak GHz katsays(10003) ile deerlendirilir. lemcinin hzl olmas ilemlerini daha ksa srede tamamlamas anlamna gelmektedir. Gnmzde 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 3.0, 3.2, 3.6, 3.8 GHz hzlarnda olanlar vardr. 2. Bit Genilii: lem yapabilme boyutunu gsterir. Gnmzde 64 ve 32 bit ilemciler vardr. lemcinin sahip olduu kaydediciler, veri hatt ve adres hattnn geniliini gsterir. 3. FSB Hz: lemcinin, kuzey kprs ile iletiim hzn gsterir. Gnmzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz deerlerine sahip ilemciler vardr. 4. Level2(L2) Cache: lemciye yaknlndan dolay bu isim verilir. En yakn olana L1, dierine L2, L3 gibi isimlendirmeler kullanlr. Yaps SRAM hafza tipindedir. SRAM hafzalar daha hzl fakat maliyetleri yksek hafza eitleridir. Yava olan RAM eriimlerini azaltmak iin ilemci ierisinde yer alan daha hzl fakat kk boyutlardaki hafzaya verilen isimdir. lemcinin hafza kontrol devresinden(MCH) istekte bulunduu her kod bu bellee yazlr. lemci ayn kodu RAM yerine daha hzl olan bu bellekten alr. Eer bu bellekte olmayan bir kod istei gelirse MCH uzun sre kullanlmayan kod yerine yenisini yerletirir. Bylece cache belekte sk kullanlan kodlar kalarak, ortalama bellek eriimi hzlanm olur. Gnmzde Athlon 64 X2 Dual ilemcilerde 2x1MB, P4 lerde 2MB, Core2 Dualarda 4MB, Core2 Quad larda 8MB ve Celeron larda 1MB veya 512 KB L2 bellek miktar vardr. L2 miktar ne kadar fazla olursa o kadar ok

kod saklanabilir. Fakat uygulama belirli kodlar daha sk kullanyorsa bu byk L2 kapasitesinin faydas olmayacaktr. RAMden tipik olarak 4 kat daha hzl almaktadr. 5. ekirdek(Core) Says: lemci paketi ierisinde birbirinden bamsz olarak komutlar altrabilen her yapya ekirdek ismi verilmektedir. Gerek zamanl olarak kendisine verilen ia k grevlerini ayn anda yerine getirerek performans artrr. Her ekirdek birbirinden bamsz FSB ye sahiptir. Tm ekirdekler L2 yi ortak kullanrlar. Gnmzde 2 ve 4 ekirdekli ilemciler bulunmaktadr. Intel Pentium Dual Core, Intel Pentium Core 2 Duo, Intel Quad Core ve AMD Athlon X2 serisi ok ekirdekli yapya sahiptir.

ekil 28. Tek ve ift ekirdekli yapy gsterir temsili resim 6. Soket Yaps: Anakartlar konusunda da deinildii gibi ilemci pin yaps ile anakart soket yaps birbirinin ayns olmas gerekir. Anakart konusuna bakabilirsiniz.

RAM(Random Access Memory=Rasgele Eriimli Bellek)

Bilgisayarda verilerin geici olarak depoland hafza birimidir. CPU nun ihtiya duyduu kodlar saklad iin hzl ve kapasitesinin ok olmas performansa dorudan etki edecektir. Rasgele eriimli olmas sayesinde bellein sra gzetmeksizin istenen adresindeki veriler okunup yazlabilir. Disk, CDROM ve I/O portlarndan gelen ve giden veriler geici olarak RAM zerinde ilenmek zere tutulur. RAMler zerindeki bilgiyi tutabilmeleri iin elektrik enerjisine ihtiya duyarlar. Elektrik enerjisi kesildiinde zerlerindeki verilerde kaybolur. rnein bir kelime ilem programn(word, lotus) kullanrken yazlan her ey RAMe aktarlr. Kullanc onu diske kaydedene kadar RAM de kalr. imdi 1 sayfa yazlm ve diske kaydedilmemi farzedelim. Bu bir sayfa RAM de tutulacaktr. Tam bu srada elektrik kesilse yazdmz her ey(1 sayfa) kaybolacaktr. nemli RAM reticilerinden Kingston, HiLevel, Corsair, Bigboy ve Twinmos saylabilir.

ekil 29. stte DDR SDRAM ve altta SD RAM RAMler dinamik hafza yapsna sahiptir. Her bir hafza hcresi(bir bit depolayan), bir adet yar iletken kondansatr ve transistordan meydana gelmitir. Kondansatr bilgi depolar, transistor ise bilginin okunmas ve deitirilmesi iin kullanlr. Elektrik yk prensibi ile alr. Veriler elektrik ykleri ile temsil edilerek hafzada tutulur. Kondansatrde elektrik yk varsa 1 yoksa 0 kabul edilir. Kondansatrler iki plaka arasna yaltkan malzeme konulmasyla elde edilir. Plakalarn alannn(A) byk olmas ve plakalar aras uzakln(d) kk olmas, depolayaca elektrik yk miktarn artrr. Kondansatrler ularna gerlim uygulandnda sas kadar yk depolar. Ularna bir yk balandnda ise sahip olduklar elektrik ykn boaltrlar. Sa ne kadar bykse, o kadar uzun srede dearj olurlar. Bir kondansatr ularna herhangi bir yk balanmasa da zamanla boalr. Yar iletken malzemelerden yaplan ve boyutlar ok ok kk olan kondansatr yaplar saniyede binlerce

kez, yaplar gerei, boalmalar lazmdr. Ama hafza kontrol devresi(memory controller) yardmyla hafza hcresindeki yk boalmadan tekrar arj edilirler. Bu yaplarndan dolay dinamik bellek olarak adlandrlrlar.

ekil 30.Solda kondansatr yaps ve sada bir bit hafza gz RAM, her bir hcresi bir transistor ve kapasitordan oluan 2 boyutlu(satr ve stunlardan oluan) matris yapya sahiptir. Hcreler arj edilirken hcre hcre deil, satr satr edilir. Verileri tazeleme oran(refresh rate) satr baznda deerlendirilir. rnein 2K tazeleme oranna sahip bir bellekte 2048 adet satr tazeleniyor demektir.

ekil 31. Hafza hcrelerinin yerleimi imdi RAM hafza yaplar ile ilgili nemli tanmlamalar ve parametre isimlerini verelim. Precharge: Okuma ve yazma ncesi hafza gzlerinin arj edilmesi iin kullanlan bir terimdir. CAS(Column Address Strobe) Latency(Stun Adresleme Darbe Gecikmesi): SDRAM zerinde istenen bir stunun adreslenmesi iin harcanan darbe iaret(clock cycle) saysdr. Gecikmeyi ifade eder. CL2(CAS2) ifadesi, 2 saat darbesinde, CL3(CAS3), 3 saat darbesinde gerekletii anlamna gelmektedir. Gecikme ne kadar az ise bellek o kadar hzldr.

RAS(Row Address Strobe) Latency(Satr Adresleme Darbe Gecikmesi): CAS gibi SDRAM zerinde istenen bir satrn aktif olabilmesi iin gereken darbe iaret saysdr. Az olmas bellein hzl olduunu gsterir. RAS to CAS: RAS ve CAS ilemleri arasndaki bekleme darbe miktarn gsterir. Veri depolama performans ile ilgilidir. RAS Precharge: Precharge ve aktif komutlar arasndaki darbe iareti cinsinden zaman farkn gsterir. Precharge komutu RAMi megul gsterirken aktif komutu ise RAMin okuma yazmaya ak olduunu gsterir. Precharge durumundaki bir hafza gz okuma ve yazma ilemlerine tepki gsteremez. Activ to Precharge: Aktif ve precharge durumlar arasndaki toplam geen sredir ve maksimum deeri aadaki eitlikle bulunur. Active to Precharge = CAS + Rast o CAS + RAS Precharge NOT: RAMin performansna ilikin verilen, bekleme sreleri aadaki formatta sunulur. Rakamlarn dk olmas RAMin hzl olduunu gsterir.

ekil 32. Hafza zamanlama belirtim biimi SPD(Serial Presence Detect): RAM zerinde bulunan ve ierisinde RAM le ilgili zamanlama ve frekans parametrelerini tutan EEPROM hafza yapdr. Ama bilgisayar aldnda BIOSa RAMi tantmaktr. Bank: Hafza soket veya modllerinden oluan sanal bir birimdir. Bir bellek 2 veya daha fazla banka sahip olabilir. Gnmzde bellekler daha ok 4 banka sahiptir. Hafzada bir bilgiye ulamak iin bank, satr ve stun adreslerinin bilinmesi gerekmektedir. Burada ama e zamanl olarak bir bankta veriler ilenirken dier bank ayn anda tazelenebilmektedir(arj). Bu ilem dolaysyla bant geniliini ve performans artrmaktadr. Bursting: Hafzaya ardk veri aktarm veya hafzadan ardk veri transferi srasnda her bir hafza gznn okunmas veya yazlmas iin onay verilmesini beklemeden belirli

uzunluktaki(burst length) verinin transferini gerekletirmeyi salar. Bu teknikle performans artm olur. Gnmzde DDR SDRAM(double-data-rate synchronous dynamic random access memory), DDR2 SDRAM, DDR3 SDRAM ve SDRAM yapda hafza rnleri kullanlmaktadr. Anakartn desteine gre RAM seimi yaplmaldr. Bilgisayarda RAM ihtiyac olduunda iletim sistemi tarafndan HDD zerinde RAM gibi kullanlmak zere virtual memory(sanal bellek) diye adlandrlan bir alan ayrlr. Bundan sonra bu alan, ek RAM olarak kullanlr. Bu durum tm ak uygulamalarda gzle grlr bir yavalamaya hatta donmalara neden olur. Bir ilemci RAMi 200 nsde ilerse HDD ayrlan bu alan 12.000.000 nsde iler. Bu demektir ki; ilemci RAM zerinden 3.5 dakikada bitirdii ayn ii, HDD ile 4.5 ayda bitirecekti. SDRAM(Synchronous Dynamic RAM): 64 bit veri geniliine sahiptir. Gnmz bellek yaplarndan en az band geniliine sahiptir. DDR eit RAM lerin temelini oluturur ve onlardan en az iki kat yava alr. Dinamik bellek yapsndadr. 168 pine sahiptir. DDR SDRAM: 64 bit veri geniliine sahiptir. Veri transferi iin, saat(clock) iaretinin alalan ve ykselen kenarlarn kullanan yapya sahip, SDRAM eididir. Dolaysyla SDRAM e gre iki kat hzldr. 184pin yapdadr. Tablo 2. DDR SDRAM iin band genilii deerleri ADI RAM frekans Modl Ad Band Genilii PC1600 PC2100 PC2700 PC3200 1.600 GB/s 2.133 GB/s 2.667 GB/s 3.200 GB/s

DDR200 100 MHz DDR266 133 MHz DDR333 166 MHz DDR400 200 MHz

DDR2 SDRAM: 64 bit veri geniliine sahiptir. DDR SDRAM ile ayn yapda olup ayn saat hznda alrlar. Aralarndaki fark latency(istenen adrese ulamak iin harcanan zaman) deerinin DDR da daha byk olmas ve daha fazla g gereksinimidir. Ayrca burada bellein, I/O bus frekans DDRa gre iki kat hzda almaktadr. 240 pin yapya sahiptir. RAM ad DDR2400 DDR2533 DDR2667 RAM frekans 100 MHz 133 MHz 166 MHz Modl Ad PC23200 PC24200 PC25300 Band genilii 3.200 GB/s 4.256 GB/s 5.336 GB/s

DDR2800 DDR21066

200 MHz 266 MHz

PC26400 PC28500

6.400 GB/s 8.500 GB/s

DDR3 SDRAM: 64 bit veri geniliine sahiptir. DDR yapya sahiptir. Fakat en az g gereksinimine sahiptir. DDR2 ye gre dahili geici hafza miktar byktr. DDR3 n, I/O bus frekans DDR2ye gre iki kat hzda almaktadr. 240 pin yapya sahiptir. Ad DDR3800 DDR31066 DDR31333 DDR31600 RAM hz 100 MHz 133 MHz 166 MHz 200 MHz Modl ad PC36400 PC38500 PC310600 PC312800 Band Genilii 6.40 GB/s 8.53 GB/s 10.67 GB/s 12.80 GB/s

Her RAM eidinin farklar aada karlkl olarak verilmitir. zellik Dahili clock I/O clock Veri Tranfer hz Paket tipi DDR 100 MHz 100 MHz 200 MHz TSOP(-II) DDR2 100 MHz 200 MHz 400 MHz FBGA 4 bit 240 1,8V DDR3 100 MHz 400 MHz 800 MHz FBGA 8 bit 240 1,5V

Prefetch Hafza uzunluu 2 bit Pin says Volt RAM Parametreleri 184 2,5V

Kapasite: Bir bilgisayarda performans artrmann en temel kural ne kadar RAM o kadar performans demektir. Ayrca benchmark(performans) testlerinde iletim sistemi ve veritaban ynetim sistemleri daha fazla RAM miktarlarnda disk eriiminin azald ve hafzaya daha fazla verinin alnarak kullanld grlmtr. Bylece alan veya altrlacak olan uygulamalarn tepki sresi ksalr. (Kingston 2007). Bilgisayar kullanm srasnda uzun sre beklemeler, HDDnin, kullancnn neden olduu disk ilemi olmadan srekli almas, uygulamalarn uzun yant verme sreleri veya bir uygulamann dierleri kapatlmadan almamas gibi durumlar RAM yetersizliinin belirtileridir. Bilgisayara eklenecek RAM miktar iletim sistemine gre deiiklik arz eder. Mesela ihtiya duyulan RAM miktar asndan Win98<WinXP<WinVista dr. Daha sonra ise bilgisayar zerinde kullanlacak uygulamalar baz alnarak RAM miktar belirlenir. 3 boyutlu

oyunlar, izim programlar, resim dzenleme programlar, tasarm programlar en fazla kapasite miktarna ihtiya duyan uygulamalardr. Hz: Bir ilemci RAM zerindeki veriye ihtiya duyduunda hafza kontrol

devresine(MCH=Memory Control Hub) istekte bulunur. MCH bu istei RAMe aktarr ve MCH veri okunmaya hazr olduunda bunu CPUya rapor eder. CPU-MCH-RAM-MCH-CPU arasnda gerekleen bu ilemler RAMin ve veriyolunun yapsna gre deiiklik gsterebilir. RAMin ald bi talebe karlk vermesi iin geen sreye Access Time denir. Hafza modlleri 80-50ns arasnda deien Access Time srelerine sahiptir. Srenin ksa olmas modln hzn gsterir.

EKRAN KARTI(Graphic Card, Video Card)

Ekranda gsterilecek resimleri oluturmakla sorumludur. lemciden ald verileri(ikili), resme dntrerek ekrana yollar. Ekran kart aslnda CPU ile ekran arasnda evrim ii yapar. Ekran kartlar kk bir bilgisayar gibi kendine has ilemci ve hafza birimine sahiptir. Gnmzde SVGA ve daha gelimii XGA ekran kart standartlar kullanlr. Aralarnda znrlk ve desteklenen renk miktarnda farkllklar vardr. Yaygn ekran kart reticilerinden Asus, GigaByte, Biostar, Leadtek, Sparkle ve Sapphire saylabilir.

ekil 33. Ekran kart ve nemli bileenleri

zellikle 3 boyutlu grntlerde, resimler her bir noktas xyz dzleminde bir deere sahip olan izgilerden oluan modele sahiptir. izgilerin oluturduu bu model nesnenin, yzeyi birletirilerek 3 boyutlu grnr ve geree yakn resimler elde edilir. Hatta bu nesneye doku giydirme, renklendirme, glgelendirme ve klandrma ilemleri uygulanabilir. Tm bunlar matematiksel anlamda, ondalkl say ilemlerinin oka kullanld karmak fonksiyon zmleri ile elde edilir. zellikle boyutlu oyunlarda, bu tr sahnelerden saniyede birok kez(fps) oluturulma ihtiyac vardr. Bu yk ilemciden almak iin gelimi CPU ve hafza destei olan ekran kart seimi yaplmaldr.

Ekran Kart Parametreleri lemci(GPU=Graphic Processing Unit): Ekran kartnda ilenen komutlar icra eden grafik ilemcidir. Ama ilemcinin(CPU) ykn hafifletmektir. 3D fonksiyonlarnda ska kullanlan ondalkl say ilemleri iin optimize edilmilerdir. CPU iin belirlenen kriterlerin ou bunun iinde geerlidir. Yaygn GPU reticilerinden NVIDIA ve ATI saylabilir. Hafza: GPU nun, daha byk ve karmak ilemler gerektiren verileri hzl bir ekilde ileyebilmeleri iin byk hafza miktarna sahip olmalar gereklidir. Aada ekran kartlarnda bulunan hafza tipleri ve band genilikleri verilmitir. Tip DDR DDR2 Saat Hz (MHz) Band Genilii (GB/s) 166 950 533 1000 1.2 30,4 8.5 16 5.6 54,4 64 156,6

GDDR3 700 1800 GDDR4 1600 2400

Gnmzde baz ekran kartlar, hem kendi zerindeki hem de anakart zerindeki hafzay beraberce PCI Expressin salad yksek band genilii sayesinde kullanabilmektedir. Bu konuda her iki ilemci firmasnn kendine has teknolojileri; ATI nin HyperMemory ve NVIDIAnn Turbo Cache dir. RAMDAC: Analog monitrler iin k reten adet DAC ve bir SRam den meydana gelen yapdr. SRam renk paletini oluturan ana renk(krmz, yeil ve mavi) deerlerini depolamak ve DAC ise her bir renk kanal iin monitre uygun analog voltaj deerini oluturmada kullanlr. RAMDAC n hzl olmas performans artrr. klar: Bilgisayardaki grnty aktarmak istediimiz ortama uygun kart klarnn olmas gerekmektedir. Gnmzde aadaki klar vardr. k SVGA Aklama CRT monitrler iin kullanlr. Baz LCD ve plazma monitrlerde desteklemektedir. Fakat elektiksel grlt ve resim bozma gibi dezavantajlar vardr. SVGA nn yerini almaktadr. Dijital cihazlar(LCD, Plazma ve projeksiyon) iin retilmitir. Ama hem dijital hemde analog olarak alabilmektedir. SVGA nn DVI eksikleri burada grlmez. farkl tipi vardr. DVI-D: Sadece dijital DVI-A: Sadece analog

DVI-I: Hem analog hem de dijital S-VIDEO TV, DVD oynatc, oyun konsolu gibi rnlerde kullanlr. Bilgisayardaki grnty TV ye aktarmak iin kullanlr.

ekil 34. Srayla soldan saa doru, S-Video, DVI ve SVGA/XGA klar

SABT DSKLER(DRIVERS=SRCLER)
Verileri kalc olarak depolayan hafza birimidir. Bundan dolaydr ki; en nemli donanm birimidir. Arzalandnda kendi maliyetinden ok daha fazla nemlidir. Tm donanm birimi arzalansa maliyeti kadar zarar verir ama sabit disk arzalandnda veri kayb ve daha fazlas anlamna gelmektedir. Sistem programlarnn birou diskler zerinde arza onarm ve veri kurtarma zerinde yazlmaktadr. Sabit diskler bu gn, tanabilir olmalar ile gelien teknolojiye ayak uydurmaktadr. 3 farkl yapda sabit disk vardr. Yaygn sabit disk reticilerinden Seagate, WesterDigital, Samsung, ve Maxtor saylabilir. HDD(Hard Disc Driver): Verileri bir eksen etrafnda dnebilen manyetik disk zerinde tutan yapya sahiptirler. Yapsnda elektronik ve elektrik bileenlerin yannda mekanik bileenler de vardr. Mekanik yap sabit disklerin bant geniliini snrlamaktadr. nk dn hzlar ve eksensel hareket kabiliyetleri, elektronik yaplara gre olduka dktr. Fakat veri kurtarma kabiliyeti en iyi sabit disk modellerdir. SSD(Solid State Driver): Verileri SDRAM ve Flash hafza yaplarnda tutan srclerdir. Mekanik paralar olmad iin performans daha iyi ve g gereksinimi daha dktr. Veri kurtarma olanaklar ok dktr. Mekanik yaplar olmad iin sessiz alrlar. HHD(Hybrid Hard Driver): SSD ve HDD karm melez yapya sahiptirler. Flash hafza ieren yksek boyutta tampon bellee sahiptirler. Bylece mekanik sisteme gre daha hzl olan flash yap kullanlarak disk eriimlerindeki bekleme sreleri azaltlr.

A. HDD=Hard Disk Drive

Manyetik yzeye sahip genelde alminyum veya seramik katkl cam malzemeden oluan disklere sahiptirler. Bu diskler sabit bir hzla dner. Okuma/yazma kafas dnen disk zerindeki dosya sistemine gre hareket ederek verilen komutlar icra etmeye alr. Manyetik yzey eski disklerde demir oksit, imdiki disklerde ise kobalt denilen malzeme ile kaplanr. Veriler hzla dnen diskler zerinde arkal nl olarak, dijital formatta tutulmaktadr.

ekil 35. Sabit diskin i yaps ve teme bileenleri HDD eitleri Fiziksel olarak tm HDD eitleri birbirine benzerler ve ayn boyutlardadr. Bunlar birbirinden ayrt etmek iin, g ve veri kablo soketlerine baklr. Balandklar arayz asndan farkllk gsterirler. A- PATA(IDE): Parallel Advanced Technology Attachment almndadr. Paralel ileri teknoloji eklentisi anlamna gelmektedir. Bu kelime ATA, IDE, ATAPI olarak ta birok yerde gemektedir. Paralel olarak veri iletimine sahiptir. Sahip olunan arabirim CDROM, DVDROM ve HDD ler iin de ayndr. 40 ve 80 iletkenli kablo(ribbon kablo) ile anakarta balanr. 80 iletkenli kablo daha yksek band geniliine sahiptir.

ekil 36. IDE(ribbon) ve sata sabit disk data kablosu

B- SATA(Serial ATA): Seri olarak veri alverii yapan yeni bir modeldir. Band genilii daha fazla ve kablo boyutlar uzun ve incedir. C- SCSI(Small Computer System Interface): Daha ok sunucularda kullanlan disklerdir. Disklerinin dn hzlar ve performanslar ok yksektir. Bu yzden fiyatlar ev kullanm iin uygun deildir. SCSI arabirimi disklerin dnda birok farkl donanm (tarayc, DVDROM) ile de beraber alabilir. Seri ve paralel alan tipleri vardr. Band genilii 640MB/s ye kadar kmtr. 8-16 adet HDD yi birbirine balanabilir. Kablo iletken saylar 68 veya 50 adettir. Aada IDE, SATA ve SCSI disklerin nemli parametrelerinin karlkl olarak verildii tablo yer almaktadr. PATA(IDE) Max Hz SCSI SATA

100 MB/s 133 MB/s 320, 640 MB/s 150, 300, 600 MB/s 1,5- 25 m 50, 68, 80 4 100 cm 7 15

Kablo uzunluu 45 cm Kablo pin says 40 G girii Disk Bileenleri 4

1. Disk Plakalar(Platters): zerinde manyetik ortam bulunan, dairesel biimdeki metal veya seramik katkl cam malzemeden yaplm disklerdir. Her bir diskin iki yz de kullanlr. Her bir disk iin iki adet okuma/yazma kafas(head) vardr. z ve sektr denilen veri bileenleri plakalar zerinde yer alr.

ekil 37. Plakalarn disk zerindeki yerleimi 2. Okuma/Yazma Kafas: Disklerin zerinde demeden gezen ve istenen adrese verileri yazp, istenen adresten de verileri okuyan kafadr. Gnmzde bu kafa zerinde okuma ve yazma ksmlar birbirinden ayr yapya sahiptirler. Eski disklerde okuma ve yazma kafas ayn olup C eklinde demir yapdan olumaktayd. Bu disklerde okuma yazma kafas okuma ileminde manyetik iareti elektrik iaretine, yazma ileminde ise elektrik iareti manyetik iarete

evirerek okuma yazma yapard. Gnmzde yazma ilemi iin ayn yap kullanlr. Bu kafann sarglarnn zerinden geen akmn ynne gre oluan farkl ynlerdeki manyetik alann etkisi ile veriler disk zerine yazlr. Veriler okunurken ise manyetik koruyucu ierinde yer alan GMR(Giant magnetoresistance) denilen sensor yardmyla bitlerin manyetik durumu alglanr. GMR manyetik alann durumuna gre direnci deien bir alglaycdr.

ekil 38. Okuma yazma kafas ve sada bileenleri(www.aacg.bham.ac.uk) 3. Silindir(Cylinder): Birden fazla disk tabakas iin deyde ayn hizadaki tm izleri iine alan silindir eklindeki tanmlamadr. Okuma yazma kafalar hep birlikte hareket ederler. Bir okuma yazma kafas 4. iz zerinde ise dierleri de ayn iz zerindedir. Okuma yazma kafasnn konumunu deitirmeden, okuma yazma yapabildii tm izler silindir yapy oluturur. Eer sabit disk tek bir disk tabakasndan olusayd silindir ve track ayn anlama gelecekti. 4. Sektr: 256, 512Byte gibi byklklere sahip ardk veri depolama kmeleridir. Aadaki resimde B harfi ile gsterilmitir. 5. z(Track): Verilerin kaydedilmesi amacyla i ie halkalar eklinde disk zerinde oluturulmu veri kayt blmleridir. Merkeze ayn uzaklkta i ie dairesel halkalardan oluur. Bir iz zerinde ardk sektr paralar yan yana dizilmilerdir. Okuma yazma kafas bir iz zerine konumlanarak istedii sektrleri okuyup yazabilir. 6. Kmeler(Cluster): Disk zerinde varsaylan bir byklktr. letim sisteminin disk ynetimi ile alakaldr. Dosya ve dizinlerin yerletirildii en kk disk alanna denir. Boyutu dosya sistemine gre deiir.

ekil 39. Solda disk yaps ve sada sabit diskin dtan grn Disk Parametreleri Disk Dn Hz(RPM=Rotate Per Minute): Diskin dakikadaki dn hzn gsteren bir parametredir. bulunmaktadr. Tampon Bellek(Cache veya Buffer): Disk eriimi bellek eriiminden daha yava olduu iin disk performansn artrmak iin HDD zerine bellek hafza birimleri yerletirilmitir. Ama eriilmesi ngrlen verileri bellekte hazr bekletmektir. Eer istenen veri bellekte varsa disk eriimi olmadan veriler dorudan bellek zerinden gnderilir. Konumlanma Sresi(Seek Time): Disk zerinde okuma yazma kafasnn, istenen adrese yazma veya okuma amal ulamak iin harcad sredir. Kafann disk zerindeki konumuna gre bu sre ksalp uzayabilir. Bunun iin ortalama konumlanma sresinden(average seek time) bahsedilir. Ksa olmas diskin okuma ve yazma performansnn daha iyi olduunu gsterir. Kapasite: Depolayaca veri miktarn gsterir. Gnmzde 750 GB, 1TB ve hatta 4TB kapasiteli diskler bulunmaktadr. Master/Slave Ayar Diskler anakart zerine kendilerine has data ve g kablosu ile balanrlar. IDE HDD ler iin, anakart stndeki tek bir IDE sokete iki adet HDD balanabilir. Bu balant ekline paralel balant denir. Gnmz anakartlarnda iki adet IDE yuvas vardr. Dolaysyla bir bilgisayara en fazla 4 adet (IDE)PATA disk balanabilir. SATA diskler iin ise anakart zerinde ka adet soket varsa o kadar disk balanabilir. Bunlarda paralel balant(ayn kabloya iki adet) sz konusu deildir. Aada IDE ve SATA anakart balant soketlerini gsterilmektedir. Gnmzde 15.000, 10.000, 7200, 5400rpm deerlere sahip diskler

ekil 40. Anakart zerindeki IDE ve SATA veri kablosu balant soketleri Bir IDE kablosuna iki adet HDD balanabilir. kisi de birbirine paralel baland iin birisi iin gelen veri ve okuma yazma komutu, dierine de gelecektir. Bu durumda gelen veriler ve komutlar hangi disk iin olduu anlalamaz. Bu kargaay nlemek iin disklerden birisi birincil(master), dieri ikincil(slave) olara ayarlanmaldr.

ekil 41.PATA diskler iin master/slave ayar yapl ve jumper resimleri Her PATA diskin zerinde master/slave ayarnn nasl yaplacana ilikin bir tablo vardr. Bu tabloya bakarak jumper denilen iletken birletiricileri uygun pinlere takarz. Her IDE kablosuna balanan iki HDD den biri master dieri slave olmak zorundadr. Eer master/slave ayar yaplmazsa diskler sistem tarafndan grlmezler.

ekil 42. Master slave ayar tablosunun disk zerindeki yerleimi

NOT: Master/slave ayarna alternatif olarak eer 80 iletkenli kablo kullanlyorsa paralel balanan her iki IDE diskin, Cable Select pinlerine jumper taklrsa bu durumda master/slave ayarna gerek kalmadan disklerin birisi master dieri slave olarak otomatik ayarlanacaktr. Disklerin Montaj PATA disklerin montajn yaparken nce Master/Slave ayar gerekiyorsa yaplmaldr. Bahsedildii zere SATA disklerde bu ayara gerek yoktur. Sonra sabit disk kasa ierisindeki yuvalara vida ile her iki taraftan skca oynamayacak ekilde vidalanmaldr. Son olarak veri ve g kablolar taklarak montaj tamamlanr. Aada PATA ve SATA sabit disklerine ait veri ve g kablolarnn bal olduu resimler grlmektedir. PATA disklerde veri kablosunun bir kenarnda kablo boyunca genelde krmz(aada beyaz) renkte bir erit bulunur. Kablo disk zerine balanrken, bu renkli erit taraf mutlaka g kablolarna bakmaldr.

ekil 43. IDE ve SATA diskler iin kablo balantlar

B. SSD(Solid State Drive)

HDD disklerin yerini almaya balayan kayt birimidir. Mekanik(motor, disk, okuma yazma kafas) yapya sahip olmad iin arama ve bekleme gibi mekaniksel gecikmeler burada grlmezler. Veriye ulam daha hzldr. Yapsn SDRAM veya Flash hafza tipleri oluturur.

ekil 44. Solid State Driver kalc hafza birimi. D ve i yaps HDD disklere gre daha hzl, sarsnt ile zarar grmeyen, daha az g harcayan, daha az yer kaplayan bir yaplar vardr. Fakat veri kurtarma olanaklar, kullanm mrleri, almasn etkileyecek elektriksel faktrlere kar hassasiyeti ve fiyatlar ile imdilik HDD lerin gerisindedir.

HHD(HYBRID HARD DRIVER)

Fiziksel olarak HDD ye benzerler. Hem disk hem de flash hafzaya sahiptirler. Dolaysyla SSD ve HDD karm melez yapya sahiptirler. Flash hafza ieren yksek boyutta tampon bellee sahiptirler. Bylece mekanik sisteme gre daha hzl olan flash yap kullanlarak disk eriimlerindeki bekleme sreleri azaltlr. Bylece performans(boot gibi) ve hz artrlm olur. WindowsVista tarafndan yazlmla ReadyDrive ile adlandrlan yapyla desteklenmektedir. HHD srclerde manyetik disk iki durumda almak zorundadr. Birincisi zerindeki flash bellek dolduunda dieri ise flash bellekte olmayan bir veriye ulalmak istendiinde. Dolaysyla birim zamanda diskin dnme gereksinimi azaltlarak performans artrlr. Bu durum g gereksinimi de azaltmaktadr.

ekil 45. HHD disk dtan grn ve sada bileenleri

RAID(Redundant Array of Independent Disks)

Bamsz disklerin artkl dizisi anlamna gelmektedir. Ayn veriyi farkl disklerde saklama teknolojisidir. Artkl kelimesi ise veri gvenliini ifade etmektedir. Yani farkl diskler birbirlerindeki verilerin parametre artklarn tutuyor anlamna gelmektedir. Bu teknoloji disk bozulmalarna, hatal kodlamalara, byk disk boyutlar elde etmeye ve performansa pozitif etkisinden dolay zellikle sunucularda ska kullanlan bir yntemdir. letim sistemi RAID arayz ile birbirine balanm diskleri tek disk gibi grmektedir. Yedekleme ilemi isetim sisteminin ounlukla haberi olmadan donanm baznda yedeklenmektedir. RAID teknolojisinde SATA, PATA ve SCSI diskler kullanlabilmektedir. eitli RAID konfigrasyon seviyeleri aada verilmitir. PATA disklerle yaplan RAID seviyeleri RAID0, RAID1 ve RAID0+1 dir. RAID 0: Elik biti(hata tolerans iin) olmakszn performans artrc zellie sahip RAID trdr. Hata dzeltme etkisi yoktur. Herhangi bir diskin bozulmas tm diskleri kullanlmaz yapar. Bilgi bloklara ayrlarak her bloun farkl disklere yazlmas salanr. Bal disklerin boyutlar toplanarak diskin kapasitesini oluturur. rnein 360GB lk iki adet disk RAID0 konfigrasyonunda toplamda 720GB lk bir kapasite salayacaktr. Bu seviye iin en az iki disk gereklidir. RAID 1: Burada performans yerine veri gvenlii esas alnmtr. Disklerdeki veriler birbirinin aynsdr(mirrorng=aynalama). Toplam disk boyutu en kk disk kadardr. Bu seviyede disk okuma hz artar fakat yazma hz tek disk hz kadardr. Veri gvenlii ok ok nemli olduu durumlarda kullanlr. Disklerden birinin bozulmas sistemin almasn etkilemez. Bozulan diskin yerine yenisi taklarak yedekleme ilemi dier disk zerinden yeniden yaplabilir. Bu seviye iin en az iki disk gereklidir.

RAID 2: Bit seviyesinde her bir diske yaylm veri bloklarna karlk birden fazla ECC(hata bulma&dzeltme) srcleri kullanlarak oluan yapdr. Burada disk performans ve gvenlik orta seviyede olsa da veri boyutunun dk olmas verimi azaltmaktadr. Ayrca diskten okuma yaparken her bir veri ECC disklerindeki elik bitlerine baklarak kontrol edilmesi gerekir. RAID3e gre bir avantaj yoktur ve ticari anlamda kullanm yeri hemen hi yoktur. Rasgele okuma ve yazma hzlar dktr. Bu seviye iin en az 10+4 veya 32+7 disk gereklidir. 10+4 yapda 10 disk veriyi 4 diskte ECC kodlarn tutmaktadr.

RAID 3: Burada veriler byte byklnde farkl disklere yazlr. Veriye ait ECC kodlar ayr bir diske yazlr. Bir anda tm srcler ayn adreste olmak zorundadr. Sral yazma ve okuma performans olduka yksektir. Rasgele okuma hz iyi fakat yazma hz dktr. Ayr disk zerine elik bitlerinin yazlmas yazma ilemi srasnda darboaz oluturur. Ykl tek para dosya(video) uygulamalar iin ok uygun bir zmdr. Bu seviye iin en az disk gereklidir.

RAID 4: RAID3e gre verilerin boyutu artrlmtr ve RAID ile ska kartrlr. Veriler bloklar halinde ayr ayr disklere yazlr. Sral ve rasgele okuma performans RAID3 e yakndr. RAID3e gre tek avantaj veriler bloklara ayrld iin uygulamaya gre bloktaki veri miktarnn yksek performans iin ayarlanabilmesidir. RAID3 teki gibi ayr disk zerine elik bitlerinin yazlmas yazma ilemi srasnda darboaz oluturur. yi bir performans ve hata dzeltmeye sahiptir. Bu seviye iin en az disk gereklidir.

RAID 5: RAID seviyelerinin en ok kullanlan popler seviyesidir. Veriler farkl disklere bloklar halinde yazlrlar. Fakat ECC kodlar iin ayr bir disk bulunmaz ve her bir veri diskine veriye ait ECC kod paralar yazlr. Bu seviyede RAID3 ve 4 seviyelerindeki yazma ileminde meydana gelen darboaz en aza indirilmitir. Veritaban ve sunucu uygulamalarnda ska kullanlr. Bu seviye iin en az disk gereklidir.

RAID

Aklama

Min Gerekli Src

Arzalanma Durumu

Deerlendirme

Ayr herbir veri paras disklere 2 datlr. Kullanlan diskler 2 ikierli kopyadr Ayr herbir veri paras bit seviyesinde ayr 14, disklere yazlarak 39 ayr disklerde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri paras byte seviyesinde ayr 3 disklere yazlarak ayr disk zerinde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri paras blok seviyesinde ayr 3 disklere yazlarak ayr disk zerinde ECC kodu tutulur. Ayr herbir veri paras bit seviyesinde ayr disklere yazlarak 3 veri diskleri zerinde ECC kodu tutulur.

0 veri gvenlii fakat en iyi Bir disk bozulursa tm performans veri gider. Film retim Bir disk bozulursa veri Orta performans %100 gitmez ama ayn gruptaki gvenlii iki disk bozulursa veri Bankaclk ve finans bozulur. veri

Sistem alrken hata Bir disk bozulursa sistem dzeltme fakat yksek fiyat durmadan hata onarlr. Ticari deildir

Birden fazla disk bozulsa Yksek okuma yazma dahi sistem kendini eski transferi haline getirir. Resim ve film hazrlama

veri

Birden fazla disk bozulsa Yksek okuma dk yazma dahi sistem kendini eski hz haline getirir. Genel amal

Yksek okuma dk yazma Birden fazla disk bozulsa hz dahi sistem kendini eski Web, veritaban ve sunucu haline getirir. hizmetleri

SES KARTI(Sound Card, Audio Card)

Bilgisayara, ses giri ve k yapmak iin kullanlan karttr. Dardan verilen ses sinyallerini almak ve program tarafndan gnderilen sesleri darya vermek iin kullanlr. Birok anakart zerinde tmleik olarak bulunmaktadr. Yaygn ses kart reticilerinden Creative Labs, Realtek, C-Media, Asus, M-Audio saylabilir.

ekil 46. Ses kart Dardan analog(rnein mikrofondan) olarak alnan sesler ses kart tarafndan dijitale evrilir. Dijitale evrilen ses bilgileri bilgisayarda ilenebilir veya kaydedilebilir. Bilgisayardan hoparlre gnderilen ses bilgisi ise mutlaka dijitalden analog biime evrilmesi gerekir. Surround Ses: ok kanall ses anlamna gelir. Ses kaydetme ve dinlemek iin gnmzde birok teknik gelitirilmitir. Ev sinema sistemlerinde kullanlr. Her bir surround kanal ayr ayr birbirinden bamsz olarak ses verebilme kabiliyetine sahiptir. 5.1, 6.1 ve 7.1 gibi eitleri vardr.

ekil 47. Surround ses sistemleri yerleimi Ses Kart Parametreleri DSP(Saysal iaret ileyici): Tpk ekran kartnda olduu gibi ses verilerini ileyecek bir ilemciye ihtiya duyulur. Bu ilemciler ayn anda birok sesi ileyebilirler. CPU, DSP ye sahip olmayan ses kart ilemlerini kendisi yrtr. Bellek: DSPnin ilemlerini yrtrken gereksinim duyduu geici hafza miktardr. Byk olmas performans artrr. Port Says: Normalde standart olarak bir ses kartnn adet portu vardr. Bunlar Ses girii, mikrofon girii ve ses kdr. Ev sinema sistemleri gibi ses rnleri daha ok ses kna sahip ses kartlarna ihtiya duyarlar. Ev sinema sistemleri birbirinden bamsz ses kanallar yardmyla daha gereki ve zevkli bir sinema keyfi sunabilir. rnein bir sava sahnesinde atlan kurunlar arkanzdan geliyormu hissini verebilirler. ADC ve DAC evrim Hassasiyetleri: Analog ses dijitale evrilirken hangi hassasiyetle evrilecei, sesin kalitesi asndan nemlidir. Benzer durum dijitalden analog biime evrilirken de geerlidir. Bu hassasiyet bit olarak deerlendirilir. rnein ses kayd ilemi iin, 16 bit ses kart, 24 bit ses kartna gre daha az kalitede ve gerek sesi daha az temsil ederek dijitale evrim yaplacaktr. rnekleme Aral: Analog ses dijitale evrilirken, orijinal sesten bir rnek alnr ve dijitale evrilir, sonra bir daha rnek alnarak bu ekilde tm ses dijitale evrilir. Birim zamanda orijinal sesten ne kadar ok rnek alnrsa, dijitale evrilen ses o kadar ok orijinal ses parasn ierecektir. Dolaysyla disk zerinde kaplad alan ve ses kalitesi fazla olacaktr. Birimi Kbps(kilo bit per sample) olarak belirlenir.

ekil 48. rnekleme aralnn kaliteye etkisi Frekans Cevab: Ses kartnn knn farkl frekanslarda ne kadar kuvvette ses verebileceini gsterir. Daha net ve hissedilir sesler iin yksek olmas gerekir. Sertifikalar: Ses sktrma, retimi, ve dalm iin gelimi teknolojik standartlar belirler. Dolby Master ve THX sertifikalar sklkla ses kart reticileri ve film yapmclar tarafndan kullanlrlar.

: Sesin yksek kalitede, en dk grlt seviyesi ile kaydedilmesi, sktrlmas ve iletimi gibi teknik konularda standartlara sahiptir.

: Ev ve genel sinema sistemleri iin mkemmel ses ve grnt kalitesi sunar. Ses kaydetme ve retiminden ziyade sinema ortamlarnda zellikle akustik performans artrmak iin standartlar getirir. Farkl yerlerdeki hoparlrleri ortamn durumuna gre denetleyerek kontrol eden bir standarttr.

EKRANLAR(MONITORS)
Programlarn ktsn gstermek ve kullanc ile programlarn etkileimini salamak iin kullanlr. Gnmzde yaygn olarak CRT ve LCD monitrler kullanlr. Yaygn monitr reticilerinden Phillips, Nec, Dell, LG, Vestel, Samsung, Viewsonic firmalar saylabilir.

ekil 49. CRT ve LCD ekranlar Ekran Parametreleri znrlk: Ekranlarn ktlar(resim, video, program ara yz) gsterirken kullanaca nokta saysn gsterir. Bu noktalara piksel denmektedir. rnein gsterilecek bir resim iin ekrann znrl ne kadar byk olursa resim daha fazla ayrntyla gsterilir. Yaygn znrlk deerlerinden 800x600, 1024x768, 1280x1024 deerleri vardr. Masast bilgisayarlarda yaygn olarak 800x600 ve 1024x768 deerleri kullanlmaktadr. znrlk azaldka ekrandaki resimler daha byk ve kalitesiz grlecektir. znrlk asndan en avantajl CRT tip ekranlardr. oklu znrlk: CRT ekranlar oklu znrlk deerlerini desteklerken dierleri bunu desteklemez. Destekleseler de grnt bir znrlk deerinde en iyi dierlerinde ise ok kt olur. LCD ve Plazmalarda znrlk geni bir arala sahip deildir. Ekran boyutu: Ekrann kegen uzunluunu gsterir. in olarak ifade edilir. 17, 19, 21, 23, 101 gibi deerler vardr. Ekran boyutu iin LCDler de grlebilir alan(kasa hari) kastedilirken CRT ekranlarda kasa dahil edilmektedir. Not: 1 in = 2.54 cm deerindedir.

ki Piksel Aras Uzaklk(Dot Pitch): Ekranda iki piksel aras en yakn uzakl belirler. Uzakln az olmas daha fark edilebilir, keskin renk geilerinin olduu grntler anlamna gelir. Gnmzde 0.21, 0.24, 0.25, 0.27, 0.28 mm gibi deerler vardr.

ekil 50. CRT monitrlerde kullanlan maske tiplerinde iki nokta aras uzaklk gsterimi. En/Boy Oran(Aspect Ratio): Ekrann en ve boy oranlarn gsterir. Genelde bu oran 4:3dr. Mesela 1024x768 znrle sahip bilgisayarda en boy oran grld gibi 4:3 dr. Ama gnmzde 16:9, 16:10 gibi oranlarda mevcuttur. 16:9 oranna WideScreen(geni ekran) ekran denilmektedir. Ekran Tazeleme Oran(Refresh Rate): Ekrann batan aaya saniyede taranma saysn gsterir. Baka bir deyile ekrandaki grntnn saniyedeki oluturulma saysdr. Dk orana sahip ekrandaki grntler titrer ve dolaysyla kullancnn gzn yorar. Gnmzdeki hemen tm CRT ekranlar NEC firmasna ait MultiSync zelliine sahiptir. Bu zellik ekrann farkl tazeleme ve znrlk deerlerine sahip olabileceini gsterir. l Pikseller: l pikseller grnt deitii halde rengi deimeyen ekran stndeki noktalardr(piksel). zellikle LCD ekranlarda baz pikseller zelliini retim aamasnda yitirebilmektedir. Bu durumda ekrann belirli noktalar grnt ierisinde srtmaktadr. Birok retici l piksellerin birka adedini garanti kapsamna dahi almamaktadr. LCD ekran almadan nce mutlaka l pikseller asndan kontrol etmek yararl olur. klar: Ekranlar, ekran kartlarna balandna gre balant noktalar arasnda uyumluluk olmas gerekir. Gnmzde DVI ve D-SUB tipi klar vardr. Ekran kart DVI ka sahipse daha iyi resim kalitesi sunduu iin DVI kl bir ekran kar alnmaldr. nk DVI dijital olarak alr ve dolays ile analog evrime gerek kalmaz. Bilinmelidir ki analogdan dijitale veya dijitalden analoga evrim yaplrken veriler azda olsa bozulmaktadr.

ekil 51. Ekran k portu tipleri

Tepki Sresi: zellikle LCD ekranlarn seiminde nemlidir. Bir pikselin istenen rengi almas iin geen sre onun tepki sresidir. Ekranlardan bu srenin az olmas istenir. Tepki sresi hzl deien video ve oyun sahnelerinde hayalet grntlerin olumamas iin nemlidir. Daha net grntler elde etmek iin dk tepki sresine sahip LCD ekranlar alnmas gerekir.

ekil 52. Tepki sresinin grntye etkisi(plazma-lcd.tv) Gr As: Ekrana belirli bir adan bakldnda oluan renk kaybdr. CRT ve Plazma ekranlarda gr as daha iyidir.

ekil 53. Gr asna gre LCD ve Plazma fark(plazma-lcd.tv) CRT(Cathode Ray Tube) Monitrler Kk boyutlarda binlerce krmz, yeil ve mavi fosfor kapl tabakadan oluan bir ekrana, elektron demetinin arptrlmasyla grnt oluturulur. Elektron demeti fosfor tabakaya

arpmadan nce ince metal bir maskeden(shadow mask veya aperture grill) geirilir. Ama elektronlar ayn noktaya odaklamak ve babo elektronlarn ekran zerinde grnty bozmalarn engellemektir. Shadow mask, kk deliklerden oluan ekildeki ince film tabakadr. Aperture Grill ise Sony tarafndan shadow mask a rakip olarak karlm maske yntemidir. Dey dorultuda kk tellerden oluur. Burada daha az bozulma olmaktadr. Birok aperture gril ekran dz(flat) eklindedir. Aadaki ekilde CRT monitrlerin alma prensibi gsterilmektedir.

ekil 54. CRT iyaps ve bileenleri (www.jegsworks.com) LCD(Liquid Crystal Display) LCD ekran, plastik bir tabaka iindeki sv kristalin yanstmas ilkesi ile alr. LCD ekranlarda kullanlan sv kristaller, gerilim uygulandnda dz biimde sralanrlar. Gerilim verilmediinde ise sv kristallerin en st tabakas ile en alt tabaka, 90 derece kvrlm ekilde dizilmitir. Bu duruma twisted nematics(TN) denilir. TN durumdaki sv kristaller ierisinden geen k, polarizatr ierisinden geebilir. Polarizatrn grevi kendisine gelen duruma(yatay veya dikey) gre geirmek veya absorbe etmektir. ekilde a polarizatr dikey, b polarizatr de yatay k demetlerini geirmektedir. Elektrotlara gerilim uygulandnda ise TN yap bozularak dikey k demeti yatay forma girmediinden polarizatr zerinden kar tarafa geemeyecektir.

ekil 55. LCD ekranlarn bir piksel iin alma ekli LCD ekranlarda hareketli grntler bulanktr. Bu durumda ekran tepki sresi nemlidir. Plazma Ekranlar CRT monitrlerin almasna benzer bir yntem kullanrlar. ki cam arasnda dzgn dalm, ierisinde xenon ve neon gazlarnn bulunduu binlerce fosfor kapl hcreler vardr. Elektrotlarn farkl gerilimle arj edilmeleriyle hcre ierisine, iyonize edilmi gaz zerinden akm girii olur. Bu akm UV fotonlarnn olumasna neden olan, yksek hza sahip ykl parack hareketine neden olur. UV fotonlar fosfor tabakaya arparak fosfor atomlarn yksek enerji ile yklerler. Bu enerji atomlarn snmasna neden olur. Sonrasnda ise atomlar grlebilir sahip olduu enerjiyi, k fotonu eklinde ortama yayar.

ekil 56. Plazma ekran iyaps CRT, LCD ve Plazma Karlatrmas CRT ekranlar grnt kalitesi olarak dierlerinden asla aa deildir. En byk dezavantajlar kaplad alan, gzleri fazla yormas ve harcad gtr. Bu gibi dezavantajlarndan dolay ekran boyutlar artrlmak istendiinde CRT monitrler hite iyi seim olmayacaktr. Aada CRT ekranlarn alternatifi, iki ekran tipinin karlatrmas verilmitir. Plazma Parlaklk Kontrast Kullanm mr Harcanan G Tepki sresi zleme As Renk Derinlii Ekran Bykl ok fazla Fazla 25.000 saat Orta ok iyi ok iyi yi Ekonomik LCD Orta Orta 60.000 saat Dk Orta-iyi Orta - iyi Orta Pahal

OPTK DSKLER
Ik(optik) yardmyla bilgileri dijital olarak kaydedip yine k yardmyla bu bilgileri okuyan ve yazabilen donanm birimleridir. Kullanlan disklerin tanabilir olmas kullanm alanlarn artrmtr. eit optik src(CD-ROM, ortam(CD, DVD ve Blu-ray) vardr. DVD-ROM ve Blu-Ray-ROM) ve optik kayt

ekil 57. Disk yaplar(www.pioneerelectronics.com) Optik diskler, DVD-RAM eitleri hari verileri sarmal izler eklinde, zincirleme olarak kaydederler. Yaygn src reticilerden LG, Samsung, Plextor, Asus, Sony ve Phillips saylabilir.

ekil 58.Optik disk ve veri kayt biimi

CD-R(Recordable) ve CD-RW(ReWritable) Her ikisi de optik verilerin kayt ortamdr. CD-R, bir kere yazlabilir ve zeri kayt yaplamaz ve silinemezken, CD-RW, tekrar tekrar zeri kayt alabilir. CD ler ilk olarak ses kayt ortam iin retildiklerinden, byklkleri gnmzde halen iki ekilde ifade edilir. Gnmzde en ok kullanlan CD-R ler ve CD,RWler 700MB kapasitesine sahiptir. Kalnlklar 1.2mm ve boyutlar 8-12 cm deerindedir. Her CDnin kaldrabilecei bir yazma hz aral vardr. Bunun zerinde bir hzla yazlrlarsa yazma ilemi baarszlkla sonulanr. CDler zerinde 52X, 16X gibi rakamlarla CD nin yazdrlaca maksimum yazma hz belirtilir. Bunun anlam bu CDyi en fazla bu hzda yazdrabilirsinizdir. Hz ifadesindeki X arpan 150KBayt/s deerindedir. Yaygn reticilerden TDK, Verbatim, Phillips, Sony ve Maxell firmalar vardr.

ekil 59. CD zerindeki parametreler

Boyut Tip

Kaydedilebilen Ses Sresi(dk)

8 cm 210 MB 21 12 cm 650 MB 74 12 cm 700 MB 80 12 cm 800 MB 90 12 cm 900 MB 99 CDleri ve DVDleri uzun yllar kullanmak iin, aadaki konulara dikkat etmek gerekir. zerini sert olmayan keeli kalemle yazmak, Gneten ve scak ortamdan uzak tutmak Tozlu ortamlarda tutmamak

CD-ROM, CD Yazclar CD-ROM(Compact Disc Read Only Media=Sadece Okunabilir Optik Disk). CD-ROMlar, CDleri yazamayan fakat okuyabilen donanm birimleridir. CD Yazclar CD-R leri okuyabilir ve yazabilir, CD-RWleri ise ayriyeten silip, tekrar yazabilen, donanm birimleridir. ngilizcede CD yazmaya burning(yakmak) denilir. CD yazclardan gnderilen kzltesi nlarla, CD lerde bu na duyarl ksmlarn veri kmesi oluturacak ekilde optik disk zerine yaklmas(yaklak 400oC) ile veriler disk zerine kaydedilir.

ekil 60. Optik Src Tm optik disklerin alma yaps benzerdir. Temel fark kullanlan n dalga boyudur. Lazer k kayna, veri yzeyini(parlak ksm) sabit bir a ile tarar. Disk zerindeki ukur ve dz sathlara arpan bu k, optik alglayc tarafndan alglanr. Ik eer optik alglayc zerine yansrsa ukura(1), yansmazsa ykseltiye(0) rastlamtr. Yzeyde alan ukurlar birleri ykseltiler ise sfrlar temsil etmektedir. Bu yap aada gsterilmitir.

ekil 61. Optik disk okuma ilemi Okuma ileminde k dk gl yazma ve silme ileminde ise yksek gldr. Yksek gl n odakland yerde ukur olumas prensibi ile kayt ilemi yaplr. CD-RW diskleri, silme ileminde ise sabit sre ile homojen stlarak tm yzeydeki kayt ortam eski kristal yapsna ssn kaybedince tekrar kavuur. Bylece disk fabrikadan km ki halini alr. Optik diskleri okurken ve yazarken, okuma yazma kafas en ite iken en hzl, en dta iken en yava dner.

ekil 62. Optik yazc ve lazer k kayna(howstuffworks.com) CD-ROM VE CD Writer Parametreleri Yazma ve Okuma hz: CDROM veya CD Writern okuma yazma hzlar performansn gsterir. zerindeki X arpanyla ifade edilir. X bu donanm birimi iin 150KBayt/s anlamndadr. Her CD Yazc iin adet hz deeri vardr bunlar Bo CD yazma hz, zeri yazma hz ve okuma hzdr. Aada bu deerleri zerinde tayan CD Yazcnn parametreleri aklanmtr.

ekil 63. Optik src ve zeri parametre Balant Noktas: Optik srcy bilgisayara balamak iin seenek vardr. Eer harici olarak kullanlacaksa USB, dahili olarak kullanlacaksa IDE veya SATA arabirimlerle balanabilir. IDE ve SATA arabirim farklar, HDD blmnde aklanmtr. DVD-R, DVD-RW, DVD-RAM, HD-DVD ve Blu-ray Disc DVD(Digital Versatile Disc). CDlerden veri olarak daha youn kayt ortamlarna sahiptir. Veri kmeleri burada daha yakn ve daha kk yapya kavuarak ayn bykle daha ok veri sdrlmtr. Tek katmanl ve tek yzl DVD 4.7GB veri depolayabilmektedir. CDlerle fiziksel byklkleri ayn fakat kapasiteleri farkldr. Gnmzde iki katman(layer) ve iki yze(side)

sahip olan DVD ler vardr. Yz ve katman tek DVD de birden ok kayt ortam oluturmaktadr. Aada DVD de yz ve katman alanlarn yan kesitten gstermektedir. Tablo 3. DVD eitleri iin kapasite deerleri Tek katman Boyut ift Katman

Kapasite(GB) Kapasite(GB) 8.5 17.1 2.6 5.2

12 cm, Tek yz 4.7 12 cm, ift yz 9.4 8 cm, Tek yz 8 cm, ift yz 1.4 2.8

ekil 64. DVD yan kesitinden katman ve yz gsterimi(howstuffworks.com) DVDler zerinde CDlerde olduu gibi 16X,12X gibi rakamlarla DVDnin yazdrlaca maksimum yazma hz belirtilir. Bunun anlam bu DVDyi en fazla bu hzda yazdrabilirsinizdir. Hz ifadesindeki X arpan DVD ler iin yaklak 1318 KBayt deerindedir. DVD-RW ler ise tekrar tekrar yazlp silinebilen DVD eitleridir. Yaygn reticilerden TDK, Verbatim, Phillips, Sony ve Maxell firmalar vardr.

ekil 65. CD ve DVD disc yaplar (www.bluepoint.gen.tr)

Gnmzde DVD+R ve DVD-R diye adlandrlan yalnzca bir kez yazlabilen DVD eitleri vardr. Aralarnda az da olsa kapasite fark vardr. DVD+R, DVD-R ye gre daha iyi hata ynetimine ve zeri veri eklemeye sahiptir. DVD parametrelerinde iki katmanl iin DVD-R DL(Dual Layer=ift katmanl), tek katmanl iin DVD-R SL(Single Layer=tek katmanl) ifadesi kullanlr. Tek yzl iin single sided, ift yzl iin double sided ifadeleri kullanlr.

DVD-RAM(Random

Access Memory) yeni kullanlmaya balayan yazlp silinebilen DVD

eididir. Bu disklerde kayt tpk sabit diskler gibi sektr ve izlere yaplr. Verilere ulamak iin belirli bir srann takip edilmesi gerekmemektedir. DVD-RAM lerin dnda koruyucu bir kap vardr. Baz DVD yazclar bu kap DVD zerinde iken DVDyi yazabilmektedir. Kap DVD yi fiziksel zararlardan korumak iin gelitirilmitir. Sabit disklerin kulland dosya sistemlerini(FAT32, UDF, ext3) kullanrlar. Avantajlar ve dezavantajlar aada verilmitir. 30 yla yakn kullanm mr 100.000 kere yazma silme mr(DVDRW 1000 kere) Sorunsuz yazma ilemi DVD yazma programna ihtiya yok Hzl veri ileme kapasitesi Fiziksel korumaya sahip Veriler yazldktan sonra CD ve DVD lerdeki gibi kapatma durumu yok Yazma hzlar dk ve ilk masraflar daha pahal

ekil 66.Orjinal kab ierisinde DVD-RAM ve solda kayt format HD-DVD(High Definition) optik disk zerine verilerin DVD ye gre daha youn olarak yazlabildii disklerdir. Yazmak iin mavi lazer kullanlr. Kendi aralarnda ReWritable ve tek yazmlk eitleri vardr. Kapasiteleri aada verilmitir. Boyutlar Tek katman ift katman 30 GB 60 GB 9.4 GB 18.8 GB

12 cm, tek yz 15 GB 12 cm, ift yz 30 GB 8 cm, tek yz 4.7 GB 8 cm, ift yz 9.4 GB

Blu-Ray Disc optik diskler ise krmz yerine mavi lazer kullanr. nk dalga boylar krmzya gre daha dktr. BD-R, BD-WR eitleri vardr. Tek katmanda 25GB ift katmanda 50GB veri depolayabilir. DVD-RAM lerin rakibidir.

DVD-ROM, DVD Yazc ve Blu-Ray Okuyucu/Yazc

Piyasada ok eitli src tipleri vardr. rnein hem DVD hem de Blu-Ray disk yazan srcler, Combo ismiyle CD yazc ve DVD okuyucu srcler, sadece DVD okuyan srcler ve DVD yazc srcler vardr. DVD yazc srcler ayn zamanda CD yazp okuyabilirler.

ekil 67. Solda CD, DVD ve Blu-Ray yazc/okuyucu. Sada Blu-Ray disk. DVD-ROM, DVD yazc ve Blu-Ray Yazc Parametreleri Yazma ve Okuma hz: DVD-ROM veya DVD Writern okuma yazma hzlar performansn gsterir. Disk zerinde istenen veriye ulamak ayn zamanda buna baldr. zerindeki X arpanyla ifade edilir. X bu donanm birimi iin 1350KB/s anlamndadr. Balant Noktas: Optik srcy bilgisayara balamak iin seenek vardr. Eer harici olarak kullanlacaksa USB, dahili olarak kullanlacaksa IDE veya SATA arabirimlerle balanabilir. IDE ve SATA farklar HDD blmnde aklanmtr.

YAZICILAR
Bilgisayardaki verileri kada dkmek iin kullanlr. eit yazc vardr lazer, mrekkep pskrtmeli ve nokta vurulu. Yazclar renkli ve siyah beyaz olarak yaz ve resim basabilmektedir.

ekil 68. Soldan saa lazer, mrekkep pskrtmeli ve nokta vurulu yazc LAZER YAZICILAR Yazm ileminde toner denilen kurumu mrekkep kullanrlar. Elektrostatik ykleri zerinde tutabilen bir tambura sahiptirler. Tambur ilk olarak pozitif yke sahiptir. Lazer n bilgisayardan gelen komuta gre istenen noktalar tarayp negatif ykle ykleyerek elektrostatik bask resminin negatifini oluturur. Pozitif ykl noktalar baslacak ekil, negatif ksmlar ise arkalandr. Toner tambur zerinde bu noktalara yaparak kadn yzeyine yaptrlr. Daha sonra kat stlarak toner iyice kat zerinde kalc hale getirilir. Sonrasnda ise tamburdaki basks biten elektrostatik resim temizlenir. Lazer yazclarn renkli olanlar da vardr. Birim sayfa bana den maliyet genelde daha kktr. HP, Samsung, Xerox, Dell, Konica-Minolta, Epson, Canon, Lexmark, OKI yaygn reticilerdendir.

ekil 69. Lazer yazc iyaps (OKI Inc)

MREKKEP PSKRTMEL YAZICILAR Mrekkebin kat zerine pskrtlme esasna dayal olarak alan yazclardr. lk satn alma maliyetleri dk fakat sayfa ba maliyetleri ise fazladr. Yazc kafas, zerinde siyah ve renkli mrekkep kartularn tar. Yazma srasnda, kad satrn bandan sonuna kadar tarar ve sonra alt satra geer. Tarama srasnda mrekkep pskrtlecek noktalara mrekkep, bu kafa tarafndan kat zerine braklr. Kartular genelde s ile damla oluturma esasna gre mrekkep pskrtr. Tp ierisinde stcnn snarak basnc artrp, damlann dar kmaya zorlanmas ile pskrtme ilemi gerekleir. Bu damla aplar ortalama 5060 mikron apnda ve 810 piko litre hacmindedir. HP, Epson, Canon, Lexmark yaygn reticilerdendir.

ekil 70.Mrekkep pskrtmeli yazcnn alma ekli(Britannica Inc.) NOKTA VURULU YAZICILAR Yazma ilemi mekanik olarak mrekkepli bir eride yazma kafasnn vurmas ile(daktilo gibi) gerekleir. Yazlar dier yazc tiplerine gre daha byk noktalardan oluur. Sesli alr ve ayn anda karbon kad kullanlarak birden fazla sayfay yazabilir. Genelde fatura, irsaliye ve makbuz yazdrmada kullanlr. Ev kullanm iin uygun deildir. Bu yazc seiminde yazc kafadaki pin(ine) ve kolon says nemlidir. Pin says bir anda kat zerine braklabilecek nokta saysn gsterir. Kolon says ise bir satrdaki baslacak harf adedini gsterir. Faturann geniliine gre seim yaplmaldr. Sayfa bana dk yazdrma maliyeti fakat yksek yazc fiyatna sahiptir. Epson, Lexmark, Panasonic, Seiko ve OKI yaygn reticilerdendir.

Yazc Parametreleri znrlk: Birim alana braklabilecek nokta saysn gsterir. Birimi in bana den nokta saysdr(dpi). ok olmas bask kalitesini artrr. rnein 600x600dpi znrle yaz Renkli/Siyah-Beyaz: Basknn renkli veya siyah beyaz olacan gsterir. htiyaca gre seim yaplr. Tm mrekkep pskrtmeli yazclar ayn zamanda renkli bask yapabilmektedir. Yaps: Nokta vurulu, mrekkep pskrtmeli ve lazer yazcdan e uygun yazcy semek iin aadaki tablonun dikkate alnmas gerekmektedir. Nokta vurulu Yava ok pahal ok ucuz ok Evet Uzun Kt Mrekkep Pskrtmeli Orta Ucuz Pahal Orta Hayr Ksa yi

zellik Yazdrma Hz Yazc Maliyeti Sayfa Yazdrma Maliyeti Sesli alma Karbon Kat Kullanabilme Kullanm mr Fotoraf Kalitesi

Lazer Hzl Orta Ucuz Az Hayr Orta Orta

MODEMLER
Bu kelime Modlasyon+Demodlasyon kelimelerinin ba ksmlarnn birletirilmesi ile oluturulmutur. Uzak mesafelere saysal veriyi gndermek teknik adan mmkn olmad iin gnderilecek veri saysal biimden analog biime(Modlasyon) evrilerek gnderilir. Gelen veri ise analog biimden saysal biime(demodlasyon) evrilerek alnr. USB ve PCI veri yoluna, taklabilen eitli modemler vardr. Yaygn reticilerden 3Com, Asus, D-Link, Siemens, Surecom, Zoom ve Zyxel firmalar saylabilir.

ekil 71. Kablo ve ADSL Modemler Bilgisayarlarda yaygn kullanlan eit modem vardr. Dial-up(evirmeli) kablo modem ve ADSL(Asimetrik saysal abone hatt) modemler. Dial-up ve ADSL modemler, kiralk ve evirmeli telefon hatlarla kullanlrken kablo modemler kablolu televizyon yayn zerinden internete eriim salar. Gnmzde ADSL ve kablo modemler artk dial up modemlerin yerlerini almaya balamlardr. Kablo ve ADSL modemler sadece modem olmayp bnyelerinde ynlendirici, geityolu ve firewall(gvenlik duvar) gibi a cihazlarn da barndrrlar. Ayrca zerlerinde deiik sayda ethernet portlarda bulunur. Bu port saysnca bilgisayar internete balanabilir. Portlar artrmak iin hub veya switch kullanlr.

ekil 72. ADSL modem balant ekli

Modem ADSL VDSL Kablo Modem Dial-Up Modem Kriterleri

Band genilii 1.5 Mbps - 8.0 Mbps 12 Mbps - 52 Mbps 2 Mbps - 50 Mbps 56 Kbps

Port Says: Kablolu modeme balanacak olan bilgisayar saysn gsterir. Yani port saysnca modeme baka donanma(switch veya hub) gerek kalmadan bilgisayar balanabilir. Kablolu/Kablosuz: Kablosuz olarak internete girmek kapsama alan ierisinde zellikle dizst bilgisayarlarda her yerde internete girmek demektir. Masast bilgisayarlar genelde yerleik olduu iin pek tercih edilmezler. Ama yinede kablo zahmetinden kurtaran zm sunar. Kablosuz modem alrsanz a kartnzn da kablosuz olmas gerekir. Gnmzde birok kablosuz modem ayn zamanda portlara da sahiptir.

A KARTI
Bilgisayarlar zellikle yakn mesafelerde(yerel) birbirine balamak iin kullanlr. Haberleme saysal olarak gerekleir. Kablolu ve kablosuz eitleri vardr. rnein bir internet kafe ve okuldaki bilgisayar laboratuarndaki tm bilgisayarlarda ethernet kart mutlaka vardr. Gnmzde 10/100Mbps hznda olanlar yaygndr. Tmleik olarak anakart zerinde de bulunurlar. Kart zerinde RJ45 dii konektr bulunur. Eski tiplerinde hem RJ-45 hem de BNC konektr bulunmaktadr. Novell, Intel, Realtek, CNet, Asus, Us-Robotic, Zyxel, 3Com, SMC yaygn a kart reticilerindendir.

ekil 73. Ethernet(A) kart A zerinde tm bilgisayarlarn sahip olduu dnyada tekil olan ve 48 bit geniliinde bir adresi vardr. Bu adrese MAC adresi denir. Bir bilgisayar a zerine veriyi gndermek istediinde a dinler ve trafik olmad bir anda veriyi gidecek bilgisayarn adresini de ekleyerek gnderir. Aa gnderilecek veri aslnda adaki tm bilgisayarlar dolanacaktr. Gelen veriyi alan her bir bilgisayar, adres kendini gstermiyorsa veri ile muhatap olmaz. Veriyi ancak adresi karlk gelen bilgisayar alr. Eer ayn anda iki veya daha fazla bilgisayar a dinleyip trafik olmad bir anda veri gndermeye kalkrsa bu durumda arpma meydana gelir ve veri gnderimi baarsz olur. Bu durumda veri gnderecek bilgisayarlar rasgele bir sre bekler ve tekrar gndermeye alr. Rasgele beklemeleri ada akmay nlemek iindir. A Kart Parametreleri Kablolu/Kablosuz: Kablosuz a kart, kablosuz alara balanmak iin kullanlr. Yalnz balant yaplacak bilgisayarlarda benzer ekilde kablosuz yapya sahip olmaldr. Kablosuz a kartlarnda mesafe, ak kapal alanlar nemlidir. Kapal alanlarda mesafe olduka der. rnein farkl odalardaki bilgisayarlar kapal alann negatif etkisinde dolay kendi aralarnda ak mesafedeki uzaklkla haberleemezler. Kablolu yaplarda ise mesafenin haberlemeye olan etkisi standartlar iinde(100m) pek etkilenmez. Elektronik olarak grltye neden olabilecek ortamlardan(istenmeyen manyetik dalga yayan) korunmak iin korumal kablo(STP)

kullanlmaldr. Kablolu ethernet kartlar Cat5, Cat5e, Cat6 olarak isimlendirilen, bkml 4 iftten olumu 8 iletkenli tel kullanrlar. Aralarndaki temel fark grltden(elektronikte orijinal iareti bozan istenmeyen sinyal) etkilenme dzeyleridir.

ekil 74. Kablosuz a kart ve ayn ii gren USB adaptr Hz: Bir Ethernet a yapsnda IEEE tarafndan belirlenen standartlar vardr. Bunlar 10BaseT(Ethernet), 100BaseTX(Fast Ethernet) ve 1000BaseT(Gigabit Ethernet) standartlardr. Bu standartlarn ba tarafndaki rakamlar Mbps cimsinden bant geniliini dolaysyla da hzn vermektedir. Gnmzde daha ok 100Mbps hza sahip 100BaseTx standard kullanlmaktadr. A cihaz ve a kartnn ayn hzlarda olmalar gerekmektedir. Aralarnda hz fark varsa dk olann hznda allr. Baz a kartlarnda 10/100Mbps veya 10/100/1000Mbps ifadeleri yer almaktadr Bunun anlam tm bu deerleri destekliyor demektir.

HUB ve SWITCH(ANAHTAR)
Hub ve anahtarlar bilgisayarlar birbirine balamak iin kullanlan a cihazlardr. Ayn adaki tm bilgisayarlar a kartndan bir kablo ile hub veya switche balanrlar. Bu cihazlar bilgisayarlar aras trafii kontrol ederek iki bilgisayar arasnda fiziksel bir iletiim yolu kurarlar. Aralarnda alma eklinin farkll ve performans fark vardr. Bunlar tpk grev bakmndan telefon santraline benzetebilirsiniz. Yaygn reticilerden CNet, Asus, Realtek, D-Link, 3Com firmalar saylabilir.

ekil 75. Bilgisayarlarn hub veya switch ile birbirine balanmas Hublar bilgisayarlar birbirine balayan merkezi bir birletirme cihazdr. Tm balantlara ortak paylaml bir yol sunar. Aktif ve pasif hub lar vardr. Pasif tipler bilgisayarlar birbirine balar ama zerinden geen sinyalleri ilemez. Aktif olanlar(Repeater) zerinden geen veriyi kuvvetlendirerek tekrar olutururlar. Half Duplex(iki ynl ama bir anda sadece bir yne) iletimi destekler. Paylalan bir yol sunduu iin ayn anda hem gnderim hem de alm iini birlikte yrtemez. Gelen bir veri paketini HUB, tm kendisine bal bilgisayarlara gnderir. Veriyi alacak tek bir bilgisayar olaca iin dier bilgisayarlar bo yere megul olmaktadrlar. HUB lar bu yzden switchlere gre performans asndan daha zayftr. Portu saysnca bilgisayar balanabilir.

Switchler ise anahtarlama yntemiyle her bir veri iletim kanalna ayr bir yol tahsis eden cihazlardr. Portlarna hangi cihaz bal ise hepsine ayr bir yol tahsis eder. Grev olarak HUB ile ayndr. Fakat performans ve hz daha yksek seviyededir. Switch kendisine gelen verinin hangi adrese gittiine bakar ve veriyi gnderen ile alacak olan arasnda sanal bir balant oluturarak dier bilgisayarlar bundan haberdar etmez. Bu yzden performans HUB a gre

daha iyidir. Fiziksel olarak HUBa benzer fakat daha byktr. Portu saysnca bilgisayar balanabilir. Full-Duplex(ayn anda iki ynl) alabilir. Gnmzde Access Point denilen ve bilgisayarlar birbirine balayan cihazlar kablosuz balantlar iin kullanlmaktadr. Access pointler yaplarnda ynlendirici(router), kpr(bridge) ve tekrarlaycdan oluan daha karmak bir yapya sahiptir. Kablosuz Ethernet kartlar kendi aralarnda haberleebilir fakat acces point gibi bir cihaz zerinden haberlemeleri; daha geni sinyal alan oluturur, gvenlik sorunlarn azatl zerlerindeki ynlendiriciler yardmyla a performansn artrr. Hub/Switch Parametreleri Port says: Bilindii zere bir switch veya huba, sahip olduu port adedince bilgisayar balanr. An ihtiyacna gre port says belirlenmelidir.

ekil 76. 24 porlu bir switch Desteklenen Bant Genilii: Ethernet yapsnda band genilii asndan 10, 100, 1000 Mbps olarak yap(standart) sz konusudur. Gnmzde daha ok 100Mbps yapya uygun a kart ve switchler bulunmaktadr. Geriye doru uyumluluk adna 10 Mbps bant genilii de desteklenmektedir. Daha hzl a yaplar iin 1000Mbps uygun bir zm olur. Baz switchlerde portlar, 100Mbps iken bunlardan bazs(bir iki tane), 1000Mbps destekleyen yapya sahip olabilmektedir. Burada ama rnein iki a birbirine balarken yksek bant genilii salamaktr. Veya da portlarn tm 10/100/1000Mbps hzlarn destekleyebilmektedir.

KLAVYE
Bilgisayara dardan veri girmek ve programlar kontrol etmek amac iin kullanlr. Temelde zerinde harf, say fonksiyon ve kontrol tular vardr. ki eit klavye vardr Q ve F. Farklar sadece harflerin yerlerinin deiikliidir. Klavyenin en sol stndeki karakter ne ise(F yada Q) klavye ona gre isimlendirilir. Microsoft, Trekker, Logitech, ve A-4Tech yaygn reticilerdendir.

ekil 77. Klavyenin i ve d yaps Klavye anahtarlama teknolojisini kullanan yapya sahiptir. Klavye zerinde her bir tu, aslnda birer elektriksel anahtardr. Tular, matris dzeninde satr ve stunlara yaylm anahtar dzenine sahiptir. Bu anahtarlar kapasitif, mekanik ve kauuk yapda olabilir. Bunlardan en ok kullanlan ve ekonomik olan kauuk yaplardr. Kauuk yapnn altnda karbon malzeme iletkenlii salamak zere kullanlr. Her bir anahtarn altnda ksa devreye ak iletken yap vardr. Tua basldnda karbon malzeme aa doru hareket ederek matris yapy ksa devre yapar. Tu brakldnda ise kauuk malzeme eski halini alarak karbon iletken yap, iletken telleri brakarak ksa devre bozulur.

ekil 78. Kauuk yapya sahip anahtarn alma prensibi Bu ksa devre matris yapda baz kollardan akm geiine neden olacak ve bu akm klavye devresi tarafndan alglanacaktr. Klavye devresi kk bir bilgisayar gibi davranarak tuun basld konuma ait kodlar sahip olduu hafzadan(ROM) bularak PS/2 arayz zerinden bilgisayara gnderir. Bu hafza tulara karlk gelen kodlar(character map) tutar. Klavyeler

tua basldnda bilgisayara kod gnderirken brakldklarnda da farkl bir kodu benzer ekilde bilgisayara gnderirler.

ekil 79. Klavye devresi Klavye eitleri Normal Klavye: zerinde sadece karakterler, harfler, saylar ve fonksiyon tularnn bulunduu klavyelere denir. En temel yapya sahiptir. Yukar resimdeki klavye bu tip klavyedir. Multimedya Klavye: Normal klavye zerine ek baz tularn eklenmesi ile normal klavyelerin gelimi versiyonudur. Bu tular genelde internet ve multimedya rnlerine ynelik fonksiyon tulardr. rnein zerlerindeek olarak sesi ap kapatma, paray oynatp durdurma veya iptal etme, web taraycy ama duraklatma gibi ilevsel tular vardr. Optimus Klavye: Gnmzde Optimus ismi verilen ve her bir tuun ilevi kolaylkla deitirilebilen klavyeler bulunmaktadr. Klavyelerin zerindeki simgeler ve ilevleri klavyeye ait program yardmyla kolaylkla ilevine gre deitirilebilmektedir. Tular OLED(Organik LED) denilen displaylerden oluur. Her tua ait simge bu teknikle tu zerinde kk bir ekran zerinde gibi gsterilmektedir. Bu klavyelerle oyunlar sadece oyun tularnn bulunduu bir oyun klavyesi ekline dntrebilirsiniz.

ekil 80. Sada Optimus klavye ve solda tularn yakndan grn(www.artlebedev.com) Klavye Parametreleri Q ve F Tipi: Klavyedeki harflerin yerlerini belirleyen bir kriterdir stteki resme bakabilirsiniz.

Balant Noktas: Klavyenin kasaya balanaca portu gsterir. Bilgisayarda PS/2 portu bozuk deilse, PS/2 tercihi daha isabetli olacaktr. USB klavyeler bozuk PS/2 iin alternatiftir.

ekil 81.Klavye balant noktalar ve dnm adaptrleri Bunlardan baka kablosuz klavye tipleri vardr. Bu tip sistemleri kurmak iin klavyeye verici, porta ise alc taklr. Kzl tesi(IR) kla alanlar ve radyo dalgalar(RF) ile alanlar diye iki grupta toplanabilirler. IR klavyede alc ve verici birbirini grmek zorunda ama RF klavyelerde bu zorunluluk yoktur. Kablosuz klavyeler almas iin pile gereksinim duyarlar.

ekil 82. Kablosuz klavye

FARE
Grafik ekranda krsr istenen konuma getirmek ve komutlar vermek iin kullanlan donanm birimidir. Standart olarak bir farede adet dme (sol, orta, sa) bulunur. Optik, lazer ve mekanik(toplu) eitleri vardr. Optik ve lazer fareler alt taraftan krmzms bir k yayarlar. Mekanik eit ise altta dnen ar bir topa sahiptir ve abucak tozlanarak hareketi engelleyici kirler yatay ve deyde dnebilen disk millerine yapabilmektedir. Yaygn fare reticilerinden Microsoft, Trekker, Logitech, ve A-4 Tech markalar saylabilir. Fareler yap olarak ikiye ayrlrlar

ekil 83. Fare ve temel bileenleri Mekanik Fareler: Bu tip farelerde yatay ve dey kaydrcya serbest dnebilen topun srtnmesi ile fare hareketi alglanr. Kaydrclar zerinde delikler bulunan disklere sahiptir. Disklerin nnde ve arkasnda optik(IR) alc ve vericiler vardr. Topun hareketi ile dnen disk, vericinin yayd n alcya ularken kesikli olmasn salayacaktr. Alcnn k ald anlar saylarak farenin hangi eksende ne kadar ilerledii hesaplanarak bilgisayara gnderilir.

ekil 84. Mekanik farenin iten ve dtan grnm(www.madehow.com) Optik ve Lazer Fare: Bunlar kendi aralarnda benzer yapya sahip, sadece aydnlatma farkldr. Optik fareler aydnlatma iin LED kullanrken lazer fareler lazer nn kullanrlar. Lazer, yzeydeki daha fazla ayrnty gsterebilme kabiliyetine sahiptir. Farenin hareket ettii yzeyden alnan grntler ilenerek DSP(Digital Signal Processing ) devreleri yardmyla hangi ynde hareket ettii saptanr. Yzeyden alnan her bir resim iaret ileyiciye gnderilir. aret ileyici devre, farenin hareket hzna ve ynne, resimleri karlatrarak karar verir.

ekil 85. Optik ve mekanik farenin alttan grn Fare Parametreleri Balant Noktas: Farenin kasaya balanaca portu gsterir. Bilgisayarda PS/2 portu bozuk deilse, PS/2 tercihi daha isabetli olacaktr. USB klavyeler, bozuk PS/2 iin alternatiftir. USB porta sahip bir fareyi PS/2 porta balamak veya tersini yapmak iin adaptrler kullanlr.

ekil 86. Fare balant noktalar ve dnm adaptrleri Bunlardan baka kablosuz(wireless) fare tipleri vardr. Bu tip sistemleri kurmak iin klavyeye verici, porta ise alc taklr. Kzl tesi(IR) kla alanlar ve radyo dalgalar(RF) ile alanlar diye iki grupta toplanabilirler. IR klavyede alc ve verici birbirini grmek zorunda ama RF klavyelerde bu zorunluluk yoktur. Kablosuz fareler, almas iin pile gereksinim duyarlar.

ekil 87. Kablosuz fare ve ek bileeni Hz: Farelerde hz aslnda hassasiyeti gsterir. Birimi DPI(dot per inch), yani in uzaklk bana den nokta saysdr. Anlam ise, farenin birim(1 in) hareket srasnda, konum bilgisini ne kadar sklkla bilgisayara gnderiyor olmasdr. Bu deer yksekse iletilen konum bilgisi daha hassas oluyor demektir. Dier anlamyla daha hzl konum bilgisi gnderiyor demektir. Gnmzde 800-2500DPI arasnda deien parametrelere sahip fareler vardr. Tu Says: Farelerde temelde iki tu(sa, sol) vardr. Ortanca tu henz birok yazlm tarafndan desteklenmedii iin kullanlmamaktadr. levi en az temel iki tu kadar nemli olan dier bir yap kardrma tekerleidir. Kaydrma ubuklarn kolayca hareket ettirmek iin kullanlr. zellikle web gezintilerinde ve dokman incelemelerinde byk kolaylk salamaktadr. Yaygn olarak kullanlan bir dier tu eidi ise ift tk butonudur. Bu butona bir kez basldnda sanki ift tklanm gibi etki oluturur. Bu gn farelerde bunlara ek olarak ok eitli tu kombinasyonlar bulunmaktadr. Unutulmamaldr ki ksa mesafeli bu tularn kullanm kritik zamanlarda kullanc hatas dourabilir.

PROJEKSYON CHAZLARI
Bilgisayar veya televizyon ekranndaki grnty daha da byterek perdeye ya da duvara yanstan grnt cihazlardr. Genelde sunum ve ev sinema sistemlerinde kullanlr. Film keyfi ve daha ok kii ile iletiim kurmak iin bulunmaz bir imkandr. Yaygn reticilerden Benq, Hitachi, Philips, Epson, Toshiba, Panasonic, Sony saylabilir.

ekil 88. Projeksiyon cihaz nden grn Projeksiyon cihazlar CRT, LCD, LED ve DLP diye drt farkl yapya sahiptirler. CRT tipler artk retilmiyor. Yaygn olarak retilen ve kullanlan tipler LCD ve DLP eitleridir. Projeksiyon cihazlarnda duvardaki grnty oluturmak iin kullanlan k kayna yksek gl lambadan oluur. Kullanlan lambann mr ve gc, projeksiyon seimi asndan nemlidir.

ekil 89. Projeksiyon cihaznn kullanm Projeksiyon eitleri LCD LCD projeksiyon cihazlarnn yapsnda, RGB iin 3 adet cam LCD panel vardr. adet(RGB) LCD panellerden geen k, dikroik prizma ile tekrar grnt, lens zerinden duvara yanstlr. Yapda kullanlan dikroik(iki renkli) ayna lambann n krmz, yeil ve mavi bileenlere ayrmak iin kullanlr. Renk ve grnt, krmz ve mavi n yansmas ve yeil n aynen geirilmesi ile oluturulur. Bu aynann taban cam, sadece ok zel bir dalga uzunluunun

n yanstan ince bir film ile kaplanmtr. Dikroik prizma ise krmz, yeil ve mavi bileenlere ayran bir prizmadr. Bu prizma, dikdrtgen bir cisim oluturmak iin drt gen okgenin bir araya getirilmesinden oluturulur.

ekil 90. LCD projeksiyon iyaps DLP DLP(Digital Light Processing) cihazlar ise optik yariletken diye bilinen DMD(Digital Micromirror Device) teknolojiyi kullanr. DMD chipleri resimdeki her bir piksele karlk resim oluturmak iin yanstabilen binlerce kk alminyum ayna paracklarndan oluur. Aynalar 10-12o kendi balarna hareket edebilmektedir. Burada ama gelen lense veya lens dna gndermektir. Resim sanki kk karelerden olumu bir yapya brnr. Her bir resim paras(piksel), ayr bir ayna parasnn zerindedir. Bu yap ekil 54 solda temsili olarak gsterilmitir. Ayna paralarnn says znrl belirler. Siyah beyaz bir resim oluturulurken, k kaynandan gelen , birim zamanda daha ok yanstan ayna beyaz bir noktann, daha az yanstan ayna ise koyu bir noktann oluumuna sebebiyet vermektedir. Renkli bir resim oluturulurken hzla dnen renk filtresinden geen k renklere(RGB) ayrlarak DMD yardmyla lens zerine yanstlr.

ekil 91. Solda, DMD nin yapsn gsterir temsili resim. Sada DLP projeksiyon mimarisi Projeksiyon Parametreleri znrlk: Ekranda gsterilecek grafik ya da filmlerin gsterim kalitesini dorudan etkileyen bir zelliktir. Grntnn ka noktadan oluacan belirler. Grnty oluturan nokta miktar arttka daha ok ayrnt gsterilebilir. Bylece znrlk arttka grnt kalitesi artar. Gnmzde 1920x1080, 1280x1024, 1024x768, 800x600 gibi znrlk deerlerine sahip projeksiyon cihazlar bulunmaktadr. Lamba(Ampul) mr: Gerekli aydnlatmay salayan ampuln belirli bir mr vardr. Ampul ilevini yitirirse yenisi ile deitirilmek zorundadr. Ampul, toplam projeksiyon maliyetinin yaklak yars olduu iin nemlidir. Uzun mrl olmas her zaman iyidir. Gnmzde 100010000 saat aras ampul mrne sahip projeksiyon cihazlar vardr. Parlaklk(Ik iddeti): Projeksiyon cihaznn yayd grlebilir k miktar ile llr. Birimi ANSI Lumendir. Gerekli k miktarn belirlemek iin, salon bykl, izleyici says, ortamdaki k gibi durumlar parlaklk seimi asndan nemlidir. Gnmzde 700- 5000 ANSI Lumen k iddetine sahip projeksiyon cihazlar bulunmaktadr. Mimari: Yukarda da bahsedildii zere DLP ve LCD mimariye sahip projeksiyon cihazlar vardr. DLP projeksiyon cihazlar pikseller aras yakn olduu iin pikseller aras koyu noktalarn olmad daha iyi bir grntye sahip, daha iyi kontrast, daha az bakm(tozlanmaya kar) ve daha portatif yapya sahiptirler. Bunun yannda renk doygunluu dktr. LCD projeksiyonlar ise renk doygunluu daha iyi, renk geileri keskindir. Fakat l pikseller, biraz daha kaba olmalar ve grntde meydana gelen, pikseller aras boluklar dezavantajlardr(LCD ekran konusuna bakabilirsiniz).

ekil 92. LCD ve DLP grnt farklar Boyutlar ve Arlk: Tanabilen zellikte olduu iin hafif ve kk boyutlarda olmas beklenir. DLP mimariye sahip projeksiyon cihazlar genelde daha hafif ve kk boyutlara sahiptir.

WEBCAM(BLGSAYAR KAMERASI)
Bilgisayara resim ve grnty aktarmak iin kullanlan donanm birimidir. WebCam ile evde video ve resimler ekmek, ayrca internet altyapsn kullanarak grntl konumak mmkndr. Bunun iin birok retici webcam zerine tmleik olarak mikrofon koymaktadr. Webcamler nadiren olsa da gvenlik amal kullanlabilir. Yaygn webcam reticilerinden A4Tech, Microsoft, Philips, Creative ve Logitech saylabilir.

ekil 93. WebCam bileenleri ve optik alglayc WebCamler de grnty yakalamak iin optik sensorlar kullanlr. Sensorlarn zerinde

binlerce kk optik(k) alglayc vardr. Bu alglayclar dardan gelen elektriksel iarete dntrdkten sonra, saysala evirip bilgisayara gnderilerek grnt elde edilir. Bir sensor zerinde ne kadar ok alglayc varsa grntye ait o kadar ok ayrnt alglanabilir. Kullanlan sensorlar iki farkl tipte(CMOS, CCD) olabilmektedir. CCD daha ok enerji harcar, kolay snr, daha temiz ve kaliteli grnt elde eder. CMOS ise daha az enerji harcar, ucuzdur, kolay retilir fakat daha grltl(grnt zerinde istenmeyen noktacklar) ve daha az kaliteli grntler elde eder. WebCam Parametreleri znrlk: Gnmzde Sensor gerek zerindeki sensor alglayc miktarn maksimum gsterir. 1.3MP Mega civar Piksel(MP) eitli olarak

deerlendirilir. Ne kadar ok olursa o kadar iyi ve ayrntlarn yer ald grntler elde edilir. znrl webcamler bulunmaktadr. Resim ve videolarn ayr ayr znrl vardr. Genelde resimlerin znrl videolara gre daha yksektir fakat bazen ayn olabilmektedir. Videolarda znrln az olmasnn nedeni saniyede alnan grnt saysn artrmaktr. Pahal kameralarda video znrl ve saniyedeki grnt says ok daha iyi olmaktadr. Gece Aydnlatmal LED Iklar: Gece grnt almaya yardmc eitli sayda LED lambalara sahip webcamler, aydnl dk ortamlarda daha iyi grntler elde etmek iin kullanlabilir.

ekil 94. Lens kenarlarnda LED klara sahip bir webcam Sensr Tipi: Webcamin almas konusunda deinildii zere CMOS ve CCD sensor tipleri vardr. CCD ler sonuta daha pahal ama kaliteli grntlere sahipken, CMOS daha az kaliteli zellikte fakat ucuzdur. Zoom(Bytme): Grnty daha da bytmek iin gerekli bir zelliktir. 4x, 10x gibi deerler alr. rnein 4x deeri, grnty 4 kat bytebilir demektir. FPS(Frame Per Second): Webcamin saniyede yakalad grnt saysn gsterir. Ne kadar ok olursa, grnt ve video kayd o kadar mkemmel olur. Gnmzde 15,30,60 gibi fps oranlarna sahip webcamler vardr.

HOPARLR(SPEAKER)
Bilgisayarda ilenen ve depolanan seslerin d dnyada duyulmas iin gerekli bileendir. Hoparlrler analog olup gc sesin kuvvetini ve iddetini belirler. Sony, Philips, Creative ve Logitech yaygn reticilerdir.

ekil 95. eitli saylarda hoparlr takmlar Havada ses dalgalar hzl hava basnc retip kulak zarmz titretirerek bu titreimden beynin sesi alglamas ile evremizdeki sesleri itir ve yorumlarz. Doadaki titreerek havaya basn uygulayan tm nesneler ses karrlar. Ses kaynandan kan dalgalar komu hava paracklarn zincirleme olarak titretirerek ses havada iletilir. Ses - Frekans ilikisi: Frekansn yksek olmas sesin sahip olduu hava basncnn birim zamanda daha ok deitiini gsterir. Frekans yksekse sesi daha ayrntl duyarz. Hava- Basn seviyesi ilikisi: Basn seviyesi ses dalgasnn genliini gsterir. Ses dalgas da sesin kuvvetliliini(yksek ses derecesini) gsterir. Yksek basn kulak zarn daha kuvvetli titretirir.

ekil 96. Hoparlr iyaps Hoparlrn sesi retmesi, deinildii gibi titreimle salanr. Titreim manyetik alanla salanan kuvvetle oluturulur. Mknats ierisindeki ses sargsna uygulanan belirli genlik ve frekanstaki elektriksel iaret sargya bal konik ekildeki diyafram titretirerek ses retilir. Sargda oluan akmn ynne gre itme ve ekme kuvveti oluarak diyafram hareket eder. Diyafram kat, plastik veya metal olabilir. Asknn grevi ise diyafram gergin tutmak ve ses yzeyi(titreim yzeyi) oluturmaktr. A ise tel sargy kasaya tutturmak ve belirli bir pozisyonda durdurmak iin kullanlr. A, sargnn hareketini engellemez. Her sistem alabilecei belirli bir frekansa sahiptir. Bu frekans deerinin zerinde frekans sitem tarafndan alglanmaz veya ileme konulmaz. Hoparlrlerde yap olarak rahata ses retebilecekleri frekanslara gre eitli yapya sahiptirler. Her bir yap ses frekans bandndaki yksek, orta ve dk frekanslar daha iyi retebilmek ve daha geni bir frekansa sahip olabilmek iin gelitirilmitir. Aada bu yaplar aklanmtr. Woofer(Bas): Dk frekansl ve kuvvetli sesler retmek iin kullanlr. Fiziksel olarak en byk boyutlara sahiptir. Midrange(Orta): Orta seviye frekanslar iin kullanlr. Fiziksel olarak orta boyutlara sahiptir. Teweeter(Tiz): Yksek frekansl sesler iin kullanlr. En kk yapdadr. Hoparlre gnderilen ses sinyalleri uygun filtre devrelerinden geirilerek farkl frekans aralna ayrlrlar. Bu iaretler her bir hoparlre ayr ayr uygulanarak net sesler elde edilmeye allr.

ekil 97. Solda tmleik sada ise ayr olarak yerletirilmi woofer, midrange ve teweeter Hoparlrler yaps gerei ie ve da doru hareket ederek takl olduu kutu ierisinde yksek veya dk basn olutururlar. Genelde bu kutular ses titreimlerini absorbe etmek iin ar tahta veya mobilya tr malzemelerden yaplr. Hoparlr Parametreleri G: Watt olarak deerlendirilir. Sesin iddetini belirler. Gcn byk olmas daha kuvvetli ses anlamna gelir. Sesin dinlenecei ortamn byklne ve yapsna gre seim yaplmaldr. 25W, 40W, 80W, 100W gibi deerler hoparlrn gcn gsterir. Hoparlr says: zellikle ev sinema sistemlerinde hoparlr says nemlidir. Oda bykl ile doru orantl sayda ve gte oda ierisine yerletirilen hoparlrler sesin zayflamadan ve kuvvetli bir biimde duyulmasn salar. Ayrca gnmz ses sistemlerinde, ark veya filimdeki baz sesler tm hoparlrlerden deil de baz hoparlrlerden verilerek izleyici veya dinleyiciye kar daha ekici, elenceli ve gereki etki oluturabilmektedirler. Tabi bu etki ses kart, hoparlr ve filmin uyumas ile mmkndr. Yani ses kart ve hoparlr says surround zellie sahip olmakla her filmi surround zellii ile izleyemezsiniz. Sesin ve donanmn oklu ses kanallarn desteklemesi gerekmektedir. Woofer/Midrange ve Tweeter: eitli frekanslarda ki sesleri rahatlkla, karmakszn net olarak duymak iin bir hoparlr sisteminde yukarda anlatld gibi bu yapnn olmas gerekmektedir. Kasa Yaps: Sesin frekansna gre eitli iddetlerde titreim yapan hoparlrler bal olduklar kasay da titretirirler. Titreerek bir ses kaynana dnmemesi iin hoparlrlerin bal olduu kasa, ar metallerden veya da aa malzemelerden yaplr. Ama titreimleri absorbe ederek istenmeyen seslerin oluumunu engellemektir.

Konik diyafram sesi n taraftan yayd gibi titreimden dolay aslnda arka tarafnda da basn kaynakl ses oluturmaktadr. Kapal kasalarda ieri hava geii olmad iin ieri ve dar hava basnc farkl olacaktr. Bu oluan basn fark, sesin oluumuna diren gstererek sesin kuvvetlenmesine yardm etmez. Bu durum hoparlrn verimini drr ve sesin netliini -ses sinyallerinin neden olduu basn farknn azalmasndan dolay- azaltan bir etki oluturur. Fakat bu durum hoparlrn bir sonraki ses iareti iin tekrar denge konumuna gelmesini salayacak etki oluturur.

ekil 98. eitli hoparlr kasas yaplar Bas etkili kasada ise kasa kasann ierisine hava giri kn salayan bir hava kanal vardr. Kasa ierisindeki basn arttnda kasa iinden dar doru hava karak basncn dmesini tersi durumda da basncn artmasn salayacaktr. Dolays ile bu etki bas ynnde sese etki ederek verimlilii artracaktr. Bu kasa tipi, hoparlrn dengeye gelmesi geciktii iin, ses sinyallerinin birbirini etkileyerek bozucu etki kabiliyetine sahip bir yapdr.

FLASH BELLEKLER
Flash bellekler verileri kalc olarak depolayan tanabilir, birok ortam tarafndan desteklenen ve kullanlan hafza birimleridir. Bellekler zerinde verilerin saklanma sreleri sonsuz deildir. Bu sre tipik olarak 10 yl civarndadr. Bu hafza eitleri bata bilgisayarlar olmak zere; cep telefonlar, cep bilgisayarlar, kameralar, televizyonlar, fotoraf makineleri ve mzik setleri gibi bir ok dijital cihazda kullanlmaktadr. Gnmzde disketlerin ve ksmen CD-ROM larn yerini almasndaki en byk etkenler kapasitelerinin bykl, daha uzun mrleri, kk olmalar, gn getike ucuzlamalardr. Bu bellekler elektrikle yazlp silinebilen belleklerdir. Hafza eitlerinden EEPROM dan farklar, yazma ve silme boyutunun byte deil daha byk bloklar halinde olmasdr. Gnmzde flash belleklere usb bellek isimi de verilmektedir. Uyumlu olduu donanma gre ierdii dosya sistemi deiiklik gsterebilmektedir. Yaygn flash bellek reticilerden Kingston, Toshiba, A-Data, Twinmos, Stormax saylabilir.

ekil 99. eitli flash bellek tipleri Flash hafza yaps enkk bilgi olan bitlerin ierisinde depoland en kk hafza hcreleri dizisinden oluur. Bu dizinin satr ve stunlar vardr. Satr ve stunlarn her bir kesiiminde transistorlar vardr. nce bir oksit tabakas bu transistorlar birbirinden ayrr. Elektrik yk prensibi ile alr. Oksit tabakas ykn boalmasn engelledii iin veriler yllarca saklanabilir. Oksit tabakas yazma/silme ilemlerinde zamanla ilevini yitirir. Flash bellek diye adlandrlan hafza eitleri USB arabirimini destekleyen yapya sahiptirler. Bilgisayarlarn USB portlarna taklarak kullanlrlar. Markas ne olursa olsun yaplar ve kullanm biimleri deimez. WinXP ve WinVista bu belekleri otomatik olarak tanmaktadr. Gnmzde flash bellekler artk bootable zellii ile de kullanlabilmektedir.

ekil 100. Flash bellek iyaps ve bileenleri 1. USB balant konektr 2. USB kontroler chip 3. Test balant yeri 4. Flash hafza Flash Bellek Parametreleri Kapasite: Tm hafza eitleri gibi flash belleklerde veri depolama bykl kapasite ile ilgilidir. Kapasitesi birimi GB cinsindendir. Deeri kadar veri depolar. letim Sistemi Destei: Birok bellek Linux, MacOsX v10.1.2, Win2000 SP3, SP4, WinXP SP1, SP2 ve WinVista iletim sistemleri ile sorunsuz almaktadr. Flash bellekler Win98, WinMe, WinNT gibi iletim sistemleri tarafndan src kurulmakszn almamaktadr. Bunun iin baz reticiler bu iletim sistemleri iin flash bellek ile uyumlu srclerini bir cd veya internet zerinden kullanclara sunmaktadr. Baz reticiler ise bu destei vermemektedir. Flash bellek alrken kullanmanz muhtemel iletim sistemlerine uyumlu olmasn gz nnde bulundurmanz gerekmektedir. Balant Hz: Flash bellekler USB portlara baland iin desteklenen USB arabirim hz(versiyonu) iletimin bant genilii asndan nemlidir. USB konusunda deinildii gibi USB nin 1.0, 1.1, 2.0, 3.0 gibi tipleri bulunmaktadr. Flash bellekler yksek hzl (High Speed) moda gnmzde 2.0 tipini kullanmaktadrlar. Birok bellek geriye doru uyumludur. Bilgisayarda USB portuna ait 2.0 srcs yklenmediyse iletim daha dk hzda(1.1 tipine ait) gerekleir. letimin olmas iin her iki tarafta ayn USB tipi destei veya flash bellein geriye uyumluluu olmas gerekir. Dier bir deyile bilgisayardaki arabirim ile bellek arabirimi uyumlu hzlarda olmas gerekir. Burada meydana gelebilecek uyumazlk genelde eski bilgisayarlarla yeni flash bellekler arasnda meydana gelir. rnein 1.0 iletim tipinde porta sahip bilgisayarn, 2.0 iletim tipindeki(geriye uyumluluu yoksa) flash bellekle haberlemesi mmkn deildir. Okuma/Yazma Hz: Flash bellein performansn gsteren nemli bir parametredir. Okuma yazma hz yksek bellekler dk olanlara gre daha hzl alacaktr. Flash belleklerde yap

5. Yazma koruma anahtar 6. Olas ikinci flash hafza yeri 7. Kristal osilatr 8. Led k

gerei okuma hz her zaman yazma hzndan daha byktr. Birimi MB/sn veya GB/sn cinsinden ifade edilir. Yksek olmas iyi bir seim olur. Gvenlik: Verilerin bata kopyalama olmak zere evresel faktrlerden s ve suya dme gvenliine de sahip olmas gerekmektedir. Baz model flash belleklerin kendisine ait donanmsal veya yazlmsal veri ifreleme teknikleri bulunmaktadr. Ayrca her bellein optimum alma scakl ve suya dmeleri durumunda hasar grmeyecek ekilde tasarlanmlardr.

HAFIZA KARTLARI
Hafza kartlar flash bellekler gibi verileri kalc olarak depolayan kullanm kolay ve tanabilir hafza birimleridir. Cep telefonlar, bilgisayarlar, dijital fotoraf makineleri, kameralar, mzik setleri, mp3 alarlar gibi bir ok dijital cihazda kullanlrlar. Flash bellekler ile hafza kartlarnn, hafza yaplar ayndr. Hafza kartlar kendi aralarnda arayz(SD,MMC), hz, paket, gvenlik ve kapasite farklar bulunmaktadr. Yaygn reticilerden Sony, Kingston, StoreMax, Twinmos, A-Data, Toshiba saylabilir.

ekil 101. Hafza kart Kart eitleri Tm kart eitleri temelde flash hafza yapsn kullanrlar. Aralarnda paket, pin ve veri gvenlii teknii asndan farkllklar bulunmaktadr. Temelde ayn ii grmelerine ve ayn yapya sahip olmalarna ramen gnmzde birok eit hafza kart vardr. Her bir kart eidinin arkasnda bir veya daha fazla firma vardr. Her bir kart eidinin bykl kkl paketlere sahip eitli versiyonlar vardr. Bu versiyonlar donanm biriminin byklne gre uyumlu olmann gereidir.

ekil 102. Hafza kart iyaps ve bileenleri

Kart Adaptrleri Ayn eit kartlar fiziksel olarak birletiren aparatlardr. Genelde kk yapl kartlar byk soketlere takmak iin kullanlr. rnein MMCMobile ve RS-MMC kartlar, normal MMC kartlardan daha kk yapldr. Bu kartlar normal MMC soketlere takmak iin aadaki adaptr kullanlr. Benzer ekilde SD kart, memory stick ve compact flash hafza kart eitlerini kendi aralarnda dntren adaptr eitleri bulunmaktadr.

ekil 103. Hafza kart ve uyumlu adaptr MS(Memory Stick): lk olarak SONY tarafndan gelitirilmitir. Baz versiyonlarn SanDisk ile ortaklaa gelitirmilerdir. Bata Sony olmak zere baz reticilere ait donanm birimleri tarafndan da desteklenir. Memory Stick versiyonlar Memory StickPro, Memory StickPro-HG, MemoryStic Micro(M2) ve Memory Stick olarak karmza kar.

ekil 104. SONY Memory Stick hafza kart eitleri SD(Secure Digital Card): Matsushita, SanDisk ve Toshiba tarafndan gelitirilmitir. MMC kart yapsn temel alr. Bu gn birok donanm reticisi tarafndan kullanlmaktadr. Karmza SD, miniSD ve microSD olarak kmaktadr. 4GB kapasiteye kadar standart SD ve 32 GBa kadar SDHC(Secure Digital High Capacity) modelleri vardr. SDHC ye ait 3 snf vardr. Bunlar; Snf 2 =2MB/s, Snf4=4MB/sn ve Snf6=6MB/sn parametrelerine sahiptir.

ekil 105. SD hafza kart eitleri MMC(Multimedia Card): Siemens ve Sandisk tarafndan karlmtr. MMC, RS-MMC, MMCmobile, MMCplus, MMCmicro eitleri vardr. Gerekli parametreleri iin gelecek tabloya baknz.

ekil 106. MMC hafza kart eitleri CF(CompactFlash): lk defa SanDisk tarafndan gelitirilmitir. PCMCIA yapsn temel almtr. Fiziksel olarak dier kart eitlerinden byktr. Genelde kamera ve PDAlarda kullanlmaktadr. Gnmzde yerini SD kart yapsna brakmaya balamtr.

ekil 107. Compact Flash hafza kart eitleri Hafza kartlarnn karlatrmal olarak nemli parametreleri aadaki tabloda verilmitir. USB belleklerin yaps da flash olduu iin tablonun sonunda yer almtr.

Flash eidi

Tip I

Max. Kapasite Teorik Max. Okuma Yazma (MB) 65536 12288 8192 2048 2048 4096 2048 128 4096 16000 32000 8192 32768 4096 12288 65536 Snrsz 32 GB 32GB 32 GB 128 MB 2.5 20 20 60 20 20 12 10 1 40 1.8 20 20 120 40 20 20 12 10 1 40 128 GB Kapasite 137 GB 137 GB MB/s 20 20 20 2 15 52 MB/s 20

Voltaj

Pin

CompactFlash II MMC RS-MMC MMC MMCmobile MMCplus MMCmicro Standard Pro Memory Stick PRO Duo PRO-HG Duo Micro (M2) SD Secure Digital miniSD microSD USB "Full speed" "High speed" 20 20 2 8 52

3.3 ve 5 3.3 3.3 1.8 ve 3.3 3.3 1.8 ve 3.3 3.3 3.3 3.3 3.3 1.8 ve 3.3

50 7 7 13 13 13

10

9 3.3 11 8 5

Hafza Kart Parametreleri Kapasite: Hafza kartnn depolayaca veri miktar asndan nemlidir. Birimi GB cinsindendir. Byk olmas depolanacak verilerin bykln gsterir. Okuma/Yazma Hz: Hafza kartnn performansn gsteren en nemli kriterdir. zellikle kameralarda gerek zamanl kaliteli grntleri kaydetme ve fotoraf makinelerinde yksek znrlkte ardk resim ekme gibi durumlarda hafza kartnn hz, performans dorudan etkilemektedir. Donanmn destekledii kart eitlerinden, okuma yazma hz en yksek olan tercih etmek ok iyi sonular verecektir. Bilgi vermesi asndan stteki tabloyu inceleyebilirsiniz. Gvenlik: Verilerin yazmaya, silmeye ve okunmaya(kopyalama) kar korumaya sahip olmas kiisel veriler asndan nemlidir. Aadaki tabloda hafza kartlarnn kulland DRM(bkz. Doananm ve Biliim Terimleri) eitleri gsterilmektedir. Tabloda geen secureMMC,

MagicGate, CPRM yaplar verileri ifrelemek ve ifrelenmi verileri amak iin kullanlan tekniklerdir. Bylece izinsiz olarak verilere ulamak imkansz olmaktadr. Hafza kartlarnn destekledikleri gvenlik parametrelerinin yer ald tablo aada yer almtr. Yazma Koruma Anahtar Hayr Yok Yok Hayr MMCMobile Memory Stick Standard, PRO Evet Memory Stick Duo, PRO Duo Hayr Memory Stick PRO-HG Duo Memory Stick Micro "M2" SD miniSD microSD USB Hayr Hayr Evet Hayr Hayr Bazen Yok Var, CPRM Var, secureMMC Opsiyonel, MagicGate Opsiyonel, MagicGate Opsiyonel, MagicGate Opsiyonel, MagicGate

Kart eidi CompactFlash MMC, RS-MMC

DRM

KART OKUYUCULAR
Hafza kartlarn okumak ve yazmak iin kullanlan donanm birimleridir. eitli arabirimlere sahip hafza kartlarn, USB arabirime evirerek tpk flash bellek gibi kullanmna imkan verir. Kart okuyucular gruba ayrlrlar. Kingston ve Sandisk yaygn reticilerdir. Tek Kart Okuyucu: Herhangi bir kart eidine ait sadece tek bir kart destekleyen cihazlardr.

ekil 108. Tekli kart okuyucu eidi

Tek Seri Kart Okuyucu: Kart eitlerinden bir eide ait tm kartlar okuyan cihazlardr. rnein sadece Memory Stick versiyonlarn destekleyen kart okuyucular. oklu Kart Okuyucu: Birden fazla kart eidini ve onlarn alt modellerini destekleyen cihazlardr. Bunlar 9 in1, 23 in 1 gibi isimlendirilmelerle belirtilir. rnein gnmzde hemen hemen tm kart eitlerini destekleyen okuyucular bulunmaktadr.

ekil 109. Solda dahili, sada harici oklu kart okuyucular.

NOT: Baz hafza kartlarnda entegre USB arayz ve soketi olduu iin bu tip kartlarn okunmas iin hafza kart art deildir. Aada USB ve SD grlmektedir. arayze sahip bir hafza kart

Kart Okuyucu Parametreleri letim Sistemi Destei: Birok kart okuyucu Linux, MacOsX v10.1.2, Win2000 SP3, SP4, WinXP SP1, SP2 ve WinVista iletim sistemleri ile sorunsuz almaktadr. Fakat Win98, WinMe, WinNT gibi iletim sistemleri tarafndan src kurulmakszn almamaktadr. htiyaca gre bu durum gz nnde bulundurulmaldr. Desteklenen Kart Adedi: Kart okuyucunun destekledii kart eitleri ne kadar ok olursa o kadar iyidir. oklu kart okuma destei bulunan okuyucular xx in 1 eklinde bir parametreye sahiptir. xx parametresi desteklenen kart eidini gstermektedir. rnein 21 in 1 parametresi 21 eit kartn desteklendiini(okunup yazlabileceini) gstermektedir. USB Tipi: Bilindii zere kart okuyucular bilgisayara USB arayz ile balanrlar. USB balant hzn gsteren snflar en st seviyede (USB2.0/3.0) olursa kart okuma/yazma performans yksek olacaktr. Fakat eski bir bilgisayar kullanlacaksa USB1.0 veya USB1.1 destekli bir kart okuyucu almak gerekecektir.

KASA ve G KAYNAI
Dahili tm donanm birimini ierisinde barndran birimidir. Sahip olduu g kayna tm donanmn elektrik ihtiyacn karlar. Bilgisayarn grnen iki byk bileeninden birisidir. Bu yzden ihtiyaca gre eitli kasa modelleri vardr. Bilgisayarn en grsel adan en ssl eide sahip donanmdr. Genelde beyaz ve siyah kasalar kullanlmakla beraber farkl renklerde ve hatta effaf fiberglas kasalarda bulunmaktadr. Kullanm asndan genelde iki tip kasa eidi vardr. Yaygn reticilerden AOpen, Asus, GigaByte, Thermaltake firmalar saylabilir.

ekil 110. eitli bilgisayar kasalar Kaslar yerleim olarak snflandrrsak iki gruba ayrabiliriz. Destekledikleri anakart yaps ve src says asndan da mini, mid ve full Tower olarak snflandrabiliriz. Kasa eitleri Kasalar, yerleim, boyut, taklabilecek donanm says ve saladklar g asndan anakarta uyumlu olmalar gerekmektedir. Desktop Kasa: Bu kasa tipine masast(desktop) kasa ismi verilmektedir. Yatay olup zerine genelde ekran konulur. Bylece yerden tasarruf edilir ve kasa gz nnde olur. Yatay kasalar gnmzde okca yaygn deildir. Genileme kartlar dikey yerletirildiinden kasa ierisine standart donanm kartlar byk olduu iin yerletirilemez. Sebebi standart kartlarn kasa balant demirinin boyutu yatay kasa iin byk lye sahip olmasndan kaynaklanr. Yatay kasalar ounlukla bilgisayar reticileri(HP, Dell, IBM) tarafndan piyasaya sunulur. Mini Tower Kasa: Dikey yapdadr. MicroATX anakartlar iin uygundur. En kk yapya sahiptir. Kasaya taklabilecek donanm(Optik Src, Disket src) says da ona gre daha

azdr. Mini Tower kasalarn deimekle beraber g kaynaklar daha dk watt deerine sahiptir. Mid Tower Kasa: Dikey yapdadr. Orta byklkte olup microATX ve ATX anakartlar destekler. Full Tower Kasa: Dikey yapdadr. En byk boyuta sahip kasa eididir. Daha ok kk sunucularda kullanlr. ATX anakartlar iin uygundur. MicroATX anakartlar destekler. Slim Kasa: Bu tip kasalar hem yatay hem de dikey olarak kullanlabilir. Genelde mid Tower byklndedir HTPC(Home Theater PC): Bilgisayar TV, DVD, video kayt cihaz, dijital fotoraf grntleme gibi grevlerde kullanmak zere optimize edilmi baz modellerde uzaktan kumanda ve LCD panele sahip modern mzik seti grnml kasa yapsdr. Dier kasa modellerine gre pahal olup genelde yataydr.

ekil 111.HTPC kasa yaps

ekil 112. Dikey kasa tipleri

Bu iki standart dnda yatay veya dikey olsa da allagelmiin dnda standart donanmn lleri ile uyumayan zel kasa modelleri vardr. Bunlar kendisine ait donanm ile beraber retilirler. Bu modelleri yine bilgisayar firmalar retmektedir. Kasa ierisine; srcler, anakart, g kayna ve fan dorudan vida ile balanarak monte edilirler. Dier donanm kartlar, ilemci ve RAM anakart zerine monte edilerek dolayl olarak kasa ierisine monte edilirler. Kasa ierisine donanm yerletirilirken optik srcler, disket srcler ve kart okuyucular mutlaka kasann n tarafndaki kapaklar karlarak, nden kasann ierisine doru ittirilerek taklmaldr.

ekil 113. I. kasann iyaps, II. kasann n yz, III. kasann arka yz G Kayna Tm donanm birimlerinin elektrik enerjisini salayan cihazdr. zerinde anakart, srclerin ve kasa ii fanlarn elektrik enerjisini karlamak zere kablo konektrleri vardr. Dier donanm birimleri enerjisini anakarttan alr.

ekil 114. G Kayna ve bileenleri G kayna 220 volt ehir alternatif akm ebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 Volt gruplarna eviren donanm birimidir. Her bir eit volt deerini tayan kablonun rengi farkldr. rnein siyah = ntr, krmz = +5V, sar = +12V deerlerini gstermektedir.

ekil 115. G kayna kablo konektr eitleri G kayna 220V deerini drerek doru akma evirip akm ve gerilim ynnden dzenleyerek kna verir. Gerilim drc(transformatr), dorultucu(kpr diyot), akm(bobin) ve gerilim(kondansatr) dzenleyici grevlerini gren eitli elektronik ve elektrik bileenlerden oluur. G kaynann kaliteli olmas tm donanm birimi iin hayati bir seimdir. Elektronik alt yaps olmayan bir kullanc iin g kayna kalitesinin en basit gstergesi, arldr. Arlk arttka malzeme miktar, kablo kesiti, kondansatr byklkleri, soutucular bykl, konektr says ve transformatrn sarg miktar hakknda hafif olana gre daha iyi fikirler vermektedir. Aada g kaynann bileenleri gsterilmektedir.

ekil 116. G kaynann iyaps ve elektronik paralar Kasa ve G Kayna Parametreleri G: Bir g kayna tm donanm birimine yetecek kadar g salayabilmelidir. Eer bu konuda zorlanyorsa g kayna ok snacak ve sebepsiz kilitlenmelere veya daha kts baka donanm birimlerine zarar vermeye de neden olabilecek ekilde yanabilir. Gcn ls wattr. Kasann byklne(kasa bykse olas donanm says da fazla olabilir) gre g miktar belirlenmelidir. Aa baz donanm birimlerinin harcad g miktar gsterilmektedir. Gnmzde 230 650W arasnda deien glerde, g kaynaklar vardr. Donanm AGP kart PCI Kart Disket src Ethernet Kart CD-ROM src RAM HDD(5200rpm) HDD(7200rpm) Anakart (salt olarak) ift ekirdek ilemci Tipik G deeri 20 - 30W 5W 5W 4W 10 - 25W 25 - 30W 5 to 11W 5 to 15W 20 to 30W 65 100 W

Hava Sirklasyonu: Elektronik elemanlar harcadklar gce gre tabi olarak snrlar. Bu s fan yardmyla azaltlmazsa belirli deerlere ulaan s miktar yar iletkenlerin yapsna zarar verir ve yanmalarna sebep olur. Fanlar kasa ierisindeki havay dar atarak soumaya yardmc olur. Dolaysyla hava yardmyla soutma gerekletirilmi olur. Kasa ierisindeki bileenlerin

yerleimi havann rahat dolamna imkan vermezse soumaya fanlarn etkisi yetersiz kalacaktr. Kasa ierisinde bunun iin farkl yaplar bulunabilir rnein ift fanl g kaynaklar, kasa ii bir veya daha fazla fan, air duck denilen ve ilemcinin ssn dorudan dar veren kanal yap Kasa seiminde bunlarn gz nnde bulundurulmalar gerekmektedir. Byklk: Kasann bykl bilgisayarn anakart boyutlar, taklabilecek genileme kartlar ve src saysnda nemlidir. ATX bir anakartn PCI slot says, mATX anakrtn PCI slot saysndan fazladr. Ergonomi ve Kolay Kullanm: Kasa seiminde teknik adan dikkat edilmesi en son olan parametredir. Renkler ve zevkler tartlmaz. stenen renkte ve tipte kasa seimi yaplabilir. Kasann rengi ile Optik srclerin ve ekrann rengi uyum asndan ayn olmaldr. Kasalarda aksesuar saylabilecek baz yaplar kasa maliyetini artrmakla ergonomiye katks olmaktadr. Ama baz kasalar n panelde scakl gsteren LCD panel, effaf yan duvar, n panelde yine usb, ses ve firewire port klar, gvenlik iin kasa kilidi ve kasa st tama kulpu gibi ekstra zelliklere sahip olabilmektedir.

TARAYICILAR(SCANNERS)
Resimleri veya dokmanlar bilgisayar ortamna aktarmak iin kullanlan cihazlardr. Gnmzde ou renklidir ama istenirse siyah beyaz aktarmda yapabilirler. Yaygn reticilerden HP, Canon, Mustek, Trust, Epson ve Xerox firmalar saylabilir.

ekil 117. Solda normal standart, sada ise otomatik kat beslemeli tarayc Tarayclar; fotokopi, faks ve ok fonksiyonlu yazclar ierisinde ilevsel olarak yer almaktadr. Dokmann batan aya ince bir satr halinde klandrlp, yansyan n alglanmas prensibi ile alr. Alglanan k seviyeleri sensor tarafndan gerilime dntrlerek ADC zerinden saysala evrilip bilgisayara aktarlr. Burada sensrn boyutlar ve ADCnin znrl taranan materyalin kalitesi asndan nemlidir. Ik kayna dorusal ve tek boyutlu bir yapya sahiptir. Tarayc ierisinde CCD optik alglayc, yansyan CCD zerine toplayan lens, yansyan CCD zerine tayan aynalar ve tm bu sistemi yatay dzlemde ileri geri hareket ettiren step(adm) motor barndrr.

ekil 118. Tarayc bileenleri

Tarayc Parametreleri znrlk: Birimi dpi(dot per inch=in bana nokta says) ile belirlenir. Bu deer k alglayc CCD sensr zerindeki, alglayc nokta saysn belirler. Tarayclarda, znrlk arttka taranan resim byr. znrlk arttka, adm motor daha kk admlarla dnerek resmin daha ayrntl taranmas salanr. znrlk arttka resme ait bilgide artar. Fotoraf kalitesinde bir resim iin en az 300dpi, bask kalitesi iin ise 72dpi deerleri yeterli olmaktadr. Ama gnmzde bu deerlerden ok daha byk(1200dpi, 2400dpi, 4800, 9600dpi) znrle sahip tarayclar bulunmaktadr. Tarayclarda yatay ve dey znrlk beraber kullanlarak znrlk belirtilir. rnein 1200x2400dpi, 4800x6400dpi gibi. Tarayclarda iki tip znrlk vardr. Bunlardan birisi donanm dieri yazlm znrldr. Burada nemli olan donanm znrldr. znrln yazlmla artmas; donanmn elde ettii piksellerin arasna yazlmla piksel eklenmesi(interpolasyon) ile gerekletirilir. Tarayc seerken asl znrl donanmn destekledii znrlk olarak dikkate alnmas gerekir. ok kk nesneler, yksek znrlkte taranrsa elde edilen resimlerde gzle grlr bozulmalar gzlemlenmitir. Renk Derinlii(Bit Derinlii): CCD sensor, alglad k seviyesini gerilime dntrmektedir. Tabiatta renkler, beyaz ve siyah arasnda dalm gstermektedir. Renk derinlii, alglanan k seviyesinin beyaz ve siyah arasnda ka farkl renkten birisi olacan belirler. Renk derinlii ne kadar fazla ise, taranan resim o kadar daha gereki olacaktr. Aslnda bu deer, tarayc ierisindeki ADC(Analog Dijtal evirici)nin znrldr. rnein bir taraycnn renk derinlii 2 bit olsun. 22=4 yapar. Yani alglanan k seviyesi siyah ile beyaz dahil 4 farkl renkten birisinin deerini alacaktr. Siyah ve beyaz tarama yapan bir taraycnn renk derinlii 1 bittir. Taranan resimdeki tm farkl renkler 21=2 farkl renkle oluturulur. Bu renklerde siyah ve beyazdr. Gnmzde 24, 32, 48, 64 ve 96 bitlik renk derinliine sahip tarayclar bulunmaktadr. 24 bit deeri bile aslnda yksek bir deerdir. Renk derinlii daha ok renkli fotoraflarn taranmasnda nem arz etmektedir. Siyah beyaz dokman veya renk ayrm hassasiyeti o kadar nemli olmayan durumlarda renk derinlii dk olan tarayc tercih edilebilir. Yksek znrlkte taranm bir resmi ayn kalitede grntlemek iin kullanlan ekrannda en az o kadar znrle sahip olmas gerekir. Gnmzde henz 96 bit znrle sahip ekranlar bulunmamaktadr. Arayz: Verilerin tarandktan sonra bilgisayara gnderilmesi aamasnda nemlidir. Arayzn bant genilii ne kadar yksekse aktarm o kadar hzl gerekleir. Gnmzde paralel port, SCSI, USB ve firewire arayzne sahip tarayclar bulunmaktadr. Bahsedilen veriyollarnn bant genilii iin anakart anlatmnda veriyollar konusuna bakabilirsiniz.

TELEVZYON KARTI
Bilgisayardan televizyon izlemek veya radyo dinlemek iin kullanlan karttr. Bu kart yardmyla bilgisayarlar televizyon ilevini hatta daha fazlasn grebilirler. nk TV kartlar, video kayt yapabilme zelliine sahiptir. Gnmzde tm televizyon kartlar uzaktan kumanda yardmyla kontrol edilebilirler. Yaygn TV kart reticilerinden Avermedia, Fly, Pegasus, Forex, Asus, Gigabyte ve skyvision firmalar saylabilir.

ekil 119. Televizyon kart ve uzaktan kumandas TV kartlar zerlerinde tuner denilen ve anten zerinden gelen eitli frekanslara sahip sinyallerden istenen sinyali alp, karma grevini yapan bir bileene sahiptir. rnein havada karasal yayn yapan onlarca kanaln frekans var ve hepsinin frekanslar farkl. Bu frekanslardan izlenmek istenen kanaln frekansnn geiine izin veren ve dierlerini filtreleyen yaplara tuner denir. DSP(dijital iaret ileyici) yardmyla elde edilen bu sinyaller ilenerek ses ve grntden oluan, televizyon sahneleri oluturulur. Gnmzde televizyon yaynlar analog ve dijital olmak zere ikiye ayrlrlar. Analog yaynda tek bir frekans aralna sadece tek bir kanal atanrken, dijital yaynlarda 4 fakl kanal atanabilmektedir. Analog yaynlarda kanallar sinyallerin gcne gre birbirini etkileyebilmektedir. Dijital yaynlarda bu sz konusu deildir. TV Kart eitleri Karasal Yayn Uyumlu(Analog Tunerli): Karasal yaynlara ait sinyalleri alglayan tunerlerdir. Kaydedildiklerinde sktrlmalar gerekebilir. Analog yapya sahiptirler. Uydusal Yayn Uyumlu(Dijital Tunerli): Uydusal yaynlara ait sinyalleri alglayan tunerlerdir. Dijital olarak alrlar. Yayn format MPEG-2 sktrma tekniini kullanr.

oklu Uyumlu(Combo): ki tip oklu uyumlu TV kart vardr. Birincisi ayn tuner zerinde anahtarlama yardmyla karasal ve uydusal geiin yapld kartlar ki bunlara hibrit kartlarda denilir, dieri ise ierisinde ayr ayr analog ve dijital tuner ieren kartlardr. TV Kart Parametreleri Televizyon kartlar hem TV, hem de video kayt cihaz olduu iin TV kart seiminde performans ok nemlidir. TV kartnn grnt kalitesi performansna da baldr. Kartlarn teknik zelliklerine bakarak performanslar hakknda gereki bilgiler edinemezsiniz. Bu konuda desteklenen minumum sistem gereksinimi size yardmc olabilir. Ayn zelliklere sahip kartlarn gsterdii performans farkl olabilmektedir. Bu yzden kart seiminde kullanm tecrbesi nemlidir. Tuner eidi: Karasal yaynlar iin analog, uydusal yaynlar iin dijital ve her ikisi iinde combo tuner ieren kartlar vardr. htiyaca gre seim yaplmaldr. Analog televizyonlar PAL, SECAM ve NTSC standartlarna sahiptir. Bu standartlardan Trkiyede PAL standard kullanlmaktadr. Dnyada farkl lkeler farkl standartlar kullanmaktadr. rnein Amerika ktas lkelerin ounda, NTSC standard kullanlmaktadr. Dijital uydu televizyonlarda kendi DVB(Digital Video Broadcasting) standartlarna sahiptir. Bunlar DVB-S(Uydu), DVB-S2(Uydu srm 2), DVB-T(Karasal), DVB-IPI(nternet protokol), DVBMHP(interaktif hizmetler), DVB-H(Tanabilir cihazlar) ve DVB-C(kablo) standartlardr. Balant arayz: Gnmzde USB, PCI, PCMCIA arayze sahip kartlar bulunmaktadr. Hatta baz televizyon kartlar dorudan ekrana balanarak bilgisayar kasas olmakszn alabilmektedir. Time Shifting: Video kayt tekniidir. Canl yaynlar daha sonra izlenmek zere kaydeden yapdr. Bu sayede canl yayn durdurabilir, hatta geriye alp tekrar izleyebilirsiniz. Sonradan izleme olay, lokal(disk zerinden) olarak gerekleir.

DONANIM SORULARI I
1. Aadakilerden hangisi sadece giri donanmdr. A) Ses Kart B) Klavye C) Yazc D) Ekran 2. Aadakilerden hangisi sadece k donanmdr. A) Ses Kart B) RAM C) TV Kart D) Ekran 3. Aadakilerden hangisi grafik ekranda imleci hareket ettirmek iin kolaylk salar. A) Fare B) Klavye C) Tarayc D) Web CAM 4. Bilgisayara hoparlrn baland donanm hangisidir. A) Ses Kart B) Klavye C) Ekran Kart D) USB 5. Veriler kalc olarak hangisinde saklanr. A) Anakart B) RAM C) CPU D) HDD 6. lemci iin hangisi yanltr. A) Aritmetiksel komutlara sahiptir. B) Mantksal komutlara sahiptir. C) Anakarta uyumlu olmak zorunda deildir. D) En hzl alan donanmdr. 7. Hangisi ilemci iin dorudur. A) Tm donanm birimleri ile ayn hzda haberleir. B) Isnmadan alr soutmaya gerek yoktur. C) Farkl pin yaplarna sahiptirler D) RAM hafzay direk olarak kullanamaz. 8. RAM iin hangileri dorudur. A) Performans bykl ile ters orantldr. B) Farkl tiplerinde pin saylar ayndr. C) Kuzey kprye baldr. D) lemciden daha hzl alr. 9. Hangisi olmadan da bilgisayar iletim sistemini balatr. A) Anakart B) Klavye C) RAM D) HDD 10. Hangisi dorudur. A) nce iletim sistemi sonra bios icra edilir B) Bilgisayara kardeimizin sesini kaydedebiliriz. C) Klavye paralel porta balanabilir. D) USB paralel iletiim yapar. 11. Setup program iin hangisi yanltr. A) Saat ayarlar burada yaplamaz B) Ala ifre koyulabilir. C) Ayarlar CMOS hafzaya yazlr D) Sistemin birok balang parametrelerini ierir. 12. BIOS iin hangisi yanltr. A) Hemen hemen tm donanm denetler B) RAMin bykln hesaplar

C) Ekran kartnn Windows srclerini bulamazsa, ekranda ktlar grnmez D) Flash yada eeprom yapdadr. 13. Hangisi yanltr. A) Tarayc ile yazlar bilgisayara aktarabiliriz. B) WebCAM video ekemez C) Yazc renkli ve siyah beyaz kty ayn kada alabilir. D) l pikseller LCD monitrlerde oluur. 14.Hangisinin band genilii dierlerinden fazladr. A) Ses Kart B) Klavye C) RAM D) CDROM 15.CDROMLAR daki X arpan hangi deeri gsterir. A) 1Mb B) 1.5Mb C) 150Kb D) 100Kb 16. CDROM iin hangisi yanltr. A) 80 dk audio biiminde mzik alabilir. B) Ayn CD de mp3 ile resim dosyas olamaz. C) Farkl zamanlarda zerine kayt destekler. D) IDE sokete balanabilir. 17. Hangisi yanltr. A) Ayn IDE kabloya adet HDD balanabilir. B) CDROM ile HDD ayn IDE kabloya balanabilir. C) Bir bilgisayara 3 adet CDROM balanabilir D) Bir bilgisayara 3 HDD, bir CDROM balanabilir. 18. Hangisi yanltr. A) CDleri DVDROMlar okuyabilir B) CD ye kayt iin CD yazc gereklidir C) CD ler DVD lerden daha az kapasiteye sahiptir. D) CD de veriler sektrlere yazlr 19. Hangisi yanltr. A) Floppy diskler, disketi ifade eder. B) Cd ler disketler den daha pahaldr. C) Disket ile HDDler, manyetik ortama sahiptir. D) Disketlerde veriler sektrlere yazlr. 20. Hangisi yanltr. A) CD lerden bilgisayara iletim sistemi yklenebilir. B) CD ile bilgisayar balatlabilir. C) Flash bellek bilgisayar balatabilir. D) Disket bir bilgisayar balatamaz. DONANIM I 6- C 11- A 7- C 12- C 8- C 13- B 9- B 14- C 10- B 15- C

12345-

B D A A D

16- B 17- A 18- D 19- B 20- D

DONANIM SORULARI II
I HDD II RAM III Flash Bellek Yukarlardan hangileri kalc hafza elemandr. A) Yalnz I B) II - III C) I II D) I - III 2- Aadaki HDD tiplerinden hangisinin kablosu daha incedir. A) IDE B) SCSI C) PATA D) SATA 3- Aadaki HDD tiplerinden hangisi zellikle sunucularda tercih edilir. A) SCSI B) IDE C) PATA D) SATA 4- Aadaki HDD eitlerinden hangisi okuma yazma kafasna sahip deildir. A) SATA B) SCSI C) SSD D) SATA 5I DVD-ROM II DVD-RW III CD-RW IV CD-ROM Yukardakilerden hangisi mutlaka CD okuyabilir. A) Yalnz IV B) II - III C) I IV D) Hepsi 6- Hangisi ilemciler iin yanltr. A) Her ilemci dier ilemcilerin komutlarn altramaz. B) lemcilerin ierisinde tanml komut setleri vardr. C) lemci soutulamazsa bilgisayar kilitlenir. D) FSB, PCI ile haberleme performansn gsterir. 7- Hangisi disk deildir. A) SSD B) Floppy C) USB-HDD D) ROM 8- Hangi veri depolama ortam daha hzldr. A) SATA B) USB Disk C) IDE D) Hafza Kart 9- Yazclardan hangisi daha sesli alr A) Siyah beyaz lazer B) Nokta vurulu C) Pskrtmeli D) Renkli lazer 10- Yazclar iin znrlk ne anlam ifade eder. A) Dakikadaki sayfa yazma adedi B) Birim alana braklacak nokta miktar C) Yazcnn basabildii renk miktar D) Yazcnn maksimum bask(kat) genilii 11- Hangi yazc ayn anda iki ve daha fazla nsha kat yazabilir. A) Siyah beyaz lazer B) Nokta vurulu C) Pskrtmeli D) Renkli lazer 12- USB bellek ile hafza kartlar iin hangisi dorudur. 1-

A) Her ikisi de flash bellek yapdadr. B) letim sistemine haber vermeden karlp taklabilir. C) Manyetik yapya sahiptirler. D) Birlikte her cihazla alabilirler. 13-Hangisi farkldr. A) Flash Bellek B) RAM C) HDD D) Disket 14- Donanmlarn hzn gsteren birim hangisidir. A) Bit B) Mhz C) Byte D) MB 15- Hangisi bykten ke doru sralanmtr. A) Byte-Kilobyte-Megabyte-Gigabyte B) Byte-Kilobyte- Gigabyte-Megabyte C) Gigabyte-Megabyte-Kilobyte-byte D) Megabyte-Kilobyte-Byte-Ggabyte 16- Ekran oluturan noktalardan her birisine ne ad verilir. A) Dot B) Inch C) Piksel D) Mega 17- Telefon hatlar aracl ile bilgisayarlar birbirine balayan donanm hangisidir. A) Ethernet kart B) Modem C) HUB D) Seri port 18- ADSL modem ile bilgisayar aras balant kablosuna ne ad verilir. A) HUB B) Telefon teli C) UTP D) G kablosu 19- ADSL modem hangisini iermez. A) Gateway B) Router C) Switch veya HUB D) Disk 20- Yerel a kurulumu iin hangileri gereklidir. A) Kablo, Ethernet kart ve HUB B) Kablo ve switch C) Router, modem ve HUB D) Switch, kablo ve modem DONANIM II 6- D 11- B 7- D 12- A 8- A 13- B 9- B 14- B 10- B 15- C

12345-

D D A C C

16- C 17- B 18- C 19- D 20- A

DONANIM SORULARI III

1- AGP veriyoluna hangi kart balanr. A) Ses kart B) Ekran kart C) Modem D) TV Kart 2- Gnmz bilgisayarlarnda aadaki yaplardan hangisi bulunmaz. A) PCI B) IDE C) SATA D) ISA 3- PS/2 klavye girii bozulmu bir bilgisayara hangi tip klavye almak gerekir. A) Seri B) USB C) Paralel D) PCI 4- Aadaki arabirimlerden hangisine CDROM balanamaz. A) SATA B) IDE C) COM D)USB 5- Bir HDD ve CDROM paralel balanacaksa hangisi gerekmez. A) ki IDE kablosu B) HDD master ayar C) CDROM Slave ayar D) Her ikisine g kablosu 6- Aadakilerden hangisi anakart zerinde bulunmaz A) Chipset B) Bios C) PS/2 konnektr D) G kayna 7- Aadakilerden hangisi anakart iin yanltr. A) Katmanlardan oluur. B) zerinde veriyollar vardr. C) ki adet PS/2 konnektr vardr. D) Tm donanm birimlerini tmleik olarak barndrr. 8- Anakart iin hangisi geerlidir. A) lemci pin yapsna gre deiiklik arzedebilir B) zerinde chipset taklacak yuvalar vardr. C) IDE ve SATA yuvalar beraber bulunamaz D) Hibiri tmleik olarak modem barndrmaz. 9- Aadakilerden hangisi yanltr. A) Modem kelimesi Modulasyon ve Demodulasyon kelimerinden olumutur. B) ADSL modem Dial-Up modemden daha hzldr. C) ADSL hatlar ses bandn kullanrlar D) Dial-Up modemle internet daha pahaldr. 10- Aadakilerden hangisi ADSL iin yanltr. A) Port saysna gre bilgisayar balanr. B) cret sabittir. C) Ayn anda telefon grmesi yaplamaz D) Dial-Up modemlerden daha pahaldrlar. 11- Monitrler iin znrlk nedir. A) Noktalar aras uzaklk mesafesi B) Gsterilebilecek renk says C) Birim alandaki piksel miktar

D) Ekrann fiziksel boyutlar 12- Aadakilerden hangisi monitrler iin yanltr. A) CRT ler radyasyon yayarlar B) LCD lerde l noktalar olabilir. C) LCD ler daha az renk kabiliyetine sahiptir. D) CRT ler gz daha fazla yorarlar. 13- Ekranlar iin hangisi dorudur. A) ki nokta aral fazla olmal B) znrl en fazla 800x600 olmal C) Kurulum iin mutlaka CD lazmdr. D) Boyutlar in olarak deerlendirilir. 14- 19 in ekran iin hangisi dorudur. A) Ekrann kegen uzunluu 19 intir B) Ekrann ykseklii 19 intir C) En uzunluu 19 intir D) Ekrann alan 19 in x in tir 15- Aadakilerden hangisi dorudur. A) ASCII tablosu karakterlerin saysal karln belirler B) BIOS letim sisteminin paras olarak alr. C) 1 Bayt= 10 bit dir. D) ASCII karakter tablosunda noktalama iaretleri bulunmaz 16- 1024 KB hangisine eittir. A) 1GB B) 1MB C) 24 Byte D) 10 MB 17- Aadakilerden hangisi ile bilgisayara veri girii veya k yaplr. A) Monitor B) Ses kart C) Klavye D) Yazc 18- Aadakilerden hangisi HDD ile ilgili deildir. A) Tampon bellek B) RPM C) Eriim hz D) RPS 19- Aadakilerden hangisi CD ler iin geerli deildir A) Ik(Optik) sistemle alr. B) Sadece bir kez yazlabilir. C) Bo kalan ksmlar asla yazlamaz. D) Kapasitesi 700MB dr. 20- Aadakilerden hangisi CD ve DVD iin geerli deildir. A) DVD 4.7 GB, CD 700MB dr. B) CD lerde X =150KB anlamndadr C) CD ile DVD dn hzlar ayn deildir. D) DVD ler ok az olsada CD lerden kalndr. DONANIM III 6- D 11- C 7- D 12- C 8- B 13- D 9- C 14- A 10- C 15- A

12345-

B D B C A

16- B 17- B 18- D 19- C 20- D

KAYNAKA
Asus.com Atx Specifications Version 2.2, 2003 CD ve DVD Programlamak Onu AYDIN Ouz AYDIN, 2008 ecoustics.com Howstuffworks.com intel.com Intel PC SDRAM Specification, 1999 Kingston Ultimate Memory Guide, 2007 Memorystick.com plasma-lcd-facts.co.uk plazma-lcd.tv qxwujoey.tripod.com/lcd.htm Semiconductor Flash Memory Scaling, Min She, UVIVERSITY OF CALIFORNIA, BERKELEY, 2003 Saysal Haklar Ynetimi stanbul Bilgi n. Yaynlar, 2006 Web Teknikleri, Ebubekir YAAR, Ekin Yaynevi, 2006 wikipedia.org