-1-

B GIO DC V O TO TRNG I HC KINH T TP. H CH MINH

]]]]] ^^^^^

NGUYN VIT TRUNG

PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM

Chuyn ngnh: Kinh t ti chnh ngn hng M s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T

TP.H Ch Minh Nm 2009

-2-

B GIO DC V O TO TRNG I HC KINH T TP. H CH MINH

]]]]] ^^^^^

NGUYN VIT TRUNG

PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM

Chuyn Ngnh: Kinh t ti chnh - Ngn Hng M s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC: GS.TS DNG TH BNH MINH

TP.H Ch Minh Nm 2009

-3-

LI CAM OAN

Ti xin cam oan lun vn PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM l cng trnh nghin cu ca bn thn, c c kt t qu trnh hc tp v nghin cu thc tin trong thi gian qua, di s hng dn ca GS.TS Dng Th Bnh Minh.

Tc gi lun vn Nguyn Vit Trung

-4-

DANH MC CH VIT TT
DNNN MTN KBNN NHTM NHT NSNN OTC Hose TPCP TPCQP TPDN TTCK HNX UBCKNN Doanh nghip Nh nc nh mc tn nhim Kho bc Nh nc Ngn hng thng mi Ngn hng Trung ng Ngn sch Nh nc Th trng chng khon phi tp trung S giao dch chng khon Thnh ph H Ch Minh Tri phiu chnh ph Tri phiu chnh quyn a phng Tri phiu doanh nghip Th trng chng khon S giao dch chng khon H Ni y ban chng khon Nh nc

-5-

DANH MC CC BNG
Bng 2.1: Lm pht, cung tin v GDP (%) Bng 2.2: Kt qu u thu qua TTGDCK TP.HCM 2000 2004 Bng 2.3: Kt qu u thu qua TTGDCK H Ni 2005 2007(vt: t ng) Bng 2.4: Kt qu pht hnh tri phiu chnh ph qua bo lnh t 2000-2006 Bng 2.5: Kt qu huy ng vn qua th trng tri phiu Chnh Ph Bng 2.6: Tnh hnh pht hnh tri phiu th TP.HCM 2003-2007 (vt: t ng) Bng 2.7: Kt qu pht hnh tri phiu ca cc t chc tn dng 2000 - 2004 Bng 2.8: Mt s t pht hnh tri phiu nm 2007 Bng 2.9: Kt qu nim yt tri phiu thi k 2000 - 2004

DANH MC CC HNH
Hnh 1.1: M hnh cc ch th trn th trng tri phiu Hnh 1.2: Th trng tri phiu Malaysia Hnh 1.3: Th trng TPCP Singapore (t S$) Hnh 2.1: Biu lm pht Vit Nam (1/2006-11/2008) Hnh 2.2: ng cong li sut chun ca th trng tri phiu ni t Vit Nam: Hnh 2.3: Chnh lch li sut gia tri phiu k hn 2 nm v 10 nm. Hnh 2.4: Quy m tri phiu ni t so vi GDP (%) Hnh 2.5: Quy m v c cu cc k hn tri phiu nt t chnh ph Vit Nam Hnh 2.6: Gi tr giao dch TPCP/Gi tr nim yt mt s th trng so vi Vit Nam Hnh 2.7: Gi tr tri phiu chnh quyn a phng pht hnh t 2003-2007 Hnh 2.8: T s vng quay tri phiu chnh ph

-6-

MC LC
Chng 1: C S L LUN V TH TRNG TRI PHIU

Trang

1.1. L lun c bn v tri phiu............................................................................3 1.1.1. Khi nim v c im ca tri phiu. 3 1.1.2. Phn loi tri phiu. .4 1.1.3. Li sut tri phiu..5 1.1.4. Nhc im ca tri phiu.. 5 1.2. Th trng tri phiu. 6 1.2.1. Khi nim v phn loi th trng tri phiu... 6 1.2.2. Cc phng thc pht hnh tri phiu vo th trng..7 1.2.3. Cc ch th tham gia th trng tri phiu7 1.2.4. Cc tiu ch pht trin th trng tri phiu bn vng12 1.3. Vai tr ca th trng tri phiu i vi s pht trin kinh t..13 1.3.1. Vai tr ca th trng tri phiu i vi s pht trin ca nn kinh t..13 1.3.2. Vai tr ca th trng tri phiu i vi hot ng ca doanh nghip..15 1.3.3. Vai tr ca th trng tri phiu i vi cc ch th u t...17 1.4. Khi qut th trng tri phiu cc nc.17 1.4.1. Quy m giao dch th trng tri phiu Chu .17 1.4.2. Quy m giao dch v kinh nghim pht trin th trng tri phiu Malaysia20 1.4.3. Quy m giao dch v kinh nghim pht trin th trng tri phiu Singapore23 1.4.4. Bi hc kinh nghim v pht trin th trng tri phiu cc nc Chu 26 Kt lun chng I28

Chng 2: THC TRNG TH TRNG TRI PHIU VIT NAM 2.1. Khi qut thc trng kinh t Vit Nam. 29 2.1.1. Thc trng kinh t v m.29 2.1.2. Thc trng hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip31 2.2. Thc trng pht trin th trng tri phiu Vit Nam32

-7-

2.2.1. C s php l cho vic pht trin th trng tri phiu Vit Nam..32 2.2.2. Thc trng vn hnh th trng TPCP Vit Nam...........................................33 2.2.2.1. Thc trng cc phng thc pht hnh tri phiu chnh ph...................35 2.2.2.2. Th trng tri phiu chnh quyn a phng............................................41 2.2.3. Th trng tri phiu doanh nghip................................................................44 2.2.3.1. Th trng pht hnh tri phiu doanh nghip...........................................44 2.2.3.2. Hot ng nim yt v giao dch ca tri phiu doanh nghip................51 2.2.3.3.Nhng u im ca ca knh huy ng vn thng qua vic pht hnh tri phiu i vi doanh nghip54. 2.2.3.4. Nhng tn ti ca th trng tri phiu doanh nghip .............................56 2.3. nh gi chung v th trng tri phiu Vit Nam.....................................57 2.3.1. u im...........................................................................................................57 2.3.2. Tn ti.............................................................................................................58 Kt lun chng II..................................................................................................62

Chng 3: CC GII PHP PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM 3.1. Quan im v nh hng pht trin th trng tri phiu Vit Nam n nm 2020.........................................................................................................63 3.1.1. Quan im pht trin.......................................................................................64 3.1.2. nh hng pht trin.....................................................................................64 3.2. Cc gii php pht trin th trng tri phiu Vit Nam............................65 3.2.1.Hon thin khun kh php l cho th trng tri phiu.................................65 3.2.2. Pht trin th trng tri phiu chnh ph.......................................................67 3.2.2.1.i vi tri phiu Chnh ph........................................................................67 3.2.2.2.i vi tri phiu chnh quyn a phng.................................................69 3.2.3. a dng ha cc loi tri phiu doanh nghip..............................................70 3.2.4. Cc gii php mang tnh k thut ca th trng...........................................72 3.2.4.1. Xy dng c ng cong li sut chun.72

-8-

3.2.4.2. Khuyn khch s pht trin h thng nh mc xp hng tn nhim chuyn nghip.75 3.2.4.3. Pht trin h thng giao dch tri phiu chuyn bit79 3.2.4.4. Chun ha h thng thng tin cng b, n gin ha cc th tc pht hnh tri phiu81 3.2.4.5. a dng ha cc ch th pht hnh tri phiu82 3.2.4.6. Nng cao nhn thc v chng khon ni chung v tri phiu ni ring cho cc doanh nghip v cng chng u t..82 Kt lun chng III83 KT LUN..84 TI LIU THAN KHO...85 PH LC ....................................................................................................................

-9-

PHN M U
TNH CP THIT CA TI Trong nhng nm va qua, nn kinh t Vit Nam lin tc tng trng vi tc cao, trung bnh t 7 7,5%/nm. Mc d vy Vit Nam vn cn l mt nc ang pht trin. Chnh v vy dp ng nhu cu tng trng ca nn kinh t trong thi gian n, mc tiu u t cn chim n trn 30%/GDP mi nm. p ng yu cu ny cn huy ng tng ha nhiu ngun vn ti tr. Mt trong nhng ngun ti tr chnh l vic pht trin th trng tri phiu trong tng th s pht trin th trng vn. Hn lc no ht, trc thc trng bi chi ngn sch lin tc din ra trong thi gian qua cng nh trong nhng nm n th knh huy ng vn b p cho s thm ht ny chnh l vic pht hnh tri phiu chnh ph. Trong s pht trin nn kinh t, nhu cu vn t ra cho Chnh ph mt s quan tm c bit pht trin. Pht trin th trng vn Vit Nam, trong th trng chng khon ng vai tr ch o, y l knh dn vn nhanh pht trin nn kinh t t nc. Tnh n nay, th trng chng khon Vit Nam hot ng c gn tm nm, c nhng bc pht trin c v quy m v cht lng hng ha, tin ti ph hp vi c ch th trng v thng l quc t. Tuy nhin, bn cnh cc hot ng mua bn giao dch c phiu si ng th th trng tri phiu vn cha tht s thu ht c cc nh u t quan tm nht l cc nh u t c t chc. Hin nay d th trng tri phiu c chuyn bit ha trn sn HNX nhng quy m v mc giao dch ca th trng ny vn cn qu nh v yu. So vi th trng c phiu c nhng pht trin vt bc th th trng tri phiu vn cn ang b ng. Pht trin th trng tri phiu Vit Nam tr thnh knh huy ng vn nhanh v hiu qu, gii quyt cc nhu cu vn cho cc d n u t v b p thm ht ngn sch ca Chnh ph, p ng nhu cu vn phc v cho qu trnh sn xut v ti sn xut m rng ca cc doanh nghip cng nh to thm hng ho cho th trng v nh u t. Mun vy, cn phi phn tch tm hiu nguyn nhn thc trng ca hot ng th trng tri phiu Vit Nam trong thi gian qua c th a ra cc gii php trg tm v mang tnh t ph cho s pht trin ny. Chnh v vy, tc gi nghin cu ti: PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM

- 10 -

MC CH NGHIN CU Phn tch thc trng vn hnh th trng tri phiu Vit Nam trong thi gian qua nh gi ngun hng ha trn th trng c a dng p ng cho nhu cu ca th trng khng. Mc khc qua qu trnh phn tch nhng nguyn nhn t thc trng th trng tri phiu Vit Nam ti mun gii quyt cc tn ti ny a th trng pht trin ngang tm vi cc th trng cc nc trong khu vc. Nhng gii php c a ra u da trn qu trnh phn tch nhng tn ti ca th trng tri phiu Vit Nam hin nay. I TNG V PHM VI NGHIN CU Lun vn nghin cu th trng tri phiu trn lnh th Vit Nam v m hnh vn hnh th trng tri phiu mt s nc trn th gii c bi hc cho cc gii php c a ra. Th trng tri phiu trong phm vi nghin cu ca lun vn l th trng tri phiu trung v di hn ca nh nc v doanh nghip cho u t pht trin. Lun vn nghin cu hot ng ca th trng tri phiu Vit Nam t nm 2001 n 2008. CC KT QU NGHIN CU CA TI ti tng hp tng i h thng v y s liu hot ng ca th trng tri phiu Vit Nam t nm 2001 n 2008. Trn c s phn tch, nh gi s pht trin ca th trng tri phiu Vit Nam. xut mt s gii php ch yu pht trin th trng tri phiu Vit Nam n nm 2020. PHNG PHP NGHIN CU gii quyt cc mc ch m ti hng n, tc gi vn dng l thuyt cc mn hc v Th trng ti chnh lm nn tng l lun; bn cnh tc gi s dng phng php thng k lch s v phng php tng hp, phn tch nh gi v tnh hnh hot ng ca th trng tri phiu Vit Nam; vn dng kinh nghim ca cc nc trn c s pht trin th trng tri phiu lm c s xut cc gii php ph hp, nhm thc y s pht trin th trng tri phiu Vit Nam. Ngoi phn m u v kt lun, ti c chia thnh ba chng: Chng I: C s l lun v th trng tri phiu Chng II: Thc trng th trng tri phiu Vit Nam. Chng III: Gii php pht trin th trng tri phiu Vit Nam.

- 11 -

Chng 1:

C S L LUN V TH TRNG TRI PHIU

1.1. L LUN C BN V TRI PHIU 1.1.1. Khi nim v c im ca tri phiu C rt nhiu khi nim khc nhau v tri phiu t cc nh kinh t trong v ngoi nc. Tuy nhin, tu trung li khi nim v tri phiu thng c cp n nh l s th hin cam kt ca ngi pht hnh s thanh ton mt s tin xc nh vo ngy xc nh trong tng lai vi mt mc li sut no , cc tri phiu thng c mnh gi, ngy o hn v li sut. Khi thc hin vic mua tri phiu, ngi mua tri phiu c xem nh cho t chc pht hnh vay mt khon tin v tri phiu l bng chng th hin lin h gia ngi cho vay (ngi mua tri phiu) v ngi i vay (t chc pht hnh tri phiu), v n c xem l mt loi chng khon n. Thng thng, thi gian pht hnh tri phiu ti thiu l mt nm. Cc loi chng khon n khc vi thi hn thanh ton di mt nm gi l tn phiu. Mt tri phiu thng thng c ba c trng chnh: Mnh gi: Khc vi c phn, mnh gi tri phiu l yu t c xc lp rt r rng, v y l c s t nn mng cho cc quan h ngha v sut chiu di tn ti ca tri phiu. Mnh gi tri phiu thng c nh chun cc s chn, ty theo gi tr ng bc mi nc, ng thi cng l gip cho vic giao dch thun tin. Mi th trng s c nhng mnh gi c chung nht v c khuyn khch s dng. Li sut: y l thnh t xc nh quyn li v thu nhp nh k, phn cng cho ngi s hu tri phiu ch n. N cng l trch nhim v ngha v ca t chc pht hnh cam kt thanh ton cho cc tri ch khi n hn. Thi hn: Vi tt c cc loi tri phiu bnh thng, vic hon tr li tin gc s c thc hin vo ngy o hn (maturity). Ngy o hn l c s quan trng xc nh cc k tr li.

- 12 -

1.1.2. Phn loi tri phiu Vic phn loi tri phiu ty thuc vo cch tip cn khc nhau. in hnh: Theo ch th pht hnh: Tri phiu chnh ph L loi chng khon do B Ti chnh pht hnh nhm mc ch s dng b p thiu ht ngn sch nh nc, cho u t pht trin v c Chnh ph m bo, c mnh gi, c k hn c li, xc nhn ngha v ca chnh ph i vi ngi s hu tri phiu. Tri phiu chnh quyn a phng: L loi giy t ghi n do a phng pht hnh nhm huy ng vn xy dng c s h tng nh trng hc, bnh vin, h thng in nc v cc d n khc phc v cho mc ch cng cng ti a phng. Tri phiu doanh nghip: L mt cng c vay n c k hn, c mnh gi, c li do cc doanh nghip pht hnh nhm huy ng vn trung v di hn u t m rng qui m sn xut v i mi thit b, cng ngh ca doanh nghip. Khi mua tri phiu loi ny, nh u t s tr thnh ch n ca doanh nghip.

Theo hnh thc pht hnh: Tri phiu c pht hnh theo mnh gi: L loi tri phiu m ngi s hu tri phiu phi tr cho ngi pht hnh mt s tin bng ng mnh gi tri phiu c c tri phiu ng thi ngi s hu tri phiu s nhn c mt cam kt chi tr li nh k v nhn li s vn gc bng ng mnh gi tri phiu khi o hn t ngi pht hnh. Tri phiu c pht hnh theo hnh thc chit khu (discount): L loi tri phiu khng c k lnh li. Nh u t s mua tri phiu ny vi gi thp hn mnh gi, tin li tri phiu chnh l phn chnh lch gia gi mua v mnh gi.

Theo i tng s hu: Tri phiu k danh: L loi tri phiu c ghi tn c quan, n v, c nhn s hu tri phiu (gi l ngi mua tri phiu) trn chng ch tri phiu hoc ng k ti c quan pht hnh tri phiu. Dng ghi danh c s dng ph bin hin nay l hnh thc ghi s, tri phiu ghi s hon ton khng c dng vt cht, quyn s hu c xc nhn bng vic lu gi tn v a ch ca ch s hu tri phiu trn my tnh.

- 13 -

Tri phiu v danh: L loi tri phiu khng ghi tn ngi mua tri phiu trn chng ch tri phiu hoc khng ng k ti c quan pht hnh tri phiu. Ngi cm gi tri phiu chnh l ngi s hu tri phiu.

Theo thi hn pht hnh tri phiu: thng thng tri phiu c nhiu k hn khc nhau v c chia thnh tri phiu ngn hn, trung hn v di hn.

1.1.3. Li sut tri phiu Li sut ca cc tri phiu rt khc nhau ty theo vic la chn ca ch th pht hnh. C th pht hnh theo li sut c nh hay li sut th ni. Tuy nhin d di hnh thc no th li sut tri phiu chu tc ng bi cc yu t: Cung cu vn trn th trng tn dng. Lng cung cu vn li tu thuc vo chu k kinh t, ng thi chnh sch ca ngn hng trung ng, mc thm ht ngn sch ca chnh ph v phng thc ti tr thm ht . Mc ri ro ca mi nh pht hnh v ca tng t pht hnh. Cu trc ri ro ca li sut s quy nh li sut ca mi tri phiu. Ri ro cng ln, li sut cng cao. Lm pht v mc trt gi ca nn kinh t. Lm pht gy nn s thay i gi tr, sc mua ca tin t. T gy nn nhng thit hi nht nh cho cc nh u t tri phiu. Lm pht cng cao, li sut thc ca tri phiu cng gim, do vy lm mt gi tr ca tri phiu. Tri phiu Chnh ph c coi l an ton nht (theo ngha l khng c kh nng khng c thanh ton) nhng vn c ri ro lm pht. Ngay c tri phiu c li sut th ni vn c th phi gnh chu ri ro lm pht nu li sut khng phn nh ht lm pht. Lm pht cng cao th ri ro u t tri phiu cng cao. Trong bi cnh lm pht cao m bo li sut thc dng th li sut tri phiu phi tng. Thi gian o hn ca tri phiu. Nu cc tri phiu c mc ri ro nh nhau, nhn chung thi gian o hn cng di th li sut cng cao.

1.1.4. Nhc im ca tri phiu : Tri phiu l mt cng c n m cc ch th c th s dng n huy ng vn trn th trng ti chnh theo nguyn tc c hon tr. Chnh c im ny cho thy, ch th pht hnh tri phiu phi c ngha v chi tr trong tng lai v tin li v vn gc cho cc nh u t nm gi (cc tri ch). Nu ch th pht hnh

- 14 -

khng c kh nng hay mt kh nng chi tr trong tng lai s tc ng n kh nng thu hi vn u t ca cc tri ch. Nim tin ca cc tri ch vo h thng ti chnh s gim i nht l trong trng hp ch n l chnh ph. Vic pht hnh n c th c da trn nim tin (khng cn ti sn m bo) hay thm ch c ti sn m bo nhm mc ch huy ng vn thc hin u t pht trin. Chnh ph pht hnh n b p bi chi ngn sch, nhm thc hin nhng d n u t pht trin nn kinh t hay thm ch l an sinh x hi. Doanh nghip pht hnh tri phiu cng huy ng vn p ng nhng nhu cu u t pht trin. Mi ch th pht hnh c nhng mc ch s dng vn khc nhau. Nu vic s dng vn huy ng t tri phiu ny khng s dng c hiu qu th u e da n kh nng tr n ca ch th pht hnh. Cc tri ch s gp ri ro trong vic thu hi vn. Tuy nhin, nu cc d n u t c hiu qu th vic s dng n s khuch i li ch cho cc ch th pht hnh. Doanh nghip th gia tng li nhun, chnh ph th gia tng ngun thu trong tng lai cho ngn sch. Chnh v vy, vic pht hnh tri phiu cn c nhng iu kin nht nh, cn c c ch gim st vic s dng ng vn huy ng ny trnh tnh trng s dng khng ng mc ch pht hnh v s dng khng hiu qu. Bi hc khng hong n ca cc nc Chu M Latinh l mt minh chng trong qu kh. Tm li, vic s dng n to ra nhiu ri ro cho chnh cc ch th pht hnh, cho nh u t v cho c h thng ti chnh. 1.2. TH TRNG TRI PHIU 1.2.1. Khi nim v phn loi th trng tri phiu Th trng tri phiu l th trng thc hin giao dch, mua bn cc loi tri phiu do chnh ph hoc doanh nghip pht hnh. Th trng tri phiu c th c phn thnh: Th trng s cp: L th trng thc hin giao dch, mua bn tri phiu pht hnh ln u. Mc ch ca th trng ny l phc v nhu cu huy ng vn di hn cho chnh ph hoc cng ty. C mt s hnh thc pht hnh ch yu nh sau: Pht hnh thng qua Kho bc nh nc i vi TPCP. Pht hnh qua cc i l l nhng nh ch ti chnh trung gian Bo lnh pht hnh. u thu qua Ngn hng nh nc v Trung tm giao dch chng khon.

- 15 -

Th trng th cp: L th trng giao dch, mua bn cc loi tri phiu pht hnh. Mc ch ca th trng th cp l cung cp kh nng thanh khon cho tri phiu c pht hnh trn th trng s cp. Mc d khng trc tip huy ng vn di hn nhng th trng th cp ng vai tr rt quan trng. Khng c th trng th cp php trin, th trng s cp kh thu ht c nh u t v h lo ngi khng th chuyn i tri phiu thnh tin mt khi cn thit. Th trng th cp gm: Th trng tp trung: l th trng m cc tri phiu c giao dch theo phng thc khp lnh hoc tha thun ti mt a im tp trung l S giao dch chng khon. Th trng khng tp trung (OTC): L th trng khng c a im c th, tri phiu ch c giao dch trc tip thng qua cc nh mi gii tri phiu.

1.2.2. Cc phng thc pht hnh tri phiu vo th trng C mt s hnh thc pht hnh ch yu nh sau: Pht hnh thng qua Kho bc nh nc i vi TPCP. Pht hnh qua cc i l l nhng nh ch ti chnh trung gian Bo lnh pht hnh. u thu qua Ngn hng nh nc v Trung tm giao dch chng khon. y l hnh thc pht hnh ph bin nht trn th gii cng nh Vit Nam.

1.2.3. Cc ch th tham gia th trng tri phiu a. Nh pht hnh: Thnh phn chnh l chnh ph, doanh nghip v cc t chc ti chnh khc u c xp vo loi TPDN Chnh ph: Chnh Ph Trung ng v cc Chnh Quyn a Phng l mt trong nhng ch th pht hnh nhiu nht ca th trng. iu ny l d hiu v khng phi lc no Chnh Ph cng c th b p s thiu ht vn xy ra kh thng xuyn trong chi tiu ca mnh bng cch yu cu ngn hng trung ng in tin. Cho nn vic huy ng bng cch pht hnh tri phiu l cch lm ph bin nht. Chnh ph tham gia th trng tri phiu, cung cp hng ha ra th trng thng qua pht hnh tri phiu (tri phiu chnh ph, tri phiu chnh quyn a phng, tri phiu

- 16 -

cng trnh) nhm huy ng vn t cc t chc v cc tng lp dn c phc v cho nhu cu chi tiu ca Chnh ph. Hnh 1.1: M hnh cc ch th trn th trng tri phiu

Nh pht hnh

Trung gian thi trng

Nh u t

Cc nh iu hnh th trng
Cc doanh nghip: Vic thiu vn trong u t v m rng sn xut kinh doanh l iu thng thy trong hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. Khng phi lc no cng c th d dng gii quyt vn thiu vn bng cch vay ngn hng. Hn na khi mun m rng kinh doanh, u t vo trang thit b, my mc c s vt cht th doanh nghip thng cn nhng khon vn ln v thng phi mt thi gian rt nhiu nm thu hi vn. Do vy, pht hnh tri phiu vay vn l mt trong nhng cch ph bin v hiu qu m cc doanh nghip thng s dng t c mc tiu ca mnh.

b.

Nh to lp th trng: chnh l cng ty chng khon, nh mi gii giao dch. H chp nhn ng ra gnh chu tn tht khi nm gi mt lng chng khon nht nh nhm thc y th trng pht trin. Do h lun i mt vi ri ro li sut. V vic s dng cc cng c ti chnh phi sinh s gip h ngn nga ri ro. Nh to lp th trng thc hin cc giao dch cho nh u t. Do vy h phi c khi lng tri phiu bn nu nh u t mun mua tri phiu v ngun vn thanh ton nu nh u t mun bn trc hn.

Cc giao dch tri phiu thng c khi lng v gi tr ln nn thi gian tin hnh thng lu hn giao dch c phiu. Bn cnh , mt nh to lp th trng thng thng d c vn ln n u cng rt kh c th m bo tin hnh c tt c cc giao dch bng lng chng khon ca mnh, v cng khng th m bo lun tm kim c cc lnh t i ng cn thit ca khch hng. Do pht sinh ra vic cn c mt hnh thc to lp th trng th hai, l cc nh mi gii - giao

- 17 -

dch ni b. y l mt hnh thc t chc tn ti trong cc th trng tri phiu v cc th trng OTC sn phm phi sinh, nhng t chc ny ng vai tr nh nhng trung gian gia cc cng ty mi gii chnh trn th trng vi mc ch h tr, thc y cc giao dch ni b gia cc t chc ny. i tng giao dch ca h l cc cng ty mi gii khc, cc nh mi gii khc, cc t chc nhn qun l danh mc u t, tn thc. c. Nh u t: L nhng ngi trc tip mua cc chng khon do cc ch th pht hnh cung cp. C hai ch th u t, l cc nh u t c nhn v cc nh u t c t chc. Cc nh u t c nhn thng l nhng h gia nh, nhng ngi c vn tit kim hay tch ly c, thay v gi ngn hng, h em mua tri phiu hi vng nhn c tin li v cc khon chnh lch gi khi bn tri phiu i. Cn i vi nh u t c t chc bao gm cc qu u t, qu hu tr, cng ty bo him, ngn hng l nhng t chc c kin thc v chuyn su v chng khon. Cc t chc u t s dng s tin huy ng c t dn chng u t vo tri phiu nhm thu li nhun. i a s cc tri phiu c nm gi bi cc hip hi nh cng ty ti chnh, cng ty bo him, qu hu bng, ngn hng, qu u t v qu tng h. M, cc c nhn ring l nm gi khong 10% th trng. i vi cc t chc u t, vic tham gia vo th trng tri phiu nhm a dng ha cc khon u t, tm kim li nhun ti a. S c mt ca cc t chc u t trn th trng gp phn vo vic pht trin nn kinh t. Cc t chc u t c kh nng huy ng vn nhn ri ln trong cng chng, do kh nng giao dch ca cc t chc u t trn th trng vi mc ch kinh doanh l rt ln. Hn na cc t chc u t c kh nng s dng vn linh hot nn vn thu c li nhun nhiu hn so vi nh u t c nhn. Trong trng hp ch th pht hnh bn khng ht chng khon th cc t chc u t c nhim v mua ht phn cn li. iu ny gp phn lm gia tng tnh thanh khon cho chng khon trn th trng th cp. Mt khc, cc t chc u t l nhng ngi am hiu cc cng c phng nga ti chnh nh hp ng quyn chn, hon i li sut hay hp ng giao sau, k hn. Do kh nng vic qun tr ri ro ca cc t chc u t rt tt.

- 18 -

d.

Vic thc hin u t ca cc t chc u t lun xem xt tnh ph hp v vng i ti sn v khon n lin quan.

Cc t chc ti chnh trung gian: Khng ging nh th trng hng ha thng thng, ni hot ng mua bn thng c din ra trc tip, th trng tri phiu i hi phi c t chc ti chnh trung gian nhng t chc ng gia ngi mua v ngi bn. T chc bo lnh pht hnh: L t chc ng ra gip t chc pht hnh thc hin cc th tc trc v sau khi cho bn tri phiu nh chun b h s xin php pht hnh, phn phi bo lnh pht hnh gm hai khu c bn l t vn ti chnh v phn phi chng khon. Thng thng pht hnh tri phiu, t chc pht hnh cn phi c c s bo lnh ca mt hay nhiu t chc bo lnh pht hnh. Nu t chc pht hnh l mt cng ty nh v s lng pht hnh tri phiu khng ln th ch c mt t chc bo lnh pht hnh. Nu l mt cng ty ln v s lng pht hnh vt qu kh nng ca mt t chc bo lnh th cn phi c mt t hp bo lnh pht hnh bao gm mt hoc mt s t chc bo lnh chnh v mt s t chc bo lnh pht hnh thnh vin.

Cc t chc bo lnh pht hnh c hng ph bo lnh hoc mt t l % hoa hng nht nh trn s tin thu c t t pht hnh. Ph bo lnh pht hnh chnh l mc chnh lch gia gi bn chng khon cho nh u t v s tin t chc pht hnh nhn c. i din ngi s hu tri phiu: i din ngi s hu tri phiu l t chc rt quan trng khi pht hnh tri phiu. T chc ny thay mt nhng ngi s hu tri phiu ca t chc pht hnh tin hnh m phn cc vn lin quan n quyn li ca tri ch vi t chc pht hnh. Nhng quyn li ny bao gm quyn hng li, quyn c thanh ton vn gc khi cng ty b ph sn, gim st cc cam kt v vay n ca t chc pht hnh.

Thng thng trc khi tin hnh mt t pht hnh tri phiu ra cng chng, t chc pht hnh phi tm c mt t chc ng ra lm i din ngi s hu tri phiu v k hp ng vi t chc ny. i din ngi s hu tri phiu s c hng ph do t chc pht hnh tri phiu tr ty theo khi lng tri phiu pht hnh. M, cc t pht hnh tri phiu bt buc phi c i din ngi s hu tri phiu. Tuy nhin mt s th trng mi ni th khng nht thit phi c i din ngi s hu tri phiu khi c cc cng ty nh mc tn nhim v vic ch

- 19 -

nh i din ngi s hu tri phiu ch phi thc hin trong trng hp pht hnh tri phiu c bo m. Cc t chc kinh doanh tri phiu: Cc t chc ti chnh trung gian c kinh doanh tri phiu theo quy nh ca php lut. Cc t chc ny ch yu hot ng trn th trng th cp, c chc nng lm trung gian mi gii cho cc t chc, c nhn c nhu cu mua bn tri phiu hng ph mi gii v thc hin cc giao dch mua bn tri phiu cho chnh mnh kim li. Cc t chc kinh doanh tri phiu ny cn cung cp cho khch hng cc dch v khc nh t vn u t, hay cc dch v khc c lin quan n hot ng giao dch tri phiu. Cc t chc kinh doanh tri phiu c vai tr rt quan trng trong vic m bo tnh thanh khon ca tri phiu trn th trng. Cc t chc nh mc tn nhim: y l t chc c hnh thnh nhm mc ch nh gi mc tn nhim ca cc t chc pht hnh v xp hng theo mc ri ro mt kh nng thanh ton cc nh u t c c nhng thng tin cn thit, trn c s a ra cc quy nh u t cn thit, ch yu l trong trng hp u t vo tri phiu.

Thang im nh gi mc tn nhim ca cc cng ty xp hn tn nhim: Moodys Aaa Aa A S&P AAA A A Ni dung im ti cao. Khon n ca cng ty c nh gi vo hng mnh nht, c kh nng thanh ton c gc v li cc mnh im cao. Mc ny c nh gi l cao trong vic tr n c gc v li,ch khc vi mc trn rt nh im trung bnh kh. Khon n ny c nh gi l c kh nng thanh ton n gc mnh, nhy cm hn vi cc tc ng bt li ca iu kin v hon cnh kinh t so vi cc nhm trn. im trung bnh. Khon n ny c nh gi l c kh nng va mnh hon tr n gc v li, nhy cm mnh hn trc cc tc ng bt li ca cc iu kin v hon cnh so vi cc nhm trn. im u c. Khon n ny c nh gi l t ri ro v n, song li phi i mt vi kh nng thanh ton gc v li thp do nhng iu kin ti chnh kinh t bp bnh ca nh pht

Baa

BBB

Ba

BB

- 20 -

hnh. B Caa BB CCC im u c r rang.khon n ny d b ri ro ph sn hn, nhng hin ti n vn c kh nng thanh ton c gc v li. Khon n ny c nh gi l c kh nng ri ro v n ln,vic thanh ton gc v li ph thuc vo iu kin ti chnh, kinh t ca nh pht hnh. Khon n ny c tnh cht u c cao nhng li thng b v n hoc nhng khim khuyt ng lu khc. Khon n c xc nh mc tn nhim ny c kh nng thanh ton c gc v li thp, kh nng v n ln. Khon n ny c kh nng v n cc ln, hoc s b v n khi n hn thanh ton.

Ca C

CC C D

e.

Cc nh iu hnh th trng: Chnh ph c trch nhim thit lp cch o lng kinh t v m v khung php l tt nhm to ra mi trng pht trin lnh mnh. Thc hin vic gim st hot ng th trng, pht hin trng hp gian ln trong giao dch cnh bo cho nh u t, n nh th trng. S giao dch chng khon: cung cp ni giao dch cho cc chng khon pht hnh v thc y vic nim yt cc t pht hnh mi.

1.2.4. Cc tiu ch pht trin th trng tri phiu bn vng C cc nh to lp th trng. Mt th trng tri phiu bn vng l mt th trng m trong c y cc ch th tham gia vo th trng. Cc ch th ny bao gm cc nh u t, cc nh ch ti chnh trung gian, cc t chc nh mc tn nhim, c quan thanh ton, b tr v lu k, nh qun l th trng Quy m tham gia ca nh u t phi ln c nh vy li sut t thu mi mang tn i din cho th trng. Tnh thanh khon tri phiu, sn giao dch. Th trng tri phiu cn c mt sn giao dch to tnh thanh khon cho tri phiu. Cc tri phiu cn c chun ha v thi hn, li sut d dng c nim yt. Khi tnh thanh khon tri phiu c ci thin, cc nh u t mi cm nhn c sc hp dn tham gia vo th trng. Mc huy ng vn tng xng vi nn kinh t. Th trng tri phiu c to lp nhm mc ch huy ng vn cho nn kinh t. Do , vic pht trin th trng tri phiu mt cch hiu qu s l mt knh khai thng dng vn v a dng vn huy ng vo hot ng u t, sn xut kinh doanh. Chnh v

- 21 -

vy, mt th trng tri phiu pht trin phi l mt th trng cho php cc ch th i vay vn trn th trng mt cch d dng. Li sut tri phiu nh hng cho chnh sch li sut. Tri phiu khng nhng l cng c huy ng vn m cn l mt cng c quan trng i vi chnh sch li sut. cc nc pht trin, li sut TPCP c xem nh l mc chun hnh thnh li sut ca cc cng c khcT hnh thnh nn ng cong li sut chun. H thng lut php hon chnh. Bt c mt cng c ti chnh no cng cn n mt h thng php l nhm bo m cho s pht trin bn vng. Cc vn bn php lut quy nh v cc yu cu pht hnh tri phiu, c ch hot ng ca th trng tri phiu; trch nhim v ngha v ca mi thnh vin trn th trng; x l cc tranh chp; hnh thc thanh ton, i tng tham gia u thu.

1.3. VAI TR CA TH TRNG TRI PHIU I VI S PHT TRIN KINH T S xut hin ca th trng tri phiu trong h thng th trng ti chnh l mt yu t khch quan v gp phn lm ng b ha cc khu vc th trng. Vai tr ca th trng tri phiu th hin ch: 1.3.1.Vai tr ca th trng tri phiu i vi s pht trin ca nn kinh t Th trng tri phiu l knh huy ng vn nhanh chng v hiu qu. Th trng tri phiu l mt b phn ca th trng vn trung v di hn, thc hin chc nng ca th trng ti chnh l cung cp ngun vn trung, di hn cho nn kinh t. y l th trng c kh nng huy ng cc ngun vn phn tn, tm thi nhn ri trong ton x hi vo cng cuc u t.

i vi nh nc, ton b cc khon chi tiu u trng ch vo cc khon thu ca ngn sch (trong ch yu l ngun thu t thu), nhng khi ngn sch thu khng chi, ngn sch Nh nc lun ng trc nguy c thm ht. Chnh ph rt cn ngun ti chnh gii quyt nhu cu vn cho cc d n u t v b p thiu ht ngn sch quc gia. Ti tr bng cch in tin rt d trin khai nhng thng li hu qu kh lng c trc mt ln lu di, c cho mi thnh phn kinh t, dn c v Chnh ph. V vy Chnh ph phi huy ng vn thng qua vic pht hnh tri phiu. Ty theo mc ch s dng, Chnh ph c th pht hnh tri phiu ni t hay ngoi t v vi cc k hn khc nhau.

- 22 -

Th trng TPCP pht trin gip Chnh ph thc hin chnh sch tin t. Trn th trng vn, tri phiu l mt hng ha quan trng, c bit l TPCP vi c tnh t ri ro nht tr thnh hng ha ch o trn th trng, gp phn hnh thnh li sut trn th trng.

Tri phiu do Chnh ph pht hnh thu ht mt khi lng vn tin mt trong lu thng t cc tng lp dn c, t chc kinh t v nh ch ti chnh trung gian. Vn ny c a vo s dng cho nhu cu u t pht trin, to ra ca ci hng ha cho x hi. Nh vy, m cn i tin hng c iu chnh tch cc, tng tc vng quay vn, gim p lc cu tin mt ca nn kinh t, n nh mi trng tin t, gp phn nng cao hiu qu s dng cc ngun lc ti chnh trong nc. Ngn hng trung ng (NHT) cng thc hin mua bn ngn hn TPCP thc hin nghip v th trng m. Khi NHT cn rt bt khi lng tin t trong lu thng v th NHT bn tri phiu ra, ngc li khi cn thit phi a tin vo lu thng th NHT mua tri phiu v. Mc ch gp phn thc hin chnh sch ti chnh quc gia khc phc tnh hnh lm pht, bo m c khi lng tin t trong lu thng mt cch hp l. Th trng tri phiu pht trin lm cho th trng vn hon thin v a dng hn. Th trng tri phiu c quy m v su h tr tt hn nhu cu vn u t di hn trong nn kinh t, gp phn to ra mt cu trc th trng vng chc m n da trn c s cn i gia th trng vay n ngn hng, th trng tri phiu v th trng c phiu trong tng lai. Th trng tri phiu thc y s pht trin bn vng, n nh ca th trng vn.

Huy ng vn qua loi hnh tri phiu s lm gim s tp trung vo h thng ngn hng. c bit l th trng tri phiu cng ty va c th huy ng c ngun vn di do t x hi va gp phn thc y s tng trng kinh t x hi. Nu trc y doanh nghip ch c ngun vay duy nht t ngn hng, vi s tn ti v pht trin hot ng ca th trng TPDN to thm cho cc doanh nghip ngun cung tn dng hu hiu. Gnh nng v ri ro cho vay ca cc ngn hng c san s cho cc nh u t tri phiu trn th trng. Nh vy, th trng TPDN c th a dng ha nhiu ri ro hn hnh thc ti tr qua ngn hng, nh vic ti tr di hn cho cc d n ri ro cao c th thc hin c. Cn gip lm gim chi ph vn cho nn kinh t. Pht trin th trng tri phiu s lm gim s huy ng qua h thng ngn hng, iu ny to s cn xng trong k hn huy ng vn v cho vay vn ca ngn hng, lm gim nh cc sai lch kp v do h thp nguy c nn kinh t i mt

- 23 -

vi khng khong v cn cn vn nh tnh hnh cc nc Chu trong cuc khng hong ti chnh 1997-1998. Th trng tri phiu gip Chnh ph thc thi c hiu qu chc nng qun l v m nn kinh t-x hi. i vi Chnh ph, mt trong nhng chc nng nhim v quan trng l qun l v m nn kinh t m bo vai tr ca ngi trng ti to mi trng bnh ng, thun li cho ton b nn kinh t - x hi pht trin bn vng. Thng qua pht hnh tri phiu v u t bng vn TPCP gp phn nng cao hiu qu ca vic phn phi v ti phn phi ngun lc ti chnh, nh hng hot ng u t trong nn kinh t.

1.3.2. Vai tr ca th trng tri phiu i vi hot ng ca doanh nghip Mi doanh nghip u c nhu cu to ln v vn vn hnh v pht trin. i vi doanh nghip, thng c ba cch huy ng vn: vay ngn hng, pht hnh tri phiu v pht hnh c phiu. i vi tng phng thc huy ng vn u c nhng th mnh ring, ty theo tnh hnh c th ca nn kinh t v ca doanh nghip, t doanh nghip a ra quyt nh phng thc ti tr ti u nht. Tuy nhin, cc doanh nghip Vit Nam thng huy ng bng cch vay ngn hng hoc pht hnh c phiu hn l pht hnh tri phiu d rng vic pht hnh tri phiu c nhiu u im: Th nht, pht hnh tri phiu m bo cho doanh nghip c s dng mt ngun vn n nh v di hn, trong khi vay ngn hng thng l ngn hn hn. Mc d trong mt s d n c bit, ngn hng thng mi cng c th cho doanh nghip vay vi thi hn di hn, nhng vi cc d n ln ngn hng li b gii hn u t. C th, khi doanh nghip ti tr vn bng pht hnh tri phiu khng b hn ch v quy m min l doanh nghip c phng n s dng s vn huy ng mt cch hp l, c tnh kh thi v c kh nng hon tr li v vn gc cho nhng ngi i vay. Tri li, phng thc vay ngn hng, s vn ti a doanh nghip c vay li ph thuc vo ngun vn ca ngn hng cho vay, nu s vn doanh nghip cn huy ng qu ln, vic cho vay phi c tin hnh qua phng thc ng ti tr phc tp hn nhiu. Mt khc, doanh nghip pht hnh tri phiu cn c u im v thi hn vay hn cc khon vay ngn hng, cc doanh nghip hon ton t do trong vic xc nh thi hn vay. Nu cc doanh nghip ch tm n knh huy ng vn ny th s c li th ln cho cc doanh nghip trong nc sc cnh tranh vi doanh nghip nc ngoi trong tng lai.

- 24 -

Th hai, trong trng hp doanh nghip cn vn nhng pht hnh c phiu rng ri s lm pha long quyn s hu trong doanh nghip, hoc doanh nghip c d n tt, nhng khng mun pht hnh c phiu, v khng mun li nhun ca mnh b chia u cho cc nh u t khi phi tr c tc cao theo hiu qu kinh doanh th pht hnh tri phiu l mt gii php ti u. V th, doanh nghip khng s b thao tng m li tc chia s cng ch hn ch trong phm vi li sut tri phiu khi pht hnh. Ngoi ra, tri phiu l cng c huy ng vn c thi hn nn trch nhim ca doanh nghip i vi tri ch s kt thc khi tri phiu o hn, trong khi doanh nghip phi c trch nhim i vi c ng nm gi c phiu trong sut thi gian n tn ti. Th ba, chi ph s dng vn khi pht hnh tri phiu thp hn pht hnh c phiu, do c im ca tri phiu c tnh n nh v cha ng t ri ro hn c phiu. Vic u t vo c phiu c mc ri ro cao hn so vi u t vo tri phiu, do mc b ri ro m nh u t i hi i vi tri phiu thp hn c phiu. Cng ty pht hnh tri phiu tr li cho tri ch khng ph thuc vo tnh hnh sn xut kinh doanh ca cng ty, trong khi cng ty ch tr c tc cho c ng khi kinh doanh c li. Hn na, trong trng hp cng ty gii th hoc b ph sn th tri ch c u tin tr n trc ri mi n cc c ng. Chnh v th, nh u t lun nh gi mc ri ro ca tri phiu thp hn c phiu v tng ng h a ra mc b ri ro i vi tri phiu thp hn i vi c phiu.

tham gia th trng tri phiu vi t cch l nh pht hnh, cc doanh nghip phi p ng cc yu cu v tin cy i vi nh u t nh quy m hot ng, h thng k ton kim ton, nh mc tn nhim iu ny c bit quan trng v khng th thiu khi doanh nghip mun pht hnh tri phiu ra cng chng mt cch rng ri v nim yt tri phiu ca mnh trn s giao dch chng khon. Tri phiu ca doanh nghip pht hnh cng cht lng th cng thu ht c nhiu nh u t v ngc li. Chnh nhng yu cu t ra i vi cc doanh nghip i hi doanh nghip phi lun cng c b my t chc v qun l, nng cao tnh cnh tranh v hiu qu kinh doanh, nng cao mc tn nhim i vi nhng ngi u t. y cng c th coi l mt tc ng mang tnh gin tip ca th trng tri phiu i vi s pht trin ca cc doanh nghip ni ring v ca c nn kinh t ni chung.

- 25 -

Thng qua chi u t bng vn TPCP, khi Chnh ph u t vo ngnh, lnh vc no s gip thc y hot ng u t vo ngnh, lnh vc ca thnh phn kinh t phi nh nc. 1.3.3. Vai tr ca th trng tri phiu i vi cc ch th u t Th trng tri phiu gp phn lm a dng ho cc sn phm ti chnh, cung cp cho cc nh u t ngy cng nhiu la chn a dng ha danh mc u t ph hp vi nhng ri ro khc nhau. TPCP vi ri ro thp nhng li sut khng hp dn bng TPDN. Bn cnh , u t vo c phiu s em li cho nh u t t sut li nhun cao hn tng ng vi mc ri ro cao hn. Th trng tri phiu vi cc loi tri phiu v k hn khc nhau to thm cho nh u t s la chn phng n u t ph hp. i vi nh u t, tri phiu c tnh n nh v cha ng t ri ro hn c phiu. Tri phiu lun c mt thi hn nht nh v khi o hn tri ch c nhn li vn gp ban u ca mnh. Thu nhp ch yu ca tri phiu l tin li, y l khon thu c nh. Khi u t vo TPDN, tri ch nhn tin li khng ph thuc vo tnh hnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip pht hnh, c im ny khng ging vi c ng ch nhn c c tc khi doanh nghip kinh doanh c li. Thm mt c im na, nu cng ty b gii th hoc ph sn th tri ch c u tin tr n trc cc c ng. V vy y l dng u t ph hp vi cc nh u t khng thch mo him. 1.4. KHI QUT TH TRNG TRI PHIU CC NC 1.4.1.Quy m giao dch th trng tri phiu Chu Tng gi tr tri phiu ang lu hnh ca cc quc gia Chu (bao gm c th trng vn quc gia v quc t) tng mnh t gn 1.100 t USD vo cui nm 2001, bng hn mt na so vi tng gi tr tri phiu ang lu hnh tt c cc quc gia mi ni. Tuy nhin, gi tr tri phiu ang lu hnh tt c cc quc gia mi ni cng ch chim 5,6% th trng tri phiu ton cu. So snh vi cc khu vc khc, khu vc cc nc chu mi ni pht hnh tri phiu quc t t hn (tng ng 13% tng lng tri phiu quc t ca cc nc chu ) v cc nc mi ni Chu pht hnh nhiu TPCP hn th trng trong nc. Tuy nhin cng khng phi l cao hn 50% tng lng tri phiu chnh ph ca khu vc, v tri phiu doanh nghip chim 20% i vi cc t chc ti chnh v 17% i vi cc doanh nghip. Tng t nh cc th trng khc: khong 49% l TPCP trong nc, 22% l tri phiu ca cc t chc ti chnh, 11% l TPDN v khong 18% l tri

- 26 -

phiu quc t. Ngc li cc nc Chu M La Tinh th pht hnh tri phiu quc t nhiu hn (32% c nm gi bi cc nh u t quc t) v TPCP quc gia chim 55%, v ch c mt phn nh dnh cho khu vc t (khong 13%). Tng t, cc nc ng u, Trung ng, Chu Phi cng pht hnh nhiu tri phiu quc t hn (23%) v TPCP th trng trong nc (73%) v ch c 4% dnh cho khu vc t. Xt theo tng quan quy m th trng tri phiu trong nc vi GDP, th khu vc chu bng khong 38%. Trong , th trng TPDN chim 8%. Ngc li, th trng tri phiu M bng 150% GDP v th trng TPDN bng khong 24%, th trng TPDN Nht Bn bng 17% GDP ca Nht, trong khi c th th trng TPDN bng khong 10% GDP. Th trng tri phiu Chu ang dn tr thnh mt ngun ti tr quan trng cho c khu vc cng ln khu vc t. Nm 1997, th trng tri phiu trong nc ch cung cp cha c 3% ngun vn cn huy ng cho cc t chc, php nhn nhng n nm 2001 t l ny ln n 38%. Lng vn huy ng t th trng tri phiu trong nc 150 t USD gn bt kp lng vn huy ng t knh ngn hng trong nc 180 t USD. Chu , th trng TPDN ln nht l Malaysia (bng gn 51% GDP nm 2001), v Hn Quc (28% GDP). Chi ph pht hnh tri phiu Malaysia thp hn chi ph vay ngn hng. Vic pht hnh tri phiu dn thay th bt kp hot ng tn dng ngn hng trong vic ti tr cho hot ng ca doanh nghip k t nm 1997. Cn Hn Quc, pht hnh TPDN li tp trung gia cc tp on kinh t ln v c m bo bi cc ngn hng thng mi thng qua cc cng ty tn thc u t thuc s hu ca ngn hng. S lin thng ny d dn n s sp ca th trng tri phiu khi m cc tp on kinh t ny ph sn. Cc nh chnh quyn mt ln na ng h vic xy dng th trng tri phiu trong nc sut thi k bt n k t nm 1997-1998. Bn cnh vic pht hnh nhiu hn cc loi chng khon chnh ph, cc chnh ph nhiu quc gia ang pht trin c kin ngh l cn b sung thm nhiu thc o na ci thin h thng c s h tng th trng, bao gm c vic thnh lp cc nh kinh doanh s cp, nng cao hot ng giao dch, h thng thanh ton b tr. Hot ng ca th trng th cp c o lng bng khi lng giao dch pht trin mnh trong cc nm gn y. S pht trin ca hot ng giao dch trong th trng th cp l iu ng ch nht Malaysia v Hn Quc.

- 27 -

Mc d th trng tri phiu ca Chu c nhng bc pht trin ng khch l nhng vn cn tn ti nhiu vn , ni cm nht l cc vn cc tiu chun ca mt th trng trng thnh cha pht trin: quy m, thanh khon, pha long v su. Vn chnh vp phi l mt th trng tri phiu hin i i hi cc quy tc chun mc quc t tt nht trong phm vi rng cc lnh vc lin quan. Khung php lut v iu chnh cn c chun ha nhm xy dng nn tng v h tng c s th trng, h tr th trng pht trin nh hot ng repo, phi sinh cng nh l s hin din ca cc nh u t trng thnh, c kinh nghim. Thc t thch thc chnh i vi s pht trin ca th trng tri phiu Chu l t n mt mc cnh tranh nht nh trn ton din cc lnh vc, nht l khi th trng tri phiu Chu thanh khon khng tt, c bit l TPDN. Chng vn tn ti gin on v c lp ln nhau, v trong trng hp ca Trung Quc, vi cng mt quc gia. Trung Quc, s gin on tn ti gia nh u t, cc cng c u t v c ch giao dch. Nh u t mt s cc quc gia khng c php c u t ra th trng ngoi v nh u t quc t phi i mt vi rt nhiu kh khn v chi ph cao trong vic phng nga ri ro t gi khi u t vo cc tri phiu trong nc. ng thi c rt nhiu tiu chun b thiu trong lnh vc k hp ng tri phiu, hp ng bo lnh pht hnh, cc quy tc thanh ton b tr, cc quy nh v th trng v thu. Thiu c cc vn v s minh bch lin quan qun tr xung t doanh nghip, kh khn trong vic nh gi ri ro tn dng, s chm tr trong vic xy dng vn ha tn dng. Cn phi nhn thc c s nh hng ca cc yu t ny n quyt nh u t, thay v ch chm chm quan tm n vn phn tch tn dng mt cch nghim ngt. Mc d tng quan th mt lng ln TPCP s gip to ra mt tham s chun (benchmark) cho th trng tri phiu trong nc, tuy nhin nhiu nh pht hnh TPDN c th khng dng n tham s chun ny. Ni chung, cc vn vn tn ti v vn ti mt th trng tri phiu pht trin vn cn xa, cc nh lm chnh quyn vn cn phi tp trung b sung cc cng c, chun mc, to iu kin cho c hai th trng s cp v th cp.

- 28 -

1.4.2.Quy m giao dch v kinh nghim pht trin th trng tri phiu Malaysia Th trng vn ca Malaysia ang ngy mt pht trin mnh m, c v quy m th trng ln cc loi cng c ti chnh v tnh hiu qu. Qu trnh pht trin ny ang ngy cng khng nh vai tr ca mnh i vi s tng trng kinh t. S d th trng vn Malaysia c c s pht trin nh vy l nh vo h thng c s h tng th trng tt, h thng lut php y v ton din, khung php l r rng. iu kin c bn cho s pht trin ca th trng vn chnh l s n nh v chnh tr v cc chnh sch kinh t v m r rng, t mi c th to ra mt mi trng hp dn cho tng trng kinh t vi s n nh v gi c. iu kin quan trng khng km chnh l t l tit kim cao v c nn tng nh u t trong nc ln. Th trng tri phiu Malaysia l mt trong s nhng th trng tri phiu pht trin hn trong khu vc: c v s gia tng quy m th trng, hot ng pht hnh v giao dch TPDN, TPCP nng ng, vic gii thiu cc cng c ti chnh mi (v d nh cc chng khon c m bo bng ti sn) v nhng tin b ca h thng lut php l nhng iu ng ghi nhn trong nn kinh t nng ng ny. Nm 2004, th trng tri phiu Malaysia ch yu l tri phiu theo truyn thng chim 75%, ch c 25% l th trng tri phiu o Hi, tri phiu khu vc cng chim 53%, tri phiu khu vc t chim 47%. Malaysia l th trng tri phiu c quy m ln nht tnh theo tng quan vi GDP so vi cc quc gia Chu khc. Malaysia chim 8% quy m tng th trng tri phiu Chu , y l mt t trng tng i so vi ton th trng Chu . Tng gi tr tri phiu nh danh bng ng Ringgit ang lu hnh trn th trng tng trng 10.7% ln 363 t ringgit vo nm 2004, gn bng 81% GDP ca quc gia. Tnh theo gi tr vn ha th trng, th trng tri phiu Malaysia xp th 3 sau Hn Quc v Trung Quc.

- 29 -

Hnh 1.2: Th trng tri phiu Malaysia

Qui m th trng tri phi u chu : 1.43 ngn t USD

2%

8%
4% 4%

5%
Trung Quc

34%

Thi Nam Hn Quc Hng Kng Indonesia Malaysia Philippines Singapore

5% 38%

Ngun: BIS, d liu vo 31/12/2004

TNG LNG TRI PHIU ANG LU HNH 200 180 160 140
142 117 103 161 153 125 Khu v c nh nc Khu v c t 179 149 188 175

t R M

120 100 80 60 40 20 0

2000

2001

2002

2003

2004

Nm

Ngun: Bo co hng nm BNM 2004

T H T RNG N O H I
120 100 80

t R M

60 76.8 40 50.2 20 0 20 4 1999 34.7 4.3 2000 5 2001 6.9 2002 10 2003 62.7

T nhn 82.7 Nh nc

15.1 2004

N m

T l tng trng %

1999 0

2000 62.5

2001 41.7

2002 26

2003 24.8

2004 12.6

Ngun: Thng k BNM

- 30 -

Nm 2004, Ngn hng Trung ng Malaysia, Bank Negara Malaysia (BNM), xem li hng dn vic pht hnh ln u i vi cc chng khon c ti sn m bo, song song l vic pht hnh thm cc hng dn i vi cc ch th i din nh gi tri phiu v h thng ng k u gi in t nm 2006. Thng 4/2007, BNM xem li hng dn ca mnh i vi vic pht hnh cc sn phm cu trc. Tri phiu theo kiu o Hi xut hin v ng mt vai tr ln trong s pht trin th trng vn ca Malaysia. Tri phiu ca cc nc Hi gio tr cho ngi mua mt phn trong s tin thu c t mt v kinh doanh mo him thay v n gin ch tr li bng mt khon tin nht nh theo kiu cho vay. C th trng TPDN v TPCP u l nhng th trng nng ng i vi c khu vc th trng tri phiu truyn thng ln th trng tri phiu o Hi. Nh u t trong nc v nc ngoi c th mua v bn cc cng c n truyn thng cng nh cc cng c n theo kiu o Hi thng qua sn giao dch v th trng phi tp trung. Cc quy nh th trng th cp thng xuyn c ni lng. Cc quy nh i vi vic phng nga ri ro c t do ha cho php cc nh u t trong nc v ngoi nc thun tin trong vic thc hin cc hp ng v phng nga ri ro di s cho php ca cc ngn hng ngoi nc. Malaysia, hu ht cc chng khon u khng phi l chng khon tm thi, vi h thng chuyn nhng chng khon t ng thng qua h thng chuyn nhng t ng cc qu v chng khon ngay ti ch ca BNM. Cc hng dn thc hin chuyn nhng c thc hin da trn nn tng trade-by- trade. Nm 2005, BNM v Chnh quyn tin t Hng Kng thit lp kt ni h thng thanh ton gi tr ln gia Malaysia v Hng Kng, Trung Quc. Vic h thng chuyn nhng t ng cc qu v chng khon ca BNM ngay ti ch v h thng thanh ton rng ngay ti ch bng ng la M ca Hng Kng, Trung Quc kt ni vi nhau l s kt ni v thanh ton vt bin gii (payment- versus payment) trong khu vc. Nm 2006, BNM thnh lp trung tm thng tin tri phiu - mt trung tm cha ng tt c cc thng tin v tri phiu Malaysia. Vic thc hin chng khon ha Malaysia c thc hin bt u t nm 1986 khi chnh ph thnh lp Cng ty Cm c quc gia (Cagamas) - ch th pht hnh cc cng c chng khon ha ln nht Malaysia. Chc nng ca n cng ging nh mt php nhn c bit (Special Purpose Vehicle) gia cc ch th cho vay cm c nh v cc nh u t trong vic ti tr vn di hn. Cc chng khon

- 31 -

c pht hnh bi Cagamas c gi l tri phiu Cagamas th trng tri phiu trong nc. 1.4.3.Quy m giao dch v kinh nghim pht trin th trng tri phiu Singapore Th trng tri phiu Singapore v ang tr thnh mt th trng vn m v quan trng Chu trong hn mt thp k qua. N tng trng c v mt quy m, mc su rng v tnh thanh khon. Trc nm 1998, th trng tri phiu ca Singapore rt nh v km pht trin. Chnh ph Singapore qun l thng d ngn sch v khng c nhu cu tng vn trong th trng vn. y ban chng khon chnh ph Singapore (SGS) pht hnh tri phiu ch yu l p ng nhu cu ca ngn hng v cc ti sn c tnh thanh khon tha theo nhng yu cu ca php lut. Vo thi im ny, SGS thnh lp ch c 7 nm. Do , th trng tri phiu Singapore tng i nh v th trng th cp gn nh l khng si ng. Do thiu vng ng cong t sut sinh li c tnh thanh khon, khu vc t nhn min cng rt ra khi th trng n, hu ht cc doanh nghip u da trn cc khon vay ngn hng v c phiu p ng nhng nhu cu v vn. Vo thng 2 nm 1998. y ban tin t ca Singapore (Monetary Authority of Singapore MAS) bt u mt chui cc phng php pht trin th trng tri phiu ca Singapore. Mt vi mc tiu c a ra l: (a) To ra ng cong t sut sinh li chun th trng tri phiu chnh ph ng tin cy khuyn khch vic pht hnh tri phiu khu vc t nhn. (b) To iu kin cho nhng nh pht hnh, c trong nc v nc ngoi ti nhng th trng th cp v s cp. (c) Thit lp c s vt cht to iu kin b tr chng khon v tin cng nh to tnh thanh khon cho cc tri phiu do SGS pht hnh v TPDN da trn c s thanh ton ngay khi giao nhn. Phm vi nhng phng php pht trin th trng tri phiu do SGS pht hnh thnh cng khi thit lp mt ng cong t sut sinh li chun c tnh thanh khon cao hn. Do , th trng TPCP pht trin ch yu v qui m, chiu su v tnh thanh khon. iu ny dn n cc tri phiu do SGS pht hnh c a vo nhng ch s TPCP th gii ca JP Morgan cng nh ch s hp nht ton cu ca Lehman Brother. Vo thng 1 nm 2005, th trng tri phiu Singapore tr thnh quc gia Chu u tin ngoi Nht Bn tham gia vo ch s TPCP ton cu

- 32 -

- Citigroup World Government Bond Index, chnh l du hiu v s ph hp ca tri phiu do SGS pht hnh i vi nhng nh u t trn ton cu. Khi lng ln tri phiu do SGS pht hnh vo nm 2004 l 72,2 t S$, gn gp 4 ln vo nm 1995. Doanh thu trung bnh hng ngy tng mnh t nm 1997 cng vi khi lng giao dch trung bnh hng ngy vo nm 1997 v 2004 ln lt l 1,7 t S$ v 2,2 t S$. Th trng TPDN ca Singapore cng pht trin mnh sau th trng TPCP (hnh 1.3C). TPDN cha o hn vo nm 2004 l 123 t S$, gp 5 ln khong n vo nm 1995. Tng gi tr TPDN pht hnh vo nm 2004 l 78,7 t S$, trong 21,7 t S$ l tri phiu do SGD pht hnh v 57 t S$ bng cc ng tin khc. Nhng phng php t do ha chnh sch phi quc t ca ng tin Singapore dn n vic pht hnh ra nc ngoi chim nhiu hn 11% tng gi tr TPDN pht hnh vo nm 2004. Hnh 1.3: Th trng TPCP Singapore (t S$) Hnh 1.3A: Quy m ton b th trng tri phiu

Tri phiu

Hi phiu

Hnh 1.3B: Lng doanh thu trung bnh hng ngy: SGS v Repo (t S$)

- 33 -

Singapore cng c kinh nghim v s a dng ha nh pht hnh trong th trng. Trc nm 1998, nhng cng ty kinh doanh bng ti sn tht th pht hnh ch yu trong th trng TPDN bng SGD, chim khong 70% tng gi tr pht hnh. By gi, tp hp nhng ngi pht hnh th tr nn cn i hn (hnh 1.3D). Nhng nh pht hnh t cc ngnh khc nhau nh c kh, sn xut, thc n logistics v vn ti. Hnh 1.3C: Th trng TPDN: Lng pht hnh mi v lng giao dch (t S$)

Tri phiu ang lu hnh Pht hnh tnh bng S$ Pht hnh khng tnh bng S$ Mt trong nhng xu hng quan trng khc trong s pht trin ca th trng tri phiu Singapore l cc sn phm n cu trc. V t sut sinh li qu kh thp i vi cc chng khon vanila thun nht (plain vanilla securities), t l cc pht hnh n cu trc so vi cc pht hnh chng khon vanilla thun nht tng dn. N cu trc chim gn nh 60% tng pht hnh triphiu (tnh bng SGD) vo nm 2004. N bao gm cc sn phm nh l chng khon ha ti sn, tri phiu lin quan n tn dng, tri phiu lin quan n c phiu, tri phiu chuyn i (hnh 1.3E). Khi tng mc phc tp v chp nhn ri ro ca nh u t trong nc, y chnh l yu t khi pht trin b rng ca th trng tri phiu. Chng khon ho ti sn chim hn phn na pht hnh n cu trc bng SGD vo nm 2004. Chng khon c thu nhp c nh nh danh bng SGD c pht hnh thng qua cc php nhn mc ch c bit (SPVs) tng t vic chim ch t 30% khon n c pht hnh vo nm 2001 n trn 47% vo nm 2004 (hnh 1.3D). Th trng cng gii thiu v nhng sn phm lai tp vi tn dng c bo v ch yu l do kt hp vi n v c phiu.

- 34 -

Hnh 1.3D: Phn loi cc nh pht hnh TPDN tnh bng S$, 2004

Bang iu chnh v chnh ph

6% 7% 48% 22%

Cng ty bt ng s n DN (tr DN BDS) T chc ti chnh Khc

17%

Hnh 1.3E: Nhng loi pht hnh n cu trc tnh bng SGD, 2004

Chuy n i

7% 5%

32%

Ti s n c CK ho

56%

Lai tp tn dng

Lai tp c phiu

Ngun: Thng k t BIS, ADB. Khi bn chng khon theo cch mi vo thng 4 nm 2008, chnh ph ng h s ci tin ca c ch cho vay SME ACCESS - c ch ny s gip SMEs (cc cng ty va v nh) rt khi th trng vn bng cch chng khon ha ti sn. Cng chung vi mt danh mc a dng ha tt ca tn dng SME, c ch c mong i s to ra gi tr ca nhng khon cho vay SME cho chng khon ha l 300 triu $. Vic chng khon ha ca nhng khon cho vay SME th trng Nht v Hn cng t nhng thnh cng. 1.4.4.Bi hc kinh nghim v pht trin th trng tri phiu cc nc Chu Trong sut thp k 90, Chu l tm im ca mi s ch ca gii kinh t th gii, thp k ny bt u bng nhng du hiu tch cc ca s pht trin kinh t i vi hu ht cc quc gia trong khu vc vi tc tng trng cao. n nm 1997, khu vc ny xy ra mt cuc khng hong ton din khi ngun t Thi Lan, Hn Quc, Malaysia, Indonesia, Philippine, Hng Kng v Singapore cng chu nh hng nhng mc thp hn. Mt trong nhng nguyn nhn dn n khng

- 35 -

hong l ti phn ln cc nc Chu , ngn hng gi vai tr ch o trong vic rt nhng khon tit kim trong nc vo u t, khu vc ny cung ng khon 80% n cho nn kinh t, trong khi th trng tri phiu chim ch hn 20%. Nhu cu vn di hn, tt nht nn c tho mn bng cc khon u t di hn di dng c phiu hay tri phiu di hn. Sau khng hong ti chnh 1997-1998, cc nc Chu nhn thy cn phi c mt th trng vn a dng hn v c bit l mt th trng tri phiu c quy m v su h tr tt hn nhu cu vn u t di hn trong nn kinh t. S xut hin ny gi y lm cc nc Chu thay da i tht. Trong khi th trng tri phiu Vit Nam cn nm trong thi gian u ca cc nc Chu ny. S pht trin ny a n nhng bi hc cho Vit Nam qua mc tiu pht trin th trng tri phiu mt s nc Chu ny. Pht hnh tri phiu khng ch l cc thc huy ng vn trung vi di hn ca chnh ph nhm thc hin cc chng trnh u t c s h tng nh nhiu quc gia Chu trong c Thi Lan l mt minh chng trong nhng nm 2006. Vic pht hnh tri phiu cn c m rng ra cho ch th pht hnh khc ngoi chnh ph l ngn hng nh nc. Vic Trung Quc cho php ngn hng nh nc ng ra pht hnh tri phiu nhm iu phi lng tin trong lu thng. Minh chng ny thy r nht vo nm 2006 khi Trung Quc mun rt tin mt cch nhanh nht trong lu thng km ch li s tng trng ni ca nn kinh t. Vic pht hnh ny lin tc tng cho nhng nm sau . Trung Quc cng cho php cc doanh nghip nh nc lin doanh pht hnh tri phiu huy ng vn thay v mi doanh nghip c lp trong huy ng vn nhm t c mc pht hnh ti thiu theo quy nh ca chnh ph cho mi t pht hnh. Lin tc ci cch hnh thc pht hnh, chnh sch pht hnh nh chnh ph Singapore to iu kin cho th trng tri phiu vn hnh theo thng l quc t. T vic ny thu ht nhiu nh u t quc t u t nm gi tri phiu chnh ph Singapore pht hnh cng nh doanh nghip Singapore pht hnh. in hnh thng 12 nm 2006, chnh ph Singapore bi b vic u gi nhiu mc gi, thay vo l mt mc gi ph hp vi xu hng chung ca quc t. Cc nc Chu c s n lc trong vic a ra cc gii php nhm pht trin th trng tri phiu. s dng mt h thng n v th trng tri phiu Trung ng thc hin cc chc nng thanh ton b tr khc nhau: mt h thng chuyn cc ngun qu trong th trng tri phiu lin ngn hng v mt

- 36 -

h thng chuyn chng khon thng qua thng tin nhp vo s sch in t (ti Hng Kng). Pht hnh TPCP theo l ln (Hn Quc p dng t nm 2000, Trung Quc,) v s dng h thng giao dch in t cho cc t pht hnh lm chun (Hn Quc). Chnh ph Malaysia trin khai cc bin php to tnh thanh khon nh: chnh sch bo him cho cc TPCP; thc hin cng cuc t do ha li sut; cng b cng khai k hoch thc hin u gi TPCP v thc hin cc bin php c cu li c s h tng cho th trng nh: h thng thanh ton b tr; h thng u thu t ng; h thng cng b thng tin tri phiu Bn cnh cc cng ty xp hng tn nhim c thnh lp v hot ng nhiu nc. Xy dng h thng li sut chun (c bit l li sut chun ca cc cng c di hn) da trn TPCP. C s h tng ca th trng tri phiu th cp ang tng bc c xy dng v ci thin nhng vn cn b l thuc rt nhiu n hot ng ca th trng s cp. Nh vy, hot ng ca th trng th cp c xu hng tng hay gim theo hot ng ca th trng s cp. Mc d, mt s nc nh Singapore, Hn Quc, Trung Quc pht hnh cc tri phiu vi nhiu k hn t nhng nm 1998 nhng i vi mt tri phiu ni t tnh thanh khon vn c xu hng tp trung vo cc k hn ngn (khon t 3 n 7 nm), ngoi tr Singapore v Hng-Kng. Hon thin h thng php l, pht trin v nng cao cht lng v hiu qu hot ng cc t chc u t phi ngn hng, nng cao hiu qu ca c ch v h thng thanh ton.

Kt lun chng I Nhng ni dung c bn v pht trin th trng tri phiu cho thy nhng nn tn c bn ca mt th trng tri phiu khi t mc tiu ny Vit nam. Bn cnh , cc thng tin v s pht trin th trng tri phiu mt s nc Chu gip cho chng ta c mt ci nhn tng i v rt ra nhng bi hc kinh nghim cho qu trnh pht trin th trng tri phiu Vit Nam. Huy ng vn bng cch pht hnh tri phiu em li nhng li ch ng k cho nn kinh t. Pht trin th trng tri phiu l yu cu ph hp vi xu hng pht trin ca nn kinh t quc gia. Tuy nhin, khi vic vay vn ngn hng vn cn d di v th trng c phiu si ng th th trng tri phiu t c quan tm hn, dn n th trng tri phiu km pht trin. Thc t hot ng ca th trng tri phiu Vit Nam s c phn tch trong Chng II.

- 37 -

Chng 2:

THC TRNG TH TRNG TRI PHIU VIT NAM

2.1. KHI QUT THC TRNG KINH T VIT NAM 2.1.1.Thc trng kinh t v m V tng trng kinh t: Tc tng trng GDP ca Vit Nam trong nhiu nm qua l tng i cao v n nh. Lin tc trong ba nm 2005-2007, Vit Nam duy tr tc tng trng kinh t trn 8%. Tuy nhin, do nhng kh khn ni ti ca nn kinh t v cuc khng hong kinh t-ti chnh th gii hin nay, tc tng trng kinh t ca Vit Nam c d bo s chm li. Theo nh gi ca ngn hng th gii, tc tng trng ca Vit Nam s mc 6.5% vo nm 2008, 6% vo nm 2009. Tng t, IMF d bo tng trng trong nm 2008 v 2009 ln lt l 6.2% v 5%. Bng 2.1: Lm pht, cung tin v GDP (%)
M2% 78.70% 33.71% 27.16% 51.25% 22.60% 22.70% 26.10% 25.60% 39.30% 39% 23.70% 22% 27% 19.80% 23.34% 33.59% 35% GDP% 5.80% 8.70% 8.10% 8.50% 9.50% 9.30% 9% 5.80% 4.80% 6.70% 6.90% 7.10% 7.80% 7.80% 8.40% 8.20% 8.50% 6.5% (6.2%) 6% (5%) Lm pht % 67.70% 17.60% 5.20% 14.40% 12.70% 4.50% 3.60% 3.60% 0.10% -0.60% 0.80% 4.50% 3.50% 9.50% 8.30% 7.70% 12.63% 22% 10%

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009F

Ngun: D liu IFS v Tng cc thng k VN Tng trng kinh t l nhn t thc y s pht trin ca th trng tri phiu. Do , s chng li trong tng trng kinh t s khin cho th trng tri phiu gp kh.

- 38 -

V lm pht v li sut: Trong nhng thng u nm 2008, lm pht Vit Nam tng cao buc Ngn hng nh nc (NHNN) Vit Nam phi tin hnh chnh sch tht cht tin t bng cch tng li sut. Sau khi NHNN b trn li sut 12%, cc ngn hng thng mi tham gia vo cuc ua huy ng li sut nhm thu ht khch hng v bo m kh nng thanh khon. Cuc ua ny khin cho li sut huy ng tin gi ngn hn t mc k lc 19% v cao hn c li sut di hn. Do , ng cong li sut ngn hng trong thi gian qua c xu hng dc xung. Hnh 2.12: Biu lm pht Vit Nam (1/2006-11/2008)
30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00

(C P I% )

O ct 20 08

20 06

O ct 20 07

Thay i ch s lm pht theo thng Thay i ch s lm pht theo nm

Ngun: Thng k t d liu ca ADB v Tng cc thng k Vit Nam. Hnh 2.2: ng cong li sut chun ca th trng tri phiu ni t Vit Nam:

Ngun: www.asiansbondonline.adb.org Nhng thay i trong lm pht v li sut tc ng n li sut tri phiu. Hnh 2.2 cho thy, ng cong l sut chun ca th trng tri phiu cng c xu

Ja n

Ja n

Ja n

-5.00

O ct

A pr

A pr

A pr

Ju l

Ju l

Ju l

thng

- 39 -

hng dc xung. Li sut ca tri phiu k hn ngn nh 2 nm cao hn rt nhiu so vi li sut ca tri phiu k hn 10 nm (hnh 2.3). Hnh 2.3: Chnh lch li sut gia tri phiu k hn 2 nm v 10 nm.

Ngun: www.asiansbondonline.adb.org V thu: Thu c ngha v cng quan trng i vi chnh sch iu tit ca nh nc. c bit, hin nay ang c tranh lun v vic nn hay khng nh thu thu nhp c nhn i vi hot ng u t chng khon trong c TPCP. Nu nh thu, nh nc phi a ra mc li sut tri phiu cnh tranh, mc hp dn nh u t so vi mc li sut huy ng vn ca ngn hng. iu ny s gy nn gnh nng cho ngn sch. Hoc l nh nc duy tr mc li sut thp nhng iu lai khin cho th trng tri phiu khng hp dn v km thanh khon. 2.1.2.Thc trng hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip Cng vi s pht trin chung ca nn kinh t, cc doanh nghip Vit Nam trong thi gian qua c s pht trin rt nhanh, hot ng sn xut kinh doanh c m rng. Tuy nhin, s pht trin ny cha tht s vng chc. Theo s liu t B k hoch u t, c nc c hn 350.000 doanh nghip nhng chim 95% l doanh nghip va v nh. Do vy, quy m sn xut cn manh mn, nh l. Cc doanh nghip c quy m ln Vit Nam cng c rt t doanh nghip c mc vn c t USD nh cc nc trong khu vc. Chnh iu ny khin cho th trng TPDN kh pht trin v phn ng cc doanh nghip khng p ng c yu cu pht hnh tri phiu. Khi nn kinh t gp kh khn nh trong giai on hin nay, yu im trn c bc l. V quy m nh b, cc doanh nghip va v nh rt kh tip cn c ngun vn ngn hng. Theo bo co ca 6 ngn hng thng mi (NHTM) nh nc,

- 40 -

31 NHTM c phn v 33 chi nhnh ngn hng nc ngoi v ngn hng lin doanh, tnh n ngy 31/7/2008, tng s doanh nghip ang cn quan h tn dng vi ngn hng l 163.673 doanh nghip (chim trn 50% s doanh nghip nh v va) vi tng ngun vn kinh doanh l 482.092 t ng, trong vn t c chim t trng 36,25%, vn vay ngn hng l 45,31%, vn khc chim 18,44%. D n cho vay doanh nghip nh v va n ngy 31/7 ca cc NHTM t 299.472 t ng, chim 27,3% tng d n cho vay nn kinh t, tng 16,65% so vi ngy 31/12/2007 v tng 70,5% so vi thi im 31/12/2006, trong cho vay ngn hn chim 73,05%; trung, di hn chim 26,95%. Thng k ca Hip Hi Doanh Nghip nh v va cng cho thy, c n 80% doanh nghip va v nh ang gp kh khn. S suy gim su hn ca nn kinh t khin cho mt s doanh nghip phi ph sn. 2.2. THC TRNG PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM 2.2.1.C s php l cho vic pht trin th trng tri phiu Vit Nam Cc vn bn php lut lin quan n vic pht hnh v giao dch tri phiu xut hin t u thp nin 90 nh cc quy nh v pht hnh tri phiu ca cng ty c phn trong Lut cng ty 1990. Sau Ngh nh 72/CP ngy 26/07/1994 ca Chnh ph ra i ban hnh quy ch pht hnh cc loi tri phiu Chnh ph. ng thi, Chnh ph ban hnh Ngh nh s 120/CP ngy 17/09/1994 km theo quy ch tm thi v pht hnh tri phiu, c phiu ca Doanh nghip nh nc. Trong quy ch hng dn vic pht hnh, mua bn, chuyn nhng, hnh thc thanh ton, li sut tri phiu, quy nh iu kin DNNN pht hnh tri phiu v cc vn lin quan khc. Nm 1995, Chnh ph ban hnh Ngh nh 23/CP ngy 22/03/1995 v vic pht hnh tri phiu quc t. Hng dn vic pht hnh tri phiu huy ng vn nc ngoi cho u t sn xut kinh doanh. Nhm chun b cho s ra i th trng chng khon, nm 1998, Chnh ph ban hnh Ngh nh 48/1998/N-CP ngy 11/07/1998 v chng khon v th trng chng khon. Hng dn v vic pht hnh chng khon ra cng chng, giao dch chng khon v cc dch v lin quan n chng khon v TTCK. Ngh nh c xy dng chun b cho s ra i ca TTCK v to iu kin kp thi cho TTCK nc ta i vo hot ng. Vic ci cch lut doanh nghip nm 1990 c Quc hi chnh thc thng qua ngy 12/06/1999 v c hiu lc ngy 01/01/2000, vic pht hnh tri phiu ca doanh nghip cng c iu chnh theo Lut ny. Nm 2000, quy ch pht hnh

- 41 -

tri phiu Chnh ph theo ngh nh 72/CP c thay th bng Ngh nh 01/2000/N-CP ngy 13/01/2000. Quy ch pht hnh TPCP i mi th hin qua vic p dng phng thc pht hnh tri phiu thng qua u thu qua th trng giao dch chng khon tp trung v bo lnh pht hnh. Bn cnh cn quy nh vic TPCP nim yt, giao dch trn TTCK v phn r trch nhim ca cc c quan c lin quan nh B Ti chnh, Ngn hng nh nc, UBCKNN, cc B, cc ngnh, trong vic pht hnh TPCP. Nm 2003, Chnh ph ban hnh Ngh nh 141/2003/N-CP ngy 20/11/2003 v vic pht hnh TPCP, tri phiu c Chnh ph bo lnh, tri phiu chnh quyn a phng thay th cho Ngh nh 01/2000/N-CP. Khc vi Ngh nh 01/2000/N-CP, bn cnh cc quy ch v pht hnh TPCP, Ngh nh 141/2003/N-CP a ra cc quy ch v pht hnh tri phiu c Chnh ph bo lnh, tri phiu chnh quyn a phng. Trn c s Ngh nh 141, mt lot cc TPCQP ra i m u tin c th k n l tri phiu th TP.H Ch Minh do Qu u t pht trin th (HIFU) pht hnh theo y nhim ca UBND TP.HCM to c ch khuyn khch huy ng vn qua pht hnh tri phiu. Tip theo, Chnh ph ban hnh Ngh nh 144/2003/N-CP ngy 28/11/2003 v chng khon v th trng chng khon thay th cho Ngh nh 48/1998/N-CP ngy 11/07/1998. Nm 2006, Chnh ph ban hnh Ngh nh 52/2006/N-CP ngy 19/05/2006 v vic pht hnh TPDN thay th cho Ngh nh 120/CP ngy 17/09/1994. Ngh nh gip cho cc doanh nghip ngoi quc doanh c th tip cn cc ngun vn t vic pht hnh tri phiu hay cc cng c n, to lp cc quy nh c bn v quyn hn, trch nhim ca cc bn tham gia th trng n (ngi pht hnh, nh u t v c quan qun l nh nc), to lp ni dung php l ban u iu chnh hot ng ca th trng tri phiu. Ngy 29/06/2006 Quc hi kha XI, k hp th 9 thng qua Lut chng khon. Trc khi Lut chng khon ra i, cc vn bn php l hin hnh ch dng li mc Ngh nh, Lut chng khon l bc kin ton h thng php l, gip th trng chng khon ni chung v th trng tri phiu ni ring pht trin n nh, cng khai v minh bch hn. 2.2.2.Thc trng vn hnh th trng TPCP Vit Nam Th trng TPCP chim phn ln trong th trng tri phiu Vit Nam. Tng khi lng TPCP ang lu hnh trn th trng hin nay vo khong 15 t la M, trong c tnh nh u t nc ngoi nm gi khong 3 t USD. Cn theo thng k t ADB, quy m tri phiu ni t chnh ph chim khong 13% GDP (xem

- 42 -

hnh 2.4). V c cu TPCP Vit Nam ch yu tp trung cc k hn ngn 2-5 nm (xem hnh 2.5) Hnh 2.4: Quy m tri phiu ni t so vi GDP (%)

Ngun: www.Asianbondonline.adb.org. Nhng bc pht trin ca th trng tri phiu gn lin vi th trng chng khon Vit Nam, do vy chng ti chia qu trnh pht trin th trng tri phiu ra cc giai on sau: Hnh 2.5: Quy m v c cu cc k hn tri phiu nt t chnh ph Vit Nam

Ngun: www.Asianbondonline.adb.org

- 43 -

2.2.2.1. Thc trng cc phng thc pht hnh tri phiu chnh ph T nm 1991 n nay, thng qua pht hnh cc loi tri phiu, cng tri, hng nm ton h thng huy ng hng chc nghn t ng cho ngn sch nh nc (NSNN) v cho u t pht trin, gp phn thc y tng trng kinh t v pht trin th trng ti chnh. Nhng nm trc y, vic huy ng vn bng pht hnh tri phiu ca Chnh Ph ch yu thng qua hai phng thc bn l ti cc n v kho bc v u thu qua ngn hng nh nc. Hai phng thc ny p ng nhim v huy ng vn trong giai on u khi th trng vn cha pht trin, tuy nhin n bc l nhng hn ch nht nh: khi lng thp, k hn ngn khng ph hp vi nhu cu s dng vn... Nm 2000, sau khi Trung tm giao dch chng khon (TTGDCK) i vo hot ng m ra hai knh huy ng vn mi l u thu qua TTGDCK v bo lnh pht hnh. Khi lng vn huy ng qua hai knh ny ngy cng chim t trng cao trong tng s vn huy ng qua pht hnh tri phiu Chnh ph (TPCP). Song, vic u thu, bo lnh pht hnh TPCP hnh thnh hn 400 loi TPCP khc nhau c v ngy thanh ton v li sut danh ngha nn tnh thanh khon ca tri phiu rt thp, dn n khi lng TPCP giao dch trn th trng l khng ng k, thm ch c nhiu loi b ng bng. Bn l qua h thng kho bc:

Th trng tri phiu chnh ph pht hnh qua h thng kho bc nh nc ch yu l tri phiu c k hn 2 nm. Ring i vi loi tri phiu kho bc c k hn 5 nm, t nm 2001 Kho bc nh nc t chc th im pht hnh tri phiu chit khu vi li sut 7,2% ti H Ni v Tp HCM. Kt qu pht hnh tri phiu chnh ph qua h thng kho bc lun chim t trng gi tr rt ln v khng ngng tng trng qua cc nm. Nm 2006 tng gi tr huy ng c qua u thu NHNN t 21.025 t ng, qua bn l kho bc nh nc t 2.815 t ng. u thu qua trung tm giao dch chng khon:

Ngy 20/6/2006, B trng B Ti chnh k Quyt nh s 2276/2006/Q-BTC v vic tp trung u thu tri phiu chnh ph ti HNX. Sau hn mt nm trin khai u thu tp trung tri phiu chnh ph ti HNX, hot ng u thu loi chng khon ny ang thc s chuyn bin tch cc v ngy cng hiu qu hn. Ch tnh ring tri phiu chnh ph do Kho bc Nh nc pht hnh, nm 2006 v 6 thng u nm 2007 thng qua gn 30 phin u thu tri phiu chnh ph ti HNX,

- 44 -

huy ng c 12.695 t ng cho ngn sch Nh nc, li sut trng thu c xu hng gim dn t mc bnh qun 8,75%/nm vo u nm 2006 xung 7,00%/nm trong mt s phin gn y. Ln u tin li sut tri phiu chnh ph gim xung mc thp hn li sut ngn hng (li sut c bn vo ngy 01/06/2007 l 8,25% theo Quyt nh 1143/Q-NHNN ngy 29/05/2007, trong khi li sut trng thu Tri phiu chnh ph k hn 5 nm vo ngy 11/06/2007 l 7,15%. Bn cnh , theo Quyt nh 46/2006/Q-BTC ban hnh ngy 6/9/2006 ca B Ti chnh, Chnh ph pht hnh tri phiu l ln vi tng khi lng gi thu 1.600 t ng, vi mc li sut bnh qun 7,13%/nm. Hot ng u thu tri phiu chnh ph theo l ln ln u tin c thc hin th im thnh cng, m ra mt trin vng mi v nng cao cht lng pht hnh v giao dch tri phiu chnh ph trong thi gian ti. Tnh cnh tranh ca th trng u thu tri phiu ngy cng th hin r nt vi s tng mnh ca s lng v cht lng thnh vin u thu. Tnh n nay, HNX kt np 52 thnh vin u thu, trong c 20 cng ty chng khon, 13 ngn hng thng mi trong nc, 7 ngn hng thng mi nc ngoi v 12 t chc ti chnh khc. Cc ngn hng nc ngoi c uy tn nh Citibank, HSBC, Standardered Charted Bank cng ng k l c bit tham gia u thu tri phiu ti HNX. Mc d th trng u thu c tnh cnh tranh hn, s lng thnh vin tham gia nhiu hn v khi lng ng k u thu trong thi gian gn y u vt qu khi lng gi thu, tuy nhin do vic a ra mc li sut trn thp nn mt s phin u thu khng huy ng 100% khi lng gi thu. Bng 2.2: Kt qu u thu qua S GDCK TP.HCM 2000 2004 Nm 2000 2001 2002 2003 2004 Tng cng Khi lng trng thu (t ng) 600 1.333 386 1.279 2.307 5.905 Li sut trng thu (%/nm) 6,5 7,3 - 7,35 7,4 - 8,6 8,35 - 8,6 8,4 - 8,5

Ngun: S giao dch chng khon TP.HCM

- 45 -

Bng 2.3: Kt qu u thu qua S GDCK H Ni 2005 2007(vt: t ng) STT CH TIU 1 Tng s t thu thc hin 2 Tng s loi tri phiu u thu 3 Tng khi lng tri phiu gi thu Tri phiu k hn 2 nm Tri phiu k hn 3 nm Tri phiu k hn 5 nm Tri phiu k hn 10 nm Tri phiu k hn 15 nm 4 Tng s phiu tham gia u thu Phiu ng k cho thnh vin Phiu ng k dnh cho khch hng ca thnh vin 5 Tng s phiu ng k u thu hp l 6 Tng khi lng ng k u thu hp l Tri phiu k hn 2 nm Tri phiu k hn 3 nm Tri phiu k hn 5 nm Tri phiu k hn 10 nm Tri phiu k hn 15 nm 7 Tng khi lng trng thu Tri phiu k hn 2 nm Tri phiu k hn 3 nm Tri phiu k hn 5 nm Tri phiu k hn 10 nm Tri phiu k hn 15 nm 8 Tng s tin thanh ton trng thu Ngun: S giao dch chng khon H Ni Bo lnh pht hnh: 2005 6 6 1.350 100 100 550 300 300 39 37 2 39 1.187 35 30 728 69 325 205 0 0 185 0 20 205 2006 20 2 6.360 100 100 4.700 960 500 86 60 26 86 13.013 100 0 11.533 970 410 4.268 0 0 3.728 370 170 4.268 2007 44 3 29.016 0 1.900 20.960 2.806 3.350 403.296 305 98 403 88.627 0 1.770 75.748 5.845 5.264 18.939 0 850 15.620 1.095 1.374 18.966

Cng vi vic trin khai phng thc u thu qua trung tm giao dch chng khon, kho bc nh nc, pht hnh tri phiu theo phng thc bo lnh pht hnh cng gp phn lm tng nhanh khi lng hng ha trn th trng chng khon. iu ny, nhm a dng ha cc knh pht hnh huy ng vn nhanh c ngun vn di hn p ng nhu cu u t pht trin.

- 46 -

Bng 2.4: Kt qu pht hnh tri phiu chnh ph qua bo lnh t 2000-2006 Nm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Gi tr (t ng) 600 133 386 8.504 8.593 9.945 12.241 K hn(nm) 5 5 10;15 2;5;10;15 2;5;10;15 2;5;10;15 2;5;10;15 Li sut (%/nm) 6,5 6,6 7,0 7,35 8,1 9,18 7,8 9,7 8,35 9,2 8,5 9,2 8,75 9,5

Ngun: S giao dch chng khon Tp.HCM Bng 2.5: Kt qu huy ng vn qua th trng tri phiu Chnh Ph

Vic pht hnh tri phiu thng qua bo lnh v s dng phng thc dng s gip doanh nghip huy ng c khi lng vn cn thit, mc li sut v k hn ph hp. Mc li sut phn nh mc tn nhim ca t chc pht hnh trong iu kin th trng c th. Nhng doanh nghip c mc tn nhim cao c th pht

- 47 -

hnh khi lng ln vi mc li sut thp, v ngc li. Cch thc cho bn ny c nhiu u im: (i) cho php t chc pht hnh thm d nhu cu th trng v iu chnh gi cho ph hp thng qua vic trao i 2 chiu vi nh u t; (ii) gi tri phiu phn nh ng nhu cu th trng v c xc nh da trn ng k chnh thc v phn hi t nh u t; (iii) t chc pht hnh c th cho bn v bn tri phiu cho i tng nh u t c la chn. Trn th trng th cp, gi tr giao dch TPCP/gi tr nim yt mc d c ci thin ng k trong thi gian gn y (nu nh nm 2001, t l ny mi t 2% th n nm 2004 ln 80% v hin ti vo khong 90%), nhng Vit Nam vn l nc duy nht trong khu vc c tng gi tr giao dch tri phiu thp hn gi tr nim yt. Hnh 2.6: Gi tr giao dch TPCP/Gi tr nim yt mt s th trng so vi Vit Nam

Ti S giao dch chng khon H Ni, s tri phiu c a vo nim yt tng t mc 7 loi (nm 2005) ln mc 92 loi (cui nm 2006) v ln 177 loi (cui nm 2007). Tng gi tr tri phiu nim yt tng t mc 1.200 t (nm 2005) ln mc 18.290 t (nm 2006) v mc 70.515 t (nm 2007). Gi tr giao dch cng tng ng k t mc hn 78.000 t (nm 2005) ln mc 7.463 t ng (nm 2006) v mc 77.924 t ng (nm 2007). T 2/6/2008, phn ln tri phiu nim yt ti HoSE c chuyn nim yt v giao dch ti HNX. Cc giao dch pht hnh v nim yt tri phiu mi c tp trung thc hin trn HNX. Nm 2008, HNX t chc c 44 t u thu tri phiu, huy ng c 7.008 t ng trn tng s 31.700 t ng gi thu, nh vy t l vn huy ng c ch bng 22,1% k hoch v bng 36,9% tng huy ng ca nm 2007. Tnh hnh ny li xy ra khi thc hin

- 48 -

k hoch pht hnh tri phiu vo qu 1/2009; Chnh ph cng b s pht hnh 22 nghn t ng, nhng n nay mi ch dng con s 2,6 nghn t. C 3 l do chnh pha sau s bt cp gia cc mc tiu ca Chnh ph v nhng con s thc t trn: Mt l do trn li sut cho hnh thc u gi ti th trng s cp. T u nm 2009, Chnh ph thit lp trn li sut ti mi cuc u gi tri phiu l 7%. Nhng nh u t trn th trng, mt khc vn tip tc tr gi vi mc th trng th cp. Nh vy, vi tnh hnh , vic Chnh ph to ra trn gi khng h c tc dng thu ht nh u t.

Cng cn thy thm rng ng sau vic Chnh ph t trn cho li sut tri phiu khng ch m bo chi ph i vay thp m cn l s lo ngi v vic li sut tri phiu s tng cao hn li sut cho vay thng mi, v lm tri phiu tr nn hp dn hn v chuyn hng dng vn ra khi th trng tn dng. Th hai, mc d Chnh ph huy ng vn d tr nhng vic gii ngn khng c thc hin ht. Kho bc Nh nc cho bit huy ng c hn 300 nghn t ng t nm 2003 - 2008, nhng mi ch gii ngn c 65 nghn t ng trong khong thi gian ny. Vi t l lm pht qu cao trong sut thi gian , Chnh ph la chn khng thc hin mt s d n trnh to thm cho nn kinh t qu nng. Nh vy, nhu cu ca Chnh ph trong vic tng d tr trong nm 2009 vn khng r rng. Th ba l lin quan n vic la chn ng USD. Trong khi tnh thanh khon ca VND b tht cht trong thi gian va qua, th tnh thanh khon ca USD li c ci thin khi cc nh u t quan tm hn ti vic nm gi nhng ng tin c mnh gi n nh. Tuy nhin, do nhng chnh sch kim sot hot ng giao dch ngoi hi nn cc i l nm gi ng USD b hn ch. V th, tri phiu Chnh ph bng ng USD thu ht c kh nhiu s quan tm ca cc nh u t.

Chnh ph quyt nh t chc u gi cho t tri phiu th 3 tr gi 300 triu USD ( pht hnh 230,1 triu USD) vi mc gi kh hp dn (3% cho k hn 1 nm, 3,2% cho k hn 2 nm v 3,6% cho k hn 3 nm) t nht l vi tnh hnh hin ti trong nc. Li sut ca th trng i vi nhng k hn ngn hn vn duy tr mc cao nht. Nh vy, trong khi c nhng quan ngi v vic pht hnh b sung t pha Chnh ph th s lng tri phiu bng ng VND d nh pht hnh trong nm 2009 c kh nng s nh hn con s mc tiu ang xc tin.

- 49 -

2.2.2.2. Th trng tri phiu chnh quyn a phng Mc d Lut Ngn sch nh nc cho php H Ni, TP.HCM c pht hnh tri phiu chnh quyn a phng bng 100% gi tr k hoch xy dng c bn hng nm (hn mc ca cc a phng khc l 30%), nhng hin ti, d n tri phiu chnh quyn a phng mi ch bng 10% tng d n tri phiu. V trn thc t, n thi im ny, cng mi ch c 3 a phng l H Ni, TP.HCM v ng Nai thc hin pht hnh tri phiu u t xy dng c bn, trong khi hu ht cc a phng u thiu ngun vn u t xy dng c s h tng. Hnh 2.7: Gi tr tri phiu chnh quyn a phng pht hnh t 2003-2007

Ngun: Tp hp t S GDCKTP.HCM v S GDCKHN S pht trin ca th trng tri phiu chnh quyn a phng c th chia thnh 2 giai on trc v sau nm 2003. Giai on trc nm 2003:

Nm 1995, tri phiu th TP.HCM do y ban nhn dn Thnh ph khi ng cho vic pht hnh tri phiu th. Huy ng u t ng Nguyn Tt Thnh Lin tnh l 15. Cng trong giai on ny, B Ti chnh thc hin mt s t huy ng vn cho cc cng trnh thng qua vic pht hnh tri phiu nh: tri phiu khu th mi Linh m (42 t), khu th mi nh Cng (50 t), th mi Ch Linh (71 t), xi mng Bt Sn (122 t) v mt s tri phiu cng trnh ca cc a phng khc nh Tin Giang, Bnh Thun, Khnh Ha Nhn chung

- 50 -

th trng tri phiu chnh quyn a phng giai on ny cn s khai, quy m th trng cn nh v tc tng trng tng i chm. Giai on t nm 2003 n nay:

Giai on ny y mnh u t pht trin kinh t cng vi tin trnh th ha, nhu cu u t v pht trin rt ln v cp bch nhng ngun vn t ngn sch Nh nc lun khng p ng, c bit i vi cc d n pht trin h tng c s ca cc tnh v thnh ph nhu cu vn u t rt ln. Do , mt s tnh v thnh ph c iu kin v tim lc kinh t tin hnh pht hnh tri phiu huy ng vn ti tr cho cc d n pht trin c s h tng. Trong 2003, Thnh ph H Ch Minh l n v tin phong trong vic pht hnh TPCQP, vi vic y thc cho Qu u t pht trin th Thnh ph (HIFU) pht hnh tri phiu th vi cc k hn 2 nm v 5 nm nhm b sung vn cho u t pht trin h tng theo k hoch hng nm ca ngn sch thnh ph v c giao dch trn S GDCK TP.HCM (HOSE). Nm 2005, H Ni pht hnh tri phiu xy dng cu Vnh Tuy v ng Nai pht hnh tri phiu huy ng vn cho cng trnh xy dng h cha nc Cu Mi. Bng 2.6: Tnh hnh pht hnh tri phiu th TP.HCM 2003-2007 (vt: t ng) 2 nm Li Gi sut tr (%) 200 8.52 5 nm Gi tr 1.800 1.600 1.185 850 466 200 5.716 Li sut (%) 9 8,58,7 9-9,05 8,89,05 8,5 10 nm Gi Li sut tr (%) 15 nm Li sut Gi tr (%) Tng gi tr 2.000 400 9 965 525 9,159,25 625 9,55 9,259,55 2.000 2.150 2.000 466 925 1.590 8.431

Nm 2003 2004 2005 2006 2007 Tng

Ngun: Qu u t pht trin th TP.HCM Cc a phng huy ng c mt khi lng vn ln cho ngn sch thng qua pht hnh tri phiu. Tuy nhin, t nm 2003 n nay, c hai a phng tiu biu l TP.HCM v H Ni pht hnh tri phiu vi tng mnh gi khong 10.000 t ng nim yt ti cc TTGDCK (TPHCM: 8.500 t ng v H Ni: 1.500 t ng), cc a phng khc quy m huy ng cn rt hn ch.

- 51 -

K hoch pht hnh tri phiu th ca TP.HCM trong 4 nm 2003-2006 l 8.000 t ng, mi nm 2.000 t ng, vi cc loi k hn 2 nm, 5 nm, 10 nm v 15 nm. Nh vy, TP.HCM hon thnh k hoch t ra, huy ng vn cho ngn sch v y mnh u t c s h tng th. Thnh cng ny mt phn do li sut tri phiu th cao hn li sut TPCP cng k hn. TP.HCM l a phng tin phong v tiu biu trong vic pht hnh tri phiu th. Nhn chung th trng pht hnh tri phiu th trong thi gian qua to ra knh huy ng vn hu hiu cho NSNN, y mnh u t pht trin c s h tng, kinh t x hi ca mt s a phng. Mt s a phng huy ng c mt lng vn tm thi nhn ri trong nn kinh t, m rng thc hin cc d n u t ca a phng, gp phn lm gim cng thng thiu ht ngn sch. Pht hnh tri phiu th lm tng ngun vn u t trong di hn, c cu n chuyn dn t ngn hn sang di hn, ph hp vi din tin nn kinh t th trng v p ng nhu cu u t pht trin ca a phng. Ngoi ra, thng qua vic m rng pht hnh tri phiu chnh quyn a phng, cung cp thm mt lng hng ha cho TTCK Vit Nam, gp phn thc y TTCK pht trin mnh m hn trong thi gian ti. Mc d c nhng bc u thnh cng nhng nhn chung th trng tri phiu chnh quyn a phng vn cn nhiu kh khn: Cc a phng vn cn l thuc v da vo ngun tr cp ngn sch trung ng, cha ch ng a dng ha cc hnh thc huy ng vn u t. Tri phiu chnh quyn a phng ch yu cng do cc nh ch ti chnh nm gi nn hot ng giao dch hu ht c thc hin trn TTCK theo phng thc mua bn c k hn. Thi gian qua, cc giao dch tri phiu th TP.HCM, H Ni v tri phiu ng Nai ch yu din ra gia cc cng ty chng khon vi cc NHTM, cc Qu u t v mt s cng ty bo him. Tuy nn kinh t c nh gi tng trng trong thi gian qua nhng ch tp trung hai trung tm kinh t ln l TP.HCM v H Ni, cc a phng khc tc tng trng vn cn chm, thm ch phn ln a phng vn trong trnh trng bi chi ngn sch. Do , mc tn nhim ca ngi u t i vi chnh quyn i phng cha cao.

- 52 -

Thu nhp bnh qun u ngi nc ta vn cn thp, vn tit kim u t thp, y cng l yu t lm hn ch kh nng huy ng ca th trng tri phiu.

2.2.3. Th trng tri phiu doanh nghip 2.2.3.1.Th trng pht hnh tri phiu doanh nghip S pht trin ca th trng TPDN Vit Nam c th c chia lm 2 giai on, trc 2006 v t 2006 n nay. Giai on trc nm 2006:

Trc 2006, vic pht hnh TPDN c thc hin theo Ngh nh s 120/CP ngy 17/9/1994 ca Chnh Ph v pht hnh c phiu, tri phiu ca doanh nghip Nh nc. Khi , th trng ny cha pht trin, ch c cc t chc ti chnh tn dng pht hnh tri phiu, cn TPDN th c rt t cc doanh nghip pht hnh, vic pht hnh TPDN ch din ra lc c mt vi doanh nghip nh nc. Bng 2.7: Kt qu pht hnh tri phiu ca cc t chc tn dng 2000 - 2004 Tri phiu VND Nm Gi tr pht hnh (t ng) 1.067 419 2.202 6.498 2.644 K hn (thng) 60 13;24 12; 24 Li sut (%nm) 6,9;7,1 7,0;7,5 7,8;8,4 25,3 122 18;24;36;60 2,4;2,5;2,7;3,1 24;36;60 2,8;3,1;3,4 Gi tr pht hnh (t USD) 125,6 41,9 Tri phiu USD K hn (thng) 60 60;84 Li sut (%/nm) 5,26-5,49 3,9;4,1

2000 2001 2002 2003 2004

12;13;18;24 8,2;8,6;8,8;9 13;18;24;36 8,2;8,3;8,4;8,6

Ngun: NHNN Nm 1994, Nh my Xi mng Anh Sn pht hnh 7,7 t ng tri phiu, tr thnh DN tin phong trong vic thc hin Ngh nh 120/1994/N-CP (v vic pht hnh tri phiu, c phiu ca DN nh nc). Cng ty xi mng Hong Thch pht hnh 44,5 t ng tri phiu k hn 4 nm. Nm 1996, cng ty c phn C in lnh (REE) pht hnh tri phiu chuyn i k hn 3 nm, huy ng 5 triu USD, li sut 4,5%/ nm. Loi ny c chuyn i vo nm 1998. Cng ty cho thu ti chnh quc t pht hnh tri phiu t nm 1999 n ht nm 2001 l 80 t ng, k hn 12 thng, 24 thng, 36 thng. Cng ty

- 53 -

ti chnh du kh 300 t ng, cng ty ti chnh tu thy 50 t ng, cng ty ti chnh cao su 300 t ng. Cng ty c phn cng ngh thng tin (EIS) pht hnh tri phiu chuyn i k hn 3 nm, huy ng 10 t ng, li sut 8%/nm vo nm 2001. Nm 2004 c chuyn i thnh c phiu theo h s chuyn i c xc nh trc. Nm 2003, tng cng ty Du kh Vit Nam phi hp cng B ti Chnh pht hnh 300 t ng TPDN, k hn 3 nm. Sut t nm 1994 n nm 2004, ch c 4 DN pht hnh tri phiu vi tng s tin huy ng 372 t ng. Ngoi tr Tng cng ty in lc Vit Nam 2 ln thc hin pht hnh tri phiu (nm 2005 v 2006), vi tng s tin vo khong 550 t ng, cn li khng c DN no s dng knh pht hnh tri phiu n ln th hai. V vy, trong khong thi gian ny, knh cp vn cho doanh nghip ch yu l thng qua tn dng ngn hng hoc ngn sch Nh nc hoc Nh nc cho vay ri vay li. Hot ng huy ng vn trc tip trn th trng hu nh cha pht trin. Vo ngy 19/06/2006, Cng ty Ti chnh du kh (PVFC) pht hnh 700 t ng TPDN, tr thnh n v kho s Ngh nh 120, v vo ngy 30/06/2006, Ngh nh 120 ht hiu lc thi hnh, thay vo , Ngh nh 52/2006/N-CP c hiu lc. Trong 11 nm qua, khi DN khng mn m vi vic pht hnh tri phiu do nhiu nguyn nhn, trong c nguyn nhn ln nht l Ngh nh 120 quy nh qu cht. Giai on sau 2006: (k t khi c ngh nh 52/2006 c hiu lc)

Nu nh trc nm 2006, vic pht hnh TPDN ch din ra lc c mt vi doanh nghip nh nc, th ch hn mt nm gn y, vic pht hnh TPDN pht trin mnh m do cc n v sn xut, kinh doanh trong nc ngy cng a chung hnh thc huy ng vn ny. Vic pht hnh TPDN khng ch b hp trong cc doanh nghip nh nc m cn c s tham gia ca cc cng ty TNHH, cng ty c phn, cng ty c vn u t nc ngoi... theo nguyn tc t vay, t tr v thc hin cc quy nh v cng khai minh bch thng tin... S lng DN pht hnh tri phiu tng ln ng k, nm 2005 c 2 DN pht hnh, vi gi tr khong 1.600 t ng; nm 2006, s lng ny tng ln l 6 DN, vi 15 t pht hnh v gi tr tri phiu hn 11.000 t ng; nm 2007 s lng l 17 DN, vi 23 t pht hnh t gi tr trn 26.320 t ng. Trong ,Vinashin v

- 54 -

EVN l hai doanh nghip pht hnh nhiu nht, chim 41% v 36% tng ng, cc tng cng ty khc ch chim di 10% trong tng vn huy ng. Bng 2.8: Mt s t pht hnh tri phiu nm 2007 T chc pht hnh Vinashin Vinashin Lilama Vinashin Vnsteel Lilama CII BIDV Techcombank Vinashin CTCK Thng Long ACB VNECO VINCOM Sacomreal CK Thng Long Cng ty T v PT ng cao tc SCB Sacomreal Vinacom SATRA ACB Minh Ph Ngun: ngn hng ANZ Gi tr (t ng) 500 1.000 500 3.000 400 1.000 500 3.000 1.750 3.000 300 2.250 500 1.000 500 200 400 1.400 500 1.500 1.000 1.920 200 Li sut 10% 10.5% 9.6% 9% 9.5% 9.2% 10.3% 8.15% 8.6% 9.4% 9% 8.6% 10.50% 10.3% 9.8% 9% 9% 8.5% 10% 9.5% 9.6% 8.7% 9.985 Ngy pht hnh 5/1/2007 18/1/2007 5/3/2007 13/4/2007 10/5/2007 6/6/2007 9/7/2007 23/7/2007 31/8/2007 20/9/2007 22/9/2007 25/9/2007 28/9/2007 22/10/2007 31/10/2007 27/11/2007 28/11/2007 2/12/2007 10/12/2007 11/12/2007 15/12/2007 20/12/2007 21/12/2007 o hn 5/1/2012 18/1/2017 5/3/2017 13/4/2017 10/5/2012 6/6/2017 9/7/2014 23/7/2012 31/8/2012 20/9/2017 22/9/2009 25/9/2012 28/9/2012 22/10/2012 31/10/2012 27/11/2009 27/11/2022 5/12/2009 10/12/2012 11/12/2017 15/12/2012 10/12/2010 21/12/2012

- 55 -

Nu nh cc DN ln c thng hiu mnh, d n kh thi gi vn th cc DN va v nh cng c cch i ring. Nhng DN c quy m nh hn nh Nam Triu, CII, pht hnh thnh cng tri phiu vi mc li sut hp dn: tri phiu Nam Triu k hn 2 nm, li sut 8,95%/nm, pht hnh thng 4/2007; tri phiu CII k hn 7 nm, li sut 10,3%/nm, pht hnh thng 7/2007. c bit trong nm 2007, thnh cng ca t pht hnh TPDN CP Vincom c gii chuyn gia nh gi l m ra mt knh huy ng vn mi, nhiu trin vng cho cc doanh nghip thuc khi kinh t ngoi quc doanh. Ln u tin tri phiu VN ca mt cng ty c phn kinh doanh bt ng sn Vit Nam c pht hnh vi cch thc cho bn theo chun mc quc t. Tri phiu Vincom c pht hnh ring l theo Ngh nh 52/2006/N-CP v pht hnh TPDN ngy 19/5/2006 di hnh thc tri phiu ghi s, k hn 5 nm, pht hnh t ngy 22/10/2007, li sut tr theo nm v thanh ton mt ln vo ngy 22/10 hng nm. y hon ton khng phi l tri phiu chuyn i. Trong t pht hnh, mc d s tri phiu pht hnh ca Vincom l 1000 t VN nhng s nh u t ng k mua tri phiu Vincom ln n hn 2500 t VN. Trn c s khi lng v li sut ng k ca cc nh u t, Vincom v 2 ngn hng t vn thu xp v bo lnh (BIDV, ANZ) thng nht phn b tri phiu cho 9 nh u t c mc li sut cho thp nht, trong t l phn phi cho nh u t nc ngoi l 30% v mc li sut ch l 10,3%/nm thp hn mc d kin ban u l 10,5%/nm. Trong nm 2007, CTCK Habubank thu xp pht hnh tri phiu cho khong 20 doanh nghip, cho bn cho cc t chc nc ngoi. Mt trong nhng DN ng k pht hnh tri phiu l Goldsun vi nhu cu huy ng 100 t ng. Goldsun c hai cng ty con l Nh my in v bao b Nht Quang, Nh my c kh gia dng vi tc tng trng hng nm hn 20% v nhu cu vn kh cao. Hu ht cc tri phiu c pht hnh c k hn di, ngn nht l 2 nm, di nht l 10 nm. Tri phiu EVN hu ht c k hn 10 nm, u t vo cc cng trnh thy in, ci to mng li in quc gia. Tri phiu Vinaconex v Lilama pht hnh tri phiu c k hn 5 nm. Ngoi ra, khuyn khch nh u t,Vinaconex pht hnh tri phiu km theo chng quyn l quyn mau c phiu ca Nh my xi mng Cm Ph vi mc gi u i. So snh vi li sut tri phiu Chnh ph cng thi hn, c th thy, li sut tri phiu ca cc doanh nghip c xu hng bin ng cng chiu. Khong chnh lch gia li sut tri phiu Chnh Ph v li sut doanh nghip khong 2.5% n 3%, phn nh mc chnh lch ri ro ca 2 tri phiu ny.

- 56 -

K hn TPCP,li sut giao dch gn nht (%/nm) TPCP va pht hnh Li sut chun BloomBerg TPDN

2 nm 7,3 7,2 7,475 9,6

3 nm 7,67 7,35 7,679 8,5-9,3

5 nm 7,9 7,86 7,921 9,6-10

7 nm 8,2 NA 8,217 NA

10 nm 8,7 NA 8,461 9,7

15 nm 8,85 8,4 8,792 NA

Ngun: www.ssi.com.vn a s cc cng ty u pht hnh tri phiu thng qua mt s t chc lm i l pht hnh. Cc cng ty chng khon l nhng thnh vin chnh trn th trng bn cnh cc ngn hng c phn, cc cng ty bo him hay kim ton. Sau 1 nm thc hin Ngh nh 52/2006/N-CP v pht hnh TPDN, nhiu doanh nghip nh EVN, Vinashin, Vinaconex, Tng cng ty Thp Vit Nam... quan tm hn ti knh dn vn ny, nhng tng d n TPDN hin mi t 11% d n tri phiu. Nh vy, th trng tri phiu vn gn nh l sn chi ring ca tri phiu chnh ph (TPCP) vi 2 ch th pht hnh l Kho bc Nh nc (chim 64%) v Ngn hng Pht trin Vit Nam (chim 18%). So vi cc nc trong khu vc v trn th gii, d n TPDN/tng d n tri phiu ca Vit Nam mi t 11% trong khi con s tng ng ca Thi Lan l 33%, Malaysia: 50%, Hn Quc l 51%. Thc trng pht hnh tri phiu ca h thng ngn hng thng mi. Tnh hnh pht hnh tri phiu ca h thng ngn hng thng mi Vit Nam t nm 2006- 30/06/2008 Gi tr pht hnh (t ng) 1 2 3 4 NH u t v Pht trin TPHCM NH Ngoi Thng VN TCT Ti Chnh Du kh VN NHTM chu - TP chuyn i 2.205 1.375 365 550 5 8 2006

STT

T chc pht hnh

Thi hn (nm)

Li sut (%/nm)

Nm pht hnh

10-15 7 5

9,8-10,2 6 9,5

2006 2005 2006

- 57 -

- TP thng thng 5 6 7 8 NHNN v PT VN NH PT Nh BS Cu Long NHTM Si Gn NHTMCP Qun i

2.200 3.000 150 1.400 1.000 1.500

5 10-15 2 13 thng 2 3

8,6 9,8-10,2 9,2 8,5 8 8,3

2007 2006 2006 2007 2007 2007

Ngun: Tp hp t S GDCK TP.HCM, S GDCK HN Cc NHTM pht hnh tri phiu cng thng qua hnh thc bo lnh pht hnh. Cc tri phiu c pht hnh vi k hn t 2 nm n 10 nm. i vi mt th trng ti chnh pht trin, tri phiu thng c thi hn t trn 20 nm n 30 nm. Tuy nhin, Vit Nam tnh hnh mi trng chnh sch khng m bo, nm trong iu kin lm pht cao, chu tc ng vi cc bin ng kinh t quc t to tm l thiu tin tng ca cc nh u t khi u t vo tri phiu c k hn di. Trong khong gn ba nm tr li y, Trn TTTP Vit Nam xut hin tri phiu chuyn i v hin nay ang c nhiu doanh nghip v ngn hng la chn pht hnh thay v pht hnh thm c phiu. Tri phiu chuyn i l mt cng c ti chnh thng dng cc th trng ti chnh pht trin. Tuy nhin, tri phiu chuyn i c thc hin ti Vit Nam nh th no? Tri phiu chuyn i Vit Nam Cc doanh nghip pht hnh tri phiu chuyn i hu nh ch yu l cc doanh nghip hot ng trong ngnh dch v ti chnh nh: Ngn hng Thng mi C phn Chu (ACB), Ngn hng Thng mi C phn Qun i (MB), Ngn hng Thng mi C phn Si gn (SCB), Ngn hng Ngoi thng Vit Nam (Vietcombank), Ngn hng c phn Gia nh, Cng ty chng khon Si Gn (SSI) Ly v d, phn tch tri phiu chuyn i Vietcombank v tri phiu chuyn i SSI thy c c th tri phiu chuyn i Vit Nam. Trng hp tri phiu chuyn i Vietcombank: + Thng 12/2005, s kin Vietcombank pht hnh thnh cng 1.375 t ng tri phiu chuyn i vi li sut bnh qun 6%/nm (li sut

- 58 -

a ra ti a 8,5%/nm c nh trong 7 nm), trong khi li sut tit kim ti cc ngn hng thng mi l 9%/nm. Ngay sau khi xut hin, gi ca tri phiu chuyn i Vietcombank rao bn trn th trng OTC vi 1,5 ln mnh gi (mnh gi 100.000 ng). + Vo thi im pht hnh t tri phiu trn, Vietcombank cha phi l mt ngn hng c phn. Nhng im hp dn ca tri phiu chuyn i l ch n cho nh u t k vng mua c c phn ca cng ty pht hnh trong tng lai vi gi u i. Trong khi , theo qui nh ca Vietcombank, ci gi l "tri phiu chuyn i" ny s c chuyn sang c phiu theo bnh qun gia quyn ca gi b thu thnh cng trong ln pht hnh u tin (IPO) ca Vietcombank, khng khc g vic tham gia b thu trc tip vo thi im . Nh vy r nh u t chng c li g t t l chuyn i, trong khi phi chu mc li sut thp trong mt thi gian di. Trong khi trn th gii, doanh nghip ch c php pht hnh tri phiu chuyn i sau khi pht hnh c phiu lm c s xc nh t l chuyn i th Vietcombank lm c iu ngc li. Chnh v iu ny m tri phiu chuyn i Vietcombank khng c t l chuyn i c nh trc. Hn na thi hn chuyn i cng khng c xc nh c th. Do , nh u t khng th xc nh c gi tr ni ti hay gi tr thi gian ca quyn mua. Chnh v vy, tri phiu Vietcombank gim gi sau khi chnh thc ln sn giao dch, mc d vic giao dch trn sn giao dch chnh thc lm tng tnh thun li, an ton v minh bch trong giao dch.

Trong thi gian tri phiu chuyn i cha o hn m ch th pht hnh thc hin cc nghip v nh thng c phiu, tr c tc bng c phiu, pht hnh thm c phiu, hoc tch c phiu th th gi c phiu ca n v gn nh chc chn s gim xung. Khi , gi tr s c phiu c c t vic chuyn i tri phiu chuyn i s gim xung, c th gim xung thp hn gi tr ca tri phiu chuyn i. TTCK cc nc, trong nhng trng hp nh th ny, nhm bo v nh u t, Lut Cng ty hoc Lut Chng khon thng quy nh t chc pht hnh tri phiu chuyn i phi c nhng iu chnh v gi hoc t l chuyn i. Nhng Vit Nam hin cha c quy nh v vn ny. Trc kh nng t c li nhun cao khi c phiu tng gi, trong khi trng hp xu xy ra, nh u t vn hng li tri phiu v thu hi c vn gc,

- 59 -

hin tri phiu chuyn i ang hp dn kh nhiu nh u t. Chnh v tnh hp dn ca tri phiu chuyn i i vi nh u t nn nh u t sn sng chp nhn mc li sut danh ngha thp. Cn i vi n v pht hnh huy ng vn vi chi ph thp nn nhiu doanh nghip tng cng huy ng vn bng cch pht hnh loi tri phiu ny. Vic p dng tri phiu chuyn i vo Vit Nam c mt s nhiu c th khc vi thng l trn th gii: Th nht, tri phiu ca chng ta cha c nh mc tn nhim. Do rt kh xc nh ri ro tn dng hay bin ri ro thanh ton lm c s tnh t l chit khu nh gi tri phiu. Th hai, cha c quy nh v chng pha long c phiu p dng cho cc ch th pht hnh tri phiu chuyn i nhm bo v quyn li chnh ng ca cc tri ch. Nu cc TTCK trn th gii, thi hn chuyn i cng di, mc bin ng c phiu cng ln th gi tr quyn mua cng tng th Vit Nam li ngc li. Thi hn chuyn i di s lm cho gi c phiu b pha long do doanh nghip ton quyn tng vn lin tc, trong khi ngun cung vo th trng ngy cng tng mnh lm gim gi c phiu. Do gi tr ni ti ca quyn mua c th m gim dn sau mi quyt nh tng vn pha long c phiu ca doanh nghip. c bit nhng ngi mua li tri phiu chuyn i sau khi pht hnh m khng th tnh c gi tr ni ti ca quyn mua.

2.2.3.2.Hot ng nim yt v giao dch ca tri phiu doanh nghip Nhn vo bng chng ta nhn thy rng hu ht cc tri phiu c nim yt u l tri phiu Chnh Ph, chim 99,3% th trng. Tnh n nm 2004, TPDN ch c tri phiu ca Ngn Hng u t pht trin Vit Nam c nim yt vi tng s vn huy ng c 157,7 t ng chim 0,66% gi tr nim yt. Giao dch tri phiu trong thi gian t 2003 n nay ch tp trung vo cc TPCP pht hnh qua bo lnh, trong khi c rt nhiu loi tri phiu pht hnh qua u thu ti S giao dch chng khon TP.HCM vn cha c gi tham chiu, ngha l cha mt ln c giao dch trn th trng k t khi pht hnh. iu ny bt ngun t c th ca phng thc bo lnh pht hnh l a s cc n v tham gia mua s cp v sau bn li cho khch hng. Tuy nhin, vic lun chuyn TPCP cng ch dng li sau khi bn ln mt cho khch hng, cc giao dch tip theo trn th trng th cp hu nh khng tn ti.

- 60 -

Bng 2.9: Kt qu nim yt tri phiu thi k 2000 - 2004 Nm 2000 S lng Khi lng Gi tr (1000) 2001 S lng Khi lng Gi tr (1000) 2002 S lng Khi lng Gi tr (1000) 2003 S lng Khi lng Gi tr (1000) 2004 S lng Khi lng Gi tr (1000) Lu S lng k n Khi lng ht Gi tr (1000) 2004 Ngun: Tng hp t Hose Tnh n nay, trn th trng c 3 TPDN c nim yt, c th: M TP VE061101 VE061102 PV060902 BID1 106 BID1 206 T chc pht hnh Tng cng ty in lc VN Tp on in lc VN TCT ti chnh du kh VN Ngn hng u t pht trin TP HCM Ngn hng u t pht trin TP HCM K hn (nm) 5 5 3 10 15 Li sut (%/nm) 9.5 9.6 9.05 9.8 10.2 Ngy nim yt 16/07/2007 24/9/2007 12/07/2007 22/6/2006 22/6/2006 Khi lng nim yt 9.000.000 6.000.000 3.645.986 11.886.310 10.160.140 Tri phiu Chnh ph 3 11.000.000 1.100.000.000 13 16.316.330 1.631.633.000 23 13.820.000 1.382.000.000 61 75.530.000 7.553.000.000 104 118.817.000 11.881.700.000 204 235.483.330 23.548.333.000 Tri phiu doanh Tng cng nghip 2 5 1.577.050 12.577.050 157.705.000 1.257.705.000 13 16.316.330 1.631.633.000 23 13.820.000 1.382.000.000 61 75.530.000 7.553.000.000 104 118.817.000 11.881.700.000 2 206 1.577.050 237.060.380 157.705.000 23.706.038.000

Ngun: Tng hp t HNX Khi lng c phiu c giao dch si ng trong khi giao dch tri phiu th b b qun. C th khi lng giao dch c phiu tng t 115.269.570 c phiu ln 2.426.317.101 c phiu t 281.258,162 t ng so vi 3.048,663 t ng nm 2005. Khi lng tri phiu giao dch tng tuy nhin ch chim 31,8 % tng khi

- 61 -

lng giao dch trn th trng, quy m giao dch gim so vi nm 2005 chim 85,3%. Khi lng giao dch C phiu Tri phiu 2005 115.269.570 217.126.255 2006 634.143.245 541.353.817 2007 2.426.317.101 1.133.719.407

% khi l ng giao dch

80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% 2005 2006 2007 c phiu, 34.7% tri phiu, 65.3% c phiu, 53.9% tri phiu, 46.1% tri phiu, 31.8%

c phiu, 68.2%

Gi tr giao dch (T VND) C phiu Tri phiu

2005 3048.663 22282.098

2006 39389.726 55175.275

2007 281258.162 117440.165

% gi tr giao d ch
100.0% 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% 2005 2006 2007 c phiu, 12.0% tri phiu, 58.3% c phiu, 41.7% tri phiu, 29.5% tri phiu, 88.0% c phiu, 70.5%

Ngun: Tng hp GTGD trn HOSE v HNX

- 62 -

2.2.3.3. Nhng u im ca knh huy ng vn thng qua vic pht hnh tri phiu i vi doanh nghip. Doanh nghip pht hnh n huy ng vn thay th cc ngun ti tr khc bi l vic pht hnh tri phiu c 3 u im ni tri hn so vi vn c phn: o Ti tr tri phiu c th trnh c tnh trng pha long quyn s hu ca cc c ng trong cng ty. Khi cng ty cn thm vn m rng hot ng sn xut kinh doanh, vic pht hnh thm c phiu ng ngha vi vic xut hin thm nhng c ng mi ca cng ty. S xut hin thm cc c ng mi s lm nh hng n quyn li ca cc c ng hin hnh, li ch ca h s b chia s. Trong khi , pht hnh tri phiu doanh nghip thc cht c th xem nh l vay n trn th trng, trn bng tng kt ti sn, s pht trin khng h xy ra i vi s c phn ca ch s hu m ch xut hin trn khon mc n. Vn huy ng bng pht hnh tri phiu c mc chi ph thp hn nhiu so vi vn c phn. Hin nay, nu huy ng vn thng qua cho bn c phiu doanh nghip thng ha hn phi tr c tc khong 12-15 % /nm,thm ch 20%/nm, mun m bo mc c tc ny th li nhun sau thu ca doanh nghip ti thiu cng phi t 20% vn iu l. Trong khi chn knh huy ng vn bng tri phiu, li phi tr cho tri ch ln nht ch mt khong 10.5%/nm i vi k hn 5 nm. Vi vic pht hnh tri phiu doanh nghip c th khai thc tc dng ca n by ti chnh. Chi ph li tri phiu tnh trn s n vay m cng ty tr cho nhng ngi nm gi tri phiu ca cng ty c tr khi li nhun ca cng ty trc khi tnh thu thu nhp.

Tuy nhin knh huy ng vn bng pht hnh tri phiu c thay th cho knh huy ng truyn thng chnh l vay ngn hng c nhiu u im vt tri hn: o Pht hnh tri phiu c 1 s c im ni tri hn xt trn cc kha cnh nh quy m ti tr, thi hn, chi ph pht sinh, phm vi ngi cho vay, kh nng chuyn nhng v tnh thanh khon. Pht hnh tri phiu khng b hn ch v quy m, tc l doanh nghip c th thng qua con ng ny huy ng 1 s vn ln bt k no nu c nhu cu min l doanh nghip c phng n s dng vn huy ng 1 cch hp l, c tnh kh thi v c kh nng hon tr li v gc cho nhng ngi cho

- 63 -

vay. phng thc i vay ngn hng, s vn ti a doanh nghip c vay li ph thuc vo vn t c ca ngn hng cho vay (mi ngn hng ch c cho 1 doanh nghip vay s vn khng vt qu 1 t l % nht nh so vi vn t c ca mnh). Nu nhu cu vay ca doanh nghip qu ln, vic cho vay phi c tin hnh qua phng thc ng ti tr phc tp hn nhiu. Hn na cc khon vay ngn hng cn b gii hn bi hn mc tn dng m ngn hng p dng cho 1 khch hng, 1 ngnh. o Khng ch c li th vt tri v quy m ti tr, tri phiu doanh nghip cn u im v thi hn vay. Nu cc khon vay ngn hng thng l cc khon vay ngn hn v c dng cun chiu (tc doanh nghip phi hon tr xong mn vay ny th mi vay tip mn khc), ngoi ra cn b hn ch bi chnh sch tn dng ca ngn hng, ngc li, tri phiu doanh nghip li rt a dng v thi hn (t 1 nm tr ln) v cng ty c hon ton t do trong vic xc nh yu t ny. Pht hnh tri phiu cn i hi thi gian t hn so vi thi gian i vay. Hin nay nh nc rt u i trong vic pht hnh tri phiu doanh nghip nn ch mt khong 6 n 8 tun doanh nghip c th hon tt h s pht hnh. Tuy nhin, nu i vay ngn hng hay pht hnh c phn, doanh nghip s mt nhiu thi gian hn cho khu chun b v xt duyt h s. Ti tr bng tri phiu c chi ph r hn so vi ngn hng. Nu chn phng n vay ngn hng th doanh nghip phi chu mc li sut bnh qun 11-15%/ nm i vi khon vay c k hn trn 1 nm. Trong khi doanh nghip ch phi tr cho tri ch ln nht ch mt khong 10.5%/nm i vi k hn 5 nm. i vi cc cng ty c uy tn vi ting tm tt c th vay vn qua th trng tri phiu doanh nghip vi li sut thp hn vay ngn hng do cc cng ty ny c uy tn v cng chng u quen thuc. C th thy rng pht hnh tri phiu thng c tc dng tt hn trong vic ti tr nhng khon vn di hn, c quy m ln, cn vay ngn hng li l phng php c ch khi ti tr nhng khon vn ngn hn, c quy m nh v n nh. Trn bng tng kt ti sn ca doanh nghip, tri phiu doanh nghip thch hp hn trong vic ti tr cho cc ti sn c nh v cc khon u t di hn, trong khi vay ngn hng li thch hp h tr cho cc ti sn lu ng p ng hot ng sn xut hng ngy ca doanh nghip.

- 64 -

2.2.3.4. Nhng tn ti ca th trng tri phiu doanh nghip Th trng TPDN c nhng bc pht trin, cc doanh nghip c phn quan tm hn n vic pht hnh tri phiu, gp phn gim p lc vay vn t cc NHTM v to ngun cung tri phiu cho th trng. Sau Ngh nh 52/N-CP, v vic cho php cc doanh nghip pht hnh tri phiu theo hnh thc ring l, gp phn to thm knh huy ng vn cho doanh nghip. Tuy nhin, th trng TPDN vn cn nhiu tn ti: Hin nay mi c 2 vn bn nh hng n th trng tri phiu doanh nghip, l Ngh nh 52/2006/N-CP quy nh vic pht hnh tri phiu ring l v Lut chng khon quy nh vic pht hnh tri phiu ra cng chng. Mc d nhu cu vay vn m rng v pht trin hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip hin cao, nht l i vi nhng n v c phm vi hot ng v quy m sn xut ln, song chnh v cn c nhiu bao cp trong tn dng khin cc doanh nghip cha la chn tri phiu nh l mt hnh thc huy ng vn hiu qu. Thc t thi gian qua, vic huy ng vn n ca DN ch yu vn thc hin thng qua knh chnh l TPCP. Chnh ph ng ra pht hnh TP, huy ng vn trong dn c ri li "rt" ngc li cho DN. Quy trnh ny va phc tp li tn km c v thi gian, chi ph, trong khi nhiu DN ln, c uy tn nh Vinashin, EVN... c th t mnh huy ng vn t ngun ny. Th trng vi quy m nh, ch yu cng ch l tri phiu ca cc doanh nghip ln, cc doanh nghip u ngnh v tri phiu ca cc NHTM. n nay cng ch c 4 TPDN (trong ngn hng chim 2) c nim yt ti cc TTGDCK. Hot ng vay vn trc tip t th trng tri phiu ca cc doanh nghip vn cn khim tn so vi vay vn ngn hng thng qua knh tn dng ngn hng. Nhu cu vn i vi cc doanh nghip l rt ln nhng cc doanh nghip vn cha tip cn c vi hnh thc huy ng vn qua pht hnh tri phiu. Th trng TPDN cha c c s xc nh li sut pht hnh, thiu t chc nh mc tn nhim chuyn nghip, tm l e ngi v vn minh bch ho thng tin ca cc doanh nghip l ro cn cho s pht trin th trng TPDN.

- 65 -

Vic p dng tri phiu chuyn i Vit Nam, lm a dng hng ha trn th trng, tuy nhin tri phiu chuyn i Vit Nam c mt s c th khc vi thng l trn th gii. S nhn thc cha ng u ca cc nh u t c nhn v s thiu minh bch ang pht sinh mt s vn rc ri v tri phiu chuyn i v nh hng quyn li ca nh u t. Giao dch TPDN hu nh cha pht trin, cc nh u t mua v gi tri phiu cho n khi o hn hng li. V vy hng ha trn th trng li cng t. Nh u t thng mua tri phiu chuyn i ch chuyn i thnh c phiu v ch giao dch si ng trong thi gian trc thi im chuyn i. Tnh hnh giao dch din ra t nht do cc nh u t khng quan tm nhiu, tnh thanh khon ca tri phiu ny cng thp dn n tri phiu km hp dn i vi nh u t t to tm l e ngi cho cc doanh nghip khi cn nhc la chn phng n ti tr vn. y chnh l vng ln qun m thc t vn cha tho g c.

2.3. NH GI CHUNG V TH TRNG TRI PHIU VIT NAM. 2.3.1. u im:

i vi tri phiu chnh ph :

Nhn chung, th trng TPCP tri qua nhiu giai on thng trm. Pht hnh TPCP tr thnh knh huy ng vn hiu qu. Gi tr TPCP huy ng c tng qua cc nm, s lng, k hn TPCP c a dng hn; c bit l nm 2007, Chnh ph t chc pht hnh tri phiu theo l ln tng tnh thanh khon lm cho tnh hnh giao dch TPCP tng ln ng k. Qua thc t pht hnh TPCP l ln s gim s lng cc loi TPCP lu hnh trn th trng, gip cc nh u t cng nh cc t chc trung gian d theo di, nm bt din bin v gi ca cc loi TPCP. y l c s cho vic t gi mua, bn. Mt khc, vi khi lng pht hnh ln to iu kin cho nhiu nh u t cng s hu mt loi tri phiu, lm cho tnh thanh khon ca tri phiu tng ln, t thu ht s quan tm ca cc nh u t v Chnh ph c th huy ng mt khi lng vn ln cho NSNN. Phng thc u thu tri phiu qua TTCK c p dng theo thng l quc t v cng gt hi kt qu ng khch l. i tng tham gia th trng cng ngy cng a dng hn. Bn cnh p dng phng thc giao dch tha thun lm cho nh u t hon ton ch ng trong giao dch, tc ng tch cc n hot ng giao dch tri phiu.

- 66 -

i vi tri phiu chnh quyn a phng : Nhn chung th trng TPCQP trong thi gian qua to ra knh huy ng vn hu hiu cho NSNN, y mnh u t pht trin c s h tng, kinh t x hi ca mt s a phng. Mt s a phng huy ng c mt lng vn tm thi nhn ri trong nn kinh t, m rng thc hin cc d n u t ca a phng, gp phn lm gim cng thng thiu ht ngn sch. Pht hnh TPCQP lm tng ngun vn u t trong di hn, c cu n chuyn dn t ngn hn sang di hn, ph hp vi din tin nn kinh t th trng v p ng nhu cu u t pht trin ca a phng. Ngoi ra, thng qua vic m rng pht hnh TPCQP, cung cp thm mt lng hng ha cho TTCK Vit Nam, gp phn thc y TTCK pht trin mnh m hn trong thi gian ti. i vi tri phiu doanh nghip: Th trng TPDN c nhng bc pht trin, cc doanh nghip c phn quan tm hn n vic pht hnh tri phiu, gp phn gim p lc vay vn t cc NHTM v to ngun cung tri phiu cho th trng. Sau Ngh nh 52/N-CP, v vic cho php cc doanh nghip pht hnh tri phiu theo hnh thc ring l, gp phn to thm knh huy ng vn cho doanh nghip. 2.3.2. Tn ti : Th nht: Quy m nh, thanh khon thp: Th trng tri phiu Vit Nam c quy m qu nh. Ch yu TPCP ang ''thng lnh'' th trng, trong khi tri phiu ca cc DN pht hnh rt hn ch. Tnh thanh khon ca cc loi tri phiu cn thp. Th trng TPCP thiu mt c ch giao dch c kh nng cung cp thanh khon cho cc TPCP nh cc nh to lp th trng, hp ng mua li. TPCP pht hnh vi khi lng v gi tr nim yt ln, trong khi nhng ngi nm gi TPCP trn th trng s cp l cc nh u t c t chc (tr cc t pht hnh ring l qua h thng Kho bc). Nhu cu giao dch pht sinh l cc giao dch ln v t mang tnh tng thch thi im, hn ch tnh thanh khon ca tri phiu. V nng lc h thng giao dch, tri phiu hin c nim yt theo gi v p dng nguyn tc u gi ging nh c phiu (u tin v gi, u tin v thi gian), khng p dng bin dao ng gi. Tuy nhin, c phiu v tri phiu l hai loi hng ha c c im v tnh cht hon ton khc nhau, vic p dng giao dch tri phiu v c phiu nh nhau trn cng mt h thng giao dch ti Trung tm Giao dch Chng khon l khng c hiu qu. Do , cn tch bit giao dch tri phiu v

- 67 -

giao dch c phiu ra thnh 2 bng giao dch ring bit l cn thit. Hn na, gia cc tri phiu cng ch th pht hnh nhng khc t pht hnh cng khc nhau v li sut v thi gian o hn. Vic yt gi tri phiu theo th gi cng khng lm ni bt s khc bit . T s vng quay tri phiu chnh ph, thc o v mc thanh khon tri phiu cho thy. Tnh thanh khon ca th trng tri phiu Vit Nam vn km thanh khon so vi nhiu quc gia trong khu vc. T s ny c tnh bng cch ly khi lng giao dch tri phiu ni t chia cho gi tr trung bnh tri phiu ni t ang lu hnh trong nm cn thp so vi cc nc trong khu vc. Hnh 2.8: T s vng quay tri phiu chnh ph

Ngun: Asian Bond Monitor 2008 (ADB)

Th hai: Mt trong nhng nguyn nhn quan trng dn n th trng tri

phiu Vit Nam cha pht trin l th trng tri phiu cha c ng cong li sut chun: Thc t ti cc nc c th trng tri phiu pht trin cho thy, ng cong li sut c ngha quan trng khng ch i vi cc nh pht hnh (hn ch ri ro), cc nh u t (xc nh c gi theo th trng, quyt nh u t trn c s phn tch c ri ro ca khon u t cng nh li tc thu c) m cn rt c ngha i vi cc nh trung gian (pht trin cc cng c pht sinh v to lp th trng qua cc giao dch mua bn c k hn v giao dch tng lai). Hin nay th trng tri phiu ca Vit Nam cha xc nh c ng cong li sut chun ch yu l do cha c c ch nh gi theo th trng mt cch ng tin cy, li sut tri phiu Chnh ph cha hon ton c hnh thnh trn cc nguyn tc th trng theo quan h cung cu m vn c li sut ch o, khi lng pht hnh cc tri phiu Chnh ph cn hn ch, cha a dng v chng loi, k hoch pht hnh tri phiu Chnh ph tuy c xy dng theo qu v theo nm,

- 68 -

nhng vic cng b thng tin cn chm... iu ny gy kh khn cho cc thnh vin th trng trong vic nghin cu, nh gi ch ng v ngun vn u t vo cc tri phiu . DN khi pht hnh tri phiu trn th trng hin nay ch da trn nguyn tc l t vay, t tr, t chu trch nhim, chp nhn c mc no th chp nhn. Cc doanh nghip da vo 2 thng s: (i) h s sinh li ca d n xc nh n mc no th phi dng li, nu qu , d n sinh li khng tr li. (ii) da vo tri phiu Chnh ph k hn tng ng tham chiu. Li sut ca tri phiu Chnh ph bao gi cng l li sut nn. Li sut ca cc t chc khc da trn li sut Chnh ph cng thm vi ri ro ca t chc mnh. Ngoi ra, cc doanh nghip tham kho li sut ca t chc tn dng. Bn cnh , li sut cn ph thuc vo phng thc v thi im pht hnh. Chng hn, thi im u thu th cc t chc tham gia b thu s chn li sut thp nht. Nu nhiu t chc tham gia bo lnh, cc doanh nghip s phi chn li sut tt nht thng tho. C ch xc nh li sut u thu trn th trng s cp hin khng mang tnh th trng v p dng li sut ch o. Quy nh li sut t thu phi cao hn li sut ch o s khin cho li sut trng thu mang tnh khin cng ch quan hn l mang tnh khch quan th trng. iu ny dn ti tnh trng khi lng trng thu b hn ch i rt nhiu so vi khi lng d nh pht hnh v ch b hp trong phm vi mt s nh cc nh u t. Khi lng trng thu thp cng vi mt s nh cc nh u t nm gi lm gim tnh thanh khon ca tri phiu trn th trng th cp. Th ba: H thng cc nh u t cha pht trin: H thng cc nh u t cha pht trin, nht l cc nh u t t chc. Hin nay thit lp c h thng cc nh to lp th trng; cc th ch trn th trng cha hon chnh. Nhiu nh ch ti chnh trung gian nh cc qu u t tng h, qu u t mo him, cng ty nh mc tn nhim... cha c thnh lp.

Th trng tri phiu vn cha thc s hp dn cc nh u t v c rt nhiu nguyn nhn khin cc nh u t t quan tm n loi chng khon ny. L do l giao dch tri phiu i hi mt lng vn ln, ch thch hp vi cc nh u t c t chc, trong khi th trng tri phiu hin nay c rt t cc nh u t c t chc. Th t: Tnh ng b ca th trng ny cn thp: Kh nng tp trung v phn b ngun lc ti chnh qua th trng cha thc s hiu qu, cn c s cha n khp gia c cu v k hn huy ng vn vi s dng vn. S phi hp gia cc knh huy ng vn cn cha ng b; vai tr ca TPCP trong

- 69 -

vic nh hng li sut th trng cn hn ch, t l huy ng vn di hn qua knh tn dng ngn hng hin nay thp. Trong khi , vic s dng qu nhiu vn ngn hn cho u t di hn, lm gim hiu qu s dng v tng nguy c ri ro ti chnh; vic phi hp iu hnh li sut gia th trng tin t v th trng vn cha tht n khp, tin trnh ci cch h thng t chc tn dng cn chm; vic kim sot cc dng vn trong nn kinh t cha thc s c hiu qu, vn cn tnh trng vn di hn chuyn sang u t ngn hn v ngc li. Th nm: H thng php l cha hon chnh: Khung php lut mi c hnh thnh bc u; mt s lnh vc vn cha c h thng vn bn php l hon chnh, nht l lnh vc chng khon. Cc nguyn tc qun l v chun mc quc t v tnh minh bch, k ton, kim ton... tuy c p dng nhng cn phm vi hp. Th ch php lut cn thiu cc qui nh cn thit nn hn ch s dng cc cng c bo him ri ro nh hon i li sut, mua bn k hn hay ti mua li nhm gip nh u t c th bo v ri ro cho mnh. Th su: Tnh cnh tranh thp: TPCP cha cnh tranh c vi s thun tin ca hnh thc gi tit kim, u t k phiu cc ngn hng thng mi cng vi tnh thanh khon km hn nn cha thu ht c tin nhn ri ca cc t chc kinh t v c nhn.

C ch xc nh li sut u thu trn th trng s cp hin khng mang tnh th trng v p dng li sut ch o nn cha thu ht c nhu cu u t ca cc c nhn, t chc. Quy nh li sut t thu phi cao hn li sut ch o s khin cho li sut trng thu mang tnh khin cng ch quan hn l mang tnh khch quan th trng. iu ny cng c th dn ti tnh trng khi lng trng thu s b hn ch i rt nhiu so vi khi lng d nh pht hnh v s ch b hp trong phm vi mt s nh cc nh u t. Khi lng trng thu thp cng vi mt s nh cc nh u t nm gi s lm gim tnh thanh khon ca tri phiu trn th trng th cp. Th by: T pha cc cng ty, cha quen vi knh huy ng vn thng qua pht hnh tri phiu: Th trng tri phiu cng ty km pht trin do cc cng ty cha quen vi vic huy ng vn vay trc tip qua pht hnh tri phiu m vn da vo ngun vn vay ca ngn hng. Th tm: Thng tin th trng: Theo nh gi ca cc chuyn gia ti chnh, nguyn nhn quan trng khin th trng tri phiu ca Vit Nam km hp dn chnh l vic thiu mt h thng cung cp thng tin y .

- 70 -

Hin nay, trn th trng ang c 3 loi tri phiu v c pht hnh bi Chnh ph, chnh quyn a phng v doanh nghip. Tuy nhin, n nay, quy m pht trin ca th trng ny cn nh b (ch chim 7% GDP). Bn cnh nhng vng mc xut pht t h thng vn bn chnh sch khin tnh thanh khon ca tri phiu khng c cao... th vic thiu thng tin cng khin cho cc nh u t "d dt" hn trong vic u t vo loi hnh ny. Kt lun chng II Th trng tri phiu Vit Nam ang giai on khi ng, trong thi gian qua tuy c s khi sc nhng vn cn km pht trin. Nguyn nhn km pht trin do thiu t chc nh mc tn nhim chuyn nghip, thiu vng i ng to lp th trng, cha xc nh c ng cong li sut chun, tnh cnh tranh cn thp, tnh thanh khon km, khung php l cha hon chnh. Ngoi ra cn c nguyn nhn t nhn thc ca cc doanh nghip cha quen vi phng thc huy ng vn trc tip qua pht hnh tri phiu, c bit l cc tng cng ty, cc doanh nghip nh nc vn cn da vo ngun vn vay ngn hng. Vi nhng phn tch trn, pht trin th trng tri phiu Vit Nam cn c nhng gii php hon thin v thc y th trng tri phiu pht trin ph hp vi mc tiu chin lc ca nn kinh t.

- 71 -

Chng 3:

CC GII PHP PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM

Ngn sch nh nc lun trong tnh trng bi chi, vic bi chi ngn sch trn nguyn tc u t pht trin kinh t. mc khc nhu cu u t ny ang l vn trng tm khi nn kinh t ang trong suy gim. Nhng gi kch cu hng t la M c thng qua trong trng thi ngn sch thm ht. Chnh v vy chnh ph cn tm kim ngun ti tr cho qu trnh u t ny. Ch tnh ring trong nm 2009, ngun thu d kin 389.900 t ng (thp hn mc 399.000 t ng nm 2008) v mc bi chi ngn sch cho php l 87.300 t ng. Theo , tng s tin huy ng tri phiu c d kin ln n 55.000 t ng trong 36.000 t ng c quc hi thng qua, d kin trong thng 5 ny trnh quc hi b sung thm 11.500 t ng v chuyn ngun hn 7.700 t ng. Ngoi ra, vic l thuc ngun vn vay ngn hng ang l ro cn ln cho cc doanh nghip khi thc hin nhng d n u t c quy m ln, v di hn. Vic tm kim mt ngun ti tr thch hp cho vic pht trin doanh nghip v nn kinh t ang t cc doanh nghip phi s dng ngun ti tr t tri phiu. Chnh v vy, vic pht trin th trng tri phin chnh ph v tri phiu doanh nghip VN lc ny ht sc cn thit. Do trong chng ny s tp trung vo mt s cc gii php c xem l trng tm trc mt khi pht trin th trng tri phiu VN trong thi gian n. 3.1. QUAN IM V NH HNG PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM N 2020 Thc hin mc tiu ca ng v Nh nc, n nm 2010 nc ta hon ton thot khi tnh trng km pht trin v n nm 2020 nc ta c bn tr thnh nc cng nghip theo hng hin i. t c cc mc tiu ra i hi phi huy ng t nhiu ngun lc, trong ngun vn ng vai tr rt quan trng. Nhn thc c tm quan trng ca ngun vn i vi s pht trin ca nn kinh t, cn pht trin knh dn vn nhanh cho nn kinh t l th trng chng khon ni chung v th trng tri phiu ni ring. Hng n tm nhn nm 2020, th trng tri phiu pht trin c v quy m v cht lng hot ng p ng nhu cu vn cho

- 72 -

u t pht trin, ng thi gp phn pht trin th trng vn Vit Nam snh vai vi cc nc trong khu vc v quc t. 3.1.1. Quan im pht trin Pht trin th trng tri phiu Vit Nam l mt b phn trong s pht trin thng nht ca th trng ti chnh, trn c s phi hp ng b vi cc th trng b phn khc nhm m bo hiu qu, ph hp vi iu kin thc t v nh hng pht trin kinh t x hi ca t nc. Xy dng, hon thin v thc y s pht trin ng b gia th trng tri phiu s cp v th cp, pht trin th trng tri phiu c v quy m v cht lng nhm thc y th trng pht trin mt cch bn vng. y mnh vic a dng ha hnh thc TPCP, TPCQP, TPDN. Th trng tri phiu phi p ng vai tr l knh huy ng, chu chuyn vn trung hn v di hn cho nn kinh t. Hc hi kinh nghim pht trin TTTP cc quc gia c th trng ti chnh vng mnh. Nng cao v cng c v th ca TTTP Vit Nam trn trng quc t trn c s bo m tnh n nh ti chnh quc gia. To dng nn tng php l thng nht v cht ch th trng tri phiu vn ng v pht trin, m bo quyn v li ch hp php ca nh u t, cng nh c chnh sch khuyn khch cc ch th tham gia. 3.1.2. nh hng pht trin u tin pht trin th trng tri phiu ni t. Pht trin th trng TPCP, nng cao tnh thanh khon, m rng quy m th trng, xy dng ng cong li sut chun lm nn tng cho li sut cho TPDN cng nh cc cng c n khc. Ch khi no th trng TPCP pht trin khi mi c th khuyn khch s tham gia ca cc nh u t i vi th trng TPCP, to ng lc cho th trng TPCP pht trin. Ch trng pht trin th trng TPDN nhm to thm knh huy ng vn cho doanh nghip v to thm sn phm cho TTCK, mt khc lm gim nh s tp trung vay vn ngn hng gp phn to ra cu trc th trng bn vng: - Chnh Ph y nhanh thc hin vic chuyn i DNNN theo hng a s hu, vi mc tiu i b phn cc DNNN thc hin c phn ha. - Bn cnh cc quy nh v pht hnh TPDN thng thong hn cn c bin php k thut h tr doanh nghip trong vic lp phng n pht hnh, c bit

- 73 -

l cc doanh nghip va v nh nhu cu vn rt cao nhng vn cn lng tng trong vic xy dng phng n pht hnh tri phiu cng nh vic minh bch cc bo co ti chnh. - M rng quy m th trng TPDN v s lng v cht lng, tng bc hng cc doanh nghip sm thc hin pht hnh tri phiu ra cng chng. - Nng cao kin thc v nhn thc cho cc nh qun l ti chnh ti cc doanh nghip v cho nh u t v TPDN. Pht trin h thng nh mc tn nhim trong nc. Tng cng tnh minh bch thng tin, bt buc cc doanh nghip pht hnh tri phiu phi nh mc tn nhim. Tch th trng tri phiu ra khi th trng c phiu hnh thnh th trng tri phiu chuyn bit: to nn mt th trng tri phiu si ng, minh bch v chuyn nghip; thu ht cc nh u t c bit l cc nh u t c t chc nh Ngn hng thng mi, cng ty bo him, qu hu tr, chi nhnh ngn hng nc ngoi ti Vit Nam, qu u t, cng ty qun l ti sn, cng ty ti chnh Hnh thnh mt h thng cc nh kinh doanh tri phiu chuyn nghip, to lp th trng cho tri phiu trn th trng th cp. Xy dng c s h tng th trng hin i c kh nng tch hp vi cc h thng cng b thng tin, gim st ca c quan qun l. 3.2. CC GII PHP PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM 3.2.1. Hon thin khun kh php l cho th trng tri phiu Vit Nam Nh phn tch trong phn 2.2.1 v c s php l cho th trng tri phiu VN cp. Trong thi gian ti chnh ph cn tp trung hon thin khun kh php l ny to iu kin cho s pht trin th trng tri phiu chnh ph ln th trng tri phiu doanh nghip. C th: i vi th trng TPCP: to iu kin cho hot ng pht hnh v giao dch TPCP pht trin, Nh nc cn hon chnh cc qui nh v c ch pht hnh TPCP trn th trng s cp v th cp, theo hng: TPCP c cc iu kin, iu khon thun li cho vic chuyn nhng, mua bn sau khi c pht hnh. Cc t pht hnh TPCP mang tnh i chng, to iu kin cho TPCP c phn phi rng ri n nhiu nh u t.

- 74 -

Pht trin h thng cc nh u t c t chc, c bit l cc Qu u t, Qu bo him, cng ty bo him; to mi trng thun li cho vic thnh lp cc Qu u t; tho g nhng vng mc, c c ch cho php cc Qu u t, Qu bo him, cng ty bo him c s dng vn linh hot trong vic u t vo chng khon ni chung, vo TPCP ni ring. M rng mng li cc nh u t nc ngoi tham gia vo th trng chng khon. Tho b nhng chnh sch phn bit i x, to mi trng kinh doanh bnh ng gia cc nh u t trong nc v nh u t nc ngoi. Min thu thu nhp i vi cc khon thu nhp t hot ng u t TPCP. Nhm pht trin th trng th cp trong giai on ban u mi i vo hot ng, Nh nc cn p dng chnh sch u i min thu thu nhp cho mi i tng u t vo TPCP, k c nh u t t nhn v cc nh u t c t chc. Thc hin min gim ph giao dch, lu k TPCP qua TTGDCK. Mc thu ph i vi cc giao dch mua bn tri phiu qua TTGDCK theo quy nh hin nay 0,075% l qu cao. Trong thi gian ti, Chnh ph cn phi c chnh sch min gim cc khon ph giao dch nhm thc y hot giao dch trn th trng th cp pht trin.

i vi th trng TPDN: Hin c hai vn bn mi nh hng n th trng TPDN, l Ngh nh 52/2006/N-CP quy nh vic pht hnh tri phiu ring l v Lut chng khon iu chnh vic pht hnh tri phiu ra cng chng, thc y th trng TPDN, cc c quan Chnh ph cn khn trng xy dng v ban hnh cc vn bn hng dn thi hnh, nhm a Lut v Ngh nh sm i vo thc tin cuc sng, p ng mong mi ca cc doanh nghip v nh u t trn th trng chng khon ni chung v th trng TPDN ni ring. Bn cnh , chnh sch tn dng ca Ngn hng Nh nc c tc ng rt ln n la chn hnh thc huy ng vn ca cc doanh nghip v theo c vai tr quan trng i vi s pht trin ca th trng s cp. Nu Ngn hng Nh nc thc hin m rng tn dng s khng khuyn khch cc doanh nghip pht hnh tri phiu v h khng phi kh khn khi tip cn cc khon vay ngn hng, hoc nu chnh sch h tr doanh nghip nh nc vn duy tr th kh c th khuyn khch cc doanh nghip tm n knh huy ng vn bng pht hnh tri phiu. V l , cn phi c s phi hp gia cc c quan qun l trong vic ban hnh c ch chnh sch ph hp vi mc tiu pht trin v m ca nn kinh t.

- 75 -

3.2.2. Pht trin th trng tri phiu chnh ph. Pht trin th trng vn l mc tiu chin lc quan trng trong qu trnh c cu li nn ti chnh nc ta, trong pht trin th trng tri phiu l mt mc tiu quan trng. Qua qu trnh phn tch chng 2 cng cho thy bc tranh ca th trng tri phiu VN cn qu nh v cha a dng, cha p ng c yu cu pht trin ca nn kinh t. Chnh v vy, trong thi gian ti cn tp trung pht trin th trng tri phiu nht l th trng s cp. S n nh v mt chnh tr, tc tng trng kinh t c nc trong nhng nm qua mc cao, thu nhp ca dn c c ci thin, c nhng tc ng tch cc n TTCK ni chung v th trng tri phiu ni ring. Nhng thnh qu th trng tri phiu t c trong thi gian qua l tin thun li cho s pht trin trong tng lai. Qua nhng phn tch thc t thi gian qua, cho thy th trng tri phiu Vit Nam ang ng trc nhng c hi v thch thc, do cn c cc gii php thc y th trng tri phiu pht trin. Tri phiu a dng m bo mang li nhng li ch khc nhau cho cc ch th pht hnh, cho nh u t. S to nhiu s la chn cho nh u t, trn c s nh u t so snh, phn tch, nh gi v i n quyt nh u t. iu ny s kch thch v thu ht nh u t, thc y th trng tri phiu thm si ng. 3.2.2.1.i vi tri phiu Chnh ph a dng ha hnh thc TPCP: a dng ho khng ch l vic pht hnh nhiu loi TPCP vi nhiu k hn khc nhau m cn phi kt hp vic a dng ha v li sut, loi hnh v phng thc thanh ton vn gc v li TPCP. Bn cnh nhng loi TPCP truyn thng, Chnh ph cn trin khai thm mt s mt s loi tri phiu: Tri phiu tr li bng 0 hay cn gi l tri phiu c chit khu: l loi tri phiu gi bn thp hn mnh gi, nh u t s thu c li nhun tch ly di dng li t vn khi tri phiu n hn thanh ton. Tri phiu a thi hn: tri phiu c nhiu ngy o hn khc nhau. Tri phiu thanh ton tng phn: y l loi tri phiu m li sut c thanh ton khi o hn nhng gc ca tri phiu s thanh ton tng phn theo nh k hng nm. Loi tri phiu ny s gim p lc tng li v gim thiu ri ro ti u t, tng thm an ton cho ngi s hu tri phiu.

- 76 -

Tri phiu option: cho php ngi mua tri phiu c quyn i n i vi ngi pht hnh ti bt k mt thi gian no trong tng lai. Tri phiu c li sut th ni: li sut ca n c th c thay i v iu chnh theo tng thi k khi li sut th trng c s bin ng, m bo li sut thc dng cho nh u t v mc tiu li sut. Loi tri phiu ny s thu ht nh u t hng li sut va thu ht nh u t hng chnh lch gi thc y th trng TPCP hot ng si ni. Tuy nhin hnh thc ny i hi phi minh bch rt ln cc thng tin phn nh hin trng nn kinh t. Nn kinh t i hi phi c minh bch cc thng tin kinh t v m. Trong khi hin trng ny VN l rt thp.

Phng thc pht hnh: K hoch pht hnh TPCP cn c xy dng mt cch thng nht, khoa hc v trnh s chng cho trit tiu ln nhau gia cc t pht hnh hay gia cc phng thc pht hnh vi nhau. y mnh pht hnh TPCP qua phng thc u thu v bo lnh pht hnh, tuy nhin nn c s phn chia khi lng pht hnh cho mi phng thc theo k hn tri phiu, trnh tnh trng cc t pht hnh din ra qu gn nhau lm gim hiu qu ca cc t pht hnh. Mt khc, khi pht hnh TPCP theo phng thc u thu qua TTCK, cn hn ch p t li sut mt cch ch quan. Bn cnh , to ng cong li sut chun cho th trng, cn lp chng trnh k hoch pht hnh TPCP, chn loi TPCP c thi hn ph hp tp trung pht hnh l ln to nn TPCP pht hnh chun v hnh thnh ng cong li sut chun, to nn tng c bn li sut chun cho cc cng c n. y mnh vic pht hnh TPCP l ln s gim s lng cc loi TPCP lu hnh trn th trng, gip cc nh u t cng nh cc t chc trung gian d theo di, nm bt din bin v gi ca cc loi TPCP. ng thi gim dn n chm dt vic pht hnh bn l qua h thng KBNN. C ch li sut: nh phn tch trong phn din bin th trng tri phiu chnh ph cho thy vic quy nh trn li sut cho vic pht hnh khng ph hp cho nhng t pht hnh tri phiu gn y, nht l nhng thng u nm 2009. Chnh v vy, Chnh ph cn phi p dng li sut th ni i vi TPCP. tng tnh hp dn ca TPCP ngh p dng li sut iu chnh theo lm pht v p dng phng thc tr li linh hot nh tr li trc, tr li nh k nh u t c th gim thiu ri ro v a dng ho danh mc u t. Xy dng mt c ch li sut thc s hp dn nh u t k c trong iu kin lm pht hay thiu pht nhm ti a li nhun ca nh u t trn c s dung ha vi li ch ca Chnh ph.

- 77 -

3.2.2.2. i vi tri phiu chnh quyn a phng Cn c k hoch pht hnh tri phiu th i km theo vi nhiu tin ch khc nhau nhm gip cho cc nh u t lun c c hng ha a dng ph hp vi chin lc u t ca mnh, qua to iu kin cho chnh quyn a phng nng cao kh nng huy ng vn trn c s m bo cc nguyn tc huy ng vn. Nghin cu pht hnh tri phiu th di cc hnh thc: tri phiu chit khu, tri phiu a k hn, tri phiu thanh ton tng phn, tri phiu c li sut thay i, tri phiu option Hn na, trong iu kin pht trin thc t ca cc a phng, nhu cu vn ti tr cho u t pht trin rt ln v cp thit, Chnh ph cn phi xem xt v b sung thm mt s quy nh php l nhm tng cng kh nng huy ng vn u t cho cc d n u t ca a phng thng qua phng thc pht hnh loi tri phiu thu nhp, loi tri phiu c pht hnh da trn ngun thu ti chnh ca d n, cng trnh v khng c cn i t ngn sch a phng. Chnh quyn cc tnh cn c chnh sch khuyn khch cc c quan cng quyn c chc nng cng ch pht hnh tri phiu ti tr cho cc d n, c s h tng k thut - x hi a phng. Trong trng hp cn thit, chnh quyn a phng c th thc hin bo lnh tng thm uy tn cho n v pht hnh. Tri phiu thu nhp c th pht hnh theo cc mc ch nh: Tri phiu xy dng nh : ti tr cho vic xy dng nhng khu dn c cho nhng gia nh c thu nhp thp. Tri phiu cng nghip: ti tr xy dng cc khu cng nghip, sn bay, bn cng, x l nc thi, nhim mi trng Tri phiu h thng cp thot nc: ti tr cho nhng d n cp thot nc cho dn c v cc ngnh thuc khu vc th. Tri phiu bnh vin: ti tr cho vic xy dng v vn hnh cc bnh vin.

- 78 -

3.2.3. a dng ha cc loi tri phiu doanh nghip Hin ti, tt c cc tri phiu pht hnh u l tri phiu tr li sau, vi phng thc tr li hng nm, li sut c nh. Ring Tng cng ty Sng v Tp on in lc (EVN) pht hnh tri phiu c li sut c iu chnh cn c vo li sut tri phiu Chnh ph hoc li sut trn th trng tin t lin ngn hng v mt s ngn hng pht hnh tri phiu chuyn i nh Ngn hng qun i, Ngn hng Ngoi thng, Ngn hng Chu. Vic a dng ha cc sn phm khng ch lm tng s la chn cho cc nh u t m cn c th gip cc nh u t gim thiu ri ro. Vi nn kinh t Vit Nam ngy cng chu nhiu bin ng bi cc yu t v m, vic pht hnh tri phiu vi li sut c nh s gy nhiu ri ro cho t chc pht hnh. hn ch ri ro, ngoi pht hnh cc tri phiu n nh, doanh nghip cng nn y mnh pht hnh cc tri phiu c lnh gi v tri phiu chuyn i. Gi ca tri phiu c th c lnh gi = gi ca tri phiu - gi call option. i vi tri phiu c quyn chn, cc cng ty c th hn ch ri ro ca mnh bng cch thu hi tri phiu. V vn y, l cc nh u t s chp nhn tri phiu ny nh th no? Vi tri phiu c th b thu hi nh u t s b thit hi, thit hi ny t chc pht hnh s phi tinh ton a ra mc gi tri phiu hp l. Gi tri phiu chuyn i = gi ca tri phiu + gi tr ca quyn chuyn i xc nh c chnh xc mc gi ca tri phiu c lnh gi cn phi tn ti 1 tri phiu c cng li sut, c cng k hn nhng khng c lnh gi, khng th chuyn i, gi call option hay gi ca quyn chuyn i mun tnh ton c chng ta c th dng M hnh cy li sut v M hnh nh gi ca hai nh khoa hc Black-Scholes. Tuy nhin, kh khn hin nay i vi vic pht hnh cc loi tri phiu ny chnh l s e d tham gia ca cc nh u t do cha c vn bn php l no bo v nh u t khi mua cc loi tri phiu ny. Ngoi quy nh v thi hn chuyn i, quy nh thu hi, Chnh ph cn c nhng chnh sch qun l v vic pha long gi trc khi thc hin quyn chn. Vic pht hnh thm c phiu, thng c phiu, tr c tc bng c phiu u lm cho quyn li ca cc tri ch thit hi. Do , nh u t cn c thm nhng thng tin t cc doanh nghip, thc hin nhng iu khon hn ch no trong thi gian tri phiu cha c chuyn i. V d nh mc c tc chi tr l bao nhiu? Cch thc chi tr c tc bng tin mt hay bng pht hnh thm? Trc thi im chuyn i, cc c ng hin hu thc hin vic chi tr c tc bng c phiu.

- 79 -

Bn cnh , cn thc y hn na vic thc hin chng khon ha cc khon n. Mt cch d hiu, chng khon ha l mt qu trnh tp hp v ti cu trc cc ti sn thiu tnh thanh khon nhng li c thu nhp bng tin cao trong tng lai nh cc khon phi thu, cc khon n ri chuyn chng thnh cc tri phiu v a chng giao dch trn th trng ti chnh. Cho nn cc chng khon ha i khi c gi l tri phiu ha. Thng thng, k thut chng khon c thc hin i vi 2 loi ti sn ch yu sau: cc khon vay c th chp bng bt ng sn v cc ti sn ti chnh khng c th chp bng bt ng sn. Tng ng vi hai loi ti sn ny, sau khi chng khon ha s hnh thnh hai loi chng khon l: cc chng khon da trn th chp bt ng sn (Mortgage bached securities) v cc chng khon ti sn ti chnh (Asset backed securities ABS). Nh vy, ABS n gin l cc tri phiu hoc cc giy t c gi c hnh thnh t cc ti sn ti chnh. Cc ti sn ti chnh y c hiu l cc khon phi thu khc vi cc khon vay c th chp, v d nh cc khon phi thu t th tn dng, khon vay mua t, vay xy nh, vay tiu dng cho gia nh. Vn dng chng khon ha, lm a dng ha giao dch trn sn, m rng quy m th trng, ng thi m ra thm mt knh huy ng vn cho cc doanh nghip. tng tnh hp dn cho tri phiu, doanh nghip c th la chn pht hnh tri phiu c km theo quyn mua v d nh trng hp ca Vinaconex pht hnh tri phiu gn vi quyn mua c phiu ca mt cng ty thnh vin. V gn y, Cng ty c phn a c Si Gn Thng Tn (Sacomreal) pht hnh tri phiu doanh nghip km theo quyn mua sn phm cn h chung c vi tng s vn huy ng l 100 t ng. Mi tri phiu c mnh gi 500 triu ng, li sut 4,4% trong vng su thng. Khch hng mua mt tri phiu c quyn u tin mua mt cn h ti d n chung c cao cp Ph Li, qun 8 v c gim 5% trn gi bn ti thi im cng b. Cuc pht hnh nhanh chng c cc nh u t n nhn. Hin nay, mt s cc cng ty c phn a ra hnh thc pht hnh tri phiu km theo quyn mua sn phm cn h chung c, vi hnh thc ny, nh u t c th chuyn nhng tri phiu, quyn mua trn th trng m khng b hn ch. n thi im o hn, nu nh u t khng c nhu cu mua cn h s c hon tr tin vn v li. Ngoi ra, i vi cc doanh nghip va v nh, cc c quan chc nng a phng nn to iu kin thun li gip cc doanh nghip pht hnh tri phiu. Cc doanh nghip nh c th khng pht hnh c lp m kt hp vi nhau, cc th tc pht hnh nn n gin, khng cn xin php chnh ph.

- 80 -

Hin nay, CTCK Habubank, NH Habubank cng NH Deutsche Bank (c) kt hp cung cp cho doanh nghip Vit Nam sn phm t vn v bo lnh pht hnh tri phiu quy m va v nh t qu 2-2008. y l hnh thc huy ng vn bng tri phiu vi li sut u i thp hn li sut vay di hn, nhu cu vn linh hot t 20 t n 200 t ng trong k hn 5 nm (tr gc cui k v tr li hng nm). y cng l ln u tin, gii php ti chnh ny c cung cp ti Vit Nam, gp phn khuyn khch cc doanh nghip va v nh tham gia huy ng vn trn th trng. Tuy nhin kh khn chnh i vi doanh nghip c nh v va l lng tin ca cc nh u t. Vic thnh lp cc t chc MTN nh gi tn dng v d n ca cc doanh nghip va v nh l gii php cn phi c quan tm, v cn phi c vn bn quy nh c th v iu kin cng nh cch thc qun l ca cc tri phiu ca cc doanh nghip ny. Vi s rng m v iu kin php l, trong tng lai gn, pht hnh tri phiu s khng ch l cch huy ng vn dnh ring cho khi DN ln, m ngay c DN c quy m vn trung bnh cng c th huy ng vn bng tri phiu, nu DN tm c d n u t hiu qu gii ngn. 3.2.4. Cc gii php mang tnh k thut ca th trng 3.2.4.1.Xy dng c ng cong li sut chun Mt trong nhng nguyn nhn quan trng dn n th trng tri phiu Vit Nam cha pht trin l th trng tri phiu cha c ng cong li sut chun. Thc t ti cc nc c th trng tri phiu pht trin cho thy, ng cong li sut c ngha quan trng khng ch i vi cc nh pht hnh (hn ch ri ro), cc nh u t (xc nh c gi theo th trng, quyt nh u t trn c s phn tch c ri ro ca khon u t cng nh li tc thu c) m cn rt c ngha i vi cc nh trung gian (pht trin cc cng c pht sinh v to lp th trng qua cc giao dch mua bn c k hn v giao dch tng lai). Hin nay th trng tri phiu ca Vit Nam cha xc nh c ng cong li sut chun ch yu l do cha c c ch nh gi theo th trng mt cch ng tin cy, li sut tri phiu Chnh ph cha hon ton c hnh thnh trn cc nguyn tc th trng theo quan h cung cu m vn c li sut ch o, khi lng pht hnh cc tri phiu Chnh ph cn hn ch, cha a dng v chng loi, k hoch pht hnh tri phiu Chnh ph tuy c xy dng theo qu v theo nm, nhng vic cng b thng tin cn chm... iu ny gy kh khn cho cc thnh vin th trng trong vic nghin cu, nh gi ch ng v ngun vn u t vo cc tri phiu .

- 81 -

Doanh nghip khi pht hnh tri phiu trn th trng hin nay ch da trn nguyn tc l t vay, t tr, t chu trch nhim, chp nhn c mc no th chp nhn. Cc doanh nghip da vo 2 thng s: (i) h s sinh li ca d n xc nh n mc no th phi dng li, nu qu , d n sinh li khng tr li. (ii) da vo tri phiu Chnh ph k hn tng ng tham chiu. Li sut ca tri phiu Chnh ph bao gi cng l li sut nn. Li sut ca cc t chc khc da trn li sut Chnh ph cng thm vi ri ro ca t chc mnh. Ngoi ra, cc doanh nghip tham kho li sut ca t chc tn dng. Bn cnh , li sut cn ph thuc vo phng thc v thi im pht hnh. Chng hn, thi im u thu th cc t chc tham gia b thu s chn li sut thp nht. Nu nhiu t chc tham gia bo lnh, cc doanh nghip s phi chn li sut tt nht thng tho. C ch xc nh li sut u thu trn th trng s cp hin khng mang tnh th trng v p dng li sut ch o. Quy nh li sut t thu phi cao hn li sut ch o s khin cho li sut trng thu mang tnh khin cng ch quan hn l mang tnh khch quan th trng. iu ny dn ti tnh trng khi lng trng thu b hn ch i rt nhiu so vi khi lng d nh pht hnh v ch b hp trong phm vi mt s nh cc nh u t. Khi lng trng thu thp cng vi mt s nh cc nh u t nm gi lm gim tnh thanh khon ca tri phiu trn th trng th cp. ng cong li sut (yield curve) m t mi quan h gia thi gian o hn vi li sut o hn ca tri phiu ti mt thi im nht nh. Thng thng, ng cong li sut chun c xy dng cho cc tri phiu l tri phiu chnh ph hoc cc tri phiu ca cc cng ty c uy tn. Cc tri phiu ny c coi l tri phiu c ri ro thp hoc bng khng. Do , cc mc li sut ca cc tri phiu ny c s dng lm li sut chun cho cc tri phiu khc. Phn chnh lch gia li sut chun v li sut ca cc tri phiu khc phn nh mc ri ro ca cc tri phiu , mc chnh lch cng ln th tri phiu cng ri ro. Li sut tri phiu doanh nghip = li sut tri phiu chnh ph + ri ro ca doanh nghip V ng cong ny c hnh thnh t li sut chnh ph nn yu cu t ra l phi xy dng mt th trng tri phiu chnh ph mnh. Mun lm c iu , cn phi thc hin tt vic k hoch ho cng tc pht hnh v cng khai ho thng tin; a dng ho k hn pht hnh TPCP (t 90 ngy n 15 nm) v hnh thnh cc k hn chun; thc hin ti c cu li cc loi TPCP pht hnh. Tri phiu chnh ph phi chun ha v s lng, k hn cng

- 82 -

nh li sut, l tri phiu c dng tnh ton cho ng cong li sut phi c tnh cht ging nhau, c mc li sut coupon nh nhau v cc iu khon pht hnh ging nhau trong cng mt ngnh. Chnh ph thc hin thu gom nhiu loi TPCP pht hnh trc y thnh mt s loi TPCP c m giao dch ging nhau. ng thi phi tin hnh i mi phng thc pht hnh bng cch hn ch bn l TPCP, gim bt tn sut pht hnh v ch yu tp trung vo pht hnh tri phiu theo l ln. Chng hn nh thay v pht hnh lin tc TPCP theo l nh vi trm t ng th nn dn li v pht hnh l 1.000 2.000 t ng, c cng ngy thanh ton, cng mt li sut. Vic pht hnh TPCP l ln s gim s lng cc loi TPCP lu hnh trn th trng, gip cc nh u t cng nh cc t chc trung gian d theo di, nm bt din bin v gi ca cc loi tri phiu. Cch lm ny cng s to thun li cho cc c quan qun l cng nh cc nh u t trong qu trnh qun l pht hnh, giao dch thanh ton. To c s cho vic yt gi mua bn tri phiu. Hin nay, tri phiu chnh ph tng bc c a dng v k hn nhng ch yu l k hn 5 nm, cc loi k hn khc nh (2 nm; 3 nm; 7 nm; 10 nm v 15 nm...) cha c duy tr u n, Chnh ph cn khuyn khch pht hnh tri phiu di hn nh 10 nm.

t c kt qu cao hn, trong thi gian ti cn thit phi trin khai ng b cc gii php: Tng bc hon thin h thng vn bn php l v huy ng vn thng qua pht hnh TPCP ni chung v pht hnh TPCP theo l ln ni ring; thit lp mt h thng i l cp I l cc ngn hng, cng ty chng khon... c uy tn lm n c hiu qu, thc hin a dng ha k hn tri phiu; cng b cng khai k hoch pht hnh cc loi tri phiu hng nm, hng qu, hng thng; thc hin tt cng tc i thoi vi th trng, tm ting ni chung v s ng h tch cc ca cc thnh vin th trng... Hin ti, Vit Nam cha c n v no xy dng ng cong li sut chun. Ngn hng ngoi thng phi hp vi Reuters xy dng ng cong li sut chun cho Vit Nam. Vi s pht trin ca dch v Reuters 3000 Xtra V5, Reuters gii thiu ba ng cong li sut chun mi Vit Nam: ng cong li sut phi ri ro, ng cong li sut lin ngn hng v ng cong thng tin v li sut cho vay ng Vit Nam. Vic cng b ra ng cong li sut chun m ra 1 tng lai cho vic xc nh li sut cho cc doanh nghip.

- 83 -

3.2.4.2.Khuyn khch s pht trin h thng nh mc xp hng tn nhim chuyn nghip c bit, i vi mt nn ti chnh mi ni nh Vit Nam th s c mt ca cc cng ty MTN ln trn th gii ang l nhu cu cp thit. i vi nh u t, kt qu tn nhim gip h xc nh ri ro ca mt loi chng khon, a ra quyt nh u t ph hp vi khu v ri ro ca mnh. nh mc tn nhim thng c s dng cho cc quyt nh mua trn th trng s cp. Nu ri ro c chp nhn, chng khon s c mua v gi cho n khi o hn. Tuy nhin vi s pht trin mnh m ca th trng th cp trong tng lai ca Vit Nam, nh mc tn dng s cung cp nhng ch dn cho nh u t lc no nn bn chng khon theo bin ng ca th trng. Vic t chc nh mc tn dng thng bo v mt t chc pht hnh, hoc mt ngha v n no c xem xt nng hng hay xung hng rt c ch cho nh u t, v l du hiu cnh bo sm nht gip nh u t iu chnh danh mc ca mnh. Ngoi ra, cc bo co nghin cu, cc dch v phn tch ti chnh lin quan n vic gii thch l do pha sau quyt nh xp hng ca cc t chc nh mc tn nhim s cung cp nhng thng tin quan trng cho cc nh u t c t chc h tr nhng nghip v ca ring h. i vi t chc pht hnh Vit Nam, MTN s gip cc t chc pht hnh huy ng vn vi chi ph hp l, hiu qu; l mt phng tin cc cng ty qung b thng hiu ca mnh vi th trng trong v ngoi nc. Nh pht hnh chng khon khng c nh mc tn nhim th d cho kh nng tn dng mnh n u cng ch thu ht c s u t tng i. Vi kt qu xp hng, vic m rng nhng t pht hnh mi n nh u t s c thc hin 1 cch nhanh chng vi chi ph pht hnh thp hn. Ngoi ra, xp hng tn dng s thc y cc doanh nghip ci thin tt hn na cc hot ng qun l, sn xut kinh doanh, c cu ti chnh ca mnh hp dn cc nh u t, y s to nn s cnh tranh lnh mnh gia cc doanh nghip. i vi cc t chc ti chnh trung gian trn th trng, vi kt qu xp hng tn dng ca cc doanh nghip, cc t chc ti chnh tham gia bo lnh pht hnh v kinh doanh chng khon s d dng xc nh chin lc nh gi hp l. Mt chng khon c th d dng tung ra th trng khi c nh mc tn nhim. nh mc tn nhim s gip cc trung gian ti chnh kim sot ri ro v xc nh gi tr th trng, la chn chng khon u t.

- 84 -

i vi cc c quan qun l th trng, s tham gia ca cc t chc nh mc tn dng gip gim bt chi ph qun l, cc c quan qun l nh nc c th da trn cc thng tin MTN cng khai ban hnh chnh sch, gim st thc hin, cp php pht hnh v qun l tt hn. Vi s pht trin 1 h thng tn nhim chuyn nghip, cc t chc nh mc tn nhim c uy tn khng ch thc hin nh mc cc tri phiu doanh nghip m cn xp hng c tri phiu Chnh ph. Gip Chnh ph khng ch huy ng vn trong nc m cn c th huy ng vn nc ngoi.

nh mc tn nhim thc s hiu qu v chuyn nghip, cc t chc tn nhim VN cn phi m bo cc yu cu sau: Th nht, cc t chc MTN phi c tnh c lp, Chnh ph cn xy dng cc vn bn php l quy nh t cch o c qun l lnh o ca cc t chc MTN. Do bi cc t chc pht hnh lun mun c xp hng tn dng cao, h sn sng hi l cc t chc MTN che du nhng vn kh khn ca cng ty, dn n cc kt qu bo co sai lch, lm trm trng thm s bt cn xng thng tin gia cc nh u t v t chc pht hnh. Vic nh gi tn nhim lin quan n kin ch quan ca con ngi, v vy, vic phn tch nh gi cn c phn tch tng hp qua h thng t ng ha hin i, cc tiu chun nh gi quc t ca cc nc pht trin, nhm lm tng tnh khch quan cho kt qu. Th hai, v c cu qun l, qua nhiu kinh nghim ca th gii cho thy, m hnh t chc hot ng ca MTN cc nc u ch yu l doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn hoc cng ty c phn. ng ch l khng c nc no p dng m hnh t chc nh mc tn dng thuc s hu nh nc hon ton. Cn c vo iu kin kinh t ca VN v xem xt n tnh cht hot ng linh hot, c ch qun l tng i dn ch, kh nng huy ng vn d dng v mt s u im ca ca cng ty c phn, loi hnh t chc hot ng ca cc t chc MTN VN trong giai on ny l cng ty c phn trc mt l cng ty c phn ni b hot ng tun th theo cc quy nh hin hnh ca lut doanh nghip. Sau thi gian, cc cng ty ni b ny c th c php pht hnh c phiu ra cng chng v nim yt giao dch trn th trng tr thnh cng ty i chng. Bn cnh , c th cho php m rng loi hnh t chc v hot ng ca MTN sang loi hnh doanh nghip khc nh doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn. Chnh ph cng cn ban hnh vn bn quy nh vic gp vn ca cc doanh nghip nc ngoi trong lnh

- 85 -

vc ny. C th c th cho php t chc nc ngoi c kinh nghim trong nh mc tn nhim c gp vn thnh lp t chc MTN nhng t l gp vn ca bn nc ngoi s ngang bng vi hoc nh hn t l c ng trong nc. Thng qua vic tham gia ca t chc nc ngoi chng ta c th tranh th hc hi kinh nghim trong lnh vc xp hng tn nhim ng thi l tin m rng quy m sang cc nc trong khu vc sau ny. Th ba, v m hnh t chc nh gi hot ng, hin nay nn kinh t ca Vit Nam cn yu km v trnh cng nh cc iu kin pht trin, v vy, cc t chc MTN c th xy dng m hnh t chc theo Thi Lan, hay Hn Quc. C cu t chc ca MTN s c phn ra nhim v ca tng phng ban. Th t, v phng thc xp hng, qu trnh MTN phi m bo tnh chnh xc v tnh t tiu chun quc t v ph hp vi tnh hnh kinh t ca Vit Nam. Hin nay, trong iu kin Vit Nam, cc ch s phi ti chnh chim ti 60% trong mt bn bo co tn nhim. Rt nhiu khi, nhng ch s phi ti chnh ny a khch hng ti quyt nh u t, lm n vi i tc tng chng nh khng c c hi (do nng lc v vn, c s h tng, v danh ting).

Ti M, S&P l mt ch s ng tin cy lun c cc qu u t tin dng. S&P 500 gm 500 m c phiu c mc vn ho ln nht ca Hoa K c tnh ton v cng b bi Cng ty Standard & Poors, trong 400 cng ty ngnh cng nghip, 20 cng ty ngnh giao thng vn ti, 40 cng ty ngnh phc v, 40 cng ty ngnh ti chnh. Vi S&P 500 cc nh u t c th la chn c trong phm vi hp , u t nhanh chng, thay v t kho st iu tra mt cch khng chuyn nghip. Hoc Fortune 500 - Danh sch xp hng top 500 cng ty i chng hng u ca Hoa K da trn tng doanh thu do tp ch Fortune a ra. Fortune 500 l danh hiu o lng sc mnh ca cc DN da trn doanh thu, nn c hn ch trong vic phn nh thc cht ca cc DN cng nh tng quan th hng. Bn cnh , Fortune cng c cng b cc danh sch xp hng khc nhau da trn cc ch tiu c th nh: top 100 v doanh thu, top cc cng ty c tc tng trng doanh thu cao (top revenue growth), DN c s nhn cng cao (big employer), cng ty c tc tng trng li nhun cao (high profit growth) Vi hin trng hin nay ca VN, mt m hnh nh Forbes 500 hay Fortune 500 (tt nhin khng rp khun), cng l iu nhiu nh u t ang mong mi. Tuy vy, p dng m hnh hin i nh vy khng phi l iu d dng. Chng hn, nu theo m hnh Forbes 500 v ch da trn nhng ch tiu hin ti nh gi

- 86 -

nh: doanh thu, ti sn, tc tng trng, li nhun v s lao ng th vn gp nhiu hn ch nh: ti sn ca cc DNNN rt kh xc nh v thng khng tnh (vn v s hu t ai, vn cp pht vn ca Nh nc, vn cng n ca cc DNNN) hoc s mt cn bng gia lao ng trong cc ngnh nh dt may v ti chnh ngn hng ng thi c s hn ch v h thng c s d liu, s khng thng nht trong m hnh qun l hch ton ca cc tng cng ty nh nc v cc n v thnh vin. Nn kinh t ca Vit Nam ang trong giai on chuyn i, do vy s gy kh khn cho vic xc nh m hnh s hu cng nh tng hp d liu. V tng th, vn c th a ra bc tranh tng qut v xp hng doanh nghip, tuy nhin, kt qu a ra s c nhiu sai lch. V vy, cc t chc MTN vi hin trng c s d liu cng nh tnh hnh thc t cc doanh nghip hin nay ca Vit Nam, m hnh nh gi ca Standard & Poors, Moodys l ph hp nht. Th nm, cc t chc MTN phi m bo tnh bo mt thng tin, y l nguyn tc ct li i vi hot ng ca cc MTN. cung cp 1 bo co tn nhim chnh xc, cc t chc MTN thng yu cu thng tin chi tit, c bit l thng tin v tnh hnh hot ng v ti chnh ca t chc pht hnh. Thng thng nhng thng tin u vo cho vic MTN l thng tin ni b, mc chi tit v ton din hn cc thng tin cng b cng khai, nu nh cc thng tin ny b tit l, cc t chc pht hnh c th b tn tht nghim trng. bo v quyn li ca t chc pht hnh, Chnh ph cn ban hnh mt s quy nh i vi cc MTN v vic gi b mt nhng thng tin ni b, nu khng cc t chc pht hnh c th e ngi s dng dch v MTN hoc c xu hng cung cp thng tin khng ng s tht nu vic MTN l bt buc pht hnh tri phiu.

iu l tng nht cho s pht trin ca mt th trng tri phiu doanh nghip l trn th trng phi c nhiu t chc MTN cng ng thi hot ng, c nh vy mi thc y s cnh tranh gia cc t chc ny v mt hiu qu v cht lng chuyn mn, ng thi cho php nhng ngi s dng dch v xp hng tn nhim so snh cc nh gi xp hng khc nhau m v bn cht vn l nhng kin phn no mang tnh ch quan. Mt h thng tn dng chuyn nghip s gp phn gii quyt vn by lu nay, ri ro ca doanh nghip c xc nh, t khng ch gip cc doanh nghip huy ng vn vi chi ph hp l m cn gip nh u t c th kim sot ri ro, c quyt nh ph hp.

- 87 -

3.2.4.3.Pht trin h thng giao dch tri phiu chuyn bit Cho n nay, cc th trng tri phiu trn th gii p dng mt s h thng giao dch in hnh nh sau: H thng u gi (Auction system): H thng ny c th c xy dng nhm h tr cho cc t pht hnh tri phiu trn th trng s cp. Mt s h thng u gi khc th tp trung vo u gi cc tri phiu do cc nh u t cho bn trn th trng th cp. Theo , thnh vin bn tri phiu s ng cc thng tin chi tit v tri phiu ang c cho bn v cc iu kin c th trong u gi, cc thnh vin tham gia u gi np n u gi v khi lng tri phiu s c chuyn cho nhng thnh vin tham gia tr gi cao nht. H thng khp lnh( Cross-matching system): H thng ny nhn chung l c ch gip cho cc nh kinh doanh tri phiu v nh u t c t chc gp nhau trong h thng giao dch in t. Khch hng c th nhp lnh mua hoc bn vi nhiu i tc khc, sau cc lnh ny s c t ng khp lnh i ng c cng mc gi hoc khi gi i ng l gi tt nht. trong mt s trng hp, cc nh u t c th tha thun v cc iu kin thc hin giao dch. H thng lin nh ch (inter-dealer system): H thng ny cho php cc nh kinh doanh tri phiu thc hin cc giao dch vi cc nh kinh doanh khc thng qua mng li giao dch in t ca cc nh mi gii lin nh ch. c trng ca h thng ny l giao dch n danh, tc l ton b thng tin s lnh c cng khai, nhng danh sch cc thnh vn yt gi khng c tit l. iu c ngha l ch c nhng nh mi gii mi nm c thng tin chi tit. H thng mt nh kinh doanh (single-dealer system): H thng ny cho php nh u t thc hin giao dch trc tip vi mt nh kinh doanh tri phiu duy nht. Nh kinh doanh tri phiu ny cng hot ng bng nghip v t doanh trong h thng nhiu nh kinh doanh ni trn. Cc thnh vin h thng cung cp mng li giao dch thng qua dch v ca mt bn th ba khc, c th l mt mng ni b hoc thng qua internet. H thng nhiu nh kinh doanh (Multi-dealer system): H thng ny nh u t c c hi la chn trn nhiu bng gi tri phiu ca t hai nh kinh doanh tr ln. iu c ngha nh u t tri phiu c so snh vi gi ca mt loi tri phiu t cc bo gi ca nhiu thnh vin h thng giao dch. Thng qua h thng giao dch ny cho php hin th cho khch hng cc gi cho bn hoc cho mua tt nht ca tng loi tri phiu trong tt c cc mc

- 88 -

gi cho ca nhiu loi tri phiu trong h thng. bn cnh , h thng ny cng cho php cc nh u t yu cu ly gi cho mt loi tri phiu t mt hoc nhiu nh kinh doanh tham gia h thng giao dch. c bit, cc t chc kinh doanh tri phiu tham gia h thng ny ch yu hot ng t doanh tri phiu. Tt c cc loi tri phiu giao dch trong h thng u c lu k tp trung ti Trung tm Lu k Chng khon. Tri phiu giao dch s c m giao dch v m nh danh ring bit to thun li cho hot ng giao dch v qun l. Phng thc giao dch c p dng l giao dch tha thun. Thnh vin c th thc hin giao dch tha thun t xa thng qua h thng mng my tnh ni b m rng. Vic t chc th trng giao dch TPCP ti Vit Nam s c chia lm 2 giai on: Giai on 1 (t nm 2007-2010): s s dng m hnh a nh ch (multidealer system). Theo , nh u t kt ni vi nhiu nh kinh doanh (cng ty chng khon mi gii) tri phiu, cho php xem tt c cc cho gi c trn h thng ti mt thi im so snh v tm cho gi tt nht. Nh u t lin h vi nh kinh doanh c cho gi tt nht thng lng mua/bn. Theo m hnh ny, thnh vin tham gia th trng s c thnh vin chnh (cc cng ty chng khon thnh vin lm nghip v mi gii v t doanh) v thnh vin ph (cc ngn hng thng mi thc hin nghip v t doanh). C ch giao dch s thc hin giao dch bo gi v tho thun t xa (khng c i din ti sn). H thng mng ring bit kt ni gia cc thnh vin tham gia th trng v nh qun l. Nh qun l c vai tr gim st th trng. Cc thnh vin chnh truy cp h thng, xem thng tin trc v sau giao dch, a ra cc bo gi 2 chiu cho tng loi TPCP mun giao dch cho chnh mnh hoc cho khch hng. H thng trn s cho php thnh vin ph tham gia yt gi v giao dch cho chnh mnh bng cch tho thun trc tip vi cc thnh vin chnh hoc thnh vin ph khc tm gi tt nht. Cc nh u t c th truy cp h thng tm bo gi tt nht ca mt loi TPCP bt k do cc thnh vin chnh yt v mc gi thc hin tt nht ti mt thi im. Tri phiu s c yt gi theo gi v li sut, vi k hn thanh ton l T+1. Giai on 2 (sau nm 2011): m hnh th trng lin nh ch (interdealer system) s c p dng. M hnh ny ph thuc vo m hnh t chc ca th trng pht hnh theo D n xy dng mt h thng cc nh kinh doanh TPCP s cp (PD) do Vin Nghin cu Nomura lm t vn chnh (B Ti

- 89 -

chnh Nht Bn ti tr). Theo d tho Bo co mi nht do Vin Nghin cu Nomura cng b, n sau 2010 Vit Nam c kh nng s xy dng c h thng ni trn. xy dng th trng TPCB, trc ht cn sa i, b sung cc quy nh php l cho th trng giao dch tri phiu ny. B Ti chnh cn a ra khung li sut cho tng thi k, c bit l li sut ca tri phiu Chnh ph cn phn nh st hn vi li sut th trng v nn c iu chnh mt cch linh hot. Ngoi ra, cn y mnh pht hnh tri phiu qua cc phng thc u thu v bo lnh pht hnh, tuy nhin nn c s phn chia khi lng pht hnh cho mi phng thc theo k hn tri phiu, trnh tnh trng cc t pht hnh din ra qu gn nhau trong cng thi k, gy ra s chng cho v lm gim hiu qu ca t pht hnh. 3.2.4.4.Chun ha h thng thng tin cng b, n gin ha cc th tc pht hnh tri phiu Trong thi i ngy nay, vic s dng phng tin cng b thng tin hiu qu nht l trn website, cc bo in t v knh thng tin ny gip nh u t d truy cp khi cn thit. Tuy nhin, hin nay ch ti c cc cng ty nim yt hay t chc pht hnh tri phiu ra cng chng mi c thng tin c cng b qua phng tin ny. Trong khi , Ngh nh 52/2006/N/CP c quy nh thc hin cng b thng tin trn 3 s bo lin tip ca mt t bo Trung ng v mt t bo a phng ni t chc pht hnh t tr s chnh ng thi c th s dng thm cc phng tin khc nh website, bo in t. Vic quy nh nh vy dn n thc t cc nh u t ch d dng tm thy thng tin ca nhng t chc pht hnh nim yt, cn thng tin ca nhng t chc pht hnh ring l th m mt, l l do khin cho cc tri phiu doanh nghip c bit n nhng tnh thanh khon ca tri phiu khng cao. Vic pht hnh cc thng tin v doanh nghip cn phi c nhiu bin php ch ti mnh x l nhng trng hp tung tin tht thit lm sai lch tnh hnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Bn cnh , cn h tr pht trin khuyn khch s tham gia ca cc nh chuyn nghip nh ngn hng u t, lut s, k ton vin v cc nh phn tch nghin cu ci tin h thng thng tin v nng cao cht lng ca thng tin. khuyn khch pht hnh, bn cnh vic minh bch ha thng tin, cn n gin cc th tc, thu, l ph pht hnh. Hin nay, hu ht cc doanh nghip u ng k pht hnh ring l theo Ngh nh 52/2006/N/CP, v vic pht hnh tri phiu ring l c thc hin n gin hn, cc doanh nghip ch ng xc nh khi lng vn cn huy ng, s lng tri ch t d kim sot. V vy, chnh ph

- 90 -

cn xem xt li iu kin pht hnh tri phiu ra cng chng, xy dng li theo hng m hn, n gin hn, nhm khuyn khch doanh nghip tham gia pht hnh tri phiu ra cng chng. 3.2.4.5. a dng ha cc ch th pht hnh tri phiu: Cn c chnh sch khuyn khch cc tng cng ty nh nc, cc doanh nghip ln uy tn thuc cc thnh phn kinh t pht hnh tri phiu huy ng vn di hn cho u t i mi cng ngh. c bit l cc ngnh cn vn ln nh hng khng, in lc, bu in, du kh y l nhng lnh vc m nn kinh t hin rt cn c cng nghip ha. tng cng u t v pht trin to cho cng nghip ha. Bn cnh vic xy dng mt khung hnh lang php l thch hp th thu ht cc ch th pht hnh tri phiu, c bit l cc doanh nghip, cng cn c nhng chnh sch khuyn khch li ch. C th nh n gin ha th tc ng k pht hnh trn c s t ng k v co bch theo nhng tiu chun nht nh; cho php cc ch th pht hnh tri phiu c s dng min ph cc dch v ph tr t h thng trang thit b ca th trng chng khon hay xem xt vic u i thu i vi cc doanh nghip nim yt trn TTCK, qua em li li ch thit thc cho cc doanh nghip khi pht hnh tri phiu v dn to thi quen pht hnh tri phiu huy ng vn. 3.2.4.6. Nng cao nhn thc v chng khon ni chung v tri phiu ni ring cho cc doanh nghip v cng chng u t Doanh nghip v cng chng u t l b phn khng th thiu v gp phn quan trng to nn s pht trin ca th trng tri phiu. Ch trng hn na trong cng tc tuyn truyn, o to kin thc v chng khon cho cc doanh nghip v cng chng. Trong thi gian qua, tuy cc doanh nghip v cng chng c quan tm tm hiu v th trng chng khon nhng hu nh ch tp trung vo c phiu. Thng qua cc phng tin i chng, h thng thng tin trc tuyn internet tuyn truyn cho doanh nghip v cng chng mt s hiu bit ton din v th trng chng khon trong c th trng tri phiu. Gip cc doanh nghip nhn thc c vai tr, li ch ca vic huy ng vn thng qua pht hnh tri phiu. Nng cao nhn thc trong cng chng v vai tr, ri ro v tnh hu ch ca vic u t tri phiu.

- 91 -

Kt lun chng III Trong thi gian qua th trng tri phiu chng minh c tim nng huy ng vn ca mnh v Chnh ph cng c nhiu gii php pht trin. Tuy nhin th trng tri phiu pht huy tt vai tr ca mnh, cn c nhng gii php mang tnh ng b, cn c nhng n lc c th v hiu qu t nhiu pha: Chnh ph, Chnh quyn a phng, cc cp, cc ngnh v cc doanh nghip. Xy dng l trnh trin khai thc hin ph hp vi tng giai on pht trin v to mi iu kin thun li cho doanh nghip v cc nh u t tip cn vi th trng tri phiu. Trn c s thc hin tt cc nh hng v gii php trnh by trong phn ny, s gp phn pht trin th trng tri phiu Vit Nam, m bo cc mc tiu chin lc pht trin th trng vn Vit Nam n nm 2010 v tm nhn n nm 2020.

- 92 -

KT LUN
p ng nhu cu vn u t cho nn kinh t l mt yu cu cp thit cho s pht trin th trng vn VN trong thi gian ti. Mt trong nhng th trng vn cn tp trung pht trin l th trng chng khon trong c th trng tri phiu. Vic pht trin th trng tri phiu khng ch tp trung vo mt trong hai th trng s cp hoc th cp m cn s ng b trn c hai th trng ny. chnh l yu cu m ti t ra trong vic thc hin cc gii php pht trin th trng tri phiu Vit Nam trong thi gian n. Qua phn tch thc t hot ng th trng tri phiu Vit Nam trong chng 2, cho thy vn cn nhiu hn ch, t l d n tri phiu/GDP vn cn thp so vi cc nc trong khu vc v trn th gii. Nguyn nhn th c nhiu m cng cp trong ti v cng c th k n t nhng l do khc quan l th trng tri phiu cn non tr, vi quy m cha pht trin, cho n nhng nguyn nhn t ni ti nn kinh t, ni ti th trng nh: cha c nn tng li sut chun, tnh cnh tranh ca tri phiu cn thp, cha xy dng c h thng nh mc tn nhim chuyn nghip, thiu i ng to lp th trng, khung php l v h thng qun l cha c hon thin, nhn thc v kin thc ca doanh nghip v cng chng u t cn km, tm l e ngi ri ro Trong s cc nguyn nhn tn ti dn n s km pht trin th trng tri phiu VN trong thi gian qua c c nhng nguyn nhn lm th trng km pht trin. Chnh v vy cn c nhng gii php khc phc tng bc tnh hnh km pht trin ny. ng thi a ra cc gii php thc y s pht trin th trng tri phiu VN trong thi gian ti. Vic t chc thc hin cc gii php cn phi c l trnh nht nh, t vic hon thin khung php l v h thng qun l to nn tng cho th trng n vic pht trin ng b th trng s cp v th trng th cp nhm ti s a dng ha hng ha trn th trng, kt hp vi vic hnh thnh cc t chc nh mc tn nhim,, ti PHT TRIN TH TRNG TRI PHIU VIT NAM c thc hin nhm gp phn thc y s pht trin th trng tri phiu Vit Nam.

- 93 -

TI LIU THAM KHO 1. 2. 3. 4. 5. Ti liu hi tho Pht hnh tri phiu doanh nghip ti Vit Nam c v Ti chnh Ngn hng - B Ti chnh t chc. Bond Market Development: The Case of Singapore Developing Bond Markets in APEC Conference, June 21-22 2005 www.Asianbondonline.adb.org Thng k trn trang tin ca Trung tm giao dch chng khon H Ni hastc.org.vn, S giao dch Tp.HCM - hsx.com.vn v trang web ca B ti chnh mof.org.vn. 6. 7. 8. Ngn hng pht trin Chu, Asian bond monitor 2007. Ngn hng pht trin Chu, Asian bond monitor 2008. Ngn hng Hng Kng thng Hi; Vietnam Monitor 18, 2008

- 94 -

Ph lc: M HNH CA CC T CHC NH MC TN NHIM

M hnh t chc ca Hn Quc
Hi ng qun tr

Gim c iu hnh

Kim ton trng

B phn H tr Qun l

B phn nh mc Tn nhim

B phn Thng tin

B phn nghin cu

Phng kim ton

M hnh t chc ca Nht Bn

B phn dch v thng tin Hi ng thm nh B phn nh gi u t

Hi ng qun tr

Gim c iu hnh

Hi ng nh gi B phn nh mc tn nhim

B phn t vn qun tr

i vi m hnh t chc ca M, do quy m ton cu nn nhng t chc MTN thng c c cu t chc kt hp lnh vc v khu vc trong ch trng n phn tch theo nhm nh m hnh ca Moodys.

- 95 -

M hnh nhm phn tch (p dng cho vic nh gi xp hng mt nh my sn xut t Nht Bn)

Trng nhm phn tch v lnh vc t Tr l Gim c Ch tch hi ng xp hng

Chuyn gia ph trch xp hng Nht Bn Chuyn vin v ti chnh cng ty

Kt lun xp hng ca Moodys

Cc chuyn gia ca Nht Bn Chuyn vin v phng thc thanh ton L/C v ti chnh cu trc

- 96 -

C cu chc nng b phn nh mc tn nhim ca Moodys

Gim c chuyn mn

Ch tch hi ng xp hng cng ty Gim c xp hng cng ty Ph ch tch HQT ph trch thng tin xp hng cng ty B phn thng tin v th trng Ch tch hi ng xp hng tn dng tin ch cng cng

G ph trch chi nhnh nc ngoi

G ph trch ngnh cng nghip G ph trch ngnh cng ngh-nng lng

Chi nhnh Moodys London Chi nhnh Paris Chi nhnh Sydney Chi nhnh Tokyo

G ph trch nh ch ti chnh v xp hng G ph trch ti chnh cu trc