H.T.

THCH TR TH Ch trng L MNH THT Ch bin

T IN BCH KHOA
PHT GIO VIT NAM

A
Tp II
T A Di (Tnh Gio) n A Di T

Pht Lch 2548 TL 2004

Li Ta
T in BCH KHOA PHT GIO VIT NAM tp II bt u t ch A DI TNH GIO n ch A DI T, km vi phn ph lc t A DI KINH CH n A DI KINH YU GII TIN MNG SAO. ng ra, phn ph lc ny phi c phn phi vo gia nhng trang vit v cc bn ch s ca kinh A DI . Nhng v mun cho ra i sm tp II ny nn n khi nhng t liu sau to nn phn ph lc khng c phn phi theo trt t ABC nh mun. y l mt bt tin m chng ti thnh tht mong s tha th ca c gi.* Ni dung tp II ny tp trung ch yu nhng g lin quan n c Pht A Di . Tuy Ban bin tp n lc tp trung t liu hin c v Ngi, nhng do phm vi tp trung t liu cn gii hn, c bit v thiu mt b i tng kinh ting Ty tng, nn chng ti thy cha hon ton tha mn. Hy vng trong tng lai chng ti s b tc khi c c hi. Tp II ny, hm nay ra i c, trc ht do s khuyn khch ln lao ca Ha thng Ch tch Thch Tr Th v s ng h y nhit tnh ca ng o cc t vin tng ni Pht t trong nc. Thay mt Ban bin tp, chng ti xin by t lng bit n v hn i vi Ha thng. Chng ti xin gi n qu v Tng ni Pht t tp II ny nh mt biu l lng cm n chn thnh ca chng ti. L Mnh Tht

* Nhn ln in ti Hoa K k ny, chng ti sp xp li cc hng mc theo th t a, b, c.

Pht lch 2548, Tl. 2004 BTTTQ

BNG VIT TT
Bnh i GS. MK Phn Tng Th Trang TBPV V lng thanh tnh bnh ng gic kinh TK i A Di kinh Guhyasamajatantra BST Madhyamikkrik BTS i A Di kinh Phn bn i A Di kinh Tng bn V lng th kinh i tha v lng th trang nghim kinh T in bch khoa Pht gio Vit nam

L Mnh Tht

A DI (TNH GIO) ()
Tn mt v Pht dng lm i tng qun tng hay tr nim. I. I TNG QUN TNG Vic s dng c Pht A Di lm i tng qun tng xut hin ch yu trong Qun v lng th Pht kinh. y l mt h thng qun tng hon chnh bao gm 16 nc, nn thut ng Pht gio Trung quc cng gi l thp lc qun. u ht l qun tng mt tri, ri qun tng nc, t, cy bu, ao bu, lu bu, ta hoa, tng Pht v b tt, chn thn Pht A Di , b tt Qun Th m, b tt i Th Ch, t mnh vng sinh, tp qun, thng bi qun, trung bi qun v h bi qun. 16 nc ca phng php qun tng ny, cc nh s gii khng hon ton nht tr vi nhau v vic phn loi chng. Qun v lng th kinh ngha s ca Ct Tng chia 16 nc trn thnh hai nhm. Nhm th nht gm 13 nc u gi l qun tng v thnh qu, cn 3 nc sau l qun tng v nguyn nhn. Qun v lng th kinh ngha s B ca Hu Vin da vo khi nim y bo chnh bo, xp 7 nc u vo vic qun tng v y bo, v 9 nc sau v chnh bo. Qun v lng th Pht kinh ngha s H ca Tr Khi li phn ra lm ba nhm. Nhm th nht gm su qun u, tp trung v thnh qu th gii ca c Pht A Di . Nhm tip theo gm by qun k , xoay quanh bn thn c Pht y. Nhm th ba gm ba qun cn li hon ton quan h n vn vng sinh. Li phn chia ca ba nh s gii va nu, sau ny tr thnh c s cho nhng bn lun ca cc nh s gii tip theo vi mt vi xc minh mi khng quan trng lm. Tuy khng nht tr vi nhau nhng h cng l cho thy phng php qun tng mi su nc v c Pht A Di l mt h thng hon chnh c quan h nhn qu vi nhau mt cch mt thit, c mt mc ch duy nht chung. Mc ch duy nht y l trc tip gp c c Pht A Di . Gp y tc l thy. C s l lun cho hnh ng thy ny l quan nim "tm ny lm Pht, tm ny l Pht" (th tm tc Pht, th tm th Pht). Ni cch khc, thy c Pht A Di tc l thy chnh bn thn mnh. C s l lun y sau ny c mt nh hng rt rng ln trong gii thin hc t Hu Nng tr i. N ng thi cng c x dng gii thch vic kt hp t tng v phng php tnh vi t tng v phng php thin. S tht, cu "tm ny lm Pht, tm ny l Pht" tr thnh mt cng n ni ting rt sm trong lch s thin tn Trung Quc v lin tc c vn dng mt cch thng xuyn. Sau ny n tr thnh ni dung ca thuyt "T tnh Di duy tm tnh " gn cht v thng nht hai gio h, m t u c mt s ngn cch v phn bit gio l kh c bn.

L Mnh Tht

Cng chnh trn c s l lun y Th Thn xut phng php qun tng 29 nc trong V lng th kinh u b x nguyn sinh k. y l mt bin ci v chi tit ha mt s nc ca phng php qun tng mi su nc ni trn. Cng vi phng php qun tng mi su nc, n tr thnh mt h thng qun tng hon chnh, c x dng rng ri trong gii Tnh gio. a) H thng qun tng 16 nc i. Qun tng mt tri: Ngi xoay mt v hng ty, trng thy mt tri ang ln, dy ln ci nim v th gii Cc lc, gi lng chuyn nht, qun tng mt tri mun ln ging nh ci trng treo l lng gia h khng, bt c nhm mt hay m mt u trng thy r rng. (x. tng 1)

TNG 1: Qun tng mt tri

ii. Qun tng nc: Tp trung tm nhn vo nc trong lng. Khi nhm mt vn thy c nc th qun tng nc y kt thnh bng. thy bng ri th qun tng bng y thnh lu ly. Tip theo qun tng lu ly y thnh t ca th gii Cc lc trong sut sng ngi. (x. tng 2)

L Mnh Tht

 TNG 2: Qun tng nc

iii. Qun tng t: Khi qun tng c t lu ly trong t sng ngi, th qun tng tip theo di t lu ly y c mt trng kim cang tht bo chng . Trng ny c tm gc tm cnh. Mi gc cnh ton do trm th bu hp thnh. Mi mt chu bu chiu ra trm ngn tia sng. Mi mi tia sng c tm vn bn nghn mu sc, chiu ln t lu ly, lung linh nh mun nghn mt tri. Li qun trn t lu ly y c giy ging ton bng vng rng, c by bu xen ln phn chia cc khu vc rnh r trang nghim. Mi th bu c nm trm sc sng tun ra, rc r nh hoa, lung linh nh trng sao, treo lng lng gia h khng, kt thnh i quang minh, gm mun nghn lu cc do trm th bu hp thnh. Xung quanh i c trm nghn trng hoa v v lng nhc kh bng chu bu. Li c tm th gi mt t trong nh sng thi ra, nh rung cc nhc kh, khin tri ln nhng khc nhc kh, khng, v thng, v ng. Khi qun tng c nh th, Phi qun tng mi chi tit cho rt r rng, nhm mt m mt u c th thy, khng tan mt, tr lc n ng. Qun tng c nh th th gi l thy c ci Cc lc phn th. Nu c c tam mui th thy c t nc kia r rng phn minh hn na. (x. tng 3).

L Mnh Tht

 TNG 3: Qun tng t

iv. Qun tng cy: Khi qun tng t thnh cng, k tip qun tng by lp hng cy, mi cy cao tm ngn do tun, hoa l ton bng by bu. Mi mt hoa l, to ra nhiu sc khc nhau. Sc lu ly to nh sng vng, sc pha l ta nh sng , sc m no to nh sng xa c, sc xa c ta nh sng ngc bic v.v.... Trn mi hng cy c li che bng ngc chn chu. Trn mi cy li c by lp li, mi mt lp li c nm trm c cung in p hoa l ging nh cung in ci tri phm vng. Trong cung in c ch thin ng t nhn nh qua li. Mi ng t eo mt chui anh lc gm nm trm c ht ngc ma ni kt thnh. nh sng ca ngc ma ni ta xa n mt tr m do tu n, r c r nh tr m c mt tr i mt trng ha hip li. Cc cy bu y hng hng i nhau, l l chen nhau. Gia cc k l li nh ln nhiu cm hoa p. Trn mi hoa t nhin c tri by bu. Mi mt l cy rng ph hai mi lm do tun. Trn l c ngn sc v trm th ng gn t nh chui anh lc ca ch Thin. Cc hoa ta l sc vng ci Dim ph n rc r nh nhng vng la, uyn chuyn gia ngn l. T mi hoa mc ra nhng tri qi ging nh chic bnh ca Thch, chi sng rc r, ha thnh nhng trng phan cng v lng bo ci. Trong mi bo ci nh hin tt c Pht s ca ba ngn th gii v mi phng cc ci Pht. Sau khi thy c cy ri s ln lt theo th lp m qun tng thn, cnh l, hoa v qu, mi mi u cho r rng. (x. tng 4)

L Mnh Tht

 TNG 4: Qun tng cy

v. Qun tng h bu: Tip n qun tng tm h nc ca th gii Cc Lc. Cc h u do by bu to nn. Nhng th bu ny u nhu nhuyn mt m do ngc nh pht sinh. Mi h chia ra lm mi bn chi lu, b bng vng rng, y tri bng ct kim cng tp sc. Trong h c su mi c hoa sen, mi hoa sen trn rng mi hai do tun. Nc ma ni trong h chy ln xung theo cng sen, lun vo cc cnh hoa pht ra ting nhim mu, tuyn din nhng o l kh, khng, v thng, v ng v cc php ba la mt, hoc khen ngi hoc tn thn tng tt ca ch Pht. ng thi t ngc nh phng ra nhng ho quang sc vng v cng mu nhim. Trong ho quang bay ra tng n chim lng ly mun mu mun v cng nhau ht nhng ting ha nh ca ngi s nim Pht, nim Php v nim Tng. (x. tng 5)

L Mnh Tht

 TNG 5: Qun tng h bu

TNG 6: Qun tng tng qut

vi. Qun tng tng qut: Qun tng tng qut tc l qun tng ton th nc Cc Lc. Nc Cc Lc chia thnh nhiu khu vc. Mi khu vc c nm trm c lu bu vi v s ch thin ha tu ca nhc bng nhng nhc kh treo l lng gia h khng. Nhng nhc kh ny khng ai tri m t nhin pht ra nhng m thanh tuyn din o l nim Pht, nim Php, nim Tng. Khi qun tng tng qut cc i tng trn bao gm t, cy, h, lu c thnh tu ri, th gi l thy th gii Cc Lc v phn th. (x. tng 6)

L Mnh Tht

 TNG 7: Qun tng ta sen

vii. Qun tng ta sen: qun tng ta sen, trc tin phi dy ln nim trn t tht bo c hoa sen, ri bt u qun tng tng b phn, t cnh hoa cho n i hoa. Cnh sen lm bng trm th bu, mu sc rc r, c tm vn bn ngn ng gn chy dc, mi ng gn ta ra tm vn bn ngn tia sng. Mi hoa sen c tm vn bn nghn cnh, v hoa no nh nht cng rng n hai trm nm mi do tun. Trn mi cnh sen li c trang sc bng trm c ngc ma ni. Mi vin ma ni li phng ra ngn tia sng ging nh hnh bo ci che khp mt t. i sen lm bng ngc thch ca t lng gi v trang sc thm bng nhng ngc kim cang, chn thc ca, ma ni v li ngc diu chn. Trn i sen t nhin c bn tr bu, mi tr cao ln nh trm nghn mun c ni Tu di. Trn mi tr bu c mnh bu v nm trm c bo chu vi diu che ph. Mi ht bo chu c tm vn bn ngn tia sng, mi tia sng pht ra tm vn bn nghn sc vng ph khp ci bu. Mi ni kim sc y hin mi tng khc nhau. Cc tng hoc lm bng i kim cang, hoc lm bng li chn chu hay my tp hoa bin hin khp mi phng lm cc Pht s. (x. tng 7) viii. Qun tng hnh tng: Khi thy i sen ri, tip theo l qun tng thn tng ca c Pht ngi trn i sen y. Qun tng cho n khi no nhm mt m mt u thy mt tng Pht bu, thn sc vng rng ngi trn ta sen kia th tm nhn c khai thng, thy c th gii Cc lc vi t bu, h bu, cy bu cng trng phan bo ci ging mc y tri, li ngc ba khp h khng. Khi thy cnh y r rng nh tri cy nm trong lng bn tay, th qun tng thm hai i sen khc hai bn t hu ca c Pht, bn t l c Quan m, bn hu l c Th Ch, khi qun tng hai tng y thnh tu th lin thy ho quang sc vng phng ra t tng Pht v b tt,

L Mnh Tht

10

 TNG 8: Qun tng hnh tng

chiu khp hng cy bu. di mi gc cy bu u hin ba i sen. Trn i sen u c Pht v b tt ngi, t gc ny n gc khc, trng trng ip ip cng khp c nc. Qun tng y thnh tu, hnh gi s nghe cc dng nc chy, cc lung ho quang, cc hng cy bu cho n chim nga chim nhn, chim uyn ng u ni php mu, bt c nhp nh hay xut nh vn thng nghe vng vng bn tai. Nhng g m hnh gi nghe trong lc nhp nh, nu khi xut nh m cn nh li v thy hon ton xng hp vi kinh gio, th chng t hnh gi thy s qua cnh gii Cc lc. Nu khng xng hp, th y l cnh gii vng tng. (X. tng 8)

L Mnh Tht

11

 TNG 9: Qun tng thn tng Pht A Di

ix. Qun tng thn tng Pht A Di : Thc hin thnh cng qun tng hnh tng, by gi hnh gi tp trung qun tng thn tng ca c Pht A Di . Thn Pht rc r sc vng rng, cao su chc vn c na do tha hng h sa do tun. Si lng trng gia hai chn my, uyn chuyn xoay v bn phi nh nm ni Tu Di. Mt Pht trong xanh, mnh mng nh nc bn bin. Cc l chn lng trn thn phng ra nhng lung ho quang ln cng nh ni Tu Di. Trong mi lung ho quang hin ra trm c tam thin i thin th gii v trm mun c na do tha hng h sa Ha Pht. Mi v Ha Pht c v s b tt lm th gi. c Pht v lng Th c tm vn bn nghn tng tt. Mi tng c tm mun bn nghn v p, v mi v p c tm mun bn nghn tia sng. Nhng tia sng y soi khp tt c mi phng, n nhn tt c chng sinh nim Pht. Nhng tng ho v nhng tia sng nh th ca c Pht A Di cng ca cc c Ha Pht khng th k xit. Hnh gi ch nn nh tng khin cho tm nhn c thy. Thy c nh vy, tc l thy c tt c cc c Pht trong mi phng. V thy ccc c Pht trong mi phng nn gi l Nim Pht tam mui, Thc hnh php qun ny th phi t tng tng tt m tun t qun tng. Trc tin qun tng si lng trng gia i chn my cho tht r rng. Khi thy c tng si lng trng y, tm mun bn nghn tng tt khc s hin ra, v thy c Pht A Di . (x. tng 9). x. Qun tng thn tng c Qun Th m: Khi thy Pht V Lng Th ri th qun tng B tt Quan Th m. Thn cao tm chc mun c na do tha do tun, sc vng ta, nh u c nhc k, c c ho quang trn, mi kha rng n trm nghn do tun trong ho quang c nm trm Ha Pht, mi Ha Pht c nm trm ha B tt v v lng ch thin lm th gi. Ton thn u phng ho quang, trong ho quang y hin ht thy sc tng ca nm o chng sinh. B tt u i m bng ngc T lng gi ma ni. Ni m c mt v Ha Pht ng, mnh cao hai mi lm do tun. Mt B tt sc vng, si lng trng gia hai chn my c sc by bu ta ra tm vn bn nghn th ho quang. Mi ho quang c v s Ha Pht. Mi ha Pht c v s Ha B tt lm th gi trn y c mi phng th gii. Cnh tay B tt c mu sc hoa sen hng, c tm chc c tia sng nhim mu. Bn tay B tt nh ra nm trm c sc tp lin hoa. Ni u mi ngn tay c tm mi bn ngn ln ch r rng nh nt in, mi ln ch c tm mi bn ngn sc, mi sc c tm mi bn ngn ho quang uyn chuyn khp mi phng. B tt dng bn tay rc ho quang y tip dn chng sinh v Cc lc. Lng bn chn c tng bnh xe ngn nan hoa, ha thnh nm trm c i quang minh, Khi t bn chn xung l c hoa kim cang ma ni ta n nng chn. Hu ht thn tng ca B tt Qun Th m u y v p nh Pht. Duy ch nhc k trn u v v kin nh tng l khng so c vi Pht. Mun qun tng thn tng ca c Qun Th m th nn tun t: trc ht, qun tng nhc k trn u, k qun tng ci m, ri mi n cc tng khc, mi mi cho tht phn minh (x. tng 10)

L Mnh Tht

12

 TNG 10: Qun tng thn tng c Qun Th m

xi. Qun tng thn tng c i Th Ch: Thn tng cng ln nh c Qun Th m. Lng knh vng ho quang mi pha rng 125 do tun, ta sng thm 125 do tun na, soi khp mi phng quc ngi sc vng chy, m nhng chng sinh c duyn u c trng thy. Ch thy c mt ho quang t l chn lng ta ra l thy c ht thy ho quang tnh diu ca mi phng ch Pht. V ho quang sng chi rc r nh vy nn B tt cn c hiu V Bin Quang. Bi B tt em nh sng tr tu chiu khp th gii khin chng sinh thot ly c ba ng d nn tn hiu chnh l i Th Ch.

L Mnh Tht

13

 TNG 11: Qun tng thn tng c i Th Ch

M B tt i c 500 hoa bu, mi hoa bu c 500 i bu. Trong mi i bu hin ra cc ci Tnh ca mi phng ch Pht. Nhc k ca B tt nh hoa sen hng. Trn nhc k c mt bnh bu ng y nh sng quang minh hin cc Pht s. Cc thn tng cn li th ging nh c Qun Th m. Mi khi ct bc, mi phng th gii thy u rng ng. Ngay ch B tt bc, hin ra mn trm c hoa bu, cc hoa bu u trang nghim cao sng nh th gii Cc lc. Khi B tt ngi, cc quc by bu u ng lot diu ng, t quc ca Pht Kim Quang phng di n quc ca Pht Kim Quang Minh Vng phng trn. Ti khong gia th v lng v s phn thn ca Pht V lng Th v B tt Qun Th m, c i Th Ch vn tp v y khp h khng, ht thy u ng trn ta sen v cng din thuyt php mu (x. tng 11)

TNG 12: Qun tng thy mnh vng sinh

xii. Qun tng thy mnh vng sinh (cng gi t vng qun hay ph qun tng): Khi thc hin thnh cng qun tng Pht v cc v B tt, th hnh gi nn t chn tm dy ln nim mnh sinh v th gii Cc lc, chn xp li ngi trong hoa sen, k qun tng hoa sen khp li, ri hoa sen n ra. Khi hoa n, c nm trm sc ho quang chiu vo thn mnh. Khi m mt lin thy Pht v chng B tt y khp h khng ng ni php mu, cng ting nc, ting chim, ting cy, ting rng pht ra, u din xut chn l xng hp vi mi hai b kinh. Nu khi xut nh ri m vn nh tng mi cc cnh y tc gi l thy th gii Cc lc, thy c Pht V Lng Th, thy c v s ha thn ca Ngi, cng l hai c Qun Th m, i Th Ch thng n ch ngi ca mnh (x. tng 12)

L Mnh Tht

14

xiii. Qun tng xen Pht v B tt (Tp tng qun): Thn lng ca c Pht V lng Th tht l v bin, thn lng ca hai c B tt Qun Th m, i Th Ch cng th. Tm lc phm phu khng ti no qun tng ni, v vy mi thit lp mt loi qun tng mnh danh l tp qun tng. Phng php tp qun tng ny dy ta ch nn qun tng tng Pht cao mt trng su, ngi trn hoa sen, trong h bu thn sc vng rng. Ha Pht trong vng ho quang cng cc c Qun Th m, i Th Ch u ln bng thn chng sinh vi cc tng trn u, nh c Qun Th m th c c Pht ng trong m, c Th Ch th c bnh bu trn nhc k. Cn h sen, cy bu v.v... th ging nh cc loi h sen cy bu c th tm thy mi x s (x. tng 13)

TNG 13: Qun tng xen Pht v B tt

xiv. Qun tng vng sinh ba phm bc trn (cng gi thng bi qun hay thng phm sinh qun): Do lc sinh tin pht ba tm l tm ch thnh, tm su thit v tm hi hng pht nguyn, hay c t tm khng st hi sinh vt, y gii hnh, c tng kinh in i tha, tng nim su php tu hnh, lc lm chung, c Pht A Di v c Qun Th m, c i Th Ch cng cc ng Ha Pht v Thnh chng, tay nng i kim cang n trc ngi hnh gi, Pht v B tt u phng ho quang chiu sng khp thn hnh hnh gi, a tay tip dn tn thn cng c v khuyn khch tinh tn. Hnh gi hoan h bc ln i kim cang, ty hnh theo Pht v Thnh chng. Trong khonh khc vng sinh Cc Lc. Sau khi sinh v ci y, thy c rng cy h bu, khp ni Pht v B tt sc tng trang nghim hin ra, din thuyt php mu. Nghe xong, lin ng v sinh php nhn. Trong chc lt, do khp mi phng, chng ng v lng php mn tng tr ri tr v quc mnh ty nguyn ha chng sinh. l phm thng thng.

L Mnh Tht

15

Nu l phm thng trung th lc sinh tin, hnh gi tuy cha th tr c tng kinh in i tha, cha hiu r thm ngha, nhng i vi chn l nht ngha , lng khng kinh ng, thm tn nhn qu, khng hy bng i tha. em cng c y hi hng cu sinh Cc Lc. n lc lm chung, c Pht A Di v ton th thnh chng, tay nng i vng n trc hnh gi, t li tn thn cng c, khuyn tu hc l nht ngha ca i tha. Hnh gi ngi ln i vng chp tay tn thn Pht, trong khonh khc lin sinh Tnh . trn i vng nh hoa sen ln. Cch mt m hoa n l ra mt thn tng sc vng. Hnh gi nghe cc m thanh thun ni php nht ngha rt su xa, tri qua by ngy khng thi chuyn b tm. Lin sau bay khp mi phng, l bi ch Pht, tu cc php tam mui. Qua mt kip, chng c v sinh php nhn v c th k thnh Pht. Cn phm thng h th lc sinh tin hnh gi cng tin nhn qu, khng hy bng i tha, c pht o tm v thng, em cng c y hi hng cu sinh Tnh , lc lm chung, thy c Pht A Di , c Qun Th m, c i Th Ch cng nm trm ha Pht n rc. Hnh gi thy mnh ngi trn i hoa sen vng, ngi xong, hoa bp li, theo Pht v B tt vng sinh trong ao sen tht bo. Ngi trong hoa sen c mt ngy mt m th sen n. Sau by ngy mi thy tng tt ca Pht nhng cha r lm. Sau hai mi mt ngy mt mi thy t tng ng thi tai cng nghe ting thuyt php. Ri cng chu du khp mi phng nghe ch Pht ni cc php nhim mu. Tri qua ba tiu kip, chng c bch php minh mn, an tr a v Hoan H (tc s a b tt). xv. Qun tng vng sinh ba phm bc gia (cng gi trung bi qun hay trung phm sinh qun): Lc sinh tin, hnh gi gi nm gii, tu gii bt quan trai, khng to nghip ng nghch, khng phm cc li lm, em cc cng c y nguyn vng sinh Cc Lc. Khi gn lm chung, thy c Pht A Di cng thnh chng phng ho quang sc vng n trc mt hnh gi. Tai nghe Pht thuyt bn chn l: v thng, kh, khng, v ng v tn thn hnh xut gia. Hnh gi rt hoan h, ngi trn hoa sen chp tay l Pht, trong chc lt lin vng sinh. Hoa sen lin n v lin nghe thuyt php tn thn bn chn : kh, tp dit, o. Chng qu A la hn, c tam minh lc thng v tm mn gii thot y . l phm trung thng. Cn phm trung trung th lc sinh tin, hnh gi hoc tng tu gii bt quan trai, hoc tng th gii sa di, hoc tng th gii c tc, mi cng hnh trong mt ngy mt m vi y oai nghi, em cng c y hi hng, cu nguyn vng sinh Cc lc. Lc gn lm chung, thy c Pht A Di phng ho quang sc vng, tay nng i sen by bu, cng vi thnh chng n trc mt hnh gi, tn thn rng: Thin nam t! V nh ngi ty thun theo li Pht dy nn ta n rc ngi". Hnh gi ngi ln hoa sen. Hoa sen bp li ri sinh v Cc lc. trong h by bu by ngy, hoa sen mi n, bn m mt chp tay tn thn c Pht, nghe php hoan h, ri chng c qu Tu hon, qua na kip lin chng qu A la hn. V phm trung h th lc sinh tin hiu dng cha m, lm cc vic nhn t i, khi sp lm chung, c gp thin tr thc ging cho nghe nim an vui ca ci Pht A Di v bn
L Mnh Tht 16

mi tm li nguyn ln ca T kheo Php Tng, nghe xong th mnh chung, trong chc lt, lin vng sinh Cc lc. Tri qua by ngy, gp c Qun Th m v c i Th Ch, nghe php hoan h, chng qu Tu hon, qua mt tiu kip, chng qu A la hn. xvi. Qun tng vng sinh ba phm bc di (cng gi l h bi qun hay h phm sinh qun): Phm h thng th, lc sinh tin, tuy khng ph bng kinh in i tha, nhng gy rt nhiu ti li, lm nhiu iu c khng bit h thn. Lc gn lm chung, may mn c gp thin tr thc ni cho nghe tn v mc mi hai b kinh i tha. Nh nghe tn mi hai b kinh, tr dit c c nghip nng n. Theo li ch bo ca v thin tri thc kia, chp tay nim danh hiu Pht. Nh xng danh y, tr dit c nhiu kip ti li trong ng sinh t (lun hi). By gi Ha Pht v Ha B tt Qun Th m v i Th Ch n trc ngi sp (gn) cht, tn thn rng: "Thin nam t! Nh ngi nh c xng danh hiu ch Pht ti li c tiu tr, nn ta n rc ngi!" Thy nghe xong, sinh lng hoan h tc thi mnh chung, lin ngi hoa sen theo Pht sinh v h by bu. Tri qua bn mi chn ngy, hoa sen mi n. Lc hoa ng n, c Qun Th m v c i Th Ch phng ho quang sng, ng trc mt, ni cho nghe gio l thm thm ca mi hai b kinh. Nghe ri tin hiu pht lng v thng, tri qua mi tiu kip, thng hiu y cc php v th chng a th nht ca B tt. V ngi thuc phm h trung th, lc sinh tin, nghip chng nng n, hy phm nm gii, tm gii hay c tc gii, n cp vt dng ca thng tr, ca hin tin tng, thuyt php khng thanh tnh, khng bit h thn. To cc ti nh th ng l phi a a ngc. Nhng lc gn lm chung tng a ngc hin by trc mt, th may mn gp c thin tri thc ni cho nghe oai c quang minh, thn lc qung i ca c Pht A Di v tn thn cng nng ca cc hng: gii, nh, tu, gii thot v gii thot tri kin. Nghe xong, lin tiu tr c ti nng trong nhiu kip sinh t. La d a ngc lin chuyn ha thnh gi mt. Lin c ma hoa ri rc, trn hoa c Pht v B tt ha hin ra tip dn. Trong chc lt, c vng sinh vo h sen by bu. Tri qua su kip sen n, c Qun Th m, c i Th Ch dng php m an i v ni cho nghe ngha l su xa ca kinh in i tha. Nghe xong lin pht tm v thng b . Cn ngi thuc phm h h th, lc sinh tin, lm cc nghip bt thin, gy mi ti li nh phm nm ti nghch, mi ti c. gy cc nghip c y ng l phi a a ngc tri qua nhiu kip chu mi kh no. Nhng lc gn lm chung, may gp thin tri thc an i, ni cho nghe php mu v bo nim danh hiu Pht. Ngi kia b kh no bc bch khng th nim c. Thin hu thng xt khuyn khch v nht tm h nim. Ting nim Pht lin tc bt tuyt, khin k kia c th ha theo. Nu ha nim mi ln "Nam m A Di Pht, tc thi nh nim lc y m ti li trong nhiu kip c tiu tan. Lc mnh chung lin thy hoa sen vng nh vng mt nht hin ra trc mt. Trong khonh khc lin vng sinh th gii Cc lc. Nm trong hoa sen mi hai i kip, sen mi n. Lc y B tt Qun Th m v i Th Ch ni cho nghe tht tng ca cc php v dy cho php dit tr ti chng. Nghe xong, sinh tm hoan h, pht tm v thng b .
L Mnh Tht 17

Trn y l php qun tng 16 nc theo s trnh by ca Qun V Lng Th Pht kinh. H thng qun tng 16 nc ny, sau Th Thn trong V lng th kinh u ba x nguyn sinh k ci bin v xut mt h thng mi chi tit hn gm 29 nc. b) H thng qun tng 29 nc. H thng qun tng 29 nc ny da trn s phn bit th gii Cc lc thnh ra hai th gii l th gii s vt v th gii hu tnh. Th gii hu tnh bao gm c Pht A Di v cc v B tt, c 12 c im cn phi qun tng, trong 8 c im thuc v c Pht v 4 thuc v cc v B tt. Th gii s vt c n 17 c im. Tng cng c 29 c im cho ton th gii Cc lc. Chng l c s cho 29 nc ca phng php qun tng do Th thn xut. 17 c im ca th gii s vt l: i. Tnh u vit ca th gii Cc lc, xc nh n vt khi cc th gii khc trong ba ci su ng. ii. Tnh rng ln ging nh h khng c th dung cha tt c chng sinh trong mi phng vng sinh v ci y. iii. Ngun gc cu to tt lnh, tc do cng c tu hnh Bt chnh o ca hng nh tha v cng hnh i t bi ca cc bc B tt. iv. Hnh sc tuyt vi rc r nh sng mt tri mt trng trong sut nh gng. v. S vt qu bu, bi do cc ngc ng trn bo to nn y mi v p. vi. Mu sc lng ly rng ngi do nh sng trong sch soi chiu. vii. C mn mng nh gm tri gy cm gic m du thoi mi l lng. viii. t nc v bu tri Cc lc y dy cc cung in v lu cc, thy khp mi phng, vi cc hng cy mu sc tn k, nhng lan can qu bu vy quanh trn tri c cc li ngc bao ph, c nhng nhc kh pht ra m thanh, di sui h c mun ngn th hoa bu lung linh trn mt nc. ix. Ma Cc lc l nhng trn ma hoa, ma y phc, ma trang sc v cc th hng thm qu bu. x. Mt tri Cc lc l mt tri tr tu ca c Pht ph tan bng ti ca si m. xi. m thanh Cc lc l nhng m thanh trong sng thanh diu vang xa n tn mi phng. xii. V php vng tr tr nc Cc lc l c Pht A Di . xiii. Nhn dn l nhng quyn thuc thanh tnh ca c Pht A Di v u do hoa sen ha sinh. xiv. Th gii Cc lc ly tam mui lm thc n, ly Pht php lm hng v. xv. Thn tm vnh vin xa la cc kh no t vt cht n tinh thn, thng c c nhng s vui sng lin tc. xvi. Khng c nhng chng sinh khim khuyt su cn, phi n hoc nh tha v Cc lc l nhng cnh gii ca nhng bc i tha c cn lnh.
L Mnh Tht 18

xvii. Mi nguyn c ca chng sinh u c tha mn. Trn y l 17 c im ca th gii hon cnh. Cn th gii Pht v B tt th c thm 12 c im na. Sau y l v Pht: xviii. Ch ngi ca c Pht A Di l mt i sen mu nhim thanh tnh xix. Thn tng c ho quang ta sngxinh p hn tt c chng sinh xx. Ming Ngi pht ra nhng m thanh vi diu vang khp c mi phng. xxi. Tm Ngi bnh ng nh h khng, khng phn bit. xxii. Ht thy chng tri ngi vng sinh u t ti qu bt thi. xxiii. Trong s y c cc bc B tt lm thng th, c cng c ln khng ai vt qua ni. xxiv. Tt c u cung knh chim ngng c Pht A Di . xxv. Tt c qun st sc bn nguyn ca c Pht khin mau c y cc cng c. V v cc v B tt c bn c im sau: xxvi. Cc v B tt thng du hnh khp ni gio ha, m vn an tr ti cnh gii Cc lc xxvii. Cc v B tt c tr tu sng sut, trong mt nim c th soi khp cc ci Pht lm li ch cho chng sinh xxviii. Cc v thng lm nhng cn ma hoa tri, o tri, hng tri v nhc tri cng dng v tn thn ch Pht khng phn bit. xxix. Cc v thng dng con mt tr tu xem xt th gii no khng c Pht php th nguyn sinh v th gii y ch by. Phng php qun tng 29 nc ny nh th l mt chi tit ha mt s i tng xut hin trong php qun 16 nc, trong khi khng cp n mt s i tng khc. N tng trng cho mt bc pht trin ca phng php qun tng trong Tnh gio. Tuy th, cng v sau, phng php qun tng mt dn sc thu ht, cui cng nhng bc cho phng php tr danh. Thin o d c vit Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn, nh th chng t c mt s lu tm c bit ti phng php qun tng, chung cc vn a ra ch trng "v qun xng danh", ngha l ch cn tr danh nim Pht m khng cn n phng php qun tng trong qu trnh thc hnh nim Pht theo quan im Tnh gio. II. I TNG TR DANH: Thng thng phng php nim Pht c chia lm 3 loi. Loi th nht gi l Tht tng nim Pht, ngha l nh ngh ngay n b mt thc s ca con ngi v s vt. y l li nim Pht m Nim Pht lun ca Trn Thi Tn trong Kha h lc gi l tc tm l Pht. Loi th hai gi l qun tng nim Pht, tc l nhng phng php qun tng c s dng
L Mnh Tht 19

nim Pht nh trnh by. Mc ch ca loi ny l lm th no mi nim mi nim c trong sch rt cc nim lnh chim u th nh lui c nhng nim xu. Hai loi va k, Nim Pht lun ni l dnh cho cc bc thng tr v trung tr. Chng v phng din l lun tuy rt d m t, nhng v mt thc hnh li rt kh khn. Do th ch cn li li th ba l li nim Pht bng cch c danh hiu c Pht A Di , thng c gi l xng danh nim Pht. y l li m Thin o ch trng mt cch mnh m trong Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn v coi l phng php duy nht thch hp i vi nhng ngi thc hnh Tnh gio. Nim Pht lun cng ng mt quan im, v xng danh nim Pht vi tng th nht ca mt ta lu ba tng, m hai tng trn l tht tng nim Pht v qun tng nim Pht. Tr danh hay xng danh nim Pht, ln u tin c ln nh mt phng php tng qut trong Vn Th S Li s thuyt ma ha bt nh ba la mt kinh. Theo th nhng ai "mun nhp vo tam mui nht hnh, nn n mt ch trng vng b ht nhng lon khng duyn vo tng mo, h tm vo mt c Pht, m chuyn c danh t ca c Pht y; ty theo phng hng x s ca c Pht y m ngi thng xoay mt v phng hng x s ". Ban chu tam mui kinh ni r thm l ch cn nim danh hiu c Pht A Di th c vng sinh v nc ca c Pht y. Phng php nim Pht bng tr danh ny li chia lm hai li. Mt li i hi s tp trung sc ch , cng gi l nh tm nim Pht. Ni khc i iu kin nim danh hiu c Pht A Di l phi c s tp trung ca tm , i gn ti ch ng nht tr danh vi thin nh hay qun tng. Cho nn li ny cng c tn tc tm nim Pht hay c tm nim Pht hay l tr nim Pht. i lp li vi iu kin tp trung tm th c li cho php nim Pht vi tm hn tn lon, thng gi l tn tm nim Pht hay tn tm xng danh hay v qun xng danh. Li tn tm nim Pht ny ch yu xut hin trong cc ch trng ca mt s cc nh Tnh gio. Vn thin ng qui tp 1 nhc n quan im tn tm nim Pht ca i Phm, trong khi Vng sinh yu tp H.M gii thch "tn tm nim Pht l nim Pht khi lm nhng vic lng nhng nh i ng nm ngi". S thc c s l lun ca li nim Pht ny xut pht t chnh ngay Qun V Lng Th Pht kinh, khi cp ti nhng ngi h phm h sinh do qu kh ti li khng th nim Pht lc lm chung m ch xng danh hiu c Pht V Lng Th. iu ny cng thy xut hin trong Diu php lin hoa kinh 1: "Nu ai i vo ni thp miu, ch mt ln xng 'Nam m Pht', ch mt ln xng thi ngay c vi mt lng tn lon, h nht nh t c gic ng ti thng ht thy" (Phn: Namo'stu buddhya krtaikavra yeh tad dhtudharesu tesu / viksiptacittair api ekavra te sarvi prpt ima agrabodhim // Hn: Nhc nhn tn lon tm, nhp thp miu trung, nht xng nam m Pht, giai d thnh Pht o). Nh th trn nguyn tc li tn tm nim Pht khng ch xut hin trong cc kinh in Tnh gio m cn vt ra ti cc kinh in khc. V t nhng c s kinh in y, v sau xut hin nhng trng phi nim Pht, c th l phi Tnh Chn Tn ca Thn Loan Nht Bn ch trng ch cn xng danh nim Pht l ngi nim Pht c vng sinh.
L Mnh Tht 20

Phng php tr danh, v c hai ch trng nh tm v tn tm va ni, nn c nhiu cch thc thc hin. Cch thc th nht l nim Pht cao ting. Tun Thc trong Nim Pht phng php da vo mt cu trong Nht tng kinh ni rng: "Nim nh th thy Pht nh, nim ln th thy Pht ln", dn Lun gii thch nim nh l nim Pht bng m thanh nh, cn nim ln l nim Pht bng m thanh ln. V nim ln th thy c Pht ln, nn Tun Thc ch trng phi ln ting nim Pht, thng gi l "l thanh nim Pht" hay "cao thanh nim Pht". Thm vo nim Pht ln ting c cng nng i tr c bnh hn trm gii i, tr kh cc tp nim lng nhng, v gy nim tt cho nhng ai nghe c, m phng thc nim Pht nh ting khng p ng. Tuy n Tun Thc mi tr thnh mt phng thc c l lun, n trc cng c nhiu ngi p dng, nh trng hp Vnh Minh Din Th. Tr Gic thin s t hnh lc v Vnh Minh o tch ghi vic Din Th nim Pht chp ni Nam Bnh, m nhng ngi qua li di chn ni u nghe r mn mt. i li phng thc nim ln ting l phng thc nim nh ting, nh n ni ngi ngi cnh cng khng nghe th gi l mc nim. Vi nhng ngi tu Tnh gio, phng thc nim nh ting ny khng c nh gi cao lm, v n khng c nhng u im m phng thc nim ln ting s hu, c bit n khng chng c cn bnh hn trm m nhng hnh gi thng gp phi. Tuy th, do mc nim hay nim nh ting, n khng tiu hao kh lc ca ngi thc hnh nhiu v c li im l c th hnh tr bt c lc no, ngay c nhng lc ang lm vic vi nhng ngi khc hay ang nhng ni i hi s im lng. Do hai phng thc trn tuy c mt s li im, vn s hu nhng tn ti cn thay i cho nn ra i phng thc nim Kim cang, cng gi l phn vn nim Pht. y l li nim th th, ting khng ln cng khng nh qu, va nim va lng tai nghe li ting nim ca mnh tng ch mt. Chnh v va nim va lng tai nghe, nn n mi c tn phn vn nim Pht. Vic va nim va lng tai nghe ny nhm i tr li tnh tn lon ca tm , tin n vic tp trung i tng nim l Pht A Di . V c nh ph bnh li nim th th ca phng thc nim Kim cang l khng khn thit, nh Nim Pht Phng Php nu ra, nn b sung, c nh ra phng php nim truy nh. Nim truy nh cng ging nh li nim Kim cang, ch khc l gia cu trc v cu sau, gia ting nim trc v ting nim sau, ng xen h, l nhm t lng khn trng, tm v khu cng mt lc hng v c Pht A Di , nh lui c nhng tp nim mun tm cch xen vo. Nh th, phng thc nim truy nh l mt b sung ca phng thc nim Kim cang, v nu m rng n ra, ta c phng thc nim gic chiu. Nim gic chiu l va nim danh hiu Pht, va hng tm t mnh soi xt chnh bn thn mnh, cho n bao gi y lui ht mi i tng trc mt, ch cn mt cm gic linh ng l thn ta v thn Pht, tm ta v tm Pht, c hai cng ngng t thnh mt khi sng trn chi li. Ngoi ra, cc i tng khc ht thy u mt tung tch, thm ch n bn thn ca hnh gi cng khng bit lc mt ch no. V va nim danh hiu Pht va hng tm t v soi xt t
L Mnh Tht 21

thn mnh, nn nim gic chiu cng cn gi l qun tm nim Pht, m Gic Vn cp ti trong Qun tm nim Pht, v nh th chng t chu nh hng su m ca th gii quan Php hoa. Theo th gii quan ny, ch A Di l mt biu trng y s tht v khng, gi v trung, do th biu trng y ba thn l php thn, bo thn v ng thn. A l biu trng cho s tht v khng, tc l bo thn. Di biu trng cho s tht v gi, tc ng thn. biu trng cho s tht v trung, tc l php thn. y l thuyt A Di tam , hay ni di dng hn, A Di tam t php bo ng tam thn khng gi trung tam , m A Di b tam tp m t. Theo li qun tm nim Pht ny th va nim Pht va hng tm t mnh soi xt bn thn mnh qua ting nim y. Theo Qun tm nim Pht th vic nim Pht v vic hng tm t soi xt bn thn mnh c th xy ra cng mt lc hay cng c th ln ting nim Pht trc ri sau mi hng tm soi xt, hay cng c th ngc li. Trong bt c trng hp no th nguyn tc nht tm tam qun cng khng bao gi tch ri quan im nht nim nim Pht, ngha l, trong mt ting nim Pht bao gm ba s soi xt v s tht khng, gi v trung. Chnh v th m nim gic chiu khng ng nht vi li phn vn nim Pht, tri li ng nht vi li qun tm nim Pht m v t khai sinh hc phi Php hoa l Tr Khi xng xut trong Ng phng tin nim Pht mn, nhng cha ch r hn. n Qun Tho mi lin kt c th ba ch A Di vi thuyt Tam , tc khng, gi v trung, nh Vng sinh tnh truyn Tr. V Ty nguyn vng sinh truyn ghi li. Thuyt A Di tam ny v sau c mt nh hng rt ln trong gii Tnh gio Nht bn xut thn t hc phi Php hoa. Nguyn Tn vit A Di Kinh lc k (x.), A Di qun tm tp, A Di bch ho qun, Qun tm lc yu tp, T hnh nim Pht vn p, v.v; Gic Vn (953-1007) vit Thin thai tiu b tp thch; Nhn Khng vi Khuyn tm vng sinh lun (1154-1155); Gic Phm vit Ng lun cu t minh b mt thch v A Di b thch (x.), tt c u mnh m ch trng thuyt y, gy thnh mt phong tro tn ngng Pht A Di , mnh m n ni ln t c hc phi Php hoa, cui cng dn n nhng phn ng chng tr cc k mnh lit t nhng ngi trong phi y, kt t ni con ngi Nht Lin. Nh th, phng thc nim gic chiu l mt kt tinh ca li qun tm nim Pht thnh hnh trong thi hc phi Php hoa ang Tnh ha. Gn vi phng thc ny l phng thc nim qun tng, cng gi l qun nim nim Pht, ca cc nh Tnh gio. y l li mt mt xng nim danh hiu Pht A Di , mt khc qun tng cc tng ho ca c Pht y. Nh vy, n l mt kt hp ca phng php tr danh v phng php qun tng. Mc ch l nhm to mt mc tp trung tm i hi trong lc xng danh. Truyn thuyt ni n bt u t Hu Vin, qua Tr Khi n Tr L. Nht Bn, nhng nh ch trng qun tm nim Pht nh Nguyn Tn v Vnh Qun u ch trng khuyn khch phng thc ny. Thm ch v t khai sn tn Tnh l Php Nhin cng nhn mnh n s thc hnh phng thc y, nh Php Nhin thng nhn hnh trng ha 41 ghi nhn. Phng thc nim qun tng ny sau trong Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn, Thin o nhn xt
L Mnh Tht 22

l kh thc hin, nn i ti ch trng ch cn xng danh m khng cn qun tng, tc li v qun xng danh. Do ch trng xng danh m khng qun nim, Thin o a vo phng php tr danh mt s nhng yu t, m sau ny c bit di tn l A Di sm php. Thin o vit kh nhiu v loi sm php y v c nhng nh hng rng ri, ch yu l Chuyn kinh hnh o nguyn vng sinh tnh php s tn v Vng sinh l tn k. Sau ny khi Tr Thng vit Tp ch kinh l sm nghi H. th trong su nghi thc l sm, hai nghi thc cng nhin c gn vi tn ca Thin o. Gi l sm php, nhng nhng nghi thc ny tht s l nhng bui l ca tng c Pht A Di v khn thit by t tm lng mong c mun sinh v ci c Pht y. Cho nn chng khng thun ty l nhng phng php sm hi nhng c nghip. Tri li chng cao v pht huy mt tch cc ca lng tin, t trn ngi thc hnh vo lng thng khng b bn ca c Pht A Di qua chnh li th ca Ngi. y l im Thin o tip thu t v thy ca mnh l o Xc, v c bit t v khai t Tnh gio Trung quc l m Loan. m Loan vit V lng th kinh u b x nguyn sinh k ch v Tn A Di Pht k, nh vy tip thu yu t l bi v tn thn trong nm nim mn ca phng php nim Pht. Theo Th Thn trong V lng th kinh u b x, phng php nm nim mn ny bao gm l bi, tn thn, pht nguyn, qun st v hi hng. Th r rng phong tro l sm bt u vi m Loan v t nh cao vi nhng cng trnh ca Thin o, li nhng nh hng su xa trong phng thc hnh tr Tnh gio, xut pht t V lng th kinh u b x. Yu t l bi v tn thn ni bt ln trong phng php ny. T ny sinh phng thc l bi nim Pht. L bi nim Pht hay cng gi nim l bi, l trong khi ming nim danh hiu Pht th thn ly, hoc nim xong mt cu th ly mt ly, hoc c h ming nim th thn ly, thn ly th ming nim. Mc ch l khin cho thn v ming hp nht, lm c s cho nghip tp trung, ch hng v c Pht A Di . Vi ton b thn ming u qui v mt mi th tp nim khng cn c ch h xen vo, nim Pht tam mui nh m t c. Cho nn, nim l bi thng c c xy mnh m. Nh th nim l bi r rng xut pht t nim mn l bi ca Th Thn. Nu kt hp nim mn ny vi nim mn tn thn th tt nhin dn n nhng tn nghi hay sm php ca m Loan, Thin o v nhng ngi khc. Vo thi ca Tr Thng, Tp ch kinh l sm nghi H. lit ra su tn nghi hoc sm php khc nhau, trong sm php th hai v th su l do Thin o thit nh, sm php th ba l ca Long Th, sm php th t l ca Th Thn, sm php th nm ca Ngn Tn, cn sm php th nht th khng ghi tn ngi ch tc. Sau Php Chiu vit Tnh ng hi nim Pht lng php s nghi tn, da trn vic nim Pht chm mau chia lm nm hi, kt hp vi nhng bi ca ngi c Pht A Di . Ri Tun Thc (963-1032) vit Vng sinh tnh sm nguyn nghi. Nht Bn, Vin Nhn (794-864) tip thu nhng nh hng ca Thin o, vit A Di sm php v Ty phng sm php, c hai u xut hin trong Trng ty lc H. Thut hoi sao ca Thun Xng ghi nhn s kin
L Mnh Tht 23

ny ni rng: T Gic i s v mc ch khin cho mnh v ngi thc hnh nim Pht khng ngt u sinh v Cc lc tnh , nn t by nguyn nhn nht nh vng sinh (), ly nghi thc Ty phng sm php lm xng danh hnh. Trong Ty phng sm php y c dn dng bi khuyn vn L tn lc sm hi pht nguyn hi hng ca Thin o. Do vic kt hp l bi vi tn thn, nn hnh thnh nhng tn nghi hay sm php va thy. thc hin nhng tn nghi hay sm php ny tt nhin i hi phi c thi kha nht nh, t pht xut phng thc thi kha nim Pht. y l li nim Pht thc hin theo mt s lng v thi gian qui nh. V s lng, hnh gi t qui nh kh nng tr danh ca mnh trong mt ngy c bao nhiu ln. V thi gian th qui nh c th ko di bao lu. Li nim Pht nm hi ca Php Chiu l mt th d in hnh. Hi th nht nim chm ri vi hi u. Hi th hai cng nim chm ri nhng hi bt u ln. Qua hi th ba th khng cn chm ri nhng khng gp lm. n hi th t th ting nim gp dn. Ti hi th nm ting nim gp hn, gp n ni ch nim c bn ch A Di Pht m thi, ch khng cn nim su ch Nam m A Di Pht nh bn hi trc. Li nim Pht mi nim ca T Vn, m Bo vng tam mui nim Pht trc ch H. dn ra l mt th d khc. Theo th mi ngy sng sm ng dy, sau khi ra mt sc ming xong, tm mt ch yn lng, ng hng mt v phng ty nim mi ln danh hiu c Pht A Di . V ngy no cng lm nh th mt cch u n. T Vn l mt bit hiu ca Tun Thc. Chnh Thn triu thp nim php ca ng ghi li trong Lc bang vn loi 4 xc nh ht mt hi th th gi l mt nim. Mi nim nh vy l mi hi th. Ty theo hi th ngn di m nim danh hiu Pht v nim lin tc cho c mi hi th nh vy. Li nim Pht ny, sau c gi l nim s tc, nu da vo hi th m m s ln; cn nu da vo chui ht m ghi s th gi l nim s thp. K t ngy Thin o a ra thuyt chuyn nim v tp nim trong Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn ch trng phng php qun tng kh c thc hin thnh cng, trong khi cao phng php tr danh l d thc hin, th nhiu phng thc tr danh c sng ch. Thm ch c phng thc ch trng nim Pht bt c lc no cng c, trong khi i ng nm ngi hay c lc lm vic. Ngy trc Bch C D c lm bi tng, m sau ny Nim Pht vng sinh nghi ca Thanh Ninh Tm Tnh (1868-1928) dn di tn Bch lc thin tng, c nhng cu Ta nay tui by mt Khng cn mun ngm nga c kinh ph sc mt Lm phc s bn ba Ly g tm nhn Mt ting A Di i cng A Di Ngi cng A Di ...
L Mnh Tht 24

Long th tng qung tnh vn 5 k chuyn Hong Thit lm th rn, mi ln tay a ba p st ming nim Pht. N cng k chuyn Phng Th Php tn "chuyn ly Ty phng lm nim, i cng Ty phng, ngi cng Ty phng, thc dy i n cng Ty phng, ni nng im lng ng tnh cng Ty phng, rt nc dng hoa cng Ty phng, tng kinh hnh o cng Ty phng..." Vng sinh thp nhn, Hu thp di vng sinh truyn, ng quc cao tng truyn 3 v Bn triu cao tng truyn 3 k chuyn Gio Tn sng cuc i trn tc, n vn nh ngi thng, i cy cuc vi nhng nng dn, gip nhng l hnh qua ng, nhng ngy m nim Pht v khuyn khch ngi khc cng nim Pht, nn thi by gi gi ng l A Di Hon (? -866). Hnh trng ca A Di Hon v sau nh hng rt su m ln nhng nh Tnh gio Nht Bn nh Vnh Qun, Thn Loan, Tr Chn, v.v Nh th, ch trng chuyn nim ca Thin o c mt tc ng ln lao ln li nim Pht bt on, tc nim Pht vo bt c lc no. Phng thc nim Pht cui cng gi l v tm nim Pht hay v nim nim Pht. y l li nim Pht m nim hay khng nim vn l nim, ngha l khng k ming c nim thnh li hay khng, nhng trong tm lun lun tng nh ti c Pht A Di . C s l lun ca li nim Pht ny chnh l thuyt tm ny l Pht, tm ny lm Pht" ca Qun v lng th Pht kinh, Nim Pht tam mui bo vng lun H. vit: "Pht do nim sinh, tm tc l Pht. Nh li dao khng t ct chnh n, ngn tay khng th t r chnh n, Pht khng t mnh l Pht, tm khng t n l tm, th lm sao ngoi Pht c tm, ngoi tm c Pht. Pht khng c, th tm h c sao? Cho nn v tm nim Pht, ngha n l rt r vy". Ni c th hn, Nim Pht vng sinh nghi vit: "Lng lng t nim, khng ng li my mi, ch ch nim l t tnh nim, nghe l t tnh nghe, t nim t nghe, nghe nghe r rng, chng li tn lon hn trm l quan trng hn ht, khng k s lng, ngy chng thng cht to thnh mt khi. T khng nim m t nim, khng nghe m t nghe". Phng thc v nim v t nim ny nh th dn dn ng nht vi phng thc thin cng n. Ni theo Tnh Thin Nht nh (1784-1847), mt thin s ni ting ng thi l mt nh Tnh gio xc tn, nu khng cn v ht li Di , lm sao nhn ra c mt mi xa nay ca mnh, m bi T chm vn ghi li. Trn y l m t tng qut nhng phng thc tr danh ch yu. Ch thc ra, c bao nhiu ngi thc hnh phng php tr danh th c by nhiu phng thc xng danh c A Di , t nhng phng thc n gin nht n nhng phng thc phc tp i hi nhiu th gian v kh lc. Long th tng qung tnh vn 4 lit k ti mi lm phng thc l mt th d. Nhng phng thc y tuy c nhng trng hp thc hnh tng phng thc mt t trc ti sau i vi mt ngi hnh gi, nhng phn ln th phng thc ny xen k phng thc kia, to nn nhng phng thc tng hp. Thm vo , thc hnh phng php tr danh l mt qu trnh lu di, nn vic tin t phng thc ny ln phng thc kia, hay thay i mt phng thc c n gin bng mt phng thc mi phc tp hn l mt iu tt nhin. Do th, d c phn bit phng php qun tng vi phng php tr danh, v trong phng php tr danh c phn bit mt s phng thc khc nhau, tt c chng u hnh thnh nh mt tng th xoay quanh i tng qun nim l c Pht A Di .
L Mnh Tht 25

Tng th y va c tnh thng nht li va c tnh a dng, nn lm c s cho nhng phng php hnh tr khc nhau. Phm Nhp php gii ca Hoa nghim kinh 46 (Bn 60 quyn) lit k n hai mi mt th tam mui nim Pht mt cch tng qut nh (1) tam mui nim Pht vin mn ph chiu, (2) tam mui nim Pht nht thit chng sinh vin ly in o, (3) tam mui nim Pht nht thit lc cu cnh, (4) tam mui nim Pht ch php trung tm v bin, (5) tam mui nim Pht phn bit thp phng nht thit Nh Lai, (6) tam mui nim Pht bt kh kin bt kh nhp, (7) tam mui nim Pht ch kip bt in o, (8) tam mui nim Pht ty thi, (9) tam mui nim Pht nghim tnh Pht st, (10) tam mui nim Pht tam th bt in o, (11) tam mui nim Pht v hoi cnh gii, (12) tam mui nim Pht tch tnh, (13) tam mui nim Pht ly nguyt ly thi, (14) tam mui nim Pht qung i, (15) tam mui nim Pht vi t, (16) tam mui nim Pht trang nghim, (17) tam mui nim Pht thanh tnh s, (18) tam mui nim Pht tnh tm, (19) tam mui nim Pht tnh nghip, (20) tam mui nim Pht t ti v (21) tam mui nim Pht h khng ng. T nhng phng php nim Pht tng qut nh va thy, vn phng php nim Pht A Di nh th no tt phi t ra. N lc ca cc nh Tnh gio l lm sao phn bit v h thng ha chng thnh nhng phng php c th. Thnh cng u tin l phng php nm nim mn m Th Thn ra trong V lng th kinh u b x, nu ta khng k n phng php xng tn danh hiu m Long Th pht biu trong Thp tr t b sa lun 5 phm D hnh. Du sao t nhng thnh cng ca Long Th v Th Thn n ny sinh nhng phong tro thit nh phng php nim Pht i vi c Pht A Di Trung quc. Ng phng tin nim Pht mn tng truyn l ca Tr Khi nu ln nm phng php nim Pht tam mui l xng danh vng sinh, qun tng dit ti, ch cnh duy tm, tm cnh cu ly v tnh khi vin thng. Trng Qun trong Hoa nghim kinh s 56 cng phn bit nm phng php nim Pht l duyn cnh, nhip cnh duy tm, tm cnh cu dn, tm cnh v ngi v trng trng v tn. Tn Mt trong Hoa nghim kinh hnh nguyn phm bit hnh s sao 4 ch nu ra bn th l xng danh nim, qun tng nim, qun tng nim v tht tng nim. Thch tnh qun nghi lun 7 ca Hoi Cm th ch ra hai th nim Pht tam mui l hu tng v v tng, trong khi Nim Pht tam mui bo vng lun T ca Phi Tch ghi nhn ch mt phng php m thi l tam th Pht thng nim. Truyn ng trong i Pht nh th lng nghim kinh vin thng s 5 v Tr Hc trong Ngu ch tn lun 7 a ra thuyt ba th nim Pht l nim tha Pht, nim t Pht v t tha cu nim. Ngoi ra do s thm thu ca cc hc phi khc m phng php nim Pht mang sc thi ca cc hc phi y. Chu nh hng ca hc phi Thin thai, chu nh hng ca hc phi Php hoa, ta c li nim Pht dung thng ca Lng Nhn; chu nh hng ca Mt gio th ny sinh li b mt nim Pht, nh B mt nim Pht sao T ghi; chu nh hng ca thin th c li nim Pht tham cu, nim Pht khn thoi, nim Pht nhip tm. Thm ch, trong khi xng danh, c ngi c r rng, th gi l chn c nim Pht, c k c sai hay c bt, th gi l ngoa lc nim Pht. Nu a iu khc vo li xng danh, th c li dn thanh nim Pht hay gip nim Pht. Nu nim Pht nh ca, th c ca nim Pht. Nu va nh trng nh ching va ma, va nim Pht, th c dng
L Mnh Tht 26

nim Pht. Nh th c bao nhiu ngi nim Pht th c by nhiu li l gii v phn bit v cc phng php nim Pht. Tt c nhng phng php trn, d thuc qun tng hay tr danh, mc ch l c vng sinh v nc Cc Lc ca Pht A Di hay c thy c Pht y ngay i hin ti. III. NIM PHT VNG SINH Cn c Ban chu tam mui kinh, ai thc hnh nim Pht tam mui, th thy c c Pht khng phi bng thin nhn, thin nh, hay bng vic vng sinh v nc Cc Lc, m do oai thn ca chnh c Pht v sc tam mui ca ngi thc hnh m thy c c Pht by gi y. Cho nn, tam mui nim Pht ny cng c tn ban chu tam mui (pratyutpanna buddhasammukhyahita samdhi), ngha l tam mui c c Pht hin ang ng trc mt mnh. Phng php nim Pht ny, Nim Pht tam mui thi tp t ca Tu Vin trong Qung hong minh tp 30 ca ngi l phng php d thc hnh nht v thnh cng cao nht. Tuy nhin, trong l th th mi mt hin bo tn trong i tha i ngha chng Tr gi cho La Thp, Tu Vin nu ln cu hi, vic thy c Pht do tam mui ban chu em n, phi chng l mt hu qu ca tm ta tng tng nn ging nh trong gic mng, hay thc s l thy c c Pht hin tin hin hu bn ngoi. Du c nu ln mt cu hi nh th, nhng cuc i ca nhng ngi thc hnh phng php nim Pht chung vi Tu Vin li a ra mt hnh nh khc. y, vic thy c Pht A Di xy ra vo lc nhng ngi thc hnh tam mui sp mt. Tiu s ca Tng T, mt hc tr ca Tu Vin, trong Cao tng truyn 6 vit: "Khi bnh nng, T thnh khn mun v nc Ty, tng tng c Di . Vin a cho T mt cy n, ni rng: 'Con c th vn tm v An Dng, tranh th vi gi khc ca ng h'. T cm cy n da vo gh, nh tm khng c lon tng, li xin chng tng m nhm li tng V lng th kinh. n canh nm, T em n trao cho mt ngi bn ng hc bo i li gia chng tng. Ri th tm nm xung, nhn th mng thy mnh t cm mt cy n i ln gia h khng, thy c c Pht V Lng Th tip n vo trong lng bn tay mnh sng ta khp mi phng. Bng chc T hn h tnh dy, ni y cho ngi hu bnh mnh, va bun va c an i, t bit rng thn th mnh khng cn bnh au na. n chiu hm sau, T bng chc i ly dp ng dy, mt a ln nhn tri nh thy c g, chc lt tr li nm xung, mt my vui v, nhn gi ngi ng cnh mnh ni: 'Ta i ri y', ri chuyn mnh xoay v pha tay mt, c li ni ln kh lc u chm dt, th bn mi lm tui". Trng hp Tu Vnh (332-414) cng th. Cao tng truyn 6 vit: Vnh chm lm tinh kh nguyn sinh Ty Phng. Vo nm Tn Ngha Hi th mi (414), Vnh mc bnh nng, m vn chuyn gi gii lut cn thn, quyt ch cng sing. Tuy b bnh nng au n, nhan sc vn vui v. Mt lc sau, bn bng i mc o, chp tay li, tm dp mun ng ln nh ang thy c g. Mi ngi u ngc nhin hi, Vnh p: c Pht n. Ni xong th mt, th tm mi ba tui.

L Mnh Tht

27

Ngay c trng hp ca ngi cng vi Tu Vin lp Nim Pht lin x u tin Trung quc l Di Dn Lu Trnh Chi (354-410) cng mang nhng sc thi tng t. Qung hong minh tp 27 vit: Di Dn sing nng rt mc gi ng cm gii, Tn (Bnh), Trng (Gi) v.v..., khng ai b kp, chuyn nim Pht ta thin, mi c na nm, trong nh thy Pht. i ng gp tng Pht th nh thy Pht gia h khng hin ra nh sng chiu khp tri t lm thnh mt mu vng, li thy mnh mc o ca sa ang tm trong ao bu. Khi ra nh ri, bn xin chng tng tng kinh, nguyn mau b thn mng ny. ni c mi lm nm t bit ngy mnh sp mt, cng vi mi ngi t bit, hon ton khng c au bnh. n lc sp mt, bn ngi thng, mt xoay v hng ty, chp tay li trt hi th cui cng, th nm mi by tui. on tiu s ca Lu Trnh Chi va dn, tuy ni ng chuyn nim Pht v ta thin mi c na nm, th trong khi thin nh thy Pht, nhng c vo trng hp ca Tng T v Tu Vnh th nhng hin tng m Lu Trnh Chi thy trong on y, hn phi xy ra khi Lu Trnh Chi sp mt. Nh th, d lin x u tin Trung quc c mt quan tm c bit i vi li nim Pht ban chu v vic thy c Pht y v by gi, hnh trng ca nhng ngi c mt trong lin x y li nhn mnh n kha cnh ca vic nim Pht vng sinh. Ban chu tam mui kinh tuy c ni n vn vng sinh, song khng phi l ni dung ch yu ca Ban chu tam mui. Tri li, chnh trong V lng th kinh vn y mi tr thnh ch ct yu qua li nguyn th mi tm ca t kheo Php Tng. Li nguyn ny thng c gi bng nhiu tn khc nhau nh nim Pht vng sinh nguyn, xng danh vng sinh nguyn, ch tm tn nho nguyn, thp nim vng sinh nguyn, vn danh tn nho thp nim nh sinh nguyn, ch duyn tn nho thp nim vng sinh nguyn v nhip th ch tm dc sinh nguyn. Qua nhng tn va dn, ni dung ca li nguyn th mi tm ny bao gm vic ht lng tin vui mun sinh v nc Cc Lc ca nhng ngi nim Pht, v vic nim Pht ny cng khng i hi nhiu m ch cn cho n mi nim thi. y l c s ca thuyt thp nim xng danh hay gi tt l thp nim, m Vng sinh l tn ca Thin o v Tuyn trch bn nguyn nim Pht tp ca Nguyn Khng ch trng, lm nn tng cho thuyt v qun xng danh cng nh thuyt thp nim nghip thnh. Vn mi nim ny c phi l mi ting nim Pht khng, Tuyn trch bn nguyn nim Pht tp a ra thuyt ting v nim l mt (nim thanh th nht) v tr li khng nh cho cu hi y. cng l kin ca Thin o trong Vng sinh l tn. m Loan trong V lng th kinh u b x nguyn sinh k ch T gii thch nim trong mi nim ny l c nim. Hi: Bao lu th gi l mt nim? p: Mt trm l mt sinh dit th gi l mt st na. Su mi st na th gi l mt nim. Nim ni trong y khng dng n nh lng thi gian ny, m ch ni l c nim c Pht A Di hoc bng tng chung hoc bng tng ring, ty ch qun tng m lng khng c nhng tng khc, mi nim tng tc nh th th gi l thp nim. Vic xng danh hiu c Pht y cng nh th. Hi: Tm nu nhip cc tm khc khin n t bit, mi bit nim nhiu t, m bit nhiu t th nim y khng phi l tng tc; nu lng tm ch tng th da vo u m c th ghi c nim nhiu t? p: Kinh ni mi nim l ni r s nghip thnh tu, ch
L Mnh Tht 28

khng nht thit phi k n s lng. y l thuyt thp nim nghip thnh. Thch tnh qun nghi lun 3 v 7 ca Hoi Cm cng ng mt kin, trong khi Lng Trung trong Qun kinh tn thin ngha truyn thng k 3 li ng vi kin gii ca Thin o a ra phn bit nht nim nghip thnh v thp nim nghip thnh da trn s sai khc v cn c ca chng sinh. Tnh thp vn sao ca Lng Hiu cn ni n a nim nghip thnh, gy thnh mt phong tro tranh ci gia cc thuyt y. Thm vo , Qun v lng th kinh ni n vic "Nu chng sinh no mun sinh v nc kia, ch pht ba th tm, lin c vng sinh". Ba th tm ni n y l ch thnh tm, thm tm v hi hng pht nguyn tm. Nu ai y ba tm ny th c vng sinh. Tnh nh trong Qun v lng th kinh ngha s M gi y l thuyt tu tm vng sinh. Vn ba tm ny l g, cc nh s gii khng ng vi nhau. Ca Ti trong Tnh lun T v Tri L trong Qun kinh s diu tn sao 6 ng nht vi ba tm ca i tha khi tn lun, tc trc tm, thm tm v i bi tm. Trc tm l nh ngh n chn nh mt cch chn chnh. Thm tm l lng vui v cha nhm nhng hnh ng tt. i bi tm l lng mun cu bt tt c kh au ca chng sinh. Lng Nguyn trong Cc lc tnh cu phm vng sinh ngha da vo kin ca Tr Khi trong Duy ma kinh vn s 7 ng nht ba tm trn vi trc tm, b tm v hi hng tm ca Duy ma ct s thuyt kinh T phm Pht quc. Nguyn Chiu trong Qun v lng th Pht kinh ngha s li phi hp ba tm vi ba t ca tnh gii. V nhip lut nghi gii l nhm on tr cc vic c, nn n l ch thnh tm, v nhip thin php gii l nhm tu cc iu thin su dy ln, nn n l thm tm, v v nhip chng sinh gii l nhm cho cc chng sinh, nn n l hi hng pht nguyn tm. Vng sinh l tn k ca Thin o a ra mt kin khc, theo th ch thnh tm l thn nghip l bi c Pht A Di , khu nghip tn thn xng dng c Pht y, nghip chuyn nh ngh qun st c Pht y, h ba nghip dy ln, tt phi chn tht, cho nn gi l ch thnh tm; thm tm l tn tm chn tht, tin bit rng t thn mnh y phin no phm phu, cn lnh mng t, tri ln trong ba ci, khng ra khi ngi nh la, nay tin bit rng bn nguyn c A Di l rng ln v xng danh hiu Ngi thm ch mi ting hay mt ting th nht nh c vng sinh, cho n mt nim cng khng c lng ng vc, nn gi l thm tm; hi hng pht nguyn tm l lm bt c thin cn no u hi hng v nguyn c vng sinh nn gi l hi hng pht nguyn tm. Nh th, tu tm vng sinh c Thin o kt cht vi nim Pht vng sinh. Da trn kin ca Thin o, Nguyn Khng trong Qun v lng th kinh thch vit: Ba tm ca kinh ny, tc ging ba tm ca bn nguyn. Ht lng l ch thnh tm, tin vui l thm tm, v mun sinh v nc ta l hi hng tm. T , r rng c mt s nht tr gia thuyt vng sinh cn c vo ba tm v vic vng sinh xut pht t mi nim ca nguyn th mi tm trong V lng th kinh. S nht tr y cng khng c g ng ngc nhin bi v qun th mi su ca Qun v lng th Pht kinh trong on ni v s vng sinh ca nhng ngi thuc nhm h phm h sinh xc nh ch cn nim mi ting Nam M A Di Pht, th cng gip ngi y
L Mnh Tht 29

c vng sinh. y cng l thuyt mi nim vng sinh xut hin trong nguyn th mi tm. Nguyn Hiu trong Du tm an lc o phn bit hai mt ca mi nim va ni. Mt r ca mi nim l vic nim danh hiu Pht lin tc cho n mi nim. Cn mt n chnh l mi nim m Nguyn Hiu dn t Di lc pht vn kinh trong Lng quyn v lng th kinh tn yu. Mi nim ny cng gi t ng thp nim, bao gm: 1. Thng dy ln lng t i vi tt c chng sinh; 2. Thng pht khi bi tm; 3. Thng c lng h php khng tic thn mng; 4. C quyt nh tm trong nhn nhc; 5. Thm tm trong sch khng v li dng; 6. Pht tm t nht thit chng tr, thng nh khng qun; 7. i vi tt c chng sinh thng c lng tn trng khng kiu mn; 8. Khng sinh lng say m bn lun vic i; 9. Xa la tm tn lon, tri li gn gi vi gic ; 10. Qun tng c Pht ng n. Nu y mi nim nh th th c vng sinh v nc Cc Lc. Cnh Hng trong V lng th kinh lin ngha thut vn tn Tr, ng nht mi nim ca Qun v lng th kinh vi mi nim ca nguyn th mi tm, trong khi Cc lc tnh cu phm vng sinh ngha li dn quan im ca Ngha Tch trong V lng th kinh s ni rng trong mi ln xng danh c Pht A Di , th y mi nim t ng va nu. Nim Pht vng sinh ca nguyn th mi tm trong V lng th kinh nh th gi mt vai tr ht sc quan trng trong quan nim vng sinh ca Tnh gio. Cho nn, vn v tr ca nguyn th mi tm ny trong lin h vi nhng nguyn khc tr thnh mi quan tm ca nhng ngi nghin cu v l thuyt gia ca gio phi ny. Trong s bn mi tm nguyn ca t kheo Php Tng, Cnh Hng trong V lng th kinh lin ngha thut vn tn Tr v Lng Bin trong Thin o i lit k ba nguyn mi tm, mi chn v hai mi, v xp chng di nhan tu nhn vng sinh, tc nhng li nguyn lin h n vic gy nhn c vng sinh. Thut ng thng gi l tam nguyn tu nhn vng sinh. Nu ni v quan h nhn qu ca cc nguyn y i vi s vng sinh, ngi ta a ra ba nguyn mi tm, mi mt v hai mi hai, v gi chng l tam nguyn ch chng. y l ba li nguyn m m Loan dn ra trong V lng th kinh u b x nguyn sinh k ch H tr li cu hi lm sao mau c gic ng hon ton, ngha l nh vo nguyn lc ca Pht A Di qua ba li nguyn y c gic ng hon ton. Sau ny Gio hnh tn chng ca Thn Loan gi nguyn th mi tm l nhn v nguyn th mi mt v hai mi hai l qu. i vi ba nguyn mi tm, mi chn v hai mi, Thn Loan trong Hin tnh phng tin ha thn vn loi 6 cn a ra thuyt tam nguyn chuyn nhp, ni rng nguyn th mi chn l ch tm pht nguyn, nguyn th hai mi l ch tm hi hng, v nguyn th mi tm l ch tm tin vui. Nh th, t nguyn mi chn xc nh c vng sinh v nguyn hai mi xc nh c kt qu ca vng sinh, nguyn th mi tm mi dn dn a vo. Ni cch khc, nguyn th mi tm ch xc nh mi nim l c th vng sinh. L do v sao nh vy, thuyt tam nguyn chuyn nhp kt ni n vi nguyn th mi chn v hai mi. Vng sinh l mt phm tr t tng ln ca Tnh gio. Ti n vo nhng th k u ca Pht gio, ti thiu l vo thi i A Dc, phm tr ny cha xut hin mt cch r rt. Ngi ta ch gp quan nim v ci tri l th gii l tng cho con ngi sau khi cht v vic i
L Mnh Tht 30

v th gii y thi. Th d, Tng chi b kinh c kinh B th th hai (A. iv. 236 Dutiyadnasutta) c cu: Tn, tm v thin th, Nhng php thin s cu, H bo thin o, Do n, i ci tri. (Saddh hiriya kusala ca dna, Dhamm ete sappurisnuyt, Eta hi magga diviya vadanti, Etena hi gacchati devaloka ti) V nhng sc vn khc trn ca vua A Dc, tc sc vn trn tng s 6, s 9, v trn tng nh s 1, cng nu cao quan nim va ni ca Tng chi b kinh, nhn mnh ci tri (svagga) l th gii l tng. A Dc tuyn b trn sc vn tng s 6: Nhng g ta thc hin tr n chng sinh l lm cho h i ny sung sng v i sau ln ci tri." (Ye ca kici parkrammi aha kiti bhtnam naa gacchaya idha ca nni sukkpaymi paratr ca svagga rdhayatu). Th gii l tng y, trong nhng th k u ca Pht gio cho n thi A Dc, ch i hi mt s iu kin o c tiu chun l c th t ti c, nh Tng chi b kinh ghi trn. Nhng vi Nhng cu hi ca Mi Lan (Mil. 80) mt yu t mi c a vo, l mt ngi, d lm c sut i, m nh n Pht vo lc sp cht, th vn c sinh v th gii l tng va ni (Yo vassasata akusala kareyya maraakle ca eka Buddhagata sati patilabheyya so devesu uppajjeyyti). Mi Lan a ra thc mc v trng hp , v c Na Tin tr li qua hnh nh mt hn d nh cch my, m khng trn thuyn th cng chm, trong khi mt tng , d nng c trm xe vn ni trn mt nc, nu ch trong thuyn. Nhng cu hi ca Mi Lan nh th ln mt s vn , m ta thy bng bc trong cc kinh in Tnh gio, tuy c mt vi canh ci mi. Phm Ph Hin ca kinh Hoa nghim (Gvy. 435) cng ni: Nguyn khi ti lm chung, mi chng ngi u c tiu tr, ti i v quc Cc Lc v thy tn mt c Pht A Di " (Klakriym ca aha karamo varan vinivartiya sarvn / saukha payiya ta amitbha ta ca sukhvatketra vrajeyam // ). Hoa nghim kinh 40 bn 40 quyn dch: Nguyn ng lm dc mng chung thi,
L Mnh Tht 31

Tn tr nht thit ch chng ngi, Din kin b Pht A Di , Tc c vng sinh An Lc st. y, tuy th gii l tng khng cn l ci tri, m l nc Cc Lc, yu t then cht vn l vn vng sinh v vng sinh v th gii Cc Lc ca c Pht A Di . Diu php lin hoa kinh 6 phm Dc Vng b tt bn s vit: Sau khi Nh Lai dit nm trm nm, nu c ngi n nghe kinh in ny, ng nh li tu hnh, th khi mnh chung y, lin vng sinh qua th gii An lc, tr x ca c Pht A Di , c cc chng i B tt vy quanh, m sinh ra trn ta bu hoa sen" (Sadd 242: Ya kacinnaksatrarjasakusumitbhija ima bhaiajyarjaprvayogaparivarta pacimy rutv mtgrma pratipatyate sa khalv atacyuta sukhvaty lokadhtv upapatsyate yasy sa bhgavn amityus tathgato rhan samyaksabuddho bodhisattvaganaparivartas tihati dhriyate ypayati / sa tasym padmagarbhe sihsane niaa upaptsyate). Nh th phm tr vng sinh c kt hp cht ch vi c Pht A Di v th gii Cc lc, v iu ny tr thnh hin nhin trong ba b kinh c s ca Tnh gio l A Di kinh, V lng th kinh v Qun v lng th kinh. ng t vng sinh ting Phn l upa-pat, tuy ban u p dng cho tt c s th sinh trong cc th gii ca cc c Pht khc cng nh trong ba ci su ng, nhng sau mt dn nhng ngha y, ch cn mt ngha duy nht l ch s i th sinh th gii Cc Lc ca c Pht A Di . Lng Trung trong Vng sinh yu tp ngha k 1 vit: Vng sinh l b y m i v bn kia, sinh ra trong hoa sen. Tuy nhin, v vng sinh v th gii Cc lc khng ging nh nhng s th sinh khc, nn m Loan trong V lng th kinh u b x H. a ra thuyt sinh v sinh, ni rng: Tnh kia l bn nguyn thanh tnh ca A Di Nh Lai, sinh m khng sinh, khng phi nh s sinh ca ba ci gi di. V sao ni vy? V php tnh thanh tnh, rt ro khng sinh, ni c sinh l ty theo lng ngi c sinh. Hoi Cm trong Thch tnh qun nghi lun 2 xc chng cho thuyt sinh v sinh y lm l lun thi gian: Hi: Khi sinh v phng Ty kia, th l tm qu kh sinh, tm hin ti sinh, hay tm v lai sinh?" Cu tr li tt nhin l khng tm no sinh ht, v qu kh th mt, v lai th cha n v hin ti ang i qua. Cho nn ni v mt chn l rt ro th khng c vng sinh, nhng ni v mt th tc chn l cuc i, th c vic b ci Ta B vng sinh v nc Pht. Chnh da vo mt chn l rt ro m cc nh Thin thai v Thin tn a ra thuyt t tnh Di duy tm tnh ph phn quan im vng sinh ca Tnh gio. V iu ny khng phi l khng c l do. Nhng nhng l gii trn ca m Loan v Hoi Cm mt phn no chng t ngc li. Tt nhin, ngoi m Loan v Hoi Cm, khuynh hng chung ca Tnh gio sn sng chp nhn mt quan im n thun v vng sinh. Xut pht t ch trng "ch phng lp tng" ca Thin o trong Vng sinh l tn k, xc nh thc s c s x b th gii ny vng sinh v th gii phng ty, Gio hnh tn chng 6 v Ngu ngc sao H phn bit hai th vng sinh l tc vng sinh v tin vng sinh. Nu kt hp vi bn mi tm nguyn, th
L Mnh Tht 32

nguyn mi tm ni v tc vng sinh, tc l s vng sinh v chn bo , cn tin vng sinh c ni n trong nguyn mi chn v hai mi l s vng sinh v ha . Tam kinh vng sinh vn loi li phn bit ba th vng sinh ni n trong ba kinh A Di , Qun v lng th, v i A Di hay V lng th, v gi l A Di Kinh vng sinh, Qun kinh vng sinh, v i Kinh vng sinh. Ty phng ch nam sao H.M ni n bn th vng sinh l chnh nim nim Pht vng sinh, cung lon nim Pht vng sinh, v k tm vng sinh v nim vng sinh. An tm quyt nh sao M gii thch: "C bn th vng sinh. Mt l chnh nim vng sinh, tc l lng khng in o tc c vng sinh m A Di kinh ni ti. Hai l cung lon vng sinh tc ch vic h phm vng sinh m Qun kinh ni ti (...). Ba l v k vng sinh m Qun nghi lun ni ti (...). Bn l nim vng sinh thy cp trong Php c kinh (...)". Hai th vng sinh u c ni r rng trong A Di kinh v Qun v lng th Pht kinh, cn v k vng sinh th Qun nghi lun 7 vit: "Sau khi tu phc nhiu ngy m cha cht, ngi y li to trng ti, by gi dy ln tm v k v tm ny c th em li qa bo thin c, th nh sc nim Pht thu trc ngi y lin c vng sinh". i vi nim vng sinh, An lc tp H dn Php c kinh ni rng: "Nu ngi no khi lm chung khng nim c, nhng bit c c Pht phng kia, c mun vng sinh th cng c vng sinh". Vy th, c mt qu trnh hnh thnh khi nim vng sinh kt lin cht ch vi t tng nim Pht. u tin, ngi ta quan nim ci tri l th gii l tng m con ngi sau khi mt c th i v, tt nhin vi mt s iu kin. Ri dn d, s iu kin y c thu tm li thnh mt iu kin duy nht l vic nh n Pht lc lm chung. Vic nh n Pht lc lm chung y tip n c qui nh vi mt ni dung c th l nh n c Pht A Di . Vi ni dung mi ny, th gii l tng khng cn l ci tri na m l ci tnh Cc lc, vic i v th gii y khng n thun l i (gam) m l vng sinh (upapad). Cui cng qua nhng pht trin, c Pht A Di y li c ng nht vi chnh bn thn ngi thc hnh nim Pht, v ci tnh chnh l ti lng ngi y. Ni theo Trn Nhn Tn trong C trn lc o ph: Tnh l lng trong sch, ch cn hi n ty phng, Di l tnh sng soi, ma phi nhc tm cc lc. V ngay c Thn Loan trong Gio hnh tn chng 3 cng a ra thuyt vng sinh tc thnh Pht, v Liu m trong Qun kinh huyn ngha phn sao xut M, tuy cng phn bit hai th vng sinh l chng c vng sinh v ng c vng sinh, vn i n thuyt vng sinh thnh Pht nht th, phm thnh nht nh, tnh u bt nh. Nh th, phm tr vng sinh l mt phm tr c bn m Tnh gio s dng l gii c Pht A Di , v qua phm tr ny c Pht A Di tr thnh mt biu tng ca tn ngng. IV. LCH S TN NGNG A DI Pht A Di nh mt biu tng tn ngng xut hin kh sm trong cc kinh in thuc Tnh gio,v ty s du nhp ca cc kinh in y vo cc nc khc nhau m nhng biu tng mang nhiu sc thi ring bit chng t kh nng vn dng c th ca tng dn tc. a) n .
L Mnh Tht 33

Ngun gc tn ngng A Di xut pht hin nhin l t n . Nhng khng phi kinh in no lu hnh n cng cp n A Di . S thc, mt b phn ln nhng kinh in y hon ton im lng, khng ni g n c Pht A Di , mt s khc th ch ni pht qua, trong khi cp nhng vn tng qut lin quan n nim Pht. Th d, Qun Pht tam mui hi kinh 9 k chuyn ba t kheo cng l bi tng bch ho ca Pht Khng Vng m thnh Pht, trong mt v tr thnh Pht A Di . Truyn ny cng vi truyn t kheo Php Tng, truyn vua V Trnh Nim v truyn mi su vng t cu to nn nhm truyn gii thch qu trnh thnh o ca Pht A Di , m thut ng thng gi l A Di thnh o nhn qu. Mt b phn th ba bao gm cc kinh in cp n c Pht A Di trong mt chng mc no , nhng sau ny c mt nh hng su rng trong gii Tnh gio. Cui cng l nhm kinh in lm c bn cho tn ngng A Di . Chng bao gm ba b kinh thng c gi l tnh tam b kinh, tc l cc kinh A Di , Qun v lng th v V lng th. Trong on bn v tn ngng A Di ti n y, chng ta s khng bn n nhm kinh in cui cng va ni, m s tp trung vo cc kinh in nhm th ba, ch yu l cc kinh Hoa nghim, Php hoa v Bt nh cng cc trc tc ca cc lun s m cc nh Tnh gio v sau tha nhn l nhng ngi tin phong. Trong cc kinh in Bt nh, t tng tnh tuy c gii thiu rng ri, nhng ch yu l ci tnh ca c A Sc phng ng, ch khng phi th gii Cc Lc ca Pht A Di phng ty. Ma ha bt nh ba la mt kinh, tr li cu hi B tt thc hnh Bt nh ba la mt, th sau khi cht u vng sinh y, hay sau khi cht y th vng sinh u, vit: C nhng B tt chng c su thn thng, bng cc thn thng y h du hnh vt qua mt ci Pht ny n mt ci Pht khc, m trong cc ci Pht y tui th l v lng (Pvp. 63-4: Yo bhagavan bodhisattvo mahsattvo'nena prajpramitvitharea viharati sa kuta cyuta ihopapadyate / ito v cyutah kutropapatsyate (.....) santi riputra bodhisattv mahsattv sa abhijn lbhinas te tbhir abhijbhir vikroanto buddhaketrea buddhaketra sakrmanti yeu buddhaketrev amitam yu // ). on vn ny, nh th, tuy khng ni r l c Pht A Di , nhng ni n nhng ci Pht c tui th v lng, do vy cng m ch xa gn n c Pht y. Thm vo , n li cp n phm tr vng sinh. Gii thch phm tr vng sinh ny, i Tr Lun 38 vit: Ni n nhng th vng sinh, Pht php khng chp c, khng chp khng, c khng cng khng chp, chng c chng khng cng khng chp, khng chp cng khng chp. Nh vy ngi ta khng gp phi nhng thc mc. Ri dn hai bi tng t Trung lun minh gii. Mt t chng Qun Php th mi tm ni rng: "Tt c l tht l khng tht, cng tht, cng khng tht, cng khng tht cng khng khng tht, l li dy ca c Pht" (MK.
L Mnh Tht 34

XVIII. 8: Sarva tathya na v tathya caitat yam eva ca / naivtathya naiva thayam etad buddhnusanam //). V mt t chng Qun Nit Bn th hai mi lm: Bin gii ca Nit Bn l bin gii ca sinh t, gia hai bin gii y khng c mt my may tch ri. (MK. XXV. 20: Nirvasya ca y koih koih samsaraasyaca / natayor antara kicit susksmam apividyate // ). Qua hai bi tng ny, i tr lun xc nhn bin gii ca sinh t chnh l bin gii ca Nit bn, nn ni dung ca vng sinh l rt ro trng vng. Nhng cng v tnh rt ro trng vng nn n khng ph nhn nhn duyn ca nghip sinh t, do m ni c vng sinh. L gii vng sinh nh th, tc gi i tr lun t nn mng cho thuyt thn Pht tc thn ta ca Trn Thi Tn, thuyt vng sinh tc thnh Pht ca Thn Loan, thuyt tnh u bt nh ca Liu m, v.v... sau ny. Ni chung, vn h Bt nh tuy khng a ra l gii r rng v c Pht A Di , nhng l bc u t nn tng cho nhng thnh tu v sau kt tinh trong t tng Long Th vi thuyt d hnh. Song song vi vn h Bt nh l vn h Php hoa. Trong vn h ny, qu kh cng nh bn nguyn c Pht A Di c m t mt cch cng nhin. V qu kh ca c Pht y, Diu php lin hoa kinh 3 phm Ha thnh d, Chnh php hoa kinh 4 phm Vng c, Thim phm diu php lin hoa kinh 3 phm Ha thnh d v Phn bn kinh Php Hoa phm Tin s (Sadd. 106-132) k chuyn Ngi l mt trong mi su v vng t ca c Pht i Thng Tr Thng, tng th tr ging dy kinh Php hoa, v sau thnh Pht c hiu l A Di th gii phng ty. Quan im Php hoa y l kt np tn ngng A Di vo t tng nht tha, theo s xut hin v gio ha ca c Pht Thch Ca, Pht A Di cng cc c Pht th gii khc l ty theo cn c ca chng sinh, lm nhng nh hng o dn h qua sa mc ca sinh t him ngho. Th gii Cc lc ca Pht A Di cng nh th gii ca cc v Pht khc, ch l nhng c o ngc ng (mahratnadvpa); gy n tng an n cho tt c, trc nhng him nguy ca sa mc. Nhng ch l ni an ngh tm thi. Nh hng o cui cng s dn tt c n ch nh bi k kt thc phm y vit: S gio ha ca cc bc o s l nh th. Cc Ngi ni n s tch dit l mi chng sinh an ngh. Khi bit rng chng i n ch tch dit vn khng phi l ni an ngh cui cng, cc Ngi dn tt c vo Nht thit tr" (Sadd. VII. 109: Etdr deana nyaknm virmaheto pravadanti nirvtim / virnta jtv na ca nirvtye sarvajajne upa nenti sarvn //). Trong t tng Php hoa, th gii Cc lc nh th ch l mt ha thnh, mt ni an ngh tm thi. Tuy vy, phm Tin s ca Dc Vng ca Phn bn, tng ng vi Diu php lin hoa kinh 6 phm Dc Vng b tt bn s, Chnh php hoa kinh 9 phm Dc Vng b tt, v Thim phm Diu php lin hoa kinh 6 phm Dc Vng b tt bn s li cp n
L Mnh Tht 35

s vng sinh v th gii Cc Lc ca nhng ngi tr tng kinh y, ngay c nhng ngi n. y, s tu hnh theo kinh Php hoa c coi nh mt h tr c lc cho c nguyn vng sinh. T tng nht tha nh th c kt hp cht ch vi tn ngng A Di . n phm Ph Mn, th Phn bn kinh Php Hoa c nm bi k ca ngi c Pht A Di v ni r v tr ca B tt Qun Th m i vi c Pht y. Cc bn dch ch Hn khng c nm bi k ny. Duy ch c bn ting Phn v bn dch Ty Tng l thy chng xut hin. Ni dung nh sau: "B tt Qun Th m c khi ng bn phi c khi ng bn tri c o s V Lng Quang m hu qut, ng thi bng tam mui nh huyn, phng s ng Ti Thng y trong tt c mi quc . phng Ty c ci Cc lc th gii hoan lc v nhim, c c o s V Lng Quang, v iu ng ca chng sinh, an tr v tn ti. khng c ngi n sinh ra, v cng hon ton khng c s dm dc; nhng ngi con ca ng Ti Thng ha sinh ngi gia lng hoa sen khng cu nhim. V chnh c o s V Lng Quang ngi trn ta s t bng hoa sen thun khit kh i, rng ngi sng chi nh Sa la vng. ng o s ca th gian nh th, trong ba ci khng ai snh bng. Knh ng Siu nhn! Sau khi tn dng t phc c ca Ngi, mong cho con chng c nh Ngi". (Sadd XXIV. 29-33: Sthita dakiavmatas tath vjayanta amitbhanyaka / myopamat samdhin sarvaketre jina gatva pjiu // Dii pacimatah sukhkar lokadhtu viraj sukhvat / yatra ea amitbhanyaka saprati tihati sattvasrathih // na ca istria tatra sabhavo npi ca maithunadharma sarvaah // upapduka te jinorash padmagarbheu nisaa nirmalah // So carive amitbhanyaka padmagarbhe viraje manorame / sihsani saniaako larjo va yath virjate // so'pi tathlokanyako yasya nsti tribhave 'smi sdrah / Yan me puyastavitra sacitam ksipra bhomi yath tva narottama //). S kin nm bi k ny vng mt trong cc bn dch ch Hn, m bn cui cng l ca X Na Cp a thc hin vo nm 601, m ch xut hin trong bn Phn v bn dch Ty Tng, chng t t th k th by v sau vic kt lin B tt Qun Th m vi c Pht A Di tr thnh mt yu cu trong tn ngng A Di n . Tt nhin, khng th da hon ton vo s vng mt trong nhng bn dch ch Hn, m khng quyt nm bi k y ra i sau bn dch ca X Na Cp a, bi v, c th cc bn dch ch Hn y c vo cc truyn bn khc vi truyn bn Phn vn ta hin tm c. Hn na, trong A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh do Chi Khim dch gia nhng nm 223-253, thy xut hin c Qun Th m v i Th Ch nh hai B tt th gi c Pht A Di v s k v c Pht ny th gii Cc Lc. Cho nn, s kt lin c Qun Th m vi c Pht A Di trong on vn dn trn ca kinh Php hoa v Phn bn ch l mt s tip thu, nu qu c s tip thu, mt truyn thng tn ngng c t trc ri. Vy th t c s t tng nht tha, tn ngng A Di xut hin nh mt tr lc thit yu cho nhng hnh gi i v qu v gic ng ti thng. Kha cnh tr lc ny ni bt kh r
L Mnh Tht 36

nt trong mi quan h ca Pht A Di vi hai v B tt Dc Vng v Qun Th m. Mt v nh l mt ngi bn ng thit yu trong nhng ni thng kh ca bnh tt, v mt v trong nhng tai ha bt trc ca cuc i. Ni tm li, c mt n lc l gii tn ngng A Di trong kinh Php hoa v qui nh v tr v vai tr ca tn ngng ny trong ton b h thng t tng nht tha ca n. Nu kinh Php hoa coi th gii Cc lc nh mt ha thnh, mt ni an ngh tm thi, th nhng m t v th gii y trong kinh Hoa nghim cng khng c g c o lm. Mt mt nu v khng gian, th gii Cc lc c nhng hng cy bu, c ao sen by bu vi lng ao ri bng ct vng, trn y nc trong c tm c tnh, c nhng loi chim ht ting lu lo nh nhc tri, c ting gi thi qua cc hng cy pht ra nhng m thanh vi diu v.v..., th nhng m t ny cng thy xut hin ni khu vn Ph trang nghim ca b Hu X, m Hoa nghim kinh 47 (Hn 60), Hoa nghim kinh 63 (Hn 80), v Hoa nghim kinh 7 (Hn 40) ghi nhn. Mt khc v thi gian th s lng thi gian ca th gii Cc lc ch c quan nim di hn th gii Ta b, cn so vi cc th gii khc th n qu ngn. Hoa nghim kinh 45 (Hn 80) phm Th lng v Hoa Nghim Kinh 29 (Hn 60) phm Th mng, Hin v bin Pht cng c kinh v Pht thuyt gio lng nht thit Pht st cng c kinh ni nu ly thi gian th gii Ta b ca Pht Thch Ca lm chun, th mt kip ca ci ny ch di bng mt ngy mt m th gii Cc lc ca Pht A Di , ri mt kip ca th gii Cc lc ch di bng mt ngy mt m ca th gii Ca sa trng ca Pht Kim Cang Kin. Con s thi gian di nht ca th gii trong s mi th gii c k n trong phm y l ca th gii Knh quang ca Pht Nguyt Tr. Nhng thi gian ca th gii Knh Quang cng cha ng k nu so vi thi gian ca th gii Lin hoa ca Pht Hin Thng. Nh vy, vi nhng xc nh n v thi gian va thy, vic ni c Pht A Di c tui th v lng cng cha xc nh c nh mt nt c th v phng din thi gian. Tuy vy, c nguyn vng sinh v th gii Cc Lc y vn c nhn mnh trong phm Ph Hin Hnh Nguyn. Phm ny khng c trong cc bn dch Hn 60 v Hn 80, m ch c trong phn cui ca Hoa nghim kinh 40 (Hn 40) v trong Phn bn (Gvy. 420-436). c nguyn vng sinh y c quan nim nh mt h tr c lc thnh tu nhng i nguyn ca Ph Hin: V khi lm chung ti c mong trnh xa tt c cc chng ngi, trc mt thy c c V Lng Quang v vng sinh v ci Cc lc ca Ngi. Khi vng sinh v ri, tt c nhng bn nguyn ny lc y c hin tin, v sau khi hon thnh chng trn vn ti xin lm li ch cho chng sinh th gian. ti o trng sng chi y hoan lc ca ng Ti Thng, ti sinh ra trong a sen hng tuyt diu, tip nhn s th k trc s c mt ca ng ti thng V Lng Quang. Sau khi tip nhn c s th k , bng v s trm c triu ha thn, ti c th lm nhng iu li ch cho chng sinh trong c mi phng bng sc mnh ca gic ng. Sau khi tng c bn nguyn ca Ph Hin, bt c tt lnh no m ti cha nhm c, tng st na mong cho tt c thnh tu, do m bn nguyn sng ngi i vi th gian c thnh tu. Sau khi thnh thc hnh vi ca Ph Hin, vi v bin phc c th
L Mnh Tht 37

thng t c, mong cho th gian ang chm m trong ging l ca bt hnh, i v quc tuyt vi ca c V Lng Quang. c nguyn vng sinh ca Ph Hin nh th tht tha thit v cm ng, nn v sau c bit Trung Quc c mt nh hng rt ln lao. Chnh mt bi k trong on dch trn tr thnh kinh nht tng ca cc nh Tnh gio. Du vy, ngha vng sinh khng c n thun quan nim nh mt hnh vi chuyn ng trong khng gian. Tri li, vng sinh c l gii trn c s t tng duy tm ca chnh kinh Hoa nghim. Khi Thin Ti ng t n tham bi trng gi Gii Thot Tr lm c dy cho mn gii thot ca Nh Lai c tn V Trc Trang Nghim. Sau khi gii thiu cho thy v lng ci Pht c th c thm ving, v lng hnh vi s nghip ca cc c Pht c chng kin bng vo kh nng ca V Trc Trang Nghim, v trng gi y ni: Cc c Nh Lai y khng i n y, v ta cng khng i n . Khi no ta mun th khi y ta lin thy Nh Lai V Lng Quang th gii Cc Lc (...) Ny thin nam t, chnh ta khng quan nim cc Nh Lai t u n y, hay t thn ta i n u. Ta quan nim s nhn thc v cc Nh Lai l nh mng, hnh vi v nhn thc ca t tm l nh mng. Ta quan nim s nhn thc v cc c Nh Lai l nh tng v s nhn thc ca t tm l nh nc trong mnh. Ta quan nim s nhn thc v cc c Nh Lai l nh huyn ha v nhn thc ca t tm l nh huyn thut. Ta quan nim m hng ca cc Nh Lai nh ting vang trong hc ni v nhn thc ca t tm nh ting vang. Ta quan st nh vy, ta suy nim nh vy rng ht thy Pht php ca cc B tt u do t tm, s thanh tnh ca ht thy ch Pht u do t tm ..." (Gvy. 66: Na ca te tathgat ihgacchanti, na cha tatra gacchmi, yasym ca valym icchmi, tasym vely sukhvatym lokadhtv amitbha tathgata paymi... so'ham kulaputra na kutacid gamanatm tathgatn prajnan, na kvacid gamanat svakyasya prajnan, svapnopamavijapti ca tathgatn prajnan svapnasama- vicravijapti svacittasya prajnan pratibhsa- samavijapti ca tathgatn prajnan, acchodakabhjanavijapti ca svacittasya prajnan, myktarpavi japti ca tathgat- n prajnan, myopamavijapti ca svacittasya prajnan, pratisrutkgirighosnuravanatm ca tathgataghosasya prjnan pratirutksama vijapti ca svacittasya prajnan. Evam anugacchmi evam anusmarmi, svacitt- dhihna bodhisattvn sarvabuddha dharma iti. Svacittdhihna sarvabuddha- ketrapariuddhi ... ). Gii thch php mn V trc trang nghim nh th, Hoa nghim kinh t c s cho thuyt t tnh Di duy tm tnh , t xc nhn ni dung vng sinh chnh l bn thn con ngi ch khng u xa. iu ny hon ton nht tr vi quan im vng sinh ca vn h Bt Nh, tm tt trong tuyn b ni ting ca Long Th Trung lun: "Bin gii ca Nit bn cng l bin gii ca sinh t". Tuy th, qua ba vn h trn, tn ngng A Di d manh nha v pht trin ti mc c th, nhng vn cha thot ra khi c s l lun ca cc vn h y n
L Mnh Tht 38

. Phi i n Long Th vi s ra i ca Thp tr t b sa lun 5, mi xc lp tn ngng A Di nh mt b phn c lp trong h thng Pht gio. Phm D hnh ca b lun y nu ln cu hi: Thc hnh i tha nh c Pht dy, l pht nguyn cu Pht o, s kin ny cn nng n hn c vic nng ln ba nghn i thin th gii. ng ni A duy vit tr a l php su xa kh t n, v hi c con ng d i no nhanh chng n A duy vit tr a hay khng, th l li ni khip nhc thp hn, khng phi l li ca bc i nhn c ch cao c. Nhng nu ng mun nghe con ng d i y, th ti s ni. Con ng d i m Long Th ha hn l s xng nim danh hiu cc c Pht trong mi phng. Sau khi lit k danh hiu cc c Pht trong mi phng y, Long Th gii thiu thm mt trm l nm v Pht khc, m ng u l c Pht V Lng Th. Tip , Long Th gii thiu bn nguyn ca c Pht A Di : Nu ngi no xng nim danh hiu ca ta v nng ta vo , chc chn s t c a nu a la tam miu tam b . Ri chnh mnh sng tc ba mi hai bi k ca ngi c Pht A Di , m sau ny cc nh Tnh gio rt li thnh mi su bi v gi l Long Th B tt nguyn vng sinh l tn k, m Tp ch kinh l sm nghi v Vng sinh l tn k ghi li. Trong ba mi hai bi k ny c mi bn bi cha ng ni dung mi su nguyn trong s bn mi tm nguyn ca Pht A Di . tin tra cu, chng ti lp biu sau: K 1 2 3 4 5 6 7 8a 8b 9a 9b 10 11 16 17 19 i 9 24 0 0 8 1 9 22 22 0 10 0 20 15 13 4 Bnh 3 13 0 0 2 1 4 6 9 8 7 0 12 21 22 17 Th 3 12 44 47 2 1 4 6 7 9 8 10 14 21 23 17 Trang 1 0 33 0 0 1 2 5 0 3 6 0 0 15 3 0 Phn 3 13 42 45 2 1 4 7 8 5 9 10 12 23 21 17 Tng 3 13 45 48 2 1 4 7 8 5 9 10 12 20 22 17

Ngoi ra, ni dung bi k th mi tm mt phn no lin h n trng hp vng sinh ca ba hng ngi thng gi l tam bi. Trong ba hng ngi ny, tr hng thng bi, hai
L Mnh Tht 39

hng cn li l trung bi v h bi u c nhng ngi v sau thi ch, h nghi, mt tin tng. D vy, h vn c vng sinh. Ni dnh cho h l bin cnh Cc Lc, h ha sinh t hoa sen, sng trong mt thnh ln tri qua nm trm nm mi thy c Pht A Di . i A Di kinh v V lng thanh tnh bnh ng gic kinh u c ni v trng hp y. M bi k th 18 ca Long Th vit: Nhng ai trng thin cn m nghi th hoa khng n. Th n cng ni n nhng hng ngi trung bi h bi va thy. Phn tch 32 bi k ca Long Th v thit lp biu trn l nhm cho thy vo thi mnh, Long Th bit n mt s truyn bn ca ba b kinh c s ca Tnh gio l A Di kinh, V lng th kinh v Qun v lng th kinh. iu ng ngc nhin l trong ton b trc tc ca mnh, bao gm lun c Tr lun, Long Th khng ch danh cp ti ba b kinh y v thm ch khng ch trng tn ngng A Di nh mt phng php duy nht. Tuy th, vic phn bit cc phng php thc hnh Pht gio thnh hai loi kh lm v d lm m thut ng Trung quc gi l nan hnh o v d hnh o, bc u thit nh c s l lun cho Tnh gio, cung cp cho Tnh gio mt cng c n nh cc kinh in Pht gio. Bn thn Long Th qua ba mi hai bi k ni trn ca ngi c Pht A Di nh mt T ti gi, mt Thanh tnh nhn, mt V lng c, nh th biu l t nhiu cm tnh tn gio, xc nh c Pht y nh mt biu tng tn ngng trn vn. Biu tng tn ngng ny cui cng t nh cao Th Thn. Trong bi k hi hng ca Nhip i tha lun thch 15, Th Thn by t tn ngng A Di qua li: "Nguyn cho tt c u thy Pht A Di ". Nhng chnh trong V lng th kinh u b x nguyn sinh k, quan im ca Th Thn nh mt nh Tnh gio mi biu l mt cch trn vn. y l ln u tin V Lng Th kinh c s dng nh mt vn bn nguyn y s gii. Qua nghin cu kinh y, Th Thn t c hai kt qu. Th nht v mt phng php, ng a ra thuyt nm nim mn; th hai, v l lun ng ln thuyt t lc v tha lc. C hai thnh tu ny sau c nhng nh hng cc k to ln trn qu trnh pht trin ca Tnh gio Trung quc v Nht bn. Phng php nm nim mn khai sinh cho mt lot nhng phng php Tnh gio khc nh A Di sm php (x.), phng php qun tng hai mi chn nc (x.). Thuyt t lc v tha lc t nguyn y xut hin trong Thp tr t b sa lun 5 phm D hnh ni rng: Pht php c v lng php mn nh ng x th gian c kh c d, ng b i chn th kh, ng thy i thuyn th sng. V xa hn na, n c th truy ln hnh nh tng v chic thuyn trong Nhng cu hi ca Di Lan dn trc. Bn thn ca Th Thn trong V lng th kinh u b x th khng cng nhin dng nhng t t lc tha lc, nhng ni dung ca nhng t th qu r rt. Cho nn, khi sch y c B Lu Chi dch ra ting Trung quc, m Loan vit V lng th kinh u b x nguyn sinh k ch, chnh thc x dng nhng t t lc v tha lc, xc nh lp trng Tnh gio ca mnh. T V lng th kinh u b x nguyn sinh k, m Loan rt ra kt lun v v tr v vai tr ca Pht lc i vi con ngi. V v tr v vai tr ny, Th Thn xc quyt trong bi k u tin ca mnh:
L Mnh Tht 40

Th Tn ng nht tm, Qui mng tn thp phng, V Ngi Quang Nh Lai, Nguyn sinh An lc quc. Qua bi k y, cn ch thm l Th Thn dng danh hiu V Ngi Quang trong mi hai danh hiu lin h vi nh sng ca c Pht A Di . Thp tr t b sa lun 5 tuy c dng danh hiu V Lng Quang v V Lng Minh, nhng danh hiu c lin h vi nh sng, nhng vn cn dng danh hiu V Lng Th. Th Thn nh vy r rng ng v pha nhng ngi xc nhn c A Di thun ty l mt v Pht ca nh sng. S kin ny cng c nhng nh hng quyt nh i vi m Loan Trung quc cng nh Thn Loan Nht bn. Trong Tn A Di Pht k, m Loan dng danh hiu Bt Kh T Ngh Quang Nh Lai gia ba mi by danh hiu khc ca ngi c Pht A Di . Thn Loan vit Tnh ha tn dng li nhng danh hiu do m Loan a ra. S tht, hai cu Qui mng tn thp phng V Ngi Quang Nh Lai" c Thn Loan qui nh nh mt bn tn cho nhng ngi Tnh gio v gi n l Thp t danh hiu, nh Bin thut danh th sao, Ci t sao B v Tn hiu chn tng minh vn B chp. Thp t danh hiu hay danh hiu mi ch ny sau cng vi lc t danh hiu, tc cu Nam m A Di Pht v cu t danh hiu, tc cu Nam m Bt Kh T Ngh Quang Nh Lai tr thnh nhng danh hiu c vit ln m th, nh Chn tn c tht truyn lai sao T ghi. Nh th, n tn ngng A Di tuy c nhiu kinh in cp n, m A Di Pht thuyt lm lit k c hn hai trm b, vn cha chim u th ca mt tn ngng. Ngay c i vi Long Th, tn ngng A Di ch l mt b phn gia cc tn ngng cc c Pht khc m thi. n Th Thn, tuy n tin ln chim mt a v ni bt, nhng ri sau th khng cn thy mt lun s no cp n na. Du vy, nhng cng trnh ca Long Th v Th Thn tr thnh nn mng vng chc cho nhng pht trin v sau khi tn ngng y du nhp vo cc nc khc. b/ Trung quc v Nht bn: Tn ngng A Di truyn vo kh sm Trung quc qua s nghip truyn gio v dch kinh ca cc nh s gc ngi Trung v Ba t. C Trinh nguyn tn nh thch gio mc lc 24, An Th Cao, v dch gi u tin Trung quc, gc ngi An Tc, dch mt b V Lng Th kinh hai quyn, nhng mt. i ng ni in lc 1 v Khai nguyn thch gio lc 14 cng nht tr. Sau An Th Cao khng lu, mt v s Trung khc l Chi Lu Ca Sm n Trung quc v dch mt s kinh lin h n tn ngng A Di , m ngy nay cn lu hnh hai b l V lng thanh tnh bnh ng gic kinh v Ban chu tam mui kinh. Tuy c mt s vn v dch quyn ca hai b kinh , iu khng chi ci l Chi Lu Ca Sm c tham d vo vic du nhp tn ngng A Di ti Trung quc. Tip chn hai dch gi va nu, nhng ngi truyn dch cc b kinh lin h n tn ngng A Di cng ton l nhng ngi gc
L Mnh Tht 41

Trung nh Chi Khim, Khng Mnh Tng, Trc Php H v La Thp. T c th rt ra mt kt lun l tn ngng A Di c l lu hnh rng ri gia cc dn tc sng Trung v Ba T, nhng ngy nay qua bao tang thng vi lp ca thi gian khng li mt du vt c th no. Vi mt lch s truyn dch nh thy, tn ngng A Di truyn vo Trung quc kh sm. Song phi i ti Tu Vin L Sn, n ln u tin bn r vo mt t tn ngng ca Trung Quc. Cao tng truyn 6 ghi vo ngy hai mi by ma thu nm Nhip (402) Tu Vin cho mi mt trm hai mi ba ngi cng hp trc tng A Di ti tinh x Bt Nh i pha bc ni L th cng nhau gip vng sinh v th gii ca c Pht y. Chnh v cuc hp ny, mt s nh Tnh gio v sau nh Tn Hiu trong Lc bang vn loi 2 coi Tu Vin l v t khai sn Tnh gio Trung quc. Tuy nhin, li tn ngng A Di m ng quan tm mt cch c bit, ch yu pht xut t Ban chu tam mui kinh, mt bn kinh khng c coi l c s ca Tnh gio v phn ln n tp trung vo vn thin nh c thy Pht by gi v y. Phi i n m Loan (476-542) vi s tip thu t tng Tnh gio qua s xut hin ca V lng th kinh u b x nguyn sinh k ch, tn ngng A Di mi tht s tr thnh mt b phn ca h thng tn ngng Pht gio Trung quc, mi c nhng nh hng su rng. Nt mi ca t tng m Loan l vic nhn mnh n kh nng cu gip hay nguyn lc ca c Pht A Di , t pht sinh thuyt t lc v tha lc. Tip m Loan l mt phong tro nghin cu Tnh gio trn c s t tng Tam Lun, Php Hoa v Duy Thc. i biu t tng Tam Lun l Tu Vin (523-592) v Ct Tng (549623). Tu Vin vit V lng th kinh ngha s v Qun v lng th kinh ngha s. Ct Tng cng vit hai tc phm c cng tn. C hai quan nim Pht A Di l mt ha Pht. Cc Lc tnh l mt ha . Tr Khi (538-597) i din cho phi Php hoa vit A Di kinh ngha k, Qun v lng th Pht kinh s, Ng phng tin nim Pht mn v Tnh thp nghi lun trn c s t tng Nht tha, cng coi A Di l mt v ha Pht, Tnh l mt ci phm thnh ng c. Chnh trn nhng xc nhn nh vy, h mi nu ln vn c Pht A Di c phi sng mi mi nh tn V Lng Th m ch khng? V phng php c vng sinh v th gii ca c Pht y ch yu l nim Pht tam mui. n khi Chn (499-569) dch Nhip i tha lun thch v thnh lp Nhip lun tn, trong c mt b phn tn ngng A Di . Vic vng sinh v th gii Cc lc c quan nim l phi thc hnh nhiu php qun t n v phn bit tr v coi vic xng nim danh hiu ca Pht A Di , ni ti trong Qun v lng th Pht kinh khng phi l phng tin y cho vic vng sinh. Trc mt phong tro va c v li va ph phn Tnh gio nh th, o Xc (562-645) cng b An lc tp, tip ni t tng Tnh gio ca m Loan v tr li nhng nhn nh sai lm v Tnh gio ca nhng ngi i trc. Cng hin to ln ca o Xc l vic phn chia ton b Pht gio thnh hai con ng l Thnh o mn v Tnh mn, xc nh Tnh mn l con ng duy nht ph hp vi con ngi ca thi i ng v tr v sau. V
L Mnh Tht 42

mt phng php, tuy ng nhn mnh n phng php xng danh nim Pht, nhng vn dnh cho phng php qun tng mt v tr xng ng. Thin o (613-682) xut pht t nhng quan im ca m Loan v o Xc vit Qun v lng th Pht kinh s, Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn, Vng sinh l tn k, Chuyn kinh hnh o nguyn vng sinh tnh php s tn v Y qun kinh ng minh ban chu tam mui hnh o vng sinh tn. Lp trng gio l ca Thin o ht sc dt khot. ng phn chia ton b Pht gio thnh hai loi phng php l chuyn tu v tp tu. Chuyn tu l ch phng php nim Pht, v nim Pht y gii hn vo vic xng danh nim Pht, ch khng cn ni n qun tng nim Pht na. Cn tp tu l ton b nhng h thng Pht gio cn li. Nh th l xc nh Tnh gio l h thng gio l duy nht cu vn c con ngi thi i ng. Quan im chuyn tu ca Thin o c mt nh hng quyt nh n vic thnh lp Tnh tn Nht bn. Cho nn cng Tu Vin v Tu Nht, Thin o tr thnh mt gng mt xc nh ba chi lu ca tn ngng A Di Trung quc. Tu Nht (680-748) ni gt Thin o i din vi s pht trin mnh m ca cc phong tro thin hc v gii lut. Bn Thin hc th c nhng b mt nh Thn T, Hu Nng, Thn Hi, v.v... Bn Lut hc th c o Tuyn, Tr Th. Cho nn Tu Nht sau c phong l T Mn Tam Tng, xng thuyt Thin tnh gii hp hnh trong Lc ch kinh lut nim Pht php mn vng sinh tnh tp xc nh gii lut v thin nh c nhng v tr quan trng trong vic thc hnh Tnh gio. N lc thng nht ba xu hng Pht gio ny li nhng du n su m trong lch s pht trin Tnh gio v sau Trung quc. Vnh Minh Din Th (904-975) a ra thuyt thin tnh nht tr trong Vn thin ng qui tp dn ch trng ca Tu Nht hai ln. V s tht l sau nhng ngi hc tr ca Thin o nh Hoi Cm v Thiu Khng th Tnh gio khng phi l mt tn phi c lp na Trung quc, m c thu ha vo cc hc phi khc. Vo i Tng chng hn c ba dng Tnh gio ch yu. Dng th nht thuc h Thin thai gm nhng ngi nh Tri L, Tun Thc, Tr Vin, Tn Hiu, v.v... Dng th hai thuc Lut tn c Nguyn Chiu, Gii , v.v... l nhng i biu. Dng th ba l Tnh gio ca Thin tn gm nhng ngi nh Din Th, Ngha Hoi, Tn Trch, Thanh Liu, v.v... V tnh trng ny cng khng thay i trong nhng triu i sau. Tr Hc, Chu Hong, Tnh Am, v.v... l nhng trng hp c th. Ni chung, y l nhng nh gio hc, nhng ch trng mnh m Tnh gio, em nhng ng gp ca hc phi mnh l gii nhng vn do Tnh gio t ra. Tnh gio ca Nht bn c mt qu trnh o ngc. Trong giai on Pht gio mi du nhp vo Nht bn, tt nhin c cc s du nhp ca tn ngng A Di . N c nhng nh gio hc qung b. Vin Nhn (794-864) vit A Di sm php, a A Di kinh vo kha tng hng ngy. Hu Tm Nguyn Tn (942-1017) vit Vng sinh yu tp ku gi mi ngi chn b ci u m cu vui ci tnh. Lng Nhn (1072-1132) son Dung thng nim Pht i duyn khi ch xng thuyt dung thng nim Pht, nh ngha tha lc vng sinh nh th ny:
L Mnh Tht 43

Mt ngi l tt c mi ngi, tt c mi ngi l mt ngi, mt hnh l tt c cc hnh, tt c cc hnh l mt hnh, gi l tha lc vng sinh. Tip theo Lng Nhn c Vnh Qun vit Di yu k v Vng sinh thp nhn (1103) xc nh ch c nim Pht mi a ngi ta ra khi b kh sinh t. Thp di vng sinh truyn H dn cu ni ni ting ca Vnh Qun rng: "Nu c ngi hi ct yu ca vic xut th th ly hnh nim Pht m p" (Nhc nhn vn xut th chi yu, p d nim Pht chi hnh). Bn cnh nhng nh gio hc y cn c nhng nh hot ng theo tn ngng A Di m ni ting nht l Khng Gi (903-972). ng c tn xng l A Di Thnh, i khp ni khuyn ngi nim Pht, gip ngi dng nh, m ng, lm cu, o ging. C mi ci ging hon thnh th gi l ging A Di (A Di tnh), v khi o, c mi nht cuc ging xung th nim mt ting A Di Pht. ng ch trng ch ba l o trng (th trung th o trng), l ni ng qung b thuyt nim Pht A Di ca ng, nn ng c gi l ng Thnh Ch (Th Thnh). ng quan tm n nhng ngi b t ti. ng a vo phng php nim Pht nhng bi ht iu ma dn gian, nn li nim Pht ca ng gi l khng gi nim Pht. Trc Khng Gi, Gio Tn (?866) cng qung b phng php xng danh nim Pht gia qun chng lao ng, nn c gi l A Di Hon. V trc c A Di c dng lm i tng sm hi. Trong khong nhng nm 767-769, Xng Hi thng vit A Di hi qu php mt quyn. Tn ngng A Di pht trin v c hai mt gio hc v thc tin mt cch mnh m nh thy. Nhng phi i n Php Nhin (1133-1212) v Thn Loan (1173-1262) tn ngng A Di mi thit nh thnh nhng tn phi Pht gio c lp, c c s l lun ring. Trong Tuyn trch bn nguyn nim Pht tp, Php Nhin xc nh c s tnh ngng A Di ca mnh xut pht t Thin o. iu ny, th hin r rng qua vic ng cao phng php khu xng nim Pht l phng php duy nht a ngi ta n vng sinh: Ngoi xng danh, khng c chnh nhn quyt nh vng sinh; ngoi xng danh, khng c chnh hnh quyt nh vng sinh; ngoi xng danh, khng c chnh nghip quyt nh vng sinh; ngoi xng danh, khng c qun nim quyt nh vng sinh; ngoi xng danh khng c tr tu quyt nh vng sinh; ngoi xng danh, khng c ba tm; ngoi xng danh, khng c nm nim. Bn nguyn ca Pht l bn nguyn xng danh; tm chn b ci u cng trong xng danh. Ni th, Php Nhin tuyt i ha quan im chuyn tu v phng php v qun xng danh ca Thin o. Nu Php Nhin xy dng ton b t tng Tnh gio ca mnh trn c s l lun ca Thin o, th ngi hc tr ca ng l Thn Loan (1173-1262) li da vo t tng ca m Loan. Trong Thn d sao, tuy Thn Loan ni r rng chnh Php Nhin l c s cho nim tin Tnh gio ca ng, vic ng nhn mnh n nim tin tuyt i tha lc, v ly tha lc lm i tng cho nim tin tuyt i y, th phi ni l xut pht t thuyt t lc v tha lc ca m Loan. iu ny ta c th thy qua vic ng chn tn Thn Loan ca ng, nhm ch ng c quan h b con vi m Loan. Tt nhin, nu Gio hnh tn chng nhn mnh n thuyt tn tm l gc, th lng tin ch c th trin khai trn c s ca mt tha lc tuyt i. Ni cch khc,
L Mnh Tht 44

Thn Loan khng cn chp nhn thuyt xng danh nim Pht l mt phng php c bn na, m chuyn hn n quan im ly lng tin lm trung tm. Thn d sao vit: Khi chng ta tin rng nh th nguyn bt t ngh ca c Di m chng ta s c vng sinh tnh , t chng ta khi mun nim Pht, th lc chng ta c c ci li ch l Ngi nhip th m khng b. y, Thn Loan i gn ti thuyt nim vng sinh ca o Xc, m rng ca cu gip, n nhn nhng ngi phm nhng ti c to ln trong cuc i. Vi Php Nhin v Thn Loan, tn ngng A Di bin thnh nhng tn phi c lp c nhng pht trin t thn nh nhng tn phi khc. H chng t c mt kt lin cht ch vi qu trnh pht trin Tnh gio ca Trung quc. Do , h cho thy nhng thnh tu Tnh gio Trung quc ng gp nh th no cho s pht trin ca Tnh gio nhng dn tc khc. ng nhin, do iu kin khch quan yu cu tip thu ca mi dn tc, nhng ng gp y mang thm mt s sc thi mi. Thn Loan ch trng mt phi Tnh gio hon ton th tc, l mt th d. Sau Thn Loan, Tnh gio Nht bn c mt s pht trin na nhng khng c sc lm, nn s bn n trong mc TNH TN. c) Vit nam: nc ta, phng php nim Pht c cp ti trong Lc tp kinh ca Khng Tng Hi, nhng tn ngng A Di th phi i n th k th nm mi ghi nhn s c mt. Cao tng truyn 12 ghi tiu s ca Thch m Hong, mt ngi Trung quc n nc ta sau nm 422. Hong n cha Tin Sn ca Giao Ch, tng V lng th v Qun kinh, lng th v An Dng. n nm 455, m Hong nhm la t thiu. Ln u t khng cho. Ln sau, ng tha nguyn t thiu. Ngy hm dn lng u thy Hong, thn vng sc vng, ci mt con nai vng, i rt nhanh v pha ty, khng chu dng li chuyn tr, tng v tc mi hiu s thn d. C tiu truyn ny, phi ni nc ta vo khong 420, tn ngng A Di tng i pht trin mnh, da trn hai b kinh Qun V Lng Th v V Lng Th. y ng c k l mt nt c trng ca lch s Tnh gio Vin ng, bi v ln u tin hai bn kinh y c s dng mt cch cng nhin nc ta, trong khi Trung quc, v t ca Lin x l Tu Vin ang bn tm vi vn thy Pht do Ban chu tam mui kinh gy ra. im cn ch th hai l m Hong chn Tin sn ca Giao ch lm ni tu tp ca mnh, th phi chng Tin sn l mt trung tm tn ngng A Di ni ting ca Pht gio thi y? Ta ngy nay khng c y d kin tr li cu hi ny. Nhng mt s kin nh th xy ra. T sau ci cht ca m Hong cho ti lc V Ngn Thng n cha Kin S, truyn t tng "Ty thin l y, y l Ty thin" cho Cm Thnh vo nm 826, ta hin khng c mt ti liu no cp n tn ngng A Di . T V Ngn Thng cho n nm 1057 khi L Thnh Tn cho dng thp v tc pho tng A Di ni ting cha Vn Phc hin cn, m Vn phc i thin t bi ghi li th tuy khng c mt t liu no cp n tn ngng A Di ,
L Mnh Tht 45

nhng chc chn tn ngng y pht trin rt mnh m, c th hnh thnh nn tc phm iu khc c o l pho tng y. T L Thnh Tn tr i, tn ngng A Di tr thnh mt cao tro. Vin quang t bi minh tinh T do Dnh t vit ni rng nm 1138 khi L Anh Tn xy cha Vin quang cho Gic Hi th chnh in ca cha ny th Di gio ch. i vit quc ng gia t sng thin din linh thp bi do Nguyn Cng Bt vit nm 1121 t vic L Nhn Tn xy thp by bu xp thnh mt hng gia l mt ni vng rng t ngi tng p Nh Lai a Bo, by chn hnh xe php my tng, mi lp lnh nh mt tri bui sng, ngi huy hong v my bic ban chiu. Th n hai ta bch ngn, bn tri t chn dung c A Di , bn phi ct thanh c Diu Sc Thn, cao to th khe p r mi cong, long lanh ng tuyt trng ang tan, rc r t trng thu vng vc. Tip n l hai ta iu vn, bn tri th tng hin c Qung Bc Thn, bn phi t ct p ca Ly B y, gc cao xong lu ln li dng, mi che ngi qu vch chm hnh rng. Li tip n l hai ta ng voi, bn tri th hnh tc c Cam L Vng, bn phi th ct chm c Bo Thng Pht, gt mi cht qu, cao dng ct hin, gc cnh nm ngc xanh, khe k khm sng t gic. c A Di m on vn bia va dn ny l mt trong by v Pht thuc h thng Mt gio. Nhng trong qu trnh xut hin ca Pht A Di Mt gio, n li c mt tc ng tr li vo tn ngng A Di ca Tnh gio. Nhng ngi Tnh gio vn th phng v c tng by c Pht y v c Di y vn c coi l thuc Tnh gio. Vo th k th XII, tn ngng A Di nh th pht trin mnh m. Thin uyn tp anh chp truyn Tnh Lc (1111-1175), ghi rng: Trong mi hai thi, ng l Pht sm hi, sau c tam mui nim Pht, ting nim trong vt nh ting Phm thin. S pht trin mnh m ny, c bit vic du nhp php mn nim Pht vo trong thin phi nh trng hp Tnh Lc lm c s cho nhng tm hiu v l gii yu tnh ca php mn nim Pht y. Trn Thi Tn vit Nim Pht lun, ln u tin phn chia nim Pht thnh ba loi. ng tuy ch xng thuyt nim Pht ca nhng bc thng tr, nhng khng qun nhn mnh n phng php nim Pht xng danh ca nhng k mnh danh h tr. S thc, Trn Thi Tn vit Lc thi sm hi khoa nghi trong Kha h lc H th trong su bui sm hi ny, nm bui ku gi hnh gi knh l Pht A Di cng hai v B tt l Quan m v Th Ch sm hi, tuy trong bi khi bch ca bui sm hi cui m, ng ni n vic "Hy gi ly Tnh trc mt, nhn ra Di trong tm" (Qun th nhn tin tnh , nhn lai tm l Di ). Vy v phng din thc tin, Trn Thi Tn vn khng chi b nhng li hnh tr ca Tnh gio, song v mt l lun, ng i n quan im ca thin. Quan im ny, Tu Trung Trn Tung cng pht biu trong Thng s ng lc. Bi th Th tu ty phng nghip vit: Tm y Di thn t ma" xc nh nh vy Di chnh lng mnh. Ni theo C trn lc o ph ca Trn Nhn Tn: Tnh l lng trong sch, ch cn hi n Ty phng; Di l tnh sng soi, ma phi nhc tm Cc Lc. Li l gii theo Thin tn ny, trong bui ging ngy mng chn thng ging nm Bnh ng (1306) ti vin K ln, Trn Nhn Tn pht biu vi cc nh s khc nh sau: C v tng i ra ni: Mi ngi ang nim tm Pht S ni: Nu gi l tm th tm tc khng l Pht, nu bo l Pht th Pht khng l tm, th gi tm l g? V tng khng tr li. Li hi mt v tng khc: Mi ngi ang lm g? V tng p: Nim Pht S hi: Pht
L Mnh Tht 46

vn khng tm th nim ci g th?". Sau Nhn Tn, Huyn Quang, theo T gia thc lc, l ngi ch i cu phm lin hoa cha Cn Sn. Trong Trc lm nh mt tng ch phm kinh 1 do Php Loa san nh v Huyn Quang lu truyn, trong bi k sc ming c nhng cu: n! Tnh x tng vn kh / khu tr ch u / b b lin hoa sinh / sinh kin Di . Sa ha. Trong bi k hi hng khi nh chung c cu: Di ng t trng kim chung, Lin trng t h a ngc khng, Dim la thin t c thnh Pht, Nht thit chng sinh ly ngc trung. V trong nhng bi s vn c nhng bi ni n vic Vong hn to c sinh tnh ... vng Ty Phng! Trong nghi cng c hn, khi lit k by v Pht t a Bo n A Di , n c nhng bi k, m v Pht A Di ta c Ha sinh thin qu/ Di Nh Lai / Thng nim Pht danh / c sinh Tnh . Trong Bo nh hnh tr b ch ton chng cng c nhng bi th cu ch ni n Pht A Di v th gii Cc lc. Chng hn bi th M ca ngc vit: Sn tng tr trng o tam quan, Pht ha Di dng dc san, Kch ph mn nh tam thp trng, T ma ngoi o tn qui hng Hay bi k Ch thc ngm: Cc Lc gia bang thm thin tai, V ch kh no lc thng hi, Nhn cai qu mn vin m trit, Thi l kim dung ta lin i Sau Huyn Quang, tn ngng A Di cng pht trin rng ri ti nhng vng xa xi ca t nc. Trn chic bia cha Sng khnh x o c huyn V xuyn tnh H tuyn do T Thc Ngao vit vo nm 1367 c hnh Pht A Di v hai v B tt khc phn trn bia bn trong ng vin hnh cnh cung. Ni tm li, t thi L qua thi Trn tn ngng A Di xut hin hai mt. V mt thc t, Pht A Di xut hin trong cc nghi thc l sm v cng quy, c tn tr nh mt v Pht c tn mt s cha, c trang tr trn mt s bia vi hai v B tt. V mt l lun, c Pht A Di c l gii nh mt biu hin tuyt nh ca con ngi khi vn ti chn l. Khng c c Pht A Di ngoi con ngi hay mt th gii no khc.

L Mnh Tht

47

Li t duy nh nguyn ny v Pht A Di c th ni chi phi ton b lch s ca tn ngng ny nc ta. Vo thi L, tnh trng y vn xy ra. Trong ton b s vn lin h n Pht gio chp trong Thin nam d h tp, khng c mt s vn no nhc n c Pht A Di . Nhng trong li ch cho s vn th t c nhc n tn A Di Pht v dn H Di Pht sinh nht s ca L Mai nh, m trong ni dung ca li s khng c g ni n c Pht A Di . y l im ng t m. Chng ti ngh chc c mt s thot lc ca mt s s vn do tnh trng tam sao tht bn gy nn. Du sao, cng l mt ghi nhn t nhiu v s c mt ca c Pht A Di trong cc l nghi cng quy ca Pht gio thi L. Bn cnh kha cnh tn ngng thun ty y, c s tip tc ca kha cnh t duy thun l. Trong bi thi tin s ca L ch Mc (1459-?) vo nm Cnh thng Nhm tut (1502) c c thy 47 cu hi, trong c cu hi th 17 v 20 l lin h trc tip n c Pht A Di . Cu hi th 17 vit: Ai l mnh tng ph a ngc? Con ng ngn ra ba ci l g? Sao l t tnh Di ? Sao l duy tm tnh ?. Cn cu hi 20 th ni: Mt hai ngy cho n by ngy, mt lng khng lon, rt cuc gp Pht A Di sao d nh th? Mi ln tr li, mi mt ln tr li, cho n 91 ln tr li trn tri di ngi, mi gi l A Nu Lu (nguyn bn vit Hin - - - LMT ch), sao kh nh th? Tr li cu hi 17, L ch Mc vit: T bi qung i, Pht ngi hu duyn. Du ngi ch c th nim Pht mt ting, l mnh tng ph a ngc. Chuyn tr ch mt nim , y l ng ngn ra ba ci. Tm tnh tc l Pht ra i th sao chng thng l t tnh Di . Tm tnh tc l Cc Lc trc mt, sao chng l duy tm tnh . Xem trong kinh c bi k khen rng: Tnh r rng trc mt ta, Ty thin khng nhc pht giy l, Nu hay mau ng khng tha , Tnh Di cnh ta. th c th dng lm chng vy. V cu hi th hai mi, L ch Mc vit: A Di Pht, y gi l tnh gic, cng gi l bn lai. Thin tn nam n kia tng kinh A Di , chuyn tr danh hiu, nu mt ngy cho n by ngy, mt lng khng tn lon, ngi n lc lm chung, tc c vng sinh v Ty phng lin thy Pht A Di . Ly m xem, h khng d nh vy sao? Nhng bo l d, y l do khng dy ln mt nim sai lm. A nu lu , y dch l nh , cng gi l ch nguyn. Ngi gp nm i c em n biu cho, bn nhn c s vui sng ca tri ngi. Cho nn mi ln, mi mt, mi hai, mi ba cho n chn mi mt ln tr li, i t kip sng trn tri, xung sinh ci th, t kip sng ci th, cht sinh ln ci tri, nn c tn A nu lu . Ly m bn, h khng c nh vy sao? Nhng bo l kh, y l do ly mi tn m khu n vy. Ngoi hai cu hi trn, cn c mt s cu hi khc na. Chng hn, cu hi th hai mi bn lin quan n hiu lc ca vic tng kinh A Di , cu hi th hai mi tm lin h n bn mi tm nguyn, cu hi th ba mi chn lin h n vn nim Pht, cu hi th bn
L Mnh Tht 48

mi by lin h n vn vng sinh, v. v... Cu hi th hai mi tm vit: K ca ba mi su v t, th t no l th nht? Nguyn c bn mi tm li, li no chng sinh?" Cu tr li p: T Ca Dip n Hu Nng l ba mi su v t. K ca cc c Pht xa nay nh vy, thng lm php , tm a gm mi loi, mi phng ba i cc c Pht, A Di l th nht. l chng c vy. Kinh A Di ni mi ting nim Pht hiu, mt ch gi l li ca bn mi tm nguyn v cc nguyn. Nguyn c tm chng, tr c phin no. Cn li nguyn v xin t bi, chuyn php lun, v. v..., ch cu mong lnh vc t li, th chng bng nguyn chng sinh. Xem th nhng li nguyn v Pht o v bin th nguyn thnh chng sinh v bin th nguyn tc l nhng li nguyn ph vy. Ni tm li, quan im ca L ch Mc v tn ngng A Di c th ni i biu chung cho quan im A Di ca thi i ng. N th hin mt s k tha quan im A Di ca Pht gio thi Trn, nhng cha c canh ci ln. S tnh ny khng c g ng ngc nhin lm, bi v tc phm ca Php Loa v Huyn Quang vo thi L Mc chc chn ph bin rng ri. N rng ri n ni khi L Thnh Tn vit Thp gii c hn vn, ng chp nhn li xp loi c hn ca Pht gio i Trn xut hin trong mn tr thnh ch trai cng vn. y l mt li xp loi c bit Vit nam, t cc nh s ln u danh sch, trong khi li xp loi ca Trung quc, th hin trong Mng sn th thc khoa nghi do Chu Hong (1535-1615) san nh li t "lch triu cha" ng u bng. Tt nhin Pht gio i Trn vi Trn Nhn Tn va c tn l iu ng T Pht va l mt ng vua, hn khng th no xp hng vua cha vo hng th nht ca danh sch c hn c. Thm vo bn in xa nht ca Trc lm nh mt tng ch phm kinh l bn in nm oan thi th nht (1585) ca Mc Mu Hp. V cn nh rng bn in Thnh ng lc xa nht hin bit c thc hin di triu Mc Phc Nguyn vo nm 1550. Nh th d m Pht gio i Trn cn vang ng mnh m trong cc triu L v Mc. V s thc, cu hi th mi lm ca bi thi L ch Mc cp ti vn "iu Ng v Huyn Quang truyn o g m c thnh Pht lm T?" Cu tr li cho vn y vit: V em i gn y m ni, v thng s triu Trn th c Tiu Diu, Tu Trung, iu Ng, Huyn Quang, c Php v thng, cho nn c th gn mnh vo cnh gii Di , vit Thin Tn Ch Nam. l ci o h truyn li vy. V sau, ai hiu c l v sinh, chng ti thnh Nit bn th thnh Pht lm t. iu y c nhin l phi thi. Qua thi i nh L trung hng, tuy mt s yu t Trung quc du nhp vo nc ta qua nhng ngi nh Chuyt Cng Vin Vn (1590-1644) Bc v Hon Bch Nguyn Thiu trong Nam, nhng quan im v tn ngng A Di ca Pht gio vn tip tc duy tr. Chuyt Cng Vin Vn vit B yu ngha, mt mt ch xng thuyt t tnh Di , mt khc thit nh phng thc tn ngng. V thuyt t tnh Di , B yu ngha vit: Nim Di l nim t tnh A Di ca ta sng lu v lng, sng chi v lng. T tnh y mun kip khng hoi dit l v lng th, sng chiu khp mi phng th gii l v lng quang. Nim nim khng ri t tnh, nim nim gi thc ch nhn ng.... Ch mt nim l mnh tng ph v a ngc. Ch mt nim l thuyn t vt qua bin kh. Ch mt nim l k hay thot sinh t. Ch mt nim l ng tt vt ra khi ba ci, khng c nim no ring,
L Mnh Tht 49

khng c nim no khc. Mt nim rt ro vt trm c th chng nhc giy pht n Ty phng. Cho nn gi l duy tm tnh . Tuy v mt l lun l nh th, v mt hnh tr, trc khi nim Nam m A Di Pht, ngi thc hnh phi tri qua bn iu kin l qui y Tam bo, th tr nm gii, sm hi nghip chng v pht i th nguyn. t ra bn iu kin y tc ni tip ch l sm su thi ca Trn Thi Tn. Sau Chuyt Cng, Minh Chu Hng Hi (1628-1715) em t tng Tnh ca Chu Hong trong A Di kinh s sao ra phin dch v truyn b. Trong khi , Chn Nguyn Tu ng (1647-1726), mt mt tip thu yu t tn ngng A Di ca Pht gio Trung quc vit nn Tnh yu ngha v Pht tm lun, mt khc k tha l lun ca thin phi Trc lm son ra Thin tn bn hnh v Kin tnh thnh Pht lun. V quan im t tnh Di , Thin tn bn hnh vit: Tng l nguyn tnh ca ta, Vn v nht vt sng ha h linh, Thu xa tri t cha sinh, Cha m cha c thc mnh chn khng, Chng c tng mo hnh dong, Tch quang ph chiu vin ng thi h, Thnh phm v khim v d, Bt sinh bt dit nh nh Di . Du th, v mt thc tin, Chn Nguyn cng ch ku gi ngi ta: Cu lin i thng khai hoa, Nhng ngi nim Bt Di Pht danh, Cng v Cc Lc ha sinh, Mnh vng vc ngc quang minh lu lu, Tiu dao khoi lc chng u, Bt sinh bt dit ngi lu ta sen. Cho nn, theo Kin tnh thnh Pht, Chn Nguyn b ra chn nm lm ba i lin hoa cu phm, mt cha Qunh lm ni Tin du, mt cha Hoa yn ni Yn t, v mt cha Linh ng huyn Thanh h. Mc ch ca i cu phm l cho nhng Pht t thc hnh nim Pht. Li t duy hai mt ny ca Chn Nguyn, tuy khng c Ng Thi Nhim tip thu, nhng c ngi bn ca ng l Hng lnh b Nguyn ng S (1753-1840) tha nhn v qung din. Trong bi ta vit in li Long th tnh vn vo nm 1819, Nguyn ng S mt mt ch trng thuyt t tnh Di , nhng mt khc gi mnh l Nim Pht nhn, t mnh hon ton vo truyn thng tn ngng A Di . Trong khi Bc h tn ngng A Di
L Mnh Tht 50

din tin nh th, th ti Nam h, li t duy hai mt va ni d khng xut hin r rt, nhng chc xy ra. Nguyn Thiu khng li mt tc phm no. Song t ca ng l Minh Gic K Phng (1682-1744) li Qui c thin ng v Kit h an c th chng. Trong bi Khai th ch thoi u tp Kit h an c th chng, K Phng vit: Mt cu Di khng nim khc, th pht giy chng nhc n Ty Phng. Cho nn, Di l chnh mnh, sao phi hng ngoi nhc tm chuyn mu nhim. Ch ra vic nim Pht l t tnh, cho nn chnh mnh vi thoi u tr thnh oan gia i ch. Tuy bit th, K Phng kt lun nhc n quan im ca Vnh Minh Din Th, ni rng: C thin khng tnh , mi ngi tu chn ngi trt, c thin c tnh , mun ngi khng mt mt. Nh th, K Phng chp nhn quan im thin tnh nht tr ca Din Th v chc mt phn no chp nhn phng thc nim Pht ln ting ca ng y. Tht Kin Liu Trit chia x lp trng va nu ln trong Phn ly t: Anh lm si tm v nht vt, Gi cho em su ch Di , ....... Phi liu mnh chng ni kh thn, Cu cho ti Ty Phng Cc Lc. Trng hp Php Chuyn Diu Nghim (1726-1798) v Ton Nht cng th. Quan im ca Php Chuyn: Vin minh tnh u khng nh ngha, Cc lc Ta b cng ng thin. y l mt din t khc i ca thuyt Di l chnh mnh do K Phng nu trn. Tuy nhin, c T quang t sa mn Php Chuyn Lut Truyn Diu Nghim thin s xut th nhn do s tch ch, sau khi th c tc gii v tri qua nm h ri mi nghe ting ca Diu Quang Liu Trit cha Thp Thp hc thng ni ngoi, ti c vn ton, li nghe c Tnh nghip thin ng, thng tu tnh nghip v thng Lc bang, Diu Nghim lin xin thy vo Qui Nhn hc. T nm 1766 tr i, ng bt u hong php, khuyn bo mi ngi qui knh Tam bo, nim Pht cu sinh. Mt nm sau, ng cng vi Bo Vin v Un Khng ng ra in A Di Pht cng c i tng v r nhng ngi cng nim Pht lp thnh Lin x. Sau ng hai ln ging Long th tnh vn, khuyn khch mi ngi nim Pht. Vy trn thc t, ng tch cc ph bin phng thc tu hnh Tnh . Cc thin ng thi by gi thc s ch l nhng ni tp trung xin dng phng thc y, nh kiu Tnh nghip thin ng ca K Phng. Ngi ng thi vi Diu Nghim l Pht Ngha Chiu Nguyt vit Trng khc Long th tng qung tnh vn t nm 1768 ni rng: Ch tr danh hiu A Di Pht bn ch, do m c ri Ta b, c sinh Lc quc, c Bt thi chuyn cho n thnh Pht mi thi. Bi
L Mnh Tht 51

c sinh Tnh l nh tha lc ca li nguyn A Di nhip th. Ni th r rng nhn mnh n kha cnh thc tin ca vic hnh tr. Cho nn Ton Nht Quang i trong Ha s truyn vn cng cn dn: Qui y th php Nh Lai, Vng truyn nm gii hm mai gi gn, Vic trong Pht php knh tin, Thy nh cha m hin tin Thch Ca, Chuyn tr su ch Di , Lm lnh b d phn m chng li. Hon tnh trn tm khuyn tu tnh vn ku gi li cng tha thit hn: Ai i lng tht ch nghi, Tu hnh dc ch liu k t sinh, Tuy rng vn quyn thin kinh, Chng qua su ch hng danh rt mu, Vui lng mt chui gii chu, Sm khuya tng nim cng phu m ln. Ton Nht cng khng qun m t th gii Tnh vi nhng phm cht Nhn dn th mng lu di, Mc lng n ung vui chi / Khng gi khng bnh khi ni khin trin. Tuy nhin, trong mt bi th ng li ni: Ty phng vui v cnh non linh, Nhng tng xa xui my dm trnh, Lai lng ba nghn trong th gii, Tnh ra cng mt lng mnh. Th tc cng ni t tnh l Di , duy tm l Tnh . Gic o Tun Minh Chnh vit Tu tr tnh nghip vo khong nhng nm 1819 dn quan im ca Vng Nht Hu, ch trng nim Pht l tham thin, ra nhng phng php Ly tng nim Pht v Nht tng nim Pht. Ly tng nim Pht l "Thy tt c chng sinh bn tnh u cng Di . Do nim nim Di ra i, ch ch Cc lc trc mt. Nim nh th l nim v nim, nim th chn nh, l sinh v sinh, sinh l thc tng. Cho nn bit v nim tc ly nim, tht tng l v tng". Cn Nht tng nim Pht l "Nu khng chuyn tm buc nim vo ni mt c Pht th s gy cho tm tn mn. Cho nn nim Pht A Di tc l tam mui nht tng." Sau Gic o Tun v su ch Nam m A Di Pht vi su v thuc, tr c bnh ca su c quan xung yu trong con ngi v kt thc vi bi th Lc v kim tin hon:
L Mnh Tht 52

B hon trm tm mt ng dy, Xng hiu kim tin y thuc hay, T gic Nam m thng ng ming, A Di Pht k lin tay, Mt lng chng ri duyn trn tnh, Su ca u thng nc tr y, c thp phng nn tnh , i chn phc tu vng ai ty. Th r rng, mt mt ch trng v nim l nim nhng mt khc phi A Di Pht k lin tay. S gn b cht ch ca hai mt vn tip tc xut hin trong t tng ca Tnh Thin Nht nh. Trong bi T chm vn, Tnh Thin ni n vic Nu khng ph v ct t Di , h nhn ra b mt xa nay ca chnh mnh. Nhng ph v ci ct t y, ng khng c mt phng php no hn l cm chui ht mt xu th cht mi ht, vin hng cy by dy trng thng bc i. Cho nn trong Ph khuyn nim Pht, Tnh Thin mnh m ca ngi nhng thn hiu: Nim Pht c bn thn linh, Thng thng ng h n mnh thy m, Nim Pht ti nghip tiu kh, Nh sng tan nng nh h nc trong, Nim Pht ng tm lng, Ko m trc tr mc vng gian nan, Nim Pht Cc Lc hn hoan, Ta b kh no giu sang my hi... Sng ng thi vi Tnh Thin, on Minh Huyn (1807-1856) k tha nhng t tng Tnh gio ca Ton Nht, pht trin ln mt bc mi theo yu cu ca tnh hnh kinh t x hi ca nhn dn ta ng bng sng Cu long. Trong s tc phm ca Ton Nht, Tham thin vn c ph bin rng ri, dn dn b tng lm ca on Minh Huyn v i thnh tn kinh Gic m. Cn nhng tc phm khc c nhng nh hng nht nh ln nhng tc phm sau ny c truyn tng ca on Minh Huyn. Ni chung, quan im Tnh gio ca on Minh Huyn l xc nh v qu quyt tn ngng A Di l tn ngng thch hp vi thi i ng. Trong Sm truyn ca c Pht Thy, ng vit: n nay v h thn long, T nh thuyn nh b phong giang h, Di lc t Nam m, Vng sinh Tnh ra v thanh nhn.
L Mnh Tht 53

Cho nn, nhng ngi thc hnh nim Pht phi: Tu tm tu tnh gi thng, Tu trong kinh gio Pht ng truyn ra, Tu tnh hnh tu nt na, Tu cu lc t Di ng qun. Nh th, vi s ph bin ca tn ngng A Di c gn b cht ch vi nhim v x hi, n cui th k th mi chn khi qun Php xm lc nc ta, hnh thnh nhng t chc yu nc khng Php da trn c s tn ngng ny. Nam b, t L Hu Lu (1857-1898) trong nhng hot ng yu nc chng Php ca ng, cho ra i mi mt bi sm ging, thng c bit di tn Sm ging ngi i hay Ging xa ca ng s vi bn khoai. Bi sm ging th t vit: t su Phin quc chin chinh, Qua nm inh mo Nam nh giao ngi, Hm Nghi tht quc thng i, Qua ni ty bc lnh vi gian nan, .... Thch Ca mi hi n cn, C sao hong tu thn lm g, Minh vng bch Pht mt khi, Nam tro mt nc ti th ni ti, .... Nu m nh mun phc hi, Phi lo tu nim vy thi mi an. Nm t su l nm 1865, tn thng soi De la Grandire ly xong ba tnh min ng. Nm inh mo (1867) chng ly ba tnh min Ty. Nm 1885, Hm Nghi xut bn, ku gi khng chin. Hn Hu Lu vit nhng dng trn khi Hm Nghi ra chiu Cn vng: vng cn n non oi, Pht sai ti dy hm mai di trn, Khuyn ht b tnh vn dn, Xin bt hung d tu thn qua i. Trong tnh hnh c nc khng chin phng php tu thn v tu nim m Hu Lu xut li l phng php nim Pht. Ni cho gi tr ng hay, Rng m nim Pht Di cu cho.
L Mnh Tht 54

Trong khong thi gian ny, c nhng t chc nim Pht ln u tin xut hin nc ta, mang tn Lin tr x. Trong bi Lin tr x duyn khi, Tm Truyn (1832-1911) vit: Ngy mi lm thng mt ma ng nm mu tut (1898) s mi Lin Tr m hi. C ngi hi lo tng rng: Sao phi t s lm g? Lo tng tr li: Khuyn ngi nim Pht tu php Tnh Hi: Ai xng chuyn ny ra v ai ha theo? Tr li: i s Vin Gic cha Ba la mt xng ra, ba phi ca ta ha theo m thnh. i s vt i chng o, hn mi nm nay ng c mt ch ca c Yt ma a x l ta, tng tri nhiu, hc thc li rng, nn thy cc php mn, mn hnh tu tr khng g bng Tnh . N l con ng ngn khuyn ngi, sc rt t m qu rt to. Bn vung tay h mt ting, tht l v li ch ca trm vn ngi mun i sau. (...) Hi: Lin Tr c li ch ln nh vy, sao m chm th? Tr li: o vn t nhin, gp thi phi i.... Theo Tm Truyn, Lin tr x ra i l do Vin Gic i s ch xng. Vin Gic l php hiu ca b chnh Nguyn Khoa Lun (1834-1900). Sau bin c tht th kinh , Hm Nghi phi xut bn ra chiu Cn vng, Nguyn Khoa Lun lc y ang lm b chnh Thanh ha. V khng th hp tc vi triu i mi ca ng Khnh do Php dng ln, ng treo n t quan. Nhng thay v i vo hng ng Cn Vng, ng v xut gia vi Hi Thiu Cng K (18101898) vo nm 1886. Tt nhin cao tro khng Php ang ln nh th, vic xut gia ca Thanh Chn Vin Gic tt khng th no khng c nhng ngha chnh tr. S kin ng ch xng t chc Lin tr x li cng gy nn nhng nghi ng. Cho nn Tm Truyn phi vit Lin tr x duyn khi, gii thch mc ch thun ty tn ngng ca n. Thm vo , vo lc y mt s tr thc tm n vi Pht gio. Trn Vit Th u tin s khoa tn mi (1871), lm quan ti n st tnh Qung Nam, cng bt mn vi bn Php. Nm 1893 treo n t quan. Nm sau vo xut gia vi Hi Thiu Cng K. Hn lm vin Th c Hng Vnh (1871-?) giao du thn thit vi Nguyn Thng Hin, li xut gia vi Tm Truyn v c t tn l Trng Kh Nh Nh. Trn Vit Th vit Thin mn tng thuyt tp, pht biu nhng t duy trit hc ca mnh i vi tn ngng Tnh , ng c bi th Thn trung tnh lun: ng nhn to c ng, Nim Pht vng Ty phng, Ty nhn to cc c, Nim Pht sinh h quc, Phm phu t tnh nguyn bt ng, Bt thc thn trung hu tnh , Nguyn ng nguyn ty hon t ng, Pht quc cu siu chung th l. Trn nguyn tc th r rng y l bi th v Tnh , ni ln thuyt Tnh chnh mnh, nhng khng phi hon ton khng c ngha chnh tr, cp ti vic ty nhn to cc c. Ty nhn y c th hiu l ch cho bn xm lc Php thi y. Chnh Trn Vit Th vit Bo
L Mnh Tht 55

quc t s tch lc, lm c s cho b Hm long sn ch do Tm Truyn khi xng v Hng Vnh hon thnh sau ny. ng cng vit Pht bt cu Lng V bin, c gng gii thch v sao vi mt cuc i sng tn Pht gio, Lng V cui cng nm cht i trong cung in ca mnh khi lon Hu Cnh xy ra. y phi chng l hnh nh ca nc ta vo thi Trn Vit Th. Tnh hnh Pht gio vo nhng nm cui th k th XIX l nh th, mi gii thch cho ta tn ngng A Di pht trin mnh m Vit nam th k ny. Tn ngng y gn b cht ch vi nhng yu cu khch quan ca t nc thi by gi, m cp bch nht l chng Php cu nc. N l mt hnh thc kt hp qun chng tt nht. S thc Trung quc mt s hi thnh lp da trn tn ngng , trong lch s tr thnh hi kn c nhng chnh tr. Cho nn, khng l g trong giai on va qua, tn ngng A Di pht trin mnh m nc ta. Ni tm li, tn ngng A Di Vit nam t bn thn khng pht trin ni tr thnh mt tn phi c lp, nhng dn dn chim lnh mt v tr u th. Trong qu trnh , n xut hin di hai mt. Mt mt v l lun, A Di c quan nim nh mt biu hin tuyt vi ca con ngi. T Trn Thi Tn n Trn Vit Th, quan im ny khng bao gi thay i. Mt khc, v thc hnh, ngi ta bn lun v nhiu phng php khc nhau, nhng cui cng vn tp trung ch yu n phng php xng danh nim Pht. Ngoi ra, c mt s l nghi, chng hn l k nim ngy va ca c Pht A Di vo hm 17 thng 11 m lch hng nm. Ngy 17 thng 11 ny ln u tin c ghi li trong T t qun ng ca Trng Kh Nh Nh v gi l ngy sinh ca Pht A Di . Nim Pht vng sinh nghi li ghi l ngy nhp dit. Trong Thin nam d h tp li ch ca l s th t tuy khng ni n ngy th my, nhng dn H di Pht sinh nht S ca L Mai nh, chng t nh vy t thi L nc ta bit k nim ngy n sinh ca Pht A Di . iu ng tic l Thin nam d h tp khng ghi li ngy sinh y l ngy no v l s ca L Mai nh ta hin cha tm thy. im chc chn l ngi Trung quc cng k nim ngy sinh y. Trong An s ton th, Chu Mng Nhan (1656-1739) ghi vic bn ng l Vng Mnh Ln cht vo ngy khnh n ca c A Di l ngy 17 thng 11 m lch nm Khang Hy th bn mi mt (1702). Vy ngy 17 thng 11 l ngy sinh ca Pht A Di theo truyn thng ca Pht gio Trung quc. Ngun gc ngy sinh ny xut pht t u th hin cha r. H Vn gi thit l ngy sinh ca Vnh Minh Din Th. Truyn Tu Mang trong Tc cao tng truyn 17 ghi vic Php m cht vo ngy 17 thng 11 nm Thin ha th ba (568) i Chu v c tip dn v Ty phng, lc mi 38 tui. Phi chng ngy 17 thng 11 pht xut t ? V. TN NGNG A DI TRONG NGH THUT Trong qu trnh pht trin, tn ngng A Di xm nhp vo nhiu lnh vc hat ng tinh thn khc nhau ca con ngi, t t duy trit hc cho n ca nhc, kch ngh, t vn hc cho n ngh thut to hnh. Chng hn loi hnh vn hc truyn vng sinh, truyn cm ng l
L Mnh Tht 56

nhng th d. Tam bo cm ng lc T k truyn A Di ha lm c, gi l A Di Ng, nc S T, ha lm chim oanh v nc An Tc. Truyn vng sinh k chuyn nhng ngi nim Pht khi lm chung c c Pht A Di n rc. y l c s cho s xut hin nn ngh thut to hnh, nhng bc tranh mang tn l tranh lai nghnh. Tn ngng A Di nh th c tc ng mnh m trn lch s ngh thut. a) n : Ging nh qu trnh pht trin tn ngng A Di t Tnh gio qua Mt gio, ngh thut A Di n cng th. Nu sau Th Thn ta khng cn gp mt tc phm ln no v Tnh gio n d rng vn c ngi tn ngng Tnh gio nh trng hp Tu Nht T Mn tip thu Tnh gio t mt v thy n , th sau Th Thn ngh thut A Di cng chuyn t ngh thut Mt gio sang ngh thut Tnh gio, tuy hai yu t xen k vo nhau mt cch cht ch. Nn ngh thut to hnh cc c Pht v B tt xut hin u tin min Ty bc n ngy xa di nh hng ca nn ngh thut to hnh Hy lp. Cho n khi c s xut hin ca nh hng ny vo khong hai th k t.dl. Hnh tng cc v y, m by gi ch yu xoay quanh c Thch Ca, thng khng c hnh dung di dng thc con ngi, tri li chng c trng hay tng trng bng mt cnh hoa sen hay bng mt l b v. v... Nhng khi ngi Hy lp xut hin, v dn d tip thu nh hng tn ngng Pht gio th mt bin i su sc xy ra trong nn ngh thut lin h n hnh tng c Pht v cc v B tt. Cc v ny c tc, khc hay v theo hnh tng con ngi. S ra i ca ngh thut to hnh lin h n c A Di xy ra trong bi cnh . C th chia ngh thut hnh tng A Di thnh bn giai on ln. Giai on ngh thut Pht gio Hy n, giai on Kusana, giai on ngh thut Gupta v giai on Pht gio hu k. V giai on ngh thut Pht gio Hy n v giai on ngh thut Kusana hin khng tm thy mt hnh tng c Pht A Di no ring bit, tri li ch tm thy hnh v Ha Pht ng trn thin quan ca tng Qun Th m. Vn v Ha Pht ny c phi l c A Di khng, trc y gy ra tranh lun. Nhng ni chung, hnh tng c Qun Th m c thin quan vi v Ha Pht l mt m t trong Qun v lng th Pht kinh. Cho nn, hnh tng y tt nhin mang bng dng ca c Pht A Di , bi v cng chnh trong kinh y ni c Pht bin thnh nhng v Ha Pht tip dn chng sinh. S thc, Bch k Th T Ti (Lokevara ataka 47, 70, 74 v 93-95) ng nht v Ha Pht thin quan y vi c A Di . Trong nn ngh thut Pht gio Hy n hin c hai di vt c hnh c A Di m thin quan. l mt chic u c Quan Th m hin tng tr ti bo tng in d Chicago. Theo m t ca De Mall Mann, th khun mt v phn bn tri thn c Pht ny b v; nhng ngi ta c th nhn ra Ngi qung chic y tng gi l ph ly hai vai, ngi kit gi trn mt ta sen hai lp cnh v i tay t trn v bt nh n. Di vt kia l mt mnh thin quan tm thy
L Mnh Tht 57

 TakhtIBahai, cng c tng Pht A Di c vng ho quang, ngi kit gi i tay bt nh n, mnh p y tng gi l ph i vai. V nn ngh thut Mathur ca triu i Kusana, hin tm thy trn chic ch ni l ca Kanica. Mt c Pht, m Foucher m t nh i tay bt nh n, y phc c cch iu ha, nhng cn gi nhng np nhn c in, mnh mc o tng gi l ln ti c v ph ly i chn kit gi. Ngoi ra mt b mang k hiu s B-82 ca bo tng vin Lucknow trn c chm hnh c Qun Th m mang thin quan, trn cng c c Pht ngi kit gi nhng khng r bt n g. Loi hnh tng Quan m c thin quan chm hnh c A Di ny sau tr thnh mu mc, ngay c lc c Qun Th m tr thnh mt v B tt trong Mt gio. Trong giai on ngh thut sau Kusana v ca triu i Gupta hin tm thy mt chic u c Quan Th m tng tr ti vin bo tng thnh ph Sac, trn thin quan cng c tng A Di , tay bt nh n mnh p y tng gi l ph i vai. im c bit ca nn ngh thut Gupta v sau Gupta, c bit trong nn ngh thut ca vng Mahrra l s xut hin ca dng thc tam tn. Dng thc ny bao gm mt c Pht ngi gia v hai v B tt ng hai bn. ti Ellora ng 6, Ajant ng 19 v 26, Nsik ng 16, 17 v 23, y l nhng ng c nhng tng mang dng thc tam tn vi mt c Pht ngi gia, v c Quan Th m ng bn tri hay bn phi ca c Pht y. iu ng tic l nhng ngi nghin cu ngh thut giai on ny khng ng nht c Pht ngi gia y l ai. Chng ti ngh rng l tng c A Di . S kin ny hon ton ph hp vi s xut hin nhng hnh tng c Quan Th m v theo m t trong phm Ph Mn ca kinh Php Hoa tm thy ti Ajant, Ellora, Kanheri. ng th ba ca Bagh vng Malva cng c loi tng tam tn ny. Vogel ng nht c Pht ngi gia vi Pht Di Lc, hai ngi ng hu vi thch v Phm thin. Nhng nh De Mall Mann, tng m Vogen ng nht vi Phm thin th l Qun Th m. Do th, c Pht gia c th l c A Di . Giai on ngh thut Pht gio hu k t th k th VIII n th k th XII chuyn t phng ty qua phng ng, t Mathura qua Bengal v Orissa. c Pht A Di trong nn ngh thut ny, ch yu l v thin Pht ca Mt gio. V ngay c hnh tng trn thin quan ca Qun Th m cng c chnh l tr thnh Mt gio. Tng Qun Th m mi mt mt Kanheri c mt th mi mt l c A Di . Tng Qun Th m Nalanda c tng A Di trn thin quan bt n chuyn php lun. Mt tng khc cng ca Nalanda li c Pht A Di bt n xc a. Tnh a dng ca nhng tng A Di ny chng t tn ngng A Di trong Mt gio pht trin mnh m vo giai on Pht gio hu k ny. Tuy th, ni chung nh hng tn ngng A Di khng mnh m lm n , ngay ti nhng vng nh Bamyan v Gandhara m nhiu nh nghin cu coi nh chic ni ca nn tn ngng y. Cho nn c mt s ngho nn v hnh tng c A Di tm thy cho n nay.
L Mnh Tht 58

b) Trung quc v Nht bn So snh vi n , hnh tng Pht A Di trong ngh thut Pht gio Trung quc v Nht bn chim mt a v u th, thm ch i khi ln t hnh tng ca tt c cc c Pht khc. Tng Pht A Di v trn giy ln u tin c k n trong bn tiu s ca Chi Tun Cao tng truyn 4. Khi Hu Vin thnh lp Lin x vo nm 402, Cao tng truyn 7 ghi ng lm l tuyn th trc mt tng A Di nhng khng ni r tng ny v hay khc. Bc qua th k th VI, vi nhng n lc xng minh Tnh gio ca m Loan, ngh thut v hnh tng Pht A Di tng bc thu ht ti nng ca nhng ngh s, cui cng t nh cao di thi ng. Da vo s tng Pht v B tt c khc danh hiu v c ghi ch ngy thng khc ti nhng ng ca nn ngh thut Long Mn, Tsukamoto thit lp nn nhng bng so snh, cho thy tn ngng A Di chim lnh u th nh th no trong nn ngh thut y qua lch s v qua s lng. Chng ti dn ra hai bng sau. Bng th nht v qu trnh khc nhng tng A Di trong lin h vi nhng tng khc Nm 500 510 520 530 540 650 660 670 680 690 700 710 720 Thch Ca 14 11 11 7 5 3 2 Di Lc 3 10 11 8 3 2 4 1 3 1 1 Di 1 6 1 11 40 26 11 15 9 6 2 Quan m 1 3 10 8 6 18 5 7 8 8 4 4

Th r rng ngh thut tng A Di ti Long Mn dn dn chim lnh u th m nh cao l vo h bn th k th by, khi Thin o thnh cng a ra thuyt chuyn nim ca mnh. V s lng, hnh tng A Di cng chim mt u th, nh c th thy trong bng sau: Tng Di Qun m Thch Ca
L Mnh Tht

C ghi nm 133 82 61
59

Khng ghi n m 89 115 33

Tng s 222 197 94

Di Lc a Tng Dc S Th Ch

49 11 3 2

13 22 12 3

62 33 15 5

Nh vy qua hai bng trn, ta thy tn ngng A Di chim lnh nh cao ca ngh thut Trung quc vo gia th k th VII tr i. Ngoi vic tc v khc tng trn v g, c tng bng ng, nung tng bng t st, ngi ngh s cn v tng trn tranh, t tng trn tng v thu tng trn la. Ngy nay phn ln nhng thnh qu ngh thut ny b thi gian hy hoi. Tuy nhin, ta c th cn c vo nhng t liu thnh vn xp thnh ba loi. Loi hnh tng c A Di v cc v B tt th. Loi th hai l nhng bc tranh v cnh Tnh . Loi th ba l cnh nhng bc tranh v c Pht v Thnh chng tip dn ngi lc lm chung. V loi hnh ngh thut tn ngng th nht th tuy c cha th tng v tranh ch mt mnh c Pht A Di gi l tng A Di nht tn song ph bin hn l loi tng gi l A Di tam tn hay A Di nh hip th, ngha l tng hay tranh c Pht A Di c hai th gi ng hai bn; hai th gi ny thng thng l Qun m pha tri v Th Ch pha phi. Dng thc tam tn ny thy ng th chn ca nn ngh thut Ajant ca n . Trung quc tng tam tn Di xa nht hin cn c khc vo nm 538 i nh ng Ngy. C s kinh in cho li th tng ny xut hin trong i A Di kinh T, V lng th thanh tnh bnh ng gic kinh 3, Qun Th m b tt th k kinh, v A Di c m thanh vng la ni kinh. Vic xp hai v th gi hai bn th Phn bn kinh Php hoa phm Ph mn ni Qun m c th bn tri hay bn phi c A Di . Li xp t khng nht nh ny c th xut pht t cch b tr ca Mt gio. Thp nht din Qun T Ti b tt tm mt ngn nim tng nghi qu Tr, A r a la la ni a l lc kinh v la ni tp kinh 2 ni bn hu t c Qun m, bn t t c Th Ch. Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh 5 ni ngc li, t c Qun m bn t tng trng cho lng thng, v c Th Ch bn hu, tng trng cho tr tu. Nhng c theo Qun v lng th kinh th c Qun Th m ng bn t cn c Th Ch bn hu, v v n l b kinh tiu chun ca Tnh gio nn li xp t va ni tr thnh ph thng. Ngoi hai v th gi Qun m v Th Ch, i khi ngi ta thay th Th Ch bng Kim Cang Th hay a Tng. Qun T Ti b tt tam th ti thng tm minh vng kinh ni v bn t c Qun T Ti, bn hu c Kim Cang Th. Php Nhin thng nhn hnh trng ha 13 ghi vic ng to tng tam tn vi Qun m v a Tng hu hai bn. Ngoi tng A Di tam tn, cn lu hnh tng A Di v nm mi hai v B tt, m thut ng Trung quc gi A Di ng thp b tt tng, A Di ng thp nh thn tng, A Di ng thp nh tn mn la hay Ng thng mn la. Tp thn chu tam bo cm thng lc Tr k chuyn ngy xa cha K u ma, Thin trc, c B tt Ng Thng i qua th gii An lc bch c A Di rng: Chng sinh Ta b nguyn sinh v Tnh , nhng v nguyn
L Mnh Tht 60

cu m khng c hnh tng Pht, do mong Pht ging h. Pht ni: "Ngi hy v trc ri sau ta s hin thn ti " B tt va v ti th tng hin gm mt Pht v nm mi v B tt ngi trn ta sen u trn cy. B tt bn ly l v li ri phn pht xa gn. Hn Minh nm mng sai s i cu php, rc c Ma ng v Trc Php Lan. Sau ngi con ca b ch sa mn ng Lm gi c mt bc tng y, mang qua t Hn v ngay ti ch. Khng bao lu li mang tng v Thin trc. T v sau tranh tng ny khng c lu truyn rng ri. Khi Ty Vn khai gio, c Minh Hin c mt bn t Cao t o Trng php s, bn v ra lu hnh khp nc. By gi c To Trng t l mt ngi gii v chuyn v loi tranh . Tc cao tng truyn 14 ghi truyn Tu Hi cha An Lc Giang thnh c tranh y t o Thuyn T Chu. Vo i ng loi tng ny rt thnh hnh, v mt s truyn qua Nht bn, m tng sao 2, Gic thin sao 7, A sa phc sao 53 v ng ma mn la s 2 c ghi v v hnh li, nhng khng bit chc chn c xut pht t tranh i ng hay qua truyn thuyt. Tranh Pht A Di cng nm mi v B tt v trn cy ny, c ngi coi l dng thc ti s ca loi tranh mang tn A Di tnh bin cng gi Ty phng tnh bin, Cc lc tnh bin, Ty phng bin tng, Cc lc bin tng, Cc lc bin mn la, Cc lc mn la, Tnh mn la hay Ty phng tnh tranh. y l mt loi tranh v cnh gii bin hin ca tnh Cc lc. n khng r loi tranh ny th no. Trung quc, Thin o c bit l ngi u tin v ra n. Vng sinh ty phng Tnh thy ng san truyn ni Thin o thu nin thiu nhn thy cnh Ty phng tnh ca Pht A Di , sau khi xut gia t mnh v ra hn ba trm bn. Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn vit: "Nu ai y theo Qun kinh v ra cnh Tnh trang nghim, ngy m qun tng c bu, th trong i hin ti, nim nim dit tr c ti tm mi c kip sinh t". Ty phng yu quyt thch nghi thng qui ca Khuy C cng vit: "Knh tin hu duyn tng gio l v cnh bin hin ci Ty phng ca Pht A Di . Nu khng v y c, th ch v mt Pht v hai B tt". Din lch t ta ch vin trn truyn do Tam Thin Thanh Hnh son c ni n chuyn mt nh s Trung quc l c Vin tng cho Vin Trn mt bc Cc lc tnh bin, di hai trng bn thc, rng mt trng nm thc, l mt trong bn trm bc bng gm thu ca hong hu Tc Thin. Kim ngn n ha tnh bin tng tn ca L Bch trong Lc bang vn loi 2 k chuyn Tn phu nhn qun Phng dc v v vong phu l Vi Cng, dng nc mu vng bc v bin tng Ty phng tnh . Lch i danh ha k ca Trng Ngn Vin ghi cha An quc hin cn bc ha Ty phng bin ca Ng o T vch ty i Pht in, cn tiu Pht in cha Vn hoa c bc Tnh bin ca Triu V oan. Ha ty phng tranh k trong Bch th vn tp 71 k chuyn Bch C D b tin bng ba vn, sai th l Tn Knh, da theo hai kinh A Di v V lng th, v thnh mt b Ty phng th gii. ng cn thu tranh Ty phng na, nh T ty phng tranh tn chp trong quyn 70 ghi li. Du dng tp tr tc tp 5 ca on Thnh Thc, c mt on v cha ca Triu Cnh Cng phng Thng Lc chp: "Di hnh lang pha ty ca Tam Giai Vin, Phm Trng Th v cnh Ty phng bin v Thp lc i s, trong ao bu rt l tuyt diu, nhn k thy ngi v nc nh ni hn trn vch". n i Tng cng vi s pht trin mnh m vi Lin
L Mnh Tht 61

x nim Pht, vic v Tnh bin cng thnh hnh. Qun kinh cu phm hu t ca Nguyn Chiu trong Lc bang vn loi 2 ghi vic Dt thng nhn C T sai th v Cu phm tng. Php Nhin thng nhn truyn k 2 ni Trng Nguyn vo nc Tng thnh c Qun kinh mn la em v. Gn y, ngi ta tm thy n Hong mt s hnh v A Di tnh bin, c coi l di phm ca i ng Tng. Bn cnh nhng hnh v v th gii Cc lc, cn c nhng bc tranh v cnh n rc nhng ngi nim Pht ca c Pht A Di lc h lm chung. Th ti ny chia lm nhiu loi ty theo s lng ngi i n rc. Nu ch mt mnh c Pht A Di n n th gi l A Di Pht nht tn lai nghinh . Loi hnh v ny khng thy lu hnh Trung quc. Nu c thm hai v B tt Qun m v Th Ch th bc tranh c gi l A Di tam tn lai nghinh . Loi tranh v ny khng thy cp trong cc sch v Trung quc. Nhng gn y mt ngi thm him Nga l Kozloff tm thy tnh Cam Tc mt bc tranh loi ny v trn vi c nhiu mu sc thc hin vo khong cui i Tng u i Nguyn. Bc tranh c hnh c Pht A Di bt n tip dn, trc mt l Qun m v Th Ch ang nng mt i sen ln, cng ci my i xung. Bn gc tri bc tranh v mt ngi ang ng di mt gc cy gi kh, chp tay trng ln, v mt lung ho quang t bch ho ca c Pht chiu xung ngi y. Nu c hai mi lm v B tt n rc, th tranh v c gi l A Di nh thp ng B tt lai nghinh , cng gi l Nghinh tip mn la hay Thnh chng lai nghinh . S lng hai mi lm v B tt ny xut hin trong Thp vng sinh A Di Pht quc kinh m An lc tp ca o Xc v Vng sinh l tn k cng nh Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn u c dn ra v coi nh nhng v thnh ng h nhng ngi nim Pht. Loi tranh ny do th c th xut hin Trung quc, nhng ngy nay hin cha tm thy du vt. Cui cng, nu ch c nhng v thnh chng i n rc th gi l thnh chng lai nghinh . Loi tranh ny cng khng c nhng sch v v ha nh ha kin vn ch, Tuyn ha ha ph v.v... cp ti. Nhng nhng pht hin n Hong gn y cho thy trn vch ti ng Thin Pht c tranh v mt v B tt tay phi cm mt l hng, tay tri cm mt hoa sen c gn trng phan, bn sau c mt ngi n b i theo, v gi l Dn l B tt . T Dn l B tt ny, tuy khng tm thy trong kinh, nhng cng in hnh cho mt loi tranh thnh chng lai nghinh. T i Nguyn, Minh v Thanh tr v sau, d tn ngng Tnh gio v A Di vn tip tc pht trin, nhng kt hp cht ch vi cc hc phi khc, c bit vi Thin tn, nn nn ngh thut lin h n bn thn ca c Pht A Di khng c nhng sng to c sc. c) Nht Bn: Theo Thin quang t duyn khi th bc tng A Di u tin Nht bn l do vua Thnh Minh nc Bch t gi cho Khm Minh thin hong nc Nht bn vo nm 522 nh mt qu biu. y l loi tng tam tn gi l A Di nht quang tam tn Pht, gm c Pht A Di v hai v B tt Qun m v Th Ch ng hu. V tng th cha Thin quang nn cn gi
L Mnh Tht 62

l Thin quang t Nh Lai. Tng c c im l ho quang sau lng c Pht v hai v B tt c hnh chic thuyn. Sau ny, khi phong tro tn ngng Tnh gio pht trin mnh, c bit l khi ng Nguyn o trng (966-1027) dng A Di ng, V Lng Th vin v Cu th Pht ng ti cha Php Thng. Tng A Di tam tn cha Thin quang tr thnh mu mc cho nhng bc tng A Di hon thnh vo thi . Ngoi loi tng A Di tam tn va ni, c loi tng A Di cu th. y l tng chn c Pht A Di xut hin trc chn loi ngi c vng sinh v th gii Cc Lc. S khc nhau gia chn c Pht A Di ny nm hon ton hnh dng nhng ngn tay l theo nhng n kh m Ngi din t. tng sao 2 ni loi tng A Di cu phm ny xut pht t A Di cu phm mn la do Tu Vn mang t Trung quc v. Cn c Qung long t lai do k th trong khong Thin bnh (729-748), Hin Chng bit n loi tng cu th ny. Hin nay cha Tnh lu ly Kyoto cn gi mt bc tng ni l tc t nm 1047. V loi tranh m t cnh gii Tnh thng gi l A Di tnh bin, Nht bn c mt lch s tng i l lu di. Bc bch ha xa nht nm ti Kim ng cha Php long ch m t tng A Di tam tn cng ch thin cng nhng ngi vng sinh trong ao bu. Ch t duyn khi tp t ty phng Tnh bin hon thnh vo nm 761 bn trong thp nm tng cha Hng phc, th gm c mt pho Di , hai mi hai B tt hu hai bn, mi con chim loi, bn cy hoa v mt l la. Nhng ni ting nht l cnh v ca ng ma mn la, cng gi l Qun kinh mn la hoc Ngu ty mn la. ng ma mn la duyn khi ni bc tng ny c hon thnh vo nm 763. V tri qua mt thi gian di b sa cha v ct xn nn hin nay khng th xc nh c n l bc tranh v hay thu. B cc ca tranh ny chia lm hai phn. Phn ngoi gi l ngoi trn v mi su li qun tng ca Qun kinh, nm l do dn n vic ging kinh y v chn hng ngi c vng sinh. Phn trong hay ni trn v tng A Di tam tn, cc v B tt, tri, ngi, cc bu, ao bu, cy bu gm ht thy mi hi. Chng Khng trong ng ma mn la ch k 10 m c trong mn la ny nm trm chn mi chn hnh ca ngi, sc vt, phm, thnh. Trong cc bc tnh bin ca Nht bn, ng ma mn la c coi l tc phm hon chnh v tinh t nht. Cho nn, sau khi n xut hin, hai tnh bin khc tip chn nhau ra i. Th nht l Tr quang mn la. N mang tn ny bi do Tr Quang cha Nguyn hng v ra. Tr Quang mt trong khong 770-780, nh th khng sng cch xa tc gi ng ma mn la bao nhiu. Nht bn vng sinh cc lc k k chuyn Tr Quang nm mng thy Pht hin ra mt cnh tiu tnh , khi tnh dy nh th v li. Tr quang mn la hip tn ca Qun Trit m t mn la ny gm c mt c Pht, bn v ha Pht, ba mi hai B tt, hai t kheo, tm ng t v su con chim. Nh vy, so vi ng ma mn la, quan nim v b cc ca mn la ny rt thu hp, ng vi danh ngha tiu tnh m thi. Ngy nay, c nhiu bn ca mn la ny m ta khng th phn bit c bn no c tnh nguyn s nht.

L Mnh Tht

63

Hn hai trm nm sau Tr Quang, Thanh Hi (? -1017) cha Siu Thng, trn ng i tm mt bn ng ma mn la cho vic nim Pht hng ngy, ng gp mt c gi ru tc bc ph. Trong mt m c v xong bn v cnh gii Tnh m sau ny c bit tn Thanh hi mn la hay Siu thng t mn la. B cc ca bn v ny chia lm hai phn. Phn ni trn gm su hi, tc tng A Di tam tn, tri, t, cy, ao v lu gc. V ngoi trn, th v mi su ta sen hai pha trn di, mi pha ba ta, hai bn phi tri, mi bn nm ta, biu trng cho mi su php qun ca Qun v lng th Pht kinh. V qui m, n khng th snh vi ng ma mn la, nhng hn xa Tr quang mn la. Nu ch m Pht v B tt, th tr c A Di ra, cn n chn mi chn v, y l cha k nhiu ng t, cy v chim na. Trn y l ba bc A Di tnh bin ni ting ca Nht bn. Ngoi nhng bc v v cnh gii Tnh ny cn c nhng bc v din t cnh nghinh tip nhng ngi sp lm chung ca Pht A Di . Loi hnh v ny gi l lai nghinh , pht trin rt phong ph Nht bn v thng c chia ra nhiu dng khc nhau. 1/ A Di nht tn lai nghinh : Hnh v c Pht A Di mt mnh i nghinh tip ngi sp lm chung. Bc tranh ca cha Bo nham Omi, hin tng tr ti ng kinh tht bo vt qun. N c v trong thi i Khim thng (1192-1333) din t c A Di ci my trong mt bu tri xanh bic, mnh ta sc vng sng. 2/ A Di tam tn lai nghinh : Loi tranh ny xut hin di nhiu dng thc, v ty theo tng dng thc y m c nhng tn khc nhau. Dng thc xa nht l cha Php hoa Nara, m t c Pht A Di v hai v B tt Quan m v Th Ch u ngi, ring c Th Ch c cm thm chic bo ci. Dng thc ny gi l A Di tam tn lai nghinh , ra i vo nhng nm u ca thi k ng nguyn (1226-1252). Dng thc th hai, Tu tm vin nguyn tn tng hnh tht ni ngi ta gi n l Sn vit A Di tam tn lai nghinh , m t c A Di v hai v B tt Quan m v Th Ch ci my ging h tip dn. Bn v hin cn c tng tr nhng cha Thin lm v Kim gii quang minh Kyoto, thuc v giai on ngh thut Khim thng. 3/ A Di t tn lai nghinh . Hnh v trn vi ca cha Php lm Kyoto, v gia mt ta sen ln c c A Di ng, pha di bn trc c ba v B tt qu trn ba ta sen, y l a Tng, Th Ch v Qun m. 4/ A Di cu phm lai nghinh . Cng gi Cu phm lai nghinh . Hnh v ny xut hin trong ng ma mn la. Nhng bn v hin cn truyn l trn vch Phng hong ng Uji, m t chnh gia l hnh thng phm thng sinh, bn hu l thng phm trung sinh, bn t l thng phm h sinh. Tm bn hu l trung phm thng sinh v trung phm trung sinh, tm bn t l h phm thng sinh v h phm trung sinh. Bc v ny ra i vo nm 1053 nn b h nt nhiu. S phn bit chn c A Di ny bng kh n, m Gic
L Mnh Tht 64

Thin Sao ni ti, khng thy xut hin ni y. Cc c A Di trong Cu phm lai nghinh ny ch bt mt n duy nht l n th v y. 5/ A Di nh thp ng B tt lai nghinh . Cng gi l Cc lc nghinh tip mn la hay Thnh chng lai nghinh . Hu thp di vng sinh truyn Tr chp ngun gc xut pht t Nguyn Tn. y l dng thc ph bin nht ca hnh v lai nghinh. Bn v vin Tri n Kyoto th gi l To lai nghinh , bn cha Ty Gio ti Omi th gi Tn vn lai nghinh . Bn cha Th nguyt ti Kyoto, cha Tng thng ti Tokyo th gi Hon lai nghinh , vi ngha rc ngi lm chung tr v qu hng Cc Lc. Cha Vn bin Awa c Thch Ca tam tn A Di thp ng B tt lai nghinh , gia v hnh c A Di , bn tri l hnh hai mi lm v B tt, bn phi v c Thch Ca vi hai v th gi. Cha Quan m Sanuki cng c dng thc ny nhng chia lm hai loi trn di, phn trn v tng A Di tam tn lai nghinh, phn di v hnh Thch Ca tam tn pht khin. C s kinh in cho loi hnh ny l thuyt nh tn khin nghinh ca Thin o trong Qun v lng th Pht kinh s. Thuyt nh tn khin nghinh mun ni c Thch Ca sai i ra khi th gii Ta b, v c A Di rc v ci Cc Lc. Nhng hnh v tng B tt trn, c cha th chung vi cc v B tt khc, nhng c cha ch th ring mt hnh tng m thi. Loi cha th hai ny Nht bn c gi bng nhiu tn nh A Di tam mui ng, thng hnh tam mui ng, A Di ng, bn ng, hay l ng ng. Ngi u tin dng ln loi kin trc y l Ti Trng (767-822), mt hc gi thuc hc phi Thin Thai mun thc hnh nim Pht tam mui. d) Vit Nam: nc ta, tn ngng A Di , tuy c lch s lu di v n su vo sinh hot ca qun chng, nhng v mt ngh thut khng li nhiu tc phm. Tnh trng ny khng c ngha dn tc ta khng sng to ra nhiu hnh tng ngh thut lin h Pht A Di . Tri li, theo chng ti ngh, c th c nhiu sng tc phm loi ra i, song khng chu ni sc ph hy tn bo ca thin tai v dch ha. C s suy ngh nh th xut pht t hai ngun. Th nht l ngun sinh hot thc tin ca qun chng. Khng nhng trong cc tc phm vn hc v kch ngh thng nhc n danh hiu Pht A Di nh mt cu cho hi, m ngay c trong i sng nhn dn ta dng danh hiu y cho hi nhau. Tt nhin, dng danh hiu y cho hi, nhn dn ta mun cu mong cho ngi c cho hi c c nhng phm cht m danh hiu y m ch, tc s sng sut v sng lu khng th k xit. nh hng trn i sng thc t mt du n su nh th th khng th khng phn nh trong i sng ngh thut. Ngun th hai l nhng t liu thnh vn, tuy t i, nhng xc nh trong lch s c nhng thi k mt s cha Vit nam ch th tng Pht A Di m thi. y l trng hp cha Vin quang ca thin s Gic Hi i L, am An dng ca thin s Tnh Thin Nht nh i Nguyn v cha Ty thin ca ha thng Tm Tnh.
L Mnh Tht 65

Du vy, ton b nhng g cn li lin h n nn ngh thut A Di nc ta thi L l mt pho tng c hon thnh vo nm 1057 ti cha Vn phc trn ni Pht tch tnh H bc. Tng cao 1m87, nu k c b th cao 2m77, ngi kit gi trn mt ta sen, hai tay bt nh n, mnh mc chic o ca sa h ngc, ph ln hai vai v i chn, trn hai vai cn ph mt tm qung m ng vin l t b vai xung cnh tay. Khun mt c Pht ny c bit Vit nam, vi i mt nhn xung, chic mi thng, cao va m thanh, vi ci ming hi mm ci, hai tai di, u c nhc k vi tc xoy trn. im c bit ca pho tng ny lm n khc hn cc pho tng nhng ni khc l n khng c tng bch ho. y l mt qu tng, m cc kinh in Tnh gio c bit kt lin vi Pht A Di . Ch mt im ny thi cng ni ln phng thc tip thu Pht gio ca dn tc ta. Chnh khun mt ny gi nhng cm tng khc nhau t nhng ngi chim ngng. C ngi ni, "i mi Di y n, nng nn cuc sng, nhng khun mt Pht th vn c ci lnh lng ca tr tu! Sc mnh du mt kia mi tht l ci ta i tm hnh tng, trong th thng bng c in gia l tr v tnh cm". C ngi ngh, "Mc d y l mt tc phm tn gio, nhng gn nh khng c v g l thn b, ngc li cht thc c mt khng nhng ch c v p hnh dng ca mt ngi n b th tc m cn ting ni ni tm su sc". Du vi nhng cm tng khc nhau, ngi ta c th ni, pho tng A Di ny "c t cch i din cho mt nn ngh thut ln, nn ngh thut Pht gio thi L". V iu ny khng phi l hon ton khng c l khi ta nh rng A Di l tng trng cho tnh v hn, v hn trong thi gian (V Lng Th) v v hn trong khng gian (V Lng Quang). N th hin c sc sng ca mt dn tc ang vn ln ci v hn . M nhng thnh tu ca dn tc ta thi L qu din t c sc sng ang vn ln y. Chnh v mang trong mnh nhng ngha to ln nh th nn qua thc nghim lch s, n ni ln c " chn ca mt phong cch", nh c ngi gi. Bng b cc tng qut kh cao, n pht trin c khng nhng tnh v hn ca c Pht, m cn ca chnh tm hn ngi sng tc pho tng. Tuy kh to ln, nhng ng nt li c mt v thanh t du dng "lm cho thn th nh ko di ra mng i trong khi nhng hnh khi vn cng y v ng nt th trn trn, thanh mnh". Khng nghi ng g na, y l mt th hin ca nhng thnh tu ngh thut thi L, ca mt bt php c qu trnh tm ti v rn luyn. C ngi t hi v sao c c mt thnh tu nh pho tng A Di y sau mt nghn nm cch khong ca nn ngh thut ng sn? Tt nhin khng th c mt s cch khong lu di nh th. Vn l chng ta phi xp t li nhng di vt ngh thut hin tm c theo mt th t thi gian tng i chnh xc hn. Th d, nhng b tm thy cha Vn phc, trc y thng gn vo nn ngh thut thi L, th by gi c th tr li cho nn ngh thut Tin sn vo nhng th k th nm th su vi s ra i ca nc Vn xun ca L Nam . Bc qua thi Trn, ta hin c hai di vt. Th nht l mt ta cu phm tm thy ti cha Ninh phc lng Bt thp tnh H bc. Ta cu phm ny c t trong mt ta in cng tn gm c chn tng, mi tng c tm mt. Tm mt ca bn tng di u c nhng bc chm hnh ni tng trng cho cnh gii Cc lc ca c A Di . Nhng cnh ny gm nhng g th ngi nghin cu n l Bezacher khng t r, v bc nh ng ta cng b li khng r rng,
L Mnh Tht 66

nn chng ti khng th bn g thm. Nm tng cn li c nhng mt chm g th cng khng thy ni. Ch ghi nh ca tng th chn c bn c Pht ng ng trn. C s kinh in cho ta cu phm ny ng nhin l thuyt cu phm vng sinh ca Qun v lng th Pht kinh v V lng th kinh. Ta ny c tc bng g, tng truyn l ca Huyn Quang. T gia thc lc xc nhn iu ny. Nhng khng bit ta hin tn ti cha Ninh phc y phi chng truyn t Huyn Quang, bi v theo Kin tnh thnh Pht, vo cui th k th XVII, Chn Nguyn c lm ba ta cu phm cha Qunh lm, Hoa yn v Linh ng. V hin nay cha Phu man thuc tnh H bc, Bezacier ni "c mt ta cu phm cng mt dng v c, nhng t p hn ta cu phm ca cha Ninh Phc v c nhng trang tr khc". Nh th d hin khng bit ba ta cu phm ca Chn Nguyn th no, s hin din ca ta cu phm Phu man chng t loi hnh ta ny tng i ph bin cc cha nc ta. Di vt th hai l hnh tng A Di tam tn tc trn dim bia cha Sng khnh x o c huyn V xuyn tnh H tuyn. Cha by gi khng cn na, nhng chic bia ang ng sng sng trn i. N c dng vo nm 1367, "im c o khc bit tt c nhng tm bia i Trn bit, chnh phn trn bia, bn trong ng dim hnh cnh cung. l ba , vi b cc hai con rng i xng, chnh gia l hnh Pht A Di ng trn ta sen hai tng cnh, hai t ng chu hai bn". ng nt v dng iu ca hnh A Di tam tn ny nh th no th khng c m t bi ngi nghin cu, v chng ti khng c mt bc nh ca dim bia ny nn khng th bn g hn. Qua thi Mc v L trung hng th tng A Di nht tn cng nh ta cu phm hin cn kh nhiu nhng cha c ai nghin cu. Tnh trng ngh thut Pht gio i Nguyn cng th. Do ta hin cha c nhng kt lun vng chi v nn ... (thiu mt on) Qua i L s, hai pho tng Tam th hin c bo tn trn nn c hoang tn ca cha Ngc khm H bc, m ngi ta ng nht l tng A Di v tng Thch Ca. Tng tc bng , c cng mt kch thc. Thn tng cao 1m50, ngi trn mt i sen ba nc, tht gia cao 1m20. Dng ngi trm mc vi mnh ca sa rng ph trn i vai, c nhng ng nt va tinh t chc khe, th hin s tha k phong cch ngh thut iu khc L Trn, va n s m h biu trng cho phong cch iu khc ngh thut dn gian xut hin mt cch ni bt trong nn ngh thut thi L s v Mc. Chnh nhng ng nt ny gip qui nh nin i ca hai pho tng l thuc vo nn ngh thut Pht gio thi L s. Nu Pht gio thi L s l mt k tha v pht trin mi ca Pht gio thi Trn, th pho tng A Di cha Ngc khm y cng th. Mt mt n vn gi v tr trong h thng loi tng tam th bt ngun t nn ngh thut Pht gio thi Trn, mt khc n tip thu v ng ha nhng yu t dn gian, t y tr i loi hnh tng tam th ny m trong tng Pht A Di l mt b phn s tr thnh loi hnh tng mu mc c tn tr trong cc ngi cha dng vo thi Mc v L trung hng. Cng c th ni tng A Di trong loi tng tam th va nu xc nh b mt ngh thut hnh tng A Di thi Mc v L trung hng v mt phn no chi phi ngh thut hnh tng A Di thi Nguyn.
L Mnh Tht 67

Nu loi hnh tng tam th ny thnh hnh trong nn ngh thut Pht gio thi L trung hng v Nguyn ti min Bc v Trung b, th ti Nam b mt tnh hnh ngc li xy ra. Cc cha ti min y hu ht u th h thng tng A Di tam tn v A Di a ng tn. T nhng cha dng xa nht hin bit nh Gic lm, Phc tng cho n nhng cha mi ct gn y nh Gic hong Hc mn, Qun t Pht ng Long xuyn v.v... chnh in lun lun th tng A Di tam tn. Thm ch c cha ch th tng A Di nht tn nh trng hp Gic vin. Tng A Di ng tn, tc Pht A Di v cc v B tt Quan m, Th Ch, Vn Th v Ph Hin thng c tn tr di ba dng. Dng th nht, gm nhng pho tng c lp xp thnh mt hng nh trng hp pho A Di ng tn th ti chnh in cha Gic lm. Dng th hai, l nhng bc tng chm ni trn nhng tm g, thng gi theo danh t chuyn mn l sng bi, thy th ti cha Gic hi. Dng th ba, l mt kt hp ca sng bi v tng, trong tng A Di l mt pho tng c lp, tch ri khi bn hnh ca bn v B tt chm theo li sng bi, m ta gp th cha Hu nghim, Th c. Nh th, loi hnh tng tam th xut hin t thi Trn v L s tng bc chim n v tr u th trong cc cha dng di thi Mc, L trung hng v Nguyn ti min Bc v Trung b. Ta c nhng in hnh nh tng tam th cha Ninh phc ti Bt thp H bc, cha Vn phc Pht tch cng thuc H bc, cha Thin m, cha Quc n Hu, cha Thp thp Bnh nh. Trong khi ti min Nam, loi hnh tng tam th y nht lot c thay th bi tng A Di tam tn v A Di nht tn. y ng nhin l mt biu hin ca vai tr ni bt ca tn ngng A Di ti min y. M tn ngng A Di c c vai tr ni bt ny, mt phn no ni ln lng kht khao v hn ca nhn dn ta mun thc hin mt ci g v i ti vng t mi khai hoang. c Pht A Di y khng cn tng trng cho qu kh d mt qu kh huy hong, m n gin ch biu trng cho ci tnh v hn, tnh thnh tu tuyt i ca mt cng trnh. Cho nn, khng phi v tn ngng A Di pht trin rng ri ti Nam b d y l mt s kin c tht qua nhng cng trnh ca Ton Nht v on Linh Huyn, m chnh v nim kht khao v ci v hn trn nhng mnh t va c khai hoang, quyt nh s hnh thnh ca nn ngh thut tn ngng A Di ti Nam b. Khuynh hng vn v ci v hn ny, bn thn Minh Mng mt phn no cm thy. V th, khi cho dng thp iu ng Ty vn, gm ba tng, th tng trn ht c ch th l th Trung Thin iu Ng Thch Ca Mu Ni Pht v Ty Thin Cc Lc Php Vng, nh Hm long sn ch 2/1 ghi. ) Ty Tng: Ngh thut tn ngng A Di Ty tng ch yu thuc v Mt gio, do y khng phi l ni bn ti. Tuy nhin, v c mt s phn bit gia tng A Di trong t cch ca Pht V Lng Th v A di trong t cch ca Pht V Lng Quang, nn phi ghi li mt vi im chnh. Nh A Di trong t cch Pht V Lng Th lun lun ngi kit gi tay bt nh n trn c gi mt bnh cam l (tse bum) u i vng min, mnh mc php y ca
L Mnh Tht 68

mt v B tt v mang chu ngc anh lc. A Di trong t cch V Lng Quang, u thng khng c vng min, mnh p o ca sa, tay gi ly bnh bt. y l nhng chi tit khc nhau. Xem thm Yabuki Keiki, Amida Butsu no kenkyu (Tokyo, 1911); Mochizuki Shinko, Jdoky no gigen oyobi hattatsu (Tokyo, 1931); Fujita, Kotatsu, Amidabutsu no gengo (IBK 13/2 (1965) 458-469); Fujita, Kotatsu, Oenshi jd shis no kenkyu (Tokyo, 1973); Wogihara Unrai, Wogihara Unrai bunshi (Tokyo, 1939); Mizuno Seishi v Tarashiro Toshio, Rymon sekkutsu no kenkyu (Tokyo, 1941); Shibata Tru, Muryjyky jnikbutsu no tsuite (IBK 30/2 (1967) 646-654); Hirakawa Akira, Amidabutsu no kyten to butto (IBK 18/2 (1966) 787-800); Waddell, L.A., Amityus or Aparimityus (Tibetan) ERE, I (1908) 386; Pelliot, P. Les influences iraniennes en Asie Centrale et en Extrme-Orient, Revue dhistoire et Littrature Religieuses III/1 (1912) 25; Beal, S., Brief Prefactory Rmarks to the Translation of the Amitabha Stra from Chinese, JRAS, N.S., II (1866) 136-44; Edkins, J., Paradise of the Western Heaven, China Review XVII (1888-9) 175-6; Weller F., Tausend Buddhanamen des Bhadrakalpa (Leipzig 1928); Bahadur, A. v Vogel, J.F., The Bagh Caves in the Gwalior State (London, 1927); De Mallmann, M.T., Introduction l'etude d'Avalokitesvara (Paris, 1948); Vin Ngh Thut, M Thut i L (H ni, 1973); M Thut Thi Trn (H ni, 1977); M Thut Thi L S (H ni, 1978); Rvertgat, B., Le Bouddhisme traditionel au Sud-Vitnam (Paris, 1974).

A DI (MT GIO) ( )
Tn ca mt trong nm v Pht thin (dhynibuddha), v tr pha ty, b ch b Lin hoa, biu hin phng tin tr ca Pht, nhn cch ca tr diu qun st, trong nm i l nhn cch ca gi theo truyn tha ca Bt Khng, hay ca nc theo truyn tha ca Thin V y. 1/ CC DANH HIU CA PHT A DI A sa phc sao 53 chp tn Phn ca Pht A Di Thai tng gii l rymitbhyatathgata (Hn: Thnh V Lng Quang Nh Lai, Tng: Debshin gegs pa phags pa hod dpag med), v trong Kim cang gii l Lokevararjatathgata (Hn: Th T Ti Vng Nh Lai, Tng: De bshin gegs pa jig rten dba phyug rgyal po), Arymitbhyatathgata, ng ra phi chp Arymitbhtathgata. C hai v Nh Lai y u c mt hiu l Thanh Tnh Kim Cang. Mt hiu ny, Thai tng kim cang gio php danh hiu, theo vn bn truyn tha ca cha Thanh long, xc nh l hiu ca Nh Lai V Lng Th: "Phng ty, V Lng Th Nh Lai, hiu Thanh Tnh Kim Cang". Gic thin sao 6 li ghi thm mt hiu Thanh Tnh Kim
L Mnh Tht 69

A Di (Mt Gio)

Cang y l chung cho c Thai tng gii ln Kim cang gii. Nh th, Thnh V Lng Quang Nh Lai v Th T Ti Vng Nh Lai l hai tn khc nhau ca c Pht A Di . Ngoi hai tn va k, A sa phc sao 53 cn lit k thm mt s tn khc xut hin ri rc trong cc kinh in mt gio nh V Lng Th, V Lng Quang, Qun T Ti Nh Lai, Quan m Nh Lai v Cam L Vng Nh Lai. a/ V Lng Th v V Lng Quang y l cp danh hiu c coi nh biu l hai c tnh ni bt ca c Pht A Di (TBPV I 397). V Lng Th l danh hiu ph thng s dng cho c hai h thng Mt gio, c bit trong h thng Thai tng gii. Ngay c trong h thng Kim cang gii d danh hiu ch yu l Qun T Ti Vng Nh Lai, nhng thng vn x dng danh hiu V Lng Th nh tn ca mt trong nm v Pht thin. Th d, Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh (thng gi tt l Kim cang nh kinh), khi ni n s xut sinh ca bn v Tr Pht (jnabuddha) th dng tn Qun T Ti Vng Nh Lai, nhng khi ni n s b tr bn v Tr Pht y trong mn la, li dng danh hiu V Lng Th. Kim cang nh du gi lc thut tam thp tht tn tm yu cng th. Trong khi lit k tn cc v Tr Pht th n dng danh hiu Php Tng Qun T Ti Vng Nh Lai, nhng khi dn gii th t tu qun th li ni: "Th n, l c A Di phng Ty". Nht thit Nh Lai kim cang tam nghip ti thng b mt i gio vng kinh, tng ng vi B mt tp hi ca Phn bn (Guhyasamjatantra), tuy thuc h thng Kim cang gii, cng ni n tn V Lng Th, trong khi Th T Ti Vng Nh Lai li c coi nh mt i minh ch (Lokevaramahvidydhipati). Trong h thng Thai tng gii, ngoi danh hiu V Lng Th ch cho v Tr Pht phng Ty ca vin trung i tm cnh, khng cn thy ni n mt danh hiu no khc. S kin ny c th thy mt cch d dng trong i nht kinh, tc phm l lun c bn ca h thng Thai tng gii. V ngha ca tn V Lng Th, i nht kinh s 4 gii thch: "Th n, phng ty qun tng Pht V Lng Th. y l phng tin tr ca Nh Lai. Bi v chng sinh gii v tn, nn phng tin i bi ca ch Pht cng v cng, do gi l V Lng Th". V Lng Th nh vy biu hiu cho ngha v th v chung ca phng tin tr ca Pht. l li gii thch v Thai tng gii. Trong Kim cang gii, Nht thit Nh Lai kim cang tam nghip ti thng b mt i gio vng kinh 1 cho rng V Lng Th l biu hin ca b tm bt sinh, m trong php v sinh , khng c s hu, khng c s sinh khi, bnh ng nh h khng (b tm gi tc v sinh php, phi tnh phi v tnh, nh h khng c tng ng nhi tr). Phn bn B mt tp hi (Gs. 9.) c:
L Mnh Tht 70

A Di (Mt Gio)

...

bodhicitta udjahra: anutpanneu dharmeu na bhvo na ca bhvan / kapadayogena iti bhva pragyate //

Nu gii thch theo quan im Duy thc th lp trng trn c ngha rng thc sau khi c chuyn y thnh tr diu qun st vi tnh cht v phn bit, tc n qun st tt c mi hin tng trong t tnh bnh ng ca chng. y cng l ch trng ca Kim cang nh du gi tam thp tht tn xut sinh ngha: "Do tr diu qun st nn mi c php bnh ng hin thn ng gic (tc t thn chng ng), tc c A Di Nh Lai phng ty". Kim cang nh du gi lc thut tam thp tht tn tm yu ni: "A Di Nh Lai biu hiu cho tr tam ma a ca ht thy cc Nh Lai, do bi khi va mi pht tm, c th chuyn php lun, bin v ngn thuyt, l khng b bn, thuc v ng b. Li c kh nng khin cho chng sinh thng minh, li tr, nn thuc v php b, tc tr diu qun st vy". Ch Pht cnh gii nhip chn tht kinh Tr. tng hp quan im ca hai b Mt gio v ra mt gii thch tng i kh r rng. N vit: "Phng ty Nh Lai V Lng Th c th ban cho hnh gi i lc tam mui. V nh h khng mi phng v lng v tn, cng nh chng sinh l v lng v tn, cng nh phin no l v lng v tn, nh vy th i lc tam mui ca hnh gi du gi cng li v lng v tn". Kt lin c Pht V Lng Th vi i lc tam mui ng nhin phn nh t tng tt c tham i u thanh tnh (sarvargaviuddhit) ca Kim cang nh du gi l th bt nh kinh v i lc kim cang bt khng chn tht tam ma da kinh: "By gi Th Tn T Tnh Thanh Tnh Nh Lai li cng b L th bt nh tn Nht thit php bnh ng qun t ti tr n: Trong th gian tt c tham i u thanh tnh nn sn cng thanh tnh, trong th gian tt c u trc u thanh tnh nn sn cng thanh tnh, trong th gian tt c u trc u thanh tnh nn tt c ti u thanh tnh, trong th gian tt c php u thanh tnh nn tt c chng sinh u thanh tnh, trong th gian tt c tr u thanh tnh nn bt nh ba la mt a thanh tnh" (Adhp. 91: Atha bhagavn svabhvasuddhas tathgata punar apda sarvadharmasamathvalokitevara jnamudra nma prajparmitnaya dea- ym sa sarvargaviuddhit loke dvesavisuddhi tyai savartate / sarvamalaviuddhit loke sarvappaviuddhityai savartate / sarva- dharmvi uddhit loke sarvasattvaviuddhityai savartate / sarvajnaviuddhit loke praj paramitviuddhyai savartate iti //). i lc bt khng chn tht tam mui da kinh, Bt nh ba la mt a l th thch H. thng gi tt l L th thch ca Bt Khng gii thch T Tnh Thanh Tnh Nh Lai "l tn khc ca Qun T Ti Vng Nh Lai, th v Pht tn l V Lng Th Nh Lai". Gii thch ny mt mt soi sng cho vn mt hiu Thanh Tnh Kim Cang ca V Lng Th, v
L Mnh Tht 71

A Di (Mt Gio)

V Lng Th l biu hiu cho php tnh bnh ng ca L th bt nh vi ngha rng tt c cc php, tham i, sn, u trc v ti thy u thanh tnh. Mt hiu y dng chung cho c Thai tng gii ln Kim cang gii, cn ring trong Kim cang gii th c thm hai mt hiu khc l i Bi Kim Cang (Mahkarunavajra) v Th Mng Kim Cang (yurvajra), nh Gic thin sao 6 ghi. Mt khc, gii thch trn xc nh T Tnh Thanh Tnh Nh Lai l V Lng Th, do th xc nh kh nng ban pht i lc tam mui. Nh vy, V Lng Th cng vi ba v Tr Pht kia, biu hin cho th dng thn (sambhogakya) i vi t tnh thn l i Nht Nh Lai. Lc thut kim cang nh du gi phn bit thnh v tu chng php mn ni php thn T L Gi Na Pht c hai thn th dng, tc t th dng v tha th dng. T th dng l s chng c bn tr ni ni tm. hin thn tha th dng cho cc B tt vin mn mi a, t bn tr xut sinh bn v Tr Pht. Kim cang nh du gi tam thp tht tn l qui nh r thn th dng tr tu chnh l Pht A Di . Qua cc trch dn trn, d V Lng Th c cho l tn hiu ch yu ca i Nht Kinh, nhng li c bn ci mt cch rng ri trong cc kinh in thuc h thng Kim cang gii. im thng nht gia c hai h thng mt gio l v tr phng Ty ca c Pht y. Do vy, V Lng Th thc s l tn ph thng nht, khi cp ti tn hiu ca v Tr Pht phng Ty. Tn V Lng Quang t khi c nhc n, v thng dng thay cho tn hiu ph thng V Lng Th trong Nht t Pht nh lun vng kinh 4: "... ha c V Lng Quang Nh Lai phng ty". Trong cc kinh in khc, c hai tn u c dng n cng mt lc, tuy V Lng Th vn chim u th. Chng hn, Kim cang nh thng s du gi kinh trung lc xut i lc kim cang tt a nim tng nghi qu khi m t phng cch qun tng th dng tn V Lng Th, cn khi ch dn kh n th s dng tn V Lng Quang. Li s dng hai tn nh th, mt ch cho tn hiu v mt m t chc nng, cng c tm thy trong B mt tp hi (Gs. 2) v Nht thit Nh Lai kim cang tam nghip ti thng b mt i gio vng kinh. y, bn tn th c gi l V Lng Th (Amityus), cn tam ma a php th c gi l V lng cng c kim cang quang minh ct tng (Gs. 37: Amitaguavajraprabhsr), hay tam ma a m Pht V Lng Th nhp vo, trc khi tuyn b cc php t tnh thanh tnh, th c gi l Nht thit Nh Lai x thnh dim quang kim cang (Gs. 9: Sarvatathgatajnrcihpradpavajra). Quang minh (prabhs) hay dim quang (arcipradpa) u l nhng m t chc nng ca V Lng Quang. Chc nng l kh nng xem xt bnh ng sng sut soi chiu nh ngn uc ca tr diu qun st. Ngoi ra, tn V Lng Quang phn ln c tm thy trong chn ngn ca Pht A Di . V tng th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu chp V lng th Nh Lai cn bn la ni vi phn qui knh m u c: Nng m ra t nng t ra da da, nng mt a ri d di

L Mnh Tht

72

A Di (Mt Gio)

b a t tha nghit a d ra h tam miu tam mt da. Phn: Namo ratnatrayya nama rymitbhya tathgat yarhate samyaksambuddhya. Cng trong Nghi qu ny bi chn ngn tn thn V Lng Th Nh Lai bt u phn qui knh vi nhng cu: Nng m di b d, nng m di du si, nng m nng ma tin d ngu noa ca ra t ma ninh, nng m di b da nh nng, d mu ninh. Phn: Namo'mitbhya namo'mitayuse. Namo nama' cintyagunkartname, namo'mitbaya jinya te mune. Chn ngn A Di , thng c bit di tn Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh Tnh la ni, tuy khng lu hnh rng ri trong cc nghi qu mt gio, vn bt u vi cu: Nng m di b d tha d. Phn: Namo'mitbhya tathgatya. Nh th, r rng tn V Lng Quang xut hin thng xuyn trong cc chn ngn. iu ny chng thc cho kt lun yu t V Lng Quang c th xut hin trc yu t V Lng Th (x. TBPV I, 406). Vn v sao c s xut hin thng xuyn va ni trong cc chn ngn ca tn V Lng Quang t c th hiu c. b/ Qun T Ti Vng Nh Lai v Quan m Nh Lai. Tn Qun T Ti Vng Nh Lai xut hin trong i b phn cc kinh in thuc h thng Kim cang gii. Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh T m t s xut sinh ca bn v Tr Pht t Nh Lai kim cang gii, tc t php thn ca c Pht T L Gi Na: "... khi n nh Tu di l (Sumeru), ng trn gc lu ni bu Kim cang ma ni (Vajramaikuta), Kim Cang Gii Nh Lai (Vajradhtutathgat) vi s gia tr ca Nht Thit Nh Lai, trn ta s t ca Nht Thit Nh Lai m an tr khp mi mt. By gi, Bt ng Nh Lai, Bo sinh Nh Lai, Qun T Ti Vng Nh Lai, Bt Khng Thnh Tu Nh Lai, ht thy cc Nh Lai, nh Nht Thit Nh Lai, gia tr t thn c Th Tn Thch Ca Nh Lai". Kim cang nh du gi lc thut tam thp tht tn tm yu gii thch on vn va dn, ghi nhn: "Qun T Ti Vng Nh Lai ni tm chng c tr tam ma a i lin hoa tr tu bi do t th dng. T tr tam ma a i tr tu tun ra nh sng lin hoa soi khp mi phng th gii, lm sch tt c phin no khch trn ca chng sinh ri li thu v mt mi nhm li khin n ln ht thy cc B tt, v l tr tam ma da t th dng". Tr ny, Kim cang nh u gi tam thp tht tn xut sinh ngha ni r l tr diu qun st: "Do tr diu qun st mi c php bnh ng hin ra thn ng gic, tc pha ty ca thp trung ng l Pht A Di ". Nh th c ngha t bn tr ca t th dng thn ni tm ca php thn T L Gi Na xut sinh bn v Pht thin biu hiu cho thn tha th dng. Qu trnh xut sinh ny cng l qu trnh bin chuyn ca chng t, thng bit di tn A t ng chuyn hay nm chuyn bin ca ch A (x. TBPV, I 49).

L Mnh Tht

73

A Di (Mt Gio)

Tn Phn ca Qun T Ti Vng Nh Lai, Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 3 phin m l R k nhip pht ra a la nhc, tc Lokesvararjan. Kim cang phong lu cc nht thit du gi du k kinh T. li c tn Ph nht ra l k thp ph ra nh, mu t tt n , tc Vajralokevarajj. Lin hoa b tm nim tng nghi qu li chp tn Ph nht ra bt na ma t th d ca l k thp ph ra, tc Vajrapadmasuuddhakalokevara (Kim Cang Lin Hoa Thin Thanh Tnh Th T Ti). Nhng dn chng ny chng t cc kinh in thuc Kim cang gii c tn Phn ca Qun T Ti Vng Nh Lai l Lokesvararja. Tn ny trong cc kinh in Hin gio thng gi l Th T Ti Vng Nh Lai, vn l bn s ca t kheo Php Tng (x. TBPV I 417) Tuy nhin, Lokesvararja thc khng ng l tn Phn ca Qun T Ti Vng Nh Lai. Tn ng phi l Avalokitesvararjan. Phn bn kinh L th bt nh (Bdhp. 91) c on vit: Atha bhagavn savbhva uddhas tathgatah punar apida sarvadhama samatvalokitevara jnamudra nma praj pramitnaya deaymsa. i lc kim cang bt khng chn tht tam ma da kinh ca Bt Khng dch tng ng: "Nh thi Bc Gi Phm c T Tnh Thanh Tnh Php Tnh Nh Lai phc thuyt Nht thit php bnh ng qun t ti tr n xut sinh bt nh l th..." y l on gii thiu php mn l th bt nh mnh danh l tr n (jnamudra) ca Qun T Ti (Avalokitevara) v tnh bnh ng ca ht thy cc php (sarva dharmasamat). i lc kim cang bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch H xc nh c T Tnh Thanh Tnh Php Tnh Nh Lai (Svabhavauddha) l mt danh hiu khc ca Qun T Ti Vng Nh Lai. V Pht ny, nu trong ci Pht Tnh diu m hin thn thnh Pht, th c tn l V Lng Th, cn nu tr th gii ng trc tp nhim th c tn Qun T Ti B tt. y, Qun T Ti biu hin chc nng qun chiu bt nh, nh thy trong Bt nh tm kinh. Nu kt hp vi quan im duy thc, Qun T Ti li biu hin cho tr diu qun st. iu ny gii thch hin tng A Di v Th T Ti Vng l hai v Pht tiu biu, m phm Xut th gii thot n tng cu Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh 15 cp ti: "Pht T L Gi Na, bn tri l Pht A Di , bn phi l Pht Th T Ti Vng, ngi kt gi trn ta bu s t". Pht A Di ty quc hin thn, m c nhng danh hiu khc nhau, nu khng l ty chc nng. y l trng hp ca tn Quan m Nh Lai. Tn ny xut hin trong phn gii thiu bn v Tr Pht bng k vn ca Thanh cnh i bi vng qun t ti nim tng nghi qu. Nhng phn tn vn tip theo th li c tn Qun T Ti Vng Nh Lai: "Ti theo Kim cang nh du gi kinh din thuyt Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh lin hoa t ma php yu". Khng nhng th, trong phn chn ngn c hai yu t hm ng s ng nht Quan m Nh Lai v Qun T Ti Nh Lai vi V Lng Th Nh Lai. Yu t th nht l chn ngn c gia tr kit gii. Chn ngn ny c: n a mt lt na b ph hng pht tra. Phn: Om amtodbhava hum phat. N cng c tm thy trong V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu v c gi l chn ngn M u minh vng (x. TBPV I 365), c hi
L Mnh Tht 74

A Di (Mt Gio)

khc i mt t: n a mt lt np b ph hng pht tra. Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php gi n l chn ngn kit gii v phin m ging nh trong Kim cang nh du gi thanh cnh i bi vng Qun t Ti nim tng nghi qu. Trong chn ngn va nu, mt trong mi hiu Cam L V ca Pht A Di , l amtodbhava c nhc ti (v danh hiu Cam L V, x. TBPV I 407 v mc A Di ch). Amtodhbva c ngha en l s xut sinh ca cam l, tc ch cho sc gia tr ca t thn Pht A Di i vi bn thn hnh gi, ri t s gia tr hnh gi qun tng s xut hin ca Qun T Ti B tt. Ni khc i, v B tt ny xut hin t tm Pht A Di . S kin y gii thch tnh cch ng nht danh hiu gia Pht v B tt. Hay ni nh i lc bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch H dn trn th Pht A Di hin thn thnh Pht tnh l Pht V Lng Th; hin thn i bi th gii u trc l B tt Qun T Ti. Hn na, chn ngn trn cp ti Cam L V, tc ng thi cng cp ti kha cnh th mng v lng ca c Pht A Di , v amta cng c ngha l bt t. l yu t th nht, yu t th mng v lng. Yu t th hai ni n kha cnh nh sng v lng v nm trong chn ngn qun tng cn bn. Trong Kim cang nh du gi thanh cnh i bi vng qun t ti nim nghi qu chn ngn ny c: n a r lc sa ph ha. Phn: Om rolik svah. Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php cng c chn ngn ny v cn gii thch thm mt ngha ca n nh sau: "Ch n c ngha l chy vo, cng c ngha l khng sinh khng dit, l ti thng trong ht thy cc php. Ch a c ngha l v sinh, cng c ngha l tr tch tnh trong php ca tt c Nh Lai. Ch r c ngha l ht thy cc php khng c i, khng c khi, khng c tr. Ch lc c ngha l v ng gic ca ht thy Nh Lai, cng c ngha khng th x. Ch sa ph c ngha l ht thy Nh Lai khng c ai ngang bng, cng khng c ngn thuyt. Ch ha c ngha l tch tnh khng nhn, cng c ngha l v tr nit bn". Nht thit Nh Lai kim cang tam mui ti thng b mt di gio vng kinh 1 m t qu trnh tuyn thuyt chn ngn trn nh sau: "Li na, Th Tn V Lng Th Kim Cang Nh Lai lin nhp tam ma a i lin hoa gio xut sinh kim cang. Sau khi ra khi thin nh y, bng ba nghip ca chnh mnh, Ngi tuyn b tm ch cn bn ca t thn vn ti thng tinh diu thuc Lin hoa b rng: n a l lc cu. Khi ni xong i minh ch y, c Pht Th Tn kia t trong thn ng tm ca ht thy Nh Lai xut hin v Tr Minh, hin ra vi ba loi sc tng l , trng v en, cng tng ng vi Qun T Ti i Minh Ch i n, an tr ti thng ht thy Nh Lai kim cang ba nghip. V Tr Minh ny ngi phng ty. gi l b ch ca Lin hoa b". Phn bn B mt tp hi (Gs. 4) c tng ng: Atha bhagavn sarvatathgata mahrgasambhavavajra nma samdhi sampadyeda vajrargakula paramasrahrdaya svakyav kcitravajrebhyo nicraym sa // rolik thsmin bhitmtre sa eva bhagavn sarvatathgatakyavkcitra

L Mnh Tht

75

A Di (Mt Gio)

vidypuruo lokevaramahvidydhipatimah mudrsayagoparamapadai raktasitak krea sarvatathgatakyavakcitravajrasya pthato nisdaym sa. Nh vy, v Tr minh xut sinh t V Lng Th Kim Cang Nh Lai theo Hn bn c tn Qun T Ti (Avalokitevara) trong khi Phn bn li c tn Th T Ti (Lokevara). S sai khc gia hai tn va thy, B tm ngha lc 5 bnh lun: "Phn hiu l sm ni l L k nhp ph ra sa t tha nga (lokevaras tathgato) y gi l Qun T Ti Vng Nh Lai. c ng l A ph r ct nhp ph ra la nha (avalokitevararja) dch l Qun T Ti Vng. Cu dch v B tt ha thn ca Pht ny l Qun T Ti, cng ni l Quan m, v cng ni l Qun Th m, l hi sai vy. Thin thai s k bi bc Chnh php hoa rng: Qun Th m trong bn dch ni l Quang Th m. Qun v Quang ng m do vit v.v... ca S K ni a phc r ct l Th m, nhp phc ra l Qun. Hn na, Quang vim, ting Phn ni l nhp ph ra (jvala). Cho nn v Qun v Quang ng m trong ting Phn, nn thay v Qun vit l Quang. Nhng trong m hc c ngi khng r ting Phn, cho rng trong ting Hn, ch Qun v Quang l ng m m khng ng ngha. Cht vn y ht sc thiu st vy. Trong on dn ny B tm ngha lc, gi cho l Thai tng kim cang b tm ngha lc vn p sao, tuy tm cch gii thch s khc bit gia Qun Th m v Quang Th m, nhng khng thnh cng cho lm, v c s ln ln gia ngha ca nhng ch Phn phin m khc nhau. Chng hn, nhp phc ra (svara) m chua ngha l qun, v a phc r ct (avalokita) m chua ngha l th m, th r rng tc gi B tm ngha lc khng nm vng ngha ch Phn ca nhng t . C l cng chnh v nhc im ny, nn ta khng thy bnh lun g tip theo v s khc nhau gia l k nhp ph ra v a ph l ct nhp ph ra r nha. Du th, B tm ngha lc 5 i n kt lun: "c Pht y (...) bn danh l Qun T Ti Vng Pht (...) i nht tn ni: theo ngha Chng b th gi l V Lng Th. Kim cang nh ni: theo ngha Th dng tr tu mn th gi l A Di . S kin chng t ca Chng b v Th dng l mt Pht, iu y r vy". Ni khc i, Qun T Ti Vng, Th T Ti Vng v Quan m ch l nhng danh hiu khc nhau ca Pht A Di . y l thuyt A Di Pht bn danh ca An Nhin. Tnh d bit v ng nht ca cc danh hiu trn cho thy qu trnh chn lc v thng nht hon chnh h thng v tr lun trong lch s pht trin ca t tng Mt gio. Qua qu trnh y, tnh ph thng ca danh hiu V Lng Th l cho thy mc nh hng ca Tnh gio. Thm na, t tng L th bt nh v nhng nh hng ca Duy thc Trung qun s dng trong vic gii thch bn thn Pht A Di , chng t n lc thu thi v tng hp ca Mt gio i vi cc h t tng i tha khc. c/ Cam L Vng, Nhn Thng Gi v i An Nhn

L Mnh Tht

76

A Di (Mt Gio)

Ngoi hai cp danh hiu ch yu c ni ti trong hai b Mn la, tc V Lng Th v V Lng Quang trong Thai tng gii, v Qun T Ti Vng hay Th T Ti Vng trong Kim cang gii, cn c tn Cam L Vng, Nhn Thng Gi v i An Nhn. A sa phc sao 53 vit: "A Di cng gi l Cam L Vng Nh Lai (...). A Di , A Di Ly , l ting Phn. y dch l V Lng Th, V Lng Quang. Nhng ng ra phi dch l Cam L. Cho nn (A Di ) i ch c tn l bi ch Mi cam l (Thp cam l minh). Da vo bi ch , ngi ta gii thch tn Cam L Vng Nh Lai. Nh ung cam l bt t m khng gi khng cht cho nn c tn l V Lng Th. Thip quyt vit: A mt l c ngha l khng gi khng cht. Cho nn A Di ch c mi cu a mt l , l th mng v lng ca Pht A Di , nn c ngha khng gi khng cht. Mi cam l khng gi khng cht tc diu dc cam l vy. Ging nh ni ci tri Tam thp tam c cam l khng gi khng cht, nn Pht A Di cng c tn Cam L Vng Nh Lai". Gic thin sao mc A Di T cng c on dn t Thip quyt nhng ni l dn t i nguyn sao. B tng k B vit: "Cam L Vng Nh Lai, tc Pht V Lng Th phng ty, l dng ca tr diu qun st, l thn thuyt php vy". Th ch ng qu m thc cp thy php chp: "Nng m Cam L Vng Nh Lai ri php ln thn tm khin nhn c khoi lc". Nh vy, Cam L Vng Nh Lai, nguyn c tn Phn l amtarja (Tng: bdud rtsii rgyal po) l biu hiu ca Pht A Di v kha cnh th mng v lng, v cam l (amta) cng c ngha l bt t. Th ch ng qu m thc cp thy php k tn v Pht ny gia nm v Nh Lai ca l cng ng qu, tc Bo Thng Nh Lai, Diu Sc Thn Nh Lai, Qung Bc Thn Nh Lai v Ly B y Nh Lai. Cu bt dim khu ng qu la ni kinh ch c bn v Nh Lai va k, m khng k ti Cam L Vng Nh Lai. Du gi tp yu cu a nan la ni dim khu qu nghi kinh v Du gi tp yu dim khu th thc nghi cng khng k ti Cam L Vng Nh Lai, nhng thm ba bn tn khc l a Bo Nh Lai, A Di Nh Lai v Th Gian Qung i Oai c T Ti Quang Minh Nh Lai. Bng lit k by v Nh Lai ny Ch hi hng bo gim 1 dn Nh hi la ni kinh, thay th Th Gian Qung i Oai c T Ti Quang Minh Nh Lai vi Cam L Vng Nh Lai. Bng lit k c thay th ny rt lu hnh nc ta trong cc nghi cng ng qu v chn t. Bn in Du gi tp yu th thc nghi qu do Chu Hong tham nh vo nm Vn lch 34 (1606) v Tnh Tnh phi To ng cha Thin ha Hu in li vo nm Minh mng th hai (1821) lit k by v Nh Lai trn ng theo Du gi tp yu dim khu th thc nghi. Nhng Mng sn th thc khoa nghi, cng gi Chnh khc trung hoa du gi tp yu, thng gi tt l Mng sn khoa li lit k by v Nh Lai nh Nh hi la ni kinh, tc thay v c Th Gian Qung i Oai c T Ti Quang Minh Nh Lai, th c Cam L Vng Nh Lai. Bn Mng sn khoa ny rt l ph bin.

L Mnh Tht

77

A Di (Mt Gio)

Gic thin sao 6 cn nu ra tn Nhn Thng Gi, da vo mt cu trong i nht kinh 1 ni rng: "Nhn Thng Gi phng ty th tn V Lng Th" (Ty phng Nng Thng Gi, th danh V Lng Th). Gii thch t Nhn Thng Gi y, i nht kinh s 4 vit: "Ting Phn nh n, gi l nhn gi. Li do hng phc bn ma nn gi l thng gi". Ni nh vy cho rng nh n gm c hai ngha: Nhn gi v Thng gi. T , Nhn Thng Gi l tp hp ca hai ngha y. i nht kinh s din o sao 8 cn bnh lun thm: "c trong Ph Hin Hnh Nguyn Tn thy c Pht Jin. Vy Nh N c phi Jini chng?" Jin khng phi l tn ca mt v Pht ring bit no, m l mt danh hiu ch chung cho cc c Pht. Do th, Nhn Thng Gi khng phi l mt danh hiu khc ca Pht A Di . V tn i An Nhn, Gic Thin Sao 6 ni l tm thy trong Gio vng kinh 1. y l tn gi tt ca Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh do Bt Khng dch. Tn i An Nhn c tm thy trong bi tng th t ca phm th nht: "V th v chung, tch, bo n, i an nhn". Bn ch gii ca i Dng Kim Cang mang tn Gio vng kinh s 2 ni rng, trong bi tng y, v th v chung ch cho tnh cch ca Pht T L Gi Na, tch ch cho Pht A Sc B, bo n ch cho Pht Bo sinh, v i an nhn ch cho Pht V Lng Th. Ri n gii thch tip: "i an nhn l V Lng Th vy. Thanh tnh thc cng tng ng vi tr diu qun st, chng c bn tnh thanh tnh ca cc php, bng i t nhn, hay chuyn php lun lm li lc chng sinh nn gi l an nhn. Trong danh hiu khc th gi l i t vy". Ni th c ngha i An Nhn l mt phm tnh ni ti ca Pht A Di , ging nh i T l mt phm tnh khc. Rt li, ba tn va bn trn, tc Cam L Vng Nh Lai, Nhn Thng Gi v i An Nhn, chng t chng thc s khng phi l nhng danh hiu c th ca c Pht A Di v khng c dng mt cch ph bin. Ring Cam L Vng Nh Lai, tuy c s dng ti mt mc no , c bit trong khoa Mng sn lu hnh ti nc ta, vn khng thy xut hin rng ri trong cc kinh in Mt gio. Nh vy, ch c hai cp danh hiu V Lng Th hay V Lng Quang trong Thai tng gii v Qun T Ti Vng hay Th T Ti Vng trong Kim cang gii, l c s dng ph bin v c cn c in tch r rng. 2/ CHN NGN, CHNG T V KH N Thng thng th chng t trong Thai tng gii l cn c vo i nht kinh. Nhng ring v Pht V Lng Th phng ty, n khng c mt on vn no khng nh chng t ca v Pht y. Tuy nhin, i nht kinh s 20, trong khi bn v ngha ca ch a nm chuyn (x. TBPV I 49) ni: "Th n l mu t a, ch cho tam b vy. V do vn hnh m thnh chnh ng gic. V Pht ca mu t l A Di phng ty" Nh th c vo truyn tha ca i nht kinh s, c ngha l truyn tha ca Bt Khng v Nht Hnh, A c ghi nhn l chng t ca Pht A Di trong Thai tng gii, dng mu t ny lm chng t c th phn nh mt phn no nh hng ca Kim cang gii, bi v Du gi kim cang nh kinh thch t mu phm gii thch A l "bin t bt kh c". Bin t, ting Phn l anta hay ata,
L Mnh Tht 78

A Di (Mt Gio)

t cng hm ng ngha nh sng v th lng ca Pht A Di l khng bin t, tc bin t bt kh c. Ngoi ra, Thnh b tp 1 vit: "Chng t Pht A Di trong Thai tng gii l sa ba ch. An Nhin ha thng k chp: Sa () A (thch) A (sao)". iu m Thnh b tp gi l An Nhin ha thng k, tc ch cho Thai tng ch tn chng t ca An Nhin. Chnh trong Thai tng ch tn chng t ghi ba chng t Sa, A v A cho Pht V Lng Th. Di mi chng t, An Nhin cn chua thm c liu cho nhng chng t , nhng ngy nay ta cha th truy ra c mt cch chc chn. Du th, ring v chng t A, An Nhin tt phi rt ra t truyn tha ca i nht kinh s. V chng t A, n hn cng xut pht t i nht kinh s, v nu A l chng t ca Pht A Di , th A theo thuyt trung nhn pht tm (x. TBPV I 54) li l mt chng t khc ca v Pht y. Thai tng gii mn la hin sao t k 1 vit: "Chn tn ca vin trung i tm cnh u l bin hin ca i Nht. Do bn v Pht bn phng u ly mu t A lm bn th, v bn phng ny u c chm vy. y l trung i t tr php gii th tnh lu xut bn tr bn phng vy". Ni khc i, Pht A Di nh mt trong bn v Tr Pht va nu, t phi c chng t A, nu ng trn lp trng ng nhn pht tm (x. TBPV I 53), hay A nu ng trn quan im trung nhn pht tm. C hai quan im y u tm thy trong i nht kinh s. V chng t Sa, Thnh b tp 1 cng vi Thai tng ch tn chng t ghi nhn l chng t chnh ca Pht A Di trong Thai tng gii, ri dn i nht kinh s gii thch ngha: "S ni: Sa ngha l cc lu (srva), m trn c chm, nn bit cc lu cng tc ng vi i h khng vy". C i nht kinh s 10 th on va dn ca Thnh b tp 1 l dng chua cho chng t sam ca B tt i Th Ch. Vn v sao sam c dng lm chng t cho Pht A Di , c th gii thch theo nhiu cch. Trong mn la Thai tng gii c ba b l Pht b, Lin hoa b, v Kim cang b, v mi b c mt chng t ring. Pht b c chng t a, Lin hoa b c chng t sa, v Kim cang b c chng t va (ph). T chng t a ca Pht b, do qu trnh bin chuyn ca ch a, m c chng t a v a bn trn. Cng do qu trnh bin chuyn ch a y, m t chng t sa ca Lin hoa b xut hin chng t sa. i nht kinh s 20 gii thch ngha ca nm Sa l b tm, S l hnh, Sa l thnh b , ch do sa bin chuyn: " Sah l nit bn, Sh l phng tin". Gii thch sa nh th, tc mun ni sa l chng t ca Pht A Di , ging nh a l chng t ca v Pht y, v c hai u c ngha l thnh b . Thm vo , thnh b , ting Phn gi l sabodhi (tam b ), nn ch sa c th coi nh mt vit tt ca ch sabodhi. Ngoi ra sa cng nh cc bin chuyn khc ca ch sa l chng t ca cc v B tt trong Lin hoa b, tc ch cho nhn a tu hnh. Cn a v cc chng t khc t a thuc Pht b l ch cho qu v bn hu. Quan h gia sa v a l quan
L Mnh Tht 79

A Di (Mt Gio)

h gia nhn v qu. Ni theo quan im Duy thc, quan h y l quan h gia hu c tr v cn bn tr. Hu c tr l do on tr cc lu hoc m t c. Lu hoc c tng trng bi ch sa. Mt khi on tr ht cc lu hoc th sa c thm im khng ca thnh b , tc thnh chng t sa. Cn cn bn tr tng trng bi ch am, tc ch cho tr vn c do ngha bn s bt sinh ca chng t a trong Pht b. l nhng chng t ca Pht A Di trong Thai tng gii. Trong Kim cang gii, ch Hr c dng lm chng t cho Pht A Di . Ch ny thy xut hin trong phn kt ca bi tn ting Phn v l bi phng ty trong Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 1. Chn ngn y c: n tt b t tha yt a b nhng bt ra mt a na da a p ma nam nit r d a yaminh tt b t tha yt a bt chit la t ma bt la pht a da ma hm h r. Phn kt l ch h r khng c trong bn dch Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh H ca Bt Khng v Nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng tam mui i gio vng kinh 5 ca Th H. Chn ngn ny nu c theo ting Phn th vit: Om sarvatathgatapja pravartanya tmana nirytaymi sarva tathgata vajradharma pravrtaya mayha hr (n, con xin hin thn dng ln cng dng ht thy Nh Lai. Nguyn ht thy Nh Lai v con chuyn Kim cang php, hrh). Bn tt n chp trong Lin hoa b tm nim tng nghi qu. Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 3, sau khi m t qui trnh triu thnh cc bn tn, hng dn phng php an v cc bn tn y, trong c vic kt kh n V Lng Th danh Thng thng tam ma a v c chn ngn: n l k nhip ph ra hit r. Phn: O lokesvara hr. Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh H cng c chn ngn ny: n l k thp ph ra ra nh ht r ni. Phn: O lokesavrajja hr. Kim cang phong lu cc nht thit du gi du k kinh H cng c chng t hr trong chn ngn: n ph nht ra l k thp ph ra ra nh a nghi n ht r. Phn: O vajra lokevararja agni hr. V lng th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu gi chn ngn trn l V lng th nh lai tm chn ngn, v c: n l k tht ph ra ra nh ngt r. Phn: O lokesvararja hr. Ngoi s xut hin ca nhng chn ngn trong cc kinh in thuc Kim cang gii, chng t hrh cn tm thy trong L th bt nh. Bn i lc kim cang bt khng chn tht tam ma da kinh v Ti thng cn bn i lc kim cang bt khng tam mui i gio vng kinh 2 phin m l ht r. Tht tng bt nh ba la mt kinh v Kim cang nh du gi l th bt nh kinh c l hit r. Ring Bin chiu bt nh ba la mt kinh c phin m ht lng, cho ta mt n tng v m Phn l hrm. L th bt nh thuc L th hi trong chn hi ca mn la Kim cang gii.

L Mnh Tht

80

A Di (Mt Gio)

V ngha ca chng t hr y, i lc kim cang bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch H vit: "Ch ht r gm bn ch m thnh mt chn ngn". Ni vy c ngha trong ting Phn hrh va l mt chng t va l mt chn ngn, gm c bn ch ci, tc H ,R , , v . Nu l chn ngn th gi l chn ngn mt ch, hay nht t chn ngn. V ngha bn ch ci y, L th thch H vit: "Ch H ch ht thy cc php nhn bt kh c". y l gii thch ngha mu t H nh l ph m cn bn ca t hetu c ngha l nhn hay nguyn nhn. Gii thch ny thy trong i nht kinh 2 phm Nhp mn la c duyn chn ngn. V ch R, n vit: Ch R l ch ht thy cc php la trn cu. Trn y l nm trn cnh, cng ch cho hai loi chp trc v nng th v s th". ngha ch R ny cng xut pht t i nht kinh 2, theo th R ch ht thy cc php vn xa la tt c nhim trn cu. Ni nh vy l v khi c ln m R, ta lin tng n t rajas c ngha l bi bm hay trn cu. V ch I, n vit tip: "Ch I l t ti bt kh c". Vit th v ch I l ch bt u ca t vara, c ngha l ng t ti. Cui cng l ch , thng c vit trong ting Phn bng hai du chm (visarga), n ni: " ngha ca hai chm ch c, ch c ny ch cho nit bn". Du visarga, tc hai chm, m dch bn Hn vn thng phin m l c, c cc kinh in Mt gio gi l chm nit bn, nn cng c ngha l Nit bn. Gii thch tng hp c bn ch ci H, R, I v , L th thch H vit tip: "Do gic ng cc php bn lai khng sinh, nn hai loi chp trc loi tr, chng c php gii thanh tnh". Mt khc, nu hiu hr nh mt t ng thng dng, th n c ngha l s h thn. Nn L th thch H gii thch: "Ch ht r cng c ngha l xu h. Nu c h thn th khng lm cc vic bt thin, tc y ht thy php v lu. Cho nn Lin hoa b cng gi l Php b. Do s gia tr ca ch ny, nn th gii Cc Lc, nc chim cy rng u din php m, chi tit nh trong kinh (A Di ) c ni. Nu ai tr mt ch chn ngn ny, c th tr ht thy tai ha, bnh tt, sau khi mng chung s vng sinh quc an lc, thng phm thng sinh". y l mt gii thch tng hp kt lin t tng Mt gio vi Tnh gio. Ngoi L th thch, Kim cang gii mn la hin sao t T xut mt li gii thch khc: "Ch hrh ny do bn ch Ha , Ra , , v Ah , hip thnh, ch cho bn c bn phng ng ty nam bc. Phi chng v Pht Di ni ting y phng tin nn y bn c y? Ni v th ca ch, th nhn nghip l ch Ha , trn cu l ch Ra , tai ha l ch , ng th phm phu lm r vin ly l ch Ah . Nh vy, ton th phm phu l c ngha vin ly, thanh tnh, khng trn cu. iu r". Bn c ni n trong gii thch ny l ch cho bn c thanh tnh m t trong L th bt nh, y l i nhim thanh tnh (rgaviuddha), sn thanh tnh (dvesaviuddha), cu u thanh tnh (malaviuddha) v ti thanh tnh (papaviuddha). S sai bit trong gii thch y vi L th thch dn trn l ngha ca mu m . c ni l c ngha tai ha, tc m ca ch tis.

L Mnh Tht

81

A Di (Mt Gio)

V ngha ca hrh l nh th. V vic s dng chng t ny trong qui trnh qun tng th Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh T m t nh sau: "Ch ht r ni ming, tc qun tng thnh hoa sen tm cnh, qun thn mnh thnh hoa sen, trong thn c v s vi trn, tng thnh php kim cang, ton thn dng ming ly, tay kim cang nh u, knh dng ln c V Lng Th, khp tng tt c cc c Pht cng hi li chuyn php lun". Trong Gic thin sao 6 c ghi thm li qun ca L th thch T, ni rng: "Hoc thi tng bn thn mnh l ch hrh hoa sen tm cnh trong Thai tng, ri tng php Kim cang, trn tm cnh sen y tng c tm v Pht hoc thi trn thn ngi khc, tng ch hm c chy kim cang nm cha, gia em t mi su v i B tt c qun tng, cho hai thn th l kim cang bn thn mnh v hoa sen ca ngi kia ha hip thnh nh tu. Cho nn trong Du gi qung phm ni mt cch kn o l hai cn giao hi th ng trn thnh vic Pht ln". Ngoi ra, Gic thin sao 6 cn ghi ba li qun khc na lin h n ch hrh. Mt li qun mnh danh l do khu truyn, gn tng t nh li qun ca L th thch: "Vnh trng t tm mnh c ch hrh bin thnh hoa sen tm cnh, vnh trng tha tm th qun ch hm bin thnh chy kim cang nm cha. Ming hoa sen mi n ca vnh trng mnh v nm cha kim cang ca vnh trng tha tm, nhp thnh mt th, bin thnh A Di qun...". V o trng qun, th sau khi kt n diu qun st, "qun tng trc tm c ch hrh tr thnh hoa sen ln tm cnh bin khp php gii, tc th gii Cc Lc, trong c ch Ah bin thnh ci lu bu nm nc tm ct. Trong cung in y c ch hrh tr thnh hoa sen ln. Trn hoa sen c mn la, trn mn la c ch Ah thnh vnh trng trn. Vnh trng trn cng c ch hrh bin thnh hoa sen tm cnh, trn c ch hrh phng ra nhng nh sng ln chiu khp php gii. Hu tnh trong php gii y gp nh sng th khng ai l khng c ti chng tiu tr. Ch hrh bin thnh hoa sen tm cnh, ly kim cang nm cha lm cng v nm ngang trn nm cha ... Hoa sen y trn y c php gii, cng phng nh sng ln, trong nh sng c v lng ha Pht ang thuyt php sinh. Hoa sen bin thnh Qun T Ti Vng Nh Lai, thn lng rng ln v lng do tun, kt n tr diu qun st, thn mu vng nh vng dim ph n, t cc l chn lng tun ra v s nh sng. C v lng c ho quang. Trong ho quang c v s ha Pht, Quan m, Th Ch v.v..., hai mi lm v b tt cho n v lng v bin quyn thuc cc thnh chng b tt, trc sau vy quanh. Th gii Cc Lc dng by bu lm t, nc, chim, cy, rng". V t qun, Gic thin sao 6 m t: "Kt A Di nh n, ri vo tam ma a Qun T Ti B tt, trn vnh trng tm mnh c ch hrh phng nh sng ln. Ch bin thnh hoa sen tm cnh. i hoa c B tt Qun T Ti tng ho r rng, tay tri cm hoa sen, tay phi lm th hoa sen n. Trn mi tm cnh hoa sen c cc c Nh Lai ang ngi kt gi nhp nh, mt hng v B tt Qun T Ti, c c ho quang, thn nh mu vng sng chi rc r. Tt c hu tnh trong thn u y hoa sen gic ng y, thanh tnh php gii khng vng phin
L Mnh Tht 82

A Di (Mt Gio)

no. Hoa sen ln dn khp php gii. Ai c ri chm ti th u c thot kh ng vui, chng c gii thot ging nh B tt Qun T Ti. Ri th dn dn thu li ngang vi thn mnh th php qun chm dt. Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 1, khi hng dn qui trnh qun tng cc tn v trong mn la Kim cang gii, th v Lin hoa b vit: "Li b Lin hoa c ba ch chng t. trung ng qun tng ch ma hm (Phn: mahyam ), bn tri v phi qun tng ch ht r d (hrh ). Dng ba ch chng t y kt thnh b Lin hoa, dng khng tc lm ta (...) phng ty c khng tc ta va ni, qun tng c Pht A Di ngi trn". V lng th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu cng ni n php qun ht r (hrh) sau khi thc hin qui trnh mi tm phng thc tu tp, m thut ng Trung quc gi l thp bt o. Php qun ny c nhng nt tng t vi php qun o trng ca Gic thin sao. Kim cang nh kinh du gi qun t ti vng Nh Lai tu hnh php cng s dng chng t hr, trong khi m t qui trnh php tu qun Qun T Ti Vng Nh Lai. Trn y gii thiu tng qut v cc chng t thng dng trong hai h thng Mt gio v cch s dng chng trong cc php qun. V chn ngn v kh n ca Pht A Di , i nht kinh 5 phm B mt bt n, khi hng dn cch thc bt n ca tm tn v vin trung i tm cnh, on th ba vit: "Li na, ging nh n u nhng dui hai ngn thy lun v ha lun. y gi l n lin hoa tng. V mn la, nh hnh dng vnh trng trn, bao quanh bng hoa ba u ma (padma). Chn ngn y l: Nam m tam mn a bt nm thm sch ta ha". Ni nh n u, tc cn bn ging nh n Th tn i oai c ca Pht i Nht. Thy lun v phong lun ch cho ngn gia v ngn p t ca hai bn tay. Chn ngn trn c theo ting Phn l: Namo samantabuddhn sasa syh, trong mt ngn sasa c coi l chn ngn chng t ca Lin hoa b, m ngha cn bn m t trn. i nht kinh s 17 gii thch on vn dn trc th ny: "n th ba, cch thc nh trc. Tc chp tay theo li tam b tra (samputa) vi ngn p t v ngn gia m ra, cn cc ngn t v ngn tr m ra nh trc, to thnh hnh a hoa va n. y gi l n Nh lai tng, cng gi l n Lin hoa tng (x. tng 14). Mn la c hnh vnh trng trn nh trc, nhng im khc l bao quanh bng hoa sen, gia vn i Nht Nh Lai. Chn ngn y l sasa".

L Mnh Tht

83

A Di (Mt Gio)

TNG 14

i bi thai tng mn la bn cha Nhn ha v hnh c Pht A Di ngi kit gi vi hai tay bt n thin nh trn i (x. tng 15). nh n ny cng gi l A Di nh n hay Di nh n, cn c theo Kim cang nh kinh du gi qun t ti vng Nh Lai tu hnh php th hai bn tay nga, chng ln nhau, hai ngn tn (ngn tr tay tri) v lc (ngn tr tay phi) dng ln, ta lng vo nhau, hng ln pha trn, hai ngn thin (ngn ci tay tri) v tr (ngn ci tay phi) t trn u hai ngn tn v lc. (x. tng 16) Kt n y ri th t ln trn bn gi. Tu hnh php ny li hng dn thm l, tip theo, hnh gi tu tam mui A sa ph na gi (asphanakasamdhi), ngng th, qun st mt cch tng tn rng cc php u do t tm, ht thy phin no u nh qung nng, nh hoa m gia h khng. Sau khi qun nh vy, khn nguyn ch Pht ch th hnh x cho mnh, v tng chn ngn: n tam ma da bt na m hit r (Phn: O samayapadme hrh).

L Mnh Tht

84

A Di (Mt Gio)

TNG 15

TNG 16

Kim cang nh kinh Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php v V lng th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu m t n cn bn ca Pht A Di , hay cng gi l A Di cn bn n nh sau: Chp tay theo li kim cang, ngha l cc ngn ci vo nhau, hai ngn nhn (ngn gia tay tri) v nguyn (ngn gia tay phi) dng ln vi hai u ngn ta vo nhau thnh hnh hoa sen (x. tng 17).

L Mnh Tht

85

A Di (Mt Gio)

TNG 17

Kim cang nh Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php hng dn l sau khi kt n y ri th c chn ngn: n l k thp ph ra nh hit r, trong khi V lng th nh lai qun hnh cng dng nghi qu ni l sau khi kt V Lng Th Nh Lai cn bn n, th c chn ngn cn bn ca V Lng Th: Nng m ra t nng t ra d da. Nng m a r d nh b d t tha nghit d ha ra tam miu tam bt da, t d tha. n a mt lt , a mt lt ra b ph, a mt lt a tam b ph, a mt lt a nghit b, a mt lt a tt , a mt lt a t, a mt lt a v ngt ln , a mt lt a v ngt ln a nga nh ninh, a mt lt a nga nga nng ct ca l, a mt lt a nn n ph sa ph l, tt phc ra tha sa ninh, tt phc kit ma kht l x kht si dng ca l sa phc h. Phn: Namo ratnatrayya. Namah rymitbhya tathgatya arhatesamyak sabuddhya tadyath. O amrte amrtodbhave amrtabhave amrtagarbhe amrta siddhe amrtateje amrtavihrte amrtavihr taganime amrtataga- ganakrtikare amrtadudubhisvare sarvrtha sadhane sarvakarmakramasasksayakare svha. (x. mc A Di Ch) la ni tp kinh 2, phn v A Di Pht i t duy kinh, lit k cc loi n c s dng, khi thc hnh php tu A Di trong gm c mi hai loi kh n. Thnh b tp 1 gi l V Lng Th Nh Lai thp nh kh n. Trong mi hai kh n ny, tr cn bn n va m t, cn li mi mt n kia, th la ni tp kinh trnh by nh sau: 1/ A Di Pht thn n ( tng 18). Cng gi l i thn n v kt thnh theo li nh sau: Chp tay kiu tam b tra, tc kiu h tm hip chng, vi hai ngn t p ln lng hai ngn v danh, u hai ngn v danh ta vo nhau, hai ngn gia dng thng, m ra khong mt tc, hai ngn ci cng dng thng, cong hai ngn tr ln u hai ngn ci. c A Di i thn ch: Nam m ht ra t na ra d da. Nam m a r da a di a b da tha yt a da a ra ha tam miu tam b da, it tha. A mt r , a mt r b b, a mt r tri b b, a mt r t ca lan d d di n d d na ct ra yt r tt b t ca sinh ca r du, sa ha. Phn:
L Mnh Tht 86

A Di (Mt Gio)

Namo ratnatrayya. Namo rymitbhya tathgatayrhate samyaksabuddhya. Tadya- th. Amrte akrtabhave amrtohbhave amrtavi- krntagamine gaganakrtikare sarvasvaksankarye svh. Chn ngn ny, Thnh b tp 1 c rt ngn li thnh: Na mc a r d nh b da sa ph ha. Phn: Namah rymitbhya svh. (x. mc A DI CH).

TNG 18

2/ A Di Pht i tm n. Gi tt l i tm n. Kt n ging nh i thn n trn, vi s khc bit l co hai ngn ci vo lng bn tay v hai ngn tr p ln mng hai ngn ci. c i thn ch nh trn, nu theo la ni tp kinh. Thnh b tp c chn ngn: n t tha nghit d hng. Phn: O tathgatya hm. 3/ A Di Pht h thn kt gii n. Chun theo i thn n, vi hai ngn gia cho vo lng bn tay, mng dnh st nhau. Sau khi kt n y ri, mi ta thin. Thnh b tp c thm mt chn ngn cho n ny, v c: n a mt r a t h la hng. Phn: Om amrtateje ha ra hm. 4/ A Di Pht ta thin n. Gi tt l ta thin n v c m t nh: C tay chp li, hai ngn gia v hai ngn v danh dng thng sao cho cc lng tay tng ng st nhau, hai ngn t ln lng hai ngn v danh, u ngn t trn, hai ngn ci dng thng, cong t gia hai ngn tr u ngn ln u hai ngn ci. Thnh b tp m t n gin hn, ni rng n ny nh n trc khng thay i, ch khc l hai ngn gia dng thng nh kim chm. Ngoi ra n cn thm chn ngn: n a mt r ht l. Phn: Om amrte hrh. 5/ A Di Pht dit ti n. Gi tt l dit ti n v c m t nh: C tay chp li, cc ngn gia va v danh dng thng, sao cho cc lng tay tng ng st nhau, hai ngn t m ra dng thng, hai ngn tr ln lng hai ngn gia khng dnh st, u ngn hi cong, hai ngn ci u dng thng, u ngn p vo t th ca hai ngn gia. Thnh b tp m t
L Mnh Tht 87

A Di (Mt Gio)

khc i mt cht, ni rng: Chp tay theo kiu h tm hip chng (tam b tra, samputa) hai ngn tr t h ln t th ba ca hai ngn gia, hai ngn ci p vo ng ch th hai ca hai ngn tr, hai ngn t m ra, dng thng. N cn thm chn ngn: n ngt l a m ngt l hng. Phn: Om hrh a a hrh hrh hm. 6/ A Di Pht tm n. Gi tt l tiu tm n. Ba ngn gia, p t v t ca bn tay phi co li vo lng bn tay tri v nm ly ngn ci ca bn tay y, trong khi ngn ci ca bn tay phi ln mng ca ba ngn gia, p t v t ca bn tay tri, hai ngn tr dng thng, cha ra. Thnh b tp vit: "Ly ngn ci c hai tay p ln mng ca bn ngn kia, tay tri nga, tay phi p v trong lng bn tay kia nh ci khoen". Ri n c thm chn ngn: n ngt ly hng ngt ly hng. Phn: Om hrh hm hrh hm. 7/ A Di Pht nh n: Gi tt l nh n. Chun theo Pht ao n, ch i l ly hai ngn gia tro nhau ng ch t gia v dng thng. Gi l Pht ao n y, tc ch Pht nh ao n, m la ni tp kinh 1 m t nh: "Tm ngn ca hai bn tay tri v phi chp ln nhau, phi ln tri, hai ngn gia dng thng, u ngn da vo nhau". Thnh b tp ni: Hai bn tay m nhau, hai ngn gia dng thng giao nhau". Ri c thm chn ngn: n tam b ph tam b ph. Phn: Om sambhave sambhave. 8/ A Di Pht lun n. Cng gi chuyn php lun n. Ngn ci ca hai bn tay phi v tri nm ly u cc ngn v danh, bn tay phi ln lng bn tay tri. Thnh b tp ni r hn: "Hai bn tay dui ra, ly hai ngi ci ln mng hai ngn gia". Ri n thm chn ngn: n t ma ngt l. Phn: Om dharma hrh. 9/ A Di Pht liu bnh php n. Gi tt l liu bnh n. Trc ht nga bn tay tri, bn ngn u cong li, ri bn tay phi p ln tay tri, bn ngn bn tay phi cng cong li, mc cht vi bn tay tri, sao cho tng t ca hai nm tay da ngay vo lng bn tay, hai ngn ci dng thng. Thnh b tp ni: "Dng hai nm tay nga ra, tay tri p ln tay phi, ngang u gi. c chn ngn: n nn nh". C Bch bo khu sao 8, n c: n nn n nh sa b ha. O dudubhis. 10/ A Di Pht thuyt php n. Cng gi Ty loi thuyt php n. C hai bn tay mi ngn ci nm ly u ngn v danh, cc ngn tr, gia v t u dui ra. Thnh b tp ch dn thm: "Hai bn tay dui ra, ly hai ngn ci ln hai ngn v danh, nga bn tay tri ngang di v, dng ng bn tay phi hng ra ngoi. c chn ngn: n nghi r t ma nghi r t ma. Phn: O hrh dharma hrh dharma. 11/ Diu qun st tr n. la ni tp kinh 2 khng thy ni n. Theo Thnh b tp 1 th " Chp tay theo li kim cang hip chng, co hai ngn tr ta lng vo hai ngn ci. c chn ngn: n tam ma a bn n m ngt r". Bch bo khu sao 8 cng c ghi n ny vo trong mc A Di thp nh n s v ng nht n vi nh n trong Kim cang nh kinh du gi
L Mnh Tht 88

A Di (Mt Gio)

Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php, ri ghi thm chn ngn: n tam ma a bn n m ngt r. Nu bo n ny l nh n ca Kim cang nh kinh du gi qun t ti vng Nh Lai tu hnh php, th cu chn ngn ca hai bn vn trn phi c: n tam ma da bt na m hit r. Phn: O samaya padme hrh. Ngoi ra, Bch bo khu sao 8 cn lit ra mt s kh n v chn ngn khc lin h n Pht A Di , gm T thp bt nguyn n, Cu phm vng sinh n, A Di tam thn n, Tam thn tc nht n, Tc thn thnh Pht n, Di ha kh n, Quyt nh vng sinh n, Lm chung n, A Di nht nim vng sinh n, T phng tnh vng sinh n, Tiu ch n, c t tnh on n, Lin hoa tam ma da n, i nht A Di bt nh b n, Bt dip n v Bo qun qun nh n. kt n T thp bt nguyn, th hai tay tri v phi nm li, hai ngn ci dng thng, hai ngn t m ra dng ln. c chn ngn: n a hng khim. Phn: O a hm kham. Cng c th c A Di i ch. C mt li kit n th hai l hai bn tay chp li, hai ngn tr, ngn gia v p t co li vo lng bn tay sao cho lng cc ngn y ta vo nhau. Li bt n ny khc li trc ch hai ngn t dnh lin nhau. Ngoi ra, cn c li bt n ca Kim v Gic n. Theo Kim th hai bn tay an tro vo lng bn tay, ngn ci v ngn t dng thng hai u ngn dnh li ri c chn ngn: Avira hm kham . Theo Gic n th hai bn tay an tro ngoi nhau, ngn ci v ngn t dng thng dnh li, c A Di i ch. Trong lin h ny, c T thp bt nguyn thnh tu n, c kt nn bng cch hai tay chp li (h tm hip chng), hai ngn t v hai ngn tr ri ra, hai ngn ci dng thng. c chn ngn: Avira hm kham .

V Cu phm vng sinh n, n gm c thy chn n ch cho chn th bc ca nhng ngi c vng sinh v th gii Cc lc. Mi mt n c mt chn ngn, nhng c mt chn ngn dng chung cho c chn n v c: n a di lt a sa b ha. Phn: O amrta svh. Li bt n l chn ngn ca chn n nh sau: 1/ n thng phm thng sinh: Ngn ci v ngn tr ca mi bn tay nm li, c hai bn tay bn m mt hng ra ngoi. c chn ngn: Nm a mt lt np b ph t ma ngt r sa b ha. Phn: Amrtodbhave dharma hrh svha. Bch bo khu sao c chp bn tt n ca chn ngn ny v ca tm chn ngn sau, tuy c sai lm, chng ti vn ghi li y lm ti liu:

2/ n thng phm trung sinh: Hai ngn ci nm ly hai ngn gia u ngn (thng lun). c chn ngn: n a mt lt a tam b ph t ma ht r sa b ha. Phn: Om amrta sambhave dharma hrh svh.
L Mnh Tht 89

A Di (Mt Gio)

3/ n thng phm h sinh: Hai ngn ci (i Lc B tt) ln hai ngn v danh (Thy T Ti Vng). c chn ngn: Nm a mt lt a nghit b t ma ht r sa b ha. Phn: Amrta garbhe dharma hrh svh. 4/ n trung phm thng sinh: Hai ngn ci nm ln u hai ngn tr trc ngc, bn tay tri nga, bn tay phi p ln cch hai tc. c chn ngn: Nm a mt lt a tt t ma ht r sa b ha. Phn: Amrta siddhe dharma hrh svh. 5/ n trung phm trung sinh: Nh n trn, nhng trn v. c chn ngn: Nm a mt lt a t t ma ht r sa b ha. Phn: Amrtateje hrh svh. 6/ n trung phm h sinh: Ging nh n trn, trn ngc (dng sinh). c chn ngn: Nm a mt lt a v ht ln t ma ht r sa b ha. Phn: Amrtavihrite dharma hrh svh. 7/ n h phm thng sinh: Hai c tay phi tri tro ta lng nhau, tay phi xoay vo trong tay tri xoay ra ngoi, ngn ci ca mi tay bt ly ngn tr ca tay y, ln tim. c chn ngn: Nm a mt lt a v ngt ln a nga nh ninh t ma ngt r sa b ha. Phn: Amrtavihrtagamine dharma hrh svh. 8/ n h phm trung sinh: Kt n ging nh n s by, ch khc l hai ngn ci nm ly hai ngn gia. c chn ngn: Nm a mt r a nga nga nng ct ca l t ma ht r sa b ha. Phn: Amrta gaganakrtikare dharma hrh svh. 9/ n h phm h sinh: Ging nh n s by, ch khc l ngn ci nm li ngn v danh. c chn ngn: Nm a mt lt a nn n ph sa ph l t ma ht r sa b ha. Phn: Amrtadundubhehisvare dharma hrh svh. Gic thin sao 6 cng c ni n cu phm vng sinh n, dn kin ca Kim , ni rng cc n thng phm thuc loi A Di nh n. Trong lin h ny cn c cu phm vng sinh tng n c m t nh: Tay tri nga trn rn, ngn ci co vo trong lng bn tay, bn tay phi p ln trn, chn ngn cn li giao ng. c chn ngn tiu A Di . Cc truyn thng n kh khng nht tr vi nhau v qui nh cch thc kt n. Cho nn, tng Pht cu th th cha Tnh lu ly (Nht bn) u c n cu phm vng sinh kt theo A Di nh n, trong khi tng A Di cu phm Phng hong ng th c Cu phm vng sinh n, phn nhiu l kt theo kiu n th v y. ng ma mn la su huyn s 7 ng nht Cu phm vng sinh n vi Cu phm lai nghnh n, nn khi bn v s ging v khc nhau gia hai tng mi v c ca mn la ny, ni: "V s khc nhau ca th n, th th n ca A Di trong C lai nghnh mn la u c chung mt kiu n an i nhip th. y l ph hp vi kinh vn ni: Ngi a tay n rc. cn nh trong tn , th ba phm thng thng,
L Mnh Tht 90

A Di (Mt Gio)

thng trung v thng h u l n chuyn php lun, cn hai phm h thng, trung thng u l n an i nhip th...". Vn truyn tha ca Cu phm vng sinh n ny, do th, rt phc tp. V n A Di tam thn, hai tay ngn ci mi bn tay nm ly ngn tr, bn tay tri nga ra, bn tay phi p ln ngang c hng. Tip n, ngn tay ci nm ly ngn gia ngang tim. Tip n, ngn ci ngn v danh nm ly nhau ngang rn. c chn ngn: Nng mc tam mn a mt nam a. Phn: Namah samantabuddhnm A. Trong n tam thn c thm ba n thuyt php. n php thn thuyn php kt thnh bng cch a tay phi ln, dui tay phi xung, c hai u hng ra ngoi, c chn ngn: A va ra kha kha. V n bo thn thuyt php th ging n trn, ch khc l ngn ci nm ly ngn gia, c chn ngn: A vira hm kha . V n ha thn thuyt php th cng kt ging nh n . trc, ch khc l ngn ci nm ly ngn v danh, c chn ngn: A rapacana V n tam thn tc nht, hai bn tay chp li, vi cc ngn an tro vo trong lng, hai ngn gia dng thng nh kim nhn, hai ngn ci (khm ly nhau nh bng mng tay. c chn ngn: Brr . ) v hai ngn tr (ham ) n m

V n tc thn thnh Pht, chp hai tay li, hai ngn v danh v tr co vo lng bn tay sao cho mng dnh nhau, hai ngn gia m ra v dng thng. n ny cng gi l thp n. c chn ngn: A va ra ha kha .

V ba n ha kh ca A Di , th trong Thai tng gii, hai ngn ci nm ly hai ngn v danh, tay tri nga ra, tay phi p li. c chn ngn A Di tiu ch. Trong Kim cang gii, hai ban tay chp li, cc ngn dui xung t, hai ngn t m xe ra. V chn ngn, dng A Di tm ch. Trong T tt a, hai bn tay chp li, chn ngn c A Di tm ch. Hoc cch khc, hai bn tay vi tm ngn dui thng, cn hai ngn ci co vo trong lng bn tay, nga bn tay tri trn tim, p bn tay phi ln cch khong hai tc. V n quyt nh vng sinh, hai tay chp li, ngn tr v ngn gia xe ra. c chn ngn: n a mt lt c b b sa b ha. Phn: Om amtodbhave svh. Gic thin sao 6 ghi nhn li kt n y l ca Kim , trong khi cn c mt li kt n khc, cng gi quyt nh vng sinh n, theo th hai ngn gia v hai ngn v danh co li, ly hai ngn ci ln mng hai ngn y, ngn t v ngn tr th dui thng ln, lng ca hai ngn ci u li vi nhau hng ra ngoi. Ngoi ra, Bch bo khu sao cn ghi thm mt s li kt n khc na ca n quyt nh vng sinh y.

L Mnh Tht

91

A Di (Mt Gio)

TNG 19

n ny c Thch truyn chnh tn php n, gi ng l Ch phm kinh n thc, bn in i oan thi th nht (1586), cng gi l Vng sinh tnh n v c m t khc i: Hai bn tay chp trc ngc, hai ngn ci hng xung t (x. tng 19). V n lm chung, hai tay chp li theo li kim cang hip chng, hai ngn v danh cha ra ngoi. c chn ngn: n a di ca la da ma ha hng ht r sa ha. Phn: Om amitakalya mahh hrh svh. V n A Di nht nim vng sinh, hai bn tay cc ngn an tro vo trong lng bn tay, hai ngn ci dng thng ra ngoi. c chn ngn: A. V n T phng tnh vng sinh, hai tay chp li theo li h tm hip chng, hai ngn tr cong li nm ly hai ngn ci mt trong. c chn ngn: n ma n bt x x l hng a a m c t sa b ha. Phn: O mane vakakara h a a a a svh. n Vng sinh tnh ca Thch truyn chnh tn php n vi tng 19 v trn c l chnh l n T phng tnh vng sinh y th ng hn. V n Tiu ch, hai ngn ci nm ly hai ngn v danh, cc ngn tr, gia v t dui thng, tay tri nga trc ngc, tay phi p ln trn, sao cho ngn ci v ngn v danh ca hai tay chng ln nhau. c chn ngn A Di tm ch: n a mt l mt l a th h la hng. Phn: O amtateje hara h. n ny, Phng Nguyn ni l ging nh A Di Pht lun n ca la ni tp kinh. Bi ch nm trong i Pht nh qung tu la ni kinh 4. Phng Nguyn cng ni nu hai bn tay cch ri nhau khong mt ht ci th n ny l Di nghinh nhip n. V c t tnh on n, hai tay nm li, nga tay tri ra, dui ngn tay tr ca nm tay phi, t nm tay tri, cc ngn t, v danh, gia, tr v ci tun t m ra trong khi tng chng t Hrh. Ba ln nm li v m ra nh vy.
L Mnh Tht 92

A Di (Mt Gio)

V i Nht A Di bt nh b n, hai bn tay an tro bn ngoi nhau, hai ngn ci vo trong lng bn tay, dng thng ln. c chn ngn: Nam m a mi ta a a svh . Pht. O

Trong Thai tng gii, i Nht A Di bt nh b n tc A Di php thn n. Cch bt n ny c ngha hai bn tay c tm ngn an cho bn ngoi nhau ch cho hoa sen tm cnh, hai ngn ci du vo trong lng bn tay ch cho vnh trng, trn vnh c hai ch Am v A . Thnh ra hai c Pht A Di v i Nht l khng phi hai. Cho nn, tuy hnh nh ng thn v php thn khng ng nhau, hai c Pht y rt cuc cng khng sai bit. Cn c mt cch kt n khc, theo th hai bn tay c ngn an tro vo trong lng nhau, hai ngn ci ra ngoi v dng ln. c chn ngn: Om avira hm kha hrh svh .

Trong Kim cang gii, th tm ngn tay bn trong lng bn tay ca n i Nht Di bt nh l tng trng cho hoa sen tm cnh, cn hai ngn tay bn ngoi tng trng cho mt trng. n ny cng gi l T l gi na php n. H qu gi l lm chung b n. V n bt ip, hai tay chp li theo li h tm hip chng, hai ngn tr m ra, qui mng A, hai ngn gia m ra, qui mng Sa, hai ngn v danh m ra, qui mng Va, ri tng Hrh h. V n Bo qun nh, hai bn tay chp li, cc ngn an tro bn ngoi, hai ngn gia dng thng, hai ngn tr ta u nhau, lm thnh hnh l sen, t trn trn. c chn ngn: O tathgata dharma h. 3/ TNG V MN LA V tng v mn la ca Pht A Di th c hai h thng cn bn, mt l Thai tng gii, v hai l Kim cang gii. Ngoi hai h thng cn bn ny, mt s tng v mn la tng hp c hai h thng. tng v mn la ca Thai tng gii ch yu cn c vo i nht kinh v i nht kinh s. Bi k trong phm "C duyn" ca i nht kinh 1 v Pht V Lng Th ni: Ty phng Nhn Thng Gi, Th danh V Lng Th, Tr tng gi t duy,
L Mnh Tht 93

A Di (Mt Gio)

Nhi tr Pht tht. i nht kinh s 4 gii thch: "Qun tng Pht V Lng Th phng ty (...) mu vng rng, mt hi nhm, nhn xung, thnh dng tam mui tch dit. Thng l cc hnh tng Pht u nh vy". y l m t n gin v hnh tng ca Pht V Lng Th vin trung i tm cnh thuc mn la Thai tng gii. Hnh tng ny, theo B tng k M th trung i mu vng , dng nhp nh, mt hi nhm v nhn xung. Hin mn la t gic bt dip s v Ch thuyt bt ng k 2 ni, hnh tng Pht V Lng Th c thn mu vng nht, hai tay kt nh n. (x. tng 20)

TNG 20 : V theo Thai tng cu dng

i nht kinh 1 khng xc nh mu sc ca thn th c Pht V Lng Th. Li gii ca i nht kinh s 4 l mu vng rng (chn kim sc), hn xut pht t i t l gi na kinh qung i nghi qu H. V n lin h n bi k ni rng:
L Mnh Tht 94

A Di (Mt Gio)

Ty phng dip hoa ta, Qun thm t quang lun, Chuyn thnh v lng th, Sc nh dim ph kim. Cho rng Pht V Lng Th c mu vng dim ph n (jmbnada), tc mu chn kim, chng t nh hng t Qun v lng th kinh. Thuyt mu vng ca B tng k c l bt ngun t Nhip v ngi i bi tm i la ni kinh k nht php trung xut v lng ngha nam phng mn nguyn b lc hi hi ng b ch tn ng hong th lc phng v cp uy nghi hnh sc chp tr tam ma da tiu x mn la nghi qu, thng gi tt l Nhip v ngi kinh, theo th Nh Lai V Lng Th phng ty, "thn tng mu vng , kt n tam ma a, mt m dng nhn xung, o ca sa mu son sng, an tr trn vnh trng ln, nhp nh cu chng sinh kh, phng ho quang mu vng rng, dng khng tc lm ta". on m t va dn ca Nhip v ngi kinh v Pht V Lng Th s thc thuc v Kim cang gii, v n nm trong mc ni v php tng ch din mng, mt php ca Kim cang gii. Hn na, cp ti khng tc ta v mu tc l cp ti mt nt c trng ca tng A Di trong Kim cang gii. Do th, B tng k hn phi lm khi m t tng Pht A Di vi mu sc ni trc, v ni l thuc Mn la Thai tng gii. V mu vng nht (thin hong) m Ch thuyt bt ng k ghi li t Hin mn la t gic bt dip s, Thch sn tht tp TB cng ni Pht A Di "c thn mu trng vng (bch hong sc) tr nh n, mc o nh, ngi trn ta sen bu", v bo xut x t . y chc l Hin mn la va thy, v xc nh thn Pht c mu vng trng tc cng xc nh mu vng trng y l mu vng nh v nht. Thuyt mu vng trng nht ny khng thy ni n trong cc kinh in c ngun gc n . N c l xut pht t quan nim ng hnh ca Trung quc. Bch bo khu sao 5 c on vit: "... phng ty l kim, kim ch ma thu, sc trng, sc trng l do gi". Li vit: "Sc trng l c ngha rt ro trn sng, li c ngha l nc". Nh th vic thm mu trng vo mu vng rng ca thn Pht V Lng Th cho mu vng nht i, phn nh quan nim ng hnh va ni. Chnh Bch bo khu sao 4 di mc A Di php 2, on ni v thn mu vng nh vng dim ph n, ni: "Trong ng hnh th phng ty l kim. Cho nn thn mu vng". V mn la, Thai tng gii c mt mn la gm ba b v mi hai vin. Th nht l Pht b gm vin Trung i tm cnh gia v su vin trn di l vin Bin tri, Tr minh, Thch Ca, Vn Th, H Khng Tng v T Tt a. Tip n l Lin hoa b gm hai vin l Qun m v a Tng. Th ba l Kim cang b, cng c hai vin l Kim Cang Th v Tr Ci Chng. V xung quanh l vin Kim cang ngoi b. Trong ba b y th A Di thuc v Pht
L Mnh Tht 95

A Di (Mt Gio)

b, v tr pha ty ca i Nht Nh Lai, biu th phng tin tr nh i nht kinh s 4 v i nht kinh s din o sao 13 ghi. Chng t Di y l Am hoc A, v chng t chung ca Pht b l A, nn ty theo quan im trung nhn pht tm hay ng nhn pht tm ca A t ng chuyn m c A hoc A. Mt khc, Pht A Di trong Thai tng gii cn c mt chng t khc l Sa. Sa, nh ni trong phn v chng t, l do chng t Sa qua qu trnh bin chuyn theo A t ng chuyn to nn. M Sa l chng t ca Lin hoa b, v b ch ca b ny l B tt Qun Th m. i nht kinh 7 phm chn ngn s nghip xc nhn Sa ng l chng t ca Qun T Ti. Vn v th i hi gii thch s quan h gia Pht A Di v B tt Qun Th m. i nht kinh 1 phm Nhp mn la c duyn chn ngn m t vin Trung i tm cnh gm c nm v Pht, tc l i Nht trung ng, Bo Trng phng ng, Hoa Khai Phu phng nam, Bt ng phng bc v V Lng Th phng ty. n phm Nhp b mt mn la v ca i nht kinh 5 th vin Trung i tm cnh y c tng cng thm bn v B tt. Th l tm cnh ca vin Trung i by gi c tm tn v: Bo Trng phng ng, Khai Phu Hoa phng nam, C m phng bc v V Lng Th phng ty, B tt Ph Hin ng nam, B tt Qun T Ti phng ng bc, Diu Ct Tng ng t ty nam, v B tt T Th ty bc. V tr ca bn v Pht v bn v B tt ghi nhn y a ra khng t kh khn cho cng tc gii thch s quan h nhn qu gia cc v Pht v B tt y. Th d, Pht A Di v B tt Qun T Ti c mt quan h nhn qu. Nhng y, Pht A Di th phng ty, trong khi B tt Qun T Ti th phng ng bc, ngha l khng c mt lin h phng hng trc tip gia hai tn v ny. Vn quan h phng hng y, i nht kinh s hnh nh khng quan tm lm, nn khng c mt cu bnh gii no. Nhng n i nht kinh s din o sao 54, vn c nhn ra, v n lc gii quyt hnh thnh. Trc ht, n dn i nht kinh v i nht kinh s, qui nh phng hng ca bn v B tt: Ph Hin (vt. Ph) ng nam, Qun T Ti (vt. Qun) ng bc, Vn Th (vt. Vn) ty nam v Di Lc (vt. Di ) ty bc. Tip n n vit: "Nhp b mt phm ni T Th ty bc, th Hin ni T Th ng bc (...) Bt n phm v. v... ni Qun m ng bc, th Hin ni Qun m ty bc. Mn la v do Hong Php i s thnh v ni Qun m ty bc v T Th ng bc. Th th, hai tn v y khc vi nhng g ni trong kinh v s". Nh th, v tr ca B tt Qun Th m trong i nht kinh v i nht kinh s l ng bc. Tuy nhin, trong Hin mn la v Mn la v do Khng Hi mang v th v tr y li nm ty bc. V tr ty bc ny, sau c cc tc gia Mt gio Nht bn chp nhn v truyn tha. K tng k M ghi nhn, ri Lng b mn la s sao T dn li v c th ha bng hnh (x. hnh 1). Vic di v tr Qun T Ti v pha ty bc d nhin gii thch mt
L Mnh Tht 96

A Di (Mt Gio)

cch d dng quan h nhn qu gia Pht A Di phng ty v B tt Qun T Ti phng ty bc.

HNH 1: V tr Pht V Lng Th trong Thai tng gii mn la (Lng b mn la t sao T)

Ch thch: 1. h i Nht, 2. A Bo Trng, 3. Khai Phu Hoa, 4. A V Lng Th, 5. A Thin C Li m, 6. A Ph Hin, 7. A Vn Th, 8. Vu Qun m, 9. Yu Di Lc Quan h y l mt quan h ng nht, ng nh i nht kinh s din o sao 13 vit: "Qun Th m l Pht A Di ". C quan h ng nht y, bi v Pht A Di c bi nguyn tip dn chng sinh, nn trong th gii ng trc (trc) tp nhim th gi l B tt Qun T Ti, nh L th thch H gii thch trn. Mt khc, quan h y khng ch c tnh ng nht, m cn c tnh nhn qu, trong nu xt t qu n nhn th B tt Qun Th m l mt tn v thn cn ca Pht A Di , cn nu xt t nhn v tu hnh n qu c thnh tu, th B tt y tr thnh b ch ca Lin hoa b, th hin tr phng tin ca Pht A Di . y l thuyt Di Qun m nhn qu bt nh mn la, m Bch bo khu sao 6 ghi li. i nht kinh s 20 xc nh r tnh bt nh ca quan h nhn qu bng cch ni: " T nhn n qu, ch l hnh mt thn mt tr ca Nh Lai m thi. Cho nn, tm cnh u l i Nht Nh Lai nht th". T quan h nhn qu c tnh nht th ny, c Pht A Di c

L Mnh Tht

97

A Di (Mt Gio)

chng t Sa do chng t Sa ca Lin hoa b qua qu trnh uyn chuyn ca A t ng chuyn l mt s kin d nhin. V tng v mn la ca Pht A Di trong Kim cang gii th ch yu da vo cc kinh in thuc h thng Kim cang nh kinh. Trong Kim cang nh thng s du gi kinh trung lc xut i lc kim cang tt a nim tng nghi qu v Kim cang nh thng s du gi Ph Hin b tt nim tng php c bi k ni: V Lng Th Nh Lai, Xch sc c th nghi, (Nh Lai V Lng Th, Mu v c th) Nh th, v tng th Pht A Di trong Kim cang gii c thn mu . Mu ny, i lc kim cang tt a tu hnh thnh tu nghi qu cng xc nhn v cho bit thm ging th ca v Pht y: "Nh Lai V Lng Quang mu , nm tay tri cm cnh hoa sen, nm tay phi m ra, ngi kit gi phu ta". Kim cang nh kinh qun t ti vng Nh Lai tu hnh php m t hi khc i mt cht: "c Pht V Lng Th c thn mu hng pha l, phng ra nh sng ln, kt n tam ma a, ngi trn ta sen kim cang". Bch bo khu sao 5 gii thch mu hng pha l va nu y l "mu hng, pha l mu trng, tc mu v trng ha hip khng hai". Bn dch tng ng ca Kim cang nh kinh qun t ti vng nh lai tu hnh php l Kim cang nh kinh du gi qun t ti vng Nh Lai tu hnh php, thay v c mu hng pha l, li c mu vng t ma: "i bi Qun Th m Nh Lai c ba mi hai tng tt, tm mi v p, mu vng t ma, c nh sng trn y quanh thn". Mu vng ny, mt s kinh thuc Kim cang gii cng ni n. Chng hn, A ri a la la ni a l lc kinh vit: "V c Nh Lai A Di co su sch, tay kt php n, ngi kit gi trn i sen, mnh thun mu vng, phng nh sng mu trng". Tuy nhin, mu vng l mu ca c Pht A Di trong Thai tng gii, cn trong Kim cang gii th c Pht y c sc thn mu hay hng. V n th ch yu dng nh n, cng gi l tam ma a n. n ny Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh 3 gi l Thng nh n hay Php lun n, trong khi Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 1 gi l Thng thng tam ma a. i khi, cng thy ni n cc n khc nh Thuyt php n, hay Th nguyn n v.v... V ta ngi, th ch yu l dng ta sen, nhng cng cn dng n ta Khng tc. Kim cang nh du gi trung lc xut nim tng kinh 1 v Nhip v ngi kinh ni n vic dng chim cng lm ta. Bch bo khu sao 5 vit: "Th gian cho chim cng l mt loi chim lnh. Loi chim ny lng c y mu sc, li c tr khn, d thch ng vi thi nghi. Cho nn, Chuyn php lun vng ly n lm ta biu th cho vic chuyn i php lun khng phi
L Mnh Tht 98

A Di (Mt Gio)

l chuyn nh. Tr tu ca c Pht A Di c kh nng thuyt php oan nghi. Chim cng c tr thng minh nn dng biu th kh nng . Chim ny n tt c mi loi cn trng c d lm thn mng. Pht A Di tiu tr tam c to c ca tt c chng sinh, ly lm t tnh thanh tnh th mng. V bn cht tam c l thanh tnh t nguyn y, nn ly chim cng lm ta. Thut ng Pht gio Trung quc thng gi l A Di khng tc ta. Ta khng tc ny cng c a vo trong php qun o trng. Bch bo khu sao 5 c ghi li hai php qun loi y, mt ca Tiu D, v mt ca Thch Sn. Theo Tiu D, "trn n c ch YAM bin thnh ta khng tc, trn ta c ch HRH bin thnh i sen, trn i sen c ch A bin thnh vnh trng, trong vnh trng c ch HRH bin thnh chy kim cang mt cha, cha y bin thnh Pht A Di mnh mu hng pha l, phng nh sng ln, y cc v p". Cn theo Thch Sn, th: "trn n c ch HRH bin thnh chim cng sc vng, trn chim cng c ch HRH bin thnh i sen, trn i c ch HRH bin thnh vnh trng trn sng, trn vnh trng c ch HRH bin thnh hoa sen hng n, ly chy kim cang mt cha lm cng. Hoa sen bin thnh V Lng Th Nh Lai, mnh mu hng pha l, phng nh sng ln..."

TNG 21: Pht A Di trn ta khng tc (Ri a tng nghit ra ng b tm qun)

L Mnh Tht

99

A Di (Mt Gio)

tng khng tc ta c v trong R a nghit ra ng b tm qun, th Pht A Di thn mu vng ng trn by con chim cng mu lc nht, hai tay kt nh n. (x. tng 21) V mn la, c theo Kim cang nh kinh du gi thp bt hi ch qui, tng qut c chn hi thuc Kim cang gii. Trong , by hi c cp n Pht A Di , hoc bng hnh tng, hoc bng chng t, hoc bng biu tng (samaya). Bn hi sau y c hnh tng: Thnh thn, Vi t, Cng dng v Hng tam th. Mt hi ch c chng t l T n. Hai hi c biu tng l Tam ma da v Hng tam th tam ma da. Hai hi cn li, hi Nht n ch c nht php thn l i Nht Nh Lai, v hi L th ch gm cc B tt. (x. hnh 2) Nt c trng ca chn hi mn la Kim cang gii l gm ba mi by tn v c t chc theo tng nhm. S tn v ny c tng hay gim ty theo ni dung v ngha ca mi hi. y l ni theo h thng truyn tha ca Mt gio Trung quc. Trong truyn tha ca Mt gio n v Ty tng, s tn v ny, v ngay c danh hiu, c rt nhiu khc bit. D vy, lc c bn ca cc h truyn tha vn ging nhau. Cho nn, y chng ta ch gii hn trong h thng truyn tha ca Trung quc. Cn c Kim cang nh du gi tam thp tht tn xut sinh ngha, t Ph Hin Kim cang tnh hi xut hin v s gia tr sc thn kt t thnh nm v Tr Pht: i Nht, A Sc B, Bo sinh, A Di v Bt Khng Thnh Tu, an tr theo bn phng vi i Nht Nh Lai trung ng, v A Di Nh Lai lun lun phng ty. Ri t mi c Nh Lai xut sinh bn v B tt thn cn.

L Mnh Tht

100

A Di (Mt Gio)

HNH 2: V tr chn hi trong Kim cang gii mn la (Lng B Mn La T Sao H) Ch thch hnh 2: 1. Hi Thnh thn 2. Hi Yt ma 3. Hi Tam mui da 4. Hi Cng dng 5. Hi T n 6. Hi Nht n 7. Hi L th 8. Hi Hng tam th yt ma 9. Hi Hng tam th tam mui da

V s xut sinh bn v B tt thn cn ca Pht A Di , Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh T din t nh sau: Trc ht, c Th Tn A Di nhp bn th ca Qun T Ti B tt, soi r tt c cc php t tnh thanh tnh bnh ng, do xut sinh Php B tt, cng gi l Kim Cang Php (Vajra-dharma), an tr pha trc vnh trng ca Pht A Di . Tip n, Th Tn A Di li nhp bn th ca B tt Mn Th Tht Li, vi gm bn tr tu dt tr tt c cc ti chng, t xut sinh Kim Cang Li B tt (Vajra-tka), an tr bn phi vnh trng ca Pht A Di . Sau na, c Pht A Di nhp bn th ca B tt Ti Pht Tm Chuyn Php Lun, sau khi on hoc th phi truyn diu php, nn va pht tm tc chuyn php lun, do xut sinh Kim Cang Nhn B tt (Vajra-hetu), an tr bn tri vnh trng ca Pht A Di . Cui cng, nhp bn th ca B tt V Ngn, nu r ngn ng vn t vn khng, chn nh php gii bnh ng, t xut sinh Kim Cang Ng B tt (Vajrabha), an tr pha sau vnh trng ca Pht A Di . Pht A Di v bn B tt thn cn ny, xut hin trong hi Thnh thn biu th cho tr tu mn ca t tnh lun thn. y l cnh gii ca Php thn i Nht Nh Lai, th hin tht tng ca cc php.
L Mnh Tht 101

A Di (Mt Gio)

Hi ny tuy cn bn c 37 tn, nhng trong thc t theo truyn thng Trung quc v Nht bn c tt c 1016 tn. (x. hnh 3)

HNH 3: Hi thnh thn trong 9 hi ca Kim cang gii mn la, cng v tr ca Pht A Di trong hi ny. V theo Lng b mn la t sao H. Ch thch hnh 3: 1. i Nht; 2. Kim Cang Ba La Mt; 3. Bo Ba La Mt; 4. Php Ba La Mt; 5. Yt Ma Ba La Mt. 6. A Sc; 7. Kim Cang Tt a; 8. Kim Cang vng; 9. Kim Cang i; 10. Kim Cang H. 11. Bo sinh; 12. Kim Cang Bo; 13. Kim Cang Tiu; 14. Kim Cang Trng; 15. Kim Cang Tiu. 16. V Lng Th; 17. Php; 18. Li; 19. Nhn; 20. Ng. 21. Bt Khng Thnh Tu; 22. Nghip; 23. H; 24. Nha; 25. Quyn; 26. H; 27. Man; 28. Ca; 29. V; 30. Hng; 31. Hoa; 32. ng; 33. ; 34. Cu; 35. Sch; 36. Ta; 37. Linh. Cc vng trn khng nh s l tn cc ci tri.

im cn ch l trong Kim cang gii, nm v Pht ca Pht b, mi v hin ra hai thn, tc chnh php lun thn v gio lnh lun thn. Chn ngn tn gio th ngha 4 dn Kim cang nh du gi nu ln thuyt ny, m thut ng ca Trung quc gi l A Di nh thn. Ta s thy trong chn hi ca Mn la kim cang gii y, c Pht Di ch xut hin di hai thn y.
L Mnh Tht 102

A Di (Mt Gio)

V tng th v Pht A Di ngi trn ta sen tay bt nh n; tay tri trn tay phi, v tr trung ng. Kim Cang Php B tt cng ngi trn ta sen, tay phi bt n thuyt php, tay tri cm hoa sen, v tr trc mt bn tn. Hoa sen y tng trng cho t tnh thanh tnh ca cc php. Bn phi bn tn l Kim Cang Li B tt, tay phi cm kim tng trng cho tr tu sc bn, on tr cc lu hoc. Bn tri l hnh ca Kim Cang Nhn B tt ngi kit gi trn hoa sen, tay tri nm li, tay phi nng bnh xe php lun, tng trng cho c nhn pht tm tc c qu chuyn php lun. Cui cng sau lng bn tn l hnh Kim Cang Ng B tt cng ngi kit gi trn ta sen, tay tri nm li, tay phi cm ci li, bn trong c chy kim cang ba cha, tng trng cho t tnh ngn ng vn t vn khng. (x. tng 22)

TNG 22: V tr Pht A Di trong hi Thnh thn. V theo Kim cang gii cu hi i mn la (Thnh thn hi)

Sau hi Thnh thn cn bn cng gi l hi Kit ma, th n hi Tam mui da (samaya), th hin bn th (tam mui da) cng gi l kit ma hi gm by mi ba tn v. V hnh cn bn, vn dng hnh ca Thnh thn hi. Nhng v th hin bn th, nn cc tn v trong hi ny ch tng trng bng nhng biu tng (samaya: tam ma da hnh, tam hnh). Biu tng cn bn ca Pht A Di c m t trong Kim cang nh du d trung lc xut nim tng kinh 3 rng: hng rng (phng ty) trong lun n, ha hnh chy kim cang nm ngang,
L Mnh Tht 103

A Di (Mt Gio)

trn ha hnh hoa sen. y gi l Hoa pht trng n. A sa phc sao 6 dn thuyt ca Tng chnh Thng Hin truyn li, ni rng hoa sen ny c tm cnh, cng n l chy kim cang mt cha, cn chy kim cang nm ngang l loi nm cha. ngha ca biu tng ny, m thut ng Pht gio Trung hoa gi l A Di tam ma da hnh, Bc tho t khu quyt 1 gii thch: "Hoa sen hng tm cnh ch cho tnh tm ca ta chnh l thai tng. Chy kim cang nm cha nm ngang ch cho nm tr vn c chnh l kim cang. Cng sen bng chy kim cang mt cha l A Di ca tr diu qun st vy". Bc tho t khu quyt cn gii thch thm l hoa sen biu tng cho l gii, tc thai tng gii, cn chy kim cang nm cha biu hiu cho nm tr, tc l tr gii hay kim cang gii. Nh vy, biu tng ny mang ngha l tr bt nh, n lm ni bt tnh thng tr ca Pht tnh hay Php thn. V chnh l ni dung ngha ca danh hiu V Lng Th v V Lng Quang. V Lng Quang l hin thn ca tr diu qun st, biu hin thnh tr gii tc kim cang gii, nn ly chy kim cang lm biu tng, trong khi V Lng Th li hin thn ca Pht tnh thng tr, hin hin thnh l gii tc thai tng gii, do th ly hoa sen lm biu tng. Biu tng trn ca Pht A Di , c theo tng trong Kim cang gii cu hi i mn la bn cha Nhn ha th v tam ma da hi khng thy c v hnh hoa sen trn chy kim cang mt cha (x. tng 23). Ngoi biu tng ca Pht A Di , bn v B tt thn cn cng c tng trng bng nhng biu tng ring. Kim Cang Php B tt th c tng trng bng hoa sen c cng bng chy kim cang mt cha. Kim Cang Li B tt th cy gm. Kim Cang Nhn B tt th bng bnh xe, cn Kim Cang Ng B tt th bng ci li trn c chy kim cang nm cha. ngha ca nhng biu tng ny gii thch trn.

L Mnh Tht

104

A Di (Mt Gio)

TNG 23: V tr ca Pht A Di trong hi Tam ma da V theo Kim cang gii cu hi i mn la (Tam ma da hi)

Tip n l hi Vi t. V hnh cn bn, th ni b tr ging hi Thnh thn, v v tn v th n ging nh hi Tam ma da, nhng thay v biu tng n c nhng hnh tng. Nhng hnh tng ny ch yu th ging hnh tng ca hi Thnh thn, nhng c thm mt s thay i. Thay i ln lao nht nm ch c Pht A Di v bn v B tt thn cn c v gn ln trn cc chy kim cang (x. TNG 24). S kin ny c ngha biu th tnh t ti kin c, c kh nng kham nhn, iu phc v t ti. y cng l ngha ca hi Vi t ny.

L Mnh Tht

105

A Di (Mt Gio)

TNG 24: V tr Pht A Di trong hi Vi t V theo Kim cang gii cu hi i mn la

Sau na l hi Cng dng. hnh, v cc tn v, cn bn ging nh cc hi trc. im khc bit y l cc v B tt thn cn u cm cc tiu x, tc cc biu tng, cng dng Bn s ca mnh (x. TNG 25)

L Mnh Tht

106

A Di (Mt Gio)

TNG 25: V tr Pht A Di trong hi Cng dng. V theo Kim cang gii cu hi i mn la

Hi T n gm mi ba tn: nm Pht, bn Ba la mt, v bn ni cng c b tr theo hnh sau (x. hnh 4)

L Mnh Tht

107

A Di (Mt Gio)

HNH 4: V tr ca Pht A Di trong hi T n V theo Lng hi mn la

Trong hi ny, tr Pht i Nht trung ng, bn v cn li u ha thn thnh cc B tt, m ha thn ca Pht A Di l B tt Qun T Ti. S ha thn ny l biu hin cho s kin bn tr, bn Pht l mt th khng tch ri. Hai hi cui cng l Hng tam th v Hng tam th tam ma da. ngha tng trng chung ca c hai hi ny l c Nh Lai sau khi thnh o, v tri Ma h th la (Mahesvara) vn vn ngoan c kh gio ha bng nhng phng php tch tnh, hng phc chng, Ngi th hin thn i Oai c t Phn n Kim cang tam ma a. y l Gio lnh lun thn. V hnh, cn bn ging hi Thnh thn, nhng s tn v ch c by mi by trong hi Hng tam th, cn hi Hng tam th tam ma da c by mi ba biu tng ca cc tn v y, ngha l tr bn v Minh vng bn gc. tng ca Pht A Di v bn B tt thn cn, cn bn ging hi Thnh thn. im sai khc y l cc tn v ny u bt n Hng tam th vi hai bn tay nm li v bt tro nhau trc ngc; nu c Pht th tay tri ngoi tay phi, bn B tt ngc li. Bn gc l bn biu tng ca bn B tt, trong cn ch l biu tng ca Php v Ng B tt th ch c chy kim cang ch khng c hoa sen v ci li (x. tng 26)

L Mnh Tht

108

A Di (Mt Gio)

TNG 26: V tr Pht A Di trong hi Hng tam th V theo Kim cang gii cu hi i mn la

V tng ca hi Hng tam th tam ma da, cn bn ging hi Tam ma da vi im khc bit sau. Th nht, biu tng ca Pht A Di trong hi Tam ma da th khng c hoa sen trn chy kim cang mt cha, trong khi trong hi Hng tam th tam ma da th c. Th hai, hoa sen ca cc B tt trong hi Tam ma da c ba cnh, trong khi trong hi Hng tam th tam ma da th c su cnh (x. tng 27)

L Mnh Tht

109

A Di (Mt Gio)

TNG 27: V tr Pht A Di trong hi Hng tam th tam ma da. V theo Kim cang gii cu hi i mn la

Trong cc hi k trn ca mn la Kim cang gii, tr hi T n, mu hnh cn bn l Pht V Lng Th gia, bn pha l bn B tt thn cn. Pha trc, tc phng ng l Php B tt; bn phi, Li B tt; bn tri l Nhn B tt; pha sau, tc hng ty l Ng B tt (x. hnh 5).

HNH 5: Ng tn mn la Ch thch: L Mnh Tht 1. V Lng Th 110

A Di (Mt Gio) 2. Php B tt 3. Li B tt 4.Nhn B tt 5. Ng B tt

Mu hnh cn bn ny cng gi l A Di ng tn mn la. Nhng cn c mt mn la ng tn khc c nhc n trong Gic thin sao 7, theo , bn tn gia l A Di , cn bn B tt l Qun m, Th Ch, a Tng v Long Th. Gic Thin cho bit, khng tm thy in c ca mn la ng tn ny nhng thy thc hnh Tinh chu, Trung quc. y l s kt hp tn ngng Tnh vi Mt gio, ch khng hn l thun ty Mt gio. Trong ng tn ny, Long Th c k n, khng nhng v l ngi truyn tha Kim cang nh kinh ca Mt gio, m cn v l v ch xng d hnh o trong Thp tr t b sa lun. Ng tn y, cng gi l A Di ng Pht, rt lu hnh Nht bn, nh ghi li trong Ph tang lc k 28 v Bn triu vn ty 13. Ngoi ra cn c cc mn la khc dng cho cc nghi thc tu hnh ring bit v Pht A Di , trong c k l Thp tht tn mn la, A Di l th mn la, A Di bt mn la, A Di cu phm mn la v A Di cu t mn la. 1. Thp tht tn mn la. Mn la gm mi by tn v ny l mt hnh m rng t mn la ng tn vi s tng cng ca bn ni cng l H, Man, Ca v V; bn ngoi cng l Hng, Hoa, ng, ; v bn nhip: Cu, Sch, Ta, Linh. y l mu hnh y nht ca A Di mn la thuc Kim cang gii. Nu b bt bn B tt thn cn, ta s c Thp tam tn mn la. N c cp trong Kim cang nh kinh Qun t ti vng Nh Lai tu hnh php. Mt khc, nu thay bn nhip bng bn biu tng ca tham, sn, si v nit bn, ta s c mn la ca kinh L th bt nh (x. hnh 6)

HNH 6: A Di thn tht tn mn la L Mnh Tht 111

A Di (Mt Gio) V theo A sa phc sao 53 Ch thch: 1. A Di , 2. Php B tt, 5. Ng B tt, 8. Ca, 11. Hoa, 14. Cu, 17. Linh

3. Li B tt, 6. H, 9. V, 12. ng, 15. Sch,

4. Nhn B tt, 7. Man, 10. Hng, 13. , 16. To,

2. A Di l th mn la. Mn la ny c thit lp cn c theo i lc kim cang bt khng chn tht tam mui da kinh Bt nh ba la mt a l th thch. N c m t nh sau: "Nu mun cu thnh tu L th Bt nh, nn thit lp mn la, trung ng v Qun T Ti B tt theo hnh dng cn bn. Pha trc t Kim Cang Php, bn phi Kim Cang Li, bn tri Kim Cang Nhn, pha sau Kim Cang Ng. bn gc trong v ngoi, mi gc t mi ni v ngoi cng. ca pha ng, v hnh thin n biu tng cho tham dc, ca nam ha hnh con rn biu tng cho sn, pha ty v hnh con heo biu tng cho si, pha bc v hnh hoa sen biu tng cho nit bn". Trong mn la ny, Qun T Ti B tt ng nhin l mt tn khc ca Pht A Di , nh L th thch H ni. Cn bn thn cn B tt th Php B tt l mt tn khc ca Qun T Ti B tt nh c m t trong Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh T vi chn ngn: Ph nht ra t ma (vajradharma). S phn bit gia Qun T Ti l bn tn trung ng vi Qun T Ti l Php B tt pha ng c gii thch rng, trung ng l tng th ca bn tr, trong khi mt ca l biu hin cho mt tr. Chng t ca Php B tt y l ch HR. V thn cn th hai l Li B tt, hin thn ca B tt Vn Th S Li, c chn ngn: Ph nht ra kht si noa (vajratka) ngha l s bn nhn ca kim cang. y l s bn nhn ca tr diu qun st. Chng t ca B tt ny l DHA. Th ba l Nhn B tt, tc Di Lc, c chn ngn: Ph nht ra h (vajrahetu). Chng t l MA. Cui cng l Ng B tt, tc B tt V Ngn, v cng chnh l Duy Ma Ct, c chn ngn: Ph nht ra b sa (vajrabha). Chng t l RA. Biu tng hoa sen pha bc c ngha l t tnh ca tham, sn v si thy u thanh tnh, v chng t ca chng l bn mu t H R v A, nh gii thch trn (x. hnh 7). Mn la cn c tn l Thnh Quan m mn la.

L Mnh Tht

112

A Di (Mt Gio)

HNH 7: A Di l th mn la V theo Mn la tp H Ch thch: 1. Qun T Ti, 2. Kim Cang Php, 3. Kim Cang Li, 4. Kim Cang Nhn, 5. Kim Cang Ng, 6. H, 7. Man, 8. Ca, 9. V, 10. Hng, 11. Hoa, 12. ng, 13. , : ng, T: Ty, N: Nam, B: Bc

3/ A Di bt mn la.

HNH 8: A Di bt mn la V theo A sa phc sao 53 L Mnh Tht 113

A Di (Mt Gio)

V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu ni: Nhng ngi xut gia hay ti gia nu c c nguyn vng sinh v Cc lc, th trc ht cn nhp mn la, c qun nh ri sau mi theo thy th lnh nghi qu tng nim. Mn la c ni y l Bt mn la. Cn c Bt i b tt mn la kinh th bt mn la l php yu su xa ca tm v B tt. Trung tm mn la ny, theo V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu, l Pht V Lng Th. Cn tm B tt th cn c theo Bt i B tt mn la kinh l Qun T Ti, T Th, H Khng Tng, Ph Hin, Kim Cang Th, Vn Th, Tr Ci Chng v a Tng. y l theo truyn bn ca Bt Khng; truyn bn ca Kim Cang Tr th thay Kim Cang Th bng Kim Cang Tng. A sa phc sao 53 ghi chng t ca chn tn v ny v ngha ca chng (x. hnh 8). Cc chng t ny cng l chn ch c bn ca Cu t mn la (x. hnh 9)

HNH 9: A Di mn la V theo hnh ca Bit tn tp k 5 Ch t: Trung i tm cnh: Pht v tm B tt 1. A Di , 2. Quan m, 3. T Th, 4. H Khng Tng, 5. Ph Hin, 6. Kim Cang Th, 7. Vn Th, 8. Tr Ci Chng, 9. a Tng Bn gc ni vin: bn ni cng: 10. H, 11. Man, 12. Ca, 13. V Bn gc ngoi vin: bn ngoi cng: 14. Hng, 15. Hoa, 16. ng, 17. Bn phng ngoi vin: bn nhip: 18. Cu, 19. Sch, 20. To, 21. Linh

4. A Di cu t mn la.

L Mnh Tht

114

A Di (Mt Gio)

Mn la ny do Gic Phm thit lp trong Ng lun cu t minh b thch, tng hp Bt i b tt mn la kinh vi V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu. Cu t y l chn ch tt n trong A Di tiu tm ch Phn: O amtatese hara h. Trong , tese nn sa li l te je. Xut x ca Cu t mn la ny phi ni l t Cu phm vng sinh A Di tam ma a tp la ni kinh. Trong , chn ngn i tam ma da tht tng do c Nh Lai T L Gi Na cng b, c: n a mt lt a t gi lam hng (O amtateje hara h). Theo tng ca Ng lun cu t minh b mt thch th gia l trung i tm cnh. Trung tm ca trung i B tt Qun T Ti vi chng t HR, tm cnh chung quanh l tm v Pht cng vi chng t HR. Lp th hai gm c tm cnh hoa sen bao ly trung i. Trn mi cnh l mt B tt, bt u t pha trc mt vi Quan m, chng t A; theo chiu phi, th t: T Th, chng t M, H Khng Tng, chng t TA; Ph Hin, chng t TE; Kim Cang Th, chng t JE; Vn Th, chng t HA; Tr Ci Chng, chng t RA; a Tng, chng t H. Bn gc trong l bn ni cng. Bn gc ngoi l bn ngoi cng. Bn ca l bn nhip. ngha ca mn la ny Ng lun cu t minh b mt thch vit: Hoa chng sinh vn c, Gic ng th Cc Lc, Thanh tnh i hi chng, Hai mi lm B tt, Hoa t sn hi hi, Ngy m thng th h. Ng lun cu t minh b mt thch cn ni thm: "Cu t mn la ny nguyn xut t ch H ca Ng lun mn. Ch H ny l ch cho nhn v ca B tt. m Ma Gi pht bn mi tm li nguyn, tc l t gio phong sinh xut ch H . Ch H y, ni cho tc l ch Hr . T ch Hr ny ra cu t mn la". Trong ng lun, ch H thuc v phong lun, v ch cho nhn v ca B tt Php Tng (m Ma Gi). Qun V Lng Th Pht kinh on

L Mnh Tht

115

A Di (Mt Gio)

HNH 10: A Di cu t mn la V theo Ng lun cu t minh b mt thch

ni v Ch Pht Nh Lai th php thn, c vit: "Ch Pht l Di . Di l bn th ca gi vy. Gi l th ca h khng. H khng l bn thn chnh th ca php thn Nh Lai. Cho nn ni Di l ni ch Pht, ni ch Pht l ni Di . Vo trong tm tng ca tt c chng sinh, mng sng ca chng ta l hi th, hi th l gi, li cng l h khng. Cho nn trong chng sinh c th ca Di ". Nh th, ngun gc ca Cu t mn la khng ch pht xut t Mt gio m cn t cc kinh in ca Tnh gio. on trch t Qun v lng th kinh gip gii thch v sao xut hin tm v Pht chung quanh trung i, tt c u cng mt chng t HR. (x. hnh 10) 5/ A Di cu phm mn la. Cng gi l ng bn mn la, v n c Hu Vn ca Nht bn thnh t Trung quc v. Mn la ny, Gic thin sao 7 m t th ny: Trung i c hoa sen tm cnh, gia l thng phm thng sinh A Di Pht, tm cnh chung quanh an tr tm phm A Di , bn gc ni vin an tr bn B tt thn cn l Php, Li, Nhn, Ng. Lp th hai bao quanh trung i l mi hai Quang Pht, bn Nhip v bn ngoi cng. Lp th ba c hai mi bn B tt, mi phng su v. Tuy nhin, c Bit tn tp k 5 th tng ca mn la ny ch c hai

L Mnh Tht

116

A Di (Mt Gio)

lp. Lp trong ch c chn phm A Di m khng c bn B tt thn cn. Lp th hai ch c mi hai Quang Pht. Lp th ba hon ton khng thy (x. hnh 11) Hnh thc b tr ca mn la ny nh vy c th ni ly nim c bn t Bt i b tt mn la ca V Lng Th nh lai qun hnh cng dng nghi qu, trong , thay tm v B tt bng tm v Pht trn tm cnh xoay quanh trung i.

HNH 11: A Di cu phm mn la V theo Bit tn tp k 5 (A Di )

nim chn phm vng sinh c ni r trong Cu phm vng sinh A Di tam ma a tp la ni kinh. y l s kt hp tn ngng Tnh gio vi Mt gio ly t tng Duy thc lm c s, theo th th gii ca Pht V Lng Th trong tam ma a ca chn phm tnh thc. Th gii y l cnh gii m cc c Nh Lai c ng v cc c Pht trong ba i cng t m thnh ng chnh gic. Tnh thc y tc l thc th chn, cng gi l v cu thc, m ting Phn gi l amala-vijna, thng c l ym ma la thc. N c coi nh l mt tnh ca thc a li da. y l thuyt chn thc ca Chn , i li vi ch trng tm thc ca

L Mnh Tht

117

A Di (Mt Gio)

Huyn Trng, thuyt khng tch bit ym ma la thc ra khi a li da thc. Quan nim tnh thc nh mt n v ring bit ny c cn c t mt cu k trong bn Lng gi kinh 10 quyn: Bt cu chng chng thc, Nh thy trung ch ba. Chn phm ny li c phn b theo cc a. Thng phm thng sinh l a chn kim sc. Thng phm trung sinh l a v cu. Thng phm h sinh l a ly cu. Trung phm thng sinh l a thin gic. Trung phm trung sinh l a minh lc. Trung phm h sinh l a v lu. H phm thng sinh l a chn gic. H phm trung sinh l a hin gic. V h phm h sinh l a lc mn. Chn phm ny c gi l chn nh cnh. Bn ngoi, mi hai Quang Pht biu hiu cho mi hai tnh cht ca tr i vin knh. Mi Quang Pht l mt nh sng tam minh, pht xut t tr y. im cn lu y l cc Quang Pht, thay v biu hin kh nng qun chiu ca tr diu qun st nh thng thy, th trong Cu phm vng sinh A Di tam ma a tp la ni kinh ny, n li biu hin cho tr i vin knh. iu ny c th hiu c, nu nh rng chn phm tnh thc c coi l cnh gii chn nh, th ng nhin tng ng vi tr i vin knh. 4/ TU PHP: V cc php tu lin h n Pht A Di trong Mt gio, m thut ng gi A Di Php hay A Di Pht php, c hai h thng chnh yu, mt ca Thai tng gii, v mt ca Kim cang gii. Ngoi ra, cn mt s php tu khc thng c bit di danh mc A Di a h ma, tc cc php t t lin h n Pht A Di . a/ Php tu trong Thai tng gii C s ca php tu ny l da vo V lng th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu v c tin hnh theo mt qui trnh mi tm bc gm c chn ngn v kh n. Mi tm bc ny thng gi l thp bt o dng chung cho cc nghi qu khc na. y, thp bt o din ra theo th t sau: 1/ Tnh tam nghip: Hnh gi kt n vi hai bn tay chp theo li lin hoa hip chng, cng gi l h tm hip chng, v c chn ngn: n sa ph b ph thut tt ph t ma sa ph b ph th hm. Phn: O svabhvauddh sarvadharm svabhva uddho'ham (Vy! Tt c cc php t tnh thanh tnh th ti cng t tnh thanh tnh). Tip theo l bc ph l, ngha l ng thng trc bn tn, chp tay theo kiu lin hoa hip chng, qun tng V Lng Th Nh Lai cng vi cc B tt, ri cung knh nh l,
L Mnh Tht 118

A Di (Mt Gio)

c chn ngn: n tt ph t tha nghit b na mn na nng ca r di. Phn: O sarvatathgatapad vandana karomi (Vy! Ti knh l di chn ca ht thy cc c Nh Lai). Bc ph l ny, Thp bt kh n ca Hu Qu v mc Thp bt o th trong A sa phc sao 37 khng t thnh mt bc ring bit. 2/ Pht b tam mui da: Bc ny c mc ch bo cho ht thy ch Pht trong Pht b bit t hi m h nim v gia tr cho hnh gi. N gm c vic hnh gi kt n Pht b tam mui da, tc hai tay chp li theo kiu h tm hip chng, hai ngn tr m ra co li da vo lng lng th nht ngn gi, hai ngn ci cng co li v da vo lng di ca hai ngn tr. c chn ngn: n t tha nga np b ph da sa ph ha. Phn: O tathagatodbhya svha (Vy! Nh Lai xut hin, Ngi kho ni). 3/ Lin hoa b tam mui da: Bc ny nhm bo cho B tt Qun T Ti v cc thnh chng thuc Lin hoa b n gia tr hnh gi. N gm vic kt n Lin hoa b tam mui da, tc hai tay h tm hip chng, m cc ngn tr, gia v v danh, ri co li ging hnh hoa sen; v c chn ngn: n b na mt np b ph da sa ph h. Phn: O padmodbhya svha (Vy! Lin hoa xut hin, Ngi kho ni). 4/ Kim cang b tam mui da: Bo cho Kim Cang Tng B tt v cc thnh chng thuc Kim cang b n gia tr. Hnh gi kt n Kim cang b tam mui da, tc hai tay da lng vo nhau, xoay lng bn tay tri ra ngoi, mc nhng ngn t v ci li vi nhau, v c chn ngn: n ph nht r np b ph da sa ph ha. Phn: O vajrodbhya svha (Vy! Kim cang xut hin, Ngi kho ni). 5/ B gip h thn: Bc ny c mc ch ngn cn s ph phch ca thin ma, c qu v c nhn. Hnh gi kt n b gip h thn, cng gi l h thn tam mui da, bng cch cho hai bn tay an tro nhau, dng thng hai ngn gia, hai ngn tr cong li thnh hnh li cu h trn lng hai ngn gia sao cho ng dnh, hai ngn ci ln hai ngn t; v c chn ngn: n ph nht ra nghi n bt ra nm b d sa ph ha. Phn: O vajrgnipradiptya svha. (Vy! Ngn la ca kim cang, Ngi kho ni). 6/ a gii kim cang quyt: Mc ch l gii hn phm vi kim cang bt hoi cho hnh gi hnh tr. Hnh gi kt n a gii kim cang quyt bng cch t ngn gia v ngn v danh ca tay phi vo gia nhng ngn tr v ngn gia v nhng ngn p t v t, ngn gia v p t ca tay tri cng t vo hai khong gia ca nhng ngn tr v gia v nhng ngn p t v t ca bn tay phi ngang qua lng ca hai ngn kia, cc ngn cn li th chu u vo nhau, ring u hai ngn ci th ch xung t, v c chn ngn: n ch r ch r pht nht ra pht

L Mnh Tht

119

A Di (Mt Gio)

nht r b ra mn hng pht tra. Phn: O kli kli vajra vajr bhr bandha bandha h pha (Vy! Gm cht gm cht, kim cang kim cang n, kin c, tri buc tri buc, hm pht). 7/ Kim cang tng: Sau khi xc nh gii hn phm vi hnh tr ca hnh gi, by gi phi dng nn mt bc tng thnh kim cang phng ng c qu, c nhn, cp, si, s t, c trng xm nhp. Vic ny c thc hin bng cch kt n kim cang tng v c chn ngn: n tt ra tt ra ph nht ra bt ra ca ra hng pht tra. Phn: O sara sara vajraprakara h pha (Vy! Kin c kin c, bc tng thnh kim cang, hm phat). n kim cang tng ging nh n a gii kim cang quyt, ch khc l hai ngn ci m ra hai bn. 8/ H Khng Tng ph cng dng: Mc ch l cng dng ch Pht v thnh chng. Hnh gi kt n H Khng Tng bng cch hai tay chp li, hai ngn gia an tro ngoi bn tay, hai ngn tr da nhau co li v c chn ngn: n nga nga nng tam b ph ph nht ra hng. Phn: O gagana sambhavvajra ho (Vy! Kim cang xut sinh gia h khng, hoan h). 9/ Nh Lai quyn: Bc ny c mc ch lm cho th gii ny tr thnh th gii Cc lc. Hnh gi kt n Nh Lai quyn vi bn ngn bn tay tri nm thnh quyn, ngn tr dng thng, bn tay phi nm thnh kim cang quyn, ln mng ca ngn tr tay tri v c chn ngn: n b khim. Phn: O bhu kha. Thp bt kh n ca Hu Qu v Thp bt o th trong A sa phc sao 37 khng c bc ny. Cho nn, A sa phc sao 39 mi nu ln cu hi v sao gi mi tm kh n trong khi thc cht ch c mi by. 10/ Bo xa lc: Cng gi l tng xa lc. Bc ny c mc ch qun tng mt c xe cc trn qu, ri kt n v c chn ngn a n n th gii Cc lc, cung nghinh Pht V Lng Th v thnh chng n ci y. Hnh gi kt n bng cch hai tay an tro vo nhau nga ra, hai ngn tr chu m nhau, hai ngn ci nm ln ng ch th nht ca hai ngn tr, v c chn ngn: n r r hng. Phn: O turu turu h. (Vy! Tin nhanh tin nhanh, hm). 11/ Thnh xa lc: Bc ny c mc ch cung nghinh V Lng Th Nh Lai v thnh chng n. Hnh gi kt n Thnh xa lc v c chn ngn: Nng mc tt r da a v ca nam, t tha nghit nam, n ph nht rng nghi nng ca ra sa da sa ph ha. Phn: Namas tryadhvignm tathgatnm. O vajrgni karsya svha. (Knh l cc Nh Lai trong ba i. Vy! Kim cang ha thin, hy ko n. Ngi kho ni). 12/ Nghinh thnh thnh chng: Sau khi a v n xe, by gi rc Pht v thnh chng vo o trng. Hnh gi kt n nghinh thnh bng cch hai tay an tro vo nhau cho thnh nm, ngn ci tay tri co vo trong lng bn tay, cn ngn ci tay phi co li thnh hnh li cu, v

L Mnh Tht

120

A Di (Mt Gio)

c chn ngn: n a r lc ca h hi sa ph ha. Phn: O arolik ehye svha (Vy! Arolik, Ngi hy n. Ngi kho ni). 13/ Tch tr kit gii: Mc ch l tr dp cc ma qu. Hnh gi kt n M u Qun m bng cch hai tay chp li ngn tr v ngn t ca hai tay co vo lng bn tay, sao cho lng da vo nhau, hai ngn ci cong li cht t sao cho ng dnh hai ngn tr, v c chn ngn: n a mt lt np b ph hng pht tra sa ph ha. Phn: O amtodbhava h pha svha (Vy! Cam l xut sinh, hm phat). 14/ Kim cang vng: Mc ch l ba li kim cang nhm phng h o trng. Hnh gi kt n Kim cang vng v c chn ngn: n v sa ph ra ni ra kht si ph nht ra bn nh ra hng pht tra. Phn: O visphura draka vajrapajara h pha (Vy! Trm khp h v, li kim cang. Hm phat). n Kim cang vng ny c kt ging nh n a gii kim cang quyt, ch khc l ly hai ngn ci nm ln ng ch gc ca ngn tr. 15/ Ha vin gii: Mc ch l chun b bp nc nu nng nhm dng cng phm vt. Hnh gi kt n Ha vin gii, bng cch ly bn tay tri p ln lng bn tay phi, sao cho dnh nhau, dng thng hai ngn ci, v c chn ngn: n a tam mng nghi n hng pht tra. Phn: O asamgni h pha. (Vy! Ngn la tuyt vi, hm phat). 16/ Hin c gi: Mc ch l cng dng nc thm c gi (x.) nhm ra sch cc phin no cho ba nghip ca hnh gi c thanh tnh. Hnh gi bt n Hin c gi bng cch hai tay bng bnh nc c gi a ln ngang trn, v c chn ngn: Nng mc tam mn a mt nm nga nga nng tam ma thm ma sa ph h. Phn: nama samanta- buddhnm gaganasamsama svha. (Knh l khp ht ch Pht, h khng v ng ng. Ngi kho ni). 17/ Hoa ta: Mc ch l sa son ta sen Pht v thnh chng ng. Hnh gi bt n Hoa ta v c chn ngn: n ca ma la sa ph ha. Phn: O kamala svha (Vy! Hoa sen. Ngi kho ni). n Hoa to ny c kt ging nh n Lin hoa b tam mui da, ch khc l cong cc ngn li khin cho n trn y. 18/ Qung i bt khng ma ni cng dng: Cng gi l ph cng dng. Bc ny c mc ch cng dng hng hoa, phn thm v m thc ln bn tn v cc thnh chng. Hnh gi bt n Ph cng dng vi hai tay chp theo li kim cang hip chng, hai ngn tr co li, hai ngn ci dng thng, v c chn ngn: n a m d b nha ma ni bt np ma ph nht l t tha nghit v l ch tam mn a bt ra tt ra hng. Phn: O amoghapjamai padmavajre tathgatavilokite samantaprasara h (Vy! Hi Kim cang soi chiu cc Nh Lai, cng dng bt khng hoa sen bo chu ri khp ni. Hm).

L Mnh Tht

121

A Di (Mt Gio)

n y, hnh gi thc hin xong qui trnh mi tm bc, hay thng gi l Thp bt o th ca php tu V Lng Th trong Thai tng gii. T lc ny tr i, hnh gi ca ngi V Lng Th Nh Lai, ri V Lng Th Nh Lai cn bn n, v c V Lng Th Nh Lai la ni. Cui cng, hnh gi ln chui, mi ht nim mt ting svha, khng k nhiu t. Phng php tr nim c ch dn y l phi thong th, c chn ngn m khng pht thnh ting, va ln ht va nim va qun tng Pht V Lng Th. Nh sc gia tr ca v Pht ny, mt thi gian sau hnh gi d m mt hay nhm mt, u thy r Pht V Lng Th ang thuyt php v mnh ang d nghe. Tip theo , hnh gi kt nh n, qun tm b trong t thn trong sng trn y nh vng trng. Hnh gi ngh rng: "Th ca tm b xa la tt c vt. Khng c un, gii, x, v xa la nng th v s th. Php v ng cho nn bnh ng ng nht tng. Tm vn khng sinh, t tnh l khng". Ri trn vng trng sng y, hnh gi qun tng ch ht r (hr). T ch ny xut hin v lng nh sng, v trong mi o nh sng, qun thnh th gii Cc lc vi thnh chng vy quanh Pht V Lng Th. Cui cng, trc khi mun chm dt qui trnh tu hnh ny, hnh gi kt A Di cn bn n v c A Di cn bn la ni by bin, sau x n pha nh u v c bi k tn thn. Tip theo, kt n Ph l cng dng, c Qung i bt khng ma ni cng dng la ni, ri dng nc c gi v khi bch c nguyn ca mnh, mong c thnh mn, pht nguyn xong, kt n Ha vin, sau gii n kt. Ln lt kt n Bo xa lc tin a thnh chng, ri kt ba n ca ba b trong Thai tng mn la, ri kt n ln nm im trn thn th. Cui cng nh l bn tn v ty bc ra khi o trng. Mc ch ca php tu lin h n Pht A Di y, nh c B tt Kim Cang Th ca V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu xc nh trong phn m u, l "v chng sinh c nghip ca th gii tp nhim trong i mt php tng lai m ni la ni ca V Lng Th Nh Lai, khin tu tam mt mn, chng nim Pht tam mui, c sinh Tnh , nhp B tt chnh v. Khng th nh t phc c, khng hu phng tin m c sinh v ci y, cho nn nu y theo gio php ny, m tu hnh chnh nim, th quyt nh sinh ln thng phm thng sinh ca th gii Cc lc, chng c s a". iu kin thc hnh php tu ny l trc ht hnh gi phi nhp Mn la, c qun nh, sau v s ph mi truyn th. Khi c truyn th ri, hnh gi b tr n trng, thit tr bt mn la, tc A Di bt mn la (x.), tm ra sch s, mang y phc mi, tun t thc hnh qui trnh Thp bt o m t trn. Qui trnh Thp bt o ny, A sa phc sao 39 dn kin ca Sinh Ngha ni rng, n thuc php tu hnh ca Thai tng gii. V y chng ti cng xp vo loi tu php ca Thai tng gii, d rng thp bt o kh n c nhiu yu t mang tnh tng hp v khng thun ty thuc Thai tng gii. S kin n c dng trong A Di bt mn la, l mt th d. Ngoi ra, nhiu bc trong qui trnh thp bt o ny cng s dng chung trong cc php tu khc.
L Mnh Tht 122

A Di (Mt Gio)

b/ Php tu trong Kim cang gii V tu php trong Kim cang gii lin h n Pht A Di th thng thng l cn c vo Kim cang nh kinh Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php v Kim cang nh kinh du gi Qun T Ti Vng Nh Lai tu hnh php. y l hai bn dch cng t mt nguyn bn ting Phn. Mt do Bt Khng v mt do Kim Cang Tr. Tu php y ly ra t phn tu php v Qun T Ti Vng Nh Lai trong Kim cang nh kinh. Tuy xut pht t mt gc, tu php trong hai bn dch ny c nhng xut nhp sai khc, bt ngun t quan im Mt gio ca hai dch gi y. Qui trnh tu php trong bn dch Bt Khng gm c thy hai mi by bc, trong khi bn dch ca Kim Cang Tr c ti n ba mi lm bc. Nhng bc d ra trong bn Kim Cang Tr chng t c mt s tham kho i vi qui trnh Thp bt o ca Thai tng gii. d thy, ta lp nn bng so snh sau, trong B ch cho bn Bt Khng v K ch cho bn Kim Cang Tr. B 1/ Tnh tam nghip L Pht B tt K 1/ Tnh tam nghip L Pht B tt 2/ B mt tam ma da 3/ Lin hoa b tam mui da 4/ Kim cang b tam mui da 5/ H thn 6/ Ha dim 7/ Ha thnh 8/ Ha dim gii 9/ Qun m bo xa 10/ i lin hoa 11/ Du gi b mt 12/ Khai tm h 13/ B tm mn 14/ Tch tr kit gii 15/ Tam ma a 16/ Gia tr 17/ Lin hoa man 18/ Nht thit t gic 19/ Nh Lai hoan h
123

2/ B mt tam ma da 3/ Hoan h tam ma da 4/ Khai tm 5/ Nhp tr t 6/ Hp tr t 7/ Tch tr kit gii 8/ Tam ma a 9/ Qun nh 10/ Lin hoa man 11/ Gip tr 12/ Hoan h
L Mnh Tht

A Di (Mt Gio)

13/ Lin hoa cu 14/ Lin hoa sch 15/ Lin hoa ta 16/ Lin hoa linh 17/ Lin hoa b bch t mt ngn 18/ Lin hoa h 19/ Lin hoa man 20/ Lin hoa ca 21/ Lin hoa v 22/ Thiu hng 23/ Tn hoa 24/ ng 25/ hng 26/ Cn bn n 27/ Pht khin

20/ Triu tp 21/ Kim cang sch 22/ Kim cang cu ta 23/... diu khnh 24/ c gi thy 25/ Nht thit Nh Lai Bch t mt ngn 26/ Kim cang h 27/ Kim cang man 28/ Kim cang ca vnh 29/ Kim cang v 30/ Thiu hng 31/ Tn hoa 32/ ng 33/ hng 34/ Cn bn n 35/ Pht khin

C vo bng va k, th nhng bc t s hai (2) n s mi (10) ca bng Kim Cang Tr r rng l tng ng vi nhng bc t s hai (2) n s mi hai (12) ca Thp bt o kh n. Nhng bc ny khng thy xut hin trong bn Bt Khng. Chng chng t mt n lc tng hp ca Kim Cang Tr i vi cc php tu trong Thai tng gii. Nt c trng ca tu php Qun T Ti Vng Nh Lai y l trong s hai mi by bc ca bn Bt Khng th ht mi hai bc l nhm n bn nhip, bn ni cng v bn ngoi cng. M bn nhip (cu, sch, ta, linh), bn ni cng (h, man, ca, v) v bn ngoi cng (hng, hoa, ng, ) l nhng b phn thit yu trong cc Mn la Kim cang gii. Do th, qui trnh tu php Qun T Ti Vng Nh Lai l thuc h thng trong Kim cang gii. l iu khng cn nghi ng g na. Mt nt c trng khc ca tu php ny l mc ch n ln. Bn dch Bt Khng khng c cp ti, nhng bn dch ca Kim Cang Tr phn cui vit: "Nu c chng sinh no tu theo php ny th ngay trong i hin ti chng c a hoan h, v tri qua mi su i na s thnh ng Chnh Gic". Mc ch ca tu php y nhm chng c s a hay a hoan h ngay trong i hin ti. N nh vy khng nhc n yu t vng sinh v th gii Cc lc ca Pht Di . y l yu t m Thp bt o ca Thai tng gii nhn mnh ti. Mc ch ca tu php Kim cang gii t thot ly ra khi t tng vng sinh ca Tnh gio, ch nhm n i ny vi nhng thnh tu ca n. c/ A Di h ma
L Mnh Tht 124

A Di (Mt Gio)

Ngoi php tu theo Nim tng nghi qu, cc nh Mt tn cn thc hnh rng ri cc php h ma. H ma l cc php t t la, ngha l ly la lm mi gii dng cc phm vt km theo l cc c nguyn ln cc bn tn. Trong nm php h ma tiu chun tc cc php h ma tc tai, tng ch, hng phc, i knh v cu triu, th php h ma v A Di hay cng gi A Di h ma ch yu bao gm i knh v cu triu, tuy i khi cn k thm h ma tc tai. H ma i knh (Phn: vaikarana; Tng: Dban du byed pa) l b php nhm mc ch cu nguyn s ha thun. Theo Kim cang nh du gi h ma nghi qu th l la (kuda = qun tr) dng trong h ma ny c lm theo hnh hoa sen. ngha ca hnh ny, A sa phc sao 42 gii thch: A Di l ch ca knh i, ngi i ly hoa sen biu tng cho s knh yu, v A Di l b ch ca Lin hoa b na. Cho nn, h ma i knh c n v theo hnh hoa sen tm cnh (x. hnh 10)

HNH 10

V mc ch ca i knh, A sa phc sao 42 ni r thm rng tt c nhng g ng knh yu nh nc nh, b con cho n k th, bng hu, u mong cho h c ha thun vui v, mong cho ti bin lun c vi diu, ht thy thin long bt b, ch Pht b tt h nim mnh v nhng g c nguyn u c tha mn. y l on dn t Kin lp mn la h ma nghi qu. S b tr ca n h ma ny, c theo Kim cang kinh nh du gi h ma nghi qu th gm c ba vin. Trung vin th v hnh Lin hoa yt ma, bn gc v hnh bn chy kim cang ba cha. Vin th hai v bn quyn thuc ca V Lng Th Nh Lai l Php, Li, Nhn v Ng; v bn ni cng tc H, Man, Ca, V. Vin th ba th bn gc v bn ngoi cng (hng, hoa, ng, ), bn ca v bn nhip (cu, sch, ta v linh) v tm phng v hnh tm v tri. V cu triu (kara) c ngha l ku gi, cu thnh, Kin lp mn la h ma nghi qu xc nh mc ch v ngha nh sau: "Ku gi bng ci mc cu kim cang l mc ly my tri cng dng php gii, sau triu ba c th em an tr ci tri v ngi". A sa phc sao 42 cng dn on va trch v thm: "Chiu vi v minh tri ni trong t sinh lc o nhp vo bn tn, l ngha ca cu triu". Nh th tuy c ngha ku gi hay li cun, s thc l
L Mnh Tht 125

A Di (Mt Gio)

ku gi li cun nhng ngi cht. Cho nn, Gic thin sao 6 ni: Theo khu truyn ca tin s th php cu triu l lo liu cho ngi cht. Vy c th ni h ma cu triu trong tu php A Di l mt b php cu siu c bit ca Mt gio. dng ca qun tr dng cho php cu triu th theo tiu chun thng c hnh kim cang. Nhng trong trng hp thc hnh b php cu siu cho ngi cht, php h ma theo A sa phc sao 43 c th tng hp knh i v cu triu. Cho nn, dng ca qun tr c hnh lc gic vi tm cnh sen bao quanh. (x. hnh 11). Trong trng hp ny Pht A Di l bn tn.

HNH 11

Trn y l hai b php h ma c coi l ch yu trong php tu v A Di . Nhng A sa phc sao 53 cn ra mt quan im na, cho rng ch ch ca php cu triu l cu vt chng sinh ra khi ni kh ca ba c o, v nh vy khng phi l khng mang ngha tc tai (dit tr nhng tai nn). Ni th c ngha php cu triu cng c th thc hnh trong kt hp vi h ma tc tai (ntika). Mc ch ca h ma tc tai l cu trng th, ngn nga cc tai nn, nhng nh hng xu ca cc tinh t. Tc tai do th l mt loi b php cu an ca Mt gio. Tc gi A sa phc sao cho rng iu ng tic l t xa Nht bn trong b php A Di h ma ngi ta khng gm lun c h ma tc tai, bi v h ma tc tai khng ch c n gin mc ch cu an, m cn c mc ch dit ti. Cc h ma cn li, nh c ging gii trong Kim cang nh du gi h ma nghi qu, tc h ma tng ch (puika) v hng phc (abhicruka), khng thy c lin h n Pht A Di . Ni tm li, trong cc php h ma ly Pht A Di lm bn tn th knh i c ch ch dit ti, cu triu c ch ch cu nguyn cho ngi cht, v trong trng hp ny, c th kt hp c knh i v cu triu. Php tc tai th xut hin nh mt b php th yu i vi hai h ma trn, nn c th ty tin x dng, du trong thc t, cha tng thy kt hp vi cu triu. S thc hnh cc php h ma ny, c bit l h ma cu triu dng cho ngi cht, gy ra vn tu php do mt ngi ny thc hin li c hiu nng i vi ngi khc. Chnh A sa phc sao 43 nu ln cu hi trong tu php cng dng thuc cu triu th bn tn v hnh gi
L Mnh Tht 126

A Di (Mt Gio)

ng nht vi nhau, nh th ngi cht c li ch g? Cu tr li l phi xem hnh gi v ngi cht y l mt. Vn nu ra y c mt tm nh hng l lun ln, bi v mc tiu cui cng ca Mt gio l i ny, l tam mui i lc, l tc thn thnh Pht. Cho nn cp ti mt i khc mt phn no phn nh s xm nhp t tng ca Tnh gio, v mc tiu cui cng ca Tnh gio l i sau. Nhng tu php lin h n Pht A Di va bn ci trn cho thy tm mc nh hng su xa ca Tnh gio i vi Mt gio.

A DI B THCH
Tn sch, mt quyn, i 79, Tc ch tn b 10 TK 2522, Gic Phm son, gii thch danh hiu Pht A Di theo lp trng Mt gio. Ni dung chia lm ba phn. Phn u khng nh Pht A Di l bn th tr diu qun st ca t tnh php thn, v t tnh php thn ny thng ti trong tt c chng sinh. y l thuyt Pht gii v chng sinh gii l hai m khng phi l hai. Cho nn ni ngoi thn ny m c Pht thn, ngoi u ny m c tnh , s tht l khuyn nh k phm ngu cc c m thi. Phn hai gii thch mi ba danh hiu ca Pht A Di tc V Lng Quang, V Bin Quang v.v... v ng nht chng vi php thn i Nht Nh Lai. V v php thn hng ti trong chng sinh, nn nu khng bit th gi l chng sinh, nu gic ng c th gi l Pht tr. Phn ba, gii thch t tng v t ngha ca ch A Di vit theo li tt n nh A c ngha l Pht b, MI ch Lin hoa b, TA ch Kim cang b, hay A c ngha l khng, MI c ngha l gi, TA c ngha l trung o v.v... V i n kt lun: "Chn Ta b m thch Cc lc, ght u thn m a Pht thn, gi l v minh cng gi l vng tng. Cho du trong i mt php nh nhp ny, nu thng qun bnh ng php gii h khng i vo c Pht o sao". Gic Phm l mt tc gi ln ca vn hc Pht gio Nht bn v v t khai sn phi Tn ngha ca Chn ngn tn, sinh nm 1095 v mt nm 1143. V hnh trng v t tng cng nh lp trng gio l ca Gic Phm, xem chi tit mc GIC PHM.

A DI CA LNG
Phn: Amitakalya / Amtakalya
L Mnh Tht 127

A Di Ca Lng

Hn: (p) A Di Ca Lng Tn mt v vua b th thuc trong B tt bn hnh kinh H. A Di Ca Lng au, t ch thuc cha bnh mnh. By gi c v Pht Bch Chi cng b bnh nh vua n xin thuc, bn ly cho v nguyn tt c bnh tt u c tiu tr. D bn ca truyn ny hin cha tm thy trong Phn bn cng nh Tng v Hn bn. Cho nn tn ch Phn c th l Amitakalya hay Amtakalya. Nu Amitakalya n c ngha "ngi bn ca nhng k bnh tt", v amita y khng c ngha l v lng, m c ngha l k bnh hon, do ng t (/am. Tn Amitakalya ny do th c th thch hp vi v vua c hnh ng b th trn. Mt khc, nu A Di l phin m ca amta th A Di Ca Lng l Amtakalya, vi ngha ngi bn ca cam l, ca thuc bt t. Tn ny cng c th thch hp. Cc chuyn Bn sinh trong vn hc Pli khng thy ni n mt v vua no nh vy.

A DI CH
Phn: Aparimitagunuasnmadhran, Tng: Yon tan bsnags pa dpag tu med pa shes bya bahi gzuns Hn: (d) A Di i ch , A Di i thn ch , A Di i la ni , A Di Pht thuyt ch , Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh thn ch , A Di Pht i tm ch , V Lng Th Nh Lai cn bn tm kinh , Bt nht thit khinh trng nghip chng c sinh tnh la ni , Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh ch , Cam l la ni ch , Thp cam l chn ngn, , Vng sinh tnh ch , Vng sinh tnh thn ch , Vng sinh quyt nh chn ngn , V lng cng c la ni , V lng th Nh Lai la ni , V lng th Nh Lai cn bn la ni , V Lng th Nh Lai cn bn chn ngn , A Di Pht ch , A Di Nh Lai la ni , Vng sinh ch , Cn bn la ni , A Di Pht cn bn b mt thn ch , Amta i la ni , Bt nht thit nghip cn bn vng sinh tnh chn ngn
L Mnh Tht 128

A Di Ch

Chn ngn Pht A Di dng chung cho c Tnh gio ln Mt gio. C hai truyn bn, mt di v mt ngn, tng ng trn i th, vi mt t sai bit v s cu. Bn ngn lu truyn rng ri nc ta v Ty tng, trong khi bn di th ph thng Nht bn hn. a) Truyn bn di Truyn bn ny xut x t V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu v c gi V Lng Th Nh Lai cn bn la ni vi phin m ch Hn nh sau: Nng m ra t nng t ra d da. Nng mc a r d di b da t tha nghit d ra ha tam miu tam mt da t n d tha. n a mt lt , a mt lt np b ph, a mt lt a tam b ph, a mt lt a nghit b, a mt lt a tt , a mt lt a t, a mt lt a v ngt ln a nga di ninh, a mt lt a nga nga nng ct ca l, a mt lt a nn n ph sa pha l tt pha ra tha sa ninh, tt pha kit ma ngt l x kht si dng ca l, sa ph h A sa phc sao 53 sao li bn phin m va dn vi mt vi sai bit khng ng k. im c bit l n km theo mt bn nguyn vn ting Phn chp bng mu t tt n c chua ngha nh sau:

L Mnh Tht

129

A Di Ch

Phin m bn tt n trn vi phn chua ngha trong du ngoc, ta c vn bn bi ch bng ting Phn. y l vn bn cha hiu nh: Namah (nh l) ratna (bo) tra (tam) yya namah (nh l) ry (thnh gi) mitbhya (V Lng Th) tathgatay (Nh Lai) rhate (ng cng), samyak (ng) sambuddhay (chnh gic) tadyath (s v) o (tam thn ngha) amte (cam l) amtodbhave amtasabhave amtagarbha (kho tng) amtasiddhe (thnh tu) amtateje (oai c) amtavikrante (cc lc) amtavikrantagamine (tin tnh) amtagaganakttikare amtadundubhsvare sarvarthasdhane sarva karmakleaksayamkare svha. Phn chua ngha ca A sa phc sao r rng l cha y . Bch bo khu sao 7 di mc A Di i ch cho sao li mt bn tt n khc c phn chua ngha, nhng khng phin m ra ch Hn, vi mt s chi tit khc vi bn tt n ca A sa phc sao va dn. Bn tt n vit:

L Mnh Tht

130

A Di Ch

Phin m: Namo (nh l) ratna (bo) trayay nama (nh l) rya (thnh gi ) mit (v lng) bha (th) ya tath (nh) gat (lai) yrhate samya (chnh ng) sabud (gic) dhya tadya (s v) th o (tam thn) amte (cam l) amtodbha (ta) vai amtasa (tng sinh) bhavai amtagarbhe (kh tng) amtasite (thnh) amtateje (oai c) amtavihrm (cc lc) te amtavihrm (cc lc) taga (tin vng) mine amtaga (tin vng) ga (ng h khng) nahitikare amtaduute (m thanh) svare sarv (nht thit ngha thnh tu) rthasadhne sarva (tc gi) k (nghip) rmakra (thi gi) sa (sanh gi) kayakare sv (tc tai thnh tu) h (nht thit nghip). Vi bn phin m va thy, Bch bo khu sao 7 chng t c nhiu sai lm trong vic vit li nguyn tc tt n v trong vic chua ngha nhng ch Phn tt n y. Th d, rymitbh th chp thnh ryamitbh v chua ngha l thnh gi v lng th, trong khi thc s phi chua l thnh gi v lng quang.

L Mnh Tht

131

A Di Ch

Trc A sa phc sao ca Tha Trng (1205-1282) cn c bn chp tt n vi phn chua ngha ca Gic Phm (1095-1143) trong Ng lun cu t minh b mt thch:

Phin m: Namo ratnatrayya (qui mng nh l tam thn tam bo, ng, qui y, qui knh ng ngha) nama rya (v hoc i thnh) mitabhaya (v lng th, v lng quang, v lng t, cam l thn dc ngha) tathgatya (tha nh lai, tha nh kh) arhate samyaksambuddhya (st tc hoc bt sinh, ng cng, thnh ng chnh gic ng ngha) tadyatha (tc thuyt ch vit) o (tam thn ngha, thnh chnh gic ngha, cng dng ngha, qui mng ngha gi) amte (cam l, tng tc, th mng, bt lo, bt t ng ngha) amtodbhave (bo ta ta ng, an lc an ta) amtasambhave (tng sinh, vng sinh, lai nghinh, dn tip ng ngha) amtagarbhe (kh tng, h khng tng, a tng, kim cang tng) amtasiddhe (thnh tu, tn kh, thnh qu, thnh nhn), amtateje (oai c, oai quang, oai th, oai mnh), amtavihrmte (cc lc, an dng, an lc, nit bn) amtavihrmta (n th ch lc c danh cc lc) gamine (h khng, vng sinh, ly kh gii, chnh nim an tr) amtagaganakitikare (ng h khng, v chng v ngi, v i ngi, tc c vng sinh) amtadundubhisvre (ho m thanh thuyt diu php, ho m nhc, t th php lc) sarvrthasadhano (nht thit thnh tu, mn tc sung lc tam mui) sarvakarmaklesaksayamkare (nht thit ch bin, trn x, sinh h sinh tnh, dng dc, xut sinh, gia hi, ch thi ng ngha) svha ( hu duyn tnh tn hnh gi thnh tu lai nghinh, nguyn cc c ti nhn thnh tu dn tip).

L Mnh Tht

132

A Di Ch

Vi bn phin m va thy, bn tt n Gic Phm chng t c mt chnh xc cao. N c th l bn y, t khai sinh hai bn A sa phc sao v Bch bo khu sao. Ngoi bn phin m ca V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu cng cc bn sao ca n dn trn, truyn bn di cn c nhiu dng khc na. Dng th nht l bn phin m ca Tht Xoa Nan thc hin vo khong nm 695-704 v bit di tn Cam l la ni ch. Bn ny khng c cu qui knh Tam bo v thm cu qui knh Th Tn (namo bhagavate) Namo b nga ph a di b d tt tha yt da a la ha tam miu tam bt d da, t n d tha. n a di ri , a di r b ph, a di r sm b ph, a di r yt b, a di r t th, a di r ngh, a di r v yt lm , a di r v ca nga di n, a di r d nga nng ch lt ca l, a di r nt n ph tt ph l, tt b t tha tt di tt b ch l x yt xoa dim ca l, tt ph ha. Dng th hai l bn phin m ca Sa La Ba thc hin t truyn bn Ty tng v do Diu Chm ghi li trong Bo vng tam mui nim Pht trc ch H. N c bit di tn Bt nht thit khinh trng nghip chng c sinh tnh la ni hay V Lng Th Nh Lai cn bn chn ngn, v c: Ni ma lt t np c ra da d. Ni ma a r d a di bt d tt t ca t d a ra ht tam m tam bt t d. t ch d tht. n a di r , a di r n ba v, a di r tam ba v, a di r ct ri t, a di r tich , a di r t, a di r vi yt lan , a di r vi yt lan ca di nh, a di r ca ca ni yt r ct r, a di r n t t oa r, tt r oa a lc tht tt t nh, tt r oa ca r ma ct r x ct r d ct r, sa ht. Ngoi hai dng truyn bn va ni v bn phin m ca V lng th nh lai qun hnh cng dng nghi qu, Bit tn tp k 5 cn sao li mt bn tt n v mt bn phin m ca bn tt n , nhng khng ghi r xut x t u. Cn ni l Bit tn tp k 5 c sao li bn phin m ca V lng th nh lai qun hnh cng dng nghi qu. Bn tt n c tn l Cn bn la ni v vit:

L Mnh Tht

133

A Di Ch

Phin m: Namo ratnatrayya. Nama rymitbhaya tathgatya arhate samyak sabuddhya. Tadyath, O amte amtodbhave amtasambhave amtagarbhe amtasiddhe amtateje amtavihrte amtavihrtegamine amtagaganakitikare amtadumdubhesvre sarvarthsadhane sarva karmaklesakayakare svh. Bn phin m ch Hn so vi bn sao t V lng th nh lai qun hnh cng dng nghi qu khng c g sai khc ng k, nn khng ghi li y. By gi tp hp tt c nhng bn tt n v nhng bn phin m Hn, chng ta c th ngh mt bn phin m la tinh c hiu chnh nh sau: Namo ratnatrayya. Nama rymitbhya tathgat yrhate samyaksabuddhya. Tadyath. O amte amtodbhave amtasambhave amtagarbbe amta siddhe amtateje amtavikrnte amtavikrntagamine amtagaganakrtikare amtadudubhisvare sarvrtha sadhne sarvakarmaklesaksayakare svh. Dch ngha: Knh l Tam bo. Knh l Thnh V Lng Quang Nh Lai Chnh ng Chnh gic. Chn ngn nh vy: Om! Cam l, hin ln cam l, pht sinh cam l, kho tng cam l, thnh tu cam l, quang vinh cam l, dng mnh cam l, t n dng mnh cam l, ri y
L Mnh Tht 134

A Di Ch

h khng cam l, ting trng cam l! Mi mc ch thnh tu! Mi nghip phin no dit sch! Ngi kho ni! Trong s nhng truyn bn di ny, nc ta ch truyn bn ca Sa La Ba thy xut hin trong Ch kinh nht tng tp yu bn in nm Thnh thi 9 (1897) ca Vnh Chn. y, phin bn ny c gi l V lng th nh lai cn bn tm chn ngn. N ch c ph bin ti min Bc nc ta v khng thy xut hin trong cc bn nht tng khc c n hnh ti Trung b hay Nam b. Chn ngn thuc truyn bn di ny v c ni n mi cam l, nn trong cc bn in n hnh, n cng c gi l Thp cam l la ni. Vic phn tch ngha ca n, Gic Phm thc hin trong Ng lun cu t minh b mt thch. Theo , ton th bn chn ngn gm 113 m, v tt c cc m ny u xut pht t 9 m b mt l hr amtateje hara h. Trong chn m ny, hr vn l chng t b mt ca A Di (x.) Ba m tip theo l nhng m ca t amta, ngha l s bt t, cng c ngha l thuc bt t hay cam l. Teje, m bn tt n vit nhm l tese, ch cho nh sng hay uy lc. Cam l v nh sng y l hai kha cnh V lng quang v V lng th ca Pht A Di . Hara l hai n m ca ch hr, trong ha c coi nh chng t b mt ca tt c nhng g l nhn hay thuc v nguyn nhn (hetu), nh vy mt ngha ca n l: "Nhn ca tt c cc php vn bt kh c." Cn ra l chng t b mt ca tt c nhng g l trn cu (rajas), nn mt ngha ca n l: "trn cu nhim ca tt c cc php l bt kh c." y l ngha ca t tnh thanh tnh ca Pht A Di , m i lc bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch H ni ti. Cui cng l h, ch cho ba thn ca Pht. y l mt tp hp m kp gm ba m n, trong ha l chng t b mt ca bo thn v trong n c hm cha nguyn m a vn l chng t b mt ca Php thn. l ng thn, ha thn. Php thn gm bn thn, l t tnh thn, th dng thn, bin ha thn v ng lu thn. V hiu lc ca chn ngn ny, V lng th nh lai qun hnh cng dng nghi qu ni: "V lng th nh lai la ni ni ny va tng mt bin tc th dit tr c mi c, bn trng v nm ti v gin trong thn, ht thy nghip chng u tiu dit sch. Nu t kheo hay t kheo ni phm ti cn bn, th sau khi tng by bin lin c tr li gii phm thanh tnh. Tng c mt vn bin s khng bao gi xao lng qun mt tm b . Tm b hin hin trong thn, sng ngi vng vc nh trng trong. Khi lm chung, s thy Pht V Lng Th v v lng B tt chng quy quanh n nghinh tip hnh gi, an i thn tm, tc sinh vo th gii Cc lc, hng thng phm thng sinh, chng B tt v. b) Truyn bn ngn Truyn bn ngn da trn 6 phin bn khc nhau.

L Mnh Tht

135

A Di Ch

1/ Phin bn ca Cu Ma La Thp. Bn ny mang tn V Lng Th Pht thuyt vng sinh tnh thn ch, hay gi ngn hn l Vng sinh tnh thn ch. N c nh vo sau bn dch A Di kinh ca Cu Ma La Thp trong cc th bn n hong. S nh km ny cn lu truyn trong cc n bn kinh Di thng tng hng ngy cho ti ngy nay. Phin bn ny c: Nam m a di b d tha gi d, a d tha, a di r b t, a di r tt am b t, a di r t ca lan , da di n gi gi na ch da ca l, sa b ha. Km theo phin bn ny l li chua ni rng: "Ai tng ch ny, Pht A Di thng tr trn nh u, sau khi mnh chung, t nhin c vng sinh. B tt Long Th nguyn sinh v An dng, nm mng thy c ch ny. Tam tng Da X tng ch y. T php s cha Thin bnh hc bi ch ny t chnh ming ca Da X. V ni kinh bn t nc ngoi cha truyn n. Php th tr ch l ngy m su thi, mi thi tng hai mi mt bin. Sm mai sc ming, xa rng v t hng n, qu trc hnh tng, chp tay tng 21 bin. Ngy ngy nh vy, tc th dit c cc ti bn trng, nm nghch, v mi c, bi bc phng ng, v dit tr ht tt c s nhiu hi ca cc th t thn ma qu trong hin ti; sau khi mnh chung, c t nhin vng sinh v nc Pht A Di . Nu th tr lun c ngy m th cng c tht bt kh t ngh". C vo li chua y th cho n thi Da X, tc khong nhng nm 517-589, truyn bn Phn vn ca bi ch ny cha c a vo Trung Quc. Cho nn, khng th coi n l mt phin bn ca Cu Ma La Thp. Gi n l phin bn ca Cu Ma La Thp v n thng c gn lin vi bn dch A Di kinh ca v ny. 2/ Phin bn mnh danh ca Cu Na Bt La. Phin bn ny mang tn Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh thn ch. N c: Na m a di a b d tha gi d, a d tha, a di r b t, a di r tt am b t, a di r t ca lan , a di r t ca lan gi di n gi gi na ch a ca l, sa b ha. Phin bn ny ch khc phin bn La Thp trn 8 ch "a di r t ca lan ". N c ni l xut x t Tiu V lng th kinh ca Cu Na Bt La. C Xut tam tng k tp 2 th Cu Na Bt La qu c dch V lng th kinh 1 quyn trong khong Nguyn gia i Lu Tng (424-453), nhng cng c ghi l khuyt. Th c ngha, ngay t thi Tng Hu hon thnh Xut tam tng k tp (515-516) bn dch ny khng thy lu hnh. Thm vo , sau phn chp phin bn, c ghi li chua ni: "Nu thin nam t, thin n nhn no hay tng ch ny th Pht A Di thng tr trn nh u, ngy m ng h, khng cho k th c c hi, i nay thng c an n, khi lm chung t nhin c vng sinh." Ri tip c on ph lc mang tn A Di kinh bt t ngh thn lc truyn, khng r tc gi, k lai lch truyn tha ca thn ch ny i ging nh on ph ch cho phin bn ca La Thp. Ngha l, n do Tam tng Da X truyn cho T php s cha Thin bnh. Nh vy, y cng l mt ngoa
L Mnh Tht 136

A Di Ch

truyn v tc quyn ca Cu Na Bt La, v Na Lin Da X sinh hot sau Cu Na Bt La c th k. 3/ Phin bn ca B Lu Chi. Phin bn ny c tm thy trong A di pht cn bn b mt thn ch kinh, chp vo trc on chp tr danh hiu, v hon ton c ging nh phin bn mnh danh ca Cu Na Bt La, Nhng kinh ny xt theo vn c th hon ton nht tr vi bn dch A di kinh ca La Thp, tr on chm bi chm ngn v bi k A t thp phng tam th Pht. Thm vo , cc kinh lc v tiu truyn v B Lu Chi trong Tc cao tng truyn khng h nhc n vic phin dch kinh ny. Ngoi ra kinh ny ch lu hnh Nht bn ch khng thy c lu hnh ni khc. Cho nn c ngi ni n l mt ngy kinh do ngi Nht to ra. Vy phin bn ca B Lu Chi l mt s ngoa truyn. D vy, B Lu Chi c phin m mt bn mang tn A Di Nh Lai la ni trong Vn th s l php bo tng la ni kinh. N c hai bn in khc nhau. Bn in Cao ly c: Nng m di b d t tha nghit d, t n d tha, a mt r np b ph, a di tam b ph, a di v ngt lan , sa ph ha. Bn in i Minh c: Nam m a di a b d t tha nghit d, t n d tha, ai di a np b ph, a di a tam b ph, a di vi kht lan , sa ha. Gic thin sao 6 sao li bn Cao ly v chp km theo nguyn vn ting Phn bng ch tt n: Phin m: Namo'mitbhya tathgatya. Tadyath. Amrtodbhave amitasambnavai amitavihrnte svh. C vo bn phin ca Vn th s l php bo tng la ni kinh th ci gi l bn phin ca B Lu Chi trong A Di pht cn bn b mt thn ch kinh chng t khng c mt quan h r rt no. Nh vy tnh cht ngy to ca bn kinh ny cng r. 4/ Phin bn ca A a C a. Phin bn ny xut x t A di pht i t duy kinh thuyt t phn nht trong la ni tp kinh 2. Nt c trng ca bn phin ny l n c cc cu qui knh ca truyn bn di: Na m ht ra t na ra da d. Na m a r da a di b da tha yt da a ra ha tam miu tam b da. it tha. A mt r , a mt r b b, a mt r tri b b, a mt r t ca lan gi di n, gi gi na ch ct l yt l, tt b t ba ca sinh ca l du, sa ha.

L Mnh Tht

137

A Di Ch

5/ Phin bn ca Php Hin. Phin bn ny xut x t Pht thuyt v lng cng c la ni kinh nn cng gi l V lng cng c ni. im c trng ca n nm ch n thuc v h thng truyn bn ngn ca A a C a, vi nhng cu qui knh ca truyn bn di, N c: Na m ra t na t ra d d. Na mc a r d a di a b d t tha nga d a ra ht tam miu ngt tam mt d. t n tha: A di , a di nt b v, a di a tam b v, a di a v ngt lan , a di a v ngt lan a nga di n, nga nga na k r yt r, tt r ph ngt l x st dng yt r du, sa ph h. 6/ Phin bn Ty tng. Phin bn ny xut x t Hphags pa yon tan bsnags pa dpag tu med pa shes bya bahi gzuns. y l bn dch Ty tng tng ng vi Pht thuyt v lng cng c la ni kinh. Bi ch c phin m nh sau: Namo ratnatrayya namo bhagavate amitbhya tathgatya arhate samyak sambuddhya tadyath. O amte amtodbhave amtasambhave amtavikrnte amtagmini gaganakaritikare sarvaklesakayakare svha. Phin bn ny c phin m tn ch Phn ca bi ch Aparimitapunnusamsnmadhran. Chnh tn Phn vn ny, chng ti dng gi bi ch ca c hai truyn bn di v ngn y. 7/ Phin bn A Di Pht thuyt ch. N xut x t mt vn bn cng tn trong i 12 TK 369 v Tc 1: Na m b d. Na m ra ma d. Na m tng gi d. Na ma a d a b d tha gi a d a ra ha tam miu tam b d. it tha: A d r , a d r b b, a d r tam b b, a d r t ca lan , gi d n gi gi na k r ca r b ra b ba xoa dim ca r. Sa b ha. Phin bn ny c c im l m u vi nhng cu qui knh Pht php tng v A Di Nh Lai. M nhng phin bn khc khng thy xut hin. N c Tr Thanh trch dn trong Tp ch kinh l sm nghi vi mt vi sai khc khng quan trng lm. Phin bn ny chng t c s thot lc vn bn, nn c nhng on ngt qung gia chng. Tp hp by phin bn trn ta thy xut hin ba dng ca truyn bn ngn. Dng th nht ch k ti ba cam l, l phin bn ca B Lu Chi trong Vn Th S L php bo tng la ni kinh v ca Cu Ma La Thp trong A Di kinh. Dng th hai k n bn cam l, l phin bn Cu Na Bt Na trong Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh la ni, ca A a C a trong la ni tp kinh, v ca Tr Thng trong Tp ch kinh l sm nghi. Dng th ba k ti nm cam l, l phin bn ca Php Hin trong V lng cng c la
L Mnh Tht 138

A Di Ch

ni kinh v ca Ty tng trong Hphags pa yon tan bsnags pa dpag tu med pa shes bya bahi gzuns. y l xt v mt cam l. Nu xt v mt cc cu qui knh m u, th cc phin bn ca La Thp, Cu Na Bt La v B Lu Chi u nht tr vi nhau lm thnh mt nhm. Nhm th hai l phin bn ca A a C a, Php Hin v Ty tng mn ly nhng cu qui knh ca truyn bn di. Ring bn ca Tr Thng th ng hn ra thnh mt nhm. By gi khng k n bn ca Tr Thng, chng ta tng hp cc phin bn trn da ch yu vo phin bn di gm nm cam l, ti thit li nguyn bn ting Phn ca truyn bn ngn nh sau: Namo ratnatrayya. Namo bhagavate amitbhya tathgatya arhate samyak sambuddhya. Tadyath: O amte amtodbhave amtasambhave amtasiddhabhave amtavikrnte amtavikrntagmini gagana krtikare sarvakleakayamkare svha. Dch ngha: Knh l tam bo. Knh l Th Tn V Lng Th Nh Lai ng Cng Chnh ng Gic. Chn ngn nh vy: Om! Cam l, hin ln cam l, pht sinh cam l, pht sinh thnh tu cam l, dng mnh cam l, t n dng mnh cam l, ri y h khng, mi nghip phin no dit sch. Ngi kho ni. Vi bn Phn vn hiu chnh ny, ty mi phin bn, chng ta lc ra nhng t thch hp ti thit nguyn bn Phn vn cho tng phin bn mt. Ni chung th phin bn Cu Na Bt La l ph bin hn c. Cc nh Tnh gio ch yu dng phin bn y. Nh Long th tng qung tnh vn 4 v c bit l Lc bang vn loi 1. nc ta, truyn bn ngn di dng ca phin bn Cu Na Bt La cng rt ph bin. Bn in nm oan thi th nht (1586) ca Trc lm nh mt tng ch phm kinh c ghi tm lc bi ch y trong mc phn ha mn, nhng khng ghi mang tn g. n Tnh yu ngha ca Chn Nguyn, th tuy y l mt tc phm trch t Long th tng qung tnh vn, nhng bi ch th li trch ra t Lc bang vn loi 1 v gi l Vng sinh chn ngn. Cc bn Thin mn nht tng do Tht Kin Liu Trit (1702-1764) ng in vo nm 1754 v Khng mn nht dung tng tp yu do i Tri "tp khc" vo nm 1769 u c Vng sinh tnh thn ch gia mi bi ch trong kha tng bui sng v c theo phin bn Cu Na Bt La. y l hai b nht tng ni ting nht min Trung v min Nam. B nht tng ca Liu Trit, sau v tr tr cha Thin tn, Hu l i s Trung Hu vo nm Gia Long 13 (1814) in li, cn b ca i Tri th cng c in li ti thn M chnh, tng Thun phong, huyn Kin ha, ph Kin an, tnh nh tng. Ngay c Ch kinh nht tng tp yu ni trn, tuy c truyn bn di ca Sa La Ba (1258-1314) vn c Vng sinh tnh thn ch. im cn ni hn na l c ba b nht tng u c Bt nht th nghip chng cn bn c sinh tnh la ni ngay sau A Di kinh. Ch kinh nht tng tp yu cn ghi r thm: "Thn ch ny xut x t Tiu v lng th kinh do tam tng Cu Na Bt La nc Thin trc dch li".
L Mnh Tht 139

A Di Ch

V hiu lc ca bi chn ngn theo truyn bn ngn ny, V lng cng c la ni kinh v Hphags pa yon tan bsnags pa dpag tu med pa shes bya bahi gyuns u ni chng sinh no sng chiu tr tng ch y hai mi mt bin th tt c cc nghip cha nhm trong mt nghn kip s c tiu dit. Nu tng mt lc xoa th s thy c b tt T Th, nu tng hai lc xoa th s thy c b tt Qun T Ti, nu tng ba lc xoa th s thy Pht V Lng Th. Bn Ty tng ni khc i mt t ch, thay v hai mi mt bin, n ni ch cn mt bin. c) A Di nht t chn ngn v A Di D tiu ch Truyn bn ngn v truyn bn di trn thng c gi l A Di i ch hay Cn bn la ni. Ngoi ra, cn c loi A Di nht t chn ngn v A Di tiu ch. C ba loi chn ngn ny hp li thng gi l A Di ch, tuy i khi t A Di ch ch cho A Di i ch. V A Di nht t chn ngn th l cc chn ngn ch gm mt ch ly t cc chng t ca Pht A Di nh Sa, Ah, A, Hr. V ch Hr, i lc bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch H vit: "Ch ht r, gm bn ch, hp thnh nht t chn ngn (...) Nu ai tr tng nht t chn ngn ny th c th tr ht cc tai ha bnh tt, sau khi cht, sinh v nc An lc, c qu v thng phm thng sinh". Ht r tc phin m ca ch Hrh. Chn ngn mt ch tc ch chn ngn Hr ny (x.) V ch A, Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh gi l Ph bin gii tm nht t chn ngn v c: n c sa ph ha. Phn: O a svha. Chn ngn ny c ni l do b tt Qun Th m cng b v gi cho l Bt khng vng thn thng gii thot tm la ni. Nu ai tr tng mt lc xoa th b tt Qun Th m s hin n. Nu tng hai lc xoa th cng v b tt y hin n dn v th gii Cc lc ca c Pht A Di . l hai chng t thng c dng lm thnh chn ngn mt ch. V ch Sa v A tuy i khi cng dng lm chn ngn, nhng t thy xut hin di danh ngha chn ngn mt ch. V A Di tiu ch, V lng th nh lai qun hnh cng dng ngh qu c hai bi v u c gi l V lng th nh lai tm chn ngn. Bi th nht c" n l k thp ph ra ra nh kht r. Phn : O lokesvararja hr. Hiu lc ca chn ngn ny c ni l ch tng mt bin th c th snh vi mt bin kinh A Di . V ngha th n lin h n Pht Th T Ti (x.). Bi th hai c: n a mt lt a th h ra rng. Phn: O amtateje hara h. Chn ngn ny nu tng mt vn bin th s thy Pht A Di , v sau khi cht s sinh v th gii Cc lc. N l cn bn ca Cu t mn la (x.). V ngha, Ng lun cu t minh b mt
L Mnh Tht 140

A Di Ch

thch kt lin vi A Di i ch, m c dn ra trn, trong khi bn n ngha ca Vng sinh ch theo truyn bn di.

A DI C M THANH VNG LA NI KINH

Phn: Amtadundubhisvararjadhrastra / Aparimityurjnahdayanmadhra. Tng: phags pa tshe da ye es dpag tu med pai si po shes bya bai gzus. Hn: A Di c m thanh vng ni kinh , C m thanh vng kinh , C m thanh kinh . Tn kinh, mt quyn, i 12, Bo tch b H, TK 370 (TT VII 363, XI 475), gii thiu thn th v quc ca Pht A Di phng ty, v s tr tng A di c m thanh vng la ni. Bn Hn hin khng ghi tn dch gi. Lch i tam bo k 13 lit n vo loi "i tha tu a la tht dch". Khai nguyn thch gio lc 6 xp n cng vi mi ba bn kinh khc trong mc Tn tp tht dch ch kinh, km theo li ghi ch cui ni rng: "Xt theo vn c, chng khng phi thuc v thi i xa cho nn bin vo phn cui mc lc i Lng, coi chng thuc v i Lng, m ngun gc mt." Nh th, y l mt bn dch c phng nh vo i Lng (502-557). Bn Ty tng do Puyasambhava v Ba Tshab Ni Ma Grags. Ni dung chia lm ba phn. Phn u k chuyn c Pht thch Ca ti Chim ba ni vi cc t kheo v c Pht A Di , hin ang sng ti th gii An lc, phng ty. Chng sinh u ha sinh, c thn thng. Th gii y c ch Pht mi phng ca ngi. Phn hai gii thiu thn th c Pht A Di . c Pht ny c ci nc mang tn Thanh thi (Gzi brjid can - Tejasv), thnh rng mi ngn do tun, c cha l Chuyn lun thnh vng tn Nguyt Thng v m l Th Thng Diu Nhan, c con trai tn l Nguyt Minh (Zla bai hod Candraprabha), t phng s tn V Cu Xng, i t tr tu tn Hin Quang, i t thn tc tn o Ha, c Ma vng tn V Thng, v mt nhn vt phn bi nh B t a tn Tch Tnh. Tn cha v m theo bn Ty tng th c l Hin Thng (Bzan poi mchog Bhadrottara) v Hin H (Bzan skyon ma - Bhadrapal). Phn ba ni v hiu lc tr nim danh hiu A Di v la ni C m thanh vng. la ni ny c theo phin bn Hn nh sau: a ch tha: ba li, a ba li, sa ma b la, ni a xa, n x a n, n mu , n mu x, x la b la sa n, t kh ba n a xa, a di a do b li, a di a x gi b n kha l, a di a x ba la sa n, nit ph , a ca x n ph , a ca x
L Mnh Tht 141

A Di C m Thanh Vng La Ni Kinh

n xa, a ca x n x , a ca x cu x li, a ca x t x n, a ca x tha n, lu ba ni xa, r b thn n th, gi a r t ma ba la sa n gi a r a li x sa x ba la sa n, gi a r mt gi b na ba la sa n, b la t l da ba la sa n, t ma thn tha m, cu x ni, cu x la n xa cu x la ba la tha n, pht cu x li t pht ba la ba t, t ma ca la n, n chuyn , n ph , t ma ni, t la xa, la x, la t, la sa k, la sa gi la b li, la sa gi la a da tha n, cu x li, ba la cu x li, t cu x li, tha ,tu a ch tu b la x a ch , tu ba la si , tu l, tu mc x t m, t t m li b, gi b li, a nu x b li, pht ca x n c n, pht ca x c n, sa b ha. Phin bn ny, cng nh ton b A di c m thanh vng la ni kinh, c tp hp li trong la ni tp tp 4, nhng khng c khc bit g ng k do khng cn phi nu ra y. tin vic so snh vi phin bn Ty tng, chng ti ngh ti thit Phn vn ca phin bn trn y nh sau: Tdyath: bale abale samabale nirdea niyatane nimukte nimukhe jvalapraradhne sukhavate nirdea amityusbale amityur garbhanirhare amitayurpra nirbuddhe kanir buddha kanirdea kanirjte kakusale kadarsane katisthane rpanirdea ropanite catvridharmaprasda ne catvri arysatyaprasdane catvrimrgabhanaprasdane balavryaprasdane dharmsntane kuale kualenirdea kualapratih ne buddhakuale vibuddhaprabhasaddharmakarane nirjte hir- buddhe vimale viraje raja rse rasgre rasgrabale rasgra adhisthne kuale pratikuale vikuale dnta sudntacitte suprantacitte supratihite sure sumukhe dharme taddaharme reva jvale anua (ya) bale buddhkanirgune buddhkagune svh Nu c theo phin bn Ty tng th nh sau: abale abale samajale nirdee nirjte nirugate nirmukhe jvalapariodhane sukhavate nirdee amito yugarbhanirhra amite yusdhane nirbuddhe kanirdee ksanirjte kanirkuale kanirdeane ... catvridharmaprasdane catvri ryasatya prasdane catvrimrgabhanaprasdane bala- va prasdane ... kuale kualanirdee kualapratihne buddhakuale viuddhaprabhe saddharmaprasdane nirjte nirbuddhe vimale viraje ... rasgre rasgrabale rasgre adhihite kule pratikule vikule dnta sudntacitte suprasntacitte supratisthite ... anusayabale buddha kagunabuddhe kanirgue amrta- dundubhisvare svh. So phin bn Ty tng ny vi phin bn ti thit t ch Hn, c mt s im sai khc do vn truyn bn, m hin nay ta cha th gii quyt c v thiu nguyn bn Phn vn.

L Mnh Tht

142

A Di C m Thanh Vng La Ni Kinh

Cn c theo nghi qu v V Lng Th Quyt nh Quang Minh Vng Minh Nh Lai do Jetri gii thiu trong phags pa tshe da ye es dpag tu med pai sgrub thabs (Apamitturjna-sdhana) th bi ch trn cn c s dng. Hiu lc ca la ni ny c m t l gip ngi tr tng c th thy Pht A Di ngi kit gi trn a hoa bu v i c hai v B tt l Quan m v Th Ch ng hai bn cng vi v s B tt vy quanh. Ngoi ra, n cn gip ngi y trnh khi nhng tai nn v nc, la, v kh, c dc, cc th ma qu hung c. im c trng ca kinh ny l gii thiu nhng quan h thn thch ca Pht A Di hon ton theo mu hnh quan h thn thch ca Pht Thch Ca lch s, trong c c nhng nhn vt in hnh cho ti c l Tch Tnh v Ma vng V Thng. Nh vy th gii Cc lc c m t y khng ph hp vi bn nguyn ca Pht A Di m i a di kinh gii thiu, bi v c Ma vng, c Tch Tnh, th th gii y vn cn c s quyn r ca ti c v t thn. N khng cn l th gii y ngi ta khng h nghe n ba c o theo bn nguyn th nht ca Pht A Di . V l ny, bn kinh y c l phi xut hin trc khi hnh thnh nn vn hc bn nguyn lin h n Pht A Di v th gii Cc lc. Do n c th l mt trong nhng bn kinh xut hin sm nht ca tn ngng Pht A Di . xc nh tnh cht sm sa ny ca bn kinh, cn xt thm nhan A di c m thanh. y l mt phin m v dch ngha ca t amtadundubhisvara. N cng l mt tn khc ca a gii kinh trong Trung a hm kinh 47, tng ng vi kinh a gii ca Trung b kinh (M.iii. 67 Bahudhtuka-sutta). Ni dung kinh ny tp trung vo vic phn tch cc chng loi sai bit ca php, nn n tr thnh c s ca Lut tng php Nht thit hu. Chnh A t t ma php un tc lun 10 dn y v gi tn l Cam L C. Nh vy vi tn A Di c m thanh, kinh ny c th xut hin trong thi k thnh hnh ca vn hc A t m, khi tn ngng A Di cha chim c u th trong ton b Pht gio, nn cn phi vay mn mt danh hiu c sn ca cc trng phi ang thnh hnh. Sau ny, khi tr thnh mt tn ngng ph bin, v tin n mt h t tng c lp, th tn gi y khng thy xut hin na, tr vt tch tn ti trong cc chn ngn, ch yu l chn ngn Thp cam l (x.) Trong lin h ny, ngun gc danh hiu A Di thc s xut pht t ch amta m cc bn Hn thng dch l cam l, c hiu l thuc bt t. Chnh t cch hiu ny m khi nim V Lng Th pht sinh trong truyn thng n , v ni bt t tc l ni sng mi mi hay v lng th. Nh vy, phm tr v lng th xut hin ngay trong bn thn ni b Pht gio, c th l nn vn hc kinh in b phi v nn vn hc A t m. T cam l c, ting Pli gi l amatadundubhi. (M. III. 67). Do nhng nt c th trn, A Di c m thanh vng kinh l bn kinh quan trng cho cng tc nghin cu qu trnh hnh thnh tn ngng A Di .
L Mnh Tht 143

A Di n Na

A DI N NA
Phn: Amtodana, Pali: Amitodana, Tng: Bdud rtsi zas. Hn: (p) A Di n Na , A Di n Na (d) Cam L Phn , Cam L Tnh Tn ngi ch rut ca c Pht Thch Ca. i s (Mhv. ii. 20) ni A Di n Na l mt trong nm ngi con trai ca Shahanu. Bn ngi kia l Suddhodana, Dhotodana, Sakkodana v Sukkodana. Shahanu cn c hai ngi con gi na l Amit v Pamit. o s (Dpv. iii) v nn vn hc s gii ca Pli nh bn s Kinh tp (SnA. i. 357) u nht tr. i s (Mv. i. 352), Pht bn hnh tp kinh 4, Chng ha ma ha kinh 2, Khi th kinh 10, Ng phn lut 15, Thuyt nht thit hu n t ni da ph tng s 2, i tr lun 3, Chng s tri lun T, u ni A Di n Na l mt trong bn ngi con ca S T Gip (Simhahanu), trong khi i phng tin Pht bo n kinh 3 ni S T Gip ch c ba ngi con v Thp nh du kinh ni ch c hai ngi, trong s u c Tnh Phn v A Di n Na. V tn ca thn ph ca A Di n Na, tt c t liu u nht tr l S T Gip (Phn: Simhahanu, Pli: Shahanu). Ring Ng phn lut 15 th c tn l Ni H La. V thn mu, i s (Mhv. ii. 20) v Bn s Kinh tp (SnA. i. 357) gi l Kaccn, con gi ca vua Davadahasakka. Pht bn hnh kinh 5 ghi rng khi ln ln, A Di n Na ci hai ngi con gi ca vua Thin Gic, cha ca thnh Thin t. Thp nh du kinh, Khi th kinh 10, Thuyt nht thit hu b t ni da ph tng s 2, Chng s tri lun T chp A Di n Na c hai ngi con l A Nan v B t a. Chng ha ma ha kinh 2 cng nht tr, nhng cn thm ng c mt ngi con gi na tn T Ph La. i tr lun 3, Ng phn lut 15 v Bn s Php c (DhA iv.124) cng ni A Di n Na c hai con trai l Ma Ha Nam (Pli: Mahnma) v A N L u (Pli: Anurudha). Ring Ng phn lut 15 th gi hai ngi con y l B B v Bt . B B ny c l l Vappa ca Tng chi b kinh (A.ii. k96) m bn s gii ca kinh ny (AA. ii. 559) ng nht l ch (clapit) ca c Pht. Cn Bt tc l Bhattika. i s (Mv. i. 352) ni ng c ba ngi con trai l Anuruddha, Mahnma, Bhattika. Ngoi ra, i s (Mhv. viii. 18) ghi A Di n Na c mt ngi con khc tn Sakkabandhu, ngi thot khi v tn st ging h Thch bi Viabha, vua Kosala v thnh lp mt thnh ph mi bn b sng Hng.
L Mnh Tht 144

A Di n Na

Trn y ch ni v nhng quan h gia tc ca A Di n Na. V hnh trng ca ng th khng thy c t liu no ni n. Xem thm cc mc A NAN , A NU LU , B T A, S T GIP.

A DI NG
Cng gi l Di ng, ni th ring c nht Pht A Di . Li th Pht A Di ring bit ny c th c thc hnh n nhng hin nay khng c di tch v c liu chng minh. Trung quc, c tiu s Hu Vin trong Cao tng truyn 6 th li th phng ny c bt u vi Hu Vin L sn ti Bt nh i tinh x. Sau , nhng v k tha Tnh tn nh Thin o, Tha Vin, Php Chiu, v.v... thnh lp o trng Ban chu, ring th c Pht A Di hnh tr Nim Pht tam mui. Nhng nhng o trng ny cng khng gi l A Di ng. nc ta, tuy c nhng cha chuyn tu Tnh , v i khi ch th c nht c Pht A Di , c gi l Ty thin Di t, hay Thp thp Di T, nhng khng ni no c ring mt A Di ng. c bit Nht bn, A Di ng rt ph bin ngay t lc Pht gio mi truyn vo. u tin, vo thi Ni lng, khong th k th tm, n c thit lp cha Php Lun (Horinji) ti Kyoto, v cha Php Hoa (Hokkeji) Nara. Sau thi Bnh an (794), vi s pht trin ca php thng hnh tam mui, nhiu A Di ng c dng ln Kyto v vng ph cn. T thi Khim thng v sau, song song vi s pht trin ca Tnh gio, A Di ng c thit lp cng lc cng nhiu. A Di ng by gi c gi l bn ng (hond) hay ng ng (mid). Trong cc di tch hin cn, Vng sinh cc lc vin (jgokurakuin) Ohara (Kyoto) ny gi l Tam thin vin (Sanzenin) l mt i biu cho li kin trc v th phng ca A Di ng. Trong ni in ca vin ny, c tng A Di tam tn, vch sau tng c v mn la Kim cang gii v Thai tng gii, v trn trn c v hai mi lm v B tt tip dn. Ngoi ra, c ngi A Di ng ni ting do Nht D T Nghip (Hino Sukenari) dng vo nm Vnh tha th su (1051) ti cha Php Gii (Hokkaiji) Hino. Trong ni in thit tng Pht A Di ngi cao mt trng su, bn ct chung quanh v cc hnh Pht, B tt, trn vch nh chung quanh v hnh tri ngi v. v... Thm na, trong cc A Di ng nu an v Cu phm A Di th gi l Cu th A Di ng, hay Cu th ng. Ngi in th hin cn ti cha Tnh Lu Ly (Jruriji) Yamashiro nay l Tky dng vo nm Vnh tha th hai (1047) l mt
L Mnh Tht 145

A Di ng

in hnh cho loi Cu th ng ny. Cha Tnh Chn (Jshinji) Okuyawa, Tky, c ba ngi in th t thng phm n h phm rt ni ting c gi l Cu phm Pht. Ngoi ra, cn c cc ngi A Di ng khc nh Phng Hong ng (Hwdo) Uji, cha Quan m (Kwannonji) v cha ai Thng (Daitsji) Omi, cha Tnh (Jdji) Harima, cha Bt Dip (Hachijji) Iwashiro, Bch thy A Di ng (Shiramizu Amidad) Iwaki, cha Kim Lin (Kinrenji) Mikawa, v. v ... Ring Kim Sc ng cha Trung Tn (Chusnji) Rikuchu ni ting v nhng kin trc hoa he ca n. Xem thm: Tc Nht bn k (23), Ph tang lc k 27-30, Sn mn ng x k, Ng Th Knh 8, 18, Bch luyn sao 4-7, Trung tn t kinh tng vn th, Cao sn t duyn khi, a v phong lc k H, Thn h t lc k, Qung long t lai do khi, Qut t A Di ng cng dng, Php lun t duyn khi, T mn truyn k b lc L3, Th h t trung hng duyn khi, Cao d sn o vin hng ph k, Nam ng chiu t mc lc.

A DI KINH
Phn: Sukhvatvyhastra Tng: phags pa bde ba can gyi bkod pa shes bya pa theg pa chen poi mdo Hn: A Di kinh , Tiu A Di kinh, V lng th kinh , Tiu v lng th kinh , Xng tn tnh Pht nhip th kinh , Ch Pht s h nim kinh , Tiu kinh , T ch kinh , V lng th Pht kinh Tn kinh, mt quyn, i 12, Bo Tch B H TK 366 v 367 (TT VII 357), m t phm cht bn thn Pht A Di v th gii Cc Lc v s tn thn ca cc c Pht cc th gii khc. y l mt trong ba b kinh tiu chun ca Tnh gio. Phn bn A di kinh hin nay c tm thy. Qu trnh pht hin bt u vi vic Nanjio Bunyiu v Kasawara Kenjiu trao cho Max Mller mt bn ting Phn ca kinh ny chp bng mu t Tt n. y c th l bn Tt n mang v Nht bn vo th k th chn do Vin Nhn v Tn Du, v ln u tin c Thng Minh khc bn in ra vo nm An vnh th hai (1773) mang tn Phn Hn A di kinh. Bn ny sau T Vn in li vi Phn bn Ph hin hnh nguyn tn v Bt nh tm kinh vo nm Thin minh th ba (1783), gi l Phn hip tam bn. Nm Khoan chnh th by (1795), mt t ca T Vn l Php H li n hnh n cng vi nhng ch gii ca mnh v t tn Phn vn A di kinh ngha thch gm bn quyn v Phn vn A di kinh ch dch h chng mt quyn. Trong li ta v A di kinh ngha thch,
L Mnh Tht 146

A Di Kinh

Php H cn ni thm rng khi T Vn m Quang ng in Phn hip tam bn, ng s dng ba truyn bn khc na, mt Ha chu, vit vo nm Kin cu th su (1195), mt Thnh chu, thng gi l Thch sn trn tng, vit vo khong Vn qui (1501-1503), v mt Tn chu, vit vo nm Tha cu th ba (1221). Trong ba bn in trn, Max Mller s dng bn Thng minh lm bn y xut bn vo nm 1880 trn Tp ch Hi hong gia chu. Sau , Ama Tokuju nh pht hin c bn Tn chu m Php H ni ti, cng b Tt n A di kinh vo nm 1908. Bn in ny ly bn Phn vn A di kinh ngha thch ca Php H lm bn y, tham kho thm bn Tn chu, bn Thng Minh, bn T Vn v bn ca Max Mller. Bn Tn chu ni y khng phi chnh bn chp nm Tha cu th ba (1221), m l mt bn sao li ca bn y vo nm Khoan bo th nht (1741) ca chnh T Vn. Bn ca Ama, tham kho tuy rng ri hn, nhng khng lu hnh ph bin nh bn ca Mller. Nhng bn Phn vn in bng mu t Devangar v sau hu nh hon ton da vo bn ca Mller, ch yu l bn ca Wogihara Unrai trong Phn Tng Ha Anh hp bch (Tokyo 1931) v bn Vaidya trong Mahynastrasamgraha I (Dhar- bhanga, 1961). Bn Wogihara gn y c in li trong Tnh tn ton th 23 (Tokyo, 1972). Ngoi ra, cn c bn in ca Kimura Hideo trong The Smaller Sukhvatvyha (Rykoku University, 1948). V Hn dch, bn ca Cu Ma La Thp mang tn A Di kinh mt quyn thc hin vo nm Hong th th bn (402) i Diu Tn. Bn ca Cu Na Bt La mang tn V lng th kinh mt quyn, m Xut tam tng k tp 2 ghi l mt, ngay t thi bn kinh lc ny hon thnh. Bn th ba l ca Huyn Trng bit di tn l Xng tn tnh Pht nhip th kinh mt quyn vo nm Vnh nghi th nht (650) i ng. Trong ba bn dch ny, bn dch ca Cu Na Bt La mt t lu. Cn li l bn ca La Thp v Huyn Trng. Hai bn ny khc nhau ch yu phn cc c Pht tn thn v xc minh vic tuyn thuyt th gii Cc lc ca Thch Ca Mu Ni. Bn La Thp ch ni ti su phng, v iu ny ph hp vi nhng Phn bn hin cn, trong khi bn Huyn Trng th ni ti mi phng. Ring bn La Thp t thn n cng c vn . Long th tng qung tnh vn 1 di mc A Di kinh thot vn vit: "A Di kinh khc trn Tng dng l do Trn Nhn Lng i Ty vit, nt ch thanh p nn nhiu ngi hm m. on t cu 'nht tm bt lon' tr xung c thm: Chuyn tr danh hiu, d xng danh, c ch ti tiu dit, tc th a thin cn phc c nhn duyn. Truyn bn ngy nay thot mt 21 ch ny". Bn kinh khc trn ny n thi Nguyn Chiu (1048-1116) ang cn. Cho nn trong A Di kinh ngha s, Nguyn Chiu t nghi ng bn dch ang lu hnh ca La Thp l khng y . Gii trong A Di kinh ngha s vn tr k cng biu l kin tng t. A Di kinh s sao ca Chu Hong (1535-1615) cho 21 ch trn l nhng li chua c nht thm vo trong bn kinh, m ngi khc khng nhn ra nn khc ln vo. Gi thit ny ca Chu Hong cng tng i hp l, v nu tra li cc bn Phn, Ty tng v bn dch ca Huyn Trng th khng c cu no tng t vi 21 ch thot lc trn.
L Mnh Tht 147

A Di Kinh

Gia hai bn dch, bn La Thp chim mt v tr u th trong lch s. Cc bn s gii hu nh ch dng bn La Thp lm chun, trong khi s dng bn Huyn Trng lm t liu tham kho. Tr nhng bn A Di kinh ngha k ca Tr Khi (538-597) v A Di kinh ngha thut ca Hu Tnh (578-645) ra i trc khi c bn dch ca Huyn Trng, nhng bn s gii sau vn tip tc s dng bn dch ca La Thp. Ngay c A Di kinh s v A Di kinh thng tn s thng c gi thuyt l ca Khuy C vn khng dng bn Huyn Trng lm chun, tri li s dng bn La Thp. Nhng bn s gii v sau bao gm A Di kinh s ca Nguyn Hiu (617-?), A Di kinh s ca Tr Vin (976-1022), A Di kinh ngha s ca Nguyn Chiu, A Di kinh ngha s vn tr k ca Gii , A Di kinh c gii ca Tnh Trng, A Di kinh lc gii ca i Hu, A Di kinh lc gii vin trung sao ca Truyn ng, A Di kinh s sao ca Chu Hong, A Di kinh s sao s ngha v A Di kinh s sao vn bin cng ca Chu Hong, A Di kinh s sao din ngha ca C c, A Di kinh yu gii ca Tr Hc (1599-1655), A Di kinh d quyt ca ai Hu, A Di kinh lc ch ca Tc Php (1612-1723), A Di kinh thit tng ca Tnh nh (1615-1684), A Di kinh c lun ca Bnh T Thanh (1740-1796), A Di kinh trc gii chnh hnh ca Liu Cn vit nm 1784, A Di kinh trch yu d gii ca Chn Tung, A Di kinh yu gii tin mng sao ca t Mc v t Lm vit khong nm 1849, A Di kinh ch ca Trnh Trng c v Trnh Trng Nguyn vit nm 1861, A Di kinh s sao hit ca T He nh vit nm 1867. ch mi k nhng tc phm s gii hin cn Trung quc. S mt i c th ln ti hng chc, trong quan trng nht l A Di kinh ngha s ca Tng Triu (374-414 (?)), A Di kinh sao ca Tr Th, A Di kinh quyt thp nghi ca Trm Nhin (711-782), A Di kinh tn s v A Di kinh tn s ch qui ca Nhn Nhc (?-1064). y mi ch k n Trung quc. Triu tin, Nht bn v nc ta bn dch ca La Thp vn c s dng nh bn chun cho cng tc s gii, m s lng tc phm ring i vi Nht bn ln ti gn trm. A Di kinh s ca Nguyn Hu hin cn l mt tc phm tiu biu ca Triu tin. Ngoi ra, cn c nhng tc phm mt nh A Di kinh s ca Huyn Nht, A Di kinh c tch k ca Thi Huyn v.v... V c bit c bn A Di kinh s ca Vin Trc c tng truyn l da theo bn ca Cu Na Bt La. Nht bn, nu ch k nhng tc phm ni ting th c A Di kinh lc k v A Di kinh i ca Nguyn Tn (942-1017), A Di kinh thch ca Nguyn Khng (1132-1211), A Di kinh khai ca Khng Hi (774-835), A Di kinh sm php ca Vin Nhn (794-864), A Di kinh thp yu k ca Ngng Nhin (1240-1321) v.v... ch k mt s tc gia ni ting. nc ta th c Di kinh thch gii ca Minh Chu Hng Hi (1628-1715). y l bn dch quc m u tin ca kinh A Di , km theo nhng li chua tm tt cng bng ting quc m rt ra t A Di kinh s sao. V bn dch Ty tng, n do Dnasla v Ye es Sde cng dch. Theo mt s truyn bn khc, thay v Dnasla, ta c Praj v urendra cng dch vi Ye es Sde.

L Mnh Tht

148

A Di Kinh

Ni dung k chuyn c Pht ti tinh x K vin nc X v, ging cho X Li Pht v nhng ngi khc nhng phm cht trang nghim ca bn thn v th gii ca c Pht A Di , ng thi ch cho ng vng sinh v th gii y bng cch chp tr danh hiu ca c Pht . Ngoi ra, c cc c Pht trong su phng, nu theo bn Phn, Tng v La Thp, hay mi phng, nu theo bn Huyn Trng, tn thn v xc minh cho nhng g c Thch Ca cng b l chn tht v h nim cho nhng chng sinh no thc hnh nim Pht. V kinh, bn dch ca La Thp nguyn c tn V lng th kinh, nh Xut tam tng k tp 2 ghi. Cn tn A Di kinh th c cc ch di tn kia. Bn dch ca Cu Na Bt La, Xut tam tng k tp 2 cng ghi c tn V lng th kinh. Chng kinh mc lc 1 nht tr vi Xut tam tng k tp 2. i ng ni in lc 3 cng ghi tn bn dch La Thp nh hai b lc va ni, nhng c thm li chua so snh bn La Thp vi bn Chi Khim, Tng Khi v.v..., chng t bn V lng th kinh ca La Thp l bn di. Vy c l i ng ni in lc lm. Cn v bn Cu Na Bt La, i ng ni in lc 4 ghi tn A Di kinh. quyn tm, trong khi lit k nhng kinh c a vo i tng th thy c tn Tiu v lng th kinh. Vy Tiu v lng th kinh y khng l dch bn ca Cu Na Bt La, m ch cho V lng th kinh ca La Thp. Lch i tam bo k 8 v phn ca La Thp c ghi V lng th kinh mt quyn vi li chua "mt tn khc l A Di kinh dch ln th nm vo ngy mng 8 thng 2 nm Hong th th t (402) l ng bn vi bn dch hai quyn ca Chi Khim, Khng Tng Khi, Bch Din v Php H, tuy vn di gn c khc cht t". Nh th, s sai lm ca i ng ni in lc bt ngun t ch y. quyn mi, v phn Cu Na Bt La thy c chp V lng th kinh mt quyn vi li chua tng t, ni rng n ging vi bn dch ca Chi Khim, Khng Tng Khi v. v... i Chu san nh chng kinh mc lc 3, v phn La Thp c ghi V lng th kinh mt quyn, trong khi v phn c Cu Na Bt La th ghi ti hai mc, mt l Tiu v lng th kinh mt quyn 5 t v A Di kinh mt quyn 5 t. N cn ni thm l tt c nhng mu tin y u rt ra t Trng Phng lc, tc t Lch i tam bo k. C vo nhng g ta bit v Trng Phng lc th hnh nh i Chu san nh chng kinh mc lc khng chnh xc lm khi a ra nhng mu trn. Tuy vy, i vi La Thp n hon ton ng n, ch ring vi Cu Na Bt La vic n ghi c hai dch phm l khng ng s tht. V iu ny cng d hiu thi, bi v dch phm ca Cu Na Bt La mt t lu nn n khng phn bit c. S kin ng ngc nhin hn na l quyn mi ba, trong phn ghi nhng kinh in c nhp tng li c chp Tiu v lng th kinh mt quyn 4 t v A Di kinh mt quyn 5 t. Nh th, n gi thit bn dch ca Cu Na Bt La cn tn ti v thi n ra i. y l iu khng th c c. Khai nguyn thch gio lc 5 nhn ra s sai lm y v truy n v Lch i tam bo k, trong khi lit k nhng dch phm ca Cu Na Bt La. Di mc Tiu v lng th kinh mt quyn, n chua: "Hoc khng c ch tiu. y l ln dch th hai cng vi bn A Di kinh ca La Thp v Xng tn tnh kinh ca i ng l ging nhau, dch vo khong Hiu kin (454-456), mt tn khc l A Di kinh. Xem o Hu lc v Tng Hu lc. Cao tng truyn ni dch Kinh chu. Trng Phng lc ghi A Di kinh ring ra, y l sai". V bn ca La Thp, n ghi tn A Di kinh quyn bn v ni cng c tn V lng th kinh. Nh vy i vi bn La Thp, Khai nguyn thch gio lc l bn kinh
L Mnh Tht 149

A Di Kinh

lc u tin chnh thc nng tn A Di kinh ln hng mc. V t y tr i n tr thnh tn c nht thng gi ca bn dch y. Ni tt, c vo nhng t liu hin bit tn ting Phn ca A Di kinh l Sukhvatvyha. Tn ny c bo tn trong bn dch Ty tng v c dch sang ting Ty tng nh phags pa bde can gvi bkod na shes bya ba theg pa chen poi mdo, trong khi khng thy xut hin trong cc dch bn Hn vn. Tn xut hin thng xuyn nht qua s ghi ch ca cc kinh lc trn l V lng th kinh, tc Amityustra ting Phn. Tn ting Phn y c l l ngun gc ca nhan A Di kinh thng bit, m t thi Khai nguyn thch gio lc tr i c chp nhn chnh thc l tn kinh. Cn tn Xng tn tnh Pht nhip th kinh ca bn dch Huyn Trng v tn Ch Pht s h nim kinh trong mt s kinh lc xut pht t on vn cc c Pht trong su phng hay mi phng ku gi cc chng sinh hy tin vo li tuyn b ca c Pht Thch Ca v th gii Cc lc v gi l Xng tn bt kh t ngh ch Pht s h nim kinh (acintyaguaparikrtana sarvabuddhaparigraha nma dharmaparyya). V nin i thnh lp, hin c ba thuyt khc nhau. Thuyt Nochizuki gi thit n da vo Hnh phm ca Ban chu tam mui kinh. Ban chu tam mui kinh l mt trong nhng vn bn c dch sm nht Trung quc do Chi Lu Ca Sm thc hin khong nm 179 sau dl., trong v phn Hnh phm c on vit: "Nu ai mt lng nim Pht A Di mt ngy mt m cho n by ngy by m, qua by ngy ri, th s thy c Pht y". on ny l tng ng vi on: "Nu c thin nam t thin n nhn no khi nghe danh hiu c Th Tn V Lng Th Nh Lai, v sau khi nghe, m chp tr hoc mt m, hoc hai m, hoc ba m, hoc bn m, hoc nm m, hoc su m, hoc by m, v chp tr m tm khng tn lon, th thin nam t thin n nhn khi sp lm chung s c Nh Lai V Lng Th ng trc mt ngi sp lm chung y cng vi cc v Thanh vn chng v cc v B tt chng vy quanh". (Ya kacie chriputra kulaputro v kuladuhit v tasya bhagavato'mityuas tathgatasya nmadheya royati rutv ca manasikariyati ekartra v dvirtra v trirtra v catrtra v pacartra v artra v saptartra v vikiptacitto manasikariyati yad sa kulaputro v kuladuhit v kla kariyati tasya klam kurvata so 'mityus tathgata srvakasaghaparivto bodhisattvagapuraskta purta stthsyati / Nhc hu thin nam t thin n nhn, vn thuyt A Di Pht, chp tr danh hiu, nhc nht nht, nhc nh nht, nhc tam nht, nhc t nht, nhc ng nht, nhc lc nht, nhc tht nht, nht tm bt lon, k nhn lm mng chung thi, A Di Pht d ch thnh chng hin ti k tin).
L Mnh Tht 150

A Di Kinh

l chng c th nht. Chng c th hai l vic Ban chu tam mui kinh ni ti s xut hin trc mt ca mi phng ch Pht. Kinh A Di cng nu ln hnh ng chng thnh ca cc c Pht trong su phng. Ngoi ra, Mochizuki cn gi thit A Di kinh thnh lp trc i A Di kinh, v kinh trc khng c du hiu g chng t vay mn t kinh sau. Thuyt ny, Shiio Benkyo mt phn no chia x, tuy khng hon ton nht tr. Mt mt, Shiio gi thit nhng b kinh ni v Pht A Di xut hin sau kinh Ban chu tam mui, kinh o hnh bt nh v kinh A Sc B. Tun t xut hin ca cc kinh ny l nh sau: A Sc B - - - Bt nh - - - Ban chu - - - Di . y l im Shiio chia x vi Mochizuki. Mt khc, Shiio li ngh mt quan im ngc li, ni rng tun t xut hin ca cc b kinh ni v Pht A Di i vi kinh Ban chu tam mui l nh sau: i A Di kinh - - - A Di kinh - - Ban chu tam mui kinh. Quan im tri ngc y ni ln tt c nhng kh khn ca vn nin i xut hin ca cc kinh in Pht gio. Tuy th, Nakamura tin n kt lun cho rng A Di kinh xut hin vo khong nhng nm 140 sau dl. bng cch da vo hai bng c. Mt l cc kinh in Tnh cp ti vic sng bi Pht tng, v s xut hin Pht tng mnh m nht l th k th nht sau dl. tr i. Th hai l cc kinh y khng cp ti vic sng bi Pht thp, v vic sng bi ny xut hin mnh m nht t triu i Vsudeva, tc t nhng nm 145-176 tr i. Trn y l ba thuyt v nin i ca A Di kinh. V thuyt ca Nakamura vn sng bi Pht thp v Pht tng, tuy c xc nh mt cch c th trn c s nhng di vt kho c hc, vn khng th gii quyt mt cch n thun trong lin h v s ra i ca cc bn kinh c cp ti nhng vn y. Ni r ra, nhng kinh khng ni ti vic sng bi Pht tng khng nht thit im ch chng xut hin vo mt thi k khng c hoc khng cn phong tro sng bi Pht tng. Hn th na, khng phi ton b kinh in Tnh khng cp n vic sng bi Pht thp. Hirakawa Akira c mt nghin cu v vn ny. i vi thuyt ca Shiio, ta khng cn phi bnh lun nhiu, v n cha ng nhng quan im tri ngc nhau, bo cho bit Shiio cha xc nh c cch thc gii thch vn mt cch dt khot. Cn li nh vy l thuyt ca Mochizuki. Mano Rykai nhn xt l i vi bng c th hai, khng c vn lin quan tt yu gia su phng ca A Di kinh v mi phng ca Ban chu tam mui kinh, cn vi bng c th nht th vic nim Pht trong by ngy m ni ti trong hai bn kinh y chng t chng xut hin chm, khi so vi cc bn kinh khc. Cui cng, Mano i n kt lun l A Di kinh xut hin trc c Ban chu tam mui kinh. Thm vo , ng gi thuyt A Di kinh hnh thnh trong nhng nt i cng vo khong th k th nht trc dl. Vn nin i thnh lp A Di kinh nh th t ra v cng phc tp. Nu xt n trong quan h vi ton b cc kinh in khc, ch yu l i A Di kinh, Ban chu tam mui kinh, A Sc B Pht quc kinh, o hnh bt nh kinh v Php hoa kinh th A Di kinh ti thiu cng phi thnh lp vo khong th k th nht trc hoc sau dng lch. V iu ny hon
L Mnh Tht 151

A Di Kinh

ton ph hp vi nhng di vt kho c hc hin c tm thy trong lnh vc Pht tng v Pht thp. l ni v vn nin i thnh lp, tc nin i hnh thnh mt vn bn tng i t nhiu hon chnh.Cn v ngun gc, th l mt vn khc rng ln hn lin quan n hu ht nhng kinh in i tha. Ch cn ni y l A Di kinh vn c chung mt ngun gc nh tt c cc kinh in Pht gio khc. Xem thm Mochizuki Shinko, Bukky kyten seiritsu shiron (Tokyo, 1946); Shiio Benky, Bukky kyten kaisetsu (Tokyo, 1933); Nakamura Hajime v nnk., Jdo Sanbuky H (Tokyo, 1963); Mano Rykai, Sh Amidaky no seiritsu, IBK XIV (1966) 625-634; Hirakawa Akira, Amidabutsu no kyten to butt, IBK XIV (1966) 787-800.

A DI KINH BT T NGH THN LC TRUYN

Tn sch, ghi li nhng s vic chng t tnh cht hiu nghim ca vic tr A Di kinh v A Di ch (x.) Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht ni v tnh cht hiu nghim ca vic tr kinh A Di , k chuyn t Tng Du (352-436), Hu Vin (334-416) cho n m Loan (476-550), o Xc (562-645), v kt thc vi truyn ca Trn thin s xy ra trong khong Trn Thin gia (560-565). Phn th hai ni v ngun gc ca A Di ch cng qu trnh truyn dch ca n Trung quc, m cch thc cng nh s lng cn phi chp tr c hiu nghim. Theo th A Di ch do Long Th nm mng m cm c, Cu Na Bt La phin ra ting Trung quc vo khong nhng nm cui cng ca Tng Nguyn gia (424-453). Ri n k tip l Da X tam tng truyn cho T php s cha Thin bnh vi cu ni ca Da X: "Bn kinh ngoi quc cha truyn n ...". C vo ni dung trn, th truyn ny vit khong t nm 645 tr v sau, ngha l sau ci cht ca o Xc. Do th, li chua "ph Ty lc", ngha l xp vo kinh lc i Ty, di sch, hn khng chnh xc lm. Truyn y chc chn khng phi l mt tc phm ln c qui m, m ch l nhng ghi ch sau kinh A Di , chp li nhng s tch chng t tnh hiu nghim ca kinh ny cng tnh ph bin ca tn ngng Tnh . Ngy nay, n c in km v sau Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh la ni, i 12, Bo tch b H, TK 368.

A DI KINH CH
L Mnh Tht 152

A Di Kinh Ch

Hn: A Di kinh ch , Tu ty nh kha , Kim gii Tn sch, mt quyn, Tc 91, Trnh Trng c v Trnh Trng Nguyn son, gii thch mt cch tng qut kinh A Di theo bn dch La Thp trn lp trng "kim gii". Ni dung chia lm hai phn. Phn u gii thch kinh, trong ni r lp trng ch gii ca tc gi: "C B tt gii triu i Thanh l Trnh Hc Xuyn lm bn Gii ny. Gi l gii nay (Kim gii), y l ly ngha "nay hin ti ang thuyt php, nay pht nguyn, nay sinh" ca kinh, mong rng ngi ta trong mt i ny gii quyt cho xong, khng cn u thai vo cha m, m mu nhim nh ly hoa sen, vt xa khi ba ci". Phn hai gii thch chnh vn ca kinh, khng s dng th php phn on thng thng ca cc nh ch gii trc, l chia lm t, chnh phn v lu thng, m ch nu vn kinh ri gii thch, tc lm theo li tin tiu hu thch, mt cch n gin d hiu. Si ch xuyn sut ton b nhng li gii thch y l thuyt duy tm tnh (x.) xc nh "tm ta, tm Pht nh gng soi gng, mt lng nim Pht l gng pha ng soi vo gng pha ty, khi lm chung thy Pht, y l gng pha ty soi vo gng pha ng. Chng tuy c h tng soi vo nhau, nhng khng c du vt ca s qua li, ch c nh sng ni nhau m thi". Ngoi kinh A Di , v chnh thc mang tn Tu ty nh kha, nn A Di kinh ch cn c phn ch thch cc bi tn hng u v bi tn Pht cng bi pht nguyn cui. Thm vo , c bi ta ca Ha Vit Thn, v bi t ta ca tc gi vit nm Hm phong th mi mt (1861). Quan im v phng php ca A Di dinh ch l quan im "kim gii" v phng php tin tiu hu thch, nh ni. ln quan im y, Trnh Trng c v Trnh Trng Nguyn nhm nhn mnh mc ch, m li t ta ca h cng nhin ni r, y l "da vo sch ny ca ta mi ngy tu tr, chc chn c nh sng n tip dn nhau". Nh th, n nhm n mt mc ch ht sc thc tin, tc cung cp t liu tu ty cho nhng ngi nim Pht. V vy, ni dung cng c qui nh trong khun kh . S thc, vi tn chnh thc Tu ty nh kha, n l mt nh kha cho nhng ngi "tu ty" v l quyn sch u tin ca Tn Cnh ng tng th do hai tc gi h Trnh lp ra, thu tm bn mi tm b sch c bn ca Tnh gio lm in c cho nhng ngi "tu ty". Gi tng th mnh bng tn Tn cnh ng, hai tc gi h Trnh r rng mun lm sng li hc phong v tn phong Tnh gio ca Vnh Minh Din Th th hin trong Tn cnh lc vi ch trng nim Pht tc l tham thin. Quan im v phng php ca h, nh vy, ch yu nm trong truyn thng Tnh gio Trung quc, m vo lc y ang c gng mnh dy trong cn bo tp cch mng v vn ha ang din ra mnh lit Trung quc v th gii. Vic cho ra i Tn cnh ng tng th, d nm trong cao tro chung ca s xut hin cc tng th thi by gi, vn l mt biu th r rng ca n lc y. Trong li t ta ca Trnh Trng c, c hiu l Hc Xuyn, v Trnh Trng Nguyn, c hiu l Hc Lng, u ghi nhn h "bi nh ch minh" cun sch. Nhng khi gii thch
L Mnh Tht 153

A Di Kinh Ch

kinh, Trnh Hc Xuyn li ch ni mnh l tc gi. Li ta ca Ha Vit Thn cng ni: "Bn ta l Trnh t, nay hu lm c, vit Tn cnh ng tng th bn mi tm th, ly Tu ty nh kha lm quyn th nht..." y ch xc nh c mt Trnh t m thi. Hn l Trnh Trng c gi nhim v chp bt ch yu, trong khi Trnh Trng Nguyn l ngi bi nh, tc mt ngi gi v xp t nhng g do ngi kia vit ra. C vo nin i ghi trong li t ta th A Di kinh ch vit xong vo nm Hm phong th mi mt (1861). Li ta ca Ha Vit Thn, tuy khng ghi nm thng, nhng chc khng ra i sau nm y bao nhiu, nghi Ha Vit Thn ng ra khc bn sch y.

A DI KINH C GII
Hn: A Di kinh c gii , C gii Pht thuyt A Di kinh , C gii , Vit kh c gii Tn sch mt quyn, Tc 33, Tnh Trng son, gii thch A Di kinh trn c s t tng Thin thai ca Tr Vin v Tun Thc. Ni dung chia lm hai phn. Phn nhp trnh by nhng vn tng qut lm tin cho vic gii thch bn kinh. y, Tnh Trng cn c vo thuyt nm vng huyn ngha ca Tr Khi trong A Di kinh ngha k, m sau c Tr Vin chnh l v b sung trong A Di kinh s, tc thch danh, bin th, minh tn, lun dng v phn gio. Trong on phn gio c gii thch km phn ni s v La Thp. Phn hai, gii thch chnh vn. Tnh Trng s dng th php phn on thng thng l chia lm ba on, tc ta, chnh tn v lu thng. on ta phn tch theo thuyt su thnh tu. on chnh tn da vo T vn khoa chia on t "By gi Pht bo" n " l rt kh" thnh ba tiu on. Tiu on mt, t u on cho n "v lng v bin a tng k thuyt", m t chnh bo v y bo trang nghim ca th gii Cc lc. Tiu on hai, t "Ny X Li Pht, chng sinh nghe c" n "nguyn sinh ci nc kia", trnh by phng php sinh v th gii y. Tiu on ba l phn cn li, dn s chng thc ca cc c Pht trong su phng, khuyn tin phng php . on lu thng t "Pht ni kinh xong" n ht, gii thch v sao on y gi l lu thng. Cui bn c gii va tm tt, Tnh Trng km theo A Di Kinh ch (x.) do ng thit nh, v "ngi i tr tng, cu ch c nhiu ch sai". Ngoi ra, A Di kinh c gii cn m u vi bi ta do Phng o Thnh vit nm Vn lch gip thn (1584) ghi li qu trnh khc in ca bn in nm y, v kt thc vi bi hu t ca chnh Tnh Trng vit nm Ch chnh th
L Mnh Tht 154

A Di Kinh C Gii

nht (1341), lc ng by mi by tui, k li l do v sao ng vit C gii. Theo ng, "Kinh l sch mt d gn. T ng n Tng, s C cha T n, s Vin cha C Sn, s Nhc cha Tnh Gic, s Chiu cha Linh Chi u c s k. S Tn cha C Nhai li c Tp ch. Vic thch ngha k y , ch lo ngi o k tc cha rnh m xem cho r. T ngh mnh gi yu, ngy cht khng xa, mi em nhng g hay tt, chia vn ra m gii ngha tng cu cng mi ngi kt duyn vng sinh, ch khng phi sn ting!" Tnh Trng l mt khun mt ln ca lch s Pht gio Trung quc thi Nguyn, sinh nm 1266 v mt nm 1342, gc ngi Chit giang, h Tn. ng xut gia vi Thch Mn Th lut s cha Pht qu, chuyn tr kinh Php hoa. Sau n hc Thin thai gio vi Pht Gim Dim php s. Ri khi Thch Mn tch, nhn ti tham phng Vn Mng Don Trch, ng c truyn php t, bn vn ng phc hi Thin thai gio. Trong s nghip ny, ng mt mt quan h tt vi cc thng s Lt ma gio nh m Ba v Hp Tn, thm ch i n ch th Mt gii vi chnh m Ba. Mt khc, ng su tm nhng kinh sch tht truyn ca phi Thin thai, m rng phm vi thu thp ti c Cao ly. ng lin tip tr tr nhng cha Hng nguyn, Dim phc, Thng thin trc, cui cng tr v cha Pht qu, khai ging n Thin thai gio. Cui i, ng chuyn tm nim Pht, cu nguyn vng sinh. Chnh trong khong thi gian ny, ni r ra l mt nm trc khi cht, ng vit A Di kinh c gii. Ngoi tp C gii ny, ng cn son Kim cang kinh tp ch, Tiu tai kinh ch v Nhn vng nh lun ch kinh khoa. Nh th, Tnh Trng t bn thn l mt nh Thin thai, nn khi vit A Di kinh c gii, tt phi ng trn quan im Thin thai l gii,v iu ny c th thy ngay t cu m u: "Rng Thin thai gii thch kinh th ly nm chng gii thch". Thin thai y l ch cho Thin Thai Tr Khi, tc gi A Di kinh ngha k (x.), v nm chng l nm vng huyn ngha do Tr Khi khi xng. Tr Vin t tn v gii rng trong A Di kinh s. Khng nhng trong phn nhp , m trong phn gii thch kinh vn, trong nhng trng hp c th c, ng chm vo li l gii ca Thin thai. Chng hn, khi gii thch cu cht ca kinh, tc on lu thng, kinh vn c ch "tt c th gian", ng da vo thuyt mi gii v ngh nn hiu c ngha l "mi gii" ca Thin thai gio. V ng nhin khng cn phi ni l ng c vn dng li hiu Tnh gio ca cc nh ch gii Thin thai khc v A Di kinh. Th d, gii thch on chnh tn, ng ghi l "da vo T vn khoa". T Vn l mt tn khc ca Tun Thc (964-1032), mt nh Thin thai tnh gio ln vit nhng tc phm sm php A Di ni ting nh Tiu Di sm nghi, i Di sm nghi, Vng sinh tnh sm nguyn nghi, A Di kinh khuyn tr t v Thi nhn nim Pht phng php tinh hi nguyn vn. Ngoi ra, ng cn dn ti T Minh Tri L (960-1028) v nht l Kinh Kh Trm Nhin (711-782). Trm Nhin trong Thin thai gio l mt khun mt ln, snh gn bng vi Tr Khi, nhng trong Tnh gio th t ra rt t c quan h.

L Mnh Tht

155

A Di Kinh C Gii

Tuy vy, khng phi ng ch gii hn trong nhng nh ch gii cng trng phi vi mnh. Ngc li, ng cn vin dn cc nh ch gii thuc nhng trng phi khc nh T n Khuy C (632-682), Tnh Gic Nhn Nhc (991-1064), Linh Chi Nguyn Chiu (1048-1116), Trc Am Kh Quan (1091-1182). Trong s y, Khuy C v nht l Nguyn Chiu c dn mt cch kh thng xuyn, chng t quan im gio hc ca hai ngi ny c mt li cun c bit vi Tnh Trng. V y l cha k ng dn Pht a lun v Vng sinh lun ca Th Thn, Thp tr t b sa lun v i tr lun ca Long Th, cng cc kinh nh Hoa nghim, Bo tch, Tng nht a hm, Thy tng kinh v cc b kinh tiu chun khc ca Tnh gio. V phng php, ng va kt hp th php thng thng ca cc nh ch gii l p dng li phn on ca o An, ri trc nu kinh vn, sau gii thch, va kt hp vi cch trnh by ch gii A Di kinh theo truyn thng Thin thai, tc thng m u ch gii vi mt phn gii thiu nhng vn tng qut ca bn kinh y. Cho nn, tuy c qui nh qua nhan l mt bn c gii, ngha l bn gii thch qua tng cu, A Di kinh c gii vn c mt tng mo ging ht nh A Di kinh ngha k ca Tr Khi hay A Di kinh s ca Tr Vin. Xem thm mc A DI KINH NGHA K v A DI KINH S.

A DI KINH D QUYT
Hn: A Di kinh d quyt , Di d quyt , Tnh d quyt Tn sch, mt quyn, Tc 33, i Hu son, gii thch A Di kinh trn c s lp trng ca Thin tng. Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht gii thch kinh, phn th hai gii thch chnh kinh vn. y chia lm ba on, tc ta, chnh tn v lu thng. on ta bt u t "Nh vy ti nghe" n "i chng y ". on chnh tn t "By gi Pht bo" n "Nn tin nhn li ta v li cc c Pht thuyt". Nhng g cn li l on lu thng. Sau khi gii thch chnh vn, i Hu cn ch thch u Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh la ni v ni r li ch ca vic tr tng la ni y, cng m t t nhiu tm tnh ca mnh. Ngoi ni dung va tm tt, A Di kinh d quyt cn m u vi mt bi ta nhan Tnh d quyt t ca Hong Chng Bn m vit vo nm Sng trinh nhm ng (1642) v kt thc vi hai bi bt nhan Bc thin lng cng nh ch bt v, mt do T Ba vit vo cng nm nhm ng, v mt do Bch Vn Sn vit nm Trinh hng th nm mu thn (1688).
L Mnh Tht 156

A Di Kinh D Quyt

Bi ca Bch Vn Sn ghi li vic truyn nhp v in khc ca A Di kinh d quyt Nht bn, trong khi bi ca Hong Chng Bn m v T Ba chp li qu trnh ra i ca n. Bi ta ca Hong Chng ni: "Bc thin lo tn tc cng vi tin s Tin tam phong ca ta rt l n , nm r ch thm su, tri nhiu nm n tp. Sau khi tin s ta qua i, k th xng him hoi, bn ht lng dng o yn thn ni V Lng Th, nh rng np chng dng. Song ti lc sm xun n dy, khng thot khi vic phi ra vn my, cho nn bn vung tri t tnh, ch thch Tnh d quyt mt quyn, tm ty ca Lin tn g ra gn ht. T xa ti nay, cc nh vit s sao khng di vi chc, nhng kh nh no vt ln c. y chng nhng cng mt ng vi li tuyn dng khuyn khch ca c Pht K vin, m cng ng phong cch khng khc ca vic ring truyn Thiu lm. Vnh Minh ni: 'C thin c tnh , nh h c mang sng', h l ni y ". Qua ghi nhn ca Hong Chng Bn m nh th, i Hu vit A Di kinh d quyt vi t cch mt thin s trn c s t tng ca Thin tn, c bit trn c s t tng thin tnh nht tr ca Vnh Minh Din Th. Quan im ca i Hu t l quan im t tnh Di , duy tm tnh m chnh ng by t phn cui tc phm mnh: "Hu, c mng phc manh, hc cn li qu, khng kham em ch thm su ca Pht m thm by nhng li thim thch. May mn m ni c duyn khi v sinh, hp c cht t vi Pht, th dng n p n Pht, khng ph ci ch nguyn ca lng mnh ban u l i i lu truyn ging Pht khng cho dt on. Cho nn, c Pht Th Tn ca ta ch thng cho chng sinh thy y bo v chnh bo, tnh v u phng ng v phng ty u l ch hin ca tm m thi". C th ni, quan im "ng, ty, tnh, u... duy tm s nhim" ny qun xuyn ton b A Di kinh d quyt. Hong Chng cn cho bit thm l "v ngi sp em n khc in nhm lu hnh gi gn rng ri, giao cho ti vit u vi li dng lm ta, ti h thn khng c ch ngha th ly g ngi ca. Nhng v tn thnh v mun gip nguyn y, ti khng dm chi t, nhn khi di qua mt ngn ni khc, ti thng vit ra y". Nh vy, tuy ngy nay ta khng bit n nin i v hnh trng ca i Hu, nhng li va ghi ca Hong Chng xc nhn i Hu hn cn sng, khi nhng li y c vit ra, ngha l cn sng cho n nm 1642. Kt lun y, bi bt ca T Ba hon ton chng thc. T Ba vit: "Nm ngoi c Bt nh tm kinh t quyt lu hnh i. Chng bao lu Di d quyt li xut hin". Nhng dng ny, T Ba vit nm nhm ng (1642). Do nu i Hu son Bt nh tm kinh t quyt vo nm ngoi, tc nm 1641, th vic hon thnh A Di kinh d quyt tt phi vo nm 1642, hay trc khng lu. Cho nn, ng phi sng cho ti nm y. Trong bi bt, T Ba t nhn mnh l t ca i Hu v gi Hu bng tn Lng Cng. Ngoi A Di d quyt, T Ba ni i Hu cn l tc gi Bt nh tm kinh t quyt. l nhng g ta hin bit v i Hu.

L Mnh Tht

157

A Di Kinh D Quyt

Bi v ca Bch Vn Sn ghi li qu trnh in khc A Di kinh d quyt Nht bn, theo th Nguyt Chu H thin s gp sch y "va c va vui, mun chia x vi mi ngi, nn sai ngi in phin khc lu thng". Bn Nguyt Chu s dng chc phi l bn khc m Hong Chng Bn m ta trc bn mi su nm. Chnh bn Nguyt Chu ngy nay tr thnh bn y cho bn in hin nay ang lu hnh. Phng php vit A Di kinh d quyt vn l phng php tin tiu hu thch, cng thm vi th php phn on thng thng ca o An. Tuy nhin, do cch l gii tng i mi m, nn A Di kinh d quyt c mt s nh hng nht nh, c bit ti Nht bn.

A DI KINH LC CH
Hn: A Di kinh lc ch , Pht thuyt A Di kinh lc ch , Di lc ch , Lc ch Tn sch, mt quyn, Tc 91, Tc Php son, gii thch kinh A Di theo bn La Thp trn c s t tng xng l ca Chu Hong trong A Di kinh s sao (x.) v c bit ca Trng Qun trong Hoa nghim s khoa. Ni dung chia lm mi vn (thp mn), m ta c th chia thnh hai phn chnh. Phn th nht bao gm tm vn u, bn n nhng tin c bn ca vic ch thch kinh, tc ni ti ngun gc xut hin ca Pht gio, t m ni ti ngun gc su xa ca kinh, vi v tr ca n trong cc tng kinh, trong cc hi thuyt php ca c Pht, trong quan nim gio phn, trong thc tin tu hnh, trong bn cht gio l, trong ch trng tn phi, v cui cng trong lin h vi cc kinh in Tnh gio khc, nh i A Di kinh, Thp lc qun kinh, C m vng kinh, v Hu xut A Di k kinh. y l nhng vn tng qut cn tm hiu nh gi ng n tnh cht quan trng ca bn kinh. Phn th hai gm hai vn cn li, tc gii thch nhan ca kinh, v gii thch chnh vn. Gii thch nhan kinh, Tc Php mt mt dn i A Di kinh v mi hai tn ca Pht V Lng Quang ni r ngha ca tn v Pht y, mt khc, li dn Vn Pht danh kinh vi mi tn Pht bt u bng ch A Di , nh A Di , A Di Trng, A Di Thanh, A Di Xng, A Di Hng, A Di Tch, A Di Thng, A Di S T, A Di Tr Tr, A Di Thng Thng, trong cng mt mc ch. Nhng tt nhin, mi v c tn A Di va nu ln c thc s lin h vi c Pht A Di ca phng ty khng, hin l mt vn . V mi v y c mt lin h xa gn no khng vi mi cam l trong A Di ch (x.) li l mt vn khc na.
L Mnh Tht 158

A Di Kinh Lc Ch

V gii thch chnh vn, Tc Php ni r mnh s dng th php phn on truyn thng ca Thch o An, tc chia chnh vn ca kinh lm ba on, l ta, chnh tn v lu thng. on ta c phn tch theo thuyt su thnh tu l tin, nghe, thi gian, ch th, ni chn v thnh chng, nn bt u t "Nh vy" cho n "v lng ch thin i chng y ". n on chnh tn, Tc Php xc nhn mnh m phng theo Hoa nghim s khoa ca Thanh Lng Trng Qun, chia ton vn on ny thnh bn tiu on. Tiu on mt, t r th gii c dn nc Cc lc gi nim tin. y, Tc Php vn dng ro rit quan im duy tm nht nim ca Hoa nghim, gii thch nhng s vt nh t vng, hay chim l chng hn, ch l nhng biu hin khc nhau ca tm qua cc phm tnh ca n. Tiu on 2, bt u vi "Chng sinh nghe c th nn pht nguyn...", trnh by phng php tu hnh ch trong by ngy l c kt qu, tc php tr danh nim Pht, m Tc Php ghi nhn c bn li l minh tr (nim r ting), mc tr (mc nim hay nim thm), kim cang tr (na r na thm, ch my mi), v tr Pht tm (tp trung vo qun chiu), ri rt gn li thnh s tr bao gm ba li trc, v l tr l li nim tr Pht tm. Tiu on ba, bt u vi "Nh ta nay ca ngi c Pht A Di ...", m t s ng tnh h nim ca cc c Pht khc trong su phng i vi php mn va nu v ku gi mi ngi hy thc hnh php mn y c sinh v th gii Cc lc. Tiu on bn, khi t "Nh ta nay ca ngi cng c khng th ngh bn ca cc c Pht...", vch r ba ni kh khn ca khng nhng cc c Pht su phng, m ca c Thch Tn trong vic cng b php mn nim Pht A Di kh tin va ni. on lu thng ch gm vn vn cu cht ht ca bn vn: "Pht ni kinh ny xong, ..." Sau on ny, Tc Php cn gii thch tip Vng sinh ch (x.), tuy nhng gii thch y chng t ng khng rnh ch Phn cho lm, nn phm phi nhng sai lm. Th d, a di b d (amitabhya) Tc Php ch ghi ngha "v lng". Ngoi ni dung va t, A Di kinh lc ch m u vi bi Di lc ch t ca chnh Tc Php vit nm Khang hy canh thn (1700) v kt thc vi bi Hiu khc lc ch duyn khi ca Nghim Quang Bn m vit cch nm y khng xa. Cn c vo nhng ghi ch ca Nghim Quang th vo ma xun nm canh thn (1700) Tc Php khai hi ging Hoa nghim Hnh nguyn, Php hoa Ph mn v Di . ng c tham d vo nhng bui ging v cng vi nhng ngi khc thy "li trn hay, tn ch su thm", s khng nh ht, nn yu cu Tc Php ghi li. Khi s ngy bn thng hai n ngy rm thng ba th vit xong, Tc Php giao cho Nghim Quang hiu duyt, ri em khc. Qu trnh ra i ca A Di kinh lc ch l nh th. Tc Php gc ngi Chit giang, h Thm tn Thnh Php, t B Bnh, hiu Qun nh, xut gia vi Minh Nguyn, sau c ph php lm php t nm i ca Chu Hong. ng sinh nm 1612 cht nm 1723, l mt tc gia ln ca phi Hoa nghim Trung quc. Ngoi A Di kinh lc ch, ng vit Hin th ng gio nghi khoa ch 48 quyn, Hin th ng gio nghi 6 quyn, Hoa nghim bit hnh kinh vin m s sao k 12 quyn, Lng gi k 38 quyn, Lng gi huyn m 10 quyn, Lng gi th thc kinh s 10 quyn, Lng nghim kinh t thch vin m s 25 quyn, Dc s kinh s sao 6 quyn, Kim cang kinh trc gii 5 quyn, Qun v lng th kinh trc ch s 3 quyn, v.v... Chnh trong bi ta vit cho Qun v lng th kinh
L Mnh Tht 159

A Di Kinh Lc Ch

trc ch k, Tc Php ni r quan im gio l ca mnh, khi s gii nhng kinh in Tnh gio: "Nhn th, mt lng theo Pht, ba ln suy ngh vn y, tun theo tn tha ca Hin Th, gi ly quan im ca tm, vit thnh ban lc s". Hin Th y l mt bit hiu ca Php Tng, v t th t ca phi Hoa nghim Trung quc. tm l tm nh li ngc ma ni ca Thch phn nh trng trng ip ip vi nhau mt cch trn vn ton th s vt. Cho nn, ni tun theo tn tha ca Hin Th v gi ly quan im ca tm khi vit Qun v lng th kinh trc ch s, tc cng ni s dng lp trng Hoa nghim l gii t tng Tnh gio th hin trong kinh cng nh cc kinh khc trong y c c A Di kinh. Quan im ca A Di kinh lc ch do th r rng cng phi quan im Hoa nghim. V tm tt ni dung trn chng thc khng nh y. S thc, trong Di lc ch, Tc Php cn ni r hn. Sau khi khen A Di kinh s sao ca Chu Hong l "th Pht th kinh, thun c thun l, li li hp vi bn tnh, php php qui v t tm. Nn t L sn by t n nay, mt mn hong dng Tnh , cha c ai vt c tc gi y", Tc Php ghi ng " nu gi (sch y) lu, bn chia n tr n, theo vn trch lc, tn Lc ch, nhm gip nhiu i rng truyn, mun phng rng din, t tiu hc vn ti i hc, em hu tin lm chng cho tin tin". Th thy A Di kinh lc ch l mt trch lc t A Di kinh s sao c chc nng nh mt sch nhp mn ph bin rng ri ti nhng ngi m b S sao v tnh cht qung bc v cao su ca mnh khng vi n c. Kim im li ni dung ca A Di kinh lc ch th Tc Php qu "theo vn trch lc" b sch ca Chu Hong vi mt vi canh ci nho nn nh khng ng k. Th nht, khi vit A Di kinh s sao, Chu Hong a ci sn tng qut gm mi vn (thp mn). Tc Php s dng ngay ci sn y vi mt thay i nh, l vn th tm v "dch thch tng tr" ca Chu Hong c nho nn li trong vn th mi, v a vn thi hi th vo. y r rng biu l mt nh hng ca quan nim gio phn ca trng phi Hoa nghim. Th hai, trong vn th mi khi gii kinh vn, Tc Php vn gi th php phn on ca Chu Hong, tuy c ni r vic mnh m phng trc tip Hoa nghim s khoa ca Trng Qun chia on chnh tn lm bn tiu on nh. Tt nhin y vn c bn tay nho nn ca Tc Php. in hnh l tiu on hai gm thu nhng li tr danh m Chu Hong lit thnh mt b phn ca mt trong mi vn tng qut. Th ba, Tc Php chc chn c tham kho thm nhng ngun s gii khc, mt mt nhm lm phong ph v chnh l li nhng kin ca Chu Hong, v mt mt nhm ng gp thm nhng g Chu Hong cha cp ti. Th d, vic chua ngha nhng ch Phn trong bi ch Vng sinh cui sch. A Di kinh s sao khng thy c. Th th, A Di kinh lc ch t bn thn l mt rt gn ca A Di kinh s sao vi mt vi canh ci khng quan trng lm. Do vy, khng nhng v quan im, m c v phng php, n vn chu s chi phi mnh m ca b S sao. Cho nn, vit Lc ch, Tc Php khng s dng nhng th php phn on no mi m, khng a ra mt b cc no khc
L Mnh Tht 160

A Di Kinh Lc Ch

thng. y c l l mt l do khin tc phm y khng "rng truyn, qung din" nh tc gi n k vng.

A DI KINH LC GII
Hn: Pht thuyt A Di kinh lc gii , Di lc gii , Lc gii Tn sch, mt quyn, Tc 33, i Hu son, gii thch kinh A Di theo bn La Thp trn c s t tng Thin thai ca Tr Vin trong A Di kinh s. Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht gii thch nhan kinh v ngi dch. y i Hu ni r: " gii thch kinh th (dng) nm vng huyn ngha theo tiu chun ca php s C Sn, ly Ty qu nhn lm tn, Phng ng thc tng lm th, tn nguyn tnh nghip lm tn, b kh c vui lm dng, sa ti i tha lm gio tng". Phn th hai gii thch kinh vn. i Hu kt hp th php phn on ca o An vi phng php tin tiu hu thch. Mt mt ng chia ton b chnh vn lm ba on, tc ta, chnh tn v lu thng. on ta t "Nh vy" cho n "i chng y ". on chnh tn t "By gi Pht bo X Li Pht" n "c bt thi chuyn A nu a la tam miu tam b ", c chia lm ba tiu on. Tiu on mt, t "By gi" n "c sinh nc kia", trnh by y bo v chnh bo trang nghim ca th gii Cc lc. Tiu on hai, t "Nu c thin nam t" n "nguyn sinh ci nc kia", m t phng php tu hnh vng sinh v th gii y. Tiu on ba, t "Nh ta nay ca ngi" n ht on, dn cc c Pht su phng lm chng cho nhng g c Pht Thch Ca tuyn b. on lu thng t "Cho nn, ny X Li Pht, cc ngi nn tin nhn" n ht, ghi li s inh ninh giao ph khuyn khch cho phng php nim Pht lu thng. Mt khc, v p dng li vit ci sn va nu ln trn l ca chnh vn, i Hu gy cho ngi c ci o tng v vic ng s dng phng php tin tiu hu thch n gin m thi. Ngoi ni dung va tm tt, A Di kinh lc gii m u vi bi ta khng ghi nm thng ca i Hu nhan Pht thuyt A Di kinh lc gii t v kt thc cng vi bi ta ca Hong o vit vo ngy tm thng t nm nhm thn Hng v th hai mi lm (1392). C vo bi ta ca i Hu, th l do vit ra Lc gii l bi "vn kinh gin c, m Pht huyn vi, ngi tr tng tuy nhiu, m nghin cu cho r rng li tht t, v li nhng g tin hin trc thut th than i! i mt tc ny him nghe". Cho nn, ng "trm bt chc ph din, gn by vin dn, nguyn cng ng ch, khp kt tnh duyn". Nhng v cc i trc c nhng nh ch s vit di nh T n Khuy C, C Sn Tr Vin, Linh Chi Nguyn Chiu, Tam C Lun v C Nhai Tn, nn ng "nay mun theo gn, tin cho nhng ngi s c" v vit A Di kinh lc gii.
L Mnh Tht 161

A Di Kinh Lc Gii

Li ta ca Hong o cng ni tng t v thm mt t tin tc na: "Ngi i c (kinh y) rt nhiu, nhng k gii thch li t. Php s Khi Tn nhng lc rnh vic dc lng tu tp Tnh , tm ti tp hp li dy cc t xa, gii thch tng cu bn vn y, l lc gii", vi mc ch "y vo bn gii y hnh thnh mt ci nhn thu sut l duy tm Tnh , bn tnh Di ". Mt t tin tc mi, m Hong o em n, l vic ghi nin i cui bi ta, xc nh nh vy tc gi bn gii y sng cch mnh khng xa v c tn Khi Tn php s. S thc, ngay vo nhng nm 1621 khi vit A Di kinh lc gii vin trung sao, v cuc i ca i Hu, Truyn ng chp: "S t C Am, i Hu l tn hy, tr tr cha Bc thin thin thai ging T chu, gii v gio l, cn i vi Tnh th cng s c ch tinh ty, c Tnh ch qui tp lu hnh i. V h tn qu qun, cn i kho cho r". Th chng t nhng g bit v i Hu vo thi cng rt m m. Thm ch Truyn ng ghi i Hu vit Lc gii vo thi Vnh lc (1403-1424). Nu c vo nin i bi ta ca Hong o, th dt khot n phi ra i trc nm 1392, hoc vo nm l hn cht, ch khng th c chuyn vit vo thi Vnh lc. thy Truyn ng lm lc nh th no. V Truyn ng cng khng phi l mt ngi mi l i vi tc phm ca i Hu. Trong Khc vin trung sao bt chp ng cui b sao mnh, ng ni l ng nghin cu n hn ba mi nm. Cho nn, bi ta ca Hong o qu cng hin khng t tin tc mi c gi tr lch s cao. T nhng xc nh trn, quan im v phng php ca i Hu mt phn no hin r. Tr tr cha Bc thin thin thai ging, li s dng ci sn ng trng huyn ngha ca C Sn Tr Vin m u bn Lc gii ca mnh, ri hn hai trm nm sau, mt gio t Thin thai cn c vo bn gii y vit b Vin trung sao, i Hu tt nhin t xp mnh vo nhng ngi ch trng quan im Thin thai. A Di kinh lc gii vi t cch mt bn lc gii ca A Di kinh s ca Tr Vin, qu bc l mt s tnh nh vy. Tuy nhin, do i hi ca mc ch mnh ra v do kh nng canh ci chnh l, i Hu thm bt mt s nt, nn to cho bn y mt b mt mi. Th nht, trong phn gii thch chnh vn, i Hu khng hon ton tip thu li phn on ca Tr Vin. i vi Tr Vin, on lu thng phi bt u t "Nh ta nay ca ngi" cho n ht. Th cng c ngha t cc c Pht su phng vo phn khuyn khch lu thng. Trong khi , i Hu ngt phn cc c Pht ny a ln on chnh tn, dng lm chng cho nhng tuyn b ca c Thch Ca. y l mt im canh ci ln, ghi nhn mt bt ng kin kh su sc gia Tr Vin v i Hu i vi v tr ca cc c Pht su phng va ni. Ci sn phn on ca php s C Sn nh th khng c tun th, tuy l mt cc sn c nhiu nt c o. Th hai, trong nhng on vn kinh c tnh cht sung yu, i Hu tch ra khi quan im ca Tr Vin v tm n nhng lp trng khc. Th d, cu "Khng th em cht t thin cn phc c nhn duyn m c sinh v nc kia", ng dn quan im ca Linh Chi Nguyn Chiu trong A Di kinh ngha s, khng nh tnh duy nht quyt nh ca vic tr
L Mnh Tht 162

A Di Kinh Lc Gii

danh nim Pht i vi s vng sinh v tnh ph thuc ca tt c cc phc nghip khc nh b th, tr gii, thin nh, l tng v.v... Lm th, ng xc nh lp trng kin gii ca mnh trn c s t tng tr danh c o ca Nguyn Chiu, vt khi nhng pht biu ca Tr Vin, m trong nhng trng hp ny t ra khng c sc lm. Th ba, trong khi vin dn nhng quan im ca cc tc gia khc nhau nh vy, i Hu c mt s chn lc c , ch khng phi lm mt cch tn mn lan man. Th php th nht c p dng v p dng mt cch thun thc l i vi nhng on, cu hay ch ca chnh vn c th gii thch bng nhng trch vn t cc kinh khc th ly nhng trch vn y lm li gii, m khng cn thm, hay c thm th thm rt t, li bnh ca ngi vit s. y, i Hu bm st i A Di kinh v Qun v lng th Pht kinh, cng bn dch Xng tn tnh Pht nhip th kinh ca Huyn Trng. Kinh Lng nghim cng c dn mt ln. Th php th hai l trong nhng trng hp khng c kinh vn tng ng, i Hu mi ni n cc nh ch s tin bi, m ni bt nht tt nhin l C Sn Tr Vin. Ngoi Tr Vin, ng c dn n Th Thn mt ln v Linh Chi Nguyn Chiu bn ln, nhm nu ln nhng kin gii, m theo ng c l ng n hn l nhng kin gii ca Tr Vin. Cui cng, ch khi no hai th th php va nu trn khng p dng c, i Hu mi a ra nhng gii thch ca mnh, v nhng gii thch y thng thng cng rt ngn gn, ng vi ch trng lc gii ca A Di kinh lc gii. Qua nhng th php trn, i Hu xy dng cho mnh mt phng php s gii kh c sc. Chnh nt c sc ny l mt trong nhng yu t chnh yu bin A Di kinh lc gii thnh mt bn lc gii tiu biu, m sau ny Truyn ng da vo vit b Vin trung sao. Xem thm mc A DI KINH S v A DI KINH LC GII VIN TRUNG SAO.

A DI KINH LC GII VIN TRUNG SAO

Hn: A Di kinh lc gii vin trung sao , Pht thuyt A Di kinh lc gii vin trung sao , Di lc gii vin trung sao , Vin trung sao Tn sch, hai quyn (thng h), Tc 91, Truyn ng son, gii thch A Di kinh lc gii ca i Hu trn lp trng gio phn ca phi Thin Thai.

L Mnh Tht

163

A Di Kinh Lc Gii Vin Trung Sao

Ni dung chia lm ba phn. Phn th nht gii thch bi ta ca i Hu. Bt u vi mt on ngn ni v thn th s nghip ca i Hu, m ring v "h tn, qu qun cn phi i kho k". Truyn ng phn tch bi ta y mt cch tng i chi ly, chia lm nhiu phn on khc nhau. C th c hai phn on chnh. Mt l ni v l do ra i ca kinh A Di . Hai l ni v nguyn do vic vit ra bn Lc gii ca i Hu. Phn th hai gii thch nm vng huyn ngha, m i Hu ra theo C Sn Tr Vin. y, Truyn ng gii thch nhng li s ca i Hu kh r v di, qui nh v tr ca t tng Tnh trong ton b Pht gio. Phn th ba gii thch v li s chnh bn kinh, trong chia lm hai phn on. Phn on th nht gii thch v kinh v ngi dch. Phn on th hai l gii thch v chnh vn. S dng th php ca o An m Tr Vin dng mt cch cng nhin v i Hu mc nhin vn dng, Truyn ng ghi r vic chia bn kinh lm ba on l ta, chnh tn v lu thng. on ta bt u t "Nh vy" n "i chng y ". on chnh tn t "By gi Pht bo X Li Pht" n "c bt thi chuyn A nu a la tam miu tam b ". on lu thng t "Cho nn ny X Li Pht, cc ngi nn tin nhn ..." n ht. Trong mi on ny, cn phn tch chi ly ra thnh tng on, tng tit nh na. Ngoi ni dung va tm tt, A di kinh lc gii vin trung sao cn m vi bi ta Di lc gii vin trung sao t vit nm Thin khi th nht (1621) v kt thc vi bi Khc vin trung sao bt vit nm Thin khi th nm (1625), c hai u do Truyn ng son. Trong bi ta, ng trnh by l do v sao chn Di lc gii ca i Hu gii thch v v sao t tn l Vin trung sao. V vn th nht, qua mt vi cu trong bi ta ca i Hu, ng ni i Hu "tm thu trn vn ton kinh", nhng "li sao vn tt qu". Cho nn ng phi lm b 'sao' ca ng. Cn vic v sao t tn b sao y l Vin trung sao, y l vi " ly y bo v chnh bo Cc lc l diu hu, mt lng tr danh lm chn khng. Chn khng vi diu m khng c th chng c ni diu hu ca Cc lc, diu hu vi diu m khng c th lm r c ni chn khng ca lng y, gi l ci gi khng th ngh bn, n chng phi l ci gi lch lc. Chn khng chng khng, chng phi ch l khng. Ghp hai ci y li m tu hnh th ci trung trn y c vin mn, y chng phi ch l ci o trung c thnh. Cho nn, ly ci lm tn ca b sao". Trnh by v sao nhng gii thch ca mnh v bn lc gii ca i Hu li mang tn Vin trung sao nh th, Truyn ng by t quan im phn gio mt cch kh khc chit. ng vn dng thuyt tam hay ba ca phi Thin thai, tc khng, gi v trung, tin hnh l gii t tng Tnh gio ca kinh A Di v bn lc gii ca i Hu. Trong Khc vin trung sao bt, Truyn ng ni ng nghin cu A Di kinh lc gii trn ba mi nm, lc mi bt u m ging trng U kh. Th m mi lc vn thy sch y nh c iu g "mi". Cho nn, "bn Gii tuy gi l Lc, song trong n phn ln c lin quan n ch quan yu ca gio mn, ti bn v nhng ngi mi hc, sao ra b Vin trung. Nhng ai chng duy tm tnh , t tnh Di , tt coi sch ny l th ch rm. Nhng nu ngi mt hng hi ng v Cc lc, th n gip khng phi l t". V th, khi ngi t ca ng l Vin Phc cha Din khnh ni T minh ng ra khc bn cng b, ng vit
L Mnh Tht 164

A Di Kinh Lc Gii Vin Trung Sao

bi bt va dn vo nm 1625, ni r mc nh gi ca ng i vi bn gii ca i Hu, v ca ngi vic khc bn sch y ca ngi hc tr mnh. Quan im ca A Di kinh lc gii vin trung sao l th. Cn v phng php n s dng phng php tiu chun ca nhng ngi vit 'sao', tc mt li tin tiu hu thch, ngha l trc dn mt li s c chua ch s trn u, ri tip theo l li gii v li s y vi ch sao cng chua trn u. y th hin th php s sao, m Chu Hong by t trong A Di kinh s sao 2: "S l gii thch kinh, sao l gii thch s, .... Sao, xa ni l rt gn, hay chp ghi. Rt gn l nhm ch thit yu ca nhng g bn s iu trn. Chp ghi th lm r (nhng g bn s) ghi ch .... Kinh kh r th dng s m thng, s kh r th c sao hiu ra". Tt nhin, khi vit Vin trung sao, Truyn ng d khng mt ln no nhc n tn Chu Hong, hn t nhiu bit ti A Di kinh s sao. Vic cho ra i n hn chc nhm mc ch tr li v quan im hn l phng php, ngha l nhm trnh by quan im Thin thai v Tnh gio, song song vi quan im Hoa nghim ca Chu Hong. Hn hai mi nm sau, khi vit A Di kinh yu gii, Tr Hc (1599-1654) trnh by l do v sao phi vit, ni: "Ch s xa nay, khng i no thiu ngi. Nhng th i xa xui n ni m mt, cn li khng bao nhiu. Ha thng Vn Th vit S sao rng ln tinh vi, s b U Kh son Vin trung sao, cao su hng bc, bi ging mt tri mt trng gia tri, c mt u thy". Th thy Vin trung sao c nh gi cao n mc no. V iu ny cng khng c g l. Truyn ng l mt nh Thin thai gio ln ca Trung quc. Sinh nm 1553 v mt nm 1627, ng l mt ng i tr ca Chu Hong. Gc ngi Chit giang, h Dip, ng xut gia vi Tin Hin nh Am, ri sau theo hc t tng Thin thai vi B Tng. Nm 1582, nhn hi i nh Lng nghim, B Tng trng mt nhn quanh, ng lin ng o. Nm 1587, ng n ni Thin thai, lp cha Cao minh U kh, ri m trng ging. Tc phm ng vit tng i kh nhiu nh Lng nghim kinh huyn ngha 4 quyn (1597), Thin thai sn phng ngoi ch 30 quyn (1601), Lng nghim kinh vin thng s 10 quyn (1619), Lng nghim kinh thng s tin mu 2 quyn, Php hoa huyn ngha chp lc 1 quyn, Thin thai truyn Pht tm n k ch 2 quyn (1627), Duy ma kinh v ng s 12 quyn (1625), Tnh thin c lun 6 quyn (1621), Ng trung thch Pht tng ho sm nghi 1 quyn. Ring v Tnh gio, ngoi A Di kinh lc gii vin trung sao, ng cn vit Qun v lng th Pht kinh tng v Tnh sinh v sinh lun. Xem thm mc A DI KINH S v A DI KINH LC GII.

A DI KINH LC K

L Mnh Tht

165

A Di Kinh Lc K

Tn sch, mt quyn, i 57, Tc kinh s b 2 TK 2210, Nguyn Tn son, gii thch A Di kinh theo bn dch ca La Thp, da trn A Di kinh ngha k ca Tr Khi lm chun. Ni dung chia lm ba phn. Th nht phn, ni v i ca kinh, ghi nhn bn a v ng tch ca Pht A Di bin khp c mi phng, li ch cho ht thy chng sinh, ch by bn hoi khai th ng nhp qua phng php nim Pht t by ngy cho n mi nim l c th thy Pht A Di , vng sinh v Tnh v chng c A B Bt Tr. Th l hy b ba tha m qui v mt Pht tha. Phn th hai, gii thch mc ca kinh, ni Pht thuyt A Di kinh l gm c nhng b phn ngi ni (nng) v i tng c ni (s) cng nh b phn chung cho cc kinh (thng) v b phn ring ca kinh ny (bit). Phn ba, gii thch vn kinh. y, Nguyn Tn ni ng da vo A Di kinh ngha k phn on kinh ny, tc on ta, on chnh tn v on lu thng. Mi on cn chia ra nhiu phn on nh phn tch, dn dng cc kinh lun gii thch t ng v vn c. y son gi khng a ra mt l li hay sng kin mi, tri li cn nm trong vng nh hng ca t tng Thin thai gio. Ngoi ni dung trn, A Di kinh lc k cn c bi ta do chnh Nguyn Tn vit vo ngy mng chn thng mi hai nm gip dn Trng ha th ba (1014). Trong bi ta ny, Nguyn Tn xc nh vai tr trng yu ca kinh v ghi li l do ca vic son ra bn lc k. Theo th A Di kinh l thuyn vt bin sinh t, l xe a n ao thun lng, vn ngn gn m ngha bao hm rng ri", nn khi Thn V ng tng qun gc kim ca quan, mt lng tu nim php mn Di , c n A Di kinh ngha k ca Tr Khi, thy vn gn kh hiu, bn yu cu Nguyn Tn gii thch r hn. l trng hp son ra A Di kinh lc k. A Di kinh lc k nh th c vit vo nm 1014, ba nm trc khi Nguyn Tn mt. n nm Tha ng th ba (1654) n c in thnh sch. y l bn y cho vic in li n trong i Nht bn Pht gio ton th 31 trong bn in TK hin nay. Trong Chnh tn nim Pht k, Thn Loan coi Nguyn Tn nh v t u tin ca Tnh tn Nht bn. Nguyn Tn nh th gi mt v tr v cng quan trong trong lch s o gio cng nh Pht gio. Sinh nm 942 v mt nm 1017, Nguyn Tn t bn thn l mt nh Thin thai gio. Nhng vi ch trng nim Pht v ch cn nim Pht m thi l gip con ngi tr c ti chng v vng sinh v th gii Cc lc. ng c Php Nhin, v t chnh thc ca Tnh tn Nht bn, v Thn Loan, v t ca Tnh chn tn, tha nhn l khai sng ra Tnh gio ca t nc mnh. Ngoi A Di kinh lc k, Nguyn Tn vit Vng sinh yu tp, mt tc phm c nh hng quyt nh i vi Php Nhin v Thn Loan, A Di kinh i , A Di qun tm tp, A Di Pht bch ho qun, Nim Pht lc k v nm mi hai tc phm khc na in li trong i Nht bn Pht gio ton th 31-33. Khng nhng th, ng cn ni ting l mt nh ha s, nh iu khc. Nhng bn v A Di nh thp ng b tt lai nghinh , th cha Ty gio (Saikyji) v Tn tri n vin
L Mnh Tht 166

A Di Kinh Lc K

(Shinchionin) ti Omi hay tng Pht A Di th cha Vn th (Mamjuji) Kyoto l nhng th d. Xem thm mc NGUYN TN.

A DI KINH NGHA K
Hn: Thin Thai Ngha K Tn sch, mt quyn, i 37, Kinh s b 5 TK 1755, Tr Khi son, gii thch A di kinh theo bn dch ca La Thp. Ni dung chia lm ba phn. Phn th nht nhp , gii thch l do v sao vit ra tc phm. Phn th hai, gii thch tn kinh, dng nm mc, tc thch danh, bin th, mc ch, tc dng v gio tng. Phn ba gii thch kinh vn, phn lm ba on, tc t, chnh tn v lu thng. on t l on nhp ca kinh, gii thiu thi gian, a im v thnh phn tham d. y Tr Khi gii thch tng ch, tng t, tng tn ngi mt. on chnh tn chia lm hai on nh. on th nht gii thch v bn thn v th gii ca Pht A Di . Trong on ny, Tr Khi cp n tnh hu lng ca V Lng Th, m sau ny nh hng n quan im ca Ca Ti trong Tnh lun T. Thm vo , ng dn i phm gii thch ngun gc ca quang minh v lng v th mng v lng: "Mun c quang minh v lng, th mng v lng th phi hc Bt nh". on nh th hai, khuyn vng sinh v th gii Cc lc, chia ra tng giai on gi l chng khuyn v kt khuyn, tc trc th nu ln vn cn phi khuyn, sau ch by phng php thc hin. on cui cng l lu thng, tc kt lun bn vn. Phng php s dng vit A Di kinh ngha k ny l phng php t vn . Chng hn, khi bn v chng ca Pht A Di D, ng nu ln nghi vn: trc c ni rng ci kia c v lng v s Thanh vn, nhng sau li ni chng sinh sinh v nc kia u l A b bt tr? Ri gii thch rng ci y Nh tha cng u l hng Bt thi. Hay trong khi gii thch v vic khuyn thc hnh vng sinh, ng nu ln vn : trc ni khng th ly mt cht thin cn nhn duyn phc c m c sinh v nc kia, nhng sau li ni ch cn t mt ngy cho n by ngy nht tm bt lon th c vng sinh? Ri gii thch rng vn l khng phi thi gian lu mau nhiu t, m ch dng tm: tm khng in o th c vng sinh. V quan im th tuy Tr Khi t bn thn l mt ngi chuyn v kinh Php hoa m sau ny tr thnh v t u tin ca phi Thin thai, nhng trong khi gii thch A Di kinh, li ng trn lp trng ca t tng Bt nh, cho rng vic hc Bt nh mi t c v lng quang v v lng th, m khng t trng tm vo vn nim Pht A Di . T tng Tnh
L Mnh Tht 167

A Di Kinh Ngha K

gio nh th cha thc s manh nha con ngi Tr Khi, du trong thc t ng thc hnh phng php tu Tnh v tng vit Tnh thp nghi lun. Tnh thp nghi lun, cng gi l A Di kinh quyt thp nghi hay Thp nghi lun, biu hin n lc l gii t tng Tnh , nhng cha thc s xc lp c t tng y. S xc lp i hi phi khng nh ch nim Pht v nim Pht m thi l vng sinh. Tr Khi sinh nm 538 v mt nm 587, c th ni l ngi u tin h thng ha t tng Tnh v nng n ln hng mt h thc, tuy trong thc t khng hon ton thnh cng do gii hn hc phi v thi i. Bn A di kinh ngha s do th mang mt du n kh c o, khng nhng trn phng din lch s, m c trn phng din t tng. V lch s, n l tc phm ch gii kinh Di xa nht hin cn. V t tng, nhng vn n nu ln, sau ny tr thnh ti bn ci ca nhiu nh Tnh gio ni ting khc. Cho nn, tuy khng xut pht t lp trng Tnh gio thun ty, A Di kinh ngha k qua thi gian tr thnh mt trong nhng tc phm trng yu cho nhng ngi tu theo phng php nim Pht ca Tnh gio. Xem thm mc TR KHI.

A DI KINH NGHA S
Tn sch, mt quyn, i 37 Kinh s b 5 TK 1761, Nguyn Chiu son, gii thch A Di kinh theo bn dch ca La Thp, tham kho thm bn dch Xng tn tnh Pht nhip th kinh ca Huyn Trng. Ni dung chia lm ba phn. Phn th nht l mt bi ta, gii thch l do s ra i ca bn ngha s, l trc y "trc thut tuy nhiu, nhng t sch ni ht ci yu ch" ca A Di kinh, m kinh ny li l con ng a ra khi sinh t, nn phi vit bn gii thch mi. Phn th hai, ni ln lp trng gii thch cng phng php ca tc gi. Theo th gii thch kinh, phi ng trn quan im gio l hnh qu. Gio l ch trng, l l c s l lun ca ch trng . Hnh l vic thc hin ch trng v qu l s thnh tu ch trng y. V gio, i lc c gio hng v gio tng. Gio hng l s trnh by ch trng tng qut, ni v vic Nh Lai ra i, gio ha chng sinh khin chn nhm cnh kh Ta b, hm m ci Cc lc, m chp tr danh hiu th c vng sinh. Gio tng xc nh php mn Tnh l mt phng php i tha vin n, nht nh khng thin v Tiu tha. V l th c thng v bit. Thng l l c s chung cho tt c l lun ca i tha, xc nh thc tng ca cc php. V bit l th ni n vic pht v tng i nguyn, tu v tr diu hnh, mi cm c v c thnh qu tc ch cho Pht A Di . V hnh cng c thng v bit. Thng tc l nhng s thc hin phng php tu chung nh vic pht tm thc hnh lc vn hnh v. v..., cn bit l
L Mnh Tht 168

A Di Kinh Ngha S

phng php thc hnh ring, m A Di kinh ch trng, tc ly s chp tr danh hiu lm chnh. V qu th c s thnh tu gn v xa. Gn l t c php tnh, tr ng c , cn xa l t c bt thi, tr Php tnh cu cnh thnh Pht. Phn th ba, mi i vo vic gii thch chnh bn kinh. Phn ny chia lm hai phn nh. Phn nh th nht gii thch tn kinh. y, tc gi tham kho thm nhan kinh ca bn dch Huyn Trng, v xut kin cho rng "Kinh vn c tn Xng tn bt kh t ngh cng c nht thit ch Pht s h nim kinh". Phn nh th hai gii thch v bn vn. Phn ny theo thng l c chia lm ba on l t, chnh tn v lu thng. on t gii thch phn m u tiu chun ca kinh, ghi nhn thi gian, a im, thnh phn tham d. on chnh tn chia lm ba on nh. on nh th nht ca ngi bn thn v th gii ca c Pht A Di khin cho chng sinh hm m. on nh th hai, trnh by v php tu chuyn tr danh nim Pht c vng sinh, tc bt u nhng cu "bt kh d thiu thin cn phc c v. v..." tr i trong bn ch Hn. on nh th ba, dn vic ch Pht khp cc phng u tn thn, khuyn khch, tin tng th tr, ku gi mi ngi thc hnh. N bt u t nhng ch "Nh ng kim gi tn thn..." tr xung. on cui cng l lu thng, gii thch on vn kt lun ca bn kinh. Phng php v quan im Nguyn Chiu s dng y t nhiu chu nh hng ca Tr Khi. Nguyn Chiu sinh nm 1048 v mt nm 1116, thng gi l An Nhn T, t bn thn l mt lut s, v vit mt s tc phm v Lut tng nh T phn lut hnh s sao t tr k, Pht ch t kheo lc vt hin ang cn. Cho nn, khi vit A Di kinh ngha s ng trng dn nhiu vn hin Lut tng t T phn lut n Phm vng gii cho n Thin thai gii s v s dng quan im ca Lut tng l gii t tng Tnh . ng cp n mt cu hi: Nu Qun kinh ni: "Tm ny lm Pht, tm ny l Pht" th cn g nim Pht khc? tr li, ng dn n Phm vng gii ni: "thng phi t bit mnh l Pht cha thnh, cc c Pht l Pht thnh". Do vy, A Di kinh ngha s l mt bn s gii thch theo quan im Lut tn. Ngoi lut tng ra, Nguyn Chiu cn s dng mt s vn hin khc. Trc ht, ng dng V lng th kinh v Thp lc qun kinh soi sng nhng vn do A Di kinh t ra. Tip n ng dn cc b lun nh Thp tr t b sa v i tr lun ca Long Th cng Pht a lun ca Th Thn. Cui cng ng huy ng cc t liu ca nhng nh ch gii Trung hoa, ch yu l A Di kinh quyt thp nghi lun v B tt gii ngha s (Thin thai gii s) ca Tr Khi cng nhng gii thch ca Chn , Huyn ng, Khuy C. y cng cn thm l Nguyn Chiu cng c cp ti v sng lp Lut tn Trung quc l o Tuyn, biu th mt phn no hc phong v thi ca ng. V mt vn bn hc, nh tm c bn khc trn Tng dng ca A Di kinh, di on "vn thuyt A Di Pht nht tm bt lon" c thm hai mi mt ch "chuyn tr danh hiu, d xng danh c, ch ti tiu dit, tc th a cng c a thin cn a phc c nhn duyn", Nguyn Chiu gi thuyt vn bn lu hnh thi ng c s thot lc. A Di kinh ngha s vn tr k ca Gii c ghi n lc ca Nguyn Chiu ph bin bn vn y hn va pht hin y bng cch cho khc li trn bia dng hu in cha Hng phc ti
L Mnh Tht 169

A Di Kinh Ngha S

ch mnh v cho sao chp san hnh. Vn ny sau gy nhng bn ci kh l th. (x. A DI KINH) A Di kinh ngha s do nhng nt c o va nu, v sau tr thnh vn bn cho nhng nh ch s bnh gii. Dng Khm vit Siu huyn k mt quyn, Tr S vit Vin tu k mt quyn, v c bit Gii vit A Di kinh ngha s vn tr k. Theo bi hu k ca Php Cu, Vn tr k ban u do Gii bin son, nhng n khong Thun hy (1174-1189) i nam Tng, n on "ng phng Pht hin thn thng", th mc bnh, chng bao lu nhp (vin) tch, do Php Cu k tc hon thnh phn cn li. Xem thm Lc Bang Vn Loi 2.

A DI KINH NGHA S VN TR K
Hn: Pht thuyt A Di kinh ngha s vn tr k , A Di kinh ngha s vn tr k , Di s vn tr k , Vn tr k Tn sch ba quyn (thng, trung, h), Tc 33, Gii son, gii thch A Di kinh ngha s ca Linh Chi Nguyn Chiu trn c s t tng Lut tn. Ni dung chia lm ba phn. Phn th nht, gii thch bi ta ca Ngha s, nhn mnh n hai im. Mt l phng php tr danh, l mt phng php bao gm mi phng php, nht hnh y tt c cc hnh; hai l nhng bn s gii v kinh A Di cho n thi Nguyn Chiu (1048-1116) l khng tha mn, m ng nu ch danh T n Khuy C, C Sn Tr Vin v Tnh Gic Nhn Nhc. Phn hai gii thch quan im m Nguyn Chiu a ra tm hiu A Di kinh v gi l quan im "t php" hay bn php, tc gio, l, hnh v qu. Gii ca ngi tnh c o ca quan im phn gio ny v tr li nhng vn nn do Siu huyn k v Vin tu k nu ln v cn c kinh in ca n, c bit ph phn Vin tu k v nhng quan im sai tri i vi qu v do phng php thc hnh tr danh a ti. Phn ba gii thch nhng g Nguyn Chiu vit v A Di kinh. Phn ny Nguyn Chiu chia thnh hai phn on. Phn on mt, s giai kinh. Phn on hai, s gii chnh bn vn, m ng phn tch thnh ba on l ta, chnh tn v lu thng. on ta bt u t "Nh vy" cho n "i chng y ". on chnh tn t "By gi Pht bo" cho n " l rt kh". on lu thng t "Pht ni kinh y ri" n ht. Li phn on ny, Gii cho bit l mt ph phn ca Nguyn Chiu i vi phn on ca Tr Vin trong A Di kinh s v ca Trp Xuyn Nhn Nhc cng trong mt tc phm cng tn. Trong khi gii thch phn ny, Gii mt mt lm r
L Mnh Tht 170

A Di Kinh Ngha S Vn Tr K

lp trng v t tng ca Nguyn Chiu, mt khc ch cho thy lp trng v t tng y nhm vo nhng i tng cn ph phn no. Ngoi ni dung va tm tt, A Di kinh ngha s vn tr k cn m u vi bi ta khng ghi nin i ca Gii v kt thc vi bi ch ca Php Cu vit nm Gia nh inh su (1218). Bi ta ca Gii trnh by l do v sao vit Vn tr k: "Nhng gii thch xa nay, ch c Linh Chi l ph hp mt cch kht khao vi ch trng ca kinh. May nh hai bn K m thnh chng mc, nhng ti vn thng th di m xp sch li. y chng dm khinh vng trit, song nhn xung m nh ti ngi sau, nn mt ln na nu cao li hay vng ngc, m chm vo t li ni tp, chng thn s in r ca mnh". A Di kinh ngha s ca Nguyn Chiu trong nhn quang ca Gii , nh th c nh gi rt cao, cao khng c bn no gii v A Di kinh c th vt qua. Nhng s ngi sau khng hiu ht, nn d c hai bn k ca Siu Huyn v Vin Tu, ng phi vit Vn tr k, ghi li nhng kin gii ca mnh v tc phm ca Nguyn Chiu. Bi ch ca Php Cu ghi li qu trnh hnh thnh Vn tr k: "Bn K ny, tn s Tc Am son trong khong Thun hy (1174-1189), n on 'ng phng Pht hin' th th tt, ngng bt, nhn th ri mt lun, khng kp vit xong c sch. Ngi nghe khng ai l khng than tic. Tuy c hai bn k ca Vin Tu v Siu Huyn i, nhng nhng ngi ging gii mi ni vn kh chu v vn t v ngha l chng cha r rng, nn t khi thy dng n. Do th, bn Ngha S cng b chn vi. Ti am Khnh vin ni S tam, nhn lc ging, c hai ba ngi n xin vit tip khc sau. Ti tht c lm chuyn r di, c nhc n tin nhn. Song h chng phi rui xanh nh bm vo ui nga k, m cng i c ngn dm mt ngy". Nh vy, Gii vit cha xong Vn tr k th mt. Cho nn, Php Cu bn mi nm sau vit tip cho xong. Tuy nhin, phn tip ca ng khng nhiu my v cng khng c g c sc. S tht, trong ba quyn (thng, trung, h) th Gii vit xong n na quyn h ri. Php Cu ch ni thm na quyn m thi. V th, d c phn thm ca Php Cu, Vn tr k vn l mt tc phm ca Gii . Mc ch vit n, Gii d c ni l v nh ti ngi hc sau, nhng thc cht vn nhm cng tc xin dng t tng Tnh gio ca Linh Chi Nguyn Chiu, ph phn nhng quan im sai tri m ngi ng thi nu ln v t tng y. Ngoi Vn Tr K, Gii cn vit Qun v lng th kinh ngha s chnh qun k v c bit Qun v lng th kinh ph tn lun. Chnh trong tc phm sau, ng mnh m ng h lp trng ca Nguyn Chiu, chng li nhng ph phn ca Tho Am o Nhn (1090-1167) trong Qun kinh s ph chnh gii, vch trn nhng sai tri ca o Nhn v khng nh tnh ng n ca t tng Nguyn Chiu. Gii l mt v t Lut tn Trung quc. ng sinh v mt trong nhng nm nht nh no, hin cha r. Song c vo bi ch ca Php Cu, th bit ng mt vo khong Thun hy
L Mnh Tht 171

A Di Kinh Ngha S Vn Tr K

(1174-1189). Th nhng, bi ta cho Qun v lng th kinh ph tn lun li c ng vit nm mu tut (1178) v bi ta ca Qun v lng th kinh ngha s chnh qun k vit vo nm Thun hy th tm tn su (1181). Nh vy, nu ng mt trong khong Thun hy, th ng phi mt gia nhng nm 1181-1189. V hnh trng, chnh ng cho bit cht t trong Qun v lng th kinh ph tn lun: "Ti nay khng thng minh, song xa c hn theo hc kinh gio v lut b, trc tip nhn s dy d ca php s Tho Am rt nhiu. Trong khong Thiu hng, php s thng n Ty h, T cng xin ng ch trng nim Pht tam mui. Ti c nhn lm ngi hu. Php s cho ti l ngi trong nh, ban u khng c cht nghi k. Ti nhn lc rnh ri hi rng: "Ph chnh gii ca php s nhm i ph li Tn s ca Linh Chi, trong hnh nh c ch bt ng, c ngi hi nh vy, tn th no?" Php s lc u rt lu ri ci ni: "ng h khng nghe tc ng ngi ta ni: "Chi nhau th khng c li tt, nh nhau th khng c ming quyn hay. Kin lp mn mnh, khng th khng c". Ti nghe li y, hiu c php s. n khi ti tr li tn sng lut b, mt ln na em Tn s v Ph chnh ra nghin cu so snh, cng tin li ni ca php s l khng la ti ..." Gii nh th c hc vi Tho Am o Nhn. o Nhn nm Thiu hng th mi su (1146) n Ty h. Chp nhn ch trng "sng hong t ni, cht v An dng" ca Nguyn Chiu, ng kt hp quan im Lut tn vi t tng Tnh gio, c bit trin khai lp trng Lut tnh, chng tr li nhng ph phn t cc tn phi khc, m vo thi ng ni bt nht l Thin thai gio. Cho nn, A Di kinh ngha s vn tr k cung hin nhiu mng tin qu gi v nhiu quan im khc nhau i vi mt s vn trong cc kinh in Tnh gio, ch yu l Qun v lng th Pht kinh v A Di kinh. N ch cho thy v sao Nguyn Chiu a ra ch trng th ny, phn on kinh th kia, t phn nh c bu khng kh hc thut kh si ni din ra vo nhng th k y. y l im c sc ca Vn tr k, m nhng bn k khc khng c. N khng nhng th hin mt phng php x liu ti liu ti ba, m cn mt tm tnh, mt quan im. Tm tnh quan im ca Gii l tm tnh hay quan im ca mt nh lut tn, c bit mt nh lut tn kiu Nguyn Chiu "sng hong t ni, cht v An dng", nh chnh nhng pht biu trn ca ng chng t mt cch kh hng hn. Cn phng php ca ng l phng php tiu chun ca nhng ngi vit k, nhng c vn dng mt cch sng to v trit . Nh cch vn dng y, c Vn tr k, ta rt c nhiu kin v tin tc mi m, ch khng ch nhng li bn rng tn di nhng g A Di kinh ngha s ni. Tc Am Gii qu thc hin cng vic xin dng t tng v lp trng ca Linh Chi Nguyn Chiu mt cch thnh cng. Xem thm mc A DI KINH NGHA S.

A DI KINH NGHA THUT

L Mnh Tht 172

A Di Kinh Ngha Thut

Tn sch, mt quyn, i 37 Kinh s b 5 TK 1756, Tu Tnh son, gii thch A Di Kinh theo bn dch ca La Thp, mt phn no chu nh hng quan nim Tnh tn ca Th Thn. Ni dung chia lm hai phn. Phn u l mt on nhp , ni ln lp trng ca ngi ch gii v t tng Tnh , theo th "Pht vng lng ging nh h khng, m hin ra nhiu ci Pht thanh tnh, c th gi l khng hy b gi danh, m ni n tht tng ca cc php". Phn th hai, gii thch ton b bn vn, chia lm ba on, tc t, chnh tn v lu thng, nh cc nh ch s thng lm. y thut gi gi l do t, chnh th v lu thng. on do t li chia lm hai. Mt l t chung hay gi l thng t, tc l t u cho n "...i chng u mt", nu ln su th thnh tu chng minh s kin c Thch Ca ging A Di kinh l xc tn. Hai l t ring, cng gi l bit t, bt u l t "Pht bo X Li Pht" n "nay ang ni php". Ch mt cu ny thi, tc gi li chia lm su im nh na: 1. Khu c (Pht bo X Li Pht); 2. Ch x (t y qua phng Ty); 3. S lng (cch mi mun c ci Pht); 4. Y bo (c th gii tn gi l Cc lc); 5. Chnh bo ( c Pht hiu l A Di ); 6. Hong ha (hin ang thuyt php). on chnh th, tc gi ni c ba li gii thch: Gn, va v rng. Nu gii thch gn th c th chia on ny lm hai. Mt l thuyt minh v nhn qu Tnh . Hai l thuyt minh v nhn qu php thn. Nu gii thch va th c th phn tch thnh nm on nh: 1. Ni v qu v bt thi ca Cc lc Di ; 2. Ni v pht nguyn thc hnh v khuyn tu nhn y; 3. Ni v ch Pht su phng hin tng chng thnh; 4. Ni v s h nim chuyn tu ca ch Pht cc phng y; 5. Ni v hin tng ca hai v Th Tn hai ci tn thn cng c. Nu gii thch rng th c th phn lm mi on nh: 1. Ni r v y bo Cc lc; 2. Ni r v chnh bo ca c Pht Di ; 3. Ni r v s pht nguyn vng sinh; 4. Ni r v s vng sinh; 5. Ni r v ch Pht su phng hin tng chng thnh; 6. Ni r v sao c s hin tng chng thnh ; 7. Gii thch v nguyn nhn ca qu kh, hin ti v v lai; 8. Ni r v hnh qu trong ba i y; 9. Gii thch vic c Thch Tn ca ngi qu v ca c Pht A Di v Tnh ca cc c Pht khc; 10. Gii thch cc c Pht cc ci khc v c Pht A Di ca ngi c Pht Thch Ca hon thnh c nhim v kh khn hi hu ca mnh. on cui cng gi l on lu thng, gii thch cu cui cng ca bn kinh. on ny ging nh hu ht cc nh ch s khc gii thch. Tu Tnh l mt nh ch gii kinh in ln. Theo Tc cao tng truyn 3, ng h Phng, mt vng tc i Ty, ngi Chn nh Thng sn, sinh nm 578 v mt nm 645, tc gi nhng b ch gii nh Kim cang bt nh ch, Php hoa kinh ton thut, Thng Man kinh yu ton, Nhn vng kinh yu ton, Bt nh kinh yu ton, n tht kinh yu ton, Vu lan bn kinh yu ton, Di Lc thng sinh kinh yu ton, Di Lc h sinh kinh yu ton. Ngoi ra ng
L Mnh Tht 173

A Di Kinh Ngha Thut

tham d vo vic dch b i trang nghim lun nay mt, nn Tc cao tng truyn xp ng vo loi nhng ngi dch kinh. Thm vo ng l mt nh th, nh vn ni ting. Mt s th ng c chnh Cao tng truyn ghi li. Nhng b Tp tm huyn vn 30 quyn v Thi anh hoa 10 quyn do ng son, nay mt. Trong nhng b s gii k trn, hin nay ch cn n tht kinh s v Vu lan bn kinh ton thut, c hai u tm thy ti n hong. n tht kinh s th thuc Su tp Stein s S. 2497 ca Bo tng vin Anh, cn Vu lan bn kinh ton thut (th bn chp l tn thut) th thuc Su tp Pelliot s P. 2269, Trong lin h ny Su tp Stein c mt on phin vi bi ta mang tn Bt nh ba la mt a tm kinh s, mang s S. 5850, sau ny so ra th ng l mt tc phm ca Tu Tnh cng tn in trong Tc 428. n tht kinh s v Vu lan bn kinh ton thut in li trong i 85 C dt b TK 2780 v 2781. Nh th, A Di kinh ngha thut khng thy c nhc n trong s nhng tc phm ca Tu Tnh do Tc cao tng truyn ghi li. Khng nhng th, bn tiu s ca Tu Tnh trong y cng khng ghi li mt du hiu no by t quan h ca ng vi t tng Tnh gio. Tuy nhin cng c vo , ta thy Tu Tnh mt phn no l mt con ngi ng i lanh l, c c phn tch sc bn. V iu ny th hin ngay chnh trong A Di kinh ngha thut. A Di Kinh Ngha Thut c th ni l mt bn ch s phn chia on mch mt cch chi ly nht trong s nhng bn ta hin bit. Khng nhng phn tch ton bn vn, m ngay c mt cu thi, Tu Tnh cng tch ra nhiu mnh khc nhau tm hiu ngha. Tuy phn tch chi ly nh th, ng vn chp nhn phng php ch s chung, l li "tin tiu hu thch", tc trc nu ra ri sau gii thch. y l phng php m Tu Tnh s dng khng nhng trong A Di kinh ngha thut, m cn trong n tht kinh s v Vu lan bn kinh ton thut. im c bit trong phng php ny l dn n mt li phn on c o. Chng hn trong A Di kinh ngha thut, v T phn ng phn tch thnh thng t v bit t, ri ly mt cu m cc nh ch gii khc thng t trong phn chnh tn a ln t phn v phn tch thnh su ngha, nh tm tt trn. y cng l im ni bt ca li s gii Tu Tnh. V quan im, ng dn n Vng sinh lun ca Th Thn v Thp tr t b sa lun ca Long Th, chng t t nhiu quan im Tnh gio ca ng. Xem thm Tc cao tng truyn 3, L. Giles, Descriptive catalogue of the Chinese manuscripts from Tunhuang in the British Museum (London, 1957); P. Deniville, Catalogue des manuscrits de Touen-houang conservs la Bibliotheque nationale de paris, (Paris, 1973); Tnh y bng kinh lun chng s mc lc.

A DI KINH S

L Mnh Tht

174

A Di Kinh S (Khuy C)

Tn sch, mt quyn, i 37 Kinh s b 5 TK 1757, Khuy C son, gii thch A Di kinh theo bn dch ca La Thp, tham kho thm bn dch ca Huyn Trng cng cc kinh lun khc. Ni dung chia lm hai phn, phn u l mt on ngn gm mt bi ta, trong c gii thch nhan Pht thuyt A Di kinh. Phn th hai trnh by quan im ca tc gi v mt s vn tng qut lin quan n bn vn, sau mi phn tch chnh bn vn. Phn ny tc gi chia lm by on. on mt. M t v Pht thn ca A Di , bn ci xem bn thn ca Pht A Di l thn g. y tc gi ni r B tt ng a th thy c bo thn, tc th dng thn, cn B tt a tin, nh tha phm phu ch thy ha thn m thi. on hai. t vn v cc loi Tnh v qui nh chng tnh ca tnh phng Ty, theo th c bn th tnh l php tnh, t th dng, tha th dng v bin ha, v Ty phng tnh thuc v bin ha . on ba. Lun v ngha ca bt thi chuyn. Trc tin tc gi ni l do ca bt thi chuyn v "a thng": ci nc trang nghim khng c ba c o, khng c sinh, lo, bnh, t; "duyn cng": khng c nm iu khin thi tm, khng n nhn, dm dc, m i, khng bn xu, nc chy gi thi u nghe thnh php m; "thi trng": mt ngy mt m tnh bng mt kip ci Ta b, sng lu v lng v bin; "v gin": khng bao gi ngt c bn lnh, gio l tt. Sau , tc gi dn Anh lc bn nghip kinh, Di Lc vn lun, i tr lun v B t lng lun xc nh ngha ca bt thi chuyn. Cui cng tc gi dng Qun v lng th Pht kinh lm chun xc nh ngha ca bt thi chuyn y. on bn. Gii quyt vn v sao ca ngi Tnh phng Ty m khng ca ngi Tnh cc phng khc bng cch din kinh Ty nguyn vng sinh, ni rng y l cho chng sinh chuyn tm vo mt ch. on nm. Thuyt minh v bn cht ca Tnh . Tc gi da vo Nhip i tha lun, Kim cang bt nh lun v Pht a lun gii thch ni rng Tnh ly duy thc tr ca Pht v B tt lm bn cht. on su. Trnh by b loi v ch trng ca A Di kinh, ghi nhn rng v b loi th kinh ny cn c ba bn na l Qun Kinh, V lng th kinh v A Di c m vng thanh la ni kinh, cn v ch trng th A Di kinh c mc ch "on nghi chng tht", trong khi Qun kinh th nhm trnh by phng php nh qun, V lng th kinh m t Tnh v C m vng thanh la ni Kinh nhm "chuyn nghip h mng". y cng t ra vn quan h trc sau ca bn quyn kinh va k trn phng din thi gian. on by, tc l on cui cng, tc gi mi i vo vic phn tch chnh vn bn ca A Di kinh. Vic ny c thc hin theo thng l xa nay ca cc nh ch gii l chia lm ba on nh, tc t, chnh tn v lu thng. Nhng trc khi i vo vic phn tch theo thng l y, tc gi cng bn n li phn chia nm on nh ca i Bi tc tn phn, chng phn, duyn khi phn, chnh thuyt phn v phng tr phn, v chng t v sao thuyt ba on nh u vit hn. V on t, tc gi phn chia v gii thch ging nh a s cc bn ch gii khc, tc t u bn vn cho n "i chng u y ". V on chnh tn, m y gi l chnh thuyt, tc gi chia lm su on nh: 1. Nu ln kt qu tnh ; 2. Ch r nguyn nhn tnh ; 3. Dn ch Pht su phng lm chng; 4. Ch r nhng s vic xy ra trong ba thi qu kh, hin ti v v lai lm bng; 5. Cc c Pht tn thn cng hnh hy hu ca c Thch Tn; 6. c
L Mnh Tht 175

A Di Kinh S (Khuy C)

Thch Tn t m t s rt kh khn tin tng A Di Pht v thc hnh nim Pht. Trong mi on nh ny, tc gi cn chia ra nhiu phn on na. Th d, on nh mt, nu kt qu tnh cn c chia ra hai phn on: phn on gii thch gn v phn on gii thch rng. V ngay trong phn on gii thch gn, tc gi cn chia ra by tit mc khc nhau na nh ch phng x, ni xa gn, nu tn nc, nu tn o s, ni r s gio ha, ghi nhn mc, gii thch v sao c tn. on cui l on lu thng, y cng c gii thch k tng ch. Phng php v quan im biu th trong b s ny c nhiu nt c o. C th ni y l mt b s vit theo lp trng duy thc, s dng t tng duy thc l gii vn tnh . T tng duy thc y ch yu l thuc trng phi ca Th Thn qua nhng tc phm nh Nhip i tha lun, Kim cang bt nh lun, Php hoa lun, V lng th lun v.v..., xc nh bn cht Tnh l duy thc tr. V phng php, tc gi dng li "tin tiu hu thch", tiu chun ca cc nh s gii, tc trc khi gii thch th nu ln nguyn vn bn kinh. Tuy s dng phng php thng thng y, tc gi cng c nhng li b cc phn loi theo quan im ca mnh, sau khi ph phn nhng li b cc phn on ca nhng ngi khc. Ngoi ra, A Di kinh s y cng huy ng mt s ln cc t liu trong ba tng kinh in. Kinh lut lun u c dn ra t kinh Trng a hm cho n kinh Hoa nghim, t Thin kin lut t b sa n u b tc gii kinh, t T lun, Thnh tht lun n i tr lun, Bt nh ng lun. A Di kinh s ny thng c ghi nhn l do Khuy C son. S ghi nhn ny xut hin u tin trong Tr Chng i s thnh lai mc lc vit nm 858 ca Vin Trn. Trong li ph cui bn s c cu: "Ha thng Thng Kh cha Khai nguyn, Phc chu tng Trn v thng chn nm i trung th by (853)". Nh th, A Di kinh s t thi Vin Trn tr i c coi l mt tc phm ca Khuy C do Thng Kh Phc chu tng cho Vin Trn mang v Nht. n khi Trng Ty (1184-?) vit Tnh y bng kinh lun chng s mc lc th n vn cn lu hnh v c ghi vo mc lc . T v sau hnh nh khng ph bin lm, cho n khi sa mn in Th pht hin n ti vin Tr tch vo nm Quan chnh th t (1792) v gia cng hiu nh ri cho khc bn g lu hnh, nh chnh li bt ca in Th ghi li. Bn in Quan chnh y tr thnh bn y cho vic in li i tng kinh hin nay. Tuy nhin, cn c vo ni dung tuy c vit theo lp trng duy thc, A Di kinh s y cha ng mt s yu t lm cho ta nghi ng v s ghi nhn tc quyn trn. Th nht, trong khi gii thch cc t ng Phn, n thng dn n kin Chn vi mt quyn uy ng knh. y l mt tp qun khng th tm thy trong cc tc phm khc c bit ch xc l ca Khuy C. Trong nhng tc phm ny, s thc Khuy C ph phn chnh Chn kh gay gt. Th hai, Khuy C (632-682) l mt cao v l ngi cng tc c lc ca Huyn Trng (596-664). Th nhng trong ton bn s khng mt ln thy nhc n kin ca Huyn Trng v nhng d bit ca ng vi bn dch ca La Thp. Ch hai ln nhc n Xng tn tnh Pht nhip th kinh ca Huyn Trng mt cch hi ht. Th ba, Khuy C l mt ngi nm vng ting Phn, nh Tng cao tng truyn 4 v cc tc phm ca ng xc nhn. Song khi gii thch cc t ng Phn, tc gi A Di kinh s khng chng t c iu .
L Mnh Tht 176

A Di Kinh S (Khuy C)

Th d, v t Cn ha , A Di kinh s ghi: "cha r ch dch", ri dn Xng tn tnh Pht nhip th kinh c tn B tt Bt Hu Tc c gng ng nht. Th t, Tng cao tng truyn ni Khuy C sinh thi c cng mt tn ngng vi thy mnh l tn ngng Di Lc, dc ch mun sinh v tri u sut, trong khi xu hng tn ngng ca tc gi A Di kinh s th dt khot l xu hng tn ngng A Di , tuy mang m mu sc duy thc. Th nm, A Di kinh s c my ln dn n Lu Chi v i bo tch kinh. Lu Chi y c th l B Lu Chi i Nguyn Ngy, hot ng trong khong 508-535, nhng cng c th l B Lu Ch i ng, hot ng gia nhng nm 693-713, bi v chnh v B Lu Ch i ng ny mi hon thnh xong b i bo tch kinh m A Di kinh s dn ti. Do th, A Di kinh s c th khng phi l mt tc phm ca Khuy C. trn, chng ti ghi A Di kinh s l do Khuy C son, y l theo s ghi nhn xa nay ca cc truyn bn ca bn s y. Xem thm mc KHUY C, Tng cao tng truyn 4, Tr Chng i s thnh lai mc lc, Nht bn t kheo Vin Trn nhp ng cu php mc lc, Tnh y bng kinh lun chng s mc lc.

A DI KINH S
Hn: Hi ng s , Pht thuyt A Di kinh s Tn sch, mt quyn, i 37 kinh s b TK 1759, Nguyn Hiu son, ch thch A Di kinh theo bn dch ca La Thp, tham kho thm quan im ca V lng th kinh. Ni dung chia lm ba phn. Phn mt. Ni v i ca kinh, trnh by ngha s th hin ca c Thch Tn ni ci u v c Di ni ci tnh, xc nh ci u, ci tnh bn lai nht tm, sinh t nit bn vn khng xa cch. Phn hai. Gii thch ch trng ca kinh, trc tip ly s vt qua hai ci, hai loi thanh tnh lm ch trng, khin chng sinh khng thi chuyn ni o v thng lm mc ch. Hai loi thanh tnh y l th gii s vt thanh tnh v th gii chng sinh thanh tnh, i khi trng dn cc gii thch khc nhau trong Anh lc bn nghip kinh, Gii thm mt kinh, V lng th kinh v Nhip i tha lun v cch thc i vo th gii thanh tnh y. Phn ba. i vo vic gii thch chnh bn vn, s dng li phn on tiu chun ca cc nh ch gii l t, chnh tn v lu thng. on t c chia lm hai: 1. Nu ln s vic "Ti nghe nh vy", v 2. Xc minh s vic bng cch trng dn thi gian, a im v nhng ngi tham d. on chnh tn, cng gi chnh thuyt, chia lm ba on nh. on nh 1. Ni ln kt qu hai th thanh tnh tc th gii thanh tnh v chng sinh thanh tnh ca ci Cc lc. on nh 2. ngh vic thc hnh lm c s cho vic t n hai th thanh tnh
L Mnh Tht 177

A Di Kinh S (Nguyn Hiu)

y. y tc gi p dng thuyt chnh nhn v tr nhn gii thch kinh vn k t on "chng sinh nghe c nn ng pht nguyn...". on nh 3. Ghi nhn s chng thnh ca ch Pht su phng. on nh ny cng c chia thnh bn phn on na. Cui cng l on lu thng, khng c gii thch g c bit. Nguyn Hiu l v khai sng nn Tnh gio ca Tn la tc Triu tin ngy nay. Sinh nm 618 v mt nm 686, ng l mt ngi ng i ca Thin o (613-681), v tp i thnh t tng Tnh gio Trung quc. ng vit hn 70 b sch gm trn 160 quyn, trong v Tnh gio c su b l Lng quyn v lng th kinh tn yu, A Di kinh s, Du tm an lc o, A Di kinh thng tn s, Ban chu tam mui kinh s, v Ban chu tam mui kinh lc k. Trong su b ny, ba b sau mt, ch cn ba b u m thi. Ring v Lng quyn v lng th kinh tn yu th ch cn phn u, cn phn gii thch chnh vn tn tht. T vic kim tra ny, v tr ca A Di kinh s tr thnh ni bt r rt cho cng tc nghin cu t tng Tnh gio ca Nguyn Hiu cng vi Du tm an lc o. Nt c o ca t tng Tnh gio do Nguyn Hiu xng xut nm trong ch trng thng c mnh danh l thng bo ha thuyt, khng nhng nhm cho phm phu m cn nhm cc v thnh na. Lp trng ny i lp vi lp trng phm nhp bo ca Thin o ch nhm phm phu m thi, v r rt c quan h lp trng Tnh gio ca Ca Ti trong Tnh lun. Xut pht t ch trng y, Nguyn Hiu thit lp thuyt hai nhn chnh ph, theo th c vng sinh, ngi ta phi c chnh nhn l s pht b tm v tr nhn l xng danh nim Pht. Thuyt hai nhn chnh ph ny, Nguyn Hiu a vo gii thch mt on trong A Di kinh s. V cng t Nguyn Hiu xut Thanh vn quan ca mnh, xc nh Thanh vn v phm phu u c vng sinh v Cc lc. A Di kinh s nh th cha ng nhng nt c o ca t tng Tnh gio ca Nguyn Hiu. iu ny, trong li bt ca Tng Tng vit nm Khnh nguyn th t (1198) c nu ra: "V li cc nh to s lp chng vn thng ly t su phng Pht tr i lm phn lu thng. Tuy gn y bc b, nhng nhng ngi hu hc li tip tc s dng. Nu khng gp c ch nam th lm sao theo du m i ng ng c. Thi ng s t Hi ng, Hiu php s khng nhng ly t "Pht ni kinh ny xong" tr xung lm phn lu thng m cn ly vic chp tr danh hiu lm tr nhn. y mi tht l siu nhin bt ty hn cc s khc". Tn Tng cng gi l Trc Kh php s, cng l mt nh ch gii A Di kinh ni ting, m A Di kinh ngha s nhc ti cng vi Khuy C v Tr Vin. Do vy s nh gi A Di kinh ca Nguyn Hiu trn ni ln mt phn no nt c o ca b s ny. V nh hng ca n i vi s pht trin ca Tnh gio Triu tin qua nhng ngi nh Php V, Knh Hng, Ngha Tch v Huyn Nht l v cng to ln. Xem thm Tng cao tng truyn 4, ng vc truyn ng mc lc T., Tnh y bng chng s mc lc; Motoi Shino, Shiragi Gangy no Genki ni tsuite, Otani gakuh 41; Matsubayoshi Kshi, Shiragi Jdoky no ichi kosatsu, IBK 29 (1966); Megutni Rykai,
L Mnh Tht 178

A Di Kinh S (Nguyn Hiu)

Jdokyo no shinkeky (Tokyo, 1976); Khng n Qun, Gangy no jodoshish ni okeru seibunkan, IBK 55 (1979).

A DI KINH S
Hn: C sn s , Ngha s , A Di kinh ngha s , Di kinh ngha s Tn sch, mt quyn, i 37 Kinh s b 5 TK 1760, Tr Vin son, gii thch A Di kinh theo bn dch ca La Thp di nh sng ca t tng tam qun ca Thin thai. Ni dung chia lm ba phn. Phn mt l mt bi ta, ni r quan im tng qut v Tnh ca tc gi v l do v sao tc phm c vit. Theo th "cm vt m ng, ty duyn m bin" nn c tnh v u , m ring tn thn ci tnh th ch c Pht thuyt A Di kinh, "ti a li gin d, m l r rng, vn c m s th y , c th em ra dn d k yu km, kch thch hng tr th. V vy, chun theo ch trng ca Long Th, da vo thuyt l ca tr gi, y theo kinh m bin l lm thnh ngha s". Phn th hai, trnh by nhng vn tng qut lin h n A Di kinh, chia lm nm vn , m tc gi gi l ng trng huyn ngha: 1. Gii thch tn ca hai v Pht hai ci, 2. ni r bn cht ca kinh, 3. Nu ln ch trng tn nguyn tnh nghip, 4. Ghi nhn tc dng b kh c vui, 5. Bn v v tr ca kinh i vi nhng kinh khc trong h thng gio php ca Thin thai. Trong vn th nm ny, tc gi c ni ln lp trng Thin thai ca mnh cng thi gian v l do son ra b s. ng thi ng cng cp n mt b Di kinh s "t Nht ng truyn n, ni l ca Tr Gi thuyt, y th khng phi, li l qu ma, l ri rc, c l do ngi Nht gi thc vy". Phn th ba, gii thch chnh bn vn ca kinh. Phn ny nh thng l, chia lm ba on l t, chnh tn v lu thng. im c bit ca bn s ny l bt u phn lu thng t cu "nh ta nay ca ngi..." cho n ht. on t th ghi nhn kinh ny c thng t nhng thiu bit t. on chnh tn chia lm hai on nh: 1. Nu vn tng qut, 2. Gii thch tng vn mt. on lu thng cng chia lm hai: 1. Cc Pht u khuyn nh, 2. Mi ngi u vui v gii tn. Trong mi on nh ca tng on y, cn chia ra tng tit mc nh na gii thch. Quan im ca A Di kinh s l quan im Thin thai gio, nh chnh Tr Vin vit: "Ti hn hc o Thin thai, c nguyn dng php mn tam qun, son ra mi quyn s gii thch mi b kinh nhm lm ca php th. Vic vit lch ti c by b th mc bnh trt nm, lo ngh la xt kh ko di, thi gian khng lu li, ph bc nguyn tr nh ban u, do th ti m bnh da gh, lm tip cho thnh ba b kia, tc V lng ngha, Ph Hin qun v kinh ny vy. Hai cun s kia c trnh by ring mt chng v vic bt u. Cun
L Mnh Tht 179

A Di Kinh S (C Sn)

s ny th bt u vit vo ti ngy ba mi thng mi nm Tn du Thin hy th nm (1021) ca nh i Tng v xong vo x chiu ngy mng hai thng mi mt (...). By gi ti bn mi su tui". Nin i vit ra A Di kinh s nh th k cng r. Nm sau, tc 1022, Tr Vin mt, song trc khi mt cng cn vit thm A Di kinh khoa v A Di kinh s ty t sao, gii thch b s trn. Mt on ca Ty t sao c trch li trong Lc bang vn loi 4. Phng php ca Tr Vin khng phi l li tin tiu hu thch thng thng, m l li phn chia on mch, trnh by nhng chnh m kinh mun cp ti. Thm vo , li phn on c o trnh by trn nh hng su rng i vi nhng ngi nghin cu A Di kinh v sau, n ni Trp Xuyn Tn Tng trong li bt cho A Di kinh s ca Nguyn Hiu phi ni: "V li cc nh to s lp chng ly t su phng c Pht tr i lm phn lu thng, tuy gn y thng b ph phn, nhng nhng ngi hu hc vn tip tc s dng". Nh to s lp chng ca Tn Tng y c l khng ai khc hn l Tr Vin. Xem thm mc TR VIN, Pht t thng k 10, Lc bang vn loi 2 v 4, Tnh y bng kinh lun chng s mc lc.

A DI KINH S SAO
Hn: Pht thuyt A Di kinh s sao , Di s sao Tn sch, bn quyn, Tc 33, Chu Hong son, gii thch A Di kinh theo bn ca La Thp bng li s sao. Ni dung chia lm ba phn. Phn mt trnh by i tng qut, trc tin xc nh t tnh bn th l "linh, minh, ng, trit, trm, tch, thng, hng", ri kt thc t tnh y l A Di Pht ca tt c mi ngi. Tip n tn thn tnh khng th ngh bn ca A Di kinh, ri trnh by l do v sao Chu Hong vit A Di kinh s sao, v cui cng l on thnh cu ch Pht gia h. Bi thnh cu ny sau tr nn rt ph thng, c dng trong cc bui l cu nguyn. Phn th hai l khai chng gii thch vn ngha, trc tin lc chia lm mi vn , ri sau ln lt gii thch r tng vn mt. 1. L do xut hin ca Pht gio ni chung v ca A Di Kinh ni ring; 2. Vn phn gio ca kinh; 3. Vn n tim v thng vin; 4. i tng v th bc ca nhng i tng y m kinh ny nhm ti; 5. Bn cht gio l ca kinh; 6. Ch trng ca kinh; 7. Vn b loi ca kinh; 8. Vn dch gii v tr tng; 9. Gii

L Mnh Tht

180

A Di Kinh S Sao

thch tn kinh, v 10. Gii thch vn bn kinh. Mi vn ny cng l mi on ca phn hai. Trong mi vn , tc gi cn chia ra nhiu on nh khc nhau na. Ring hai on cui cng, c bit l gii thch vn bn kinh, tc gi mi s dng li s sao mt cch ton din. on gii thch kinh, tc gi cho bit ngha tn Pht thuyt A Di kinh s sao bng li gii thch tng t mt. V on gii thch vn bn kinh, tc gi phn on theo phng php tiu chun ca cc nh ch gii xa nay l chia lm ba on nh: t, chnh tn v lu thng. on nh t. Gii thch t bt u n "i chng u y ". on nh chnh tn. Chia lm bn tiu tit: 1. Trnh by th gii v bn thn c Pht A Di ; 2. M t nguyn v vic lm t n th gii y; 3. Dn s chng thnh ca cc c Pht t su phng chm dt nghi hoc; 4. Ni r s kh khn ca vic lm trn. on nh ny c th ni chim phn ln b s sao ny. Trong mi tiu tit y cn c phn chia ra nhiu mc na. Cui cng l on nh lu thng, gii thch t "Pht ni kinh y xong" n ht. im c bit ca on nh lu thng ny l vic Chu Hong gm vo y bi A Di ch (x.) Phng php v quan im ca A Di kinh s sao l da vo Hoa nghim kinh s din ngha sao ca Trng Qun. Ni c th hn, gii thch A Di kinh, ngi ta vit s, v tm tt chnh ca bn gii thch y nhm lm r hn ra, ngi ta vit sao. y l li m Trng Qun p dng cho Hoa nghim kinh. Khng nhng th, v quan im, A Di kinh s sao cng chu nh hng nng n t tng l s (ca) Hoa nghim kinh s din ngha sao, t ny sinh ra mt li gii thch "xng l" c th ca Chu Hong. Mt khc, thi k A Di kinh s sao ra i l thi k phong tro tm hc ca Vng Dng Minh (1472-1529) ang pht trin mnh. Cho nn lp trng, t tng ca tc gi n phn nh r rt nhng l lun ca phong tro y. Ngay trong phn u, Chu Hong (1535- 1615) m vi cu: "Linh minh ng trit trm tch thng hng, phi trc phi thanh v bi v hng; i tai chn th... ", s dng nh vy mt phm tr ct ty ca t tng Vng Dng Minh, y l phm tr linh minh. Cu ni thi danh ca Vng Dng Minh trong Truyn tp lc H xc nh: "Ci linh minh ca ta l ch t ca tri t qu thn... Tri t qu thn vn vt m ri linh minh ca ta th khng c tri t qu thn vn vt, v linh minh ca ta m ri tri t qu thn vn vt th khng c linh minh ca ta c". Th cng r quan h gia t tng Vng Dng Minh v lp trng gio hc ca Chu Hong, da trn c s phm tr linh minh. Do , A Di kinh s sao khng nhng biu hiu mt n lc tng kt cc lp trng gio hc i vi t tng Tnh gio ca A Di kinh, m cn th hin mt c gng kh c, kh thi bng cch tip thu v dung ha nhng xu th v t tng i ln ca thi i. Chu Hong l mt tc gia ln ca Pht gio i Minh. ng sinh nm 1535 v mt nm 1615, vit hn ba mi hai b sch, m ph bin v ni ting nht l Trc song lc, Sa di lut nghi yu lc, Vng sinh truyn v b A Di kinh s sao. B ny Trung quc l mt tc phm c s cho nhng bin son v sau. Chnh Chu Hong vit tip A Di kinh s sao s ngha mt quyn (Tc 33), v A Di kinh s sao vn bin mt quyn (Tc 33). Sau , C
L Mnh Tht 181

A Di Kinh S Sao

c vit A Di kinh s sao din ngha bn quyn (Tc 33) v T Khi nh vit A Di kinh s sao hit. nc ta, A Di kinh s sao ph bin rt sm. N l vn bn c s cho vic dch v ch gii A Di kinh bng ch quc m ca Minh Chu Hng Hi (1628-1715) di nhan Di kinh thch gii (x.). Trong Tam tng mc lc, m Php Chuyn Diu Nghim (1726-1798) vit ta v bt vo nm Cnh hng t mi (1775) v mn sinh ca ng l Ton L cho khc bn vo nm Minh mng mi chn (1838), c ghi Di s sao vo nhng sch v "ngoi tng". Bn th mc ca An Thin trong o gio nguyn lu T in nm 1845 c ghi nhn s hin din ca bn g Di kinh s sao. Bn th mc Cc t kinh bn Ngc sn thin th lc sao mc lc xc nh r hn, ni rng bn g Di s sao tng tr ti cha Vnh nghim tnh Hi dng c. Nh th, trong qu kh A Di kinh s sao c ph bin v hc tp rng ri trong gii Pht gio Vit nam. Tuy nhin, n khng c trng dn nh mt quyn uy trong cc tc phm v Tnh gio do ngi Vit nam sng tc, m c th l B yu ngha ca Vin Vn Chuyt Cng (1590-1644), v Tnh yu ngha ca Chn Nguyn Tu ng (1647-1726). Ngay c nhng ngi t xng l "Nim Pht nhn" nh Hng lnh b Nguyn ng S (1753-1840) cng khng mng nhc ti. L do gy nn s tnh y hn xut pht t vic tm hc ca Vng Dng Minh khng gy nh hng g nhiu trong hc gii nc ta, c bit l t th k th XVIII tr v sau. Ch mt mnh Minh Chu Hng Hi c quan tm s dng A Di kinh s sao nh vn bn c s cho cng trnh thch gii kinh A Di ca mnh, th y biu th cho nh hng ca tm hc i vi Minh Chu Hng Hi v iu ny cng khng c g l. Nm 1647 cha Nguyn cho m khoa thi chnh v hoa vn, Hng Hi tham d v . Sau ng i lm quan. Chnh t khong 1647 ny m mt mn ni ting ca Vng Dng Minh n nc ta, l Chu Thun Thy. Chu Thun Thy nc ta hn mi nm nhng khng c cha Nguyn trng dng, nn sau qua Nht nhp tch nm 1657, gy thnh phong tro Vng hc ln nc y, m v sau nh hng khng nh n s nghip Duy tn ca Nht bn. Tuy th, trong khong mi nm y, Chu Thun Thy c mt s nh hng nht nh ln mt b phn hc gii ca nc ta. Hng Hi sinh nm 1628 Qung nam, nn i thi vo khoa 1647, c ri i lm quan. Nh th, ng c th tip thu mt s nh hng no t Chu Thun Thy, m sau ny lm c s cho vic thch gii kinh A Di , da trn kinh A Di s sao ca Chu Hong. Xem thm mc CHU HONG, MINH CHU HNG HI, DI KINH THCH GII, O GIO NGUYN LU, Pht in s sao mc lc H, Tnh chn tn gio in ch 3, Lin mn loi t kinh tch lc T

A DI KINH S SAO DIN NGHA

L Mnh Tht 182

A Di Kinh S Sao Din Ngha

Hn: A Di kinh s sao din ngha , Di kinh s sao din ngha nh bn , S sao din ngha Tn sch, bn quyn, Tc 33, C c son, gii thch l ngha ca A Di s sao ca Chu Hong. Ni dung rp theo bn quyn A Di s sao ca Chu Hong, Quyn mt ca S sao din ngha gii thch quyn mt ca S sao. Quyn hai, ba v bn cng th. Bi v S sao din ngha t bn thn l mt bn ch thch nhng cu, nhng ch kh hiu trong S Sao. Th d, ci nhan "Pht thuyt A Di kinh s sao quyn..., C hng Vn th t sa mn Chu Hong thut", n gii thch ngha ca tng ch, thm ch n ch quyn, ch thut, n cng gii thch chng c ngha g. Ri n hai cu u ca bi ta "Linh minh ng trit...", n cng tm tt v gii thm: "Hai cu linh minh l ni thun chn (...) Linh minh th soi thng sut, ngha l bn cht ci soi , ngang khp mi phng. Trong lng th lng mi lun, ngha l bn cht ci lng, dc thng ba ci. y l ci (m) kinh Lng nghim gi l thng tr diu minh bt ng trn y". Cch "din ngha" ca S sao din ngha l th. Cho nn, din ngha, S sao din ngha vn dng mt phng php trnh by tng t nh li 'tin tiu hu thch', tc trc nu nhng cu nhng ch cn gii thch ri tip a ra nhng kin gii ca ring mnh. Chng hn, gii thch ch quyn, n vit: "quyn c ngha l m p (quyn hoi), v trong mt cun sch bao hm v tn ngha l, v lng php mn". Tuy nhin, bn thn ca A Di kinh s sao, ngoi bi ta vi li gii thch bi ta ca Chu Hong, cn c phn nhp trnh by nhng vn tng qut v phn gii thch chnh bn kinh A Di . Phn nhp y c gi l khai chng, cng c li m chnh thc v li gii thch ca Chu Hong. Phn gii thch chnh bn kinh c gi l s sao, gm c on gii thch chnh vn kinh th chua trn u l s, v on gii thch chnh on s th chua trn u l sao. Chnh v c nhiu lp gii thch nh th, nn khi gii thch li kinh A Di s sao, ch r cu hay ch ca on no trong y, S Sao din ngha ty tng phn ca S sao, m chua trn u nhng ch thch hp, nhm cho ngi c thy v tr ca n trong nguyn bn ca Chu Hong. Ni r ra, trong phn bi ta ca Chu Hong, nhng ch hay cu trch t bi ta y th c chua trn u l "thng t", cn nhng ch hay cu trch t li gii thch ca Chu Hong v bi ta y th c chua l "ch". Trong phn nhp cng th. Nhng ch hay cu trch t "khai chng" th c chua trn u l chng, cn nhng ch hay cu trch t li gii thch ca Chu Hong v khai chng y th c chua l ch. Trong phn gii thch chnh ca bn kinh, v c Chu Hong phn chia rnh mch thnh tng on s v sao, nn nhng ch hay cu no trch t s th c chua trn u l s, cn nhng ch hay cu trch t sao th c
L Mnh Tht 183

A Di Kinh S Sao Din Ngha

chua l sao. Sau nhng ch hay cu trch y mi n li "din ngha" ca S sao din ngha. Ty theo ni dung ca chng, m on din ngha c th di ngn khc nhau. tin hnh vic din ngha , S sao din ngha ng trn quan im tng hp ca Chu Hong, m chnh n m t nh: "Nay bn S sao ny tng hp quan im ca Thin Thai v Hin Th, kt ni hai tn tng v tnh, song dung s v l, gm thng c tn v thuyt". V s kin y chng c g ng ngc nhin, v tc gi n l mt v php s thuc cha Vn th do Chu Hong sng lp. V php s ny, ngy nay ch bit tn l C c, ngoi ra th khng bit thm g na. iu chc chn l ng phi sng sau Chu Hong v vit S sao din ngha sau khi Chu Hong mt vo nm 1615, bi v bn tiu s ca Chu Hong do ng din ngha ghi c tui th ca v i s y. Ngoi ra, c vo bi Trng khc A Di kinh s sao din ngha nguyn t do Duy Thnh vit vo nm Cn Long th mi by (1752) khc cui sch S sao din ngha, mt mt ta bit bn lu hnh hin nay ca n l mt bn do Duy Thnh ng ra khc li, sau khi "bn g c n khng cn na, san bn n khng cn tm c". N nh vy tng c khc mt ln. Mt khc, v n tng c khc mt ln trc nm 1752, n ni ti nm bn g khng cn, bn in kh c, th chc hn tc gi n phi sng cch nm 1752 kh xa. C kh nng C c sng v vit S sao din ngha vo th k th mi by, c s tham d ca t mnh l Tr Nguyn vo vic "nh bn" tc phm y. vit S sao din ngha, C c s dng mt s ti liu khc nhau, trong ch yu vn l A Di kinh s sao s ngha v A Di kinh s sao vn bin. Xem thm mc A DI KINH S SAO, A DI KINH S SAO S NGHA, A DI KINH S SAO VN BIN.

A DI KINH S SAO HIT

Hn: Pht thuyt A Di kinh s sao hit , A Di kinh s sao hit , Di s sao hit Tn sch, mt quyn, Tc 91, T He nh son, rt ta nhng tinh hoa ca A Di kinh s sao ch thch li A Di kinh. Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht gm bi ta trnh by v sao tin tng Tnh , v bi l ngn gm bn phm l, nu r nhng nguyn tc phn on cng phng thc tin
L Mnh Tht 184

A Di Kinh S Sao Hit

hnh ch gii. Phn hai p dng nhng nguyn tc v phng thc y vo vic gii thch chnh vn ca bn kinh. Th nht, phng theo li phn on kinh Kim Cang ca thi t Chiu Minh, T Ha nh chia kinh A Di thnh mi hai phn, tc: (1) php hi chng chng, (2) Pht y chnh, (3) cy bu ao sen, (4) tri ngi cng dng, (5) chim cy ni php, (6) Pht c v lng, (7) pht nguyn vng sinh, (8) tu tr chnh hnh, (9) tn ng khuyn tin, (10) nghe php tin nguyn, (11) h tn cm pht v (12) lu thng ph . T mi hai phn ny, phm l th hai, tr phn u v phn cui, tc on ta v on lu thng, ri gp mi phn cn li thnh bn on chnh. on mt, m t y bo v chnh bo, gm phn hai, ba, bn, nm v su, bt u t "By gi Pht bo". on hai ni v s vng sinh, gm phn by v tm, bt u t "Li na, ny X Li Pht, ci nc Cc lc". on ba ghi nhn vic ch Pht tn thn v h nim, gm phn chn v mi, bt u t "X Li Pht, nh ta nay". V cui cng, on ch Pht tn thn nhau v vic kh, tc phn mi mt, bt u t "X Li Pht, nh ta nay xng tn Pht" n "tht l rt kh". Vi ni dung nh th, trong phn phm l th t, T He nh xc nh phng thc ch gii nh sau: "Di s sao l sch ch trng Tnh , h tr chnh php ca i s Lin Tr, trng dn rng ri, chng c r rng, cng hn mi vn li, rt l bao qut. Nay rt ta tinh hoa ca n, chia chua vo di mi cu kinh vn, gip cho vic c xem d dng, gi l Di s sao hit". Vy v quan im, T He nh tip thu lp trng Tnh gio ca Chu Hong. Nhng v phng php, ng c tham kho thm th php phn on ca thi t Chiu Minh. Sau A Di kinh s sao hit c in km Di kinh ng nghim. Ni dung chia lm ba phn. Phn mt chp chn truyn ng nghim ca vic tng kinh A Di . Phn hai chp mi truyn ng nghim ca vic nim Pht. Phn ba chp vic Ngc Phong i s yu ng, li chia lm ba mc nh. Mc th nht, ghi li vic chch mu li chp kinh ca C Cn. Mc hai, gm hai bi tng nu ln lp trng xc nh c ci Tnh ca Pht A Di , ch khng phi l " t tm bn tnh". Mc ba, l bn bi th c phong, ca ngi vic xng danh nim Pht, km theo li bnh lun ca C Cn. Nu bi ta ca A Di kinh s sao hit ghi vic T He nh vit n vo nm ng tr th su (1867) lc ng 69 tui, th s ra i ca A Di kinh ng nghim, sau chng bao lu, bi v vic chch mu li chp kinh A Di ca C Cn li xy ra vo nm ng tr qu du (1877). y l nhng tc phm xin dng Tnh gio vo lc "php mn Tnh suy hi n nh vy cng c th ni l cng cc ri", nh li nhn xt ca Ngc Phong. T He nh tr v vi Tnh "lc tc im sng, ng trc qunh bun, bng chiu x, rt s mang lng i sng, vn cu khn ng", cho nn ch bit "Di mt quyn, thuyn t c ln, hiu Pht ngn ting, ng gic vt thng". Xem thm mc A DI KINH S SAO.
L Mnh Tht 185

A Di Kinh S Sao S Ngha

A DI KINH S SAO S NGHA

Hn: A Di kinh s sao s ngha , Di s sao s ngha , S sao s ngha Tn sch, mt quyn, Tc 33, Chu Hong son, ghi ch v gii thch nhng in tch hay trch vn trong A Di Kinh S Sao ca mnh. Ni dung gm c thy 185 hng mc, chia ra 66 hng mc cho quyn mt, 53 cho quyn hai, 46 cho quyn ba, v 20 cho quyn bn. 185 hng mc ny c gi l 185 s ngha, tc nhng vic cn ct ngha tin cho ngi c. y l mt quyn ph ch lm cng c cho vic tm hiu A Di kinh s sao do chnh tc gi son tho, nn rt ng tin cy. Bn lu hnh y l ly t Vn th php vng do Vng V Xun su tp. Trong hng mc th mi nhan "Vn Th th bt" ca quyn th t, ngi ng in chua "Bn ng (Tu) v bn Ha (Nht) u c ba hng trng". iu ny chng t nhng gii thch v hng mc ca Chu Hong b mt trong cc bn in Tu v Nht bn. Li nc ta, bn in do Ha thng cha Kim cang Tuy an l n Tn v i s Tm Thin ch trng, khng nhng thiu hng mc th mi y, m quyn hai cn thiu hng mc "Qu ca chin ln ". Bn in ny khng ghi nm thng c thc hin. Nhng c vo nin i ca Tm Thin, n chc chn phi vo gia th k th mi chn, khong t nm 1830 tr i. Xem thm mc A DI KINH S SAO.

A DI KINH S SAO VN BIN

Hn: A Di kinh s sao vn bin , Di s sao vn bin , S sao vn bin Tn sch, mt quyn, Tc 33, Chu Hong son, tr li v gii thch nhng vn nn v A Di kinh s sao ca ng.

L Mnh Tht

186

A Di Kinh S Sao Vn Bin

Ni dung chia lm ba phn. Phn u gm 28 cu hi do nhng ngi khc xut, km theo vi 28 cu tr li ca Chu Hong v nhng vn : 1. Nim Pht l tinh tn ba la mt, 2. Qu v trong mi tr v mi a, 3. Quan h gia nm php ca Lng gi v ba t tnh ca Duy thc, 4. Kh nng so snh gia kinh A Di vi i A Di kinh v Qun kinh, 5. ngha ca t Phn, 6. V sao ly bn tt n lm phng php, 7. Vic Pht ni nh sc d ca thnh vng, 8. 91 kip l hai kip, 9. La Thp l dch s ca mt ngn c Pht, 10. ngha ca hin v mt, 11. V tr ca tng kinh duyn gic, 12. Ngha ch X v, 13. Ngha ch 'h th', 14. Tng gi gii thy Pht, 15. Ngha ch Ca Dip, 16. Nguyn do vo o ca Cu Si La, 17. La Hu l con ai?, 18. i tiu on mt ca chnh tn, 19. Tn Tu ma v Cc lc, 20. Th t ca bn ci Cc lc, 21. S kh vui v bn ci, 22. Ngha ch thanh lng, 23. Thanh lng v s thay i vt l Tnh , 24. Cc lc v nm hnh, 25. Ngha ch 'T qui y Pht', 26. So snh m nhc Cc lc vi cc ci tri, 27. Tnh bt thi, 28. Quan h gia qu Tu hon v B x mt i. Phn hai gm 12 cu hi ng ra "nn hi nhng cu hi trc khng cp ti, nn t mnh t ra" ca Chu Hong: 1. Quan h gia A Di kinh v i A Di kinh, 2. Sao t y v chnh bo, 3. Cc hnh l v thng th nim Pht sao c tc dng, 4. V sao nim Pht phi pht nguyn, 5. Nim Pht vi ng o, 6. Tr danh v tr ch, 7. Tham thin vi nim Pht, 8. Ngy m chim ht, 9. Tnh vin gio ca kinh, 10. Tnh n gio ca n, 11. Ti gia nim Pht c thuc thng bi khng?, 12. Chim cng mng. Phn ba l phn tr li cu hi ca Ngu c Vin v ba vn l chim cng mng, bch hc v c o. Chu Hong t Ngu c Vin l mt "c s, ti ba trc l, hc thc uyn bc, trong nc Chn n, t ngi snh b, nay ca thin, chnh c hai nh Nho v Thch u trng vo, ly lm c , theo m chuyn i". Cho nn, trong hai phn trn, Chu Hong ni ng "bin lun l nhm b gy v dp yn nhng cung ngu". Cn i vi Ngu c Vin th ng "bin lun, y l bin lun i vi ngi hin tr, bnh tnh m thng xc, xin ng ly l hai phn trn m xem. (Ta) rt bit c s thng ta, mun vic khc sch y thnh sch trn vn vy". L do vit Di s sao vn bin, ngay t u, Chu Hong ghi: "Khi S sao tng ra, c ngi khng ng , a li n ct vn. iu no c th theo th vui mng chp nhn, iu no khng th theo th mi mi bin lun sa li, trong iu no khng khn yu th y m khng ghi ra. Vic nghin cu cn c, phn tch l l, khng th khng ch c. y chng phi l thch ci c, m ng gi l mt ni vui trong gio php". Th r Di s sao vn bin mt mt tr li nhng vn nn do Di s sao gy ra, mt mt trnh by thm nhng kin gii ca Chu Hong, m trong Di s sao ng cha c dp xut. Quan im vit Di s sao vn bin tt khng ra ngoi quan im ca Di s sao, nn t thn n khng cung hin mt nt no mi. S tht, ni ch c mc ch l lm r mt s
L Mnh Tht 187

A Di Kinh S Sao Vn Bin

vn m Di s sao gy ra thc mc hay cha c dp ni r m thi. V vy, lp trng ca A Di s sao vn bin l lp trng ca A Di s sao. Bn lu hnh hin nay ca n l bn ly t Vn th php vng ca Vng V Xun. Xem thm mc A DI S SAO v A DI S SAO S NGHA.

A DI KINH THNG TN S
Hn: A Di kinh thng tn d , Thng tn s , Thng tn Tn sch, ba quyn thng, trung, h, i 37 Kinh s b 5 TK 1758, Khuy C son, gii thch A Di kinh theo bn dch La Thp trn c s t tng Duy thc. Ni dung chia lm su phn: Phn mt, trnh by tng qut v nguyn do ni kinh ny, dn li trong phm Phng tin v phm Th lng ca kinh Php Hoa, xc nh l nhm cho nhng chng sinh nhc nhm v tn lon, gip h ph c ba vng vy l v thng, bt tnh v kh. Phn hai, qui nh tn ch ca kinh. Nu theo lp trng phn chia kinh lun lm bn tn l lp tnh, ph tnh, ph tng v hin tht, th kinh ny thuc v tn ch hin tht. Cn nu chia lm tm tn l ng php khng hu, hu php v ng, php v kh lai, hin thng gi tht, tc vng chn tht, ch php gi danh, thng ngha giai khng v ng l vin tht, th kinh ny thuc v tn ng l vin tht. Trong ba tha th kinh ny thuc i tha, trong ba tng th kinh ny thuc v tng B tt, v trong mi hai phn gio, th kinh ny thuc loi khng hi m ni. Phn ba, trnh by v bn cht v tc dng ca kinh. Bn cht ca kinh hay gi l gio th l nhm tm thu mi hin tng v bn cht ca chng, tm thu mi i tng t tm thc, tm thu mi gi tng t thc cht, phn bit bn cht v tc dng, v tp trung nhng s tht r rng. Cn v tc dng ca kinh l nhm t r ci nh ci sch, ci u, ci tnh. Phn bn, xc nh thi i ra i v qu trnh phin dch ca kinh. Kinh ny trc sau c bn cch dch, tc bn La Thp, bn Cu Na Bt La, bn Huyn Trng v bn A Di kinh k tng. V thi i ra i ca kinh, tc gi ghi nhn nm thuyt gio phn ca Trung quc v hai thuyt ca n , nhng khng xc nh r kinh y c th thuc vo thi no, ch tr thuyt ca Gii Hin, xc nh n thuc gio phi khng phi hu ca thi th ba. Phn nm, bn v tnh cht n tim ca gio l Tnh , xc nh n thuc v n gio. Nm phn va tm tt cu to nn li ta ca A Di kinh thng tn s ny. Phn su l phn chnh gii thch kinh vn. Phn ny chia lm hai phn nh. Th nht l gii thch nhan kinh. Th hai l gii thch bn vn. Trong phn nh gii thch bn vn ny, tc gi s dng li phn on tiu chun thng thng v chia bn vn ra lm ba on l on
L Mnh Tht 188

A Di Kinh Thng Tn S

t, on chnh tn v on lu thng. on t li chia lm nm on nh gii thch t "Nh th ng vn" n "ch thin i chng cu", to nn quyn thng ca bn s. on chnh tn chim gn trn quyn trung v quyn h, gii thch ton b bn vn cn li, tr nhng cu kt thuc v on lu thng. Trong on chnh tn ny li chia ra su on nh, gm: 1. nu ln kt qu Tnh , 2. ni r nguyn nhn ci Tnh y, 3. cc c Pht xc minh, 4. s pht nguyn ca ngi nim Pht, 5. cc c Pht ca ngi c Th Tn thnh o Ta b v ch phng php nim Pht, 6. c Th Tn t trnh by ci s kh ca mnh trong vic ch ra phng php y. Trong mi on nh ny cn phn chia ra nhiu mc tit na gii thch. Cui quyn h c ghi thm li ca tng thng Thiu Hin vit vo nm i an th nm (1089) v ca php s Nguyn Gic vit vo nm Gia lch th nht (1326). Li ca Thiu Hin ni A Di kinh thng tn s l do Hu Th Tng thng Ngha Thin tm c Trung quc trong khong nhng nm Nguyn phong Nguyn hu i Tng (1078-1094), ri a v Triu tin. Thiu Hin ng ra khc vo nm Mu thn (1088). Nm sau th khc xong. Li ca Nguyn Gic ghi li lai lch truyn tha ca bn s y Nht bn. Theo th n c truyn vo nm Vnh trng th hai (1097), c chp li vo nhng nm Khng ha th t (1102) v Gia lch nm th nht (1326). Nh th, bn truyn vo Nht bn l t bn ca Ngha Thin thnh t Trung quc. Sau ny n c khc bn trong thi c xuyn (16031868) v tr thnh bn y cho bn in trong i tng ngy nay. Vi mt lai lch nh th cng thm nhng chi tit xut hin trong ni dung ca bn s, ngi ta nghi ng tc quyn ca bn s ny khng phi ca Khuy C. y l trng hp ging vi A Di kinh s (x.) ca Khuy C bn trn. Ngha l (1) vic gii thch nhng tn ch Phn trong bn Thng tn s khng chng t ngi vit thng tho Phn vn nh Khuy C, v (2) quan h hc l v tr thc gia Huyn Trng v Khuy C khng th hin trong bn s. Tuy th, quan im l gii A Di kinh y l quan im duy thc ging nh trng hp A Di kinh s ca Khuy C, du khng tuyn b mt cch r rng. Do , nhng ngi nghin cu trc nh in Th cho rng "hai s d c xut nhp vi nhau, phn nh c ngha ca kinh ging nh mt nh c hai ngn n chiu ri mi vt cng thm sng", nh A Di kinh s bt vit nm Quang chnh th t (1792) ca ng ghi nhn. V phng php, d A Di kinh thng tn s c xc nh l vit theo li tn, tc c cha ng s phn bit, tt xu, hay d, nhng ni chung n vn s dng li gii thch tiu chun ca cc bn s l trc nu mt cu vn trong kinh ri lm li tn gii thch. y l li tin tiu hu thch. Xem Tnh y bng kinh lun chng s mc lc, Lin mn loi t kinh tch lc T

L Mnh Tht

189

A Di Kinh Trch Yu D Gii

A DI KINH TRCH YU D GII

Hn: Pht thuyt A Di kinh trch yu d gii , A Di kinh trch yu d gii , Di trch yu d gii , D gii Tn sch, mt quyn, Tc 91, Chn Tung Bn m son, gii thch ngn gn A Di kinh cho nhng ngi mi vo tu tp Tnh gio. Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht gii thch nhan kinh. Phn th hai gii thch kinh vn, phn thnh ba on l ta, chnh tn v lu thng. on ta t "Nh vy ti nghe" n "i chng u ", s dng thuyt su thnh tu trnh by. on chnh tn t "By gi Pht bo" n "tht l rt kh", m t ni dung chnh ca kinh, gm y bo v chnh bo ca th gii Cc lc, phng php vng sinh v th gii y, v cc c Pht trong su phng u cng tn thn phng php vi c Pht Thch Ca. on lu thng l nhng cu cn li. Sau phn gii thch chnh kinh vn, Chn Tung cn gii thch s thm ngha ca Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh Tnh la ni. Cui cng, c bi ch khng ghi ngi vit v nm thng, ni rng "Bn D gii ny vn l nhn ca ngi mi hc tu tp Tnh , c qu B . Do th, nhn n l t ngn gn. Cho nn, vn n c rt gn ch d hiu, m gii ch kh bit, ngha n ly ra t tn ch ln, m rt gn nhng li gii thch di. Phn ng th ch phin m tn, php s th ch nu ci tng qut. y mun khin ngi hc r c i khi. N khng ging nh nhng bn chnh ch, m i hi y mi th, nhng cng c bin gii nhng g nn bin gii, lm r nhng g nn lm r, nh trong kinh ni n phng php tr danh l thin cn phc c, n hiu qu ca vng sinh l bt thi b v.v... L n cn phi thng ... L n nu r ri, th vic tr danh mi khng nhp vo ng ma .... Cho nn, bn D gii ny y khng phi l khng khin ngi s hc sinh lng tin, mt gip rp cho vic tr danh vy". Mc ch vit A Di kinh trch yu d gii nh th c qui nh kh r rng, y l nhm gip nhng ngi s hc tu tp Tnh , c bit l thc hnh phng php tr danh nim Pht. Vi mc ch , quan im n r rng l mt quan im Tnh gio thun ty. V phng php, n khng c nhng cng hin g c sc, vn s dng th php thng thng ca cc nh ch gii trc m ng nhc n nh Thin Thai Tr Khi, T n Khuy C, Linh Chi Nguyn Chiu, Vn Th Chu Hong. V bn thn Chn Tung v nin i vit ra A Di kinh trch yu d gii, hin nay cha c ti liu c th no ghi r. Ch thy trong on ch thch hai ch 'nh th', hai cu dn t A Di kinh s sao ca Chu Hong, m ng gi l "C c ni". Th chng t Chn Tung sng cch Chu Hong kh xa trong thi gian, mt ngi tr thnh "c c" i vi ngi kia.
L Mnh Tht 190

A Di Kinh Trch Yu D Gii

Thm vo , bn in lu hnh ngy nay c chua Chn Tung thuc i Thanh. Do th, ng hn sng t th k th mi tm tr v sau.

A DI KINH TRC GII CHNH HNH

Hn: Pht thuyt A Di kinh trc gii chnh hnh , A Di kinh trc gii chnh hnh , Di trc gii chnh hnh , Trc gii chnh hnh Tn sch, mt quyn, Tc 33, Liu Cn son, gii thch A Di kinh trn c s t tng A Di kinh s sao. Ni dung chia lm hai phn. Phn th nht, gii thch nhan ca kinh v tiu s ca dch gi La Thp. Phn th hai, gii thch chnh vn ca kinh, li chia lm ba on, tc ta dn, chnh tn v lu thng. on ta dn bt u t "Nh vy ti nghe" n "i chng y ", v c gi l chng tn t dn, phn tch phn nhp ca kinh bng thuyt su thnh tu. on chnh tn gii thch chnh ni dung ca kinh, chia ra lm nhiu on nh, m tu trung c th phn thnh ba mc l (1) mc ni v chnh bo v y bo ca th gii Cc lc, (2) mc ni n nhng yu t vng sinh v th gii y v (3) mc ghi nhn li ca ngi ca khng nhng c Pht Thch Ca, m cn ca cc c Pht trong su phng th gii. on cui bt u t "Pht ni kinh ny xong" n ht, c gi l on lu thng, v "gio phn tt phi lu thng". Ngoi ni dung va tm tt, Liu Cn cn gii thch nhan ch Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh Tnh la ni v ni v ngha ca vic tr ch ny cng vic nim Pht vng sinh. Cui cng l bi ch ca Liu Cn ghi li nguyn do vit ra A Di kinh lc gii chnh hnh. Bi ch y vit: "Xt Pht thuyt A Di kinh, xa c bn ch, ti tng tm mua hn 20 nm qua m khng c c. Bn lu hnh i ch thy S sao ca i s Lin Tr. Thnh kinh cao diu, s gii li tinh thm. Ngi mi hc c chng, tht kh lnh hi. Liu Cn ti khng qun ngu mui, tay vit ra nhng li d hiu v Tnh , trch thm nhng cu t Tnh vn ca Long Th c s, gm chp nhng di hun ca tin s, tp thnh mt b, t tn l Trc gii chnh hnh. Thnh thong c xen vo li no c on th cng v nh tro cao i xa, tt trc phi t gn thp m ni, ngi xem d thng hiu. Nu mun tm su diu ch ca kinh th c S sao. Liu Cn u dm tn thm mt li". Mc ch ca vic vit ra A Di kinh trc gii chnh hnh nh th l nhm p ng yu cu hc tp ca nhng ngi mi bc vo ngng ca nghin cu gio l Tnh , mt yu cu m A Di kinh s sao ca Chu Hong cha tha mn do tnh cht tinh thm ca n.
L Mnh Tht 191

A Di Kinh Trc Gii Chnh Hnh

V vy, ngoi tc phm ca Chu Hong, Liu Cn thi trch thm nhng vn c t Long th tnh vn ca Vng Nht Hu v nhng di hun ca cc tin s, nhm ni r gio l y ca A Di kinh bng nhng li l d hiu v ngn gn. Hn v qui nh nhim v ca bn ch gii mnh nh vy, Liu Cn i khi i n ch gii thch mt cch ty tin, thm ch sai lm. Chng hn, tn ca dch gi Cu Ma La Thp, thng c gi tt l La Thp, c Liu Cn gii thch l "k c th thng t vn t ca hai nc, nn gi La Thp (Hn: nng t lng a vn t chi thp, s xng La Thp). Hoc nhng sai lm ca Chu Hong vn c lp li, nh gii thch tn Cn Ha l Bt Hu Tc. Tuy th, b p cho nhng thiu st va k, Liu Cn vn dng tiu truyn ca nhng ngi nim Pht thnh cng, tc c vng sinh, ch dn nhng ngi mi hc con ng Tnh tt yu c th hon thnh c vng thot kh c vui. Cho nn, trong tng on ch gii, ng thng trng dn mt vi truyn lin h vi i ca on y. y phi k l mt th php c sc ca A Di kinh trc gii chnh hnh. Nhng truyn c th l xa do sch v chp li, c th l nay, m Liu Cn nghe c vo thi mnh. Chnh chng lm cho nhng li gii ca ng thm kh sc li cun v truyn cho ngi c mt nim tin vng chi vo hiu lc ca A Di kinh v phng php nim Pht. Bi ch trn vit vo nm Cn long gip thn (1784), nh vy chng t Liu Cn sng vo hu bn th k mi tm, khi phong tro tn ngng Tnh gio pht trin mnh m vi nhng khun mt ni bt nh Bnh T Thanh (1740-1796). Cho nn, ng khng nhng gii thch A Di kinh trn lp trng Tnh gio, m cn c xy vn ng cho s pht trin ca phong tro y qua vic nu cao v tuyn dng nhng tm gng nim Pht thnh cng, hu mi gi nhng ngi cn ng ngoi phong tro. Xem thm mc A DI KINH S SAO.

A DI KINH C LUN
Hn: A Di kinh c lun , Di c lun Tn sch, mt quyn, Tc 33, Bnh T Thanh son, gii thch A Di kinh mt cch ngn gn trn c s t tng Tnh gio. Ni dung chia lm bn phn. Phn mt ni r yu lnh ca kinh, theo th "kinh ny ly nht tm lm tn ch, ly tr danh lm thc hnh, ly tn nguyn lm dn o, ly bt thi chuyn lm l trnh, ly s gic ng ng n khng g hn lm cu cnh". Phn hai trnh by nhng li ch ca s vng sinh v th gii Cc lc, trong c vic trnh c bn ni kh, th
L Mnh Tht 192

A Di Kinh Trc Gii Chnh Hnh

hng c su nim khoi lc v nm iu tt p. Phn ba tr li nhng vn nn v t tng Tnh ca kinh, m tm tt th gm bn cu hi. Cu hi th nht v "trong tm thanh tnh vn khng c mt vt g, th nhng cng c nh vy nhng trang nghim nh vy, h chng khc g di mt cho ni om m, v t thnh bnh?". Cu hi th hai v vic "kh sng u qun, sch d chng hai th mi kh hp chn nh, th lm sao ni ln chuyn b kh d m chp ly sng sch?". Cu hi th ba v chuyn khi "lm chung, Pht A Di hin trc mt, y l do phn thn ng khp, hay do thc hin ra? Nu bo do Duy thc, th n l huyn khng phi chn. Nu bo do phn thn th ri tm khng c Pht". Cu hi th t dn n cu hi ca Hu Nng ni: "Ngi phng ng nim Pht cu sinh phng Ty, th ngi phng Ty nim Pht cu sinh v nc no?" Phn bn l bi k hi hng, ku gi mi ngi tin tng php mn nim Pht m A Di kinh tuyn dng. Bnh T Thanh, hiu l Thiu Thng, sinh nm 1740 v mt nm 1796, trc chuyn v Nho, sau theo Pht, chuyn tu v Tnh . Ngoi A Di kinh c lun, ng cn vit Qun v lng th Pht kinh c lun v c bit Nht tha quyt nghi lun ph bnh cc quan im sai tri ca cc nh Tng nho.

A DI KINH YU GII
Hn: Di yu gii , Yu gii Tn sch, mt quyn, i 37 kinh s b 5 TK 1762, Tr Hc son, gii thch A Di kinh theo bn La Thp da trn c s phi hp cc t tng ca phi Tnh , Hoa nghim v Thin. Ni dung chia lm hai phn. Phn u trnh by mt s vn tng qut lin h n A Di kinh, gm nm vn : 1. Gii thch nhan Pht thuyt A Di kinh; 2. Xc nh bn cht gio l ca kinh v trnh by tht tng; 3. Ni r mc ch ca kinh l by t phng hng tu hnh gm ba yu t l lng tin, quyt tm v s thc hnh tr danh; 4. Trnh by tc dng vng sinh tnh v c qu bt thi ca kinh; 5. Xc nh gio tng tc b loi ca kinh, l thuc loi khng hi m ni, gm trong kinh tng B tt. Phn hai i vo vic gii thch bn vn. Tr Hc s dng th php thng thng ca nh ch gii l chia ba on: T, chnh tn v lu thng. Khc vi mt s s, on t y bt u t on m cho n "hin ang ni php", chia ra thng t v bit t. Thng t tc l on t ca cc bn s khc, cn bit t tc l cu "X Li Pht... hin ang ni php". y, Tr Hc chp nhn li phn chia ca Tu Tnh trong A Di kinh ngha thut (x.). V on chnh tn v lu thng, Tr Hc s dng li phn on ca Tr Vin trong A Di kinh s (x.),
L Mnh Tht 193

A Di Kinh Yu Gii

chia t "X Li Pht v sao nc kia c gi l Cc lc" n "nn pht nguyn v nc kia" l thuc v on chnh tn, phn cn li l thuc v on lu thng. Trong on chnh tn li chia lm hai on nh. on nh mt, trnh by diu qu ca bn thn v th gii Cc lc gi lng tin a; on nh hai, khuyn pht nguyn tr danh to nhn vng sinh v nc Cc lc. Trong mi on nh ny cn phn tch ra nhiu mc na. on lu thng phn lm nm on nh: 1. Dn s ca ngi ca su phng cc c Pht khuyn tin, 2. Nu tn cc c Pht gii thch, 3. Nu ln s pht nguyn trong ba i, 4. Dn vic cc c Pht ca ngi s kh thc y lng tin, 5. i chng vui v tin nhn. V quan im v phng php th y Tr Hc c gng dung hip ba dng t tng ln ca Pht gio thi ng l Hoa nghim, Thin v Tnh . Ngay trong phn trnh by nm vn tng qut, ng gi bng tn "ng trng huyn ngha". S tht th y l mt vay mn t A Di kinh ngha s ca Tr Khi. Ri li phn chia thng t bit t n chu nh hng ca Tu Tnh. V vic phn on chnh tn v lu thng th li s dng th php ca Tr Vin. Tuy th, trong li ta v li bt u v cui quyn sch ca mnh, Tr Hc nhc n A Di kinh s sao ca Diu Tn1 v c bit l A Di kinh lc gii vin trung sao ca U Kh Truyn ng (1554-1627) v A Di kinh s sao ca Vn Th Chu Hong, m ng ca ngi l "nh mt tri mt trng trn tri, ai c mt th thy. Nhng v vn lm ngha nhiu, bn b khng ai lng c, n ni nhng ngi mi hc bit t th nguyn v lng tin kh b ni ln". Cho nn, Tr Hc vit A Di kinh yu gii, "khng dm cng hai ng y snh khc, cng khng dm cng hai ng y gng ging". Th l Tr Hc xc nh r quan im v phng php ca mnh. ng da vo Chu Hong cng nh Truyn ng, mt bn l Tnh v Hoa nghim, mt bn l Thin, vit nn b Yu gii y. Trong li bt cui sch, Tr Hc cho bit ng vit A Di kinh yu gii vo ngy hai mi by thng chn nm inh hi (1647) v n ngy mng nm thng mi th xong, lc by gi ng bn mi chn tui. ng k li l khi mi xut gia, ng t ph mnh l mt mn ca thin tn nn rt coi thng phng php nim Pht. n khi au bnh mun cht, nhn c hai b sao ca Diu Tn2 v Vin Trung cng b s sao ca Chu Hong, mi bit nng lc k diu ca php mn y. Nhn c ngi bn l Kh Bnh i s tu theo php mn lu, yu cu vit mt bn gii thch tm tt. l l do ra i ca b A Di kinh yu gii ca Tr Hc. Sau li bt ca Tr Hc c li hu ta khi em ra khc bn Yu gii ca Chnh Tri, khng ghi nm thng. Nhng y c l l ln khc th nht, bi v trong ln khc vo nm Din bo th su (1678) ca Nht bn th c li hu ta y. Sau , nm Cn long th 18 (1754) c in li mt ln na. y l hai bn khc, tc bn Din bo v bn Cn long, c s dng in li bn vn trong i tng kinh. Vit nam, trong bn in Tam tng mc lc do Php Chuyn Diu Nghim chp ra vo nm Cnh hng t mi (1775) v sau ny mn l Ton L v t ca Ton L l Vin
1 2

Qun V Lng Th Pht Kinh Ngha S Diu Tn Sao ca Tri L (BTTTQ) Diu Tng Sao ca Tri L (BTTTQ)

L Mnh Tht

194

A Di Kinh Yu Gii

Gic in li vo nm Minh mng th hai mi mt (1840) c ghi Di yu gii thuc hm 40 ca Tc tng kinh. Trong Cc t kinh bn Ngc sn thin th lc sao mc lc c ghi bn g ca Di yu gii tng tr ti cha Vnh nghim tnh Hi dng. Nh th, A Di kinh yu gii tng i ph bin rng ri. Tr Hc l mt trong bn tc gia ln ca Pht gio thi Minh mt. Cng vi Vn Th Chu Hong, T B Tinh Kh (1543-1603) v Hm Sn c Thanh (1546-1623), ng chn chnh v ci cch nn Pht gio lc y. Sinh nm 1599 v mt nm 1654, ng trc tc rt nhiu gm ba lnh vc kinh, lut, lun v c n Nho gio na. ng c gng tng hp tinh hoa ca cc tn phi khc nhau v phn nn tnh cnh chia r gia cc tn phi y. N lc ny th hin r rng trong chnh A Di kinh yu gii. Xem mc TR HC

A DI KINH YU GII TIN MNG SAO

Hn: Pht thuyt A Di kinh yu gii tin mng sao , Di yu gii tin mng sao , Tin mng sao , Tin mng Tn sch, ba quyn (thng, trung, h), Tc 91, t Mc son, gii thch A Di kinh yu gii ca Tr Hc. Ni dung chia lm ba phn. Phn th nht gii thch nhan bn gii v bi ta ca Tr Hc. Phn hai c gi l 'gii kinh', phn thnh hai on ln. on ln mt gii thch nm vng huyn ngha do Tr Hc tip thu th php s gii ca cc nh Thin thai v trnh by theo cch hiu ring ca mnh, tc thch danh, bin th, minh tn, lc dng v gio tng. on ln hai, gii thch li nhng yu gii ca Tr Hc v chnh kinh A Di , trong th php phn on thnh ta, chnh tn v lu thng ca o An c vn dng. Phn ba gii thch bi bt ca Tr Hc, mt ca Chnh Tri Kh Bnh, v mt ca Tnh n vit nm 1780 cho ln in li nm Cn long canh tut (1790). Ngoi ni dung va k, Tin mng sao cn m u vi hai bi ta, mt bi ca Tnh Nghip Lin Thn th vit nm o quang th ba mi (1850) v mt ca chnh t Mc, v kt thc vi hai bi bt, mt ca mn nhn Ng C v mt ca Lin Nhy th vit nm Quang t th hai mi ba (1897). Bi ta ca Tnh Nghip Lin Thn th ni: "Nay tn Tin mng sao l v sao? y do ging s Lng cng ca tnh nghip trng T phc, v su xt hng v tin, tr non, tu cn, nghe hiu t oi, kh thu ht c tm yu ca Ngu ch lo nhn, ch s ngu mng chm m, lung theo cc d kin chp l b s ...... Sau nhng bui ging xong, bn
L Mnh Tht 195

A Di Kinh Yu Gii Tin Mng Sao

theo bt vit thnh sch". Nh vy, Tin mng sao c c tn y l v nhm cho nhng ngi ngu mng tin hiu tm yu ca Tr Hc. Bi t ta ca chnh t Mc gii thch ngc li: "Ti bm tnh ngu xun, tuy ging bn gii hn mi ni, nhc tm kh t, c ging c qun. Cho nn vo nm k hi (1839) kit h cha Bo thng, V xng, cng vi vi ba ngi bn tu Tnh , ti ging din bn gii y, va ging va ghi, sau chp dn li thnh sch, y chng dm gi l hong php li sinh, m tht ch l ngu xun t tin, nn gi l Tin mng sao". Hiu c khim nhng ca thy mnh, bi bt ca Ng C vit: "Thy ti thng o tnh su, nhn lc rnh vic ging din, theo bt vit ra, khin cho bi tm trit ca Thch Ca Ngu ch r rng trc mt, bn t khim nhng m gi l Tin mng sao". Nh th, d hiu Tin mng sao theo ngha no i chng na, iu r rng l n vit ra nhm gii thch li mt cch rnh mch d hiu t tng Tnh gio ca Tr Hc trong A Di kinh yu gii. V vic ny, t Mc lm qua mt thi gian di, C vo bi ta ca chnh ng, th ng khi tho Tin mng sao vo ma an c nm 1839. Nhng theo bi ta ca Lin Thn th, th n nm 1850 mi hon tt mt cch chc chn, n xin ta. Sau khi vit xong, n hn c em khc bn cng b, bi v ln in nm 1897 do Lin Nhy ch trng c gi l ln in li (trng khc). Bn Lin Nhy th tr thnh bn lu hnh ngy nay trong Tc tng kinh. Quan im ca Tin mng sao da trn c s t tng ca A Di kinh yu gii, m t Mc nh gi nh: "Mt sch Di yu gii rt c cng hiu i vi php mn Tnh . Li li by tht, ch ch chu thnh. Lm r l th sut tng sut tnh, i mt sng trn. Bn s th dc tm dc c, rut gan nt ht ..... c bn kinh mu nhim nh vy, th tt yu phi c bn gii mu nhim nh kia, tht l bn cu ln trong bin kh". Cn v phng php, t Mc vn dng li sao tiu chun, tc v bn gii c ch cha r, nn cn n bn sao gii thch cho r hn. Trong sut Tin mng sao, nhng on no ca bn gii Tr Hc th: thuc bi ta c chua ch ta, thuc bn gii c chua ch gii, thuc nhng bi bt c chua gii bt hay bt trn u. Sau nhng on c chua nh th mi n on gii thch ca t Mc v c chua ch sao cng trn u. t Mc c hiu l Mng Lin, l mt nh Tnh gio ni ting th k th mi chn. Tc phm do n Quang tp hp li trong Hng loa sn Mng Lin php s di co. Xem thm mc A DI KINH YU GII.

A DI PHT GIC CH I CHNG QUN THN KINH

L Mnh Tht 196

A Di Pht Gic Ch i Chng Qun Thn Kinh

Hn: Pht thuyt Sn Hi Hu b tt kinh , A Di v ch i chng thuyt qun thn chnh nim gii thot tam mui kinh , ch hu lu sinh t bt nn kinh , Ti hu thuyt php hu duyn chng sinh kinh Tn kinh, mt quyn, i 85, C dt b ton TK 2891, trnh by vn qun thn chnh nim c vng sinh v th gii c Pht A Di . Kinh lc gi y l mt ngy kinh. Ni dung chia lm 2 phm. Phm u c tn l A Di Pht ging ch i chng qun thn kinh gii thot phm, gm mt on t trnh by c Pht thuyt php nc Nghip bang cng vi tm vn i t kheo, cc v B tt nh Qun Th m, i Th Ch, Dc Vng, Dc Thng, Ph Hin, v.v..., v tri ngi thn sng thn ni v. v... By gi c Pht ngi di cy B , phng ho quang gy nn chn ng. A Nan ng dy hi. Vn chnh c hi l qun thn v gii thot. y l ni dung ca phm gii thot ny. V qun thn, c Pht tr li l phi chnh nh thn tm, khng qun ng ty nam bc t duy thng h h khng, ngoi duyn, ni duyn, thn sc, sc thn, tha hnh, tha thn, t qun thn mnh m khng qun ci xu ca k khc, t qun hnh ca mnh, m khng qun sc tng, ch qun v duyn, ch c bit th cng vi php gi thn, php thn xc v nhit nh. l php qun thn chn tht, m ngoi n ra khng c mt php no a n gii thot. Sau c Pht trnh by v cng c ta thin v tng kinh, nhn nh hai kt qu l c tam mui v chnh nim gii thot. V gii thot, c Pht tr li l do tu 10 thin cn m c chnh nim gii thot. Gii thot y c nh ngha l vng sinh v nc Pht A Di a. 10 thin cn y cng gi l 10 vng sinh: 1. Chnh nim qun thn, thng c lng hoan h, dng cc thc n mc cng dng ch Pht v chng tng, 2. Chnh nim em thuc hay b th cho mt t kheo b bnh v cho tt c chng sinh, 3. Chnh nim khng hi mt sinh mng, t bi i vi tt c, 4. Chnh nim theo thy th gii, tinh tu tu phm hnh, lng thng vui v, 5. Chnh nim hiu thun cha m, knh trng s trng, khng m lng kiu nghch chng tri, 6. Chnh nim n tng phng, cung knh cha php, hi o hiu r s tht, 7. Chnh nim mt ngy mt m gi tm trai gii m khng phm, 8. Chnh nim trong thng chay ngy chay, ri b nh mnh n thy tt, 9. Chnh nim gi tnh gii, sing tu lc thin nh, h php khng c khu, 10. Chnh nim khng khi tm ph bng o v thng, tinh tin gi tnh gii, dy d ngi v tr, lu b kinh php ny gio ha gic ng mi ngi. Sau c on c Pht ni v cn bn ca gii, tc tam qui. c Pht cng ni v tc dng ca vic th tr c tng v chnh nim ca kinh ny l lm cho mi ngi gii thot, tr nhng k nht xin . L do l sao nht xin khng c gii thot, y l v n l mt thy ma khng cn sng c na.

L Mnh Tht

197

A Di Pht Gic Ch i Chng Qun Thn Kinh

Phm th 2 cn mang tn B tt kin pht quc vng sinh phm. Ngi hi phm ny l B tt Sn Hi Tu, vn hi l tu tp cng c no th c ti thng hn ht. c Pht tr li l cng c nguyn nghe hai ch thng tr ca i phng ng nit bn, s c gii thot chn chnh, tc c vng sinh nc Pht A Di . Tip l c Pht din t cch thc thy c cnh gii ca bn thn c Pht A Di bng cch chnh nim qun st. Sn Hi Tu lm theo cch y v thy c cnh gii trang nghim ton bng by bu v c Pht A Di hin ang thuyt php di cy B . Ri c mt v b tt tn Ma Ha Ca Dip hi v sao Sn Hi Tu thy c nh th m cc chng sinh khc khng thy. c Pht tr li l ging nh mt tri mt trng chiu soi khp ni, nhng ngi m khng thy c, th vic thy Pht A Di ca Sn Hi Tu cng th. Cui cng, Sn Hi Tu hi v tn kinh v cch phng tr. c Pht tr li l kinh ny c 3 tn, tc A Di v ch i chng thuyt qun thn chnh nim gii thot tam mui kinh, ch hu lu sinh t bt nan kinh v Ti hu thuyt php hu duyn chng sinh kinh. Th tr kinh ny th em c nhiu li ch v nu bi bng kinh ny phi chu nhiu tai ng. Cui cng kt thc c Pht li phng ho quang, mi thnh gi u vui v y theo tu hnh. y l mt bn kinh tm c ti Thin Pht ng n hong. Hai th bn pht hin c, hin tng tr ti bo tng vin nc Anh Lun n. Th bn th nht mang s hiu S. 2538 hin cn tt, c u l A Di Pht gic c i chng qun thn kinh. Th bn th hai b mt u mt ui nn khng c nhan mang s hiu S. 3506, nhng ni dung ging nh bn trc. Th bn S. 2538 v kt thc vi nhan Pht thuyt Sn Hi Tu b tt kinh, nn khi c a vo bn in i chnh ca i tng kinh mang tn Pht thuyt Sn Hi Tu b tt. Bn kinh ny ngay t th Minh Thuyn vit i Chu san nh san nh chng kinh mc lc vo nm Thin san vn tu th nht (695) b lit vo loi ngy kinh. n khi Tr Thng cho ra i Khai nguyn thch gio lc 18, ng cng chp nhn li xp loi ca Minh Thuyn, vi li chua: "(80) kinh ny t xa cc ngy lc u cha tng thy ghi. Ch ring Chu lc l c chp. Tuy n ni rng xa nay tng truyn u bo l gi ngy, nhng khng ghi r ring ra l xut pht t b lc no. Nay da vo Chu lc m chp nh trn". L do cho Minh Thuyn xp bn kinh y vo loi ngy kinh c trnh by trong i chu san nh chng kinh mc lc nh sau: "Xa nay tng truyn u ni l gi ngy. c n li vn hn tp, ngha l lng lo, tuy trm mn ting Pht ni, nhng rt cc cng ni li ra dng hnh ca vic con ngi, lm m hoc say m chng sinh, h khng do sao". Khai nguyn thch gio lc 18, sau khi lit k A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh cn k tip mt quyn khc mang tn Thp vng sinh A Di Pht quc kinh 1 quyn vi li chua: "Ngi son lc ni rng: hai bn kinh trn y chnh bn thn ti thy bn vn n, ch vic bn trc di, bn sau rt gn, ngoi ra th khng c g khc ht". i chu san nh chng kinh mc lc 15 cng c ghi Thp vng sinh A Di Pht quc kinh 1 quyn vo loi ngy kinh, nhng khng nhn xt v s quan h ca n vi A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh. Nh th, t ra l t thi Tr Thng tr i, ngi ta bit mt d bn khc ca A
L Mnh Tht 198

A Di Pht Gic Ch i Chng Qun Thn Kinh

Di Pht gic ch i chng qun thn kinh, y l Thp vng sinh A Di Pht quc kinh. Ngy nay, Thp vng sinh A Di Pht quc kinh 1 quyn hin cn trong Tc 87. C vo vn bn y n cn c tn A Di Pht sc thn chnh nim gii thot tam mui kinh v ch hu lu sinh t bt nn hu duyn chng sinh kinh. V ni dung, n trnh by c Pht ti ni K x qut thnh Vng x, c A Nan hi v phng php c vng sinh nc Cc lc phng ty, c Pht tr li bng phng php mi vng sinh, hon ton nht tr vi nhng g chp trong A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh. Sau c Pht tr li cu hi ca Sn Hi Tu v vn chnh qun, chnh nim v chnh gii thot, cng vic th tr kinh y v nhng hu qu tai hi do s ph bng gy nn. Tm tt nh th th ng nh Tr Thng nhn xt, ni dung ca Thp vng sinh A Di Pht quc kinh l hon ton nht tr vi A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh. Ch mt bn din rng ra vi nhng on vn xen vo gia, v mt bn tm lc li nhng on vn chnh. Tuy nhin, Thp vng sinh A Di Pht quc kinh c cc nh Tnh gio dn mt cch rng ri. Trong An lc tp H ca o Xc (562-645) thy dn di tn Thp vng sinh kinh. Ri Thin o (613-682) trong Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn v Vng sinh l tn k cng c trch mt on di tn rt gn va nu. Nht bn Nguyn Tn (942-1017) vit Vng sinh yu tp H, cng dn vi tn y thng thy. im cn ch l d o Xc v Thin o hai v t s ni danh v c thm quyn ca Tnh gio trch dn, nhng t khi Minh Thuyn vit i Chu San nh Chng Kinh Mc Lc, xc nh Thp vng sinh A Di Pht quc kinh l mt ngy kinh, th nhng nh Tnh gio Trung quc v sau khng bao gi cn dn n n na. Nht bn, s kin ngy kinh y hnh nh khng c quan tm lm. Cho nn, n thi Nguyn Tn ngi ta vn cn trng dn nh mt quyn uy. S tht, Nguyn Tn khng nhng trng dn nh mt quyn uy m cn s dng chi tit v s hin din ca hai mi lm v B tt ti bui ging trong Thp vng sinh A Di Pht quc kinh ny, v nn thnh nhng ha phm to nn mt truyn thng ngh thut v v iu khc thng c bit di tn A Di nh thp ng B tt lai nghinh . Loi bn ny cng gi l Nghinh tip mn la hay Thnh chng lai nghinh . y l mt bc v thn tng c Pht A Di v hai mi lm v B tt n nghnh n v tip dn nhng ngi thc hnh nim Pht khi lm chung. Hu thp di vng sinh truyn Tr k truyn Bnh Duy Mu, c vit: "Mu t lc trng nin thng n yt kin tng Nguyn Tn vin Hu tm, c mong s gip vng sinh. Tng ha nhn. Nhng qua thi gian gin on. Mi n tui gi, thng hay au m. Kp khi sp nguy cp, bn tha vi tng rng: 'Li c nm xa rng s khuyn tin lc lm chung, nay chnh l lc vy. Tt nhin mong i s quang lm'. By gi tng tng cho mt bc Cc lc nghnh tip mn la ... i khi s lu b ca nghnh tip mn la di triu i ta bt u t ". Hu tm tng hnh tht ni r hn: "Chnh mnh (Nguyn Tn) thn v tng y trn phin ca, sau mi cho khc ri in ra biu cho nhng ngi quen bit. T thin h tranh nhau truyn i". ng mn la s 5 ca Du D xc nhn iu . T y hnh v Pht A Di v hai mi lm v B tt n nghnh
L Mnh Tht 199

A Di Pht Gic Ch i Chng Qun Thn Kinh

tip xut hin nhiu cha nh vin Hng phc (Kfukuin) Yamato, cha Quang minh (Kmyji) Kamakura v.v... Bc Thnh chng lai nghnh hin tng tr ti cha Tun (Junji) Koyasan tng truyn l tc phm ca Nguyn Tn. Nh thp ng B tt ha tn xa nay ni l ca Nguyn Tn cn gii thch hai mi lm v B tt y cm nhng vt g v c ngha g i n tip. Ngun gc ca nn ngh thut ny c th xut pht vi Thin o Trung quc. Cha Thin lm (Zenrinji) hin cn ct gi mi hai bn v trn cnh ca ca Tr T. M Tr T l mt tn gi khc ca Thin o, v cha y Kyoto. nh hng Tnh gio ca Thin o i vi Nguyn Tn l su m v to tt. Trong Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn, Thin o cp n vic hai mi lm v B tt trong Thp vng sinh A Di Pht quc kinh l nhng bc thnh ng h ngi nim Pht trong i sng. T cch l gii ny hn Thin o v hnh tng ca Pht A Di v hai mi lm v B tt y, ri Nguyn Tn tip thu v truyn b Nht bn. A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh nh th c mt nh hng rt ln. Nhng t khi i chu san nh chng kinh mc lc xc nh l mt ngy kinh, Trung quc n mt dn quyn uy, cui cng khng cn c thu nhn vo trong i tng kinh ca cc i Tng, Nguyn. Ngoi l do "vn ngn trng tp, ngha l kiu ph" m Minh Thuyn ln qui nh ngy tnh ca n, ngy nay nu phn tch ni dung, th ta thy thuyt mi vng sinh l mt m phng thuyt 21 sinh nhn v nc Pht A Sc B ca i bt nit bn kinh 21 phm Quang minh bin chiu cao qu c vng B tt v s m phng ny khng phi l ngu nhin. Chnh phm Quang minh bin chiu cao qu c vng B tt y ni ln vic nghe kinh i bt nit bn th dt c lng nghi danh t, v xc nh Nit bn l thng tr, Nh Lai l thng tr, nim Pht l thng tr. M phm B tt kin Pht quc vng sinh ca A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh li ni: "Nghe hai ch thng tr ca i phng ng nit bn th cng c v lng v bin khng th ngh bn" Hn na, hai phm ca hai kinh trn li cng bn vn nht xin , tuy lp trng i chi nhau. Do th, v i th, A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh c mt quan h cht ch, nu khng l thot thai t i bt nit bn kinh. V nhng chi tit khc, n tip thu t cc ngun gc khc nhau. C th m ni, con s 25 v B tt hin din trong phn ta ca n chng hn c th truy v con s 25 thin thn ng h trong T thin vng kinh v Qun nh kinh. Do nhng m phng v quan h va thy, cng vi nhng g m ngy trc Minh Thuyn gi l "vn ngn trng tp, ngha l kiu ph", tnh cht ngy to ca bn vn t tr thnh l ni xc lp. Thp vng sinh A Di Pht quc kinh th c truyn tha qua cc bn in n hnh bn ngoi i tng kinh, cn A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh th mi pht hin li c trong cc th bn n hong. V tn gi, y chng ti chp nhn A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh v y l nhan c a vo trong kinh lc, chng t nh vy tnh ph bin ca n t xa. Cn tn Pht thuyt Sn Hi Tu b tt kinh xut hin cui bn kinh v c nhng ngi ng in bn in i chnh ca i tng kinh ly lm tn chnh thc, tuy th khng c s dng rng ri, nn chng ti khng ly lm tn chnh y.
L Mnh Tht 200

A Di Pht Gic Ch i Chng Qun Thn Kinh

V tc gia hay dch gi th hin nay c A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh v Thp vng sinh A Di Pht quc kinh u khng c ghi. D vy, vn quan h gia hai bn kinh ny, c ngi gi thit bn trc c thot thai t bn sau vi nhng m rng vn c mi. Gi thit ny khng phi khng c c s, v nhng trng dn trc thi Minh Thuyn ch yu l ca o Xc v Thin o, u mang tn l Thp vng sinh kinh. Tn ny hn phi ch Thp vng sinh A Di Pht quc kinh. Xem thm Trinh nguyn thch gio mc lc 28, Tuyn trch bn nguyn nim Pht tp, L. Gilos, Descriptive catalogue of the Chinese manuscripts from Tunhuang in the British museum (London, 1957), Mochizuki Shink, Jdokyo no kigen oyobi hattatsu (Tokyo, 1930). V A Di nh thp ng b tt lai nghnh , xem thm Gic thin sao 6-7, Bn triu vn ty 12, Ng th knh 5, Sn thnh danh thng ch 12.

A DI PHT THUYT LM
Hn: A Di Pht Thuyt Lm Tn sch by quyn, Thin Tnh K Thnh bin son, trch dn cc on vn ca hn hai trm b kinh lun trong i tng c ni v Pht Di hay Cc lc Tnh rt tin li cho vic tham kho cc in c. Sau y lit k theo th t a, b, c,... cc kinh lun tn s c dn: (1) A Di c m thinh vng la ni kinh (tht dch); (2) A Di kinh (La Thp); (3) A duy vit tr gi kinh (Trc Php H); (4) A Nan mc kh ni ha li ln ni kinh (Pht Phin a); (5) A Nan mc kh ni ha li kinh (Cu Na Bt La); (6) A r a la la ni a r lc kinh (Bt Khng); (7) Bch Pht danh kinh (Na Lin Da X); (8) Bch thin tng i tp kinh a Tng B tt thnh vn php thn tn (Bt Khng); (9) Ban chu tam mui kinh (Chi Lu Ca Sm); (10) Bng Pht kinh (B Lu Chi); (11) Bo tinh la ni kinh (B La Ph Mt a La); (12) Bt i B tt mn la kinh (Bt Khng); (13) Bt lan na d phc l i la ni kinh (Php Hin); (14) Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh Tnh thn ch (Cu Na Bt La); (15) Bt Pha B tt kinh (tht dch); (16) Bt khng quyn sch ch tm kinh (B Lu Chi); (17) Bt khng quyn sch la ni kinh (L V Sm); (18) Bt khng quyn sch tm ch vng kinh (Bu T Duy); (19) Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh (B Lu Chi); (20) Bt khng quyn sch T L Gi Na Pht i qun nh quang chn ngn kinh (Bt Khng); (21) Bt thoi chuyn php lun kinh (tht dch); (22) Bt t ngh cng c ch Pht s h nim kinh (tht dch); (23) Bi hoa kinh (m V Sm); (24) B trng s thuyt nht t nh lun
L Mnh Tht 201

A Di Pht Thuyt Lm

vng kinh (Bt Khng); (25) B tt anh lc kinh (Trc Pht Nim); (26) B tt o th kinh (Chi Khim); (27) B tt nim Pht tam mui kinh (Cng c Trc); (28) B tt ni gii kinh (Cu Na Bt Ma); (29) B tt sinh a kinh (Chi Khim); (30) B tt trai kinh (Nhip o Chn); (31) B tt x thai kinh (Trc Pht Nim); (32) Bu vng kinh (Trc Php H); (33) Chnh php hoa kinh (Trc Php H); (34) Ch php bn v kinh (X Na Khut a); (35) Ch php v hnh kinh (La Thp); (36) Chng kh i tha kinh (a B Ha La); (37) Cu cnh nht tha tht tnh lun (Lc Na Ma ); (38) Cu tp th d kinh (Khng Tng Hi); (39) Dip y Qun T Ti B tt kinh (Bt Khng); (40) Diu php lin hoa kinh (La Thp); (41) Diu ct tng bnh ng b mt ti thng qun mn i gio vng kinh (T Hin); (42) Diu ct tng bnh ng du gi b mt qun thn thnh Pht nghi qu (T Hin); (43) Diu ct tng bnh ng qun mn i gio vng kinh l xut h ma nghi qu (T Hin); (44) Du gi i gio vng kinh (Php Hin); (45) Du gi lin hoa b nim tng php (Bt Khng); (46) Du gi tp yu cu A Nan la ni dim khu qu nghi kinh (Bt Khng); (47) Du gi tp yu dim khu th thc khi gio A Nan duyn do (Bt Khng); (48) Duy ma ct kinh (Chi Khim); (49) Duy ma ct s thuyt kinh (La Thp); (50) Dc S Lu Ly Quang Nh Lai tht Pht bn nguyn kinh (Ngha Tnh); (51) Dc S Nh Lai bn nguyn kinh (t Ma Cp a); (52) la ni mn ch b yu mc (Bt Khng); (53) la ni tp kinh (A a C a); (54) i A Di kinh (Vng Nht Hu); (55) i bt n hon kinh (Php Hin); (56) i bt nh ba la mt a kinh (Huyn Trng); (57) i bt nit bn kinh (m V Sm); (58) i bch tn ci tng tr la ni kinh (Ra Ma Ninh, Chn Tr, v.v...); (59) i bi kinh (Na Lin Da X); (60) i bi khng tr kim cng i gio vng nghi qu kinh (Php H); (61) i bu qung bc lu cc thin tr b mt la ni kinh (Bt Khng); (62) i bu tch kinh (B Lu Ch, v.v...); (63) i bu tch kinh V Lng Th Nh Lai hi (B Lu Ch); (64) i ct tng thin n thp nh danh hiu kinh (Bt Khng); (65) i ct tng thin n thp nh kh nht bch bt danh v cu i tha kinh (Bt Khng); (66) i la ni mt php trung nht t tm ch kinh (Bu T Duy); (67) i kim sc khng tc vng ch kinh (La Thp); (68) i lc kim cng bt khng chn tht tam mui da kinh bt nh ba la mt a l th thch (Bt Khng); (69) i ma l chi b tt kinh (Thin Tc Tai); (70) i php c kinh (Cu Na Bt La); (71) i php c la ni kinh (X Na Khut a); (72) i Pht nh Nh Lai mt nhn tu chng liu ngha ch b tt vn hnh th lng nghim kinh (Bt Lc Mt ); (73) i phng ng i tp kinh (m V Sm); (74) i phng ng i tp b tt nim Pht tam mui kinh (t Ma Cp a); (75) i phng ng i tp hin h kinh (X Na Khut a); (76) i phng ng i vn kinh (m V Sm); (77) i phng ng la ni kinh (Php Chng); (78) i phng qung B tt Vn Th S Li cn bn nghi qu kinh (Thin Tc Tai); (79) i phng qung Mn Th Tht Li kinh Qun t ti a La B Tt nghi qu kinh (Bt Khng); (80) i phng qung Nh Lai bt t ngh cnh gii kinh (Tht Xoa Nan ); (81) i phng
L Mnh Tht 202

A Di Pht Thuyt Lm

qung Pht hoa nghim kinh (Pht Bt La); (82) i qun nh thn ch kinh (Bch Thi L Mt a La); (83) i tp hi chnh php kinh (Th H); (84) i tha bin chiu quang minh tng v t php mn kinh (a B Ha La); (85) i tha bu yu ngha lun (Php H, Duy Tnh v.v...); (86) i tha bu yu ngha lun (Thc Xoa Nan ); (87) i tha bu yu ngha lun tu t phn ( Vn Bt Nh v. v...); (88) i tha bu yu ngha lun bt t ngh cnh gii phn ( Vn Bt Nh v. v...); (89) i tha du gi kim cng tch hi mn th tht li thin t thin bt i gio vng kinh (Bt Khng); (90) i tha i bi phn li kinh (tht dch); (91) i tha ng tnh kinh (X Na Da X); (92) i tha khi tn lun (Tht Xoa Nan ); (93) i tha khi tn lun (Chn ); (94) i tha kim cng tt a tu hnh thnh tu nghi qu (Bt Khng); (95) i tha ly vn t ph quang minh tng kinh (i B Ha La); (96) i tha mt nghim kinh (a B Ha La); (97) i tha nhp lng gi kinh (Tht Xoa Nan ); (98) i tha phng qung tng tr kinh (T Ni a Lu Chi); (99) i tha tam t sm hi kinh (X Na Khut a, Cp a, v.v...); (100) i tha tp b tt hc lun (Php H); (101) i tha trang nghim bo vng kinh (Thin Tc Tai); (102) i tha tr n kinh (Tr Ct Tng); (103) i tha v lng th trang nghim kinh (Php Hin); (104) i tr lun (La Thp); (105) i t l gi na thnh Pht thn bin gia tr kinh (Thin V y, Nht Hnh); (106) ng phng ti ng vng Nh Lai tr h tr th gian thn ch kinh (X Na Khut a,...); (107) Gio lng nht thit Pht st cng c kinh (Php Hin); (108) Hi long vng kinh (Trc Php H); (109) Hu xut A Di Pht k (tht dch); (110) Hin kip kinh (Trc Php H); (111) Hin v bin Pht cng c kinh (Huyn Trng); (112) Hin ti hin kip thin Pht danh kinh (tht dch); (113) Hip b kim quang minh kinh (Bo Qu); (114) H quc tn gi s vn i tha kinh (Th H); (115) Huyn ha vng i du gi gio thp phn n minh vng i minh qun tng nghi qu kinh (Php Hin); (116) H khng tng b tt vn tht Pht la ni kinh (tht dch); (117) Hng vng b tt la ni ch kinh (Ngha Tnh); (118) Kim cang nh du gi nim chu kinh (Bt Khng); (119) Kim cang nh du gi h ma nghi qu (Bt Khng); (120) Kim cang nh du gi tam thp tht tn l (Bt Khng); (121) Kim cang nh du gi trung l xut nim tng kinh (Kim Cang Tr); (122) Kim cang nh du gi trung pht a nu a la tam miu tam b lun (Bt Khng); (123) Kim cang nh du gi tha ha t ti thin l ph hi ph hin tu hnh nim tng nghi qu (Bt Khng); (124) Kim cang nh du gi thin th thin nhn qun t ti b tt tu hnh nghi qu kinh (Bt Khng); (125) Kim cang nh kinh du gi qun t ti vng Nh Lai tu hnh php (Kim Cang Tr); (126) Kim cang nh kinh qun t ti vng nh lai tu hnh php (Bt Khng); (127) Kim cang nh lin hoa b tm nim tng nghi qu (Bt Khng); (128) Kim cang nh nht thit nh lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh (Bt Khng); (129) Kim cang nh thng s du gi ph hin b tt nim tng php (Bt Khng); (130) Kim cang khng b tp hi phng qung qu nghi qun t ti b tt tam th ti thng tm minh vng kinh (Bt Khng); (131) Kim cang
L Mnh Tht 203

A Di Pht Thuyt Lm

phong lu cc nht thit du gi du k kinh (Kim Cang Tr); (132) Kim cang vng b tt b mt nim tng nghi qu (Bt Khng); (133) Kim quang minh kinh (m V Sm); (134) Kim quang minh ti thng vng kinh (Ngha Tnh); (135) Kim thn la ni kinh (Th H); (136) Li tra ha la s vn c quang thi t kinh (Trc Php H); (137) Lo mu kinh (tht dch); (138) Lo n nhn kinh (Chi Khim); (139) Long th b tt khuyn gii vng tng (Ngha Tnh); (140) Ly cu tu b tt s vn l Pht php kinh (Na ); (141) Nam bn nit bn kinh (Tu Nghim); (142) Nguyt ng tam mui Kinh (Na Lin Da X); (143) Nguyt thng n kinh (X Na Khut a); (144) Ng thin ng bch Pht danh thn ch tr chng dit ti kinh (X Na Khut a); (145) Nhp lng gi kinh (B Lu Chi); (146) Nht hng xut sinh b tt Kinh (X Na Khut a); (147) Nht k tn la ni kinh (Bt Khng); (148) Nht thit b mt ti thng danh ngha i gio vng nghi qu (Th H); (149) Nht thit nh lai chn tht nhip i tha hin chng tam mui i gio vng kinh (Th H); (150) Nht thit nh lai i b mt vng v tng hu ti thng vi diu i nn noa la kinh (Thin Tc Tai); (151) Nht thit nh lai kim cang tam nghip ti thng b mt i gio vng kinh (Th H); (152) Nht thit nh lai danh hiu la ni kinh (Php Hin); (153) Nht thit nh lai sc n sa ti thng tng tr kinh (Php Thin); (154) Nht thit php cng c trang nghim vng kinh (Ngha Tnh); (155) Nht thit Pht nhip tng ng i gio vng kinh thnh qun t ti b tt nim tng nghi qu (Php Hin); (156) Nht t k c Pht nh kinh (Bt Khng); (157) Nht t Pht nh lun vng kinh (B Lu Ch); (158) Nh lai phng tin thin xo ch kinh (Xa Na Khut a); (159) Nh lai tr n kinh (tht dch); (160) Nh lun la ni kinh (B Lu Ch); (161) Php hoa tam mui kinh (Tr Nghim); (162) Pht b tm ph ch ma kinh (Th H); (163) Pht gic tnh tm kinh (X Na Khut a); (164) Pht danh kinh (B Lu Chi); (165) Pht nh phng v cu quang minh nhp ph mn qun st nht thit nh lai tm la ni kinh (Th H); (166) Pht nh tn thng la ni kinh (Pht Ba Li); (167) Pht nh tn thng la ni kinh (Ngha Tnh); (168) Pht nh tn thng la ni kinh ( Hnh Khi); (169) Pht nh ti thng la ni kinh (a B Ha La); (170) Pht thuyt A Di kinh (Chi Khim); (171) Ph bin quang minh dim mn thanh tnh x thnh nh bo n tm v nng thng i minh vng ty cu la ni kinh (Bt Khng); (172) Phng ng bt n hon kinh (Trc Php H); (173) Qu kh trang nghim kip thin Pht danh kinh (tht dch); (174) Qun Pht tam mui hi kinh (Bt La); (175) Qun st ch php hnh kinh (X Na Khut a); (176) Qun th m b tt b mt tng thn ch kinh (Tht Xoa Nan ); (177) Qun th m b tt c i th ch b tt th k kinh (m V Kit); (178) Qun th m b tt nh ma ni la ni kinh (Bo T Duy); (179) Qun t ti b tt phc a r ty tm la ni kinh (Tr Thng); (180) Qun t ti b tt mu la ni kinh (Php Hin); (181) Qun t ti b tt nh lun nim tng nghi qu (Bt Khng); (182) Qun t ti b tt nh tm la ni ch kinh (Ngha Tnh); (183)
L Mnh Tht 204

A Di Pht Thuyt Lm

Qun t ti b tt thuyt ph hin la ni kinh (Bt Khng); (184) Qun t ti nh lun b tt du gi php yu (Kim Cang Tr); (185) Qun tng Pht mu bt nh ba la mt a b tt kinh (Thin Tc Tai); (186) Qun v lng th Pht kinh (Cng Lng Da X); (187) Qung bc nghim tnh bt thi chuyn php lun kinh (Tr Nghim); (188) Qung i bo lu cc thin tr b mt la ni kinh (B Lu Ch); (189) Quyt nh tng tr kinh (Trc Php H); (190) Tc Pht hnh tng kinh (tht dch); (191) Tam mn bt la b tt kinh (Nhip o Chn); (192) Tn dng thnh c a la b tt nht bch bt danh kinh (Thin Tc Tai); (193) Tng gi tra kinh (Nguyt B Th Na); (194) T ch phng ng hc kinh (Trc Php H); (195) Thi t ha lu kinh (tht dch); (196) Thi t lot h kinh (Trc Php H); (197) Thanh tnh qun th m b tt ph hin la ni kinh (Tr Thng); (198) Thnh bo tng thn nghi qu kinh (Php Thin); (199) Thnh cu Pht mu nh thp nht chng l tn kinh (An Tng); (200) Thnh diu ct tng chn tht danh kinh (Thch Tr); (201) Thnh h khng tng b tt la ni kinh (Php Thin); (202) Thnh qun t ti b tt khng vng b mt tm la ni kinh (Th H); (203) Thnh qun t ti b tt nht bch bt danh kinh (Thin Tc Tai); (204) Thnh tu diu php lin hoa kinh vng du gi qun tr nghi qu (Bt Khng); (205) Thng t ch phm thin s vn kinh (B Lu Ch); (206) Thp bt t la ni kinh (Php Hin); (207) Thp nht din qun th m thn ch kinh (Da X Qut a); (208) Thp nht din qun t ti b tt tn mt ngn nim tng nghi qu kinh (Bt Khng); (209) Thp nht din thn ch tm kinh (Huyn Trng); (210) Thp tr on kt kinh (Trc Pht Nim): (211) Thp tr t b sa lun (La Thp); (212) Tht Pht s thuyt thn ch kinh (tht dch); (213) Thim phm diu php lin hoa kinh (X Na Khut a); (214) Thin nhn thin T qun th m b tt la ni thn ch kinh (Tr Thng); (215) Thin th thin nhn qun th m b tt m la ni thn kinh (B Lu Ch); (216) Thin th thin nhn qun th m b tt qung i vin mn v ngi i bi tm la ni kinh (Gi Phm t Ma); (217) Thnh qun th m b tt tiu phc c hi la ni ch kinh (Trc Nan ); (218) Th b tm gii nghi (Bt Khng); (219) Th h i thin quc kinh (Th H); (220) Th h quc gii ch la ni kinh (Bt Nh, Mu Ni Tht Li); (221) Thuyt v cu xng kinh (Huyn Trng); (222) Ti thng Pht nh la ni tnh tr nghip chng kinh (a B Ha La); (223) Ti thng cn bn i lc kim cang bt khng tam mui i gio vng kinh (Php Hin); (224) Trang nghim vng la ni kinh (Ngha Tnh); (225) Tr tm phm thin s vn kinh (Trc Php H): (226) Trung m kinh (Trc Pht Nim); (227) Tu n tam mui kinh (Chi Khim); (228) T duy yu lc php (La Thp); (229) T ch phm thin s vn kinh (La Thp); (230) T cu b tt nht bch bt danh kinh (Php Thin). (231) ng qut ma la Kinh (Cu Na Bt La). (232) Vn th s li bo tng la ni kinh (B Lu Ch); (233) Vn th s li pht nguyn kinh (Pht Bt La); (234) Vn th s li Pht nghim tnh kinh (Trc Php H); (235) V cu tnh quang i la ni kinh (Di Sn); (236) V lng cng c la ni kinh (Php Hin); (237) V lng mn ph ma la ni kinh (Cng c Trc; Huyn Sng);
L Mnh Tht 205

A Di Pht Thuyt Lm

(238) V lng mn vi mt tr kinh (Chi Khim); (239) V lng th i tr la ni (Php Hin); (240) V lng thanh tnh bnh ng gic kinh (Chi Lu Ca Sm); (241) V lng th kinh (Khng Tng Khi); (242) V lng th kinh u b x (B Lu Chi); (243) V lng th nh lai tu qun hnh cng dng nghi qu (Bt Khng); (244) V nh bnh ng ti thng du gi i gio vng kinh (Th H) (245) V thng kinh ph lm chung phng quyt (Ngha Tnh); (246) V t bo nip kinh ( B Lu Chi). (247) X li pht la ni kinh (Tng Gi B La); (248) Xut sinh b tm kinh (X Na Khut a); (249) Xut sinh v bin mn la ni kinh (Bt Khng), (250) Xut sinh v bin mn la ni kinh (Tr Nghim); (251) Xut sinh v lng mn tr kinh (Pht Bt La); (252) Xng dng ch Pht cng c kinh (Ct Ca D); (253) Xng tn tnh Pht nhip th kinh (Huyn Trng) Tuy c trch dn rng ri nh th, nhng sau khi kim tra trong i Tng Kinh th thy c n hn hai mi b kinh lun ni v Pht A Di cha c lit k ra. Thin Tnh K Thnh sng vo th k th mi ba Nht bn.

A DI TAM DA TAM PHT TT LU PHT N QU NHN O KINH

Phn: Amitasamyaksambuddhasattvaloka- praidhnastra Hn: (p) A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu Pht n Qu Nhn o Kinh , Pht Thuyt Ch Pht A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu n Qu Nhn o Kinh , A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu n Qu Nhn o Kinh , i A Di Kinh , A Di Kinh , V Lng Th Kinh , Qu Nhn o Kinh , Nh Thp T Nguyn Kinh Tn kinh, hai quyn, i tng kinh 12, Bo tch b H TK 362, Chi Khim dch, ghi li tin thn ca c Pht A Di l t kheo Php Tng cng vi hai mi bn nguyn, ri t quc Tu ma ca c Pht y vi vic k ngi ca B tt Qun m v i Th Ch, cng nh vic vng sinh ca ba hng ngi v nc . Ni dung kinh chia lm hai quyn. Quyn thng bt u v vic c Thch Ca ti ni K x qut, thnh La duyt k tr li nhng cu hi ca A Nan, ni v s kin vo i qu kh v ng s kip c ba mi ba v Pht xut th, k t Pht Ha Kit La tr xung. n thi Pht Lu Di Hon ti th, c v i quc vng nghe kinh ca Pht, vui v b nc nhng
L Mnh Tht 206

A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu Pht n Qu Nhn o Kinh

ngi, xut gia lm sa mn hiu l m Ma Ca, pht nguyn lm Pht, trang nghim nc Pht, khin cho nhn dn v ch thin sinh v nc y, t mnh thy c hai trm mi c quc ca cc c Pht v la chn theo s nguyn ca mnh. Tng kt bn nguyn ca m Ma Ca c hai mi bn li v c ghi li nguyn vn tng li mt. Ri ni n vic m Ma Ca s thnh Pht quang minh nht. Ti y th c s xut hin ca vua A X Th v cc ngi khc ti nghe kinh. c Pht tip tc m t quc th thng ca Pht A Di vi t nc nh ca cy ci u lm by bu, nhn dn ch gm cc v B tt, La hn, m khng c ph n, v bn thn c Pht A Di th sng lu v lng, sau khi nit bn, B tt p Lu Hon c b x thnh Pht, v sau khi B tt y nit bn, B tt Ma Ha Na Bt li thnh Pht k tc gio ha. Quyn h phn bit ba hng ngi vng sinh, thng gi l tam bi. Trong ba hng ny, tr hng thng, hai hng trung v h, cng c nhng ngi cn nghi hoc m b thoi lui. Nhng ngi ny s sinh trong thnh by bu ven nc Tu ma , nm trm nm sau mi ra khi thnh . Ri c Pht ni vi A Dt a v nm c, nm thiu v nm thng ca ch thin v nhn dn. Tip theo Ngi vn thn thng cho A Nan thy c Pht A Di v nc Tu Ma , k ra s B tt vng sinh mi bn ci Pht. Cui cng kt thc, c Pht ni vic kinh ny s lu li trm nm sau khi cc kinh php khc dit tn mt ngn nm. Ni dung kinh ny nh th chng t n l mt bn dch khc ca V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, bi v c hai bn u cp n tin thn t kheo Php Tng v ghi Php Tng c hai mi bn bn nguyn. V cng v c ni dung nh th, n thuc v h thng cc kinh V lng th sau ny, tc V lng th kinh, V Lng Th Nh Lai hi ca i bo tch kinh v i tha v lng th trang nghim kinh. Cc bn in Tng, Nguyn v Minh u c tn A Di kinh u cng nh cui sch. Ring bn in Cao ly u kinh c tn A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh, cn cui kinh th A Di Kinh. S kin bn in Cao ly c mt kinh di nh th khng phi l mi m. Xut tam tng k tp 2 di mc A Di kinh hai quyn, c chua thm "bn trong A Di tam da tam Pht tt lu n qu nhn o kinh. Chng kinh mc lc 2 ca Php Kinh v Chng kinh mc lc 2 ca Tnh Thi ch ghi tn A Di kinh. n i ng ni in lc 2 v Khai nguyn thch gio lc 2 u c ghi y c hai tn, theo ng cu ch ca Xut tam tng k tp. i Chu san nh chng kinh mc lc 3 c hai hng mc, mt mang tn Tam da tam Pht tt n qu nhn o kinh, mt b hai quyn v ni l do Khng Tng Khi dch, mt mang tn A Di kinh, mt b hai quyn do Chi Khim dch. C hai hng mc ny, n ghi l rt t Lch i tam bo k ca Ph Trng Phng. Nhng kho Lch i tam bo k 5 th Khng Tng Khi ch c dch V lng th kinh, cn A Di kinh vi li chua bn di l bn trong " A Di tam da tam Pht tt lu n qu nhn o kinh". Trinh nguyn tn nh thch gio mc lc ghi theo Khai nguyn thch gio lc vi li chua: "Bn trong Ch Pht A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn ng o kinh"

L Mnh Tht

207

A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu Pht n Qu Nhn o Kinh

Nh vy, theo cc kinh lc, A Di tam da tam Pht tt lu n qu nhn o kinh cng c tn A Di kinh. Theo Cnh Hng trong V lng th kinh lin ngha thut vn tn T th "Thi Ng, Chi Khim t tn Ch Pht A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh, cng gi l i A Di ". Ni khc i, t th k th VII v phn bit vi A Di kinh ca La Thp, bn dch ca Chi Khim c gi l i A Di kinh. Cn v tn A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh hn l mt hn hp va phin m ch Phn va dch ngha Trung quc. Qu nhn o, hay Qu nhn ng o chc chn l mt dch ngha. A Di tam da tam Pht tt lu Pht n th hn l mt phin m. Tn phin m ny cho n nay cha ai ngh mt tn Phn tng ng. Theo chng ti, n c th l phin m ca tn Amitasamyaksambuddhasattvaloka- pranidhna, ngha l li nguyn i vi th gii chng sinh ca c Chnh ng Chnh Gic V Lng. Phin m Amitasamyaksambuddha bng A Di tam da tam Pht, tt khng c vn g. Tt lu l mt phin m ca sattvaloka, tuy cng c mt s vn nhng khng quan trng lm, bi v ta c km theo nhng ch dch ngha l nhn o hay nhn ng o. Cn li l ch Pht n, m mt s ngh l phin m ca buddhn / buddham, song khng c ngha lm. Chng ti ngh n hn l mt phin m ca pranidhna, nu khng l buddha / dhyna. Trong hai phin m ny, chng ti thy pranidhna c ngha hn. T bn kinh lc xa nht hin cn l Xut tam tng k tp 2 v tin thn ca n l Tng l chng kinh mc lc ca Thch o An (312-385), dch gi ca A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh l Chi Khim. Tuy nhin, nhng ngi nghin cu cn c vo dch ng v dch phong ca bn vn th ngh n l bn dch ca Chi Lu Ca Sm. Song nu khng nh nh th th khng l bn kinh lc xa nht ng tin cy va nu t ra sai lm chng? Cho nn, Okayama a ra thuyt dung ha, ni rng bn vn nguyn do Chi Lu Ca Sm dch, ri sau c Chi Khim san nh li. Thuyt ny xut pht t mt nhn xt ca Chi Mn trong Hip th lng nghim k Xut tam tng k tp 7, theo , kinh Th lng nghim nguyn do Chi Lu Ca Sm dch, sau Chi Khim "khng thch nhng ch Sm dch, li n cht phc, c nhiu ting H, nn nhng ch khc bn tc i m nh li, cn nhng ch ging Khim ch chp ra m khng thay i". Ni cch khc, nu vn phong v dch ng ca A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh c nhiu im tng ng vi nhng bn vn bit chc chn do Chi Lu Ca Sm dch, y bi v Chi Khim da trn bn dch ca Chi Lu Ca Sm m sa li, "ch no khc th tc b m dch li, ch no ging th chp ra m khng sa". Cho nn, trong A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh hin nay c nhng on li vn rt chi chut. on ni v nm c hin khng thy tng ng trong Phn bn, li mang nhiu sc thi Trung quc, li vn lu lot, l mt th d. V s thc mt s kinh lc nh i ng ni in lc 1 ghi nhn l Chi Lu Ca Sm dch V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, mt d bn ca bn dch Chi Khim. Tt nhin, bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh hin vn cn v c ghi nhn l ca Chi Lu Ca Sm, c phi l ca Chi Lu Ca Sm khng, ang l mt vn bn ci. Ch cn nhn mnh l Chi Lu Ca Sm c lin h t nhiu n vic dch mt truyn bn ca h thng kinh V lng th. Du sao chng na, cc kinh lc nht tr ghi A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu
L Mnh Tht 208

A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu Pht n Qu Nhn o Kinh

nhn o kinh l mt dch phm ca Chi Khim, v trc mt cha c nhng bng c g xc thc ni ngc li s ghi nhn y. A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh d l bn dch ca Chi Khim hay ca Chi Lu Ca Sm, l mt trong nhng bn dch xa nht cng vi V lng thanh tnh bnh ng gic kinh ca h thng kinh V lng th hin cn. N tng trng cho giai on u ca qu trnh tn ngng A Di . giai on ny, n cn gi nhng im cng thng vi nhng kinh in khc. Th d, cng vi A Di c m vng thanh la ni kinh, n nhn nhn s nhp dit ca Pht A Di v s k nghip ca B tt Qun m v Th Ch. y l mt im cng thng gia tn ngng A Di v tn ngng A Sc B. A S B Pht quc kinh H cng ni ti s nhp dit ca Pht A Sc. H thng bn nguyn gia hai tn ngng y cng c nhiu im nht tr. i vi h thng kinh V lng th n ghi nhn s c mt v pht nguyn vng sinh Tnh ca vua A X Th, s nhp dit ca Pht A Di , Qun m thnh o. y l nhng im m nhng kinh trong h thng khng c, tr V lng thanh tnh bnh ng gic kinh. V t tng bn nguyn, h thng hai mi bn nguyn ca n c th ni tng trng cho n lc u tin ca qu trnh hnh thnh v c mt quyt nh nh hng i vi nhng pht trin v sau, c bit i vi bn mi tm nguyn ni ting. V thi gian v a im hnh thnh A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh c nhiu quan im khc nhau. T xa c thuyt i tha phi Pht thuyt. Cho nn, kinh ny vi t cch l mt b kinh i tha, tt cng b cho l khng phi do c Pht ging dy. Ngy nay, mt s ngi nghin cu gi thuyt n hnh thnh trong nhng vng t do ngi Hy lp cai tr min ty bc n . Yashioka xut gi thuyt kinh V lng th hnh thnh ti vng Bamyan l mt phn nh khch quan ca tnh trng kinh t x hi pht trin cc k rc r ca vng di s cai tr ca ngi Hy lp. Thm vo , ni dung ca cc bn vn thuc h thng kinh V lng th li khng c nhng yu t nh sng bi Pht thp. S vng mt yu t ny ti cc vng c ngi Hy lp c tr v s xut hin ca tp qun l bi Pht tng m tn ngng A Di nhn mnh n chng t khi ngi Hy lp tr thnh Pht t, h mt mt tip thu mt s nguyn tc cn bn ca o Pht, nhng mt khc du nhp vo trong Pht gio mt s tp qun tn ngng bn a ca h. Mt trong nhng tp qun y l vic l bi hnh tng. Qun v lng th Pht kinh m t qun tng bng hnh tng Pht A Di , chnh l p ng li yu cu l bi hnh tng va ni. Tt nhin, thuyt ny khng phi l khng c nhng kh khn. Th nht, nhng di vt ca nn ngh thut Pht gio, thng gi l nn ngh thut Pht gio Gndhra tm thy cho n nay, khng c mt hnh tng Pht A Di ring bit no. Th hai, nhng m t v th gii Cc Lc ca c Pht A Di c th phn nh mt phn no v p phong ph v s giu c tuyt vi ca th Sgala m Nhng cu hi ca Mi Lan ghi li, nhng ng thi chng cng c ngun gc trong Th k kinh ca Trng a hm kinh 18-22. Cho nn, chng ti ngh rng, vic hnh thnh h thng kinh V lng th, trong bao gm c A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh ti vng cai tr ca ngi Hy lp min ty bc n
L Mnh Tht 209

A Di Tam Da Tam Pht Tt Lu Pht n Qu Nhn o Kinh

ngy xa, l khng tha ng. S tht, nu cn c vo nhng di liu ngh thut c th l nhng hnh tng chm vo v nhng tng khc hin cn, tn ngng A Di phn b rng ri trn nhiu min khc nhau ca t nc An , t Mathura pha ty n Orissa pha ng, t Gndhra pha bc n Amaravat pha nam. Ni th tc cng mun ni A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh hnh thnh ti vng bnh nguyn sng Hng chnh ci ni Pht gio n . Mt khi khng nh nh vy, vn thi im ra i ca bn kinh ny khng th gii hn vo s xut hin ca ngi Hy lp min ty bc n ngy xa, tc cui th k th t u th k th ba trc dl.; m phi truy v chnh thi i c Pht. Xem thm Fujita Kotatsu, Genshi Jd Shis No Kenky (Tokyo 1973); Okayama Hajime, Dai Amida Ky Yakusha Ni Kansuru Ichi Kasetsu (IBA 28/2 (1980) 735-8); Yoshioka Ryon, Muryja Kyo Seiritsu No Minzokuteki Haikei (IBK 17/1 (1968) 366-9)

A DI T
Tn cha, mt tn thng dng nht t cho cc cha thuc phi Tnh Nht bn. Hin c nm cha ni ting nht bit di tn y. 1/ Cha A Di ti thn Mu l, qun T ba, tnh Chu phng, nay thuc tnh Yamaguchi pha ty Nht bn. Gi l Hoa cung sn A Di t (Keguzam Amidaji). N do Tun Tha Thng Trng Nguyn khai sn. Nguyn vo nm 1180, cha ng i b chy, triu nh b Trng Nguyn vo chc i khuyn tn, giao cho hai tnh Chu phng v B tin ly tin v vt t, m ng ra dng li cha y. Nm 1186 Trng Nguyn vo Chu phng thit lp bn doanh tnh chuyn sa cha. Bn doanh sau ny tr thnh cha A Di . Sau khi Trng Nguyn cht tri qua bn mi lm i, cha do tnh qun l ch khng do ch tng lm tr tr. n khong 1661-1673, cha c trng tu, v t phi Tnh tn, cha tr thnh s hu ca phi C ngha chn ngn tn. Tuy th, cha vn gi Nim Pht ng, ngoi Bn ng v Khai sn ng. Ngy mi bn v rm thng by l hai ngy hi ln ca cha, c nhiu ngi tham d. Chng trng vi ngy k ca v T khai sn cha. Cha hin c mt s tng thp v giy t c tuyn b l quc bo, ch yu l pho tng ngi bng g ca Trng Nguyn v quyn A Di t in hong ch vn tnh min tr trng. Xem thm ng i t to lp cng dng k, Ng Th knh 7, 15; Vin Quang i s hnh trng ha dc tn 35; Bn triu cao tng truyn 65; Quc bo mc lc.

L Mnh Tht

210

A Di T

2/ Cha A Di vng T a dinh, thuc Gii th, tnh Hoa tuyn; nay thuc ph Osaka, thuc Tnh tn do Trng Vin vng lnh thin hong Hu H (1318-1340) dng. Chnh tn l i a di kinh t, cng gi i a di kinh t ni Cam l, hay Hc lin x, hay i kinh t. Nguyn trc Trng Vin xut gia vi Vin Nh cha ng i, sau qua Trung quc hc Tnh tn L sn vo nm 1317. Tr v nc, vng lnh Hu H dng cha y, truyn b php tu Ban chu tam mui, t tn cha (l) Hc lin x, bt chc tn Bch lin x L sn. Nm 1337, thin hong Hu Thn Thng (1341-1368) ban tn i a di kinh t. Cao d tham ngh nht k ca Tam iu Ty Tht Long mc ngy 28 thng 4 ch gi tt l A di t. Tri qua lch s, cha tng ni ting cho n khong th k mi by. T tr i, cha bt u suy vi, m trm trng nht l lc Minh tr duy tn. Ti nm 1895, cha khi cng trng tu. Hin nay, chnh in ca cha th tng Pht A Di mt trng su, v in T sa mn thin vng c th tng T sa mn, tng truyn do Khng Hi to. Xem thm Tnh truyn ng tn h ph T, Tnh trn lu t truyn 4, Tn son vng sinh truyn 3, Bn triu cao tng truyn 17, Tc Nht bn cao tng truyn 11, Ha tuyn danh s hi 1. 3/ Cha A Di thn An th, qun B sinh, tnh Cn giang, nay thuc ph Shiga, thuc Tnh tn. Chnh tn Tnh nghim vin, cng gi T n t, hay Thn hn a di t. Nguyn trc Tnh Nghim tham hc vi Du Sn. Sau cm mng, n ni Kim thng kt am chuyn tu nim Pht. Am y sau gi l Tnh nghim phng. n i t th ba c T T Mc Cao Li em ht gia sn mnh cng vo am, dng pha ng ni mt ngi cha t tn l A di t. Chnh ni y, nm 1486 ln u tin m hi "bt on nim Pht, lc thi thng hnh". Nm 1488 thin hong Hu Th Ng Mn ban tn Thn hn a di t. Nm 1573 di Tnh nghim phng xung di chn thnh An . Su nm sau xy ra cuc tranh bin ni ting gia tn Tnh v phi Nht lin, kt tinh nn quyn An vn p. Hin nay, chnh in, phng trng, kho tng cng nh cc nh ph u cn. Chnh in cha c gi l A di ng (x.) v ch nh l thuc quc bo, trong y th tng g A Di . Xem thm Tnh truyn ng tn h ph, Truy bch vng sinh truyn T, Tnh trn lu t truyn 4, Cn giang danh s hi 4, Nht bn danh thng a ch 4, Quc bo mc lc. 4/ Cha A Di i tri cc, qun i ngn, tnh Sn thnh (ph Kyoto ngy nay), thuc Tnh tn, do n Th dng trong khong 1596-1614. Cng gi Nht tm qui mng quyt nh quang minh sn. y l ni n Th vin tch. Cha su trong ni thm, c cy to bng mt, khe sui nc trong vt. Di ni c bng khc n Th pht nht lu bn sn. Trn ni sau nh hu c hang di tch, hang Khai sn, hang Thin cng. Cha gm chnh in v cc kho tng. Mi nm n ngy hai mi lm thng nm gp ngy k v t khai sn l ngy hi ca cha, nam n t hi ng o.

L Mnh Tht

211

A Di T

Xem thm n Th thng nhn hi t truyn H, Tc Nht bn cao tng truyn 9, Sn thnh danh tch tun hnh ch 3, danh s hi 3. 5/ Cha A Di thn Thp trch, qun Tc bnh h, tnh Tng m (ph Kanagawa ngy nay), thuc Tnh tn. Cng gi Phng quang minh lut vin ni A dc. Nm 1609, n Th n trong hang ni y. Sau t ca mnh l Nim Quang dng cha, th tng A Di , Qun m v a Tng. C thuyt ni cha do An Tu Tn Lng khai sng, t l Tr Hi Trit xy dng, v n Th trng hng. Sau cha c hang n Th, cn thp A Dc vng th truyn thuyt ni n Th o c thp X l v t th y. Xem thm Tc Nht bn cao tng truyn 9, Lin mn tinh x cu t 18, Tn bin tng m quc phong th k co 30. 6/ Cha A Di ni Diu php vng Na tr dinh qun Mu l tnh K y, nay thuc ph Wakayama, thuc Chn ngn tn, cng gi Diu php t. Theo truyn thuyt, cha do Lin Tch thuc Thin thai sn Trung quc dng. Ban u cha l mt tho am dng gia lng ni th tng A Di do chnh Lin Tch khc vo nm i bo th ba (703) ca thin hong Vn V. Trong khong Hong Nhn (810-823) ng Chiu n xy dng thm. ng Chiu ni Na tr cnh y tng kinh Php Hoa, ri ha thiu. Sau Tm a Gic Tm n trong khong Vnh nhn (1293-98). Ti thi c xuyn mt k, cha li c trng tu, c tng Thch Ca th, v thuc v Thin tn. Hin nay n thuc v phi Chn ngn tn. Xem thm mc NA TR SN.

L Mnh Tht

212

SCH DN
I/ Vit Ng A Di mn la, 109 A Di Mt gio, 69 A Di Tnh gio, 4 A Di , vn h Bt nh, 34-35 A Di , vn h Hoa nghim, 37-39 A Di , vn h Php hoa, 34-37 A Di bt mn la, 112 A Di b thch, 126 A Di ca lng, 1261 A Di cn bn n, 85 A Di cn bn la ni, 127 A Di ch, 127 A Di c m thanh vng la ni kinh, 140 A Di cu phm, 63 A Di cu phm lai nghinh , 64 A Di cu phm mn la, 115 A Di cu phm mn la, 63 A Di cu th, 63 A Di cu t mn la, 113 A Di i ch, 127 A Di i la ni, 127 A Di i thn ch, 86 A Di n na (amrtadan), 143 A Di tnh, 44 A Di nh n, 84 A Di tng, 93-95 A Di ng, 65, 144 A Di hon, 25 A Di h ma, 123 A Di hi qu php, 44 A Di khng tc ta, 99 A Di kinh, 145, 203 A Di kinh bt t ngh thn lc truyn, 151
L Mnh Tht 213

A Di kinh ch, 151 A Di kinh c gii, 153 A Di kinh d quyt, 155 A Di kinh lc ch, 157 A Di kinh lc gii, 160 A Di kinh lc gii vin trung sao, 162 A Di kinh lc k, 164 A Di kinh ngha k, 166 A Di kinh ngha s, 167, 193 A Di kinh ngha s vn tr k, 168 A Di kinh ngha thut, 171 A Di kinh s (Khuy C), 173 A Di kinh s (Nguyn Hiu), 176 A Di kinh s (Tr Vin), 177 A Di kinh s sao, 179 A Di kinh s sao din ngha, 181 A Di kinh s sao hit, 183 A Di kinh s sao s ngha, 185 A Di kinh s sao vn bin, 185 A Di kinh thng tn s, 187 A Di kinh trch yu d gii, 189 A Di kinh trc gii chnh hnh, 190 A Di kinh c lun, 191 A Di kinh yu gii, 192 A Di kinh yu gii tin mng sao, 194 A Di l th mn la, 111 A Di ng Pht, 110 A Di ng thp B tt tng, 61 A Di ng thp nh thn tng, 60 A Di ng thp nh tn mn la, 60 A Di ng tn mn la, 110 A Di ng, 57 A Di nht nim vng sanh n, 92 A Di nht quang tam tn Pht, 63 A Di nht tn, 60 A Di nht tn lai nghinh , 62, 64 A Di nht t chn ngn v A Di tiu ch, 139 A Di nh hip th, 60 A Di nh thn, 102 A Di nh thp ng B tt lai nghinh , 62, 65, 163, 196, 197 A Di Nh Lai la ni, 127
L Mnh Tht 214

A Di php, 117 A Di php thn n, 93 A Di Pht bn danh, 76 A Di Pht cn bn b mt thn ch, 127 A Di Pht ch, 127 A Di Pht dit ti n, 87 A Di (Pht) i tm ch, 127 A Di Pht nh n, 88 A Di Pht gic ch i chng qun thn kinh, 195 A Di Pht h thn kt gii n, 87 A Di Pht thuyt ch, 127 A Di Pht liu bnh php n, 88 A Di Pht lun n, 92 A Di Pht php, 117 A Di Pht tm n, 88 A Di Pht thn n, 86 A Di Pht ta thin n, 87 A Di Pht thuyt lm, 200 A Di Pht thuyt php n, 88 A Di sm php, 23 A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh, 205 A Di tam , 22 A Di tam ma da hnh, 104 A Di tam mui ng, 65 A Di tam thn n, 89, 91 A Di tam tn, 60 A Di tam tn lai nghinh , 62, 64 A Di tam t php bo ng tam thn khng gi trung tam , 22 A Di tm ch, 92 A Di thnh o nhn qu, 34 A Di thnh, 44 A Di thp nh n, 88 A Di tiu tm ch, 114 A Di tnh bin, 61 A Di t tn lai nghinh , 64 A Di t, 209 A Di tng thi L, 66 thi Trn, 66 thi L, 67 thi Mc Trnh Nguyn, 68
L Mnh Tht 215

A Di v ch i chng thuyt qun thn chnh nim gii thot tam mui kinh, 196 A Di yu gii, 192 A Di n na, 143 Amta i la ni, 127 A nm chuyn, 78 A sa ph na gi tam mui, 84 A sa phc sao, 121 A t ng chuyn, 73 Ba th nim Pht, 26 Ba (th) tm, 29 Ba th vng sinh, 33 Ba t tnh gii, 29 Ban chu tam mui, 27 Ban chu tam mui kinh, 149 Bn gi, 84 Bn ng, 65, 144, 209 Bo qun nh n, 93 Bo Sinh Nh Lai, 73 Bo xa lc, 119 Bo xa lc n, 119 Bt dip n, 93 Bt i b tt mn la, 238 Bt mn la, 113 Bt nht thit nghip cn bn vng sinh tnh chn ngn, 127 Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh ch, 127 Bt nht thit khinh trng nghip chng c sinh tnh la ni, 127 Bt nht thit nghip chng cn bn c sinh tnh thn ch, 127 Bt ng Nh Lai, 73 Bt khng thnh tu Nh Lai, 73 Bt khng vng thn thng gii thot tm la ni, 139 Bt thi chuyn, 174 B mt nim Pht, 26 B mt tp hi, 70, 72 B gip h thn, 118 B gip h thn n, 118 Bit hnh, 167 Bit l, 167 Bo thn thuyt php n, 91 B tm, 29 B yu ngha, 181
L Mnh Tht 216

Bn th vng sinh, 33 Bn tr, 73 Ca nim Pht, 26 Cam l la ni ch, 127 Cam l vng, 70, 76, 77 Cam l vng Nh Lai, 77 Cam l c, 142 Cam l phn, 143 Cam l tnh, 143 Cao thanh nim Pht, 21 Ct Tng, 42 Cn bn la ni, 127 Cu triu, 124 Chnh nim, 196 Chnh php lun thn, 102 Chn c nim Pht, 26 Chn Nguyn, 50 Ch tm tn nho nguyn, 28 Ch thnh tm, 29 Ch phng lp tng, 32 Chnh nim nim Pht vng sinh, 33 Chuyn nim, 24-25 Chuyn tu, 43 Chuyn php lun n, 88 Chuyt Cng Vin Vn, 49 Ch duyn tn nho thp nim vng sinh nguyn, 28 Ch Pht A Di tam da tam Pht tt lu Pht n qu nhn o kinh, 207 Ch Pht s h nim kinh, 145 Chng c vng sinh, 33 C sn s, 178 C m thanh kinh, 140 C m thanh vng kinh, 140 Cng dng hi, 105 C gii, 153 C gii Pht thuyt A Di kinh, 153 Cung lon nim Pht vng sinh, 33 Cc lc bin mn la, 61 Cc lc bin tng, 61 Cc lc nghnh tip mn la, 65 Cc lc tnh bin, 61
L Mnh Tht 217

Cu phm lai nghnh , 65 Cu phm vng sinh n, 89 Cu phm vng sinh tng n, 90 Cu t danh hiu, 41 Cu t mn la, 139 Dn l b tt , 62 Dn thanh nim Pht, 26 Di d quyt, 155 Di nh n, 84 Di kinh thch gii, 147 Di kinh ngha s, 177 Di kinh s sao din ngha, 181 Di lc ch, 157 Di lc gii, 160 Di lc gii vin trung sao, 162 Di nghnh nhip n, 92 Di Qun m nhn qu bt th mn la, 97 Di s sao, 179 Di s sao hit, 183 Di s sao s ngha, 185 Di s sao vn bin, 185 Di s vn tr k, 169 Di thng tn s, 187 i trch yu d gii, 189 Di trc gii chnh hnh, 190 Di c lun, 191 Di yu gii, 192 Di yu gii tin mng sao, 194 D gii, 198 D hnh, 35-39 D hnh o, 40 Din Th, 43 Diu qun st tr n, 88 Dit ti n, 87 Dung thng nim Pht, 26 Dng nim Pht, 26 Du tm an lc o, 177 a bo Nh Lai, 77 a gii kinh, 142
L Mnh Tht 218

a nim nghip thnh, 29 i A Di kinh, 205 i An Nhn, 77, 78 i bi kim cang, 72 i bi tm, 29 i lc tam mui, 71 i Pht A Di bt nh b n, 93 i tm n, 87 i thn n, 86 m Hong, 45 m Loan, 42 o gio nguyn lu, 181 o Ha, 140 o Xc, 43 t L Hu Lu, 54 c t tnh on n, 92 a gii kim cang quyt, 118 a gii kim cang quyt n, 118 nh n, 84, 94 nh tm nim Pht, 20 nh n, 88 on Minh Huyn, 53 ch hu lu sinh t bt nn kinh, 196 ng c vng sinh, 33 ng ma mn la, 63 ng bn mn la, 115 Gic o Tun Minh Chnh, 52 Gic Phm, 126 Gio lnh lun thn, 102 Gio hng, 167 Gio tng, 167 Gip nim Pht, 26 H bi qun, 17 H phm h sanh, 29 H phm h sanh n, 90 H phm sinh qun, 17 H phm thng sinh n, 90 H phm trung sinh n, 90 Hi ng s, 176
L Mnh Tht 219

Hai mi mt th tam mui nim Pht, 26 Hai th nim Pht tam mui, 26 Hai thn th dng, 72 Hai th vng sinh, 33 Hng tam th hi, 107 Hng tam th tam ma da hi, 107 H thng qun tng 16 nc, 5 H thng qun tng 29 nc, 18 Hin c gi, 120 Hin c gi n, 120 Hin H, 140 Hin Quang, 140 Hin thng, 140 Hit r, 80, 81 Hoa nghim kinh s din ngha sao, 180 Hoa pht trng n, 103 Hoa ta, 120 Hoa ta n, 120 Ha thn thuyt php n, 91 Ha vin gii, 120 Ha vin gii n, 120 Hon lai nghinh , 65 H ma i knh, 124 H ma cu triu, 125 H ma hng phc, 125 H ma tng ch, 125 H ma tc tai, 124 H thn tam mui da n, 118 Hi hng, 23 Hi hng pht nguyn tm, 29 Ht lng, 80 Ht r, 80, 81 Ht r d, 83 Huyn Quang, 47 H khng tng n, 119 H khng tng ph cng dng, 119 H tm hip chng, 88 Ha kh n, 91 Hu tng (nim Pht), 26 Khu xng nim Pht, 44
L Mnh Tht 220

Khng gi, 44 Khng gi nim Pht, 44 Khng tc ta, 98-99 Kit h an c th chng, 51 Kit ma hi, 103 Kim cang b tam mui da, 118 Kim cang b tam mui da n, 118 Kim cang gii Nh Lai, 74 Kim cang lin hoa thin thanh tnh th t ti, 74 Kim cang tam mui da, 118 Kim cang tng, 119 Kim cang tng n, 119 Kim cang vng, 120 Kim cang vng n, 120 Kim gii, 152 Lm chung n, 92 Lm chung b n, 93 L ch Mc, 48 L bi, 23 L bi nim Pht, 23 L thanh nim Pht, 21 Lin hoa b tam mui da, 118 Lin hoa b tam mui da n, 118 Lin hoa tng n, 83 Liu bnh n, 88 Long Th, 39-40 Long Th b tt nguyn vng sinh l tn k, 39 Lc t danh hiu, 41 Lc ch, 157 Lc gii, 160 Lng Nhn, 44 L th bt nh, 72 L th thch, 71 L tr nim Pht, 20 Ma hm, 83 Ma vng v thng, 140, 142 M u Quan m n, 120 Mc nim, 21 Minh Chu Hng Hi, 181
L Mnh Tht 221

Minh Gic K Phng, 51 Mi nim vng sinh, 30 Nan hnh o, 40 Nm nim mn, 23, 26 Ngu ti mn la, 63 Ngoa lc nim Pht, 26 Ng phng tin nim Pht mn, 26 Ng thng mn la, 61 Nguyn Hiu, 177 Nguyn Chiu, 168 Nguyn Tn, 44 Nguyn ng S, 50, 181 Nguyt Minh, 140 Nguyt Thng, 140 Ng ng, 65, 144 Nghnh tip mn la, 65 Ngha s, 178 Nghnh thnh n, 119 Nghnh thnh thnh chng, 119 Nhn thng gi, 76-78 Nht nim nghip thnh, 29 Nht nim nim Pht, 22 Nht tm tam qun, 22 Nht thit php bnh ng qun t ti tr n, 71 Nht thit Nh Lai, 73 Nht thit Nh Lai x thnh dim quang kim cang, 72 Nht t chn ngn, 139 Nh thp t nguyn kinh, 205 Nh tn khin nghnh, 65 Nhip th ch tm dc sinh nguyn, 28 Nh Lai kim cang gii, 73 Nh Lai quyn, 119 Nh Lai quyn n, 119 Nh Lai tng n, 83 Ni h la, 143 Nim gic chiu, 21-22 Nim kim cang, 21 Nim l bi, 23 Nim Pht bt on, 25 Nim Pht khn thoi, 26
L Mnh Tht 222

Nim Pht nhip tm, 26 Nim Pht tam mui, 23 Nim Pht tham cu, 26 Nim Pht vng sinh, 29 Nim Pht vng sinh nguyn, 28 Nim s thp, 24 Nim s tc, 24 Nim tha Pht, 26 Nim thanh th nht, 28 Nim truy nh, 21 Nim t Pht, 26 Phn vn A Di kinh ngha thch, 145 Php Chuyn Diu Nghim, 51, 181, 193 Php Loa, 47 Php Nhin, 44 Php thn thuyt php n, 91 Php tng qun t ti vng Nh Lai, 70 Phn vn nim Pht, 21, 22 Pht nguyn, 23 Pht b tam mui da, 118 Pht b tam mui da n, 118 Pht Ngha Chiu Nguyt, 52 Pht thuyt A Di kinh lc ch, 157 Pht thuyt A Di kinh lc gii, 160 Pht thuyt A Di kinh lc gii vin trung sao, 162 Pht thuyt A Di kinh ngha s vn tr k, 169 Pht thuyt A Di kinh s, 176 Pht thuyt A Di kinh s sao, 179 Pht thuyt A Di kinh s sao hit, 183 Pht thuyt A Di kinh trch yu d gii, 189 Pht thuyt A Di kinh trc gii chnh hnh, 190 Pht thuyt A Di kinh yu gii tin mng sao, 194 Pht thuyt ch Pht A Di tam da tam Pht tt lu n qu nhn o kinh, 205 Pht thuyt Sn Hi Tu b tt kinh, 196 Ph bin gii tm nht t chn ngn, 139 Ph cng dng, 120 Ph cng dng n, 120 Ph hin qun, 178 Ph l, 117 Ph qun tng, 14
L Mnh Tht 223

Qu nhn o kinh, 205 Qun m, 76 Quan m Nh Lai, 70, 73, 74 Qun nim nim Pht, 22 Qun st, 23 Qun tm nim Pht, 22 Qun kinh mn la, 62, 63 Qun t ti, 74, 76 Qun t ti b tt, 74 Qun t ti i minh ch i n, 75 Qun t ti vng Nh Lai tu hnh php, 75 Qun t ti vng, 76 Qun t ti vng Nh Lai, 70, 73, 76 Qun t ti vng Pht, 76 Qun tng nim, 26 Qun tng nim Pht, 19, 43 Quang Th m, 76 Qung i bt khng ma ni cng dng, 120 Qui c thin ng, 51 Quyt nh vng sinh n, 91 Siu thng t mn la, 64 Sinh v sinh, 32 S sao s ngha, 185 S sao vn bin, 185 Sn hi tu, 197 Sn vit A Di tam tn lai nghnh , 64 S t gip, 143 Tam b tra, 88 Tam bi, 40 Tam hnh, 103 Tam ma da hnh, 103 Tam ma a n, 98 Tam mui da hi, 103 Tam nguyn chuyn nhp, 30 Tam nguyn ch chng, 30 Tam nguyn tu nhn vng sanh, 30 Tam mui nim Pht, 27 Tam thn tc nht n, 91
L Mnh Tht 224

Tam th Pht thng nim, 26 Tn nghi, 24 Tn tm nim Pht, 20 Tn tm xng danh, 20 Tn thn, 23 Tp tu, 43 Tp tng qun, 15 To lai nghnh , 65 Tm Truyn, 55 Tn vn lai nghnh , 65 Tt n A Di Kinh, 146 Ty phng bin, 61 Ty phng bin tng, 61 Ty phng sm php, 23 Ty phng tnh bin, 61 Ty phng tnh tranh, 61 Tha lc, 40 Tha lc vng sinh, 44 Thai tng kim cang gio php danh hiu, 69 Thanh hi mn la, 64 Thanh tnh kim cang, 69 Thnh thn hi, 101, 103 Thnh chng lai nghnh , 62, 65 Thnh o mn, 43 Thnh Quan m mn la, 111 Thnh V Lng Quang Nh Lai, 70 Thng thng tam ma a n, 80, 98 Thm tm, 29 Thn Loan, 44 Thn Pht tc thn ta, 35 Thp bt o, 117 Thp bt kh n, 118 Thp bt o th , 118, 121 Thp cam l chn ngn, 127 Thp lc qun, 4 Thp nim, 28 Thp nim nghip thnh, 29 Thp nim vng sinh nguyn, 28 Thp nim xng danh, 28 Thp tam tn mn la, 110 Thp tht tn mn la, 110
L Mnh Tht 225

Thp t danh hiu, 41 Tht Kin Liu Trit, 51 Tht tng nim Pht, 20 Thp Vng Sinh A Di Pht Quc Kinh, 197-200 Thp Vng Sinh Kinh, 198-200 Th Gian Qung i Oai c T ti Quang Minh Nh Lai, 77 Th Thn, 40-41 Th T Ti, 76 Th T Ti Vng, 74, 77 Th T Ti Vng Nh Lai, 69, 70, 74 Thch Ca tam tn A Di thp ng B tt lai nghnh , 65 Thin Thai Ngha K, 166 Thin tnh gii hp hnh, 43 Thin tnh nht tr, 43 Thin o, 43 Thin Quang T Nh Lai, 63 Thnh xa lc, 119 Thnh xa lc n, 119 Th dng thn, 72 Th mng kim cang, 72 Thng bo ha thuyt, 177 Thng hnh, 167 Thng l, 167 Thng Tn S, 187 Thi kha nim Pht, 24 Th Thng Diu Nhan, 140 Thuyt hai nhn, 177 Thuyt php n, 98 Thng bi qun, 15 Thng phm sinh qun, 15 Thng hnh tam mui ng, 65 Thng phm h sinh n, 90 Thng phm thng sinh n, 89 Thng phm trung sinh n, 89 Tch Tnh, 140, 142 Tch tr kit gii, 120 Tin vng sinh, 33 Tin Mng, 194 Tin Mng Sao, 194 Tiu A Di Kinh, 145 Tiu ch n, 92
L Mnh Tht 226

Tiu Kinh, 145 Tiu tm n, 88 Tiu V Lng Th Kinh, 145 Tnh Thin Nht nh, 25, 53 Tnh bin, 61 Tnh D Quyt, 155 Tnh mn la, 61 Tnh Lc, 46 Tnh tam nghip, 119 Tn nguyn tnh nghip, 178 Tnh mn, 42 Tnh tam b kinh, 34 Tnh Thp Nghi Lun, 167 Tnh yu ngha (Chn Nguyn Tu ng), 181 Tnh u bt nh, 35 Ton Nht, 51-52 Ta thin n, 87 Ti Hu Thuyt Php Hu Duyn Chng Sinh Kinh, 196, 197 Tng xa lc, 119 Trn Nhn Tn, 46 Trn Thi Tn, 46 Trn Vit Th, 55 Tr n, 74 Tr diu qun st, 73 Tr Khi, 42 Tr Quang mn la, 63 Tr tam ma da t th dng, 73 Tr tam ma a i lin hoa tr tu, 73 Tr danh nim Pht, 19-21 Trc Song Lc, 180 Trung bi qun, 16 Trung phm h sinh n, 90 Trung phm sinh qun, 16 Trung phm thng sinh n, 90 Trung phm trung sinh n, 90 Trc Gii Chnh Hnh, 190 Trc tm, 29 Tu nhn vng sinh, 30 Tu tm vng sinh, 29 Tu ty nh kha, 152 Tu Nht, 43
L Mnh Tht 227

Tu Tnh, 173 Tu Trung, 46 Tu Vin, 42 Tu Vin (Tnh nh), 42 Ty loi thuyt php n, 88 T ng thp nim, 30 T n hi, 106 T ch kinh, 145 T phng tnh vng sinh n, 92 T thp bt nguyn n, 89 T thp bt nguyn thnh tu n, 89 T lc, 40 T tnh Di duy tm Tnh , 32, 38 T tnh thanh tnh php tnh Nh Lai, 74 T tnh thanh tnh Nh Lai, 71 T tha cu nim, 26 T vng qun, 14 Tc tm nim Pht, 20 Tc thn thnh Pht (n), 91 Tc vng sinh, 32 T l gi na php n, 93 c tm nim Pht, 20 Vng sinh, 30, 32, 33 Hai th vng sinh, 32 Ba th vng sinh, 33 Bn th vng sinh, 33 Vng sinh chn ngn, 138 Vng sinh ch, 127 Vng sinh quyt nh chn ngn, 127 Vng sinh thnh Pht nht th, 33 Vng sinh tnh n, 92 Vng sinh tnh ch, 127 Vng sinh tnh thn ch, 127 Vng sinh tc thnh Pht, 35 Vn danh tn nho thp nim nh sinh nguyn, 28 Vn Tr K, 169 Vi t hi, 105 Vin Gic Nguyn Khoa Lun, 55 Vin Trung Sao, 162
L Mnh Tht 228

Vit Kh C Gii, 153 Vnh Qun, 44 V Cu Xng, 140 V k vng sinh, 33 V lng cng c la ni, 127 V lng cng c kim cang quang minh ct tng, 72 V lng ngha, 178 V Lng Quang, 70, 72, 73 V Lng Th, 70, 72, 73, 74, 76 V Lng Th Kim Cang Nh Lai, 75, 76 V Lng Th Kinh, 145, 146, 205 V Lng Th Nh Lai cn bn n, 86 V Lng Th Nh Lai cn bn chn ngn, 127 V Lng Th Nh Lai cn bn la ni, 127 V Lng Th Nh Lai cn bn tm chn ngn, 134 V Lng Th Nh Lai cn bn tm kinh, 127 V Lng Th Nh Lai la ni, 127 V Lng Th Nh Lai qun hnh cng dng nghi qu, 134, 139 V Lng Th Nh Lai tm chn ngn, 139 V Lng Th Nh Lai thp nh kh n, 86 V Lng Th Pht Kinh, 145 V Lng Th Pht thuyt vng sinh tnh thn ch, 135 V nim nim Pht, 25 V qun xng danh, 19, 20, 28 V tm nim Pht, 25 V tng nim Pht, 26 Xng danh, 44 Xng danh nim Pht, 20 Xng danh vng sinh, 26 Xng sanh vng sinh nguyn, 28 Xng tn danh hiu, 26 Xng Tn Tnh Pht Nhip Th Kinh, 145 nim vng sinh, 33 Yu Gii, 192

L Mnh Tht

229

II. Phn Ng Abhicruka, 125 Acintyaguaparikrta-nasarvabuddhaparigraha-nmadharmaparyya, 149 A, 79 kara, 124 A, 79 Amala-vijna, 116 Amatadundubhi, 142 Amitaguavajraprabhsr, 72 Amitakalya, 126 Amitodana, 143 Amitasamyaksambuddha-sattvalokapraidhstra, 205 Amityus, 72 Amityustra, 149 Amta, 75, 77, 134, 142 Amtadundubhisvara, 142 Amtadundubhisvararjadhranstra, 140 Amtakalya, 126 Amtarja, 77 Amtodbhava, 75 Anta, 78 Aparimitagunuasnmadhran, 127 Aparimityurjnahdayanmadhra, 140 Arcipradpa, 72 rymitbhtathgata, 69 Asphanakasamdhi, 84 Avalokita, 76 Avalokitevara, 74, 76 Avalokitevararja, 76 Avalokitevararjan, 74 yurvajra, 72 vara, 81 tis, 81 Upa-pat, 32
L Mnh Tht 230

Gam, 33 Guhyasamjatantra, 70 Candraprabha, 140 Jin, 78 Jini, 78 Jnabuddha, 70 Jnamudra, 74 Jvala, 76 Teje, 134 Tejasv, 140 Dvesaviuddha, 81 Dhynibuddha, 69 Puika, 125 Pratyutpannabuddhasammukhyahitasamdhi, 27 Prabhs, 72 Bhadrapal, 140 Bhadrottara, 140 Malaviuddha, 81 Mahkaruavajra, 72 Mahratnadvpa, 35 Mahyam, 83 YAM (AF), 99 Rgaviuddha, 81 Rajas, 81 Lokevara, 76 Lokevaramahvidydhipati, 70 Lokevararja, 74 Lokevararjan, 74 Lokevararjatathgata, 69
L Mnh Tht 231

Lokevaras tathgato, 76 Va, 79 Vajratka, 101, 111 Vajradharma, 101, 111 Vajradhtutathgata, 158 Vajrapadmasuuddhakalokevara, 74 Vajrabha, 101, 111 Vajramaikuta, 73 Vajralokevararja, 74 Vajrahetu, 101, 111 Vaikaraa, 124 Sa, 79 S, 79 Sa, 79 S, 79 Sa, 79 Samaya, 103 Sabodhi, 79 Sambhogakya, 72 Sasa, 83 ntika, 125 Sarvadharmasamat, 74 Sarvargaviuddhit, 71 Sarvatathgatajnrcihpradpavajra, 72 Simhahanu, 143 Sukhvatvyhastra, 145 Srva, 79 Svagga, 31 Svabhavauddha, 74 Svara, 76 Hara, 134 Hetu, 81 Hr, 80, 134, 139 Hr, 80
L Mnh Tht 232

III. Tng Ng: Hphags pa bde ba can gyi bkod pa shes bya patheg pa chen poi mdo, 145 Hphags pa tshe dan ye es dpag tu med pai snin poshes bya bahi pahi gzuns, 140 Dban du byed pa, 124 De bshin gegs pa hphags pa hod dpag med, 69 De bshin gegs pa hjig rten dban phyug rgyal po, 69 Bdud rtsi zas, 143 Bdud rtsii rgyal po, 77 Gzi brjin can, 140 Bzan pohi mchog, 140 Bzan skyon ma, 140 Yon tan bsnags pa dpag tu med pa shes Bya bahi gzuns, 127 Zla bahi hod, 140

L Mnh Tht

233