MOBILNE RADIOKOMUNIKACIJE

MEHANIZMI PROSTIRANJA
SIGNALA U MOBILNOM
RADIO KANALU
MEHANIZMI PROSTIRANJA SIGNALA U
MOBILNOM RADIO KANALU
Osnovni mehanizmi prostiranja signala u mobilnom
radio kanalu su:
Refleksija
Difrakcija
Rasijanje
Prostiranje radio signala u realnim uslovima
podrazumijeva sva tri mehanizma, a koji e od
njih biti dominantan, zavisi od duine veze
MEHANIZMI PROSTIRANJA SIGNALA U
MOBILNOM RADIO KANALU
Radio horizont
LOS zona
NLOS zona
Direktni signal plus vie oslabljenih
reflektovanih signala
Difrakcija na taki horizonta
Rasijanje na esticama
u troposferi
PROSTIRANJE U SLOBODNOM PROSTORU
P
t
G
t
P
r
G
r
d
Predajnik Prijemnik
P
t
G
t
efektivna izotropna izraena snaga (EIRP)
Snaga primljenog signala (P
r
) opada sa kvadratom rastojanja
(d) izmeu predajnika i prijemnika (Friis-ova formula)



P
t
emitovana snaga
G
t
i G
r
dobitak predajne i prijemne antene, respektivno
radna talasna duina
L 1 faktor koji predstavlja hardverske gubitke u sistemu
koji nemaju veze sa propagacionim gubicima
PROSTIRANJE U SLOBODNOM PROSTORU
( )
( )
0 ,
4
2
2
2
> = d
L d
G G P
d P
r t t
r
t

GUBITAK U SLOBODNOM PROSTORU
( )
( )
(

= =
2
2
2
4
log 10 log 10 dB
d
G G
P
P
L
r t
r
t
free
t

( )
|
.
|

\
|
=
d
L
free
t

4
log 20 dB
( ) ( ) ( ) d f L
free
log 20 log 20 44 . 32 dB + + =
(G
r
=G
t
=1)
f u [MHz], d u [km]
Gubitak u slobodnom prostoru u zavisnosti
od rastojanja i radne frekvencije
ZONA DALEKOG ZRAENJA
Zona dalekog zraenja, ili Fraunhofer-ova zona,
odreena je Fraunhofer-ovim rastojanjem d
f
. Ovaj
parametar zavisi od najvee linearne dimenzije
predajne antene D i radne talasne duine

, d
f
>> D, d
f
>>

2
2D
d
f
=
Za d < d
f
ne vai Friis-ova formula.
OPTA RELACIJA ZA SNAGU
PRIMLJENOG SIGNALA
Mjerenja sprovedena na konkretnim sistemima i u realnim
uslovima pokazuju da snaga primljenog signala zavisi od
rastojanja po zakonu


v koeficijant slabljenja koji zavisi od okruenja i
karakteristika sredine (2 v 6)
Opta jednaina za snagu primljenog signala
v
r
d P

( )( ) ( ) ( )
|
|
.
|

\
|
+ =
d
d
v d P d P
ref
ref r r
log 10 log 10 dB
d
ref
referentno rastojanje
Snaga primljenog signala u zavisnosti
od rastojanja i parametra
RADIO HORIZONT
Ka centru Zemlje
(poluprenik r
e
)
Optiki horizont
Zakrivljena putanja
radio talasa
Radio horizont
h
ei
d
Lsi
e
r r 4 ~
e
r
e
6 370 km
(poluprenik Zemlje)
EKVIVALENTNI POLUPRENIK ZEMLJE
Ka centru Zemlje
(poluprenik a=kr
e
)
Ekvivalentna putanja
radio talasa
Radio horizont
h
ei
d
Lsi
e e
r kr a > =
uzima se k = 4/3
a = 8 493 km
RASTOJANJE DO RADIO HORIZONTA
Pretpostavljajui da je povrina Zemlje glatka, rastojanje do
radio horizonta moe se izraziti sljedeom jednainom:


odnosno
Uticaj zakrivljenosti Zemlje nee doi do izraaja ako je:

d
Lst
i d
Lsr
rastojanje do radio horizonta gledano sa strane
predajne i prijemne antene, respektivno
( )
ei ei Lsi
ah a h a d 2
2
2
~ + =
( ) ( ) m 17 km
ei Lsi
h d ~
Lsr Lst Ls
d d d d + = <
U stvarnosti, rastojanje do radio horizonta je manje zbog
profila terena i raznih objekata koji povrinu Zemlje
ine neravnom. to je podruje brdovitije i sa vie
visokih objekata, vea je vjerovatnoa da radio horizont
bude zatvoreniji.
Uzimajui u obzir nepravilnost terena, rastojanje do radio
horizonta u realnom sluaju moe se izraunati pomou
empirijske formule:


h "parametar nepravilnosti terena"
( ) m 5 , max / 07 . 0
e
ei
h h
Lsi Li
d d
A
=
RASTOJANJE DO RADIO HORIZONTA
Parametar nepravilnosti terena
h A
10 km
10 %
90 %
Tip terena h [m]
Vodena ili druga veoma ravna povrina 0 5
Ravna povrina 5 20
Blago neravan teren 20 40
Breuljci 40 80
Brda 80 150
Planine 150 300
Grebenaste planine 300 700
Veoma grebenaste planine > 700
EFEKTIVNA VISINA ANTENE
Ako sa h
gi
oznaimo strukturnu visinu antene (rastojanje od tla
do vrha antene), tada efektivnu visinu antene h
ei
moemo
definisati kao:
( ) ( ) { }
i ref i a gi gi ei
x h x h h h h + = , max
h
ei
>h
gi
h
s
<0
h
s
>0
h
ei
=h
gi
Prosjena
nadmorska visina
terena
Nadmorska visina
terena

Ako je antena postavljena na sluajno izabranoj
lokaciji (to je sluaj kod antene mobilne
jedinice), onda je prosjena nadmorska visina
terena na lokaciji antene jednaka referentnom
nivou. U tom sluaju je efektivna visina antene
jednaka strukturnoj visini, .
EFEKTIVNA VISINA ANTENE
MOBILNE JEDINICE
h
ei
=h
gi
Ako je antena postavljena na paljivo izabranoj lokaciji (to
je sluaj kod antene bazne stanice), razvijena je sljedea
empirijska formula za odreivanje efektivne visine antene:
EFEKTIVNA VISINA ANTENE
BAZNE STANICE
h h
gi ei
gi
c h h
A

|
|
.
|

\
|
+ + =
/ 2 gi
e
m 10
h
sin 1
t
h
gi ei
c h h
A
+ + =
/ -2h
gi
e 1 , za h
gi
5
, za h
gi
> 5 m
Uzima se c=4 za paljivo odabranu lokaciju antene, i c=9
za veoma paljivo odabranu lokaciju
Efektivna visina antene u funkciji
njene strukturne visine
Rastojanje do radio horizonta u
funkciji strukturne visine antene
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
Model prostiranja iznad ravne, djelimino provodne povrine
Zemlje, predstavlja dobar model za predikciju snage
primljenog signala u LOS regionu. Analiza ukljuuje direktni,
reflektovani i povrinski talas (Bullington-ov princip). Relacija
koja povezuje emitovanu i primljenu snagu je:


P
0
oekivana snaga pri prostoranju u slobodnom prostoru
R kompleksni koeficijent refleksije
A koeficijent apsorpcije povrinskog talasa
fazna razlika direktnog i reflektovanog talasa
( )
2
0
... e 1 e 1 + + + =
A A j j
r
A R R P P
Na VHF i UHF opsegu moemo zanemariti povrinski talas,
tako da se model svodi na direktni i reflektovani talas
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
r
1
r
2
d
t
d
r
h
t
h
r
d

Relacija koja povezuje emitovanu i primljenu snagu u ovom
uproenom sluaju je:



Koeficijent refleksije R zavisi od upadnog ugla , polarizacije
talasa i karakteristika zemljita na kome se deava refleksija
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
( ) ( ) + A + + = + ~
A
cos 2 1 e 1
0
2
0
R R P R P P
j
r

j
R
z
z
R e
sin
sin
=
+

=
Razlika izmeu duina putanja direktnog i reflektovanog talasa:


Ova razlika duina putanja prouzrokuje sljedeu faznu razliku:


Za frekvencije iz UHF opsega i za male upadne uglove ( 0)
R -1 tako da se primljena snaga moe izraziti kao:
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
( ) ( )
d
h h
d h h d h h r r
r t
r t r t
2
2
2
2
2
1 2
~ + + + =
( )
d
h h
r r
r t

t 4 2
1 2
= = A
( )
|
.
|

\
|
=
|
.
|

\
|
A
= A ~
d
h h
P P P P
r t
r

t 2
sin 4
2
sin 4 cos 1 2
2
0
2
0 0
Dobitak pri LOS prostiranju
iznad ravne povrine Zemlje
Prethodna slika pokazuje da LOS prostiranje iznad ravne
povrine Zemlje rezultira:

maksimalnim dobitkom od 6 dB u odnosu na prostiranje
u slobodnom prostoru, u sluaju kada je /2 neparan
umnoak od /2
ponitenjem, u sluaju kada je /2 umnoak od

Za ostale vrijednosti fazne razlike dobitak se kree od 0 do 4
puta, to zavisi od efektivne visine predajne i prijemne antene
i rastojanja izmeu njih
Dobitak pri LOS prostiranju
iznad ravne povrine Zemlje
Uvrtavajui izraz za P
0
, snagu primljenog signala koji se
prostire iznad ravne Zemljine povrine, moemo izraziti kao:



Za /2 < 0.3 rad moe se napraviti aproksimacija sinx x, pa
se gornja jednaina svodi na:



- rastojanje za koje je /2 = 0.3 rad
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
2 2
2
4
2
sin 4
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
=
d d
h h
G G P P
r t
r t t r
t

t
d' d ,
4
2
4
2
2
2 2
> |
.
|

\
|
=
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
~
d
h h
G G P
d d
h h
G G P P
r t
r t t
r t
r t t r
t

t
/ 20 '
r t
h h d ~
Iz prethodne jednaine se moe zakljuiti da snaga primljenog
signala opada sa etvrtim stepenom rastojanja, odnosno
slabljenje signala sa porastom rastojanja d se poveava 40
dB/dec, to je i eksperimentalno potvreno
Prethodna jednaina predstavlja dobar model za predikciju
slabljenja u navedenim uproenim uslovima, mada ima
odreenih nedostataka koji se prije svega odnose na:
nezavisnost slabljenja od radne talasne duine, i
netanu zavisnost slabljenja od efektivne visine antene
mobilne jedinice
PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRINE ZEMLJE
FRESNEL-OVE ZONE
Posmatrajmo sluaj kada je fazna razlika izmeu direktnog i
reflektovanog talasa:


Rastojanje d > d
n
odgovara n-toj Fresnel-ovoj zoni
Specijalno, d > d
1
odgovara prvoj Fresnel-ovoj zoni
Analizirajuu prethodnu sliku dolazimo do zakljuka da za
d < d
1
dolazi naizmjenino do konstruktivne i destruktivne
interferencije izmeu direktnog i reflektovanog talasa, dok je
za d > d
1
prisutna samo konstruktivna interferencija
t n = A

n
h h
d
r e
n
4
=

Fresnel-ova zona n-tog reda se definie kao elipsoid koji
sadri take refleksije za koje je razlika izmeu duina putanja
direktnog i reflektovanog talasa manja od n-tog umnoka
polovine radne talasne duine
FRESNEL-OVE ZONE
ODREIVANJE POLUPRENIKA PRVE
FRESNEL-OVE ZONE
.
d
d
t
d
r
r
1
T
R
r t
r t
r t
r t
r t
d d
d d
r
d d
d d r
d r d r d
+
=
+
~ + + + =

1
2
1
2
1
2 2
1
2
2 2
DIFRAKCIJA NA "IVICI NOA"
d
t
d
r
h
prep
T
R
u
h>0
d
t
d
r
h
prep
T
R
u
h<0
Sluaj A
Sluaj B
Odreivanje gubitaka usljed difrakcije ima smisla samo u
sluaju kada je prva Fressnel-ova zona zauzeta, ili uz neto
stroiji kriterijum, kada nije slobodna neka od zona vieg reda
Jaina elektrinog polja E
d
difraktovanog talasa u odnosu na
jainu elektrinog polja pri prostiranju u slobodnom prostoru
E
0
, moe se izraunati primjenom kompleksnog Fresnel-ovog
integrala koji ima oblik:



p Fresnel-Kirchoff-ov difrakcioni parametar
DIFRAKCIJA
( )
( )
( ) ( )
}

+
= =
p
d
dt t j
j
p F
E
E
2 / exp
2
1
2
0
t
DIFRAKCIJA
Fresnel-Kirchoff-ov difrakcioni parametar je funkcija
efektivne visine prepreke h i pozicije prepreke izmeu
predajnika i prijemnika



Efektivna visina prepreke se uzima kao pozitivna kada je vrh
prepreke iznad linije direktne vidljivosti, tj. kada prepreka
blokira tu liniju (sluaj A na slici), dok se u sluaju kada linija
direktne vidljivosti nije ugroena, efektivna visina prepreke
uzima sa znakom minus (sluaj B na slici)
( )
r t
r t
d d
d d
h p

+
=
2
DOBITAK USLJED DIFRAKCIJE
Dobitak usljed difrakcije moe se izraunati prema relaciji:


Za praktine potrebe, kriva sa prethodne slike se aproksimira
sljedeim jednainama:
DOBITAK USLJED DIFRAKCIJE
( ) ( ) p F G
d
log 20 dB =
( ) , 0 dB =
d
G
( ) ( ), 62 . 0 5 . 0 log 20 dB p G
d
=
( ) ( ) ( ), 95 . 0 exp 5 . 0 log 20 dB p G
d
=
( ) ( ) , 1 . 0 38 . 0 1184 . 0 4 . 0 log 20 dB
2
|
.
|

\
|
= p G
d
( ) ,
225 . 0
log 20 dB
|
|
.
|

\
|
=
p
G
d
za p -1
za -1 p 0
za 0 p 1
za 1 p 2.4
za p > 2.4
DVOSTRUKA DIFRAKCIJA NA "IVICI NOA"
RASIJANJE
Glatke povrine koje imaju mnogo vee dimenzije od radne
talasne duine mogu se modelovati samo kao refleksione
povrine. Grubost povrine esto produkuje prpagacione
efekte koji su razliiti od reflesije.
Da bi se korektno izraunala snaga primljenog signala koji se
reflektuje od grube povrine, koeficijent refleksije treba
pomnoiti sa faktorom slabljenja zbog rasijanja
S
.
S rough
I = I
Ako se uzme da je visina neravnina na povrini (h) sluajna
promjenljiva sa Gauss-ovom raspodjelom, tada se faktor S
moe izraunati preko formule:



h
standardna devijacija visine neravnina oko srednje
vrijednosti

i
upadni ugao
Modifikovana formula za koeficijent rasijanja koja se bolje
poklapa sa eksperimentalnim rezultatima ima oblik:
RASIJANJE
(
(

|
.
|

\
|
=
2
sin
exp

u to

i h
S
(
(

|
.
|

\
|
(
(

|
.
|

\
|
=
2
0
2
sin
8
sin
8 exp

u to

u to

i h i h
S
I